Co to są warunki normalne?

Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna (schemat)
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Co to są warunki normalne?

Czy to nie ciekawe?

Objętość gazu zależy od jego temperatury i ciśnienia. Gęstość obliczamy dzieląc masę przez
objętość, więc gęstość również zależy od temperatury i ciśnienia. Wyobraź sobie tablice
gęstości gazów dla wszelkich możliwych kombinacji tych parametrów! Aby uniknąć takich
komplikacji umówiono się, że pewne konkretne wartości ciśnienia i temperatury są
wyróżnione. Nazwano je warunkami normalnymi i tylko te wartości uwzględniane są
w tablicach własności gazów.
Twoje cele

Poznasz definicję warunków normalnych.

Zrozumiesz, po co są stosowane.
Zastosujesz równanie Clapeyrona do obliczenia objętości 1 mola gazu w warunkach
normalnych.
Zastosujesz równanie stanu gazu do obliczenia gęstości gazu w zadanych warunkach
na podstawie jego gęstości w warunkach normalnych.
Przeczytaj

Warto przeczytać
Warunki normalne zdefiniowane są następująco:

Ciśnienie normalne: 101 325 Pa = 1013,25 hPa (średnie ciśnienie atmosferyczne na

poziomie morza).

Temperatura normalna: 273,15 K, czyli 0° C (temperatura krzepnięcia wody przy ciśnieniu

normalnym).

Należy podkreślić, że są to wartości umowne i w różnych podręcznikach mogą być

definiowane inaczej. Należy zawsze upewnić się, co w danej publikacji autor uważa za
warunki normalne.

Rozważ następujący problem: jaką objętość ma 1 mol gazu w warunkach normalnych?

Korzystamy z równania Clapeyrona:

p V
n R, gdzie p to ciśnienie normalne, T –
0⋅

T
0
= ⋅ 0 0

temperatura normalna, n – liczba moli (n ), R – stała gazowa, a V to szukana objętość 1

0

= 1 0

mola gazu. Mamy stąd:

V nRT
⋅ ⋅ 1⋅8,31⋅273,15
[ mol⋅K
mol⋅J K⋅m
2

] = 22,4 ⋅ 10 −3 3 3
p
0
0 = = 5 ⋅ N
m = 22,4 dm
0 1,01325⋅10

Zauważ, że powyższy wynik nie zależy od rodzaju gazu pod warunkiem, że gaz można
traktować jak gaz doskonały. Otrzymaliśmy więc ważny rezultat:

1 mol każdego gazu ma w warunkach normalnych objętość 22,4 dm

3
(22,4 litra).

Rozwiążemy teraz problem postawiony we wstępie: jaka jest gęstość gazu ρ w dowolnej
temperaturze T i pod dowolnym ciśnieniem p, jeśli z tablic odczytaliśmy gęstość ρ tego 0

gazu w warunkach normalnych (temperatura T i ciśnienie p )? 0 0

Gęstość to iloraz masy i objętości gazu, ρ m . Korzystamy z równania stanu gazu

V =
p V p V , aby obliczyć objętość: V p V T . Stąd gęstość ρ mT p
V p T . Gęstość gazu
0⋅ ⋅ 0⋅ 0⋅ ⋅ 0⋅

T T T p
0
= = =
0⋅ 0⋅ 0⋅

w stanie normalnym ρ
m T p
V , więc ρ ρ p T .
0

0⋅
0 = = 0 ⋅
0 0⋅

Pytanie 1:

Jaka jest gęstość azotu w komorze próżniowej przy ciśnieniu 100 Pa i temperaturze 420 K?
Gęstość tablicowa azotu (w warunkach normalnych) wynosi 1,251 .
3
g/ dm

Odpowiedź:
 273,15 K⋅10 Pa
ρ = 1,251 g/dm3 ⋅ 1,01325⋅10
2
= 0,0008 g/dm3 = 8 ⋅ 10−4 g/dm3
5 Pa⋅420 K

Nie musimy tu zamieniać jednostek gęstości na jednostki z układu SI, ponieważ jednostki
ciśnienia i temperatury we wzorze na gęstość skracają się i zostaje tylko jednostka gęstości.
Bezpieczniej jednak używać wszystkich jednostek w układzie SI, wtedy na pewno się nie
pomylimy.

