Kapitulli I

1. Klasifikimi I prishjeve.
2. Orientimi I prishjeve.
3. Hapesira dhe hapja e prishjeve. Zgjatimi I tyre.
4. Ashpersia e prishjeve ose rrudhosja e prishjes.
5. Rezistenca e pareteve te prishjes.
6. Mbushesi I çarjeve dhe hapja e tyre.
7. Filtrimet ne çarje.
8. Sistemi I çarjeve dhe dimensionet e blloqeve
 Kapitulli I

Pershkrimi cilesor dhe sasior I massive shkembore

1. Klasifikimi I prishjeve.
Prishje quhet nje thyerje e masivit shkembor qe e ndan shkembin ne pjese.
Prishjet kasifikohen ne :
 Çarje
Nje thyerje me natyre gjeologjike qe nderpret vazhdimesine e masivit shkembor dhe ku nuk ka
zhvendosje te dukshme me sy .
Çarjet mund te jene : te hapura, te mbushura, te salduara.
 Prishje e madhe
Nje thyerje qe ka ndodhur nga nje zhvendosje prej prej disa cm deri ne disa km. Paretet e prishjes jane
te lemuara dhe te larguara nga disa mm deri ne qindra cm.
 Prishje
Nje thyerje e masivit shkembor qe e ka rezistencen ne terheqje minimale ose zero.

Çdo prishje karakterizohet nga 10 parametra qe jane:

1. Orientimi
2. Vazhdueshmeria
3. Hapesira
4. Hapja
5. Ashpersia
6. Rezistenca e pareteve te prishjes
7. Dimensionet e blloqeve
8. Sistemi I çarjeve
9. Filtrimi
10. Mbushja

2. Orientimi I prishjeve.
Orientimi I prishjeve eshte kendi qe formon linja me pjerresi me te madhe ne lidhje me azimutin.
Perdoren dy metoda per te percaktuar orientimin e e prishjes:
1. Metoda e busulles dhe e klinometrit
2. Metoda fotogrametrike
Metoda e busulles dhe e klinometrit na jep orientimin e prishjes ne lidhje me :
1. Horizontin
2. Nje strukture inxhinierike qe do te ndertohet ose ekzistuese
3. Bloqet per te percaktuar formen e tyre te veçante

Orientimi jepet me grade shenohet me α

Per te paraqitur rezultatet perdorim diagramat e meposhtme.
Diagramen ne blloqeve

Diagramen ne forme ylli

Projeksionin sferik.

Metoda fotogrametrike perdoret kur kemi anomali magnetike ose kur balli I shkembit eshte stabel.
3. Hapesira dhe hapja e prishjeve. Zgjatimi I tyre.
Hapesira dhe hapja e prishjeve jane shume te rendesishme per percaktimin e:
Madhesive se blloqeve
Sjelljes se masivit shkembor,
Qendrueshmerine e skarpatave.
Filtrimit te shkembit.
Per te percaktuar hapesiren e hapjes perdoret klinometri , busulla dhe metri I gjate 3m I ndare ne mm.
Me klinometer ose busull matim orientimin e prishjes. Me meter matet distansa d midis dy prishjeve
dhe hapja e prishjes
Hapesira e hapjes percaktohet me ane te formules:

S=dm*sinα

dm eshte vlera mesatare e distances ose vlera me e shpeshte e saj ose ajo mund te percaktohet
nepermjet istogrames se meposhtme.

Mund te percaktohet Smax, Smin, Smes . Ne funksin te vleres se hapesires S çarjet klasifikohen:

Çarje ekstremalisht shume te vogla S<20mm

Çarje shume te vogla S=20‐60mm
Çarje te vogla S=60‐200mm
Çarje te moderuara S=200‐600mm
Çarje te gjera S=600‐2000mm
Çarje shume te gjera S=2000‐6000mm
Çarje ekstremalisht te gjera S>6000mm
Zgjatja e çarjeve matet duke pasur ne konsiderate shikueshmerine e fundit te carjeve.
Ne fuksion te kesaj gjatesie çarjet klasifikohen:

Çarje me gjatesi shume te vogel <1m

Çarje me gjatesi te vogel 1‐3m
Çarje me gjatesi mesatare 3‐10m
Çarje me gjatesi te madhe 10‐20m
Çarje me gjatesi shume te madhe >20m

Nje grup çarjesh paralele mes tyre formojne nje sistem çarjesh te cilet mund te klasifikohen si:

Sisteme çarjesh te zgjatur

Sisteme çarjesh te nenzgjatur
Sisteme çarjesh pa zgjatje.

Shenojmeme r ‐ zgjatjen e çarjes fundi I se ciles nuk del jashte shkembit

d ‐ zgjatjen e çarjes fundi I se ciles del jashte shkembit
x ‐ zgjatjen e çarjes qe nderpritet nga nje sistem tjeter
Percaktojme treguesin e fundit te çarjes nepermjet formules:

∑
∗ 100
∑ ∑ ∑

4. Ashpersia e prishjeve ose rrudhosja e prishjes.

Ashpersia e prishjeve ose rrudhosja e prishjes sherben per te percaktuar:

1. Rezistencen qe paraqesin prishjet pa mbushes
2. Distansen midis prishjeve
3. Rreshqitjen
4. Rrezistencen e prishjes e matur drejtperdrejt ne terren qe ndikohet nga valezimi.
Mjetet qe perdoren ne matjen e parametrave per te percaktuat ashpersine e prishjes jane:
1. Shtize e holle e perkulshme me gjatesi 2m
2. Meter
3. Klinometer me disqe
4. Busulla gjeologjike
5. 10 fije najloni me ndarje ne dm
6. Disqe me permasa 5, 10, 20cm qe vendosen ne busull
Procedura qe ndiqet eshte e tille :
Zgjidhet nje siperfaqe potenciale rreshqitese, shtrihet per gjithe gjatesine e saj fijet e najlonit dhe matet
x, y, orientimi dhe kendi I valezimit. (Shiko figuren e meposhtme). Kendi I valezimit matet per pozicione
te ndryshme te disqeve ku ne funksion te diametrit te ndryshem te diskut varet e dhe numuri I matjeme.
Nga nje aparature e posaçme automatike percaktohet ashpersia e siperfaqes. Perveç ketyre percaktohet
edhe kendi maksimal I rrudhosjes.
Rrudhosja klasifikohet ne 9 kategori:

Me segmente e ashper
Lisho
E lemuar

E valezuar e ashper
Lisho
E lemuar

Lisho e ashper
Lisho
E lemuar

Rezistenca ne prerje e masivit eshte funksion I kendit te ferkimit “” dhe kendit te valezimit “i” nese ka
Ku eshte sforcimi efektiv normal.
Kendi  mund te jete max ose mb
Vlerat e max variojne nga 30‐70 . Vlerat e mb variojne nga 25‐35dhe varen nga shkalla e alterimit te
pareteve te prishjes.
Per percaktimin e max dhe mb perdoret formula:

‐koeficenti I rrudhosjes se prishjes jepet sipas tabeles se meposhtme.

ICS‐ rezistenca ne shtypje e pareteve te prishjes.

5. Rezistenca e pareteve te prishjes.

Nga rezistenca e pareteve te mbushjes varet thyerja e buzeve te çarjeve pa mbushes dhe deformimet qe
peson shkembi.
Ne zvogelimen e kesaj rezistence ndikojne shume agjentet atmosferike, hidrike e termale . Nga veprimet
kimike shkembi humbet ngjyre shperbehet dhe formohen mineratet argjilore. Nga veprimet fizike
krijohen prishje te reja dhe zgjerohen hapjet ekzistuese. Gjithashtu siperfaqet e hapjeve jane te veshura
nga nje mbulese e holle e tjetersuar e cila ndikon ne rezistencen ndaj prerjes,. Rezistenca e kesaj
mbulese matet me çekiçin e gjeologut ose ate te Shmidit I cili eshte I pajisur me grafikun e korrigjimit .

Shkalla e alterimit te masivit shkembor mund te percaktohet nepermjet tabeles se meposhtme:

Emertimi I alterimit Pershkrimi Shkalla

I fresket
Lehtesisht I alteruar
Mesatarisht I alteruar
I alteruar fort
Nuk ka shenja te dukshme te alterimit te materialit I
shkembor, ka nje çngjyrosje te lehte te materialit ne
siperfaqe te shumices se prishjeve.
Çngjyrosje te materialit shkembor. Materiali me pak i II
rezistueshem se sa I masivit te fresket
Me pak se gjysma e materialit shkembor eshte i III
dekompozuar dhe eshte shnderuar si terren i
zakonshem. Shkembi I fresket eshte çngjyrosur dhe
paraqitet si nje skelet i nderprere ne brendesi te
blloqeve te veçante.
Mbi gjysma e materialit shkembor eshte i IV
dekompozuar dhe eshte shnderuar si terren i
zakonshem. Shkembi i fresket eshte çngjyrosur dhe
paraqitet si nje skelet i nderprere ne brendesi te
blloqeve te veçante.
Komplet I alteruar Gjithe materiali shkembor eshte dekompozuar dhe V
eshte shnderuar ne terren Struktura massive origjinale
ruhet akoma gjeresisht.
Vetem mbetes Gjithe materiali shkembor eshte shnderuar ne dhe , VI
struktura e masivit dhe e materialit shkembor eshte
shkateruar. Ka ndryshime te dukshme vellimore por
terreni nuk ka pesuar zhvendosje te medha.

Shkalla e alterimit te masivit shkembor , duke marre ne konsiderate paretet e prishjeve te veçanta ose
te nje sistemi çarjes jepet sipas tabeles se meposhtme
Emertimi Pershkrimi
I fresket Nuk ka shenja te dukshme alterimi
I çngjyrosur Ngjyra origjinale e shkembit ka ndryshuar. Duhet percaktuar shkalla e
ndryshimit duke percaktuar ne se kjo I dedikohet pranise se nje minerali te
caktuar
I dekompozuar Shkembi eshte kthyer ne nje teren ku struktura origjinale eshte e paprekur,
por disa ose shumica e grimcave jane te dekompozuara.
I shperbere Shkembi eshte kthyer ne nje teren ku struktura origjinale eshte e paprekur,
por shkembi eshte bere I thyeshem dhe grimcat jane te padekompozuara.

Per te gjykuar ne lidhje me shkallen e fortesise na sherben prova franklin dhe tabela e
meposhtme:
shkalla Emertimi Pova e identifikimit Rezistenca ne shtypje
njeaksiale MPa
S1 Argjile shume e E pentrueshme shume lehte per shume cm me <0,025
bute grusht
S2 Argjile e bute E pentrueshme shume lehte per shume cm me 0,025‐0,25
gisht
S3 Argjile plastike Mund te penetrohet disa cm me gisht duke 0,05‐0,10
ushtruar force mesatare
S4 Argjile e ngurte Le gjurme gishti por penetron me sforcim te 0,10‐0,25
madh
S5 Argjile shume e Le gjurme lehtesisht thoi I gishtit 0,25‐0,50
ngurte
S6 Argjile Le gjurme thoi I gishtit
jashtezakonisht >0,50
e ngurte
R0 Shkemb Le gjurme thoi I gishtit 0,25‐1,0
ekstremalisht I
dobet
R1 Shkemb shume Thyhet nga nje goditje e majes se çekiçit te 1,0‐5,0
I dobet gjeologut, gervishtet me thike
R2 Shkemb I bute Gervishtet me veshtiresi, goditja e majes se 5‐25
 çekiçit le gjurme te thelle
R3 Shkemb me Nuk le gjurme thika, thyhet nga nje goditje çekiçi 25‐50
rezistence
mesatare
R4 Shkemb I Duhen me shume se nje goditje çekiçi per ta 50‐100
rezistueshem thyer
R5 Shkemb shume I Duhen shume goditje cekici per ta thyer 100‐125
rezistueshem
R6 Shkemb Kampioni mund vetem te cifiloset nga goditjet e >250
ekstremalisht I cekicit
rezistueshem

Prova me cekicin e Shmidit pingul me siperfaqen e carjes. Duhen bere si rregull 10 prova per nje carje
ose per nje siperfaqe njesi qe nxirret nje rezultat I besueshem. Me vleren mesatare te leximit dhe
densitetin e shkembit mund ta vlersojne rezistencen ne shtypje te pareteve (ISC) sipas grafikut te
mesiperm.
Rezultatet e vrojtimit e te pronave kane per qellim te paraqesin:
‐Rezistencen ne shtypje njeaksiale (psh R3 25‐50 MPa qe do te thote se shkembi ka rezistence mesatare
ose nqs R4 50‐100 MPa rreth 20% shkembi eshte rezistent).
‐Nepermjet vleres mesatare te cekicit te Shmidit dhe vleres mesatare te “” dhe vleresimit te ISC te
pareteve gjykohet sa eshte I perajuar shkembi dhe sa % e kemi shkembin e fresket

6. Mbushesi I çarjeve dhe hapja e tyre.

Hapja e carjeve mund te jete rezultat I terheqjes,dilatimit tretjes se kriprave erozionit etj. Hapja mund
te jete e kapshme me sy ose jo. Ato klasifikohen sipas hapjes sipas tabeles se meposhtme ne te
mbyllura,gjysme te hapura dhe te hapura

Hapja mm Pershkrimi
<0,1 Shume e ngushte
0,1‐0,25 E ngushte Carje e mbyllur
0,25‐2,5 Pjeserisht e hapur
0,5‐2,5 E hapur
2,5‐10 Mesatarisht e hapur carje gjysme e hapur
>10 E gjere
1‐100 Shume e gjere
100‐1000 Ekstremalisht e gjere carje e hapur
>1000
kaverne

Hapja e carjeve dhe lloji I materialit qe mbush ato ndikojne drejtperdrejt ne sjelljen e shkembit. Per
matjen e tyre perdoret nje meter shirit(3m I gjate me ndarje milimetrike)caliber,sprait I bardhe,paisje
per larje n e shkembit.
Mbushja e carjeve eshte materiali qe ndan paretet shkembore. Mbushja mund te perbehet nga kalcit
dolomite, klori, lym, argjile. Nga materiali mbushes varet sjellja e shkembit sidomos rezistenca e tij ne
prerje, ne deformimin e filtrueshmeria e tij. Faktoret qe ndikojne ne sjelljen e shkembit varen nga vetite
e mbushesit qe jane:
 Mineralogjia
 Granulometria e kalsifikimi I materialit.
 Raporti I mbikonsolidimit OSR.
 Ngopja me uje e filtrueshmeria

Si dhe nga vetite e carjes si:

 Zhvendosjet e meparshme terthore.
 Ashpersia e pareteve.
 Trashesia e bushjes.
 Thyerja e buzeve
Pershkrimi I te gjithe ketyre faktoreve dhe vleresimi I tyre ne menyre sasiore e cilesore ka shume rendesi
sidomos kur ne keto lloj shkembinjsh ndertohen diga e skarpata shume te larta. Mjetet qe perdoren per
percaktimin e trashise se mbushesit jane:
 Meter shirit(3m) me ndarje milimetrike.
 Shpatull e perkulshme(2m).
 Qese plastike qe mbajne 12 kg material(qe analizohet ne laborator)
 Cekici I gjeologut
 Thike xhepi e forte

Per mbushesin e carjeve duhet percaktuar :

 Trashesia e mbushjes si nje vlere mesatare

 Shkalla e alternimit te materialit I cili mund te jete I dekompozuar (kur ka pesuar shperberje
kimike) dhe I shkaterruar (kur eshte thermuar por struktura origjinale e materialit eshte e
paprishur)
 Mineralogjia qe ka shume rendesi per fraksinet argjilore pasi me te lidhen fenomenet te
bufatjes, te tkurrjes ,te filtrimitetj.
 Granulometria qe nepermjet analizes kokerrizore I ndan grimcat ne:
1. Blloqe 200‐600mm
2. Zhavorr I trashe 60‐200mm
3. Zhavorr I mesem 6‐20mm
4. Zhavorr I imet 2‐6mm
5. Rere e trashe 0,6‐2mm
 6. Rere e mesme 0,2‐0,6mm
7. Rere e imet 0,06‐0,2mm
8. Lym argjile <0,06mm

Fraksionet me te imta mund te analizohen me tej per percaktimin e % se fraksionit

argjilor(<0,002mm),% qe kalon siten 200(74) dhe kufinjte e atelbergut e treguesin e plasticitetit.
Rezistenca e materialit mbushes mund te percaktohet me ane te penetrometrit ose rezistences ne
prerje pa drenim
Rezistenca ne shtypje nje aksiale ose me prova me strukture te pa prishur zhvendosje te mepareshme te
cilat ndikojne ne vleren e OCR
Ngopja me uje dhe filtrushmeria qe ka shume rendesi per fenomenin e sufozionit te qendrueshmerise.
Sipas ngopjes me uje mbushet I klasifikojme ne disa grupe:
W1 ‐material konsoliduar I thate s ka uje te lire
W2 ‐material I lagesht por s ka uje te lire
W3 ‐material I ngopur me uje ka mundesi te kete uje te lire
W4 ‐materiali paraqet shenja shplelarje ,fluksi I ujit i konsiderueshem I/min
W5 ‐materiali eshte shpelare totalisht, fluksi I ujit I konsiderueshem I/min
Dhe shkakton presion hidrodinamik
W6 ‐materiali komplet I shpelare, presioni I ujit shume I larte

Paraqitja e rezultateve varet nga rendesia e objektit dhe rendesia e carjeve.

Ne pergjithesi duhet te jepen
Trashesia e mbushesit
Gjeonometria Ashpersia e pareteve
Skicat grafike

Mineralogjia
Granulometria
Tipi I mbushesit Shkalla e alternimit
Treguesit parametrike te terrenit
Mundesia e fryrjes

Me penetrometer statikS1‐S6
Rezistenca e mbushesit Rezistenca ne prerje
OCR
E dislokuar ose jo

Prania e ujit (W1‐W6)

Filtrimi Te dhena per filtrimet

7. Filtrimet ne çarje.

Filtrimet e shkembit mund te jene primare dhe sekondare. Primare jane filtrimet qe realizohen
nepermjet poreve te shkembit. Sekondare jane filtrimet qe realizohen nga çarjet e shkembit
Shpejtesia e filtrimit varet nga:
  Gradienti local
 Lloji I levizjes laminare
 Lloji I mbushesit te çarjeve
 Lloji I porozitetit ( me pore te komunikueshme ose jo)
 Drenazhi ekzistues natyror ose artificial
 Temperatura e mjedisit (akulli hap çarjet ekzistuese).
Per te percaktuar filtrimet ne shkembej perdoren metoda te ndryshme psh me puse, galeri, vrojtime
nivelesh piezometrike, shfrytezohen te dhenat hidrologjike, me puse me pompim , me fotografi ajrore
etj.. Vleresimi I filtrueshmerise behet nepermjet tabeles se meposhtme
Shkalla e Pershkrimi per çarje pa mbushes
filtrueshmerise
I Çarje shume e mbyllur dhe e thate, nuk mund te filtroje uji ne te
II Çarja eshte shume e thate , pa asnje fluks evident uji
III Çarja eshte shume e thate , por paraqet shenja evidente te fluksit te ujit, si gjurme
drenimi etj
IV Çarja eshte e lagesht por s’ka prani uji te lire
V Çarja ka filtrime por jo fluks uji te vazhdueshem
VI Ne çarje vihet re nje fluks uji I vazgdueshem veçse duhet sqaruar nese leviz nen
veprimin e presioneve te uleta, te mesme apo te larta.
Pershkrimi per çarje me mbushes
I Materiali mbushes eshte mjaft I konsoliduar dhe I thate , ka nje filtrueshmeri shume te
ulet
II Materiali mbusjes eshte me lageshti por nuk ka prani te ujit te lire
III Materiali mbusjes eshte me lageshti , duken pika uji
IV Materiali mbusjes ka shenja shpelarje dhe ka fliks uji te konsiderueshem
V Materiali mbushes eshte shpelare lokalisht dhe ka fluks uji te konsiderueshem
VI Materiali mbushes eshte plotesisht I shpelare , vihen re presione te larta uji
Filtrimi ne nje galeri
I Paretet dhe korona e thate, asnje lloj filtrimi I dukshem
II Filtrimi I vogel t, te specifikohen çarjet qe pikojne
III Fluks mesatar, te specifikohet çarjet me fluks te vazhdueshem( te vleresohet prurja
l/ml per nje galeri germimi 10m)
IV Fluks I larte, te specifikohet çarjet me fluks intensiv( te vleresohet prurja l/ml per nje
galeri germimi 10m)
V Fluks I jashtezakonshem(shume I larte), te specifikohet burimi I ketij fluksi( te
vleresohet prurja l/ml per nje galeri germimi 10m)

8. Sistemi I çarjeve dhe dimensionet e blloqeve

Nga sistemi I çarjeve dhe dimensionet e blloqeve varen

 Sjellja mekanike e masivit te shkembit
 Menyra e deformimit vetem per shkak te mbylljeve te carjeve ,apo dhe thyerjes se tij
 Menyra e germimit ne galeri, me eksploziv ose jo.
  Qendrushmeria e pjerresise shkembore
 Qendrueshmeria e galerise (kur ka sistem carje ,si ne shistet apo 3 sisteme carjesh si ne
granite, ku masivet perbehen nga shume blloqe ) etj.

Zakonisht numri I sistemit te carjeve varet nga permasat e hapesires se zones se marre ne studim. Ne
fillim merren ne considerate te gjithe sistemet eksistuese, pastaj maten deri ne 150 prishje . Numri I
sistemeve percaktohet duke konturuar linjat me densitet te njejte. Keto percaktime behen me metoden
vizuale dhe statistikore.
Numri I sistemit te carjeve mund te paraqitet sipas diagrames se blloqeve , sipas diagrames se yllit, ose
sipas diagrames se Shmidit. Gjithashtu numri I sistemit carjeve mund te paraqitet dhe sipas skemes se
meposhtme.

I. Mase e vazhduar , prishje e rastesishme

II. Nje sistem prishjesh
III. Nje system + prishje e rastesishme
IV. Dy sisteme prishjesh
V. Dy sisteme prishjesh + prishje te rastit
VI. Tre sisteme prishjesh
VII. Tre sisteme prishjesh +prishje te rastit
VIII. Kater sisteme prishjesh e me shume
IX. Shkemb I copetuar I ngjashem me nje terren te shkriftuar

Permasat e blloqeve varet nga numri I sistemit te prishjeve , orientimi I tyre, hapesira mes tyre etj.
Format e blloqeve mund te jene , kubike, paralelopipedi, tetraedra, lastra, flete etj. Sjellja e masivit
shkembor varet shume nga permasat e blloqeve. Kur ka blloqe te medha, kjo sjellje varet shume nga
materiali qe mbush carjet si dhe nga vete materiali shkembor. Kur blloqet jane me permasa te vogla ,
atehere masivi mund te modelohet si nje material I shkrifet (kube sheqeri).
Permasat e blloqeve percaktohen si vlere mesatare e dimensioneve te tyre(tregues I dimensionit te
bllokut Ib ) ose me numrin total te prishjeve ne njesine e volumit te shkembit ( numri volumetrik I
prishjes Iv).
Ib percaktohet mbasi behet seleksionimi visual I blloqeve tipike gjithmone eshte nje vlere modale ,
dmth nje mesatare midis nje max, dhe min. Ne formacionet sedimentare ajo llogaritet

3
Iv eshte shuma e numrit te prishjeve / ml per cdo system present. Zakonisht behet matje per
nje gjatesi 5‐10m . Marrim per shembull nje masiv me tre sisteme carjesh+ prishje te rastit dhe
mund te kishim:

IV = 6/10 + 24/10+5/5 +1/10 =0.6+2.4+1+0.1=4.1(granit)kontakte/m3

(blloqe me dimesnsione messatare)

Sipas Iv (kontakte /m3) blloqet klasifikohen si me poshte:

Blloqe shume te medhenj lv < 1
Blloqe te medhenj lv 1‐3
Blloqe mesatare lv 3‐10
Blloqe te vegjel lv 10‐30
Blloqe shume te vegjel lv > 30
Shkemb I thermuar lv > 60

Masivi shkembor mund te pershkruhet ne vartesi te dimensioneve te blloqeve si me poshte:

I. Masiv kompakt ‐ pak kontakte dhe hapesira shume te gjera

II. Masiv me blloqe ‐ afersisht te njejtat permasa
III. Blloqe ne forme tabelash ‐ nje dimension shume me I vogel ne raport me dy
dimensionet e tjera
IV. Blloqe si kolona ‐nje dimension shume me I madh se dy dimensionet e tjera.
V. Blloqe te pa rregullt ‐ variacione te konsiderushme te dimensioneve e formave
te blloqeve
VI. Masiv I thermuar ‐me shume kontakte , dhe strukture si kubet e sheqerit
 Kapitulli II
Metoda e studimit te drejperdrejte e masivit shkembor
1. Rilevimi I karakteristikave te prishjeve shkembore.
Per te bere drejt klasifikimin e prishjes nga studimet ne terren mbidhen nje sere te dhenash te cilat
ndahen ne grupe te medha:
 Te dhena te karakterit te pergjithshem si: pozicioni I shtreses , numri I shtreses, drejtimi ne
lidhje me veriun, gjatesia e shtreses, thellesia e shtreses, data e marrjes se te dhenave etj
Ne skicen e hartuar ne te cilen jane shenuar prishjet ato identifikohen nga njera tjetra duke I shenuar
secilen me nga nje numer progresiv. Per çdo prishje cili jepet distanca mes saj dhe origjines se prishjes,
gjithashtu edhe pozicioni I saj ne lidhje me shtresat e tjera dhe me siperfaqen.
 Te dhena per prishjen qe jane:
‐ Tipi I prishjes
Prishjet kane nje histori te veten te krijimit te tyre. Ato mund te jene:
1. Me origjine mekanike, si rezultat I veprimeve te ndryshimeve te vazhdueshme te
temperaturave, veprimit te rrudhosjes se tokes nga goditjet e ndryshme etj.
2. Per shkak te rreshqitjes kemi shkeputje te mases shkembore nga shkembi baze.
3. Prishje kontakti qe ndodhin gjate kalimit te shtresave nga nje tip litologjik ne tjetrin.
4. Ndryshimet e kushteve te sedimentit brenda te njejtit formacion shkakton shtresezime te tij,
prishje qe jane karakteristike per shkembejte sedimentare .
5. Ne shkembejte metarmorfike per shkak te historise se krijimit te tyre ndodhen plane te
dobesuara (shistezime).
6. Per shkak te zhvendosjeve krijohen siperfaqe paralele shume te ngjajshme
7. Nderhyrje me perberje te ndryshme mineralodjike ne nje formacion homogjen.

‐ Dimensioni I prishjes
Ne ballin e pjeses se jashtme te masivit vrojtohet dhe percaktohet prishja dhe matet gjysma e
gjatesise se dukshme te saj.
‐ Orientimi I prishjes
‐ Mbushja e prishjes
Jepet perberja mineralogjike e mbushjes, Gjithashtu merret kampion I cili do te analizohet ne laborator
per te nxjerre edhe te dhenat e tjera te pershkruara me perpara.
‐ Prurja e ujit
Filtrimi sekondar( qe realizohet nga prishjet) mund te jete si me poshte
Nga nje çarje e thate pa asnje fluks uji
Nga nje çarje me fluks te vazhdueshem uji
Nga nje çarje me fluks te vazhdueshem e me presion.
‐ Litologjia
Behet pershkrimi litologjik I shtreses dhe tipi litologjik jepet me simbolin perkates.
‐ Fortesia e buzeve te prishjes
‐ Hapja e prishjes
‐ Forma dhe ashpersia e buseve te prishjes
2. Mbledhja e te dhenave te domosdoshme per klasifikimin e masivit shkembor.

Per klasifikimin e masivit shkembor perdorim disa metoda te ndryshme.

Te dhenat e domosdoshme qe duhen per te bere klasifikimin do ti pershkruajme gjeresisht ne kapitullin
e trete.

