Project M&N Gym/ VWO

Transport

Naam:

Klas:
Inhoud
Inleiding project transport.....................................................................................................................3
Taakverdeling.........................................................................................................................................4
Les 1 en 2 Membranen, osmose en diffusie...........................................................................................5
Les 3 Practicum cellen............................................................................................................................7
Les 4 en 5 Ademhalingsstelsel en bloedvatenstelsel..............................................................................8
Les 6 Practicum kieuw..........................................................................................................................10
Les 7 en 8 Practicum vaatbundels in bleekselderij...............................................................................11
Bijlagen.................................................................................................................................................15
Bijlage 1 Practicumvoorschrift Rode ui.............................................................................................15
Bijlage 2 Practicumvoorschrift wangslijmvliescel.............................................................................17
Bijlage 3 Practicumvoorschrift kieuw ontleden................................................................................19
Bijlage 4 Practicumvoorschrift vaatbundels in bleekselderij............................................................20
Bijlage 5 Onderdelen eindverslag.....................................................................................................23

2
Inleiding project transport
Wat en waarom? Het project transport dient ter verdieping bij hoofdstuk 9 van
mens en natuur.

Hoe? Leerlingen werken in tweetallen. Je werkt iedere les aan opdrachten. Deze
opdrachten werk je uit op een computer en bundel je in een eindverslag.
Eisen aan de inhoud van dit verslag vindt je in bijlage 5.

Tijd? Dit project duurt tot de week voor de kerstvakantie.

Hulp? Je kunt hulp krijgen van docenten, TOA’s, internet of boeken.

Opbrengst? De laatste les lever je een eindverslag in waar alle opdrachten in gebundeld
zijn. Per tweetal wordt 1 map ingeleverd.

3
Taakverdeling
Taak Omschrijving Naam
Bronnen meester De bronnen meester zoekt
betrouwbare informatie. De
bronnen meester moet goed
onderscheid kunnen tussen
geschikte en ongeschikte
informatie
Schrijver Gebruikt bronnen om tot een
eigen tekst te komen. De
schrijfmeester weet bronnen
te gebruiken zonder plagiaat te
plegen.
Materialen meester De materialen meester
verzamelt spullen om mee te
bouwen. De materialen
meester ruimt de spullen op
wanneer ze niet meer nodig
zijn.
Ontleder Houdt zich bezig met het
praktische deel: het ontleden
van de verschillende
organismen.
Voorzitter Verdeelt taken. Kan
goepsgenoten op een prettige
manier aanspreken wanneer er
niet taakgericht wordt
gewerkt.
Notulist Schrijft op wanneer er welke
afspraken worden gemaakt.
Houd een logboek bij.
Tijdbewaker Houd in de gaten dat het
gezamenlijke einddoel gehaald
wordt.

4
Les 1 en 2 Membranen, osmose en diffusie
Wat en waarom? In deze les bereid je je voor op het practicum van les 3. Dit doe je door een
onderzoek te doen naar de effecten van concentraties opgeloste stoffen op
plantenellen en wangslijmvliescellen.

Hoe? Het onderzoek is ongeveer 1 A4-tje lang. Je maakt het met je labpartner.

Tijd? Voor het onderzoek heb je 2 blokken de tijd.

Hulp? Klasgenoten, internet of boeken, Docent, TOA

Opbrengst? Je levert het onderzoek met het eindverslag in. Het onderzoek doe je in
hoofdstuk 1.

Klaar? Werk aan je eindverslag. Lees les 3. Bereid les 3 voor.

Plantencel:

Beschrijf de begrippen turgor en plasmolyse. Gebruik passende plaatjes of tekeningen om je verhaal

te verduidelijken.
Gebruik in je beschrijving de begrippen: passief transport, semipermeabel membraan, osmotische
waarde.