Pytanie 2:

Jaka jest gęstość chloru w temperaturze −20°C

, przy ciśnieniu 1500 hPa? Gęstość
tablicowa chloru (w warunkach normalnych) wynosi 3.
3,220 g/ dm
Odpowiedź: Zamieniamy temperaturę w skali Celsjusza na temperaturę w skali
bezwzględnej T = −20°C + 273,15 K = 253,15 K
273,15 K⋅1,5⋅105 Pa = 5,143 g/dm3
ρ = 3,220 g/dm3 ⋅ 1,01325⋅10 5 Pa⋅253,15 K

Słowniczek
mol

ilość substancji, której masa wyrażona w gramach jest liczbowo równa masie atomowej
lub cząsteczkowej (masa molowa).
liczba Avogadro

liczba atomów lub cząsteczek substancji zawartych w jednym molu tej substancji, wynosi
6,02 ⋅ 1023 .
gęstość

masa jednostki objętości danej substancji. Obliczamy ją dzieląc masę przez objętość:
ρ= m.
V
paskal

jednostka ciśnienia, 1 Pa to ciśnienie wywierane przez siłę 1 N na powierzchnię 1 m2 :

1 Pa = 1N
1 m2 .
kelwin

jednostka temperatury w skali bezwzględnej. 0 K oznacza najniższą teoretycznie możliwą

temperaturę, jaką może mieć ciało. Jest to temperatura, w której według fizyki klasycznej
ustałyby wszelkie drgania cząsteczek. Przyrost temperatury o 1 K jest tożsamy
z przyrostem o 1°C. Aby otrzymać temperaturę w skali Kelvina (skali bezwzględnej), T ,
należy do temperatury w skali Celsjusza, t, dodać 273,15 K: T = t + 273,15 K.
równanie stanu
wzajemny związek między parametrami układu termodynamicznego, takimi jak
ciśnienie, temperatura, ilość (lub gęstość) materii, objętość. Dla gazu doskonałego
równaniem stanu jest równanie Clapeyrona,
p ⋅V =n⋅R
T
gdzie p to ciśnienie, T – temperatura, V – objętość, n – liczba moli, R – stała gazowa.
Grafika interaktywna (schemat)

Warunki normalne - warunki egzotyczne

Balonik zawiera 0,1 mola helu. Wyobraź sobie, że umieszczasz go w różnych warunkach
temperatury i ciśnienia.

Jak zmienia się jego objętość.

1
Plaża w Kołobrzegu
Podczas wyżowej pogody zimą
warunki normalne
p = 1013,25 hPa, t = 0
oC

2
Krater wulkanu
p = 700 hPa, t = 900
oC

3
Arktyka
50 m pod powierzchnią morza, p = 6015 hPa, t = −1
oC

4
Mount Everest
p = 310 hPa, t = −30
oC
Zobacz jakie warunki panują w miejscach, w których umieścisz balonik.
Polecenie 1

Dopasuj wielkość balonika do poszczególnych miejsc umieszczając go na ilustracji.

 Polecenie 2

Oblicz objętość balonika przy założeniu, że ciśnienie w baloniku jest równe ciśnieniu
zewnętrznemu, korzystając z równania stanu gazu

pV p0 V0
=
T T0

gdzie p, V , T to parametry helu w odwiedzanych miejscach, p 0 , V 0 , T 0 to parametry helu

w warunkach normalnych.

Wynik porównaj z podanymi wartościami objętości. Jakie są przyczyny rozbieżności?

V=13,4 litra V=0,37 litra V=5,9 litra V=2,24 litra

Sprawdź, czy twoja hipoteza jest słuszna, klikając na podpowiedź.

Teraz możesz jeszcze raz przeanalizować całe zagadnienie i sprawdzić, czy prawidłowo
umieściłeś baloniki.
 1

1
Plaża w Kołobrzegu
Podczas wyżowej pogody zimą
warunki normalne = 1013,25 p hPa, t = 0
oC

V 0 = 2,24 litra

2
Krater wulkanu
p = 700 hPa, t = 900
oC

V =13,4 litra

3
Arktyka
50 m pod powierzchnią morza, p = 6015 hPa, t = −1
oC

V =0,37 litra

4
Mont Everest
p = 310 hPa, t = −30
oC

V =5,9 litra
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

W którym pojemniku panują warunki normalne?