3. Sondimet e ndryshme gjeoteknike

Sondimet realizohen me sonda qe jane pajisje shpuese dhe sherbejne per te nxjerre kampionet nga nje
thellesi e caktuar. Ne thelb sondat perbehen nga:
 nje cilinder metalik koka e te cilit eshte e pajisur me dhembe diamanti osemetal tjeter I forte.
Dhembet varen nga lloji I shkembit ku do te behet sondimi
 Dy tuba koncentrike ku tubi I jashtem prek token.
Parametrat e sondimit jane:
 Distanca midis sondave . Ajo varet nga thellesia e shpimit. Rekomandohet te merret:

Thellesia e Distanca mes

çpimit H(m) sondave (m)
<100 30‐150
100‐250 150‐300
>250 300‐750
 Thellesia e çpimit.
 Drejtimi I çpimit
 Shpejtesia e shpimit. Ajo varet nga tipi I shkembit. Rekomandohet te merret:

LLoji I Shpejtesia
formacionit V(m/ore)
Shiste argjilore 2
Ranor 1.5
kuarc 1
granit 1

 Cilesia
 Tipi I makinerise
 Pajisja çpuese
 Raporti I sondimit
 Profili I sondimit

Nga sondimi merren keto te dhena

 Numri I çpimeve
 Pozicioni ne planimetri e altimetry
 Kendi qe formon me vertikalen drejtimi I sondimit
 Shpejtesia dhe thellesia e avancimit
 Diametri I çpimit
 Thellesia dhe tipi I ujerave nentokesore
 Nxjerrja e kampioneve
 Nxjerrja e kampioneve me strukture te paprishur dhe percaktimi I parametrave gjeoteknike si
perberja kokrizore, treguesit e dendesise per materiale jo kohezive, shkalla e rrumbullaksise dhe
e petesimit shkalla e uniformitetit. Per çdo tip behet klasifikimi sipas USCS
 Thellesia e matjeve te ndryshme
 Solucioni per sondim
∑
 Perqindja e rikuperimit 100

 Cilesia e masivit shkembor 100

 Treguesi I hapesires
Lidhja mes dy parametrave te fundit eshte
 20
% 1.1 100
Nqs If<2.4 ne 6.1cm gjatesi atehere RQD=0%
Nqs If<2.2 ne 66cm gjatesi atehere RQD=100%

 Treguesi I rezistences (Rsh, Rt)

 Litologjia
 Struktura ( shihet me sy ose me mikroskop)
 Shkalla e perajrimit (alterimi)
 Stratifikini
 Karakteristikat e prishjes si ashpersia, natyra e siperfaqes, mbushesi etj.

4. Vizatimi I istogramave dhe paraqitja e rezultateve.

Te dhenat e rezultateve jepen ne forme tabelare. Dallohen 3 grupe kryesore:

 Te dhena me karakter te pergjithshem, psh. Kantieri, numri I sondave, thellesia e çpimit, data
fillimit dhe e perfundimit te punimeve, formacioni kryesor litologjik, pajisja e çpimit, magazinimi
dhe ruajtja e kampioneve, shkalla e paraqitjes, nxjerrja e kampioneve per laborator)
 Vetite dhe karakteristikat e masivit shkembor ( R%, RQD, permasat e coprave, natyra
petrografike, shkalla e perajrimit, fortesia, prova te ndryshme)
 Pershkrimi I prishjeve ekzistuese (tipi I prishjes, natyra e siperfaqes se dobesuar, pjerresia e
siperfaqes se dobesuar, ashpersia, mbushja)

Shkurtimisht po pershkruajme disa prej tyre

Per natyren petrografike mund te perdoren klasifikime te ndryshme. Sipas shoqates gjeoteknike italiane
kemi tabelen e meposhtme:

Tipi I struktures Pershkrimi

Kompakte S’eshte e mundur te shihen me sy komponentet e shkembit
Granulare Shihen me sy komponentet e shkembit(structure kristaline klasike)
E orientuar Elemente te veçante te shkembit jane te zgjatur ne nje drejtim psh.
Struktura ne forme petesh, Shostoze etj.

Shkalla e alterimit pervesh klasifikimeve te dhena ne leksionin 1 mund te klasifikohet edhe sipas tabeles
se meposhtme:

Shkalla e alterimit Pershkrimi

Mungon Nuk ka shenja alterimi te shkembit (1)

E dobet Vihen re siperfaqe dobesimi si rezultat

I oksidimeve locale (2)
E moderuar Vihen re shngjyrosje, prani
çarjesh≥2mm te cilat mund te kene
 mbushje te holla te materialit te
alteruar (3)
Mesatare Vihen re shenjat e par ate shperberjes
se shkembit sidomos gjate planeve te
shistezimit dhe çarjet mind te kene
mbushes te holle (4)
E larte Kampioni I nxjerre nga sonda ndahet
ne shume copa (5)
Shume e larte Materiali I nxjerre nga sonda eshte I
shngjyrosur pa konsistence dhe
plotesisht I prishur. (6)

Natyra e siperfaqes se çarjes jepet ne tabelen e meposhtme:

Emertimi I siperfaqes Pershkrimi

Siperfaqe e bute Gervishet me nje mjet metalik (1)
Siperfaqe me fortesi mesatare Gervishet nga nje punto çeliku (2)
Siperfaqe e forte Gervishet dobet nga nje punto çeliku (3)

Nje tjeter klasifikim per çarjet eshte:

Tipi I çarjes Pershkrimi

Fraktura (F) Siperfaqe ose plane ose ne forme fletesh me ose pa
mbushes
Çarje (C) Siperfaqe te dobesuara , ku buzet e çarjes kane pesuar
zhvendosje te konsiderueshme gje qe ka sjelle thermim
te materialit
Shistezim (SH) Teksture ne forme shtresash te orientuara ndermjet te
cilave ka minerale te ndryshme, e formuar si rezultat I
levizjeve tektonike.

Ngjyra eshte nje tregues per perberjen e shkembit dhe shkallen e alterimit te tij. Ne funksion te saj kemi
klasifikimin e meposhtem:

Shtresa afersisht paralele ndermjet tyre me te njejten ngjyre çdo shtrese (1)
Njolla te ngjyrosura te pa rregullta (2)
Vena te ngjyrosura ose lente te vogla te shperndara ne menyre te çfaredoshme (3)
Sipas lageshtise kemi klasifikimin e meposhtem:

Klasifikimi I kampionit Pershkrimi

I thate Siperfaqja e karotes eshte me pluhur, kur
thyhet s’ka lageshti
I lagesht Siperfaqja e karotes ka pak gervishtje, ne
brendesi te saj ka lageshti
Shume I lagesht Karota tenton te shperbehet nen peshen
vetiake, mezi ruan formen e saj.

Kosistenca matet me skizometer , me penetrometer xhepi ose me punimin e materialit me dore.

Klasifikimi behet si me poshte:

Klasifikimi Pershkrimi
I bute I privuar nga konsistenca
I punueshem (plastic) Punohet me dore
I punueshem me veshtiresi (plastic I ngurte) Punohet me veshtiresi me dore
I papunueshem (I ngurte) I pa punueshem me dore

Natyra petrografike percaktohet mbi bazen e provave ne mikroskop. Nepermjet tij percaktohen
perberesit kryesore, karakteristikat strukturale, shkalla e shperberjes, dimensioned dhe forma e
kristaleve etj.
Sfericiteti percaktohet ne menyre vizuale dhe pas shume vrojtimesh vendoset per klasen qe haste me
shpesh. Forma e kokrizave te medha ndikon drejtperdrejt ne rezistencen ne prerje. Sipas rrumbullaksise
kampioni klasifikohet si me poshte.

Klasa Forma
A Shume e thepisur
B e thepisur
C pak e thepisur
D pak e rrumbullakosur
E e rrumbullakosur
F shume e rrumbullakosur
 Kapitulli III
Metodat e klasifikimit te masivit shkembor

3.1. Metoda RSR, koncepti i vleresimit te struktures shkembore (rock

structure rating)
Koncepti RSR mbeshtetet tek sistemi I Terchagi-t ne 1946. Ai u zhvillua ne SHBA ne 1972 nga
Wickham, Tiedeman dhe Skinner. Ai eshte sistemi I pare I klasifikimit te mases shkembore i kompletuar
qe vlereson nga ana sasiore masen shkembore dhe masat inxhinierike te peraferta te pershtatshme te
galerive. Ai eshte sistemi I pare qe nderthur shume parametra dhe vleresimi I grupuar I parametrave na
jep nje rezultat te vetem , jo te pare veç e veç . Ky sistem vleresimi eshte mbeshtetur nga studimet
praktike te publikuar ne libra dhe artikuj te ndryshem . Shumica e rasteve historike te cilat jane marre ne
konsiderate nga ky sistem jane tunele relativisht te vegjel qe kane mbeshtetje me material çeliku.
RSR vlereson dy kategori te faktoreve qe influencojne sjelljen e mases shkembore ne tynele: parametrat
gjeologjik dhe parametrat konstruktive.
Parametrat gjeologjike jane :
a. Tipi I shkembejve
b. Sistemet e çarjeve ( hapesira mesatare e çarjeve)
c. Orientimi I çarjeve (thellesia dhe shtrirja)
d. Tipi I pavazhdueshmerise
e. Defektet kryesore, prerja dhe tufa
f. Madhesite e materialeve shkembore
g. Shperberja ose alterimi

Parametrat konstruktive jane:

a. Permasat e tynelit,
b. Drejtimi I avancimit,
c. Metodat e germimit.
Te gjithe keta faktore grupohen brenda tre parametrave baze A, B, C
Keto tre parametra jane:

Parametri A : Vleresim I pergjithshem I struktures shkembore ne baze te :

1. Origjines se tipit te shkembit (Vullkanike, metamofike sedimentare)
2. Fortesise se shkembit (I forte, mesatar, I dobet, I dekompozuar)
3. Struktures gjeologjike (masiv, I prishur lehtesisht, I prishur I moderuar, I prishur intensivisht)

Parametri B : Efektet e sistemit te pavazhdueshem ne perputhje me dretimin e avancimit te tunelit ne baze

te:
1. Hapesira e çarjeve,
2. Orientimi I çarjeve (shtrirja dhe drejtimi)
3. Drejtimi I avancimit te tynelit

Parametric C : efektet e ujit nentokesor bazuar ne

1. Cilesine pergjithshme te masivit shkembor per shkak te kombinimit te parametrave A dhe B
2. Kushtet e çarjeve ( te mira, te paanshme , te varfra)
 3. Llogaritja e rrjedhjes se ujit. ( ne gallon per minute)

Vlera RSR e nje seksioni tyneli percaktohet nga shuma e vleres numerike te çdo parametri
RSR=A+B+C
Me vlere maksimale 100
RSR perfaqeson cilesine e mases shkembore per masen e dheut , qe nevojitet per mbeshtetjet.

Tabela 3.1 Parametri A: Struktura shkembore

tipi I shkembit struktura gjeologjike
I
I I
mesatar dekom I
forte dobet
pozuar I fraktu
masiv I frakturuar
magmatike 1 2 3 4 frakturuar ruar
mesatarisht
lehte intens
metamorfike 1 2 3 4 ivisht
sedimentare 2 3 4 4
Tipi 1 30 22 15 9
Tipi 2 27 20 13 8
Tipi 3 24 18 12 7
Tipi 4 19 15 10 6

Tabela 3.2 Parametri B: Sistemet e pavazhdueshmerise ne perputhje me dretimin e

avancimit te tunelit
drejtimi pingul me aksin drejtimi paralel me aksin
drejtimi I germimit drejtimi I germimit
I kundert me
perputhet me inklinimin inklinimin çfaredo
orientimi I çarjes kryesore orientimi I çarjes kryesore

hapja mesatare 0-20° 20-50° 50-90° 20-50° 50-90° 0-20° 20-50° 50-90°
shume e trashe<5 9 11 13 10 12 9 9 7
çarje mesatare 5-
15cm 13 16 19 15 17 14 14 11
çarje moderuar 15-
30cm 23 24 28 19 22 23 23 19
nga e moderuar
deri e bllokuar
0.3-0.6m 30 32 36 25 28 30 28 24
e bllokuar 0.6-1m 36 38 40 33 35 36 24 28
masiv >1m 40 43 45 37 40 40 38 34
Tabela 3.3 Parametri C: Prurjet e ujit dhe kushtet e çarjeve
shuma A+B
13-44 45-75
kushtet e çarjeve
prurja e ujit e mire mesatare e dobet e mire mesatare e dobet
ska 22 18 12 25 22 18
e ulet 19 15 9 23 19 14
mesatare 15 22 7 21 16 12
e larte 10 8 6 16 14 10

Metoda RSR sherben per vleresimin e perforcimeve ne tunele. Per kete qellim sherben figura 3.1.
Grafiku eshte i vlefshem per diametrat e tuneleve 3m 6m, 7m dhe 10m. Ai eshte shume e mire per
vleresimin e perforcime me brinje hekuri, por eshte e papershtatshme per llojet e tjera te perforcimeve
sepse per keto lloj perforcimesh eshte mbeshtetur ne perafrime empirike.

Figura 3.1 Percaktimi I perforcimeve ne funksion te RSR

Sot ky system nuk perdoret .

 3.2. Metoda RMR e Bieniawsk-it.
Klasifikimi i masiveve shkembore ka per qellim te percaktoje klasat e cilesise se tij. Kjo behet e mundur
nepermjet te dhenave te sondimit, rilevimit te sedimentit, me metoda fotogrametrike etj. Sistemi eshte
permiresuar ne menyre te suksesshme gjate viteve duke marre ne konsiderate parametra dhe rezultate te
nxjerra nga rastet praktike . Ky klasifikim perfshin brenda vetes nje numer te caktuar parametrash ku
secili parameter vleresohet ne vetvete i shkeputur nga te tjeret. Klasifikimi RMR I Beniawsk-it mbeshtetet
ne vleresimin e ;
 Rezistences ne shtypje nje aksiale “C0” si dhe te treguesit e rezistences I cili nxirret nga prova
Franklin. (figura 3.2) (P1)
 Cilesise se masivit shkembor RQD (figura 3.3). (P2)
 Hapesires se pishjes (tabela 3.4). (P3)
 Kushteve te prishjes si natyra e pareteve te kontaktit, shkalla e ndarjes, mbushja (tabela 3.4). (P4)
Kushtet ne te cilen ndodhet prishja percaktohen nga vazhdimesia, hapja, dhembezimi, mbushja
dhe alterimi te cilat jepen ne tabelen 3.5.
 Prurjes se ujit (tabela 3.6) (P5)
 Shtrirjes dhe vendosjes se prishjes ne lidhje me drejtimin e germimit (tabela 3.7 dhe 3.8). (P6)

Per çdo njerin prej vleresimeve te mesiperme percaktohet nje vlere numerike Pi . Percaktohet treguesi
RMR si me poshte

Ne funksion te RMR ne tabelat 3.9 dhe 3.10 percaktohet klasa ku kategorizohet shkembi nga I deri ne V.

Figura 3.2 Percaktimi i P1 ne funksion te sforcimeve C0

 Figura 3.3 Percaktimi i P2 ne funksion te RQD%

Figura 3.4 Percaktimi i P3 ne funksion te RQD%

Tabela 3.4
Kushtet e prishjes Parametri Pi I=4
Shume e forte, jo e vazhduar, e pandare, buze 30
shume te forta
Pak e forte, ndarje < 1mm, Buze te forta 25
Pak e forte, ndarje < 1mm, Buze te buta 20
E lemuar , me mbushje me pak se 5mm 10
E vazhduar e me hapje 1-5mm
Mbushje e bute (>5mm) 0
Ne percaktimin e parametrit P4 merren ne konsiderate vazhdimesia, hapja, dhembezimi, alterimi dhe
mbushja. Orientimi dhe vleresimi I tij jepen ne fig e meposhtme dhe ne tabelen 3.5.

Tabela 3.5
Parametri Koefiçenti
Vazhdimesi <1 1-3m 3-10m 10-20m >20m
a 6 4 2 1 0
Hapja E mbyllur <0.1mm 0.1-1mm 1-5mm >5mm
6 5 4 1 0
Dhembezim Sh. e dhembezuar e dhembezuar Pak e dhembezuar E lemuar Sh. e lemuar
i 6 5 3 1 0
Mbushja Mungon E forte <5mm E forte >5mm E bute<5mm E bute>5mm
6 4 2 2 0
Alterimi Mungon Alterim I dobet Alterim mesatar Sh. e alteruar E shperbere
6 5 3 1 0
 Tabela 3.6
Prurja e ujit ne Parametri Pi I=5
10ml/min
Asnje 15
<10 10
10-25 7
25-125 4
>125 0

Ne figuren e meposhtme tregohet drejtimi I germimit te galerise ne lidhje me prishjen

Tabela 3.7
Drejtimi pingul me aksin e <20 20-45 45-90
galerise. Germimi ne drejtim te Mediokre favorshme Sh.e favorshme
inklinimit (-5) (-2) (-0)
Drejtimi pingul me aksin e <20 20-45 45-90
galerise. Germimi ne drejtim te Mediokre E pa favorshme Mediokre
kundertte inklinimit (-5) (-10) (-5)
Drejtimi parallel me aksin e <20 20-45 45-90
galerise. Mediokre E pa favorshme E pa favorshme
(-5) (-10) (-12)

Tabela 3.8
Galeria ne pozicionin A
Pjerresia 
Perputhet me drejtimin e avancimit Nuk perputhet me drejtimin e avancimit
45-90 20-45 20-45 45-90
Shume e favorshme e favorshme e pa favorshme mediokre
Galeria ne pozicionin A
Pjerresia 
20-45 45-90
mediokre Shume e pafavorshme
Tabela 3.9
Rezistenca e shkembit te paprishur RQD Kushtet hidraulike
Klasifikim  MPa Is Klasa Klasifikim RQD% Klasa
Sh. larte 200 >8 1 Sh. I mire 90-100 1 Komplet
E larte 100-200 8-4 2 I mire 75-90 2 I thate 1
E mesme 50-100 2-4 3 Mesatar 50-75 3 Lag.
E ulet 25-50 1-2 4 I dobet 25-50 4 Difuzive 2
Sh.e ulet <25 1 5 Sh.dobet <25 5 Prurje uji 3
Karakteristika te kontakteve
Inklinimi ne 
0-30 1 2 3
30-60 set
60-90

Mbushja
E forte 1 2 3
E bute set
<5mm
>5mm

Dhembezimi 2
3
Shume I dhembezuar 1
I dhembezuar set
Lisho
E lemuar

Hapesira
<60mm 2 3
1
60-200mm
200-600mm set
0.6-2m
>2m

Shkalla e alterimit
Mungon
E dobet
E moderuar
Mesatare
E larte
Shume e larte
Tabela 3.10 Sistemi I klasifikimit te masivit shkembor RMR I Beniawski-t
A. Parametra signifikative
Rez. Ne shtypje e Treguesi I rezistences Is >10MPa 4-10Mpa 2-4MPA 1-2MPa Per kete interval duhet gjetur C0
shkembit te paprishur Rezistenca ne shtypje C0 >250MPA 100-200MPa 50-100 25-50 5-10MPa 1-5MPa <1MPa
Koefiçenti numerik 15 12 7 4 2 1 0
RQD% 90-100 75-90 50-75 25-50 <25
Koefiçenti numerik 20 17 13 8 3
Hapesira mes çarjes >2m 0.6-2m 0.2-0.6m 60-200m <60mm
Koefiçenti numerik 20 15 10 8 5
Shume e dhemb. Jo Pak e dhemb. Pak e dhemb. Sip. E lemuar mbushje
Material mbushes I bute >5mm. Hapja
Kushtet e çarjes e vazhuar, buze te Ndarja <1mm Ndarja <1mm <5mm hapja e çarjes 1-
e çarjes >5mm te vazhduara
ndara buzet e forta buzet e buta 5mm, te vazhd.
Koefiçenti numerik 30 25 20 10 0
Prurja per 10m gjatesi gal. asnje <10l/min 10-25 25-125 >125
Prurja e uji Paporti presioni ne çarje
0 0-0.1 0.1-0.2 0.2-0.5 >0.5
st.maksimal kryesor
Kushte te pergjithshme Apsolut I thate I lagesht I tipit Pu Uje me pres. te vogel Prurje te shumta
Koefiçenti numerik 15 10 7 4 0

B. Orientimi I çarjes

Drejtimi I imersionit dhe inklinimit Sh. I favorshem I favorshem Pak favoeshem I disfavorshem Shume I disfavorshem

Galeri 0 -2 -5 -10 -12

Koefiçentet numerike Themeli 0 -2 -7 -15 -25
pjerresi 0 -5 -25 -50 -60

C.Klasifikimi I masivit shkembor

Klasat I II III IV V
Pershkrimi Sh. I mire E mire mesatar E dobet Sh e dobet
Koeficenti numeric total 81-100 61-80 41-60 21-40 <20

D.Vleresimi I parametrave te reziztences se masivit shkembor

Kohezioni I masivit shkembor >400MPa 300-400 200-300 100-200 <100MPa
Kendi I ferkimit te masivit shkembor >45 35-45 25-35 15-25 <15
 3.3. Metoda Q e Barton-it.
Klasifikimi i Bartonit bazohet ne parametrat e meposhtem
 Treguesi I RQD (tabela 3.11).
 Numri I familjeve te çarjeve Jn (tabela 3.12).
 Dhembezimi I siperfaqes se kontaktit me te pafavorshem per qendrueshmerine e germimit Jr
(tabela 3.13).
 Shkalla e alterimit te siperfaqes se kontaktit dhe prania eventuale e materialit mbushes Ja (tabela
3.14).
 Kushtet e veprimeve ose te sforcimeve SRF (tabela 3.15).
 Prania eventuale e ujit Jw (tabela 3.16).

Treguesi I kualitetit te shkembit percaktohet nepermjet formules se meposhtme:

∗ ∗

Ne funksion te Q ne tabelen 3.17 percaktohet cilesia e masivit shkembor.

Tabela 3.11
Vleresimi RQD% Shenime
Shume i dobet 0-25 Nqs RQD<10
i dobet 25-50 pranohet RQD=10
Mesatar 50-75 RQD duhet vleresuar
i mire 75-90 me interval çdo 5cm
Shume i mire 90-100 psh 95,90,85,80etj

Ne qofte se nuk kemi bere sondime RQD mund ta percaktojme nga lidhja mes RQD dhe numrit te
kontakteve per njesi te volumit Jv si me poshte:

115 3.3
Nqs Jv<4.5 atehere RQD=100%

Tabela 3.12
Karakteristika e masivit shkembor Jn Shenime
Pak kontakte 0.5-1
Nje familje çarjesh K1 2
Nje familje çarjesh K1+ random 3 Per seksione te
Dy familje çarjesh K1 e K2 4 ndermjetme (3xJn)
Dy familje çarjesh K1 e K2+ random 6
Tre familje çarjesh K1, K2,K3 9 Per portalet
Tre familje çarjesh K1, K2,K3 + random 12 (2xJn)
Me shume se tre familje çarjesh random etj 15
Shkemb shume I thermuar, dhera 20

Shenim: Random eshte prishja e rastit.

Tabela 3.13
Karakteristikat e çarjes ose prishjes Jr Shenime
a.Buzet e çarjes takojne me njera-tjetren (i) shuma 1 nqs hapesira
b.Buzet e çarjes pas nje rreshqitje 10cm mesatarisht eshte >3m
kontakte te
nderprera………………………………………….. 4
Te dhembezuara te parregullta, te valezuara…….. 3
Lisho te valezuara………………………………… 2
Te lemuara e te valezuara………………………… 1.5 (ii) Jr=0.5 mund te perdoret
Te valezuara dhe te parregullta plane……………. 1.5 per kontakte plane te
Lisho e plane……………………………………. 1 lemuara nqs jane te
Te lemuara plane……………………………… 0.5 orientuara ne menyre te
c.Asnje kontakt ka ndodhur rreshqitje favorshme
Zone ne prani te materialit argjilor qe pengon
kontaktin mes buzeve te çarjes………………….. 1
Zone e shkembit te thermuar çarja me zhavorr
e rere. Pengohet kontakti mes buzeve………….. 1

Tabela 3.14
Karakteristikat e çarjes Ja  ( vlere e perafert)
a. Buzet e çarjes kane kontakt
Mbushja e papershkueshme nga uji, e çimentuar 0.75 (-)
e rezistueshme
Paretet e paalteruar, prani e alterimit ne gjurmen 1 25-35
e çarjes
Buzet e çarjes te alteruara lehtesisht, materiali 2 25-30
mbushes i paprishur, prani rere dhe shkembi te
thermuar
Material ranor-lymor me pak argjile 3 20-25
Perzjerje me pak argjile ose kaolinit e mike. 4 8-16
Prani kloritesh, talku, grafit, shkumesi etj. Sasira
te vogla argjile bufatese (hapesira e çarjes 1-
2mm)
b. Kontakti mes buzeve te çarjes ka qene para rreshqitjes 10cm
Grimca ranore, shkemb i thermuar pa argjile 4 25-30
Mbushje argjilore te pakonsoliduara fort, çarje e 6 16-24
vazhduar trashesia <5mm
Mbushes argjilor te konsoliduar mesatarisht ose 8 12-16
dobet, çarje e vazhduar me trashesi <5mm
Mbushes argjilor mbufates(montmorilonit) çarje 8-12 6-12
e vazhduar me trashesi<5mm
c.Asnje kontakt mes buzeve te çarjes e ne vijim rreshqitje
Zona ose shtresa ne forme rrypi te shkembit te 6-24
thermuar 6-8
Mbushes argjilore 0
Mbushje te mbikonsoliduara ose mesatarisht e
krejtesisht te mbikonsoliduara 8-12
Zona ose rrypa me origjine pluhurore ose argjil-
ranore me perqindje te vogla te argjiles se
pazbutshme 5
Zona potente argjilore fortesisht te 6-24
mbikonsoliduara 10-13
Zona potente argjilore mesatarisht te
mbikonsoliduara 0
Zona potente argjilore mbufatese 13-20

Tabela 3.15
SRF C0/1 T0/1
a. Zona te dobesuara qe nderpresin germimin e galerise
Shume zona te dobesuara me argjile ose shkemb 10
te thermuar e te degraduar kimikisht
Zona te veçuara, çarje me argjile ose shkemb te 5
degraduar kimikisht (hgerm≤50m)
Zona te veçuara, çarje me argjile ose shkemb te 2.5
degraduar kimikisht (hgerm>50m)
Shume zona me çarje si pasoje e rreshqitjes, asnje 7.5
gjurme argjile, shkembi i dobesuar pamvaresisht
nga thellesia
Çarje te medha, pa pranine e argjiles (hgerm≤50m) 5
Çarje te medha, pa pranine e argjiles (hgerm>50m) 2.5
Çarje te hapura, te dobesuara, masa shkembore 5
shume e copezuar ne blloqe, pamvaresisht nga
thellesia.
b. Mase shkembore e papershtatshme
Sforcime natyrore te vogla afer siperfaqes 2.5 >200 >13
Sforcime natyrore mesatare 1 200-10 13-0.66
Sforcime natyrore te larta, strukture e mbyllur 0.5-2 10-5 0.66-0.33
Masiv shkembor qe ka pesuar goditje prej 5-10 5-2.5 0.33-0.16
sforcimesh te konsiderueshme
Masiv shkembor qe ka pesuar disa goditje prej 10-20 <2.5 <0.16
sforcimeve ne zonat e dobeta
c. Shkemb me sjellje plastike qe shkakton shtytje dhe ne prani sforcimesh shume
te medha natyrore
Presione te vogla 5-10
Presione te larta 10-20
d. Shkemb mbufates, mbufatje ne prani uji
Presione te uleta 5-10
Presione te larta 10-15
Tabela 3.16
Kushtet hidraulike Jw
E thate 1
Prurje mesatare 0.66
Prurje te larta (kontaktet pa mbushes) 0.5
Prurje te larta (kontaktet me mbushes qe shpelahet) 0.33
Prurje te larta (kontaktet me mbushes dhe fluks jo i
vazhduar i larte) 0.2-0.1
Prurje te larta (kontaktet me mbushes dhe fluks te
vazhduar te larte) 0.1-0.05

Tabela 3.17
Cilesia e masivit shkembor Q
Jashtezakonisht e dobet <0.01
Shume shume e dobet 0.01-0.1
Shume e dobet 0.1-1
E dobet 1-4
Cilesia mesatare 4-10
Cilesia e mire 10-40
Cilesia shume e mire 40-100
Cilesia jashtezakonisht e mire 100-400
Cilesia ekstremalisht e mire ( e shkelqyer) 400-1000

3.4. Metoda GSI e klasifikimit.

Metoda GSI e bere nga Huku 1994, lindi per te zgjidhur problemet qe dalin gjate aplikimit te
metodes RMR te masiveve shkembore ne te cilat vellimi i perforcuar eshte i vogel ne krahasim me
dimensionet karakteristike te vepres inxhinierike, ne shkembenj me cilesi shume te dobeta. Metoda
mbulon edhe strukturat shkembore komplekse, per te dy tipet e shkembenjve te forte dhe te dobet. (Huku
1998)
Indeksi Gsi percaktohet nga figura 3.5 qe merr ne konsiderate pershkrimin cilesor te masivit.
Metoda mbeshtetet nga studimi visual i masivit ne terren ku percaktohen familjet çarjeve, kushtet e
siperfaqeve te kontaktit, dhe seciles prej kategorive u eshte vendosur nje numer (vlera e GSI). Lindi nga
nevoja e perdorimit te nje sistemi vleresimi jolinear per shkembejte e varfer I cili nga sforcimet alterohet
shume shpejt . Nga ana tjeter aplikimet ne rritje te modelimeve kompjuterike krijuan nje nevoje urgjente
per nje sistem klasifikimi veçanerisht per tunelet , per stimulimet kompjuterike te strukturave shkembore.

