BİLYALI RULMANLAR (Deep groove ball bearings)

Sabit Bilyalı Rulmanlar

Bilyalı Rulmanlar

Piyasadaki en ucuz, en yaygın kullanımı olan, en basit rulman tipidir. İç

ve dış bilezikteki bilya oyuğu derin olduğu için bir miktar eksenel yük
alabilirler. Orta büyüklükteki elektrik motorlarında bu tip rulmanlar kullanılır.
Bu rulmanların avantaj ve dezavantajlarını sıralayalım.

Avantajları

• Ucuzdurlar
• Daha az bakım gerektirirler
• Çok yüksek devirlerde çalışabilirler
• Sürtünme çok azdır
• Gürültüsüz çalışırlar
• Titreşim yapmazlar
• Çalışma hassasiyetleri yüksektir

Dezavantajları

• Yüksek radyal yükler alamazlar

• Eksenel yük taşıma kapasiteleri sınırlıdır
• Moment taşıyamazlar
• Eksen eğilmesine (açılanmasına) uygun değildir.
• Ayarların bozulması rulmanın da bozulmasına neden olur
• Boyuna eksen kaymalarına izin vermezler

Tek sıra bilyalı rulmanlarda normalde bilya kafes içinde bulunur. Böylece bilyaların
bir birlerine sürtünmesi önlenerek ısınmanın azaltılması mümkün olur. Ancak kafes oyuk
hacmini azalttığı için daha az bilya sığdırılabilir ve bu nedenle yük taşıma kapasitesi azalır.

Bu rulmanlarda eksenel yük taşıma kapasitesi sınırlıdır. Bu sınır Normal tek sıra
bilyalı rulmanla da 0,5*C0, küçük (hafif serisi) rulmanlarda ise 0.25*C0 değerini aşmamalıdır.
Tek sıra bilyalı rulmanlar yanları kapalı ve sızdırmaz olarak da üretilirler. Bu rulmanların
gösterimi aşağıdaki gibidir.

Her iki tarafı açık (XXX)

Bir tarafı kapalı (XXXX-Z)

İki tarafı kapalı (XXXX-2Z)

Bir tarafı kapalı bir tarafı sızdırmaz (XXXX-RZ)

İki tarafı kapalı ve sızdırmaz (XXXX-2RZ)

Bu rulmanların bazılarında özel sızdırmazlık elemanları olup (rubbing type) son

gösterimlerinde RZ yerine RS1 veya RS2 vardır.

Her iki tarafı da kapalı ve sızdırmaz olan 622, 623, 630 serisi RS’li rulmanlar -30° C
ila +110° C arasında yağlanmadan ve bakıma ihtiyaç duymadan hesaplanan ömürleri
boyunca sorunsuz çalışabilirler.

Tek sıra bilyalı rulman gösterimi genellikle 6 ile başlar. Bunların pek azının gösterimi
ise 16 ile başlar. Örnek: 61628-2RZ, 16072

Doldurma Tip Bilyalı Rulman

Tek sıra bilyalı rulmanların bir başka tipi ise dışarıdan

bilya doldurulabilir olanlardır. Bu tip bilyalı rulmanlarda kafes
olmadığından iç ve dış bilezikler arasına daha fazla bilya
doldurulma imkânı ortaya çıkar. Böylece yük taşıma kapasitesi
artmış olur. Ancak bu durumda ise bilyaların birbirine sürtünmeleri nedeni ile ısınma artar ve
yüksek hızlarda çalışma imkânı azalır. Bu tip bilyalı rulmanların diğerlerine göre dezavantajı
eksenel yük taşıma kapasitelerinin daha az olmasıdır. Bu rulmanlarda bilya doldurma slotları
hem iç hem de dış bileziktedir.
Bu rulmanların gösterimi istisnai olarak 2 veya 3 ile başlarlar. Bu gösterimin diğer 2
veya 3 ile başlayanlardan farkı sadece 3 haneli olmalarıdır. Örnek: 305, 208-2Z
 Çift Sıra Bilyalı Rulmanlar

Çift sıra bilyalı rulmanlar ise 4 ile başlarlar. Örnek

4307A

Bu rulmanların tek sıralı olanlardan üstün tarafı

daha büyük yükleri taşıyabilmeleridir. Ancak tek sıra
bilyalı rulmanlar kadar hızlı, sessiz, titreşimsiz
çalışamazlar.

Bilyalı rulmanların bir kısmı segman yuvası ile temin edilebilirler. Bu rulmanlar
diğerlerinden gösterimlerinin sonuna aldıkları N harfi ile belli olur. Eğer segman yuvasında
segmanı da beraber alınacaksa gösterimde NR yazılır. Örnek: 6212 N, 6022 NR

Paslanmaz Bilyalı Rulmanlar

Rutubetli ve korrozif şartların ağır olduğu yerlerde kullanılırlar. Bunlarda bilyalar

paslanmaz çelik olup diğer bilyalı rulmanların dizayn karakteristiklerine sahiptirler.
Bu rulmanlarda doldurma tipli olanlar yoktur.

Paslanmaz bilyalı rulmanlar normal gösterimdeki numaraların başına W harfini alarak

diğerlerinden ayrılırlar. Örnek: W 6210: İç çapı 50mm olan paslanmaz bilyalı rulman

Kam Yuva Takipçisi Bilyalı Rulmanlar

Kam yuvaları için dizayn edilmişlerdir. Normal bilyalı

rulmanlardan farkı dış çaplarında bulunan enine radyüstür. Bu
rulmanlar 3612 ile başlar ve çap kodundan sonra R harfi alırlar. Örnek:
361207 R: 35mm iç çapında kam rulmanı

Bunların çift sıra bilyalı olanları da vardır. Bunların gösterimi

3508 ile başlalar ve CZ-2 ile biter

Örnek: 305804-C2Z: 20mm iç çapı olan çift sıra bilyalı kam rulmanı
 Oynak Bilyalı Rulmanlar (Self Alıgnıng Ball Bearıngs)

Bu rulmanlarda iki sıra bilya vardır. Bu rulmanların en önemli

özelliği boyuna eksenel açılanmalarına (eksen kaymasına) müsaade
etmeleridir. Böylece şafttan gelen moment rulmana taşınmamış olur ve
rulman hasarı oluşmaz. Bu durum aynı zamanda montaj hatalarından
kaynaklanabilecek eksen kaymalarını da kompanse eder. Bu rulmanlarda
kompanse edilebilir eksenel açı sapmaları rulmanın tipine göre 1.50 ile 30
arasında değişir.

Bu rulmanların gösterimleri 1 veya 2 ile başlar. Gösterimin

sonunda E olanlar diğerlerinden daha fazla yük taşıma kapasitesine
sahiptir.

Bu rulmanlarda delik silindir olabildiği gibi konik olarak da üretilirler.

Böylece bu rulmanlar sıkma manşonlu olarak da temin edilebilir.

Bu noktada sıkma manşonun ne olduğunu anlatayım. Sıkma manşonlu

rulmanlar şafta tatlı geçme toleransında monte edilir ve boydan boya yarıklı
olan manşonun çekilmesi veya çakılması suretiyle rulman iç bileziği ile şaft
arasında eksenel kaymayı engelleyecek şaft rulman bağlantısı sağlanmış olur.

Şafta manşon ile bağlanmış oynak bilyalı rulmanla da kabul edilebilir eksenel yük
(Fap)
Fap = 3*B*d
Fap< Fa olmalıdır. Oynak bilyalı rulmanların bazılarında standart olarak RS1 tipi
sızdırmazlık elemanı bulunmaktadır. Bu rulmanlar -400°C ila +1200C arasın da yağlanma
dan ve bakıma ihtiyaç duymadan hesaplanan ömürleri boyunca sorunsuz çalışabilirler.
 İç Bileziği Uzatılmış Oynak Bilyalı Rulmanlar

Oynak bilyalı rulmanların bir başka tipi iç bileziği uzun olan tipleridir.
Kolay sökülüp takılmayı sağlamak için iç bileziğe tatlı geçme toleransında monte
edilir ve eksenel kaymalar iç bilezikteki sıkma vidası ile önlenir.
Bir şaftın üzerine çift olarak montaj edilmeleri durumunda Eksenel açılanmalara
uygun olarak pozisyon alabilmeleri için iç bileziklerin birbirlerine simetrik olarak monte
edilmeleri gerekir. (Bkz. aşağıdaki şekil)

Eğik Bilyalı Rulmanlar (Angular Contact Ball Bearıngs)

Bu rulmanlar diğer bilyalı rulmanlara göre daha fazla eksenel yük taşıyabilecek
şekilde iç ve dış bileziklerindeki bilya oyukları birbirlerine göre eksenel yönde simetrik
olacak şekilde dizayn edilmişlerdir. Eksenel yük taşıma kapasiteleri bu oyukların bilyalarla
temas açıları ile doğru orantılı olarak artmaktadır.

Bu rulmanların diğer avantajı ise yüksek çalışma hassasiyetleri olmasıdır

Dezavantajları

• Moment taşıyamazlar
• Eksen açılanmalarına uygun değildirler
• Eksenel kaymaları kompanse edemezler
Eğik Bilyalı Rulmanlar dört çeşittir. Bunlar

1. Tek sıra eğik bilyalı rulmanlar

2. Çift sıra eğik bilyalı rulmanlar
3. Dört nokta temaslı eğik bilyalı rulmanlar
4. Çift sıra kam takipçi eğik bilyalı rulmanlar

Tek Sıra Eğik Bilyalı Rulmanlar

Bunlarda temas açısı 40 derecedir. Bu rulmanların gösterimlerinin başında her

zaman 7 vardır. Örnek: 7214 BECBP

Bu rulmanlar genellikle ikinci bir tek sıra eğik bilyalı ruman ile “Back to back”
yani sırt sırta, veya “face to face” yani karşı karşıya, veya “Tandem” yani aynı
yönde sıralı biçiminde yerleştirilirler.

“Tandem” sıralı rulmanlar eksenel yükün tek yönde olduğu ve tek sıra rulmanın
bu yükü karşılayamadığı durumlarda kullanılır (Bkz. Şekil 1)

“Back to back” sıralı rulmanlar ise eksenel yükün çift yönde olduğu
durumlarda kullanılır.

Bu yapıda eksenel yükü aynı anda sadece rulmanlardan birisi alır. Bu

yerleşimin avantajı rulmanlar daha az boşluklu (stiff) bir yapıyı mümkün kılar
(Bkz.Şekil 2)

Face to Face” sıralı rulmanlar da eksenel yükün çift yönde olduğu

durumlarda kullanılır.
Bu yerleşimin dezavantajı rulmanlar “Back to back” sıralı rulmanlar kadar
az boşluklu değildir ve eğme momentlerine karşı dayanıksızlardır. (Bkz. Şekil 3).
Çift Sıra Eğik Bilyalı Rulmanlar

Eğik bilyalı iki adet rulmanın Back to back sıralı rulmanlar gibi ancak
iç ve dış bilezikleri ortak olacak şekilde üretilmiş olanlarıdır. Bu rulmanın
genişliği iki eğik rulmanın toplam genişliğinden azdır.(Bkz. Şekil 4)

Bu rulmanların gösterimlerinin başında her zaman 3 bulunur. Örnek: 3211 A

Avantajları

• Her iki yönden gelen eksenel yükleri taşıyabilirler.

• Boşlukları daha azdır.
• Moment taşıyabilirler.

Çift sıra eğik bilyalı rulmanların üç tipi vardır. Bunlar

1. Normal dizayn (32A, 33A serisi) : Bunlarda temas açısı 30º dir ve İç
ve dış bilezikler ortaktır, iç bilezikte slot (bilya doldurma yuvası)
yoktur. Bunlar diğer tiplerden daha sessiz çalışır.(Bkz. ŞEKİL.5)
2. Sızdırmaz elemanlı tipler (52A, 53B seri): Normal dizaynlı olanlar
ile gres doldurulmuş şekilde ve iki tarafı sızdırmazlık elemanları
kapatılmış durumdadır. Bu rulmanlar ömrü boyunca yağlanmadan
çalışabilirler (Bkz ŞEKİL.6)
3. İç bilezikleri iki parçalı eğik bilyalı rulmanlar: Bunların temas açısı
40º ve 45ºdir. Bunların hem bilyaları daha büyüktür hem de bilya
sayıları daha fazladır. Bu nedenle bu tip olanlar diğerlerine göre daha
büyük eksenel ve radyal yük taşıma kapasitesine sahiptirler. 45º
temas açılı olanlar (33D serisi) her iki yönde de daha büyük eksenel
yük taşıyabilirler ve bunların her iki iç bileziği ayrılabilir tiptedir
(Bkz. Şekil 7).  40º temas açılı (33DNRCBM serisi) olanların ise
dış bileziğinde segman bulunur. Bu seri daha çok santrifüj
pompalarda kullanılır. Bunların iç bilezikleri ayrılamaz (Bkz Şekil 8)
Dört Nokta Temaslı Eğik Bilyalı Rulmanlar

Dört nokta temaslı eğik bilyalı rulmanlar tek sıra eğik bilyalı
rulmanların iç bileziği iki parçalı olanlarıdır. Bu nedenle daha fazla sayıda
bilyaları vardır. Böylece bu rulmanlar eğik bilyalı rulmanlardan daha fazla
radyal ve eksenel yükü her iki yönde de taşıyabilirler. İç bilezikler
ayrılabilir yapıdadır. (Bkz. Şekil 9)

Bu rulmanların temas açıları 35º dir. Genişlikleri iki adet tek sıra eğik bilyalı rulmanın
toplam genişliğinden daha azdır. Bu rulman gösterimleri Q ile başlar. Örnek: QJ 211-NMA

Çift Sıra Kam Yuva Takipçisi Bilyalı Rulmanlar

Tek sıra kam yuva takipçisi bilyalı rulmanlar gibi bunlarda

Kam yuvaları için dizayn edilmişlerdir. Çift sıra eğik bilyalı
rulmanlardan farkı dış çaplarında bulunan enine radyüstür.
Bunların temas açısı 25º dir ve her iki tarafları kapalıdır.
Bu rulmanlar 3058 ile başlar ve çap kodundan sonra C harfi alırlar.
Örnek: 305805 C 2Z

Eksenel Bilyalı Rulmanlar (Thrust Ball Bearıngs)

Bu rulmanlara Türkiye de BÜTE de denilmektedir.

Bunlar sadece Eksenel yük altında dönmesi gereken makinelar da
kullanılırlar. BÜTE lerde iki tarafta yuva, arada ise bilyalar ve kafes
bulunur. Yuva ve bilyalar ayrılabilir olduğu için sökülüp takılmaları
çok kolaydır. Bütelerin yuva alınları düz olduğu gibi bazı tiplerde
küresel oynamalara imkân verecek şekilde alın yarı küre şeklinde de
üretilir. Büteler eksenel yükü sadece bir yönde taşıyacak ise bir sıra bilyalı olan büteler
kullanılabilir. Ancak eksenel yük her iki yönde de etki ediyorsa çift sıra bilyalı büte
kullanılması gerekir. Çift sıra bilyalı bütelerde kafesleri ile birlikte iki sıra bilya, iki sıra
arasında iki tarafı oyuk bir bilya yuvası ve dışlarda iki adet birer tarafı oyuk bilya yuvası
bulunur(Şekil 4). Bunların da eksenel oynamalarına imkân vermek için dış yuvaların alınları
küresel olabilir. Bütelerin gösterimleri 5 ile başlar. Örnek: 51106