  

Ćwiczenie 2 醙
Oblicz gęstość gazu w warunkach normalnych dla:
H
a) wodoru 2 ,
b) dwutlenku węgla CO 2.
Wynik zapisz w jednostkach układu SI.

Odpowiedzi:
a) ρ0 = kg/m3
b) ρ0 = kg/m3

0,5037 0,089 1,964

Ćwiczenie 3 輸
2
W pokoju o powierzchni 20 m i wysokości 2,5 m panują warunki normalne. Oblicz, ile moli
powietrza znajduje się w pokoju.

Odpowiedź:

n=

2322 3232 2232

Ćwiczenie 4 醙

W pokoju opisanym w zadaniu 3 temperatura wzrosła do 20° C. Przyjmij, że powietrze może

swobodnie przepływać przez nieszczelności w oknach i wskaż właściwe dokończenie zdania:

Wraz z rosnącą temperaturą

może dojść do różnych zmian objętości, ciśnienia i liczby moli gazu, zależnie od
 warunków zewnętrznych panujących poza pokojem oraz stopnia jego
nieszczelności.

ciśnienie w pokoju wzrośnie, przy stałej objętości, w zgodzie z równaniem


Clapeyrona.

liczba moli powietrza w pokoju się zmniejszy, bo ogrzane powietrze rozszerza się

i część powietrza uleci poza pokój z zachowaniem stałego jego ciśnienia.

objętość powietrza w pokoju wzrośnie, przy stałym ciśnieniu, w zgodzie


z równaniem Clapeyrona.

Ćwiczenie 5 醙
2
Oblicz, ile moli powietrza zmieści się w pokoju o powierzchni 20 m i wysokości 2,5 m przy
temperaturze 20° C i ciśnieniu normalnym.

Odpowiedź:

n=

1920 2023 2080

Ćwiczenie 6 醙
Gaz doskonały znajdujący się w zamkniętym słoju początkowo był w warunkach normalnych.
Gaz ogrzano o 50° C. Oblicz końcową temperaturę i ciśnienie gazu.

T
Temperatura końcowa: = 332,15 K,

p
ciśnienie końcowe: = 1999 hPa

T
Temperatura końcowa: = 323,15 K,

p
ciśnienie końcowe: = 1199 hPa

T
Temperatura końcowa: = 223,15 K,

p
ciśnienie końcowe: = 1119 hPa

Ćwiczenie 7 難
Wyznacz liczbę cząsteczek zawartą w 1 cm
3
tlenu O2 w warunkach normalnych.

 N = 2,69 ⋅ 10
21

 N = 2,69 ⋅ 10
19

 N = 2,69 ⋅ 10
17

Ćwiczenie 8 難

Gaz zamknięty w naczyniu z tłokiem ma objętość 0,15 m3 , temperaturę 240 K i ciśnienie

1013,25 hPa. Zaproponuj, jakiej przemianie poddać gaz, aby znalazł się w warunkach
normalnych.

 Przemianie izotermicznej

 Przemianie izochorycznej

 Gaz należy ogrzać izobarycznie

Ćwiczenie 9 難

Gaz zamknięty w naczyniu z tłokiem ma objętość V0 = 0,2 m3 , temperaturę t0 = 0o C

i ciśnienie p0 = 550 hPa. Wskaż przemianę, jakiej należy poddać gaz, by znalazł się
w warunkach normalnych. Określ objętość V tego gazu w tych warunkach.

Gaz należy poddać izotermicznemu sprężaniu do ciśnienia p = 1013,25 hPa. Jego

 końcowa objętość ustali się, zgodnie z równaniem Clapeyrona, na wartości
pV
V =
0

p .
0

Gaz należy poddać izotermicznemu rozprężaniu do ciśnienia p = 1013,25 hPa. Jego

 końcowa objętość ustali się, zgodnie z równaniem Clapeyrona, na wartości
pV
V =
p .
0
0

Gaz należy izochorycznie ogrzewać, aż do osiągnięcia ciśnienia p = 1013,25 hPa.