Nqs vlera e GSI eshte <25 atehere cilesia e masivit shkembor eshte shume e dobet.

GSI=RMR-5 per GSI>18 ose RMR≥23

GSI=9lnQ+44 per GSI<18

Kur GSI<25 nuk mundet te percaktohet ne menyre korrekte nje vlere RMR per rrjedhoje GSI merret
direkt nga tabela. Figura 3.5
 Shume e lemuar, sip shume e alteruar me mbushje e perbere nga
Shume e lemuar, sip shume e alteruar me shtresa kompakte, ose
INDEKSI I REZISTENCES
GJEOTEKNIKE PER SHKEMBINJE E

E ashper, pak e alteruar , siperfaqe e perforcuar me çelik

ÇARE BLLOQE

E lemuar, mesatarisht e alteruar ose siperfaqe e alteruar

mbushje e perbere nga material shkembor I copezuar

Nga pershkrimi I kushteve strukturore dhe
siperfaqesore te mases shkembore , zgjidhet
kutia e duhur ne kete grafik.percaktohet nje
vlere mesatare e GSI nga konturet. Nuk
pretendojme te jemi precise. Eshte e

Shume e ashper, siperfaqe e paalteruar

rendesishme te dime se kriteri I
Hoek-Brawn-it mund te aplikohet vetem ne
masat shkembore ku permasat e blloqeve
dhe te pjesezave individuale jane ne zonen

shtresa argjilore te buta

qe do te germohet jane te vogla ne krahasim

SHUME E VARFER
me permasat e germimit. Kur permasat e

SHUME E MIRE
bloqeve individuale jane me te medha se

MESATARE

E VARFER
rreth çereku i permasave te germimit ,

E MIRE
shkaterrimi do te jete strukturualisht I
kontrolluar dhe kriteri I Hoek-Brawn-it nuk
mund te perdoret

KOMPAKT OSE MASIV - Kampioni

ose masivi shkembor kompakt ne 90 NA NA
terren me pak çarje te gjera
80
BLLOQE - masa shkembore te
nderthurura shume mire qe perbehen nga 70
blloqe te formuar nga 3 familje çarjesh
ortogonale
60
SHUME BLLOQE - masa shkembore
te shperndara te nderthurura pjeserisht me 50
shume blloqe shume faqesh te formuar nga
4 ose me shume familje çarjesh
40
BLLOQE TE THYERA - e rrethuar
dhe e shkaterruar me shume çarje qe
intersektohen qe formojne blloqe me cepa
(jo te rrumbullaket) 30

E COPETIAR - masa shkembore shume

te copetuara me blloqe te çrregullta me 20
cepa dhe te rrumbullaket

E PALOSUR, E PETEZUAR Prerje te 10

palosura dhe tektonike. Mungese e
NA NA
blloqeve per shkak te shistezimit qe
mbizoterojne mbi çarjet e tjera

Figura 3.5. Vlerat e GSI

 Duke ju referuar strukturave shkembore shume komplekse Marinosi dhe Huku nxorren nje menyre
te re per percaktimin e GSI ne formacione flishoidale ndersa Habimana (2002) ka nxjerre si te llogarisim
graden e tektonizimit ndermjet GSI.

3.5. Metoda RMi, indeksi i mases shkembore

Palmstrom (1995) ka propozuar nje indeks RMI per te karakterizuar rezistencen e mases
shkembore si nje material ndertimi. Parametrat qe selektohen perfaqesojne konditat mesatare te mases
shkembore. Per masat shkembore te çara, karakteristikat rezistuese kontrollohen nga forma dhe
permasat e blloqeve dhe si dhe karakteristikat siperfaqesore te tyre percaktohen nga çarjet e intersektuara.
Nqs çarjet jane gjeresisht te hapura ose nqs nje shkemb i paprekur eshte i dobet, madhesite e shkembit te
paprekur mund te influencojne fort ne sjelljen e pergjithshme (bruto) te mases shkembore. Madhesite e
mases shkembore kane nje influence te thelle ne formasion dhe ne zhvillimin e çarjeve. Palmstrong-u ka
studjuar me shume se 15 sisteme te ndryshme klasifikimi per seleksionimin e parametrave te meposhtem
qe futen ne RMI;
(i) Permasat e blloqeve percaktohen nga çarjet –e matur si vellim blloku Vb
(ii) Rezistenca e materialit te bllokut – e matur si restistenca ngjeshese nje aksiale , qc
(iii) Rezistenca ne prerje e faqes se bllokut , e karakterizuar nga faktoret per karakteristikat e
çarjes , Jr dhe Ja (tabela 3.17 dhe 3.19)
(iv) Permasat e mbarimit (fundit) te çarjes –te dhena si gjatesia e saj dhe faktori i vazhdimesise, JL
(tabela 3.18)
Praktikisht eshte e pamundur te kryhen testet prerese ose triaksiale ne masat shkembore te nje shkalle e
cila eshte me permasa sa germimet nentokesore. Indeksi i mases shkembore RMI , do te thote te
shprehesh rezistencen ne ngjeshje te nje mase shkembore, prandaj eshte i nevojshem kalibrimi i saj nga
vlera e percaktuar ne laborator me ate te masivit shkembor.
Indeksi i mases shkembore (RMI) shprehet:

Ku qc eshte rezistenca ne ngjeshje nje aksiale e materialit shkembor te paprekur ne MPa. Reziztenca
ngjeshese nje aksiale qc, gjendet dhe mund te percaktohet me saktesi te arsyeshme.
Jp Parametri i çarjes eshte nje koefiçentit reduktimi qe perfaqeson efektin e çarjeve ne nje mase
shkembore. Ai varion nga 0 per pasat shkembore te thermuara deri ne 1 per masat shkembore te
paprekura sipas kriterit te Hoek-ut dhe Brown-it
RMI Eshte indeksi i mases shkembore qe paraqet sforcimet ngjeshese nje aksiale te mases shkembore
ne MPa

Parametri i çarjes (Jp) eshte nje parameter i kombinuar qe merr ne konsiderate karakteristikat e
çarjeve, qe jane:
- vellimi i bllokut ose dendesia e e çarjeve. Vellimi i bllokut, Vb mund te gjendet nga matjet ne
terren
- Parametri i gjendjes se çarjes, Jc, i cili eshte rezultat i tre parametrave te pavarur te çarjeve;
ashpersia e çarjeve Jr ,
 alterimi i çarjeve Ja ,
permasat e çarjeve dhe mbarimi JL .

Jr percaktohet nga grafiku i meposhtem i paraqitur ne figuren 3.5 dhe 3.7 ku Vb eshte dhene ne
m3.
Vlerat JC te paraqitura ne figuren 10.3 dhe jane perfaqesuese. Keto vija shprehen nga marredhenia:

.
0.2 ∗

.
dhe 0.37 ∗

Faktori I kushteve te çarjes Jc lidhet me Jr, Ja dhe JL si me poshte:

Figura 3.5 : Kombinimi grafik I vellimit te bllokut (Vb), faktori i kushteve te çarjes(Jc)
dhe parametrat e çarjes (Jp)

Me se shpeshti , Jc dhe Jp jepen

. .
0.2 0.28

Per Jc =1.75 parametrat e çarjeve ne menyre te thjeshtuar shprehen:

.
0.25

Dhe per Jc=1 parametrat e çarjeve shprehen:

.
0.2

Vleresimi I tre parametrave te çarjes jepet ne tabelat e meposhtme:

Tabela 3.18: Ashpersia e çarjeve e gjetur nga lemueshmeria dhe dallgezimi(Palmstrom, 1996)
Shkalle e madhe e dallgezimit te planit te çarjes
Shkalle e vogel e lemueshmerise se e e
te
siperfaqes se çarjes* plane dallgezuar dallgezuar e rritur
ndermbyllura
lehte fort
Shume e ashper 3 4 6 7.5 9
E ashper 2 3 4 5 6
Pak e ashper 1.5 2 3 4 4.5
E lemuar 1 1.5 2 2.5 3
Shume e lemuar 0.75 1 1.5 2 2.5
0.6-1.5 1-2 1.5-3 2-4 2.5-5
E rrafshuar**
Rekomandohet per çarje te çrregullta Jr=5
*Per çarje te mbushura Jr=1 :
**per çarje te rrafshuara vlera e Jr varet nga prezenca dhe pamja e vijezimit : vlerat e larta perdoren per
vijezim te shenuar.

Tabela 3.19: Gjatesia e çarjeve dhe faktori I vazhdimesise JL. (Palmstrom, 1996)
Gjatesia e çarjes termi tipi JL
(m) Çarje te Çarje te
vazhdueshme pavazhdueshme**
<0.5 Shume e shkurter Ndarje shtresore/e 3 6
petezuar
0.1-1.0 E shkurter/vogel çarje 2 4
1-10 Mesme çarje 1 2
10-30 E gjate çarje 0.75 1.5
>30 Shume e gjate Damar ose prerje 0.5 1
çarje e mbushur*
*shpesh kur eshte nje trajtohet e ndare
**fundi i çarjeve te pavazhdueshme ne masat shkembore massive

Tabela 3.20: Karakteristika dhe vleresimi I faktorit te alterimit te çarjes Ja(Palmstrom, 1996)
Termi Pershkrimi Ja
A. Kontakti midis siperfaqeve te mureve shkembore
Çarje te pastra
Te sheruara ose te ngjitura Te zbutura, mbushje e padepertueshme (kuarc, 0.75
epidote etj)
Jo shtresa ose mbushje ne siperfaqe te çarjes, me 1
Mure shkembore te fresket perjashtim te ngjyrosjes
Alterimi I mureve te çarjeve
h. Grada 1 e alterimit Siperfaqja e çarjes paraqitet nje shkalle (klase) 2
alterimi me lart se shkembi
i. Grada 2 e alterimit Siperfaqja e çarjes paraqitet dy shkalle alterimi me 4
lart se shkembi
Mbushje shtresore ose e holle
Rere, pluhur, kalcite etj Shtresa material i fraksionuar me argjile 3
Argjile klorite, talk etj Shtresa mineralesh te bute dhe kohezive 4
 B. Çarje te mbushura qe kane pjeserisht ose kontakt midis siperfaqes se mureve shkembore
Tipi i materialit mbushes Pershkrimi Pjeserisht Asnje kontakt i
kontakt i mureve(mbushje
mureve(mbushje e trashe ose e
e holle <5mm*) gerryer)
Rere, pluhur, kalcite etj mbushje me material I fraksionuar 4 8
me argjile
Material argjilor kompakt mbushje e rende me material te 6 10
bute dhe koheziv
Material argjilor i bute Mbushje me konsolidim nga i 8 12
mesem deri i mbikonsoliduar
Material argjilor bymues Material mbushes qe paraqet veti 8-12 12-20
bymuese te pastra
*Bazuar ne trashesine e çarjes sipas sistemit RMR
Vleresimi RMi jepet ne tabelen e meposhtme:

Tabela 3.21: Klasifikimi RMi (Palmstrom, 1996)

termi Vlera e RMi
Per RMi Lidhur me rezistensen e mases shkembore
Ekstremisht e ulet Ekstremisht e dobet <0.001
Shume e ulet Shume e dobet 0.001-0.01
E ulet E dobet 0.01-0.1
E moderuar mesatare 0.1-1
E larte E forte 1-10
Shume e larte Shume e forte 10-100
Ekstremisht e larte Ekstremisht e forte >100

Figura 3.7 paraqet disa diagrama si figura 3.5 ku per te percaktuar Jc aplikohen matje te tjera nga
vellimi i bllokut. Keto jane paraqitur ne diagrame ne pjesen e siperme majtas. Per llogaritjen e çarjeve
volumetrike (Jv), ne vend te vellimit te bllokut, mund te perdoren familje çarjesh te ndryshme (dhe / ose
forma bllok).

Zakonisht nje permase kampioni zmadhohet nga permasa laboratorike tek permasat e fushes. Nga
korrigjimi i pershkruar tek RMi efekti shkalle eshte perfshire ne Jr. Efekti shkalle perfshin edhe faktorin
e permasave te çarjes (JL). Per masat shkembore massive ku parametri Jr=1 efekti i shkalles per
rezistencen ne ngjeshje nje aksiale qc llogaritet ashtu siç eshte llogaritur per permase kampioni 50mm.
Sforcimet ngjeshese aktuale per kampione me diameter me te te medhenj ne terren (d, e matur ne mm)
mund te percaktohet duke perdorur ekuacionin e meposhtem (figura 3.6)
. .
50/ 0.05/ ∗

Ku qc0 eshte rezistenca ne shtypje nje aksiale per permase kampioni 50mm.

Ekuacioni i mesiperm eshte i vlefshem per diametra kampioni deri ne disa metra dhe si pasoje mund te
aplikohet per masa shkembore massive. Me perafersi diametri i bllokut ne kete ekuacionin mund te
.
gjendet nga , ose kur kemi nje familje çarjes te sakte aplikohet ndarja e kesaj familjeje.
Figura 3.6 : Ekuacioni empirik per efektin e shkalles te rezistences ngjeshese
nje aksiale
Figura 3.7 : Parametri i çarjeve Jp gjendet nga faktori i kushteve te çarjes Jc dhe
matjet e ndryshme te intensitetit te çarjeve(Vb, Jv, RQD)(Palmstrom, 1996)
 3.6. Lidhje kolerative midis dy sistemeve.

Metodat e klasifikimit te massive shkembore te pershkruara me siper lidhen midis tyre sipas njerit te
relacioneve te meposhtme:
Bieniawski dhe Orr ne 1976 sugjeruan
RMR=9lnQ+44
Rutledge dhe Preston 1978 nxorren relacionet:

RMR=13.5logQ+43

RSR=0.77RMR+12.4

RSR=13.3logQ+46.5

Ndermjet modulit te deformimit te matur ne teren EM dhe RMR ekzistojne lidhjet e meposhtme:

EM=2RMR-100 (GPa)
Ose
10 (GPa)

Per te percaktuar rezistencen ne prerje te masivit shkembor mund te perdoret relacioni:

Ku 1R, 3R – sforcimet kryesore te thyerjes

c – rezistenca ne shtypje nje aksiale e shkembit

m dhe S mund te nxirren nga tabela 3.22

Tabela 3.22
Tipi I masivit Shkemb Shkemb Shkemb Andezite, Amfibole,
karbonatik, argjilor. kompakt diabaze, gabro, gneize,
dolomite, Argjiloshist, kuaarcite dolorite, granite
gelqeror, marne niolite
marne pluhurore
Shkemb pa
kontakte m=7 m=10 m=15 m=17 m=25
homogjen S=1 S=1 S=1 S=1 S=1
RMR=100 %
Q=500
Cilesi shume e
mire m=3.5 m=5 m=7.5 m=8.5 m=12.5
RMR=80% S=0.1 S=0.1 S=0.1 S=0.1 S=0.1
Q=100
Cilesi e mire
RMR=65% m=0.7 m=1 m=1.5 m=1.7 m=2.5
Q=10 S=0.004 S=0.004 S=0.004 S=0.004 S=0.004
Cilesi mesatare
e masivit m=0.14 m=0.2 m=0.3 m=0.34 m=0.5
RMR=44% S=0.0001 S=0.0001 S=0.0001 S=0.0001 S=0.0001
Q=1
Cilesi e dobet e
masivit m=0.04 m=0.05 m=0.06 m=0.09 m=0.13
RMR=23% S=0.00001 S=0.00001 S=0.00001 S=0.00001 S=0.00001
Q=0.1
Cilesi shume e
dobet e masivit m=0.007 m=0.01 m=0.015 m=0.017 m=0.025
RMR=3% S=0 S=0 S=0 S=0 S=0
Q=0.01
 3.8. Klasifikimi I pergjithshem.
Ky klasifikim jep rekomandime per percaktimin dhe pershkrimin e karakteristikave
esenciale te masivit shkembor. Ky klasifikim eshte i perdorshem per veprat nentokesore. Ky
klasifikim jep te dhena per:
a. Kushtet e pergjithshme gjeologjike
Raporti gjeologjik permban:
- Harten e zones (shtrirja e saj), dhe harten gjeologjike me skemen tektonike e strukturore
te kompletuar me prerjet gjeologjikee sondimet
- Harten me fenomenet siperfaqesore (rreshqitje ,shembje,rrjedhje etj.) ne zonen e hyrjes
dhe daljes se tunelit
- Pershkrimi petrografik dhe litologjik te formacioneve shkembore qe pershkon tuneli
spjegimet e vecanta per tretshmerine e tyre karstike,etj.
- Gjendjen e alterimit sipas tabeles 3.23

Tabela 3.23
Klasa Pershkrimi Terminologjia
AM1 Pa shenja te dukshme alterimi Shkemb I shendoshe
AM2 Siperfaqja e prishjeve e alteruar. Shkembi pak I alteruar I alteruar lehtesisht
AM3 Shkembi I gjithi I alteruar, por shkembi nuk eshte prishur I alteruar mesatarisht
AM4 Shkembi I gjithi I alteruar dhe ne nje pjese te madhe Shume I alteruar
eshte I thyer
AM5 Shkembi eshte dekompozuar plotesisht, eshte komplet I Komplet I alteruar
copezuar, eshte ruajtur vetem tekstura e struktura e tij

b. Kushtet hidrogjeologjike
Veshtiresite me te medha qe hasen gjate punimeve nentokesore lidhen dhe me pranine e ujit , i cili ben qe
te ndryshojne dhe fusha e sforcimeve rreth tunelit, stabiliteti te jete me pak i sigurte dhe veshtiresite e
punimeve brenda ne tunel te rriten.

Kushtet hidrogjeologjike percaktohen nga:

- Ngarkesa hidraulike (H) qe sipas tabeles 3.24 klasifikohet ne 3 klasa
- Filtrushmeria e masivit (k) qe sipas tabeles 3.25 klasifikon masivet ne 4 klasa

Tabela 3.24
Klasa Ngarkesa hidraulike H(m) nen veshjen e tynelit Klasifikimi
H1 <10 E dobet
H2 10-100 Mesatare
H3 >100 E forte

Tabela 3.25
Klasa Koefiçenti I filtrimit K(m/s) Klasifikimi
K1 <10-8 Shume pak ose pak I filtrueshem
K2 10-6-10-6 Pak deri mesatar I filtrueshem
K3 10-8-10-4 Mesatar deri ne shume te filtrueshem
K4 >10-4 Shume te filtrueshem

Ne provat laboratorike per shkak te anizotropise shkembit duhet shenuar dhe raporti Kmax dhe Kmin
c. Prishjet e masivit shkembor (cashmeria)

Ne mekaniken e shkembit termi “prishje” ka nje kuptim shume te pergjithshem. Ajo

nenkupton nje nderprerje fizike te vazhdimesise se masivit shkembor. Prishja permbledh tipet e
frakturave , kontaktet gjeologjike diaklaset, planet e stratifikimit, litologjine, planet e fletezimit,
shistozitetin, planet e rreshqitjeve etj. Prishjet jane zakonisht plane dhe karakterizohen nga nje
rezistence ne terheqje afer zeros ose zero.

Per nje pershkrim te plote te prishjeve te nje masivi duhen percaktuar:

- Dendesia e prishjeve qe matet me distancen mesatare (ID) mes prishjeve qe i klasifikon
masivet shkembore sipas tabeles 3.26
- Orientimi qe jepet nga ,  dhe p
- Organizimi i prishjeve ne familje
- Hapja e çarjes qe ndikon ne sjelljen mekanike e ne qarkullimin e ujit
- Vazhdimesia e prishjes
- Morfologjia e buzeve te prishjes qe ndikon sidomos ne rezistencen ne prerje
- Mbushesi i prishjes, vetite e tij
- Sjellja mekanike e prishjes qe varet nga hapja e çarjes, nga morfologjia e buzeve, nga mbushesi i
saj etj.

Tabela 3.26
Klasa Intervali mes prishjeve cm Dendesia e prishjeve
ID 1 >200 Shume e vogel
ID 2 200-60 E vogel
ID 3 60-20 Mesatare
ID 4 20-6 E madhe
ID 5 <6 Shume e madhe

Per te pasur nje vleresim sa me te sakte te dendesise se prishjeve behen matje ne disa drejtime, vendosen
te dhenat ne histograme, nxirret mesatare ID, menjanimi standart “” dhe koefiçenti i variacionit ”CV”.
Psh ne nje drejtim ne zonen I nha 0-4 jane bere matje per distancen mes prishjeve qe jane hedhur ne
histograme nga ku rezulton:

ID mesatare 19cm
 = 9cm
100 47%

Klasa ID 3 = dendesia e çarjeve mesatare

 Sipas orientimit ne praktike mund te na paraqiten disa raste te hapjes se tynelit qe percaktojne dhe
konditat e hapjes qe jepen ne tabelen e meposhtme

Tabela 3.27
Klasa Orientimi I prishjes OR Kushtet e hapjes se tunelit
Kendi “” mes vektorit P Renia 
dhe aksit te avancimit
OR 1 I çfaredoshem 0-20 Ne shtresa paralele
OR 2 a 0-30 20-90 Pingul Ne drejtim te renies
b shtresave Ne drejtim te kundert te
renies
OR 3 30-65 20-90 Kushte te ndermjetme
OR 4 a 65-90 20-60 Sipas drejtimit Renie mesatare
b 60-90 Renie e forte

Jepet organizimi i prishjeve ne familje (familja e prishjeve te stratifikimit te shkembejte

sedimentale, familja e prishjeve te shistozitetit e fletezimit tek shkembenjte metamorfike, familja e
diaklasave etj). Keshtu percaktohet numri “N” i familjeve kryesore te prishjeve te çdo familje. Sipas
organizimit te prishjeve dhe hapesira “S” mes prishjeve te çdo familje. Sipas organizimit te prishjeve ne
familje mund te kemi klasifikimin qe jepet ne tabelen 3.28.

Tabela 3.28
Klasifikimi Pershkrimi
N1 Pa prishje ose disa prishje difuzive
N2 a Nje familje kryesore
b Nje familje kryesore dhe prishje difuzive
N3 a Dy familje kryesore
b Dy familje kryesore dhe prishje difuzive
N4 a Tre familje kryesore
b Tre ose me shume familje kryesore dhe difuzive
N5 Prishje te shumta pa asnje rregullsi

Sipas hapesires “S” ose masivet e stratifikuara sipas trashesise seshtresave “E” mund te perdoret
klasifikimi qe jepet ne tabelen 3.29.
Tabela 3.29
klasa S ose E ne cm Pershkrimi sipas
Hapesires se çarjeve Trashesi e shtresesh
S1 E1 200 Çarje shume te rralla Shtrese shume e trashe
S2 E2 200-60 Çarje te rralla Shtrese e trashe
S3 E3 60-20 Çashmeri mesatare Shtrese mesatare
S4 E4 20-6 Çashmeri e madhe Shtrese e holle
S5 E5 6 Çashmeri shume e madhe Shtrese shume e holle

d. Karakteristikat mekanike te shkembit.

Per masivin shkembor duhen percaktuar me prova laboratorike e ne terren parametrat e meposhtem:
- Identifikimi ose treguesi cilesise se shkembit (IQ)
- Rezistenca e shkembit ne shtypje nje aksiale (c)
- raporti cmax/cmin.
- Ndjeshmeria e shkembit per tu alteruar

Identifikimi ose treguesi cilesise se shkembit (IQ) nepermjet shpejtesise se perhapjes se valeve
gjatesore Ve ne kampionin cilindrik shkembor. Klasifikimi IQ jepet ne tabelen 3.30

Tabela 3.30
klasa IQ Dendesia e çarjeve, poreve dhe cilesia
mineraleve te alternuara
IQ 1 100-90 Zero Shume e larte
IQ 2 90-75 E dobet E larte
IQ 3 75-50 Mesatare Mesatare
IQ 4 50-25 E larte E ulet
IQ 5 25-0 Shume e larte Shume e ulet

Vlera teorike Ve llogaritet ne varesi te perqindjeve te mineraleve qe permban shkembi me formulen

Ku Ci - porpocioni i materialit.
Vei - shpejtesia e perhapjes se valeve gjatesore ne mineralin qe jepet nga tabela e meposhtme.

Tabela 3.31
∗ ∗
Minerali m/s shkembi m/s
Kuarc 6030 Granite 6000
Olivine 8400 Diorite 6500
Ogite 7200 Garbo 700
Amfiol 7210 Shkemb metarmofik 6000
Muskovit 5810 Amphibole 6500
Biolit 5130 Shkemb karbonik 6500
Ortoklaz 5690 Shkemb silicor 6000
ologoklaz 6260
Magnetite 7410
 Calcite 6660
Dolomit 7900
Xham bazik 6500

Rezistenca e shkembit ne shtypje nje aksiale (c) eshte nje nga parametrat tradicionale ne
mekaniken e shkembit, kurse rezistenca ne terheqje (t) duhet marre ne konsiderate me kujdes, kjo gje
varen nga menyra e percaktimit te saj. Sipas rezistences ne shtypje nje aksiale shkembenjte klasifikohen
sipas tabeles se meposhtme.

Tabela 3.32
Klasa Rezistenca (c ) MPa Pershkrimi
R1 >200 Rezistence shume e larte
R2 200-60 Rezistence e larte
R3 60-20 Rezistence mesatare
R4 20-6 Rezistence e dobet
R5 <6 Rezistence shume e dobet

Per shkak te anizotropise qe ka shkembi eshte mire te jepet dhe raporti cmax/cmin.
Potenciali mbufates i shkembit eshte nje tregues i rendesishem pasi mbufatja e shkembit shoqerohet
gjithnje me nje zhvillim sforcimesh mbufatese qe mund te arrijne vlera te konsiderueshme. Mbufatja e
shkembit lidhet me pranine e mineraleve hidrofile siç jane argjilat, hidroksidet, sulfatet. Per percaktimi te
potencialit te bufatjes duhet percaktuar prania e mineraleve hidrofile dhe presioni mbufates b ne
oedometer (shih fig uren me poshte).

Alterimi i shkembit eshte faktor qe modifikon ne menyre te ndjeshme vetite mekanike te tij (i
zvogelon ato). Ndjeshmeria e shkembit per tu alteruar vihet re ne modifikomet e meposhtme:
1. Ndryshime nga kontakti me ujin (ngopje, presion, qarkullim i ujit )
2. Ndjeshmeri ndaj veprimeve te ndryshme e sidomos te ujit si zbutje, tretje e materialit.
3. Ndryshim i gjendjes se sforcuar per shkak te hapjes se tynelit, nga temperature, nga dilatimi etj.
 e. Sforcimet natyrore

Si tregues mund te sherbeje raporti c/ ku c eshte rezistenca ne shtypje nje aksiale dhe  eshte
sforcimi maksimal kryesor ne planin e vepres qe realizonet.  mund te jete v=h ku h eshte thellesia e
vendosjes se galerise. Sipas ketij raporti sforcimet natyrore mund te jene te atij niveli qe sigurojne ose jo
stabilitetin e vepres nentokesore. Sipas ketij raporti gjendja e sforcuar klasifikohet sipas tabeles se
meposhme:

Tabela 3.33
Klasa Raporti c/0 Pershkrimi I gjendjes se sforcuar
natyrore
CN 1 >4 E dobet
CN 2 4-2 Mesatare
CN 3 <2 E larte

Keshtu klasa CN 1 do te thote se shkembi ka rezistence te mjaftueshme per te siguruar stabilitetin.

Klasa CN 2 do te thote se mund te kemi thyeje ne muret e galerise.
Klasa CN 3 rezistenca e shkembit eshte e pamjaftueshme dhe nuk sigurohet stabiliteti i vepres.

f. Deformueshmeria e masivit shkembor DM.

Per shkak te pranise se hapjeve deformimi i masivit shkembor eshte me i madh se sa i nje
kampioni te shkembit te provuar ne laborator. Prandaj behen provat ne terren ne galeri me kriko
siperfaqesore me disa cikle ngarkimi dhe me te dhenat ndertohet varesia - nga ku nxirret moduli i
deformimit E si tangent ndaj mbeshtjelles se kurbave sforcim-deformim. Sipas vleres se E masivet
shkembore klasifikohen sipas tabeles se meposhtme.

Tabela 3.34
Klasa Moduli e ne Mpa Pershkrimi
DM 1 >30000 Shume pak I deformueshem
DM 2 30000-10000 Me deformime te vogla
DM 3 10000-3000 Me deformime mesatare
DM 4 3000-1000 Shume I deformueshem
DM 5 <1000 Jashtezakonisht I deformueshem
 KAPITULLI IV
4.1 Hyrje
Provat per nga qellimi i klasifikojme:

1. Provat qe sherbejne per klasifikim

2. Provat qe sherbejne per percaktimin e parametrave deformues
3. Provat qe sherbejne per percaktimin e parametrave rezistues

Ekzistojne tri menyra per realizimin e provave

1. Provat laboratorike
2. Provat ne terren
3. Provat gjeofizike

Provat laboratorike realizohen ne kampione me strukture te paprishur. Mund te analizohen shume

kampione dhe te nxirren vlera te besueshme te parametrave, nxirren koorelime te vlefshme, megjithate
kampioni i shkembit ka permasa te kufizuara dhe nuk mund te paraqese me vertetesi sistemin e çarjeve
te masivit si dhe eshte i shkarkuar nga presionet natyrale.
Provat ne terren jane shume te kushtueshme, pasi kerkojne pajisje ngarkuese te fuqishme, pajisje
rregjistruese te sofistikuara dhe mjaft kohe per realizimin e tyre. Nga ana tjeter numri i tyre eshte i
kufizuar, por provohet nje mase e madhe e shkembit ashtu si eshte ne kushte natyre ngarkimi ( i pa
shkarkuar nga presionet malore)
Provat gjeodezike japin mundesine e kontrollit te shume pikave te masivit shkembor por per
veprime te vogla dhe e konsiderojne masivin shkembor nje mjedis elastik, homogjen dhe izotrop pasi te
gjitha inerpretimet e matjeve bazohen ne shpejtesine e perhapjes se valeve elastike.
Pastaj per nxjerrjen e parametrave qe sherbejne per projektim behet nje kombinim i te tri metodave.

4.2. Provat qe sherbejne per percaktimin e parametrave fizike

Poroziteti n percaktohet nelaborator pasi nxirret pesha e ujit te thithur dhe pesha e shkembit te
thate nga relacioni i meposhtem;

Nje metode shume e thjeshte dhe e sakte eshte percaktimi i porozitetit te shkembit nepermjet
perhapjes se valeve gjatesore ne nje kampion cilindrik me d=50-54mm dhe h=(2-2.5)d.
 n% n%
(a)

40 40

30 30

(P)

(P)
20 20

10 10

10 50 100 10 50 100

IV IE
n% n%
(b)

3 3

(P)
2 2
(P)

1 1

10 10 50 100
50 100

IV IE

Fig. 4-1
Poroziteti ne varesi te perhapjes se valeve elastike

∗ 100

Vm Em - shpejtesia e perhapjes se valeve dhe moduli i deformimit te matura

Vn, En - shpejtesia e perhapjes se valeve dhe moduli i deformimit te llogaritura

Parametra te tjere fizike qe percaktohen ne laborator jane;

Treguesi i porozitetit

Pesha vellimore natyrore  (gr/cm3 ose kN/m3)

Peshe vellimore e thate d (gr/cm3 ose kN/m3)
Pesha vellimore e grimcave g (gr/cm3 ose kN/m3)
Pesha vellimore e saturuar gat (gr/cm3 ose kN/m3)
Lageshtia natyrore

Graviteti specifik i grimcave solide

Graviteti specifik i thate

Graviteti specifik i saturuar

Ku

4.3. Prova ne shtypje nje aksiale

Parametrat mekanike japin te dhena mbi sjelljen e shkembit

Kampioni ngarkohet ne nje makine testimi ngjeshese dhe vazhdimisht regjistrohen deformimet e
kampionit per nivele te ndryshme sforcimi. Kampioni vendoset nepermjet pllakave metalike . Me ane te
tyre ushtrohet presion me shpejtesi 0.5-1 Mpa /sek, deri ne shkaterim (fig. 4-2). Provohen minimumi 5
kampione
Nga regjistrimet ne testin e ngarkimit nje aksial ndertojme kurben sforcim-deformim nga e cila
percaktojme:

• Rezistencen ne shtypje nje aksiale:

• Modulin e Young-ut
• Kendin e Poisson-it
• Strukturen e brendshme dhe sjelljen e shkembit ne ngarkim ciklik
• Parametra te tjere sekondare qe ndikojne ne strukturen edhe sjelljen e shkembit
 4.3.1. Rezistenca ne shtypje nje aksiale

Pu - ngarkesa e shkaterimit
A - siperfaqja e kampionit

Fig. 4-2

4.3.2. Moduli i Young-ut

Gjate zhvillimit te proves per nivele te ndryshme ngarkimi maten deformimet aksiale gjatesore te
kampionit nepermjet matesave te ndryshem dhe ndertohet diagrama 1-1 (fig. 4-3). Nga kurba ne 50% te
sforcimeve rrjedhese percaktojme dy parametra shume te rendesishem qe jane moduli sekant i deformimit
Es dhe moduli tangent i deformimit Et. Pervec ketyre dy tipeve te moduleve percaktohet edhe moduli
mesatar i deformimit:

Ku:

∆ Q

Ne 50% te sforcimit rrj percaktojme: P F


∆ ∆
∆ ∆

s
O 
Fig. 4‐3
Percaktimi i Et, Es
 4.3.3. Kendi i Poisson-it

Per te percaktuar kete parameter eshte e nevojshme qe gjate zhvillimit te proves se ngjeshjes nje
aksiale te maten e dhe deformimet anesore radiale te kampionit njekohesisht me ato gjatesore dhe
ndertohet diagrama 1-1-a (fig. 4-4).

Llogarisim;

∆ ∆

Kendi I Poisson-it llogaritet nga raporti i kuarce
pjerresise se kurbes sforcim-deformim anesor me 
kurben sforcim deformim gjatesor



Ne rastin kur shkembi nga i cili eshte shkeputut 
kampioni shfaq sjellje elastike ose elasto-plastike
llogaritja e kendit te Poisson-it reduktohet ne
llogaritjen e raportit te deformimeve. 


    

Fig. 4‐4

Gjithashtu percaktojme deformimin vellimor;

4.3.4. Menyra e shkaterrimit te kampionit ne testin e shtypjes nje aksiale.

Nga vezhgimet ne testet e ngjeshjes nje aksiale kampionet mund te shkaterrohen ne menyra te
ndryshme, Kjo do te varet nga shume faktore te testimit dhe te gjendjes fizike te kampionit, si dhe nga
procese te ndryshme fizike qe ndodhin ne kampion gjate procesit te ngjeshjes. Gjate procesit te ngjeshjes
shkembi tenton te deformohet ne menyre elastike , por shkaterrimi si rezultat i faktoreve te permendur me
siper ndodh papritur.
Me poshte po paraqesim disa menyra te shkaterrimit te kampioneve
 (a) (b) c) (d)
Fig. 4‐5

Rasti a ndodh kur ne kampion ka carje deri diku gjatesore.

Ne rastin b carjet gjatesore per shkak te vlere presioni kufitar jane mbyllur dhe shkaterrimi ndodh ne nje
plan shkaterrimi te paster qe formon kendin 45 me drejtimin e 1. Ne kete plan kemi zhvendosje prerese
pergjate siperfaqes se tij dhe quhet plani i prerjes.
Ne rastin c shkaterrimi ndodh ne dy cifte plane prerese te pozicionuara ne menyre simetrike nga drejtimi
aksial sepse pamvaresisht se fundet e kampionit jane te mberthyera ato gjate ngjeshjes rrotullohen. Ne
shkembenjte qe shfaqin sjellje duktile te plote, rritja e sforcimeve shoqerohet me zgjerimin e carjeve
ekzistuese , krijimin e carjeve te reja te vogla dhe deformimin plastik te grimcave individuale te
shkembit.
Ne rastin d shkaterrimi i kampionit ndodh per shkak te thermimit te materialit, sepse kampioni eshte i
mberthyer ne pllakat e ngarkimi dhe raporti h/d eshte i vogel.
Nga permbledhja e menyres se shkaterrimit te shkembit, shkaterimi mund te kete karakter plastik, me
prerje , plastike te rrjedhshme dhe me thyerje (fig. 4-6).

plastike me prerje plastike e rrjedhshme me thyerje

Fig. 4-6
Menyrat e shkaterimit te shkembit

Nga menyra e shkaterrimit gjykojme edhe per modelin e llogaritjes e te sjelljes se shkembit
 4.3.5. Struktura e brendshme dhe sjellja e shkembit ne ngarkim ciklik

a. Karakteri I shkaterimit te shkembit.

Ky karakter mund te nxirret nga marredhenia sforcim deformim
Dallojme 5 kurba karakteristike qe shprehin marredhenien -

    

    
(a) (b) (c) (d) (e)

Fig. 4‐7
Karakteri i marredhenieve -

a. Sjellje elastike karakteristike per bazaltet, kuarce, diabazet, dolomitetdhe gelqeroret e forte.
b. Sjellje elasto-plastike, karakteristike per gelqeroret e bute, tufet, alevrolitet.
c. Sjellje plasto-elastike, karakteristike perranoret, granitet, reshpet, disa diabaze .
d. Sjellje plasto-elastike-plastike, karakteristike per mermeret e gneizet shistet.
e. Sjellje elasto-plastike e rrjedhshme , karakteristike per kripen e gurit.

 Gjate cikleve te ngarkim shkarkimit sikurse shihet ne

figure kurbat pershkuajne rruge te ndryshme. Gjithashtu
c0 P R
c
pas cdo cikli kemi deformime mbetese te cilat rriten ne
B ciklin pasardhes
S

U D
A

Q T
O 

Fig. 4‐8
 4.3.6. Parametra te tjere sekondare qe ndikojne ne strukturen dhe sjelljen e
shkembit:
a. Diagrama sforcim-deformim mund te perdoret per te vleresuar strukturen e shkembit dhe te
parashikoje si do te sillet shkembi ne terren. Psh ne nje ngarkim ciklik nje shkemb I granuluar
mire,shkemb I cimentuar mire ose shkemb kompakt do te shfaqe deformime mbetese shumeme
te vogla per cdo cikel shkarkimi se sa ne nje shkemb te pakonsoliduar. Ne rastin e shkembenjve
kompakte kurbat e ngarkim shkarkimit jane shume te mbyllura, ndersa tek shkembenjte jo
kompakte keto kurba jane te hapura dhe ato kane deformime mbetese te medha. Deere dhe Miller
paraqiten nje marredhenie midis modulit te elasticitetit dhe sfoecimeve ngjeshese nje aksiale
350
b. Behet klasifikimi I shtangesise se shkembit ne funksion te modulit te deformimit
c. Gjithashtu ne funksion te raportit E/c percaktohet lloji I shkembit
d. Nga kurbat e ngarkim shkarkimit nxirret informacion ne lidhje me strukturen e brendshme te
shkembit. Per shkembinjte kompakt kurbat e ngarkim shkarkimit jane pergjithesisht paralele dhe
raporti I modulit te ngarkimit me ate te shkarkimit d En/Esh eshte perafersisht 1 . per
shkembenjte me rezistence mesatare raporti varion nga 2-5 dhe per shkembenjte e dobe 5-10.
e. Ne shkembinjte kompakt dhe me rezistence te madhe rezultatet e testeve kane devijacione shume
te vogla nga standarti. Shkalla e devijimi I rezultateve nga standarti tregon per shkallen e carjeve
te shkembit ne natyre.
f. Kampionet me diameter te madh kane me teper mikrocarje se sa kampionet me diameter me te
vogel . Ky fakt pasqyrohet edhe ne rezultatet e testit.

4.3.7. Faktoret qe ndikojne ne rezultatet e proves se rezistences ne ngjeshje nje

aksiale

Rezistenca ne shtypje nje aksiale eshte concept I thjeshte per tu kuptuar por eshte shume e veshtire per te
te percaktuar ne praktike nje vlere materiale. Kjo sepse shperndarja e sforcimeve ne kampion gjate proves
eshte nje proses kompleks. Faktoret qe ndikojne ne rezistencen e shtypjes nje aksiale jane:

1. Gjatesia e kampionit e cila ndikon ne shperndarjen e sforcimeve.

Ne qender te kampionit nga eksperimentet dhe llogaritjet me metoden e elementeve te fundem
rezulton qe sforcimi vertical eshte afer ose I barabarte me I. Ne distancen r/r=0,6 ka nje zvogelim
te lehte dhe drejt skajeve ka rritje eksponenciale. Ndersa shperndarja e sforcimeve sipas diametrit
eshte e tille qe nga vlera 1 ne qender drej siperfaqes anesore ka nje renie te lehte , megjithate
vlera mesatare eshte e barabarte me sforcimin vertical te aplikuar.
2. Ekzistenca e ferkimit midis pllakes dhe siperfaqes se kampionit
Nen veprimin ngjeshesh te makinerise kampioni tenton te zgjerohet horizontalisht ndersa
shkurtohet. Ndersa ferkimi ne siperfaqet e kontaktit te kampionit me pllakat tenton te ndaloje
zgjerimin . Si rezultat fundet e kampionit nuk jane me vetem ne gjendje te sforcuar nje aksiale.
Me rritjen e lartesise se kampionit zona qe I nenshtrohet vetem sforcimeve ngjeshese nje aksiale
rritet. Me qarte kjo duket ne fig e meposhtme
3. Gjeometria e kampionit
 Forma
 Pregatisim kampione cilindrike per shkembin sepse eshte me e lehte per shkak te
makinerise se pergatitjes se kampioneve dhe se eshte me e lehte perpunimi I siperfaqes se
mbeshtetjes. Shperndarja e sforcimeve ne kampione cilindrike me raport h/d>2,5 eshte
simetrike perreth aksit ndersa nuk eshte e njejte shperndarja e sforcimeve ne nje kampion
kubik.
 Permasat
Rezistenca e kampionit me rritjen e permasave zakonisht zvogelohet
 raporti h/d
kur ky raport h/d <2 atehere kampioni ndodhet ne gjendje te sforcuar treaksiale dhe I
nenshrohet sforcimeve ngjeshese shume te larta. Kur h/d >3,4 atehere kamponi
shkaterrohet nga humbja e qendrueshmerise .
4. shpejtesia e ngarkimit te kampionit
Me rritjen e shpejtesise se deformimeve rritet rezistenca e kampionit dhe shkaterrimi ndodh
papritur dhe ne menyre te dhunshme. Rritja e shpejtesise se ngarkimit shoqerohet me rritjen e
rezistences ne ngjeshje nje aksiale
5. lageshtia
rritja e lageshtise se kampionit shkakton zvogelimin eksponencial te rezistences
6. Mineralogjia
Shkembenjte qe permbajne kuarc jane me te forte se ata me perberje calcite dhe mineral hekuri
dhe keta te dytet jane me rezistence me te larte se shkembenjte ranore.
7. parametrat e brenshdem te kampionit
 poroziteti
me rritjen e porozitetit te shkembit rezistenca ne shtyoje nje aksiale zvogelohet
 dendesia
per shembenj me densitet me te larte edhe rezistenca nje aksiale eshte me e larte
 permasa e grimces
per nje shkemb me permase te imet te grimces rezistenca eshte me e madhe se e nje
shkembi me permase te madhe te grimces.

4.3.8. Rekomandime per percaktimin e rezistences nje aksiale dhe deformimit te

materialeve shkembore.
Rezistenca ne shtypje nje aksiale eshte nje nga treguesit kryesore per klasifikin e shkembejve.
Prova realizohet me nje shpejtesi ngarkimi te kontrolluar. Normat qe rekomandohen jane ASTM,
AASHTO, UNI, DIN etj.
Kampionet jane cilindrike me diameter d=25mm, 54mm dhe lartesi L=2d-3d, me baza paralele dhe
siperfaqe anesore te lemuar. Diametri i kampionit duhet te plotesoje kushtin 10:1 ne lidhje me permasen e
grimces me te madhe ne shkemb.
Kampioni vendoset midis dy pjastrave metalike me diameter dmm dhe trashesi 15mm ose d/3. Ne
njeren nga pjastrat ka nje grope ku vendoset nje sfere metalike. (fig. 4-9).
 Fig. 4‐9
Prova ne shtypje nje aksiale

Kampioni ruhet ose mbahet ne laborator jo me shume se 30 dite qe te mos humbase lageshtiren qe ka.
Shpejtesia e ngarkimit duhet te jete 0.5-1Mpa/s dhe shkaterimi duhet te ndodhe 5-19min pas ngarkimit.
Numri i kampioneve te provuar duhet te jete jo me pak se 5. Gjate perpunimit te rezultateve jepen keto te
dhena:
 pershkrimi litologjik
 orientimi i aksit te ngarkimit ne lidhje me anizotropine e kampionit
 pozicioni gjeografik, thellesia, orientimi, gata e menyra e kampionatures dhe kushtet e ruajtjes se
tij.
 Numri i kampioneve.
 Diametri dhe lartesia e kampioneve
 Lageshtia dhe shkalla e ngopjes me uje e kampionit ne daten e proves
 Kohezgjatja e proves dhe shpejtesia e ngarkimit
 Data e proves, tipi i proves
 Menyra e shkaterimit
 Te dhena te tjera te fizike si pesha vellimore, poroziteti, filtrueshmeria etj
 Rezistenca ne shtypje nje aksiale per çdo kampion e shprehur ne Pa, Kpa, Mpa.

Vetite deformuese percaktohen nga prova ne shtypje nje aksiale. Ndertohet varesia - nga ku nxirret
moduli i Jungut dhe koefiçenti i Puatsonit. Per te matur deformimet perdoren tenzometra ose instrumenta
optike. Tenzonmetrat vendosen ne menyre te tille qe te kemi mundesi te marrim leximin mesatar per
deformime vertikale e anesore . Leximi duhet te siguroje nje shkalle prej 0.002mm (fig. 4-10)

Fig. 4-10
Pozicioni i vendosjes se tenzometrave
Per te ndertuar varesine - duhet marre marre te pakten 10 lexime per te gjithe kohen e ngarkimit.
Ngarkimi behet me shpejtesi 0.5-1Mpa/sek.
Numri i kampioneve te provuar duhet te jete te pakten 5.

4.4. Rezistenca ne terheqje

Priten disqe me d=54mm e trashesi t=12.7 mm dhe vendosen ne prese deri sa shkaterohet (fig 4-11).

prova Braziliane

Provohen te pakten 10 kampione

nga prova ne terheqje direkte

Fig. 4-11 Ku N - forca shkateruese

4.5. Treguesi i rezistences ( Prova Franklin) (fik 4-12, 4-13)

1.1 0.05 0.7 1 50

Fig. 4-12
Provat per treguesin e rezistences
 Fig. 4-13
Aparati per proven Franklin

Kjo prove realizohet nen veprimin e ngarkeses se perqendruar deri sa disku i kampionit shkembor çahet.
Treguesi i rezistences llogaritet

Ku P - forca e shkaterimit

4.6. Bufatja e kampionit

Prova behet per te matur sforcimet si rezultat i bufatjes si dhe presionet bufatese. Ka bufatje si
rezultat i hidratimit te mineraleve, ose te absorbimit te ujit. Per te identifikuar bufatjen e shkembit dhe
sjelljen e tyre duhen percaktuar Wn, , sk, g, Ws, Wp, Ip, Ik, granulometria, perberja mineralogjike,
permbajtja e karbonateve. Pas ketyre kampioni cilindrik i thare ne 100-105C vendoset ne pjesen fundore
ne uje dhe matet zgjatimi i tij per shkak te bufatjes (fig. 4-14)
Treguesi i deformimit bufates eshte:

∆
100

Fig. 4-14
Aparati per matjen e bufatjes
Per te matur presionin bufates behen prova oedometrike, klasike (fig. 4-15) me kampione me d=2.5h dhe
h>15mm ne ene ku kampioni te kete mundesi te ngopet me uje.

Ne fillim ena mbushet me uje, aplikohet

nje ngarkese e vogel mbi kampion.
Forca bufatese matet gjate kohes dhe
prova perfundon kur ajo arrin
maksimumin.
Treguesi I presionit bufates llogaritet:

F - vlera maksimale e forces bufatese

A - siperfaqja e prerjes terthore

Fig. 4-15
Aparati oedometrik

Ka edhe tregues bufates per kampione te lira anash, te pakufizuara:

100

dx - zhvendosja maksimale e matur ne drejtimin x

Lx - permasa fillestare e kampionit ne drejtimin x

Po keshtu ka aparature speciale qe mat treguesin e

presionit bafates ne kampione te lira anash.

Fig. 4-16
Aparati per matjen e bufatjes 3-dimensionale
 4.7. Prova e fortesise dhe e degradimit te shkembit

Eshte nje lloj prove LA, por qe behet duke lagur e thare materialin e duke e vene ne nje tambur i cili
i nenshtrohet nje numri te caktuar rrotullimesh. Veprohet keshtu: Shkembi perbehet nga 10 copa
sferoidale me peshe 50gr secila . Thahet 2-6 ore ne 105C dhe peshohet. Mbushet tamburi me uje ne
20C, futen copat e shkembit dhe vihen ne rrotullim me shpejtesi 20rrot/min per 10min. Thahet kampioni
ne 105C dhe peshohet sasia e materialit te thermuar, pjestohet me peshen fillestare dhe jep treguesin e
fortesise e te degradimit.

4.8. Provat mineralogjike

Sipas mineralit zoterues mund te gjykojme per aftesine qe ka shkembi per tu bufatur. Sipas
diagrames trekendore, potenciali bufates mund te jete:
I larte (zona A)
mesatar (zona B)
i ulet (zona C) shiko figuren 4-17.

Fig. 4-17

Potenciali bufates sipas perberjes mineralogjike

4.9. Percaktimi i pershkueshmerise nga gazi dhe nga uji.

Kampioni cilindrik thahet ne ajer , futet ne vakum qe te çlirohen te gjitha poret e çarjet , pastaj
vendoset ne aparat, ku nga njera ane çohet ajer me presion , kurse nga ana tjeter matet sasia e gazit qe
kalon nepermjet kampionit. Koefiçenti i pershkueshmerise nga gazi llogaritet:

V - vellimi i gazit qe pershkon kampioni.

Kur presioni i gazit arrin vleren 0.2-0.25kr fillon zhvillimi i çashmerise. Çarjet nganjehere kane karakter
te kthyeshem.
Per pershkueshmerine nga uji kampioni me d=40mm dhe h=30mm, thahet, vakumohet, ngopet me uje dhe
pastaj pastaj nga njera ane çohet uje me presion deri ne 250atm. Nga ana tjeter matet sasia e ujit qe filtron
ne njesine e kohes , si dhe analizohet perberja kimike e tij. Koeficenti i filtrimit llogaritet:
Nga provat e shumta ne laborator dhe ne terren rezulton se filtrueshmeria e masivit shkembor varet nga
disa faktore:
 Lloji i materialit qe zoteron ne shkemb , i cili nen veprimin e presionit te ujit mund te shperbehet
e te shpelahet. Keshtu ne granitet koefiçenti i filtrimit zvogelohet kur rritet presioni sepse
kollmatohen çajret nga kriperat e tretura, kurse tek gelqeroret rritet pasi rritja e presionit ben te
shpelahen kriperat e te hapen çarjet.
 Lloji i prishjes . Filtrimi eshte primar ose sekondar.
 Drejtimi i levizjes se ujit me presion ne lidhje me drejtimin e çarjeve. Kur drejtimi i levizjes
perputhet me sistemin kryesor te çarjeve , kemi filtrueshmeri me te madhe se sa ne rastin kur ky
drejtim eshte pingul me drejtimin e sistemit kryesor te çarjeve.
 Gjendja e sforcuar e masivit shkembor. Nqs masivi eshte ne gjendje te ngjeshur ka filtrueshmeri
me te vogel se sa kur eshte ne gjendje te sforcuar te terhequr nga varesia:

Ku
K - koefiçenti i filtrimit te shkembit kur shkembi eshte ne gjendje te sforcuar
K0 - koefiçenti i filtrimit te shkembit kur gjendja e sforcuar eshte zero.
Vihen re tre faza (fig. 4-18)

Fig. 4-18
Varesia e koefiçentit te filtrimin ne varesi te gjendjes se sforcuar

I faza e mbylljes se çarjeve

II faza kur hapja dhe mbyllja e çarjeve jane pothuajse te barabarta
III faza e hapjes intensive te çarjeve
 4.10. Percaktimi i rezistences ne prerje

Rezistenca ne prerje mund te percaktohet

1. Provat ne laborator
 ne aparatin e prerjes plane
 ne treaksial
2. Provat ne terren
3. Ne laborator ose ne terren nepermjet skizometrit qe i nxjerr sforcimet tangenciale nga prova ne
perdredhje

4.10.1. Karakteristikat e rezistences ne prerje te nje prishjeje

Prishja mund te jete

Plane (a)
E dhembezuar (b)
Nje siperfaqe ne forme ulluku (c)

PRISHJA

(a) (b) (c)

Fig. 4-19
Rreshqitjet e mundshme

Problemet tipike ne kete rast jane sigurimi i qendrueshmerise se pjerresise shkembore. Per llogaritjen
e tyre llogariten parametrat rezistues ne prerje.
Kampioni qe provohet mund te jete prizem ose cilinder. Menyra e proves mund te jete e tipi
Brazilian ose prerje direkte (fig. 4-20)

Fig. 4-20
Kampioni qe provohet ne prerje
 4.10.2. Prova ne aparatin e prerjes plane

Paraqitja skematike e aparatit te prerjes plane jepet ne figuren 4-21

P

Fig. 4-21
Aparati i prerjes plane

Kampioni fillimisht konsolidohet me pas aplikohet forca prerese (horizontalisht ose me nje kend )
derisa kampioni te pritet. Nga kjo prove maten ngarkesa N, forca prerese Q, deformimet rreshqitese a
dhe percaktohen :
N N


Q

Fig. 4-22
Aparati i prerjes plane

Dhe ndertohet marredhenia - ( figura 4-23)

Nga kjo marredhenie nxirren parametrat max, mb, Cmax dhe Cmb. Njekohesisht mund te percaktohen
sforcimet ne faqen e siperme e te poshtme te kampionit
Gjithashtu ndertohet grafiku -r (fig 4-23)




o


m


s

c
 
a

-

+

h

m

- +



V
  + -
o

-
+

Fig. 4-23
Maredheniet -a - dhe sforcimet ne kontur

Modelimi i kampionit ne laborator duhet ti afrohet kushteve te punes reale te punes se shkembit.
Keshtu ne se kemi rreshqitje te lire te bllokut perdoret modeli (a), ne se kemi rreshqitje te bllokut brenda
galerise perdoret modeli (b) (fig. 4-24).
(a) N (b)

Q Q Q Q

(c) (d)

Fig. 4-24
Modeli i prerjes
 4.10.3. Provat treaksiale

4.10.3.1. Tipet e provave

Ne triaksial mund te realizohen tri tipe provash per shkembenjte (fig. 4-25)

t
ikup
se
ces
sten
ezi
er
sja
sforcimi aksial sigma

sforcimi aksial sigma

sforcimi aksial sigma

lle
tje

P
esh
mb

p

=

=

=
P

  
o

o
Fig. 4-25
Tipi i I i provave treaksiale

Tipi I
Presioni aksial dhe presioni anesor rriten ne menyre te tille derisa arrijne vleren e fiksuar te
presionit anesor. Rritja e ngarkeses aksiale duhet te korrespondoje nje rritjeje konstante te deformimit ne
menyre qe shkaterrimi te vije 5-15 minuta pas ngarkimit. Shpejtesia ngarkimit duhet te jete nga 0.5-1
Mpa/s. Regjistrohet vlera maksimale e 1 dhe vlera korensponduese e 3 se bashku me defomimet e
kampionit ne momentin e shkatterimit. Me to ndertohet rrethi i Mohr-it. Porvohen te pakten 4-5 kampione
te tille dhe ndertohet mbeshtjellsja e rratheve te mahrit nga ku nxjerrim vleren e  e te c

Tipi II
Aplikohet 3 fillestare pastaj rritet 1 deri sa arrin ne 3. Me tej mbahet 3-konstante dhe rritet
1duke rregjistruar per cdo rritje te 1 deformimin arrihet pika A(piku i rezistences) dhe pastaj rritet pak
3 e perseritet deri sa arrihet pika C. Pas kesaj presioni mbahet konstant dersa deformimi aksial vazhdon
te rritet deri sa kampioni shkaterrohet(pika D) (fig 4-26)
  

1
1
C 

1
C
(1)
B B B' (2)
D
A A A'

 

3


3
Fig. 4-26
Tipi i II i provave treaksiale
Keshtu ndertojme dy mbeshtjellse ate te rezistences se piku (1) dhe ate te rezistences se mbetur (2) nga ku
nxerrim max dhe mb

Tipi III
Aplikohet 3=Po. Rriten njekohsishte 3 dhe 1 deri sa arrijne nje vlere te caktuar. Pastaj rritet 1
dhe mbahet konstante 3 deri sa tek kurba 1-1 percaktojme “nje pike te rezistences”(maksimumin) ne
piken A 1 rritet ne menyre te vazhduar me nje shpejtesi deformimi te remdit 10-12/10-5sek-1 ose ne
menyre te tille qe piken A ta kapim brenda nje kohe 5-15 min . Hiqet nje vije AB paralele me pjesen
lineare te kurbes 1-1 pendeca V e se ciles jep modulin e deformacionit E. Pasi arrihet pika B mbahet
3=const=Pn dhe rritet 1 deri sa kampioni te shaktterohet (pika C).

Fig. 4-27
Tipi i III i provave treaksiale

Forma e shkaterrimit mund te jete thjesht prerje (a), prerje me nje rrotullim te te pjeses se poshtme te
kampionit (b), prerje me rrotullim te dy pjeseve te kampionit (c), prerje me rreshqitje (d) (fig. 4-28).
 (a) (b) (c) (d)
1

3

Fig. 4-28
Forma e shkaterimit ne treaksial

Ne çdo rast ne planin e prerjes lind nje N dhe nje T dhe kampioni peson nje rreshqitje U. Plani i prerjes
formon nje kend  me brinjen vertikale te kampionit (fig. 4-29)
Me vlerat e fiksuara te 1 dhe 3 ne momentin e shkaterrimit ndertohen rrathet e Mohrit dhe ekuacioni i
mbeshtjelleses se rratheve te mohrit jep ligjin e rezistences ne prerje.

P1+R1

Fig. 4-29
P3

N Forcat e brendshme ne planin e prerjes

T x T
u
R2

4.10.3.2. Varesite qe nxirren

 Nga provat ne triaksial ne ndertojme mbeshtjellesen e cila na jep ligjin e rezistences ne

prerje
 Kampioni
 cilindrik

3
1 2


 

Fig. 4-30
Aparati treaksial dhe percaktimi i rezistences ne prerje

Kur kampioni ka çarje , mbeshtjellesja kalon ne pikat 1, 2, 3 qe perftohen nga nderprerja e rratheve me
drejtezat qe hiqen me kendin  nga fillimi i çdo rrethi. Nga kjo marredhenie percaktohet , ’, C dhe C’

 Nga mbeshtjellesja e rratheve te Mohrit ne mund te nxjerrim rezistencen maksimale dhe ate
te mbetur ose nga marredhenia 1-1 (fig. 4-31).

1 1

1 1
SFORXOMI AKSIAL

m2

m 2mb
m1

b2
b1 m 1mb
b 2mb

P1 P2
PRESIONI ANESOR

Fig. 4-31
Mbeshtjellesja qe jep rezistencen e pikut dhe rezistencen e mbetur

 Devijatori i sforcimeve (1-3) ne varesi te deformimit relativ vertikal (1) (fig. 4-32)

   
    
    
Fig. 4-32
   
   
Varesia 1-3=f(1%)

 
 marredhenia (1-3) ku eshte bazuar kriteri Hoek=Brown (fig. 4-33)

Fig. 4-33
Varesia 1-3=f(3%)

 Marredhenia modul tangent E1 me rezistencen ne shtypje njeaksiale C0 (fig. 4-34) qe vlen per te
vleresuar shkembin sipas rezistences se pikut, ku dallohet zona me vlera te larta te saj (H) me
vlera mesatare (M) dhe te uleta (L).

E1
100000

H
MODULI TANGENT (MPa)

M L

10000
10 100 1000
REZISTENCA NE SHTYPJE NJE AKSIALE (MPa) C0

Fig. 4-34
Varesia Er-C0
 Marredhenia 1-1, 1-3 (fig. 4-35) nga ku nxirren faza te ndryshme te deformimit te shkembit.


ULJE + SHKATERRIM

IV

FILLIMI I FRAKTURAVE
TE PAQENDRUESHME

III

 FILLIMI I FRAKTURAVE

TE QENDRUESHME

II

MBYLLJE E MIKROÇARJEVE

 0 I 

I. Faza e mbylljes se mikroçarjeve

II. Hapja dhe mbyllja e ekuilibriuar e mikroçarjeve
III. Hapja e çarjeve mbizoteron ndaj mbylljeve
IV. Kemi vetem hapje çarjesh te reja derisa vjen moment I shkaterimit.

Fig. 4-35
Marredhenia 1-1, 1-3

 Marredhenia 1-1 per shkembejte me sjellje duktike (fig. 4-36)





Fig. 4-36
Marredhenia 1-1 per shkembenj me sjellje duktile
 4.10.3.3. Rezistenca maksimale dhe e mbetur.

a. Ndikimi i formes se prishjes dhe ashpersise se buzeve te saj

Profilet tipike te dhembezimit te lidhjeve jane 9 dhe per secilin treguesi i ashpersise “JCR” ka nje vlere
te caktuar numerike. Kjo vlere lidhet ngushte me parametrat rezistues te prishjes (tab 4.1, tab 4.2).

Tabela 4.1

Tipi Profili Klasa Ashpersia

I I ashper
Dhembezuar II I lemuar
III Sh i lemuar
IV I ashper
Valezuar V I lemuar
VI Sh i lemuar
VII I ashper
Plane VIII I lemuar
IX Sh i lemuar

Tabela 4.2

Profilet tipike JRC

0-2
2-4
4-6
6-8
8=12
10-12
12=14
14-16
16-18
18-20
Lloji I profilit ndikon direkt ne percaktimin e rezistences ne prerje dhe ky ndikim mund te merret
parasysh kur bejme prova ne terren fig. 6-8). Psh kampioni 1 qe merret per tu provuar ne laborator ka
permasa aq te vogla sa qe profili I prishjes nuk mund te pasqyrohet ne kushtet e proves. Ndryshe ndodh
me kampionin 2 i cili sipas pozicionit qe ze ne prishje do te jape vlera te ndryshme te parametrave te
prerjes. (fig. 4-37).

1 Ne laborator
1 2 Ne terren

2

1
Valezim
2

Fig. 4-37
Pozicioni i kampionit te proves ne lidhje me pozicionin e prishjes

b. Rezistenca maksimale dhe e mbetur.

Ne nje siperfaqe natyrore te kontaktit gjate procesit te prerjes vihet re se materiali arrin nje rezistence
maksimale max ose te pikut e me pas rezistenca e tij bie derisa mbetet konstante ne nje vlere mb,
rezistence minimale ose e mbetur. Po te paraqesim grafikisht kete proces, veme re se ne fillim te
ngarkimit me force prerese, kemi nje zgjerim te materialit, faza eksensive dhe me pas kemi fazen kur
kampioni ngjishet e rreshqet.
Me rritjen e presionit normal n rritet rezistenca e pikut dhe efekti zgjerues eshte me pak i dukshem
(fig. 4-38).
Kjo ulje e rezistences se shkembit nga nje vlere maksimale ne nje vlere te mbetur shpjegohet me
shkaterrimin e kohezionit , prerjen e kristaleve, orientimin e tyre ne planin e prerjes dhe zvogelimin e
ferkimit te brendshem.
 n


BA
<
A
︵ ︶ ︵ ︶

n
n

B
s

n


s

s


n


Fig. 4-38
Rezistenca maksimale dhe e mbetur

Po te paraqesim kurben e ndryshimit te rezistences ne prerje te shkembit ne varesi te procesit normal

do te veme re se kemi disa parametra mekanike qe jane:
n


n


n


p


cp
cr


n

Fig. 4-39
Parametrat rezistues
p kendi i ferkimit maksimal ose te pikut
r kendi i ferkimit minimal ose i mbetur
C1 kohezioni i dukshem per nje shkak te nje inkastrimi jo real
C kohezioni real
Per te percaktuar rezistencen maksimale e te mbetur jane propozuar disa modele nga Newland dhe
Allely, Goldstein dhe Patton (fig. 4-40).
N N

Q Q N'
S
i

N N
Q Q
i i

Fig. 4-40
Modelet e ndryshme te prerjeve

Sipas modelit te Patton ne planin e pjerret ose te dhembezuar lind nje force prerese T’=N’tg (fig. 4-41).
 T

N
T
V()

N' U()
T' i b+i
i b
N

i T'=N'+tgb
T = T'cosi+N'sini
N T'cosi-N'sini

Fig. 4-41
Forcat e brendshme qe lindin ne planin e prerjes

Vlera maksimale e ferkimit te brendshem eshte rezultat I ashpersise dhe dhembezimeve qe krijohen ne
planin e prerjes pra:

c. Ekuacione empirike
Autore te ndryshem kane nxjerre lidhje empirike mes rezistences ne prerje dhe JRC.
Sipas Barton ku:

n - rezistenca ne prerje ne çastin e pikut

n - sforcimi normal
JRC - koefiçenti I ashpersise
JCS - rezistenca ne shtypje ne paretet e lidhjes
b - kendi i ferkimit te bazes ( i nxjerre nga prova ne prerje ne siperfaqe te lemuar e te paalteruar).
 

Ku:

h - trashesia e bllokut te siperm

 Nje lidhje korelative eshte gjetur mes r dhe b

10 10
Ku: r - treguesi I lidhjes ose kontaktit te alteruar.
R - treguesi i lidhjes ose kontaktit te shendoshe.

Nje tjeter lidhje korelative ekziston mes JCR dhe rezistences ne shtypje njeaksiale “C0” e cila
mund te percaktohet me çekiçin e Shmidit.Sipas kesaj lidhjeje kemi keto klasifikime:
1. Formacioni I lidhjeve jane shkemb I pa prishur JCR=C0
2. Lidhje qe lejon kalimin e ujit JCR<C0
3. Si me lart por siperfaqet jane te alteruara JCR=kC0 ku k<1 (elementet shkembore jane te
papershkueshem nga uji)
4. Alterimi fillon dhe tek elementet shkembore JCR rritet.
5. Stad i avancuar alterimi dhe masivi shkembor eshte i pershkueshem nga uji JCR<<C0
Koleracioni mes JCS dhe C0 te percaktuar me sklerometer jepet ne grafikun e fig. 4-42.
 t/m3

3.2
4000

3
2 .8
3000

2 .6
2000

2 .4
2 .2
2
1000
800

600
kg/cm2

400

300

200

Ng
100
10 20 30 40 50 60

Fig. 4-42
Lidhja JCS C0

 Lidhje kolerative mes JRC dhe rezistences maksimale sipas profilt te çarjes (fig. 4-43)

E ASHPER E VALEZUAR LISHO E VALEZUAR

cm 50

cm 500
n


n


5 5
50
4 4 50
JCS
3 3
5 5
2 2
JRC JRC
1 1
20 10
n


n

1 2 3  1 2 3

Fig. 4-43
-n sipas profilit te çarjes
 Sipas Patton (fig. 4-44)

r
S


C i
b


T

Fig. 4-44
- sipas Patton

 Sipas Jaeger (fig. 4-45)

Per 0

Per

p
r

 P
j

Fig. 4-45
- sipas Jaeger
  Lidhja mes max me drejtimin e dhenies se forces prerese dhe drejtimit te siperfaqes se shtanget
(fig. 4-46).

Fig. 4-46
- sipas drejtimit te dhenies se forses

4.10.3.4. Ligji I rezistences per nivele tensionale te larta.

Kur niveli i sforcimeve eshte i larte mund te ndodhin keto fenomene:

 Ne provat treaksiale per n100Mpa dhe kur n>c ( ku c presioni ne shkembin e paprishur)
vihen re vlera eksperimentale ne pergjithesi me te larta.
 Per shkak te mos zgjerimit anesor, siperfaqja e kontaktit mes dhembeve te çarjes rritet duke u
shoqeruar me thyerje lokale dhe prishje te ashpersise.
 Per nivele te larta te n dhe te uleta te c ligji i rezistences ne prerje eshte:

 Per nivele te larta te n qe shoqertohen me thyerje lokale e prishje te ashpersise ky ligj eshte:

1 - sforcimi aksial
2 - sforcimi anesor
Dhe per 3=0 1=c

4.10.3.5. Rekomandime per percaktimin e rezistences ne prerje.

a. Rekomandime per percaktimin ne terren te rezistences ne prerje.

Nga kjo prove nxirren p, r ne varesi te presionit normal ne planin e prerjes. Si plan prerje sherben ose
plani i stratifikimit, ose çarja kryesore , ose nje siperfaqe e dobesuar. Çdo bllok provohet per nje n te
caktuar qe mbetet konstant per te gjithe kohen e proves. Me te dhenat e perftuara mund te llogaritet
qendrueshmeria e pjerresive shkembore , e bazamenteve te digave, pjerresite e digave te ndertuara me
material shkembor.
Pajisjet qe perdoren jane ato te ngarkimit vertikal (N), te ngarkimit horizontal (T), te rregjistrimit te
deformimeve vertikale n (me afersi deri ne 0.1mm), te rregjistrimit te deformimeve horizontale,
rreshqitese dhe pajisje te rregjistrimit te ngarkesave vertikale dhe horizontale.
Provohen minimumi 4 blloqe. Ata duhet te kene permasat 700x700x350mm dhe baza e bllokut duhet te
jete e pashkeputur nga masivishkembor. Pjesa e poshtme e bllokut rrethohet me polisterol dhe pastaj
çimentohet qe te mos lejoje spostime per efekt te ndonje perdredhje te mundshme.
Pasi vendosen pajisjet qe do te transmetojne ngarkese normale, blloku konsolidohet (ndertohet kurba e
konsolidimit dhe percaktohet koha e nevojshme per konsolidim) dhe maten gjate gjithe kohes zhvendosjet
vertikale n. Quhet i perfunduar konsolidimi kur indikatoret nuk tregojne deformim me te madh se
0.05mm per 10 minuta.
Pas kesaj blloku i nenshtrohet prerjes. Forca prerese rritet ne menyre te vazhduar ne menyre qe te kemi
mundesi te rregjistrojme shpejtesine e rreshqitjes. Duhet te merren te merren te pakten 10 lexime per
zhvendosjet n para arritjes se max . Leximet merren per rreshqitje nga 0.5-5mm . Shpejtesia e prerjes nuk
duhet te kaloje 0.02-0.2 mm/min dhe koha e zgjatjes se proves per max jo me pak se 10minuta.
Nderpritet prova kur 4 leximet e fundit tregojne per nje ndryshim te te sforcimit preres “”<5% per nje
rreshqitje 1cm.
Pas kesaj ringarkohet kampioni me presion normal dhe zhvillohet perseri e njejta procedure.
Pas proves blloku fotografohet , maten gjithe siperfaqet dhe percaktohen gjithe parametrat e tjere fizike ,
stjudohet plani i prerjes.
Me te dhenat e rregjistruara llogariten :
 Koha e konsolidimit perb çdo presion normal duke ndertuar grafikun n-t (fig. 4-47).
 Fig. 4-47
Grafiku per konsolidimin

 Sforcimet tangenciale

 Sforcimet normale
Ku α - kendi qe formon t me planin e prerjes
A - eshte siperfaqja e prerjes

 Ndertohet diagrama -h dhe h-n nga ku nxirret max dhe mb ne varesi te n.
 Ndertohet diagrama max -n dhe mb -n nga ku nxirren p r b C e C’ (fig. 4-48).

Fig. 4-48

 Rezultatet shoqerohen me pershkrime plotesuese te tjera qe lidhen me llojin e çarjes , mbushesin

e saj, karakteristikat e mbushesit etj.

b. Rekomandime per percaktimin e rezistences ne prerje ne laborator

Para fillimit te proves per kampionin e shkembit duhen percaktuar:

 Pozicioni qe ze ne masivin shkembor (presionet vertikale)
  Pozicioni i tij ne lidhje me sistemin kryesor te çashmerise apo me siperfaqet e dobesuara e te
mundeshme te rreshqitjes
 Plani i prerjes duhet te korrespondoje me kete siperfaqe te dobesuar.
Kampioni i shkembit duhet te percaktoje keto kushte:
 Te mos prishet . Per kete qellim mbeshtillet me nje rrjete metalike.
 Te mos humbase lageshtine qe ka pasur ne masiv. Per kete vishet me nje kemishe te
papershkueshme nga uji.
 Pajisja per percaktimin e rezistences ne prerje perbehet nga :
 2 moco metalike ku futet kampioni i shkembit.
 Sistemi i ngarkimit vertikal (N).
 Sistemi i ngarkimit horizontal (T).
Pajisjet rregjistruese te zhvendosjeve vertikale (n) dhe horizontale (h) me kosto minimum 20mm dhe
me saktesi 0.05mm.
Kampioni çimentohet ne dy mocat e aparatit, vendoset ne aparat dhe konsolidohet. Procedura e
metejshme eshte e njejte me ate te pikes (a) dhe llogaritjet te njejta me ato te pikes (a).

4.10.3.6. Percaktimi i rezistences ne prerje ne terren duke perdorur prerjen me

perdredhje.

Kjo metode lejon percaktimin e rezistences ne prerje ne bazen e nje karrote shkembore qe vihet ne
kushte perdredhje brenda pusit ku eshte çpimi.
Rezultatet qe merren jane te peraferta dhe na japin nje ide te pergjithshme per rezistencen ne prerje te
shkembit.
Skema e menyres se proves jepet ne figuren 4-49.
Rezultatet qe merren jane te peraferta dhe na japin nje ide te pergjithshme per rezistencen ne prerje te
shkembit.
Zakonisht prova realizohet duke pasur nje siperfaqe te dobesuar te shkembit. Ne kampion qe
provohet qe duhet te jete 0.5-3m poshte nivelit (siperfaqes se tokes) e qe duhet te jete te pakten 1m i gjate,
instalohet nje bulon qe sherben per transmetinin e forces normale. Buloni lidhet me pjastren (pllaken) qe
ngarkohet me ane te krikut. Pastaj vendoset tubi i perdredhjes i cili mberthenet mire ne kampion.
Ne fillim kampioni ngarkohet me nje ngarkese normale dhe pastaj fillon aplikohet momenti
perdredhes qe rritet gradualisht ne menyre te tille qe te marrim 5-10 lexime para se te arrihet rezistenca e
pikut. Per çdo interval te dhenies se momentit perdredhes matet rrotullimi i kampionit deri sa leximet nuk
ndryshojne me shume se 5% njeri nga tjetri (fig. 4-50).
Kjo procedure perseritet per disa presione normale.
Me te dhenat e rregjistruara llogariten:
Sforcimet normale:
Ku Pn - ngarkesa normale
D - diametri i jashtem i kampionit.
d - diametri i brenshem i kampionit
.
Sforcimet tangenciale per shkembenj me sjellje elastike (max)
.
per rezistencen mesatare

Fig. 4-49
Skema e proves me perdredhje

Fig. 4-50
Marredhenia Mp-rrotullim
 KAPITULLI V

Provat ne kantier per percaktimin e vetive deformuese te shkembit dhe

gjendjes se tij te sforcuar.

1. Percaktimi i vetive deformuese me metoda statike

2. Percaktimi i vetive deformuese me metoda dinamike.
3. Rezistenca e shkembit in situ.

1. Percaktimi i vetive deformuese me metoda statike

Vetite deformuese te masivit shkembor mund te percaktohen me metoda statike. Po i rendisim me radhe

a. Metoda statike me pus.

Jane prova qe realizohen ne pusin e perftuar nga çpimi. Per pasoje studjohen vetite deformuese te nje
pjese te vogel te masivit shkembor. Ato mund te realizohen me ane te presiometrit, dilatometrit te tipit
Goodman dhe me pllakes qe vendoset ne fund te pusit.
Provat presiometrike.
Japin mundesi per percaktimin e modulit te deformimit “E” mjaft shpejt dhe qe sherben si e dhene
paraprake per projektim. Duke rritur presionin ne membrane (fig. 5-1) maten deformimet anesore (radiale
U) dhe me te dhenat llogaritet moduli:
∆
1
∆

ku a - rrezja e pusit.

Fig. 5-1
Provat ne presiometer

Provat dilatometrike (fig. 5-2).

Ne pusin e hapur vendoset dilatometri i cili lidhet me sistemin e ngarkimit (2 ) dhe sistemin e matjes (1).
Dilatometri ka veshje ne formen e disa pllakave metalike dhe nje membrane rigjide. Ai eshte i pajisur me
tenzometra qe masin presionin anesor dhe zgjerimin anesor (radial) U. Me te dhenat e regjistruara
llogaritet:
∆
,
∆ 2

Fig. 5-2
Provat dilatometrike

Provat me pllake (pjaster)

Vendoset pllaka ne fund te pusit, lidhet me sistemin e ngarkimit vertikal dhe me aparaturen qe regjistron
deformimet (zhvendosjet) e pllakes. Realizohen disa cikle ngarkim shkarkimi (minimumi 3) dhe nga
grafiku presion – zhvendosje q- percaktohet moduli i deformimit. (fig. 5-3)

1
4
Ic - koeficenti qe merr ne konsiderate thellesine z ku eshte vendosur pllaka.
D - diametri i pllakes.
 Fig. 5-3
Provat me pjaster ne fund te pusit

b. Metoda statike ne galeri.

Provat me kriko siperfaqesore (fig. 5-4).

Fig. 5-4
Provat me kriko siperfaqesore

Ne murin e galerise ose te tynelit hapet nje hapesire ku futet krikua siperfaqesore ne formen e nje gjysme
disku brenda te cilit qarkullon vaj me presion. Ne distancat 10 e 20 cm nga aksi dhe 15cm nga skaji
vendosen matesat e deformimeve. Parimi i punes eshte i njejte me pllaken, pra rritet presioni dhe
regjistrohen deformimet. Ndertohet marredhenia p- nga ku nxirret moduli i deformimit te shkembit.
(fig. 5-5).

Fig. 5-5
Nxjerrja e modulit te deformimit

Provat me presion brenda tynelit. (dhoma me presion)

Rreth tynelit, ne gjithe perimetrin e brendshem te tij, vendoset nje veshje speciale. Ndermjet saj dhe
konstruksionit metalik krijohet nje hapesire ku qarkullon uji ose ndonje leng tjeter me presion . Ne
shkemb jane instaluar matesa deformimesh . Per çdo shkalle presioni rregjistrohen deformimet radiale dhe
nga marredhenia q-r nxirret moduli i deformimit te shkembit. (fig. 5-6).

Fig. 5-6
Nxjerrja e dhomes me presion

Volumet e shkembit qe mund te provohen me secilen menyre jane afersisht:

Per metoden me dilatometer 0.1m3
Per kriko siperfaqesore 2m3
Per pllaken e perdorur ne galeri 1-20m3
Per dhomen me presion 850m3
 c. Perpunimi i rezultateve.
Nga te dhenat e ngarkimit statik nxjerrim:
 Modulin Ed nga cikli i ngarkimit (a)
 Modulin Eel shkarkim ringarkim.
 Karakterin e ngjeshjes sipas tipit te çarjeve (b), (c).
 Nese masivi shkembor eshte shume i çare (d).
 Ne se masivi shkembor eshte i pa prishur. (e)
 Fig. 5-7
Marredhenia -

Nga provat me pllake mund te llogaritim uljet e masivit shkembor ne nje distance z nga pllaka me rreze
“a”:

2 ∆ 1 /
/
∆ 1 1
2 1 1 /

Per z-0
2 ∆ 1
∆
Duke llogaritur S1 per thellesine z1 dhe S2 per thellesine z2 mund te shkruajme se

nga ku uljet elastike te shkembit mund te llogariten

ku Kz koefiçenti i sustes (ose shtangesia e sustes qe modelon shkembin)

Vlerat e modulit te deformimit Ed varen nga anizotropia e shkembit (fig. 5-8).

Fig. 5-8
Anizotropia e shkembit dhe moduli i deformimit
Provat e kryera direkt ne galeri i japin mundesi projektuesit te zgjidhi drejt seksionin e tynelit, menyren e
hapjes se tij dhe perforcimin qe do te perdoret. Keshtu psh ne hapjen e tynelit CADI ne Spanje (fig.5-8)
me diameter 10.5m e gjatesi 5km qe kalonte ne nje masiv shkembor me nje tektonike shume komplekse,
ne saje te provave ne terren me metoden akustike u be e mundur te projektohen 3 lloje veshjesh per
seksionin e tynelit sipas vlerave te moduleve te deformimit te shkembenjve te ndryshem te percaktuar ne
vend. (fig. 5-8”)

Fig. 5-8’
70% gelqere e dolomit, 17% shiste, 7% shiste kalcite, 6% shiste grafite.

Fig. 5-8’’
 a. Seksioni me gelqerore e dolomite
b. Seksioni me shiste .
c. Seksioni me shiste e kalcite .
Me te dhenat e nxjerra nga prova e ngarkimit me pjaster mund te ndertojme keto marredhenie -t, -h.
 Fig. 5-9
Marredhenia -t, -h.

Provat e ngarkimit statik per nxjerrjen e modulit te deformimit Ed dhe ate te elasticitetit, kur ka mundesi,
duhen krahasuar. Krahasohen rezultatet e nxjerra nga provat e ndryshme qe permendem me siper. Nga
ana tjeter ato duhen krahasuar patjeter me rexultatet e nxerra nga provat laboratorike. Dhe vetem pas
perpunimit te te gjithe rezultateve jepen vlerat e aftesise deformuese te masivit shkembor.

2. Percaktimi i vetive deformuese me metoda dinamike.

Vetite deformuese mund te percaktohen dhe me metoda dinamike qe bazohen ne shpejtesine e perhapjes
se vales ne nje mjedis elastik. Ne to mund te permendim metoden sizmike dhe me ultratinguj.
a. Metoda sizmike
Bazohet ne shpejtesine e perhapjes se valeve elastike duke patur parasysh thyerjen e tyre, reflektimin dhe
matjen e tyre me pas. Matjet ne pus mund te realizohen ne tre menyra:
 Matja e shpejtesise se perhapjes se vales pergjate pusit.
 Matja e shpejtesise se perhapjes se vales nga njeri pus tek tjetri.
 Matja e shpejtesise se perhapjes se vales ne pus kur burimi i lekundjes eshte ne siperfaqe.
Ne pus ose ne masivin shkembor maten shpejtesia e perhapjes se valeve gjatesore Vgj e terthore Vt, te cilat
kane lidhje te ngushte me modulin e deformimit E dhe densitetin e shkembit  sipas relacioneve te
meposhtme:
/
1
1 1 2
/
1
1

Nga shpejtesia e perhapjes se valeve mund te gjykojme per llojin e formacionit te shkembit sipas tabeles
5.1.
 b. Metoda akustike ose me ultratinguj.
Bazohet ne kapjen e valeve zanore nepermjet pajisjeve speciale qe quhen geofone. Skema jepet ne fig. 5-
10.

Fig. 5-10
Skema e proves me ultratinguj dhe
percaktimi i thellesise se shkembit

Nga burimi S jepet nje sinjal i cili pershkon

shtresen 1. Ne fund te shtreses ai reflektohet
e thyhet dhe vala e reflektuar kapet nga
geofonet. Duke ditur kohen e levizjes se
sinjalit dhe largesine e geofonit nga burimi
ndertohet varesine t-h dhe percaktohet
thellesia e thyerjes se vales zanore. Ndertohet diagrama dhe percaktohet V1, V2... e ne varesi te tyre
percaktohen vetite deformuese te masivit shkembor ose te shtreses Ed si dhe ndertohen profilet
gjeologjike duke percaktuar te sakte kufirin e ndarjes se shtresave.

Fig. 5-11
Tri mundesite e perhapjes se valeve akustike

3. Rezistenca e shkembit in situ.

Rezistenca e shkembit in in situ (aftesia mbajtese e tij) percaktohet ose me ane te provave te ngarkimit
statik ose me provat e ngarkimit dinamik. Ndermjet rezistences se shkembit dhe modulit te deformimit ka
nje lidhje te ngushte. Ekzistojne grafike qe japin kete lidhje ose formula empirike. Nga ana tjeter ka nje
lidhje te ngushte mes shpejtesise se perhapjes se valeve elastike dhe rezistences se masivit shkembor.
Sidoqofte rezistenca e percaktuar ne terren me metoda te ndryshme duhet krahasuar patjeter me provat ne
shtypje nje aksiale dhe treaksiale te zhvilluara ne laborator. Dhe vetem pas kesaj mund te jepen parametra
te besueshem te aftesise mbajtese te shkembit.
4. Menyra e matjes se sforcimeve ne terren.
Matja e sforcimeve natyrore ose me sakte percaktimi i koeficentit K=h/v nepermjet te cilit llogarisim
veshjen e tynelit behet me disa menyra qe bazohen ne çlirimin e masivit qe kontrollohet nga presionet
natyrore ose ne çlirimin nga keto presione dhe ringarkimin e tij.
Menyra e I
Ne piken ku duam te matim gjendjen e sforcuar , ne faqen e tynelit, vendosen matesat e deformimeve ne
distance d1 nga njeri tjetri. Hapet nje vrime rrethore me diameter d. Shkembi shkarkohet dhe maten
deformimet. Pastaj ne kete hapesire futet kriko siperfaqesore ku çohet presioni “p” qe i çon deformimet
ne leximin fillestar. Kjo p eshte vlera e presioneve natyrore.(fig. 5-12)

Fig. 5-12
 Matja e sforcimeve natyrore sipas skemes I

Menyra e II
Matjet kryhen ne ballin e galerise, ku vendoset pajisja e rregjistrimit te deformimeve (fig. 5-13). Me pas
hapen dy kanale lart e poshte pjeses ku eshte vendosur matesi i deformimeve . Blloku shkarkohet, maten
deformimet. Pastaj blloku shkeputet dhe maten ne laborator moduli E nepermjet te cilit percaktohet
gjendja e sforcuar.

Fig. 5-13
Matja e sforcimeve natyrore sipas skemes II

Menyra e III (CSIRO).

Hapet nje kanal ne murin e galerise (fig. 5-14) dhe brenda tij futet nje celule triaksiale. Shkarkohet blloku
nga presionet duke hapur dy kanale lart e poshte bllokut. Pjesa e masivit mes celules dhe kanaleve gjendet
ne shtypje tre aksiale pasi ne celule rritet presioni. Maten deformimet, matet moduli i defrormimit dhe ne
varesi te tyre percaktohen sforcimet natyrore.
 Fig. 5-15
Matja e sforcimeve natyrore ne celule treaksiale

Menyra IV
Realizohet duke çuar ne shkaterim nje pjese te masivit ne pusin e hapur nepermjet presionit te ujit.
Nepermjet pajisjeve rregjistruese matet Pc, Pr, Pf dhe Ps (fig. 5-16).

2’ - veprimi i shkembit 32’-1’

1’ =max
2’ =min
 Fig. 5-16
Matja e sforcimeve me ane te presionit te ujit

Ku Pc - eshte presioni qe shkakton shkaterimin e shkembit.

Pr - eshte presioni qe shkakton rihapjen e çarjeve
Pf - eshte presioni qe shperndahet
Ps - eshte presioni qe mbyll çarjet
 KAPITULLI XIII
Influenca e ujit ne sjelljen e masivit shkembor
1. Parathenie
Uji eshte gjithnje prezent dhe i ruajtur ne masen shkembore te kores se tokes. Kur ekziston gradienti
hidraulik uji deperton pergjate poreve, çarjeve, shkarjeve dhe zgavrave duke shkaktuar veprim hidraulik,
mekanik, fizik dhe kimik brenda shkembit. Megjithese uji i brenshme mund te zhvendoset, pompohet ose
drenohet nje pjese do te mbetet perhere per shkak te forcave kapilare.
Uji nentokesor eshte normalisht nen presion , i cili rritet me rritjen e thellesise me vlera shume te
larta. Presioni i ujit eshte faktor themelor ne sjelljen e masivit shkembor. Rastet e ndryshme te tyre
ndyshojne sforcimet e vete masivit shkembor duke ndikuar ne thyerjen dhe deformimin e siperfaqes se
tokes, ose ne efektshmerine e themeleve apo te strukturave te medha, ose ne galerite e menierave dhe ne
galerite nentokesore. Kjo eshte perse ligji i filtrimit te ujit brenda masivit shkembor, apo bashkeveprimi i
presionit te ujit te brendshem dhe sforcimet e deformimet, apo thyerjet e masivit shkembor te ngopur me
uje paraqesin nje interes te madh per problemet ne lidhje me gjeologjine, gjeofiziken, konstruksionet e
medha nentokesore, tynelet, digat e medha, minierat, hidrologjine, furnizimin me uje etj. Me qe problemet
e filtrimit nentokesor te gazeve dhe naftes jane te ngjajshme me nje nga filtrimet e ujit , keto ligje jane te
vlefshme per studimin e problemeve inxhinierike te rezervateve te naftes.
Kontributi per studimin e te tille ligjeve mund te gjendet ne literaturen e te gjithe ketyre shkencave
dhe teknologjise. Studimet e filtrimit te lengjeve ne mjete komunikimi poroze jane tradicionale ne fiziken
matematike dhe ekziston nje literature velliminoze per kete problem. Megjithese shume prej ketyre
studimeve mund te aplikohen ne masivin shkembor pak do te permenden ne kete kapitull.
Ky kapitull do te detajoje rrjedhjen e ujit ne masivin shkembor. Do te trajtoje influencen e poreve, te
çarjeve dhe prishjeve si faktore qe ndikojne ne kohen e rrjedhjes. Do te shikohet ndryshimi i koeficenteve
baze te perhershem dhe te ndryshueshem ne kohe, drejtimi dhe pozicioni. Ekuacionet e pergjithshme te
rrjedhjes do te pershkruhen si nje teori e konsoliduar.
Eshte e nevojshme te diskutohet gjendja e sforcuar kur kemi presionin e ujin te brenshem ne trupin e
pershkueshem. Nje fakt esencial i rendesishem eshte qe masivet shkembore paraqesin pavashdueshmeri,
plane dhe drejtime te dobesuara dhe jane anizotrop dhe heterogjen nga pikepamja hidraulike dhe
mekanike. Kjo kerkon nje trajtim special te gjendjes se sforcuar dhe nje shqyrtim te siperfaqes ne te cilen
ato jane te konsiderueshme. Nje vemendje te veçante i duhet kushtuar influences se karakteristikave te
siperpermendura ne fenomenin e thyerjes.
Ne terren testet e depertueshmerise dhe te matjes se presionit te ujit te brendshem tek dampat e medha
formojne nje baze per shtjellimet teorike te pershkueshmerise. Sepse veprimi fizik dhe kimik i nevojshem
per qarkullimin e ujit prodhon ndryshime ose gerryerje qe ndikojne ne fushen e sforcimeve dhe ne fushen
hidraulike brenda masivit shkembor , veprime keto qe ketu jane te lidhura .
Materiali i paraqitur nuk zgjidh probleme specifike por perpiqet te pershkruaje fenomene te
shkaktuara nga uji i brendshem dhe kryesisht aspektet mekanike te tyre.

2. Rrjedhja e ujit ne trupin e ngurte poroz.

Rrjedhja e ujit ne trupin e ngurte poroz siç eshte betoni, gure ose shkemb, qe ndodh per shkak te
gradientit hidraulik i percaktohet nga:

1
 13.1

Ku z --- thellesia
p --- presioni ne ate pike
w --- pesha vellimore e ujit
Madhesia U njihet si potenciali hidraulik. Ne rastet kur potenciali hidraulik eshte i pandryshueshem
ne nje nivel te dhene dhe kur efekti gravitacional mund te neglizhohet kemi:

13.1
Ndryshimi i presionit te ujit nga nje pike ne tjetren krijon diferencialin ne forcen siperfaqesore ne
pore e cila eshte e barabarte me forcen e trupit. Te tilla forca ne pore vijne gjithashtu nga pluskimi ose
rezistenca e rrjedhesve viskoze. Komponenten vertikale te kesaj force inxhinieret hidraulike e quajne
forca ngritese. Forca trupore hidraulike dhe forca te tjera te brendshme dhe te jashme kontribuojne ne
deformimin e trupit te ngurte . te cilat mund te ndryshojne vellimin e poreve , duke ndryshuar koefiçentin
e filtrimit.
Modeli matematik per pershkrimin e levizjes se nje fluidi te ngjeshshem pergjate nje trupi te
pershkrueshem me nje gjeometri poresh komplekse dhe sjellje komplekse elastike do te sherbeje jo vetem
per te trajtuar problemin hidraulik te nje lengu por edhe per problemin mekanik te trupit te ngurte. Te dy
problemet duhet te konsiderohen te njehershem, te njellojte, ne nje forme te thjeshte, nga pikpamja e
zgjidhjes se çdo njerit prej tyre. Megjithese gjenden mosperputhje te rendesishme, normalisht pranohet qe
per rrjedhjen e ujit apo e fluideve te tjere ne trupat e ngurte te pershkueshem zbatohet ligji Darsi.
Shpejtesia e filtrimit eshte ne perpjestim te drejte me gradientin e potencialit hidraulik.

̅ 13.2

k --- koefiçenti i filtrimit te ujit tek trupat e ngurte.

Koeficenti i filtrimit mund te lidhet me parametrat fizike te trupit te ngurte dhe te fluideve si me
poshte:

13.3

Ku D --- eshte diametri efektiv i hapjes (pore apo çarje) se trupit te ngurte ose nje dimension
karakteristik i struktures se tij
 --- viskoziteti
w --- pesha specifike e lengut
--- koefiçent fizik i depertueshmerise (ndryshueshmerise)
--- nje madhesi pa dimension qe varet nga gjeometria e poreve te trupit.
Ne qoftese supozohet qe kemi nje grup çarjesh me hapje e me faqe paralele te ndara nga nje distance
d shprehja e meposhtme perdoret per filtrimet pergjate ketij grupi:

13.4
12
2
 Dhe rrjedhja pergjate nje bashkimi te vetem me trashesi konstante e jepet me:

13.5
12

Te gjitha keto ekuacione jane te ngjajshme me ekuacionin (13.2) dhe supozojne qe rrjedhja pergjate
poreve te imeta eshte viskoze. Fizikisht te gjitha keto jane rrjedhime te ligjit te rrjedhjes viskoze pergjate
nje tubi te holle me rreze R:

13.6

q --- eshte sasia e rrjedhesit

V --- shpejtesia mesatare e lengut ne tub.

Tabela 13.1 Koefiçentet e filtrimit te materialeve shekembore dhe masiveve shkembore te ndryshem
Materiali shkembor k(m/s)( i percaktuar ne laborator)
Gur ranor (te formuar nga flishte) 10-8 ---- 10-10
Gur baltor (te formuar nga flishte) 10-8 ---- 10-9
Granite 5x10-11 ---- 2x10-10
Gur me rrasa 7x10-11 ---- 1.6x10-10
Brece 4.6x10-10
Kalcite 7x10-10 ---- 13.3x10-8
Gelqerore 7x10-10 ---- 1.2x10-7
Dolomite 4.6x10-9 ---- 1.2x10-8
Ranore 1.6x10-7 ---- 1.2x10-5
Gur baltore te forte 6x10-7 ---- 2x10-6
-11
Reshpe te zinj ( te copesuar) 10 ---- 3x10-4
Ranore te granuluar imet 2x10-7
Shkemb olitik 1.3x10-6
Ranore bredford 2.2x10 ---- 6x10-7
-5

Ranore glenrose 1.5x10-3 ---- 1.3x10-4

Granite te alteruar 0.6 ---- 1.5x10-5
Masive shkembor k(m/s)( i percaktuar ne terren)
Magmatite 3.3x10-3
Shiste argjilore te kloritizuar 0.7x10-2
Gneze 1.2x10 ---- 1.9x10-3
-3

Granite te pegmatizuar 7x10-11 ---- 1.6x10-10

Shtesa linjite 1.7x10-2 ---- 23.9x10-2
Ranore 10-2
Gur baltore 10-4
Gelqerore 4.6x10 ---- 1.2x10-8
-9

Kalcite 1.6x10-7 ---- 1.2x10-5

Dolomite te forte 10-2 ---- 10-4
1 njesi luzhon 1 ---- 2x10-5
Shkembenj te papershkueshem me
0.1mm gjeresi te hapjes se çarjes
Ne interval 1m 7x10-4

3
 Duke ju shmangur ligjit Darsi ne mund te vezhgojme kur shpejtesia e filtrimit eshte e larte dhe
rrjedhja eshte turbulente. Rrethana te tilla ndodhin vetem per mjete komunikimi shume te depertueshme
kur numri i Reynold arrin vlerat rrotull katres.
Ligji Darsi nuk eshte i vlefshem per rrjedhjen e ujit ose te ndonje lengu tjeter kur mesatarja e
porozitetit ka nje depertueshmeri ekstremalisht e ulet dhe shpejtesia e filtrimit eshte shume e vogel. Ne te
tilla raste fenomeni siperfaqesor dhe jonik ose prezenca e gazeve mund te ndryshoje ose parandaloje ne
nje nivel rrjedhjen ne nje zone te sigurt. Ligji Darsi gjithsesi eshte verifikuar ne rerat e imeta per nje
gradient hidraulik aq te ulet sa nje inç per milje.
Ligji Darsi me sa duket nuk perfaqeson rrjerrjen e ujit ose te ndonje lengu tjeter, kur mesatarja e
porozitetit ka nje depertueshmeri ekstremalisht te ulet dhe shpejtesia e filtrimit eshte shume e vogel. Ne te
tilla raste ndikon siperfaqja dhe fenomeni jonik ose prezenca e gazeve . Kjo eshte e kuadratuar per
materiale me depertueshmeri shume te vogel qe kane pore me dimensione rreth 10-5 cm. Nissan gjeti
raportin midis shpejtesise se filtrimit dhe gradientin hidraulik per kampione te vegjel te gureve gelqeror
dhe ranore me depertueshmeri shume te ulet. Serafim ka gjetur qe llaçrat me çimento kane koeficent te
filtrimit te rendit 10-10cm/s, proporcionalitetit të tilla mbajnë edhe rreth njesise. Te tilla raste te llaçrave te
çimentos dhe te betonit jane te pritura sepse koeficenti i filtrimit eshte ne funksion te tohes, moshes dhe
faktoreve te tjere te duhur te hidratimit te çimentos dhe ndryshimeve kimike te struktures.
Shkembejte jane materiale shume te larmishem: ata mund te jene ose shume te pershkueshem ose
shume te papershkueshem. Kampionet e granive te forte dhe gelqeroret kompakt paraqesin vlerat e
koeficentit te filtrimit me te uleta se 10-10cm/s, por shkembejte ranore ose disa shkembej shiste te çare
kane vlera te rendit 10-3 cm/s. Perveç porozitetit te materialit masivet shkembore permbajne edhe çarje qe
i bejne ato edhe me shume te depertueshem. Nje masiv shkembor i nje themeli dampe normalisht
konsiderohet se nuk duhet te kete shume nevoje per mbushje ne perputhje me kriterin e Lugeon i cili ka
nje koeficent filtrimi rreth 10-5 cm/s. Testet e depertueshmerise te realizuara sipas Terzagit ne teren ne
shkembejte ranore dhe formacionet baltore percaktuan vlerat e koeficenteve respektive te filtrimit 10-2
dhe 10-4 cm/s.

Figura 13.1 Rezultatet e provave te depertueshmerise

Tabela 13.1 jep vlerat e koeficenteve te filtrimit ne literature per shkembenj dhe masive shkembore te
ndryshem.

4
 Rezultatet e marra nga testet ne laborator dhe ne terren tregojne ne shume raste qe koeficenti i
filtrimit te materialeve shkembore ose te masiveve shkembore varet nga fusha e sforcimeve dhe e
presionit te brendshem te lengut.
Fig 13.1 tregon ndryshimin e koeficentit te filtrimit te kater shkembenjve te matur nga rrjedhja
radiale pergjate berthames se shkembit me nje vrime qendrore. Diferenca e presionit jashte dhe brenda qe
ngjesh kampionin ben te mundur gjetjen e ndryshimit te depertueshmerise nga sforcimet . Ne pamje te
pare keto ndryshime jane kryesisht te dukshme per kampionet e shkembejve te çare. Knutson dhe Boror ,
midis te tjerash paraqesin , per shume raste te shkembejve rezervuar nafte, ndryshimin e rendesishem te
koeficentit te filtrimit me presionin e detyruar rreth kampionit te veshur ne te cilin nafta eshte e
shtrenguar te filtroje. Figura 13.2 eshte paraqitja e disa rezultateve te marra ne keto eksperimente.

Figura 13.2 depertueshmeria e ranoreve nen nje presion te detyruar

Teste shume interesane ne terren per percaktimin e koeficentit te filtrimit te shtresave te themelit te
nje dampe jane paraqitur nga Salas dhe Uriel. Provat jane bere jashte, perkundrejt siperfaqes se nje
garerie ku eshte aplikuar nje ngjeshje variable. Rrjedhja e ujit pergjate nje shtrese horizontale u realizua
nga nje vrime me rreze r e cila eshte ne qender te nje zone me 16 vrima me rreze R nga qendra. Formula e
meposhtme eshte perdorur per percaktimin e koeficentit te filtrimit ne shtresat plane:

13.7

Ku q --- eshte sasia e rrjedhjes

P --- diferenca e presionit te ujit nga vrima qendrore tek nje anesore.

5
 Tre ciklet e provave te realizuara me rritje dhe zvogelim te ngjeshjes se jashtme dhane rezultatet e
paraqitura ne figuren 13.3. Siç shihet, koeficenti i filtrimit ne ciklin e trete ka pesuar nje zvogelim sa nje
e katerta per nje ndryshim te sforcimeve normale efektive prej 18 kg/cm2.

Figura 13.3 Variacioni i depertueshmerise te nje shtrese lingite me presion efektiv

Kjo ndodh sepse filtrimi ne shumicen e rasteve shkaktohet nga çarjet dhe lidhjet e holla dhe jo nga
shperndarja jo uniforme e poreve. Kjo i jep karakter anizotropik shkembejve dhe masiveve shkembore
nga pikpamja e filtrimit te ujit si edhe e sjelljes mekanike. Kjo eshte akoma me shume e dukshme ne
shkembejte shtresore. Filtrueshmeria jepet nga nje tenzor i rendit te trete qe ka 9 komponente si me
poshte:

13.8

Shpejtesia v paraqitet nga nje vektor porpocional me gradientin e potencialit hidraulik si me poshte:

1
13.9
1

ne qoftese drejtimi z eshte vertikal.

Me thjeshte mund te paraqitet:

6
 13.10

Ne qoftese x’, y’, z’ jane drejtimet kryesore te anizotropise se filtrimit ku k1, k2, k3 jane
komponentet kryesore te filtrimit.

3. Rrjedhja e qendrueshme ne shkembejte anizotrop.

Duke ditur konditen e vazhdueshmerise qe sasia e nje lengu qe hyn ne njesine e vellimit te nje
trupi poroz ne njesine e kohes eshte e barabarte me sasine qe rrjedh jashte vellimit derivojme ne lidhje me
akset kryesore:

0 13.11

Duke supozuar qe jo te rrjedhshmit jane te ruajtur gjate rrjedhjes pergjate trupave poroze eshte
njelloj sikur te pranojme qe lengjet ose gazet jane te pangjeshshem brenda poreve dhe qe poret nuk e
ndryshojne vellimin. Gjithsesi nga 13.10 dhe 13.11 nxjerrim:

0 13.12

I cili eshte ekuacioni i gjendjes statike te rrjedhjes. Ky ekuacin do te thote qe , ne qoftese kemi
ndryshim te gjendjes se jashtme per arsye te rrjedhjes, potenciali hidraulik brenda trupit ndryshon
menjehere. Normalisht k1, k2, k3 kane vlera te ndryshme per pika te ndryshme te masiveve shkembore per
shkak te karakteristikave te masivit dhe sepse ato jane ne gjendje te sforcuar ne trupin e ngurte. Ne
qoftese neglizhojme keto ndryshime variablat e meposhtem behen:

̅ ; ; ̅ ; 13.13

Ekuacioni 13.12 reduktohet si me poshte:

0 0 13.14
̅ ̅

I cili eshte i njohur si ekuacioni i Laplasit, i cili perdoret shpesh per rrjedhjen e qendrueshme te
nje fluidi homogjen te pangjeshshem ne nje trup poroz izotrop dhe uniform.
Ne qoftese supozojme qe potetencial hidraulik kemi vetem per shkak te ndryshimit te presionit,
ekuacioni 13.14 mund te rishkruhet:

7
 0 13.15

Ekuacionet 13.14 dhe 13.15 shprehin gjendjen e qendrueshme te rrjedhjes ne masivin shkembor.
Ato jane nxjerre nga metodat formale matematike per nje numer te madh te rasteve te rrjedhjes plane qe i
korrespondojne kushteve kufitare relativisht te thjeshta, p.sh. themeleve te dampave me filtrim te
jashtem, pilotave, tuneleve, mureve dhe drenazheve ne fund ose pothuaj ne fund te trupit. Per disa raste te
themeleve te dampave jane perdorur metodar e elementeve te fundem. Figura 13.4 dhe 13.5 paraqesin nje
rezultat tipik te rrjedhjes se kullimit pergjate nje dampe dhe themelit te tij.

Figura 13.4 Vijat ekuipotenciale ne fund dhe ne themel te nje dampe me drenim

Ekuacioni 13.15 percakton nje numer te nje fenomeni jeter fizik siç eshte rrjedhja ne temperature
te larte, rrjedhja ne siperfaqen e lire te ujit, rrjedhjen e elektricitetit etj. Zgjidhja matematike e gjetur per
keto fenomene mund te perdoret ne menyre analoge per zgjidhjen e problemeve ne shqyrtim.
8
 Figura 13.5 Vijat ekuipotenciale ne fund dhe ne themel te nje dampe me drenim

Metodat moderne numerike dhe ne veçanti metoda e elementeve te fundem lejon zgjidhjen e
ekuacionit 13.12 per rastet e depertueshmerise variable dhe anizotrope me disa thjeshtime siç eshte
ekuacioni i zakonshem i Laplasit. Ne rastet e masiveve te perbere nga shkembejte e forte ne te cilet
filtrimi eshte ne pjesen me te madhe si pasoje e copezimeve (granite, gelqeroret, kuarce), koeficenti i
filtrimit varet nga hapja dhe hapesira e ketyre copezimeve. Ne rastet e materialeve shume poroz qe kane
mbushje ( shkembejte ranore poroz, shiste te dekompozuara, lingite te plasura, shiste te çare etj) primare
eshte rrjedhja pergjate shkembit qe percakton depertueshmerine. Ne ndonje rast, ne gjendjen e
qendrueshme te rrjedhjes, keto mund te bejne, jo ne menyre te ndjeshme, diferencen midis presionit te

9
brendshem te ujit ne copezimet ose ne poret e aferta (fqinje) te materialit. Kur studjohet rrjedhja e ujit
permes masave shkembore kane rendesi shkarjet te cilat sherbejne si korridore te lokalizuara te rrjedhjes.
Ndodh qe keto shkarje jane shume te pershkueshme ne nje ane dhe plotesisht te papershkueshme nga ana
tjeter. Menyra me e mire per ti percaktuar shkarjet eshte ti konsiderojme si kufij te rrjedhjes. Kur masat
shkembore shume te copezuara kane filtrueshmeri te zhvilluar zgjidhjet teorike jane nje ndihme e vogel.
Ne te tilla raste zgjidhjet inxhinierike duhet te plotesohen. Shperndarja tipike e potencialit hidraulik te
pjerresive te masiveve shkembore te shkembit te shendoshe, ne te cilet modelimet e rrjedhjes kryesisht
varen nga shperndarja orientimi dhe trashesia e ketyre copesimeve, eshte paraqitur ne figuren 13.6.

Figura 13.6 Forca e depertuar dhe vijat ekuipotenciale ne pjerresite me çarje

4. Rrjedhja e paqendrueshme e ujit permes masiveve shkembore te coptuar.

Ne qoftese gjate rrjedhjes uji eshte ruajtur ose eshte mbajtur nje sasi e vellimit ne njesine e kohes,
rrjedhja behet e paqendrueshme. Rrjedhja ndryshon me kohen. N.q.s. uji konsiderohet i ngjeshshem dhe
viskoziteti i tij ndryshon ne varesi te temperatures, n.q.s. vellimi i poreve, plasjeve dhe coprave ndryshon,
ne qoftese ajri i poreve eshte i ngjeshshem dhe shperndahet (nuk ruhet brenda poreve) atehere presioni
ndryshon dhe ndryshimi transmetohet me vonese pergjate trupit deri ne kufi. Konsiderojme nje
paralelpiped te masivit shkembor me vellim dV siç eshte i paraqitur ne figuren 13.7 qe i ka faqet paralele
me tre sistemet e supozuar te çarjeve ne masiv, ne te cilin jane vendosur tre akset kryesore ( dhe ka nje
numer te konsiderueshem te ketyre copezimeve ne te gjithe vellimin, te cilat perfaqesojne masivin nga
pikpamja e filtrimit te ujit). Diferenca midis sasise se lengut (ne peshe) qe ne njesi te kohes rrjedh brenda
dhe jashte vellimit eshte:

10
 13.16

Komponentet themelore te depertueshmerise ne terma te gjeresise se copave te mesatarizuar, ex,

ey dhe ez dhe distances se tyre te nesatarizuar dx, dy dhe dz jepen nga:

12

13.17
12

12

Duke supuzuar qe nuk ndryshon gjenja e ekuacionit mind te shkruajme:

13.18

Figura 13.7 Filtrimi i ujit ne vellimin dV te masivit shkembor

Vlerat e k mund te ulen nga llogaritjet per efekt te materialit mbushes te copezimeve dhe
ashpersise se siperfaqes se tyre. Keto vlera varen nga temperatura sepse ajo ndryshon viskozitetin dhe
trashesine e copezimeve. Menyra me e mire per te percaktuar kete varesi eshte te bejme prova dhe te
vezhgojme çdo rast ne veçanti.
Ne qoftese se supozojme qe pesha e ujit qe ndodhet ne vellimin dV eshte porpocionale me
perqindjen e poreve te vellimit ose me porozitetin n dhe duke shenuar perqindjen e ajrit te vellimit me a
kemi:
1 13.19

11
 Atehere madhesia e ujit e ruajtur ne shkemb ne njesine e kohes eshte:

1
1 1 13.20

Ne qoftese lengu ka nje peshe specifike w kur presioni ne te eshte p, nje peshe specifike 0 kur
ndodhet nen presionin atmosferik dhe ngjeshmeria vellimore e tij eshte  atehere:

13.21

Nga i cili

13.22

Veç kesaj ne mund te shikojme qe pjesa e dyte e termit te dyte te ekuacionit 13.20 i referohet
ndryshimit te te vellimit te ajrit (flluckave). Ne nje temperature konstante rritja e presionit do te sjelle
zvogelim te vellimit te ajrit (ligji i Boilit) dhe zgjidhja e tij per ujin do te jete:

0.02 1 13.23

Nga e cila
1 0.02 1
13.24
0.02

Perfundimisht termi i trete i ekuacionit 13.20 korrespondon me zvogelimin e poreve te vellimit

ne dispozicion te ujit ne kete rast nje zvogelim i gjeresise se copezimeve cili mund te konsiderohet
porpocional me shumen e sforcimeve kryesore . Kjo korrespondon duke marre parasysh se komponentja
devijatorike e gjendjes se sforcuar ne shkemb nuk ndryshon hapjen e copezimeve dhe qe madhesia e
modulit te elasticitetit B te nje masivi shkembor eshte vetem nje rrjedhoje e mbylljes se rreshtave te
çarjeve.

13.25

Keshtu qe:

13.26

Nga ekuacionet 13.18, 13.20, 13.22, 13.24 dhe 13.26 perfundimisht kemi:

0.02 1 1
1 1 13.27
0.02
12
 Ky ekuacion eshte nje shprehje e pergjithshme diferenciale per rrjedhjen e ujit pergjate masivit
shkembor dhe e kthen ekuacionin 13.12 per gjendjen e paqendrueshme. Kjo do te thote qe nqs ndodh
ndryshimi i shpejte i kushteve kufitare ose i sforcimeve totale , mund te shkaktohet presion ne brendesi te
çarjeve te masivit shkembor qe mund te shkaktoje rritje te sforcimeve te pergjithshme. Llogaritjet
tregojne qe kjo eshte veçanerisht e rendesishme ne rastet e çarjeve te holla te mbushura me argjila te
papershkueshme. Nga ana tjeter nxirret konkluzioni qe fusha e sforcimeve ne masivet shkembore eshte
faktor primar ne fushen e presioneve. Ne fakt jo vetem ndikon ne filtrueshmerine nga zvogelimi i
gjeresise se çarjeve , por ndikon ne vellimin ne dispozicion te filtrimit te ujit kur masivi eshte i ngjeshur.
Llogaritjet e peraferta te ketyre influencave mund te merren nga ekuacioni i meparshem. Nje vleresim i
rendesishem i faktoreve qe shkaktojne gjendjen e paqendrueshme te rrjedhjes si grumbullimi i ujit brenda
te çarave (copezuar) tregon se ajri i brenshem, nese eshte prezent, eshte i nje rendesie primare . Eshte me
interes te theksojme se , sipas Ginzburg dhe te tjereve, rezultatet i veshgimeve ne miniera dhe gjeologjine
e naftes tregojne qe shkembejte e thelle qe ndodhen per miliona vjet nen presionin e larte te ujit nuk jane
plotesisht te ngopur me uje (saturuar). Nje pike e rendesishme per diskutim eshte qe masivet shkembore
(psh poshte nje dampe) ruajne flluckat e ajrit gjate rrjedhjes.
Ne kete teori influenca e ndryshimit te temperatures nuk eshte studjuar me detaje. Rezultatet e
vezhgimeve ( shiko seksionin 13.6 ) tregojne qe ne raste te caktuara ndryshimet e temperatures mund te
ndikojne dukshem ne hapjen dhe mbylljen e çarjeve dhe ndikojne edhe ne dy elemente, koeficentet e
filtrimit dhe masen e ujit te ndodhur ne vellimin elementar dV. Faktikisht nese temperatura e ujit te
rezervuar ne masovin shkembor eshte 5 me i ulet se temperatura e vete masivit dhe masivi eshte perbere
nga copera 1 m ato do te hapen maksimumi 0.05mm.
Nqs sforcimet e çdo pike jane perpocionale me presionin ne pore dhe nqs koeficentet e filtrimit
jane konstante ekuacioni 13.27 merr formen :

Nuk merret ne konsiderate ndryshimi i l2 nga presioni. Ky eshte ekuacion i rrjedhjes se rastit ne
temperatura te larta ne nje material homogjen dhe izotrop. l2 eshte koeficenti i shperhapjes (difuzionit).
Ky ekuacion eshte zgjidhur per nje numer te madh konditash kufitare dhe shume prej ketyre zgjidhjeve
kane ndihmuar per percaktimin e presioneve te brendshne te masiveve shkembore, subjekte te rrjedhjes ne
temperatura te larta. Vlerat e l2 jane marre ne menyre empirike.

5. Influenca e poreve dhe e çarjeve ne rrjedhjen e paqendrueshme

Kur materiali shkembor eshte shume poroz qe ndodh ne shkembejte naftembajtes , ranore, mund
te ndodhe qe shumica e lengut depozitohet ne pore dhe kur leviz nga poret brenda çarjeve ose anasjeltas
eshte krahasimisht e gjere sasia e lengut qe mund te rezervohet vetem ne te çarat. Ne nje meter kub te
materialit shkembor me nje porozitet 10% eshte ruajtur njeqind here me shume uje se ne nje sistem te
rregullt kubik te çarjeve me trashesi te hapesirave 0.3mm me nje interval nje meter ne tre drejtime
ortogonale. Keshtu edhe ne qoftese materiali shkembor ka nje koeficent filtrimi k shume me te vogel se
koeficenti k qe i korrespondon çarjeve (ek 13.17) shkembimi i ujit midis poreve te materialit shkembor
dhe çarjeve mund te jete nje faktor baze ne gjendjen e paqendrueshme te rrjedhjes.
Barenblatt dhe te tjere kane studjuar ligjin e rrjedhjes se perkohshme (te rastit) ne nje te mesme te
pershkueshmerise midis poreve dhe nyjeve. Problemi perfshiu studimin e masiveve shkembore te
pershkueshem ne formacionet nafte-mbajtese ne te cilet presioni i poreve u realizua nga pompimi. Duke
shenar p1 presionin mesatar te nje pike te caktuar dhe p2 presionin mesatar ne poret e aferta te se njejtes
pike, v1 dhe v2 vektoret e shpejtesise te lengut ne nyjet dhe ne poret kemi:
13
 13.29

Pesha e likuidit q e transferuar nga poret tek çarjet per njesi te kohes per nje vellim dV te masivit
shkembor do te jete e barabarte me

13.30

 eshte nje karakteristike e masivit te çare. Nqs n1 dhe n2 jane vellimet e çarjeve dhe te poreve ne
perqindje te vellimit total te masivit shkembor, mund te themi qe ndryshimi ne peshe i lengut te ruajtur ne
çarje per shkak te ngjeshjes dhe ndryshimi i vellimit te çarjeve eshte e barabarte me peshen e lengut qe
vjen nga poret dhe vellimin qe rrjedh jashte çarjeve:

0 13.31

Disa kushte te konservimit te peshes se lengut qe permbajne poret japin ekuilibrin e meposhtem:

0 13.32

Keta autore supozojne se poroziteti i materialit shkembor varet nga presioni i lengut i cili
shkaktohet nga pesha e shtresave te siperme te masivit shkembor, peshe e cila eshte e vazhdueshme.
Keshtu ndryshimi i sforcimeve ne materialin poroz solid eshte i barabarte me ndryshimin e presionit ne
pore. Ky supozim nuk vlen per rastet e themeleve te dampave siç jane sforcimet e tjera te vendosura ne
sioerfaqe te shkembit te cilat jane te pavarura ose joporpocionale me presionin e poreve. Me poshte nga
supozimet e mesiperme do te kemi:
1
13.33

Br eshte moduli i elasticitetit te materialit shkembor dhe nqs lengu konsiderohet i pangjeshshem.
Atehere:
13.34

0 eshte pesha specifike e lengut i presionit fillestar. Ashtu si me siper per n1 do te kishim:

1
13.35

Nga sa thame me siper marrim ekuacioni e pergjithshem te meposhtem;

1
,
13.36
1

14
 Sistemi i ekuacioneve do te zgjidhe problemin e percaktimit te presioneve ne pore (ne pore dhe ne
çarje) per nje mesatare te porozitetit per gjendjen e rastit. Siç duket nuk merret ne konsiderate influenca e
ajrit dhe e gazit te futur brenda ne pore ose te bllokuar brenda ne leng.
Eshte e dukshme ngjajshmeria e ekuacionit me nje nga tranferimet e nxehtesise tek mjediset
heterogjene. Metodat dhe zgjidhjet per problemet e transferimit te nxehtesise jane nje interes i madh per
studimin e filtrimit te ujit ne masivin shkembor.
Thjeshtimet qe jane futur ne sitemin 13.36 bazohen ne sasite retative te lengut ne pore dhe ne
çarje dhe ne zvogelimin e vellimit te poreve. Thjeshtimet qendrojne vetem per shkembejte shume poroz
sepse ato nuk jane normale per rastet e themeleve te digave te gjera ose per ndertimet nentokesore. Nje
konkluzion shume i rendesishem i gjetur nga keto studime eshte qe ne shqyrtimin e proceseve te filtrimit
ne gjendjen e paqendrueshme ne shkembejte e çare, ekuacionet e zakonshme te rrjedhjes ne gjendjen e
paqendrueshme ne mjedis me porozitet te mesem mund te aplikohen veten nqs koha karakteristike e
procesit te marre nen shqyrtim eshte shume me te medha se vonesa ne kohe  e cila eshte:

1
 13.37

L eshte dimensioni karakteristik i bllokut (distanca midis çarjeve). Shtyrja apo distancimi ne
kohe jane karakteristika jane karakteristike e te gjithe proceseve te rastit.

6. Vezhgimi i filtrimit te ujit nen themelet e dampave.

Rezultatet e vezhgimeve te presionit te brendshem ne masivin shkembor nen dampa kane treguar
pothuajse gjithmone nje distancim te caktuar ne kohe midis presionit ne rezervuar dhe presionit te
brendshem. Gjithsesi vonesat ne kohe jane me te vogla se ato te vezhguara ne poret e betonit te digave.
Nese matjet e presionit te poreve merren çdo dite nga aparaturat e pershtatshne ka aspekte kalimtare qe
nuk do te merren parasysh.

Figura 13.8 Diagrama e presionit te brendshem nen dampen Gabril

Figura 13.8 jep diagramen e presioneve te nje pike per nje kohe te dhene ne themelin e diges se
Cabril. Nga keto diagrama duket qarte nje vonese ne kohe prej kater ditesh midis presionit te transmetuar
ne nivelin e rezervuarit dhe presionit te brenshem te nje pike. Kur vleresojme rezultatet e vezhgimeve ne

15
themelet e dampave shikojme qe vonesa ne kohe zvogelohet ne vite qe do te thote qe koeficenti i filtrimit
zvogelohet pak.

Figura 13.9 Drenazhi ne galerine e shkarkimit dhe lartesia e rezervuarit te Dampa e Hiwasse

Sasia e ujit te drenuar tek galerite afer themeleve te dampave nga kanalet shpues paraqesin perseri
nje vonese kohe te caktuar. Kjo eshte vezhguar ne pothuajse te gjitha rastet megjithase normalisht vonesa
ne kohe eshte e vogel. Figura 13.9 eshte nje shembull nga vezhgimet e autoriteteve te Tennesee ne
themelin e dampes se Hiwassee. Konkluzioni i vetem qe mund te nxirret eshte qe vonesa ne kohe sjell
ndryshime ne koeficentin e filtrimit te themeleve te dammave te cilat ne rastet e vezhguara jane me te
pershkueshme se betoni. Ne disa raste ajo qe duket, ne raste te caktuara, qe ndryshimi i temperatures sjell
ndryshime ne rrjedhjen totale edhe pse duhet te ndodhe ne gjendjen e qendrueshme.
Pas egzaminimeve, sistemet ne perdorim per matjen e presionit te brendshem ne shkemb besohet
se informacioni me i mire do te merret nga perdorimi i instrumentave me te ndjeshem dhe tubave me te
holle per te shmangur nje rrjedhje te rendesishme te ujit nga pajisjet per tu matur.
Ndryshimi i presionit te poreve ne themelin e dampes si rezultat i ndryshimit te nivelit te
rezervuarit prodhon ndryshim ne zhvendosjen e masivit shkembor si edhe ne dampe. Rezultatet ku
raportohet zhvendosja e lugines se Cabrit per shkak te presionit te poreve tregon qe keto jane ne rritje me
lartesine e lugines. Nga ana tjeter eshte vezhguar ne shembuj te shumte qe lugina shkembore mbyllet kur
rezervuari eshte i mbushur. Se fundmi vezhgimet e fundit te raportura tregojne zhvendosjen e nje lugine
dhe te nje dampe per shkak te ujit te ardhur nga nje tunel me presion nga njera ane e lugines. Te gjitha
fenomet e vezhguara nuk jane shpjeguar totalisht per shkak te mungeses se teorive dhe detajeve te
vezhgimit te presionit te brendshem, te deformimeve dhe sforcimeve ne masivin shkembor per shkak te
filtrimit te ujit.

7. Sforcimet efektive ne masivin shkembor.

Gjendja e sforcuar ne masivin shkembor qe konsiderohet nje trup poroz qe ka çarje, plasje,
thyerje dhe pavazhdueshmeri te tjera dhe subjekt i presionit te brendshem, paraqet shume veshtiresi ne
trajtim. Qartesisht, gjendja e sforcuar ne pjese te trupit te ngurte ndryshon nga seksioni ne seksion. Ne
nje seksion te materialit te trupit te ngurte ose bllokut te mases, me prerje kryesisht mosperfillese ,
sforcimet do te jene te uleta dhe te shperndara qetesisht, ndersa ne nje seksion pergjate nje carje
horizontale sforcimet jo vetem qe do te ekzistojne ne zonen e kontaktit te bllokut por kane edhe nje
ngjeshje shume te larte. Prandaj nqs thyerja (keputja) eshte nje problem kryesor ne te cilin eshte fokusuar

16
vemendja paraqet me shume interes per tu diskutuar dhe per tu percaktuar gjendja e sforcuar e çarjeve ne
vend te nje seksioni ne materialin shkembor. Ne qofte masivi shkembor eshte saturuar, per shkak te
pluskimit presioni i ujit do te rrise sforcimet ngjeshese ne kontakt me trupin e ngurte ne seksionin
pergjate çarjeve. Nga ana tjeter presioni i ujit do te zvogeloje sforcimet ngjesese ne seksionet brenda
trupit te ngurte per shkak te ngjeshjes hidrostatike rrotull blloqeve. Nqs blloqet jane poroz atehere
experienca do te na tregoje presioni i poreve do te kontriboje me shume ne thyerjen e materialit dhe ne
deformimin e tij. Me sa duket lidhjet midis materialit (grimvat qe perbejne trupin) te trupit te ngurte jane
pergjegjesit kryesore te vetive (karakteristikave) mekanike te struktures. Kowalski thote qe sforcimet e
shkembejve varen jo vetem nga sforcimet e perberesve minerale te tyre por edhe nga karakteri i lidhjeve
te tyre.

Sipas Brace dhe Byerlee ekziston nje pjese e madhe e provave qe ligji i sforcimeve efektive i
perdorur ne mekaniken e dherave, ne te cilen presioni i poreve i hiqet nga te gjitha drejtimet
komponenteve te sforcimit, qendron per shume shkembenj, por ata nuk e kane diskutuar problemin
fushes se lidhjeve mes grimcave te ngurta.

Figura 13.10 Provat ne triaksial ne gelqeroret e Berea me presion te brendshem te ndryshueshem

Handin dhe te tjere gjeten qe nuk ka diference ne forcimet totale per shkembenj te ndryshem qe ju
nenshtruan provave ne triaksial ( figura 13.10) me ose pa presion ne pore, nqs në qoftë se interpretohet në
kuptimin e sforcimeve efektive. Ky eshte rasti i betoneve. Murrell vertetoi, nga provat ne guret gelqerore
me presione te ndryshme ne pore, qe teoria e Griffith e thyerjeve perputhet me te dhenat eksperimentale
kur presioni i poreve eshte zbritur nga sforcimet kryesore ne plasa. Brace dhe Byerlee gjeten qe kjo eshte
e vertete per granitet qe kane nje porozitet fillestar rreth 7% (figura 13.11) si dhe per kuarcet dhe dunitet.

17
 Gjithsesi Heard gjeti qe sforcimet e gjelqeroreve te Solenhofen , qe paraqesin nje sjellje duktile ( te
bute) para thyerjeve, jane praktikisht te pavarur nga presioni i poreve. Deformimi i mermereve te
kristalizuar dhe i dolomiteve qe kane nje sjellje plastike afer shkaterimit e tregoi mungesen e varesise se
sforcimeve efektive nga presioni i poreve .

Figura 13.11 Sforcimet kryesore tek frakturat e graniteve te Westerly

Kjo, sipas Brace dhe Byerlee, ndodh per shkak te porozitetit te ulet te ketyre shkembejve. Ashtu
sikurse uji nuk mund te depertoje brenda siperfaqes se thyer edhe presioni i tij nuk eshte komplet efektiv
ne reduktimin e sforvimeve totale. Ndersa per te tille shkembenj me nje sjellje duktile poroziteti eshte pak
perqind ( dhe ndoshta do te zvogelohet kur behet adaptimi duktil kur zvogelohet siperfaqja ne dispozicion
te presionit te ujit) , poroziteti i gureve ranore mund te jete 18% ose me teper. Megjithate, , madje me
provat ne rreshqitje ose ferkim ne granite me porozitet te ulet ne prezence te presionit te poreve, Brace
dhe Byerlee treguan se nuk e pejashtojne ligjin e sforcimeve efektive te mekanikes se dherave. Eshte me
interes per te gjetur nese vetem disa fraksine  te presionit te poreve duhen zbritur për të përcaktuar
sforcimet efektive kur njohim sjelljen e shkembejve dhe te materiale të tjera poroz nën sforcim.

Me siguri prane thyerjeve , siç ndodh tek betonet, lidhjet midis grimcave te fillojne te krisen
(prishen) dhe proçesi i mikroçarjeve dhe hapja pergjate thyerve, me shume tek zonat e prerjeve terthore,
ndodh per shkak te presionit te ujit. Uji megjithate nuk mund te pershkoje komplet te gjithe zonen.
Mendohet qe provat ne kampione te zbuluar me presion uniform te poreve nuk mund ta zgjidhin
problemin e zones effektive  te presionit te poreve i cili per dherat eshte i barabarte me nje. Prova te tilla
mund te tregojne nese presioni i poreve , duke ngjeshur hidraulikisht te gjithe materialin e trupit te ngurte
te materialit poroz, ka influence ne thyerjen e materialeve te tille nga forcat shtese te jashtme te
mbivendosura. Shikojme qe ne thyerjen e shkembejve poroze presioni i poreve nuk ka kaq ndikim. Kjo
tregon qe ne keta shkembenj sforcimi eshte kryesisht prej sforcimeve te lidhjeve midis materialit te trupit
te ngurte ose grimcave.

18
 Vleresime te ngjajshme mund te behen ne lidhje me deformimet. Ne studimet e tij te gjendjeve te
sforcuara ne materialet e trupit te ngurte poroz, Biot dhe me vone Geertsma, konsideruan qe presioni
njesi i poreve shkakton sforcime efektive ne nje zone, te barabarta me nje minus raportin midis matrices
se ndjeshmerise se shkembit me ngjeshmerine e shkembit kur presioni ne pore eshte zero. Ky koncept
eshte i ngjajshem me ate te paraqitur nga Carlson ne lidhje me betonet. Duke patur parasysh vlerat e
madhesise se modulit te elasticitetit te gjetur per betonet dhe materialit te tij te trupit te ngurte raporti
midis ketyre ngjeshshmerive eshte rreth 0.16 i cili mund te jape nje vlere te zones efektive =1-
0.16=0.84. kjo vlere nuk eshte shume e ndryshme nga vlerat e gjetura eksperimentalisht per kete material.

Figura 13.12 ndryshimi i modulit te elasticitetit ne varesi te porozitetit te gelqeroret e Jurassic

Nga vlerat e ngjeshmerise se kampioneve shkembore te mbuluar dhe te hapur te percaktuara nga
Zizman mund te shihet qe vlerat e , vazhdues i konceptit te Geertsma, do te jene rreth 0.5 ose ndonjehere
perfundojne tek njeshi per presione te uleta per shume shkembenj te tille si granitet, ranore, mermere,
dolomite. Per shkembejte e ngjeshur me presion hidraulik te larte gjithsesi eshte shume me e vogel se nje.
Varesia e modulit te elasticitetit nga poroziteti i gjetur per gelqeroret, figura 13.12 ose per granitet, eshte
nje tregues i rendesishem qe per shkembejte poroz lidhjet midis grimcave ose kristaleve mund te jene te
dobeta dhe zonat efektive mund te jene afer njesise.
Vlera e koeficentit  eshte percaktuar ne literature nga shume shqyrtime ne natyre. Hubbert dhe
Rubey hodhen idene se njesia te jete e barabarte me porozitetin vellimor ( ne perputhje me praktiken e
mekanises se dherave). Ekstremet e para duken te peraferta me provat eksperimentale. Kjo e fundit eshte
konfuze ne qofte se koncepti ekzakt per kuptimin e sforcimit eshte bere i qarte. Per momentin ne qoftese
pranojme qe per materialet e zakonshme shkembore sforcimet (terheqese ose shtypese) dhe deformimet
jane kryesisht prej lidhjeve ose bashkepunimit midis elementeve kryesore te materialit te trupit te ngurte,
atehere sforcimet qe kane me teper interes jane ato ne siperfaqet e valezuara rrotull materialit te trupit te
ngurte dhe prerjet gjate lidhjeve te dobeta, minimale tek trupat e ngurte dhe maksimale te poret.
Marredhenia midis zones se projektuar te poreve dhe zones totale te projektuar e nje siperfaqe te
prere nen terheqje eshte quajtur nga Terzaghi zone me porozitet notues. Ne siperfaqe te tilla vlen per tu
marre ne konsiderate sforcimet normale totale , presioni i poreve p dhe sforcimet efektive . Ai
percaktoi me vone qe:
19
  13.38

 eshte nje vlere normalisht me e ulet se nje per materialet shkembor dhe e barabarte me nje per
masivet shkembore kur siperfaqet e te çarave jane te konsiderueshme.

8. Zona efektive e presionit te poreve per shkembejte

Ndryshimi i presionit te poreve dp nga nje seksion tek tjetri ne nje trup te ngurte poroz
konsiderohet te krijoje nje force trupore t barabarte me dp, e cila vepron ne fushen e sforcimeve ne te
tille seksione (figura 13.13). Vlera e zonave efektive ose proziteti notues  mund te percaktohen nga

Figura 13.13 Forca trupore per shkak te ndryshimit te presionit te brendshem

provat me ndryshim te presionit te poreve i cili shkakton force trupore tek kampionet. Me poshte ne
figuren 13.14 jepet nje set komplet i provave per betonin ku kohet e fundit jane bere teste me kampionet
cilindrike shkembore .

Figura 3.14 Dhoma triaksiale percaktimin e forces tupore per shkak te presionit te brendshem

20
 U perdoren kampione cilindrike prej graniti te marre nga çpimet vertikale tek dampa Alto
Rabagao ne Portugali. Kampionet kane peshen specifike 2.51 kg/cm3 modulin e elasticitetit
320000kg/cm2 dhe porozitetin rreth 2%.
Provat jane bere me azot ne cilindra graniti te thate dhe jane perseritur me uje dhe eshte aplikuar
nje presion aksial i mbajtur konstant gjate gjithe proves. Seria e ngarkesave te aplikuara dhe vezhgimi i
deformimeve te shkaktuar nga sforcimet jane treguar skematikisht ne figuren 3.15. Siç shihet depertimi i
fluidit siper ka shkaktuar nje terheqje ne cilinder, qe shkakton zvogelimin e deformacioneve per shkak te
ngjeshjes gjatesore. Zona efektive per cilindrat e testuar do te jepet nga marredhenia midis deformimeve
2 i matur per njesi te presionit te poreve dhe deformimit 1 i matur per njesi te ngjeshjes aksiale. Matesit
e deforcimeve jane te vendosur afer qendres se kampionit ku presioni eshte uniform dhe forca trupore qe
eshte nje terheqje e thjeshte eshte e barabarte me p x  x siperfaqen e seksionit. Keto prova jane kryer
per sforcime aksiale dhe presion te poreve te rendit 40kg/cm2. Rezultatet e marra tregojne zonen aktive te
dhene ne tabelen 13.

Tabela 13.2
Testet me nitrogjen siperfaqa efektive 
Tharja ne dhome ne 20C 0.65
Tharje ne furre ne 105C 0.68
Prova te saturuara me uje 0.65

Besohet qe vlerat e zones aktive te percaktuara ne kete menyre mund te jene te ndryshme per
materiale shkembore te ndryshem. Merren vlerat midis zeros dhe njeshit , kjo varet nga poroziteti,
struktura, orientimi i plasjeve, shkalla e ndjeshjes ose fusha e sforcimeve dhe lloji i fluidit qe mbush poret
ose eshte absorbuar nga siperfaqja .

Figura 13.15 Rezultatet e proves me nitrogjen per percaktimin e forces se trupore e shkaktuar
nga presioni i poreve

Eshte e qarte qe vlera e  e percaktuar ne provat e e deformimit perfaqeson vetem nje vlere
mesatare te zones efektive dhe jo me te keqen qe duhet te merret ne konsiderate ne hetimin e stabilitetit
ose ne keputjen (thyerjen) e masivit shkembor. Kjo so te thote qe kur kemi te bejme me problemin e
thyerjes vlera e  qe duhet te zgjidhet per shkembejte eshte nje. Kur perpiqemi te studjojme problemet e
deformimit te rezervuarve te naftes, themelet e strukturave te gjera ose konstruksionet nentokesore , vlera
e  per carjet duhet te merret e barabarte me nje. Rezultatet jane te nevojshme per percaktimin e zones
21
efektive me anë të testeve deri në këputje te shkaktuar nga perberesit e presionit te poreve ne baze te
vezhgimeve te perdorura per betonin nga Leliavsky. Keto teste ndoshta do tejapin vleren e  shume afer
njeshit.

9. Gjendja e sforcuar per shkak te presionit te ujit.

Ne pjesen e meparshme ne pame qe presioni i poreve prodhon nje force trupore porpocional me
ndryshimine presionit te poreve dp. Nqs sforcimet konsiderohen ne siperfaqen e dobet neper trupin poroz,
te cilat jane ato qe kane siperfaqen me te vogel te trupit te ngurte, atehere forca trupore do te jete ;

 13.39

Me poshte po paraqesim shkurt shqyrtimin e gjendjes efektive te sforcimeve qe do te lindin nga

presioni i poreve ne nje trup poroz, homogjen, izotropik, dhe elastic. Duke e zupozuar trupin si me siper
mund te perdorim nje trajtim te ngjajshem si ai i dhene nga Biot.
Marrim ne shqyrtim nje paralelpiped te rregullt te vogel me permasa dx, dy dhe dz , ne te cilin
vepron presioni i poreve qe ndryshon pergjate aksit dhe qe siperfaqet e ketij paralelpipedi te vogel kane
nje zone efektive . Kushtet e ekuilibrit jane:

′
13.40
′

Sforcimet i referohen atyre te shkaktuara nga materiali itrupit te ngurte dhe  eshte pesha e
materialit. Nqs eshte pranuar pikepamja e Geertsman’s ,ku  eshte percaktuar nga provat:

 1 13.41

Bc eshte moduli elasticitetit te materialit te trupit te ngurte dhe B eshte moduli I elasticitetit te
masivit shkembor.

13.42
3 1 2

Dhe E dhe  jane moduli I elasticitetit dhe kendi i Puatsonit per forcat e jashtme kur nuk i
nenshtrohen presionit te poreve. Deformimet korresponduese te ketyre te ketyre sforcimeve jepen nga:

22
 1
,
1

1
13.43
2 1

2 1

2 1

Kushtet kufitare per kete gjendje te sforcuar jane:

 1 ,
 1 13.44
 1

Ne faqe subjekte te presionit te ujit.

Deformimet kenaqin ekuacionet qe mund te shkruhen:

1 
 2 ,
1 1
1 
 2
1 1
1 
 2
1 1
13.45
1 
2
1
1 
2
1
1 
2
1

Nga ekuacioni 13.40 ne mund te nxjerrim qe presioni e poreve prodhon nje gjendje te sforcuar
ekuivalente me ate te shkaktuar nga forcat trupore qe kane komponente:

  
, 13.46

Ekuacioni 13.40 dhe 13.44 mund te shkruhen si me poshte:

23
 
0
………………………………….. 13.47
……………………………………
.

Dhe

 ,
………………………………………….
13.48
…………………………………………
.

Keto ekuacione korrespondojne me gjendjen e sforcuar te prodhuar ne nje trup poroz qe

konsiderohet indifferent dhe nga presioni p, jashte, sforcimet z, y dhe z jane shtuar me p. megjithate
keto gjendje korrespondojme me njera me tjetren kur derivatet e dyta te presionit te poreve jane te
barabarta me zero.

0 13.49

Ndryshe kushtet e pajtueshmerise nuk do te kenaqeshin. Nga ana tjeter eshte e lehte te shikojme,
si e provuar fillimisht nga Hoffman dhe me vone edhe nga te tjere, qe gjendja e sforcuar e prodhuar nga
presioni i poreve p(x,y,z) eshte ekuivalente me mbivendosjen e sforcimit terheqes hidrostatik qe ka nje
vlere te barabarte me p ne çdo pike dhe me gjendjen e sforcuar te prodhuar nga variacioni i
temperatures te barabarte me:

1 2
 13.50

Fakti qe ne shume raste shkembi eshte anizotropik e bejne problemin e gjendjes se sforcuar te
shkaktuar nga presioni i poreve me shume kompleks , dhe vlerat e  funksion i drejtimit.
“Presioni ne pore dhe shperndarja e sforcimeve ne nje material poroz”. Ne kete pjese eshte
paraqitur nje alternative, dhe ndoshta me e thjeshta per tu marre parasysh, e efektit te presionit te poreve
ne trupat elastik poroz.
Kjo teori eshte ne pergjithesi me e aplikueshme pasi nuk kerkon te dhena te veçanta te struktures
se materialit poroz.
Perkufizime te kujdejseshme te termave te references do te tregojne qe disa fusha ne dukje
divergjente te kerkuesve te ndryshem jane pasoje e terminiologjise me teper se e kundershtimeve fizike.
“Sforcime totale” ne qofte se konsiderojme nje siperfaqe plane elementare e imagjinuar brenda
trupit poroz atehere sforcimi total eshte raporti i te gjitha forcave te transmetuara pergjate kesaj
siperfaqeje me vete siperfaqen si nje madhesi qe tenton drejt zeros. Ne qoftese e supozojme kete ne te
gjitha fazat kjo siperfaqe eshte perfaqesuese, psh permban nje perqindje te caktuar te poreve, perndryshe
perkufizimi do te çoje ne nje absurditet.
Sforcimet totale paraqiten nga perbereset e saj karteziane si:

24
 ̅
̅
̅

Ekuacionet e ekuilibrit ne termat e sforcimit total marrin formen e tyre familjare:

̅ ̅
0
̅ ̅
0
̅ ̅

Ku  eshte pasha e materialit te ngopur me uje ( te saturuar).

Nje sistem i sforcimit total  qe vepron ne te njejten kohe me presionin e poreve mund te ndahet
ne dy pjese (a) dhe (b):

̅
̅
̅

0
0
0

Deformimi i materialit per shkak te sistemit te pare (a) karakterizohet nga konstatet elastike
normale E dhe  . Ne rastin e nje materiali anizotropik keto percaktohen nga provat me kampione me
drenim.
Deformacionet per shkak te sistemit te dyte (b) jane marre gjate veprimit ne kampion te nje
presioni p brenda dhe jashte tij. Rezultatet per nje material izotrop ne nje deformim ngjeshes uniform –
p/3Bc, ku Bc eshte vlera mesatare e modulit te fazave te trupit te ngurte te nje materiali poroz dhe mund te
percaktohet direk nga eksperimenti.
Deformimet tani jepen nga sistemi:

25
 1
2
3
1 1 2 1
3
1 1 2 1
3
1 1 2 1
3
2 1
̅
2 1
̅
2 1
̅

“Sforcimi i analizuar ne termin e sforcimit total”. Ekuilibri dhe relacionet sforcim-deformim

relativ (B) dhe (D) se bashku me deformim-deformim relativ, perfundimet dhe kushtet kufitare
karakterizojne ne menyre unike problemin elastik per tu zgjidhur.
Krahasimi me formulimet standarte te elastitetit tregon se efekti i vetëm i presionit të poreve tani
është për të shtuar përcaktimeve të zakonshme një sforcim homogjen të tipit termik.
Keshtu nqs α eshte nje koefiçent zgjerimi dhe T temperatura, ne do te zgjidhim nje problem
identik ku kemi:

1 2 1
3

Eshte me interes te theksojme se:

1 2 1
3 ′

ku B eshte madhesia e modulit te trupit poroz. Nqs poret reduktohen drejt zeros BB0 edhe
efekti i presionit te poreve pushon se ekzistuari.
Sforcimi eshte analizuar ne termin e nje sforcimi “efektiv” i percaktuar arbitrarisht. Duke
supozuar percaktojme , fare arbitrarisht, nje tjeter sistem sforcimesh efektive si :

̅
̅
̅

ku ekuacionet (B) dhe (D) mund te rishkruhen ne termat e komponenteve te nje sistemi te ri nga
zevendesimi direkt.
Ne vend te (B) ne tani kemi:

26
 
0

ne menyre te ngjajshme marredhenia sforcim deformim (D) behet:

1 1 2 1
3

keto mundet perseri te interpretohen ne termat e problemeve standarte elastike si ekuacionet qe

rregullojne shperndarjen e sforcimeve kur veç forces se ferkimit te pershtatshm kufitar dhe forces se
rendeses ne kemi forcen trupore me vlera:

  
,

Dhe rritja termale do te ishte:

1 2 1  1
3

Vlerat e  jane pranuar duke siguruar qe rezultatet ju referohen sforcimeve te percaktuara nga
(E).
Nqs per shembull ne kemi:
 1

Ne nuk kemi nje term ekuivalent termik dhe problemi eshte thjesht nje force trupore. Ky eshte
rezultat i sygjerimeve te bera nga Geetsma (shiko ekuacionin 13.41).
Eshte e rendesishme te realizohet , papseprap, por kjo nuk do te thote qe do te caktojme ketu
vleren e . Edhe nqs ndonje vlere eshte perdorur.
Ne mekaniken e dherave =1 dhe rezultatet jane nxjerre per kete kusht. Tani te dy termat
egzistojne edhe forca trupore edhe natyra termike.
“Pergjithesime”. Argumentat e dhene ketu me lehtesi mund te pergjithesohen per situaten
anizotropike me kusht qe te njihen karakteristikat sforcim-deformim per te dy tipet e sforcimeve (a) dhe
(b).

10. Percaktimi ne terren i depertueshmerise se masivit shkembor.

Muskat beri nje studim te detajuar te matjeve fushore per korfiçentin e filtrimit te shkembejve
naftembajtes. Lexuesi i eshte referuar kesaj pune te rendesishme per diskutimin e formulave te perdorura
duke i perfshire keto per sistemet me depertueshmeri jo uniforme si me e mira per formacionet e
frakturuara. Keto vleresime kane rendesi te madhe per studimin e filtrimit te naftes nga shkembejte e
frakturuar tek puset.

27
 Ne inxhinierine civile percaktimi i depertueshmerise se masiveve shkembore eshte bere ne
menyre korrekte ne vrima nga te ashtequajturat provat e Lugeoc, te cilat normalisht jane kryer per thellesi
te ndryshme te turjeles. Paketuesi eshte futur 5m nga fundi dhe presioni i ujit eshte aplikuar nepermjet nje
tubi te lidhur me fundin e seksionit. Rrjedhja eshte matur zakonisht 5-10 minuta pas proves per presione
te ndryshme te matur ne hyrje te folese(pusit). Presioni standart per matje eshte 10kg/cm2. Nje njesi
Lugeon korrespondon me rrjedhjen e nje litri per minute per meter te lengut te pusit. Ne pergjithesi nese
rrjedhja i eshte nenshtruar rritjes dhe zvogelimit te presionit do te marrim tipe te ndryshme diagramash ne
varesi te mbylljes ose pastrimit te poreve ose çarjeve per shkak te futjes se thermijave. Normalisht
rrjedhja nuk eshte porpocionale me presionin qe ushtrohet ne pus dhe nuk tregon vlera te njejta per
presione te ndryshme zvogesuese, pas provave qe u bene me presione te ndryshme rritese. Kjo do te thote
qe rrjedhja ndryshon ne kohe gjate testeve per nje presion te dhene. Ne fakt tek masivet shkembore
depertueshmeria realizohet kryesisht nga çarjet dhe thyerjet qe e bejne problemin e percaktimit te
depertueshmerise shpesh here te çrregullt dhe te pakuptimte. Ne fakt uji mund te filtroje permes nje
formacioni te masivit te padepertueshem qe ka çarje horizontale me gjeresi 0.1mm dhe hapesire 1m dhe
koeficenti i filtrimit per nje formacion homogjen poroz eshte 0.8*10-4cm/s.
Deformacioni ndodh sepse uji , gjate provave te depertueshmerise, aplikon nje presion te
brendshem ne masiv. Kjo mund te shkaktoje hapje te rendesishme te çarjeve nese e kapercen sforcimet e
brendshme ne shkemb. Ne te tilla raste provat do te pengojne ndonje perpjekje per te rritur
depertueshmerine e masivit. Londe ka treguer qe gjate nje prove depertueshmerie Lugeon , presioni i ujit
prej 10kg/cm2 e perhapur ne nje siperfaqe me rreze prej 2m do te deformoje masivin shkembor ( me
modul elasticiteti 200000kg/cm2) rreth 0.3mm. Kjo i korrespodon nga 10 deri ne 100 njesi Lugeon te
depertueshmerise ne masivin shkembor qe i kishte komplet te mbyllura çarjet para fillimit te proves. Kjo
per veç te tjerave, tregon qe per shkak te deformacioneve, te shkaktuara nga presioni i ujit gjate provave
me puse, rrjedhja mund te jete porpocionale me presionin ne fuqi te katert. Ky autor pohon se ky resultat
eshte vezhguar ne nje masiv shkembor te gelqeroreve te forte.
Per keto arsye qe shikojme, per te gjetur me shume vlera te sakta te depertueshmerise ne terren te
masivit shkembor provat e pompimit duhet te realizohen kur jane te mundshme. Ne kete rast, uji eshte
pompuar jashte nga pusi duke e mbajtur siperfaqen e ujit ne nje nivel te caktuar. Keto teste jane ne
pergjithesi te veshtire per tu realizuar ne puse me diameter te vogel dhe nuk lejojne percaktimin e
depertueshmerise ne thellesi te ndryshme. Praktikisht te gjithe formacionet shkembore jane anizotrop nga
pikpamja e depertueshmerise. Percaktimi i komponenteve kryesore në drejtimet e tyre është e mundur me
anë të testeve të pompimit duke matur zvogelimin e nivelit te nje numri piezometrash , zakonisht nente.
Schneebeli ka paraqitur teorine dhe shembuj te percaktimit te komponenteve te tyre dhe drejtimin .

Figura 13.16 Prova e depertueshmerise ne nje çarje

28
 Provat e depertueshmerise behen ne çifte individuale ose ne grup çpimesh atehere kur hapjet e
çarjeve duken te rendesishme ose kur çaja eshte objekt studimi. Te tille prova rekomandohet te behen per
raste te caktuara te vleresimit te hapjeve te çarjeve te rendesishme. Duke ju referuar figures 13.16 sasia e
ujit q, qe filtron per njesi te kohes nga pika A ne piken B pergjate çarjes aa’ e konsideruar me nje gjeresi
uniforme e jepet nga :

13.51
12 /

Ku simbolet jane treguar ne figure dhe r0 eshte diametri i pusit.

Nje faktor i rendesishem ne depertueshmerine e masivit shkembor eshte dhe karakteri i materialit
mbushes i çarjeve. Kjo eshte arsyeja pse, ne shume raste, masivi shkembor i alteruar afer siperfaqes jep
deprtueshmeri me te vogel se masivi i thelle i cili nuk ka material mbushes ne çarje. Megjithese, ne
pergjithesi, keto materiale nuk e pengojne rrjedhjen e ujit neper çarje , ato jane arsye kryesore te sjelljes
se parregullt ose te pashpjeguara gjate provave.

11. Effektet e ulit te brendshem ne trupin e ngurte poroz: ndryshimet fizike dhe kimike te
shkaktuara nga qarkullimi i ujit.

Megjithese kampionet e thate te shkembenjve , normalisht, paraqesin nje deformim me te madh

se shumica e kampioneve te ngopur me uje , problemi nuk eshte prezent perkatesisht per mekaniken e
masiveve shembore. Ne fakt te tille masive jane normalisht te lagur ose te ngopur me uje nqs niveli i ujit
eshte i ulet.

Figura 13.17 Ndryshimi i modulit te elasticitetit te nje shkembi baltor me shkallen e lageshtise,S,
per presione fidraulike te ndryshme

Uji eshte ruajtur brenda materialit te masivit te kores per shkak te kapilaritetit ose forces
siperfaqesore. Serieys vezhgoi nje zvogelim te rrepirte te modulit te elasticitetit te gelqeroreve nga shkalla
e ngopjes me uje (figura 13.17). Ai vezhgoi nje zgjerim te shpejte te gelqeroreve me lageshtine, duke
konkluduar qe te tilla zgjerime jane te medha ne drejtimin pingul me çarjet. Ky konkluzion nuk eshte i ri,
por duhet theksuar, pasi besohet se ne nje shkemb me çarje te orientuara, presioni i poreve shkakton
deformim dhe force me te madhe ne drejtimin pingul me çarjet. Fryrjet (zmadhimet) e shkembejve baltore
jane studjuar nga Murayama, i cili i studjoi per presione te ndryshime.

29
 Colback dhe Wiid raportuan zvogelime domethenese ne ngjeshje dhe sforcimet triaksiale nga
tharja e kampioneve te lagur te argjiloreve kuarcite dhe shkembenjve ranore. Keto zvogelime ishin ne disa
raste jo me te medha se 40%.
Feda studjoi te tilla influenca ne shkembejte teper te gerryeshem. Nga studimi i efektit te
absorbimit te ujit ne plasaritjet e Griffith ai konkludoi qe zvogelimi i sforcimeve ngjeshese dhe i modulit
te elasticitetit nga tharja e kampioneve te ngopur te shkembebjve shpjegohet nga zvogelimi i brendshem i
energjise ne siperfaqen e shkembit per shkak te absorbimit. Kjo shpjegon sjelljen viskoelastike ne rritje
tek shkembejte qe shfaqet kur ata jane te ngopur. Rezultate te ngjajshme jane nxjerre nga Man dhe Fatt te
cilet paraqiten konkluzione interesante te ndryshimit te madhesise se vellimit te shkembejte ranore me
presion te kufizuar. ( figura 13.18). Boozer dhe te tjere treguan qe sjellja deformuase e gelqeroreve te
Indianas dhe Navajo eshte shkaktuar nga fluidet qe kane depertuar fort ne siperfaqet e brenshme. Efekti
predominues u ketyre fluideve eshte nje zvogelim i sforcime perfundimtare dhe e fushes se sforcimeve te
gelqeroreve te cilet deformohen ne menyre duktile.

Figura 13.18 Ndryshimi i madhesise se vellimit si nje funksion i presionit per shkembejte ranote
te lagur dhe te thate te Berea

Shkembejte veçanerisht ata afer siperfaqes se tokes ndryshojne me kohen. Kjo per shkak te
shkaterrimit kimik ne prezencen e ajrit, ujit ose agjenteve te tjere ose shperberjes se mineraleve te caktuar.
Procesi eshte normalisht intesiv me hapjen e mikriçarjeve i cili shton zonat e disponueshme per erozion
dhe kalimin e ujit. Fluksacioni i tabeles se nivelit te ujit ndikon dukshem ne alterim. Ne formacionet
shkembore, hapjet e kanaleve ujore dhe e gropave (shpellave) behet nga shperberja e karbonatit te
kalciumit shkaktuar nga uji qe permban te tretur dioksid karboni.ne dukje uji magmatik dhe dioksidi i
karbonit jane shkaqet kryesore te shnderimit te shpateve fushore, te shkembejve vullkanik dhe
metamorfik ne kaolin, sericite dhe argjila te tjera. Formacionet shkembore me permbajtje gipsi, kripera
shkembore dhe shume minerale te tjere te tretshem kane nje proces shume te shpjejte te alterimit kur
behen ndryshime ne nivelin e ujit nentokesor.
Mayer tregoi qe, ne perputhje me punet e Farran dhe Thenot, nqs rrjedhja e ujit ne kapilaret ose
mikrocarjet e kampionit shkembor dhe largimi i elementeve ( praktikisht jonet w kalciumit) eshte i vogel,
shkembi ka shkalle alterimi te larte. Gjithsesi nqs depertueshmeria zvogelohet me kohen kjo
korrespondon me bllokimin e e gypave kapilare nga futja e thermijave ose me jonizimin e mineraleve
argjilore dhe ne kete menyre shkembi eshte alteruar.
Studimet e bera nga Ruiz ne bazalte provuan qe ne procesin e tyre te shperberjes nje rol shume te
rendesishem ka presioni shume i larte i jonizimit tek minerale te caktuara si montmorillonite, brenda
kaviteteve te shkembit. Ai e terhoqi vemendjen ne faktin qe sforcimet e mbetura brenda struktures mund
te shpjegojne tendencen per larmine e ketyre shkembejve kur nxirren gure (shfrytezohen) dhe grimcohen.

30
 Problemi i presionit te jonizimit te mineraleve (vecanerisht argjilat) brenda carjeve te masivit
shkembor shkaktuar nga ndryshimet nga permbajta e ujit, eshte nje faktor i rendesishem ne stabilizimin e
pjerresive shkembore dhe e tuneleve, siç u vu ne dukje nga Bjerrum.
Cotelo Neiva tregoi interes ndaj lidhjes midis shkalles se alterimit te matur ne granitet e dampes
se Portugalise dhe fazes se shkaterrimit kimik e shprehur nga humbja e komponenteve te hekurit.fazat e
ndryshme te studimeve shkuan nga shkembejte e forte tek dherat e mbetur

31
 Kapitulli I XII
Digat e larta

1. Gjendja e sforcuar ne bazamentin re diges

2. Çimentimet e kontaktit
3. Çimentimet e thellesise

1. Gjendja e sforcuar ne bazamentin re diges

a. Problemet qe duhen zgjidhur gjate projektimit

Gjate projektimit te diges duhen zgjidhur paraprakisht keto problem
 Te kontrollohet filtrueshmeria e fundit te masivit
 Te kontrollohet filtrueshmeria e bazamentit te giges dhe te vete diges
 Te llogariten digat e gravitacionit dhe ato me kunderforce duke marre parasysh presionin
lehtesues hidrostatik dhe rezistencen ne rreshqitje te bazamentit
 Te sigurohet lidhje e mire e diges me bazen dhe shpatullat
 Te kontrollohen sforcimet ne bazen e diges dhe te percaktohen zonat e mundshme te
shkaterrimit.

b. Sforcimet qe lindin ne bazen e diges

Ne bazamentin e diges lindin sforcime terheqese “x” dhe sforcime prerese “zx” si rezultat I ngarkesave
qe veprojne ne dige. Si pasoje e tyre dhe kur madhesia e x>Rt (Rt rezistenca ne terheqje e shkembit)
ose kur zx>Rpr (Rpr rezistenca ne prerje e shkembit) ne bazamentin shkembor limdin çarje te cilat
shkaktojne deformime te medha. Zhvillimi intensiv i çarjeve shkakton dobesimin e shkembit, (uljen e
parametrave mekanike E, , C ) gje qe rrezikon qendrueshmerine e pikave te masivit shkembor, pra dhe
te vete diges.
Keshtu ne çdo pike te masivit shkembor nen tabanin e diges do te lindin sforcimet: 1, 2, z, x, zx. Qe
pika te jete e qendrueshme duhet te plotesohen kushtet:

2 ∗

Ose kur kemi çarje me pjerresi  me horizontin:

sin cos ∗ 0

Ku U ‐ presioni ne ujin e çarjeve.

Ne qoftese sforcimet e kontaktit , (ne tabanin e diges) jane sipas nje ligji tre kendor ne piken P(x, y) do te
lindin sforcimet:
 B

X

P P

P(X, Z)

2 

2 

2 

Duke integruar shprehjet e mesiperme per =0‐ do te kemi:

Po ne te njejten menyre ngarkesa horizontale q (nga presioni I ujit) do te shkaktoje ne piken P(x, y)
sforcimet:
2 
 2 

2 

Duke integruar shprehjet ne kufijte =0‐ do te kemi:

3 2

Po te ndertojme diagramat e sforcimeve x e per pikat e planeve qe ndodhen ne thellesi te ndryshme

nga tabani I diges (fig. 12‐2) do te shohim se sforcimet terheqese perqendrohen ne skajin e diges (fig.12‐
3) pra ajo eshte zona e predispozuar te çahet, pra dhe zona qe duhet perforcuar qe te mos ndodhe
ndonje avari.
B B

z=0.1B
z=0.5B
z=B

x=f(ngarkeses vertikale trekendore x=f(ngarkeses vertikale trekendore

x=f(ngarkeses horizontale trekendore)

 c. Ndikimi I presionit te ujit.

Ne qendrueshmerine e digave nje ndikim te madh kane presionet e ujit horizontal dhe vertical. Presioni
vertical eshte presion lehtesues dhe ai zhvillohet sipas nje ligji trapezoidal si me poshte:


2

Ku  ‐ eshte nje koeficent qe varet nga kompaktesia e betonit dhe kompaktesia e lidhjes se betonit
me bazen shkembore.

Zakonisht =1 per bazamentet qe nuk drenojne ujin

<1 kur presioni lehtesues vepron vetem ne poret e betonit

Nga  varet ne nje fare mase raporti B/H ku B ‐ eshte gjeresia e diges,
H ‐ eshte lartesia e saj

Keshtu per =1 B/H=0.84

=0.67 B/H=0.76
=0.5 B/H=0.72

n. ujit

H y
n. ujit
y0
uy y uy0
y0
U

B
Presioni lehtesues luan rol negative ne qendrueshmerine e diges e sidomis ne qendrueshmerine ngaj
rreshqitjes.

2. Çimentimet e kontaktit

a. Roli dhe llojet e çimentimeve

Çimentimet sherbejne:
 Per te zvogeluar filtrueshmerine e bazamentit shkembor.
 Per te lidhur sa me mire bazen e shpatullat e diges me masivin shkembor.
Çimentimet mund te jene:
 Me presion te ulet per te lidhur sa me mire bazen e shpatullat e diges me masivin shkembor.
 Me presion te larte per te krijuar perde kunder filtrimit.

b. Çimentimet e kontaktit.

Çimentimet e kontaktit realizohen me presion te ulet deri ne 5 atm. Ato lidhin digen me bazamentin
shkembor duke siguruar mberthimin e mire te saj dhe duke mos lejuar filtrimet e ujit nga rezervuari.
Shpatullat e diges çimentohen nepermjet galerive te pjerreta, kurse bazamenti nepermjet injektoreve
ose galerive. Çimentimi I bazamentit krijon mundesine e konsolidimit te formacionit shkembor,
eleminimin e presionit te ujit ne çarjet e poret e shkembit, rritjen e parametrave rezistues  e C,
perfitimin e nje materiali pak te deformueshem sepse E rritet shume , perfitimin e nje materiali pak te
filtrueshem sepse K ulet, eleminon mundesine e sufozionit etj.

3. Çimentimet e thellesise
a. Kur duhen çimentuar formacionet shkembore.

Çimentohen ato formacione shkembore qe konsiderohen te filtrueshem. Per te percaktuar nese

formacioni eshte pak apo shume I filtrueshem sherben njesia matese luzhoni (lugeoni.

1Lu =10‐5 cm/s

Matet sasia e ujit qe thithet nga formacioni per 1m pus nen presionin 10 atm. Ne qofte se formacioni
shkembor thith me pak se 1Lu quhet e pafiltrueshem dhe nuk çimentohet
Presioni efektiv I ujit I llogaritur sipas formules se Luzhonit eshte (fig.12‐5)

∆
10
Ku Pm ‐ presioni me manometer
H ‐ lartesia e ngjitjes se ujit mbi nivelin e ujerave nentokesore
P ‐ humbja e presionit.

n. ujit

Pusi qe provohet
Ne qofte se pusi me diameter d=2r ushqen me uje çarjen me hapje “e” ne siperfaqen R2 atehere
harxhimi I ujit per çarjen do te jete: (fig. 12‐6).

R d R

6

Ka nje lidhje korelative mes filtrueshmerise se shprehur luzhenit Lu, prurjes “q” dhe hapjes se çarjeve
“e”
1Lu I korrespondon q=5l/min dhe e=0.1mm
10Lu I korrespondon q=50l/min dhe e=0.2mm
100Lu I korrespondon q=500l/min dhe e=0.5mm

b. Llojet e laçeve per çimentim

Per çimentimet e thella mund te perdoren disa lloje llaçesh me perberjet e meposhtme:

Çimento, rere, uje

Çimento, uje
Çimento, rere, argjile, uje

Perberja e fundit eshte perdorur per krijimin e perdeve kunder filtrimit, eshte nga me te mirat sepse I
jep perdes veti elasto‐plastike dhe rit shume efektin e saj per te mos filtruar.
Kosistenca e llaçit te çimentos varet nga thithja spesifike e shkembit. Raporjet e ujit me çimenton
merren nga 1:1 deri 10:1. Presioni I laçit varion nha 30‐50 atm ngadonjehere edhe me shume. Ne qofte
se çarja nuk çimentohet Brenda 12 oreve atehere raporti uje çimento zvogelohet duke e bere lla1in me
konsistence me te vogel. Puna nderpritet kur harxhimi I solucionit nuk kalon 25l/min per ço meter linear
me presion 45 atm. Presioni P qe vepron ne çarje shkakton veprim lehtesues. Se sa e rrezikshme eshte
kjo percaktohet ne rruge eksperimentale. Largesia mes mes injektoreve ne formacionet kompakte
merret 6‐12m, kurse ne formacionet me 1arje 0.5‐1m. Per te gjitha sa u tha me lart vendoset
perfundimisht pas ekserimenteve ne vend.
Presioni I çimentimit nuk e ul kunderpresionin filtrues ne bazamentin e diges. Kurba e renies se presionit
ne digat varet nga trashesia “e” e perdes se çimentimit, kurse ne digat e betonit nga raporti e/B ku B
eshte gjeresia e tabanit te diges.
Filtrimi I ujit ne formacione me çarje te shumta eshte I ngjajshem me filtrimin ne mjedis poroz, pra I
nenshtrohet ligjit Darsi. Atehere per percaktimin e korficentit te filtrimit mund te perdoren provat e
shpejta te bazuara ne metodat elektrike.
Efektiviteti I perdes se çimentimit shprehet mepermjet raportit:


K1 ‐ koefiçenti I filtrimit para çimentimit
K2 ‐ koefiçenti I filtrimit pas çimentimit
Poroziteti I perdes do te jete I barabarte me:

1 

Çimentimet mbyllin çarjet e boshlleqeve te medha. Me çimentimet eshte veshtire te krijojme nje ekran
te papershkueshem nga uji. Per te ulur presionin hidrostatik mjeti me I mire eshte perdorimi I
drenazheve njekohesidht me perden e çimentimit. Perdja e çimentimit mund te behet vertikaje,
horizontale dhe e pjerret dhe forma e tyre ne planimetri varet dhe perputhet me kushtet e vendit. (fig.
12‐7)
Kur perdorim vetem perde çimentimi forca qe vepron ne te eshte:

Dhe kur perdorim edhe sistem drenazhi do te kemi:

H H

F
F

perdja perdja drenazhi

Kjo tregon qe sistemi I drenazhit jo vetem zvogelon forcen horizontale qe vepron ne perde por ndryshon
dhe drejtimin e saj duke e bere me te favorshme.

Per digat hark nuk rekomandohet perdorimi I perdeve çimentuese te pjerreta pasi keto diga duke u
rrotulluar mund te shkaktojne zhvendosje radiale dhe ato e cajne perden ne skajet e saj. (fig. 12‐8). Qe
te eliminohen sforcimet terheqese qe lindin ne tabanin e diges nga rrotullimi I saj rekomandohet
vendosja e jastekeve per shperndarjen e sforcimeve.. Hapesira mes diges dhe jastekut mbushet me
material elasik. Keshtu krijohet nje çerniere e cila kompeson diferencen e moduleve te elasticitetit te
beton armese dhe shkembit. Per pozicionin e sistemit te drenazhit dhe te perdes vendoset
perfundimisht pas nje strudimi te hollesishem gjeologjik te terrenit qe veç parametrave te zakonshem
duhet te jepen edhe:
 Vetite strukturore te vendit, çashmerise, prishjet e ndryshme, vetite mekanike dhe elastike te
formacionit.
 Te percaktohen vijat ose izobaret per sforcimet kryesore, sforcimet x, zx, etj. Me ane te
modelimit
 Ndryshimet e pritshme strukturore te masivit nga veprimet e ngarkesave te jashtme ( zonat ku
lindin sforcimet terheqese, ku lindin çarje te reja, ku rriten filtrimet, zonat ku lindin sfoecime
shtypese, zonat e pafiltrueshme etj.
 Kushtet e lindjes e te zhvillimit te kunderpresionit.
 Menyra e mberthimit te diges me shpatullat.
Ne çdo dige dalin problem te ndryshme per studim. Keshtu psh. Ne digen e Vaut te Dejes problem
shqetesues ishte zhvillimi I karstitit ne disa pjese te masivit shkembor prane diges. Aty u perdoren
çimentimet qe penguin zhvillimin e nje dukurie te tille negative.
Ne hidrocentralin e Fierzes ne bazen e diges pati problem filtrueshmerie dhe deformimesh relativisht te
medha. Çimentimet u perdoren per te rritur modulin e deformimit te shkembit e sidomos per te ulur ne
maksimum filtrueshmerine e tij. Ne hidrocentralin e Komanit problem ishte mbeshtetja e ekranit te
betonit ne shtresen e zhavorrit qe me deformimet qe mund te pesonte dhe filtrueshmerine e madhe
rrezikonte qendrueshmerine e ekranit dhe efikasitetin e tij. U bene çimentimet e zhavorreve per te rritur
shkallen e konsolidimit te tyre dhe per te krijuar nje perde kunder filtrimit.
Per zgjidhjen e problemeve qe lidhen me projektimin e zbatimin e digave behen prova laboratorike e
fushore (sizmike e me ultratinguj) per percaktimin e parametrave fizike e te sjelljes se masivit shkembor.
Ne baze te tyre behet modelimi I shkembit dhe percaktohet fusha e sforcimeve qe lindin nga ndertimi I
diges e mbushja e rezervuarit me uje. Keto te fundit na japin mundesi te gjykojme per zonat e reja te
çarjeve dhe masat qe mund te marrim per te siguruar qendrueshmerine e bazamentit shkembor,
qendrueshmerine e pjerresive shkembore qe formojne kupen e rezervuarit etj.