Wangslijmvliescel:

Beschrijf de begrippen hypotoon, isotoon en hypertoon. Gebruik passende plaatjes of tekeningen om

je verhaal te verduidelijken.
Gebruik in je beschrijving de begrippen: passief transport, semipermeabel membraan, osmotische
waarde, lyseren en plasmolyse.

5
Logboek:

Wie heeft wat gedaan vandaag:

Welke afspraken zijn er gemaakt voor de volgende keer:

Welke feedback hebben jullie ontvangen / gegeven?

6
Les 3 Practicum cellen
Wat en waarom? Inzicht krijgen in de osmose-effecten op de grootte van de vacuole in een
plantencel in vergelijking met cytoplasma van een menselijke cel.

Hoe? Gebruik practicumvoorschrift 2 en 3 van de bijlagen.

Tijd? Voor het practicum heb je 1 blok de tijd. De tekeningen lever je met het
eindverslag in.

Hulp? Klasgenoten, internet of boeken, Docent, TOA

Opbrengst? Tekening 1: Rode uicel KNO3-

Tekening 2: Rode uicel demiwater
Tekening 3: Wangslijmvliescel KNO3-
Tekening 4: Wangslijmvliescel demiwater
Je levert de tekeningen met het eindverslag in.

Klaar? Werk aan je eindverslag. Lees les 3. Bereid les 3 voor

Logboek:

Wie heeft wat gedaan vandaag:

Welke feedback hebben jullie ontvangen / gegeven?

Welke afspraken zijn er gemaakt voor de volgende keer:

7
8
Les 4 en 5 Ademhalingsstelsel en bloedvatenstelsel
Wat en waarom? In deze les bereid je je voor op het practicum van les 6. Dit doe je door een
onderzoek te doen naar de verschillende ademhalingsstelsels en
bloedvatenstelsels die wij kennen van insecten, vissen en mensen.

Hoe? Het onderzoek mag niet langer dan 2 a4-tjes zijn. Je hebt het onderzoek zelf
geschreven aan de hand van informatie die je hebt opgezocht op internet of
eventueel in boeken.

Tijd? Voor het onderzoek heb je 2 blokken de tijd.

Hulp? Klasgenoten, internet of boeken, Docent, TOA

Opbrengst? Je levert het onderzoek met het eindverslag in. Het onderzoek doe je in
hoofdstuk 3.

Klaar? Werk aan je eindverslag. Lees les 6. Bereid les 6 voor.

Insecten - optioneel

 Omschrijf het ademhalingsstelsel van insecten. Gebruik hiervoor de begrippen stigma en

tracheeën.
 Beschrijf hoe insecten ademhalingsbewegingen maken.
 Omschrijf waarom een insect geen rode bloedcellen hebben. Gebruik in je uitleg ten minste
het begrip diffusie en hemolymfe. Leg uit waarom dit mogelijk is bij het kleine lichaam van
een insect, maar onmogelijk bij grotere lichamen zoals die van een mens.
 Omschrijf de bloedsomloop van een insect.

Vis

 Omschrijf het ademhalingsstelsel van een vis. Gebruik in je uitleg ten minste de begrippen
kieuwplaat, kieuwboog en kieuwlamel.
 Omschrijf hoe een vis zichzelf van zuurstof voorziet. Gebruik in je uitleg ten minste de
begrippen gaswisseling en tegenstroomprincipe.
 Omschrijf het voordeel van het tegenstroomprincipe.
 Omschrijf de bloedsomloop van een vis. Gebruik in je uitleg ten minste het begrip enkele
bloedsomloop.
 Leg uit hoe een zoutwatervis voorkomt dat deze uitdroogt. Gebruik hiervoor de begrippen
osmose, diffusie, isotoon, hypertoon en hypotoon.
 Voorspel wat er gebeurt als een haring in een bad zoet water wordt gelegd.

9
Mens

 Omschrijf het ademhalingsstelsel van een mens.

 Omschrijf hoe een mens aan ademhaalt. Omschrijf uit welk deel van het hart en via welk
bloedvat bloed in haarvaten in de longen terecht komt. Geef aan wanneer het bloed
zuurstofarm of zuurstofrijk is. Gebruik in je uitleg de begrippen gaswisseling, alveoli
(longblaasjes), kleine bloedsomloop.
 Omschrijf hoe bloed van de rechterkamer naar de lever gaat. Omschrijf hoe het bloed dan
weer terug komt in de rechterkamer. Gebruik in je uitleg de begrippen grote bloedsomloop,
gaswisseling, aorta, haarvaten, onderste holle ader.

Logboek:

Wie heeft wat gedaan vandaag:

Welke afspraken zijn er gemaakt voor de volgende keer:

Welke feedback hebben jullie ontvangen / gegeven?

10
Les 6 Practicum kieuw
Wat en waarom?

Hoe? Gebruik bijlage 3 Practicumvoorschrift kieuw ontleden.

Tijd? Voor het practicum heb je 1 blok de tijd.

Hulp? Klasgenoten, internet of boeken, Docent, TOA

Opbrengst? Tekening 5: schematische tekening kieuwdeksel

Tekening 6: schematische tekening kieuwboog en kieuwplaatje

Je levert de tekeningen met het eindverslag in. De tekeningen doe je in

hoofdstuk 4.

Klaar? Werk aan je eindverslag. Lees les 5. Voorbereiden les 5.

Logboek:

Wie heeft wat gedaan vandaag:

Welke afspraken zijn er gemaakt voor de volgende keer:

Welke feedback hebben jullie ontvangen / gegeven?

11
12
Les 7 en 8 Practicum vaatbundels in bleekselderij
Wat en waarom? Je gaat een onderzoek doen

Hoe? Gebruik bijlage 4 Practicumvoorschrift vaatbundels in bleekselderij

Tijd? Voor het practicum en onderzoek heb je 1 blok de tijd.

Hulp? Klasgenoten, internet of boeken, Docent, TOA

Opbrengst? Tekening 7 vaatbundels in bleekselderij

Klaar? Werk aan je eindverslag.

Transport via houtvaten

 Beschrijf hoe water vanuit de bodem in de wortel van een hoge boom komt. Gebruik in je
beschrijving ten minste de begrippen: actief transport, osmose, epidermiscellen met
kurklaag, worteldruk.
 Beschrijf hoe water vanuit de wortel tot bovenin de stam van een hoge boom terecht komt.
Gebruik in je beschrijving ten minste de begrippen: worteldruk, cohesie, adhesie, capillaire
werking.
 Beschrijf hoe water vanuit de houtvaten in de stam in houtvaten in bladeren terecht komt.
Gebruik in je beschrijving ten minste de begrippen: huidmondjes, verdamping, diffusie.

Transport via bastvaten - optioneel

 Beschrijf hoe stoffen vanuit de bladeren naar andere delen van de plant worden
getransporteerd.
 Beschrijf bij welk proces in de wortels energie nodig is.

Vaatbundels - optioneel

 Beschrijf het begrip vaatbundels. Geef in je uitleg aan welke vaten zich aan de bastzijde of bij
de kern van de boom bevinden.

13
Logboek:

Wie heeft wat gedaan vandaag:

Welke afspraken zijn er gemaakt voor de volgende keer:

Welke feedback hebben jullie ontvangen / gegeven?

14
Eindevaluatie

Bespreek met elkaar en schrijf op:

 Hoe zijn per persoon de rollen?

 Na dit te bespreken kom jij erachter wat jouw sterke kanten en ontwikkelpunten zijn.
 Gezien de feedback die je hebt gekregen: Welke rol ga jij een volgende keer vervullen?
 Op welke manier ga jij dan werken aan jouw ontwikkelpunten?

15
Taak Feedback Feedback
Bronnen meester

Schrijver

Materialen meester

Ontleder

Voorzitter

Notulist

Tijdbewaker

16
Bijlagen
Bijlage 1 Informatie voor les 1 en 2 Membranen, osmose en diffusie

17
18
19
20
21
22
Bijlage 1 Practicumvoorschrift Rode ui
Materiaal:
- microscoop
- rode ui
- 10% KNO3- oplossing
- gedestilleerd water
- objectglas
- dekglas
- tissue
- prepareernaald

Methode:

Deel A Maak een preparaat van het vlies van een rode ui.
1. Pel de rok van de ui eraf en trek een klein stukje vlies van de rok.
2. Leg het vlies op het objectglas
3. Doe een druppel water op het objectglas
4. Doe een dekglas op het vlies met de druppel

Deel B Maak een preparaat van een vlies in een 10% KNO3- oplossing

1. Druppel naast je preparaat van deel A een aantal druppels KNO3- oplossing.
2. Zuig met een tissue aan de andere kant van het dekglas de KNO3- oplossing onder het
dekglas
3. Leg het preparaat op de tafel van de microscoop, vergroot met het kleinste objectief
(40x)en stel scherp met de grote stelschroef.
4. Draai het objectief naar het volgende objectief (100x) en stel scherp MET DE KLEINE
STELSCHROEF.
5. Wacht een minuut, maar blijf kijken door je microscoop aan de randen van je preparaat!
6. Zie je vacuolen ineen verschrompelen? Ga naar stap 7, zo niet ga naar stap 1
7. Maak een tekening van 1 cel met een verschrompelde vacuole.

Deel C Demi (gedestilleerd) water toevoegen aan je preparaat

1. Druppel naast je preparaat van deel B een aantal druppels gedestilleerd water
2. Zuig met een tissue aan de andere kant van het dekglas de KNO3- oplossing onder het
dekglas vandaan
3. Wacht een minuut, maar blijf kijken door je microscoop aan de randen van je preparaat!
4. Zie je vacuolen opzwellen? Ga naar stap 5, zo niet, druppel nog wat demiwater naast je
preparaat en zuig het met een tissue onder je dekglas door.
5. Maak een tekening van 1 cel met een opgezwollen vacuole

23
Verdiepingsvragen:
Beschrijf zo gedetailleerd mogelijk in eigen woorden wat er nu stap voor stap in de drie delen A, B, C
van je practicum met de plantencellen is gebeurd. Gebruik hierbij de begrippen osmose, plasmolyse
en turgor.

24
Bijlage 2 Practicumvoorschrift wangslijmvliescel
Materiaal:
- microscoop
- wangslijmvliescellen
- 10% KNO3- oplossing
- gedestilleerd water
- eosine
- objectglas
- dekglas
- tissue
- prepareernaald
- koffieroerstaafje

Methode:

Deel A Maak een preparaat van een wangslijmvliescel

1. Pak een koffieroerstaafje en schraap langs de binnenkant van je wang
2. Smeer het spuug plus cellen op het objectglas
3. Doe een druppel eosine op het objectglas
4. Doe een dekglas op het objectglas met de cellen en de druppel

Deel B Maak een preparaat van een cel in een 10% KNO3- oplossing

1. Druppel naast je preparaat van deel A een aantal druppels KNO3- oplossing.
2. Zuig met een tissue aan de andere kant van het dekglas de KNO3- oplossing onder het
dekglas
3. Wacht een minuut
4. Leg het preparaat op de tafel van de microscoop, vergroot met het kleinste objectief
(40x)en stel scherp met de grote stelschroef.
5. Draai het objectief naar het volgende objectief (100x) en stel scherp MET DE KLEINE
STELSCHROEF.
6. Maak een tekening van 1 verschrompelde cel

Deel C Demi (gedestilleerd) water toevoegen aan je preparaat

1. Gebruik het preparaat van deel B
2. Druppel gedestilleerd water naast het dekglas en zuig met een tissue het water onder
het dekglas.
3. Wacht een minuut, maar blijf kijken door je microscoop
4. Maak een tekening van 1 cel

25
Verdiepingsvragen:
1. Beschrijf zo gedetailleerd mogelijk in eigen woorden wat er nu stap voor stap in de drie delen A, B,
C van je practicum met de wangslijmvlies is gebeurd. Gebruik hierbij de begrippen osmose,
osmotische waarde.

2. Vergelijk de reactie van de plantencellen op de verschillende vloeistoffen met de reactie van de

menselijke cellen. Wat is de oorzaak van dit verschil en leg uit waarom.

26
Bijlage 3 Practicumvoorschrift kieuw ontleden
Materiaal:
- schotel
- petrischaal
- pincet
- schaartje
- binoculair
- vissenkop
- potlood en papier

Methode:

1. Leg de vissenkop zo op je tafel dat je de zijkant goed kunt zien.

2. Til met het pincet het kieuwdeksel op. Je ziet de kieuwen liggen. Knip voorzichtig het
kieuwdeksel weg.
3. Maak een schematische tekening van de kieuwen in de kieuwholte. Geef de kieuwen aan.
4. Leg de vissenkop ondersteboven en knip de mondbodem voorzichtig open. Je ziet links en
rechts de kieuwen aan de kieuwbogen vastzitten. Knip voorzichtig een kieuw los.
5. Was de kieuw voorzichtig onder de kraan totdat het weg gewaste water helder blijft.
6. Leg de kieuw in de petrischaal. Voeg water toe om uitdroging te voorkomen.
7. Bekijk de kieuw met de binovulair. Je ziet nu de kieuwboog en de kieuwplaatjes. Maak een
schematische tekening van de losse kieuw. Geef de volgende delen aan: Kieuwboog en
kieuwplaatje.

27
Bijlage 4 Practicumvoorschrift vaatbundels in bleekselderij
Materiaal
- bleekselderij
- ecoline
- maatbeker
- water
- liniaal
- mes
- snijplank
- loep
- stopwatch

Methode
1. vul de maatbeker met water
2. doe er een scheut ecoline bij
3. zet de stopwatch op nul en doe de stengel in de beker
4. meet om de 5 minuten hoeveel centimeter de kleurstof heeft afgelegd en noteer dat in een
tabel (zie hieronder)
5. Na 35 min maak je een dwarsdoorsnede door de bleekselderij
6. Maak een tekening van de dwarsdoorsnede
7. Kleur van 1 vaatbundel de houtvaten rood, kleur de bastvaten blauw.

Tijd in minuten Aantal centimeters

0 0

10

15

20

25

30

35

28
Verdiepingsvragen:

1. Waarom moest je het water kleuren met ecoline?

2. Hoeveel vaatbundels heb je in je dwarsdoorsnede gezien?

3. Wat is je opgevallen aan de ligging van de vaatbundels in de dwarsdoorsnede?

4. Hoe snel ging de vloeistof door de stengel in cm/s? En hoeveel in km/h?

5. Verwerk je metingen in een grafiek. Maak de grafiek hieronder

29
30
Bijlage 5 Onderdelen eindverslag

Lettertype Calibri 11
Netheid In map of met een nietje. Zolang het verslag
niet gekreukt is.

Kleur/ geen kleur Maakt niet uit

Lay-out Voorblad: naam, klas, datum, docent

Hoofdstukindeling
Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1, posters les 1 en les 2

Hoofdstuk 2, verdiepingsvragen en:

Tekening 1: Rode uicel KNO3-
Tekening 2: Rode uicel demiwater
Tekening 3: Wangslijmvliescel KNO3-
Tekening 4: Wangslijmvliescel demiwater

Hoofdstuk 3, Posters les 4 en les 5

Hoofdstuk 4:
Tekening 5: schematische tekening kieuwdeksel
Tekening 6: schematische tekening kieuwboog
en kieuwplaatje

Hoofdstuk 5: verdiepingsvragen en:

Tekening 7: vaatbundels in bleekselderij

31