 Jego końcowa objętość osiągnie, zgodnie z równaniem Clapeyrona, wartość
pV
V =
0

p .
0

Gaz należy poddać izotermicznemu sprężaniu do ciśnienia p = 1013,25 hPa. Jego


końcowa objętość ustali się na V = 22,4 m3 .
Dla nauczyciela

Imię
i nazwisko Krystyna Wosińska
autora:

Przedmiot: Fizyka

Temat zajęć: Co to są warunki normalne?

Grupa
III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony
docelowa:

Cele kształcenia - wymagania ogólne

I. Wykorzystanie pojęć i wielkości fizycznych do opisu zjawisk oraz
wskazywanie ich przykładów w otaczającej rzeczywistości.
II. Rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem praw i zależności
fizycznych.
Zakres rozszerzony
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
I. Wymagania przekrojowe. Uczeń:
1) przedstawia jednostki wielkości fizycznych, opisuje ich związki
Podstawa z jednostkami podstawowymi; przelicza wielokrotności
programowa: i podwielokrotności;
2) posługuje się materiałami pomocniczymi, w tym tablicami
fizycznymi i chemicznymi oraz kartą wybranych wzorów i stałych
fizykochemicznych;
16) przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami
zaokrąglania oraz zachowaniem liczby cyfr znaczących wynikającej
z dokładności pomiaru lub z danych;
VI. Termodynamika. Uczeń:
13)stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do
wyznaczenia parametrów gazu.

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r.:

Kształtowane kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

kompetencje kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk
kluczowe: przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności
uczenia się.
 Uczeń:

1. pozna definicję warunków normalnych.

2. zrozumie, po co są stosowane.
Cele
3. zastosuje równanie Clapeyrona do obliczenia objętości 1 mola
operacyjne:
gazu w warunkach normalnych.
4. zastosuje równanie stanu gazu do obliczenia gęstości gazu
w zadanych warunkach na podstawie jego gęstości w warunkach
normalnych.

Strategie strategia eksperymentalno‐obserwacyjna (dostrzeganie

nauczania: i definiowanie problemów)

- wykład informacyjny,
Metody
- pokaz multimedialny,
nauczania:
- grafika interakcyjna.

Formy zajęć: pokaz multimedialny, burza mózgów, analiza pomysłów

Środki
komputer z rzutnikiem lub tablety do dyspozycji każdego ucznia
dydaktyczne:

e‐materiały: „Czym jest przemiana izotermiczna gazu”, „Czym jest

Materiały
przemiana izobaryczna gazu”, „Czym jest przemiana izochoryczna
pomocnicze:
gazu”, „Równanie stanu gazu doskonałego”.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca:

- Wprowadzenie zgodnie z treścią w części pierwszej „Czy to nie ciekawe?”.

- Odwołanie do wiedzy uczniów o zależności gęstości i objętości gazu od innych jego
parametrów.

Faza realizacyjna:

- Nauczyciel definiuje warunki normalne, zwracając uwagę na możliwość ich

przedstawienia w różnych jednostkach,
- Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela obliczają objętość 1 mola gazu w warunkach
normalnych,
- Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela obliczają gęstości gazów w dowolnych
warunkach, korzystając z tablic własności gazów,
- Uczniowie oglądają grafikę interaktywną (multimedium I) i dyskutują o przyczynach
zmian objętości balonika.
- Uczniowie obliczają z równania stanu gazu spodziewaną objętość balonika i porównują
z wartościami podanymi na grafice interaktywnej. W dyskusji starają się dociec
przyczynę rozbieżności.
Faza podsumowująca:

Uczniowie rozwiązują zadania 6, 7 i 8 z multimedium II.

Praca domowa:

zadania 1 - 5 z multimedium II, do wyboru co najmniej 3 zadania

Wskazówki
metodyczne Grafikę interaktywną (multimedium I) można wykorzystać na lekcji
opisujące jako utrwalenie wiedzy o przemianach gazowych z elementami
różne zabawy. Uczniowie mogę też korzystać z niego zarówno przed jak
zastosowania i po lekcji. Multimedium II (zadania) można rozwiązać na lekcji lub
danego niektóre z nich potraktować jako zadania domowe.
multimedium: