Zaburzenia funkcjonowania układu

odpornościowego
Immunologia - nauka o odporności; jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się dziedzin medycyny.
Poszukuj ona metod kontrolowania reakcji immunologicznych, aby zwiększyć skuteczność tych
reakcji w walce z patogenami i nowotworami lub je zahamować w przebiegu chorób
autoimmunizacyjnych, alergii oraz po przeszczepach

I. Choroby autoimmunizacyjne
W momencie gdy układ odpornościowy rozpoznaje komórki własnego organizmu jako komórki obce uruchamia
się reakcja odpornościowa przeciw tkankom organizmu, co określa się mianem autoagresji. Reakcja ta
prowadzi do wielu ciężkich chorób, nazywanych chorobami autoimmunizacyjnymi.

Choroby te mogą dotyczyć każdego układu. Do niektórych z nich przyczyniają się niewłaściwie skierowane
przeciwciała.
w anemii hemolitycznej przeciwciała atakują krwinki czerwone, doprowadzając do ich lizy
w miastenii przeciwciała atakują receptory komórek mięśniowych odbierających impuls nerwowy, co
blokuje skurcz mięśni.
w cukrzycy typu I limfocyty T niszczą komórki trzustki wytwarzające insulinę.
W stwardnieniu rozsianym atak limfocytów T jest skierowany przeciw osłonkom mielinowym
otaczającym komórki nerwowe w mózgowiu i rdzeniu przedłużonym.

Przyczyny nieprawidłowych reakcji

odpornościowych:
-uwarunkowania genetyczne
-zaburzenia czynności limfocytów Ts
(supresorowych)
-reakcje krzyżowe (podobieństwo budowy
fragmentów antygenów własnych i obcych
sprawia, że powstaje odpowiedź, w której
wyniku są rozpoznawane i niszczone oba typy
antygenów

II. AIDS
Nazwa choroby w tłumaczeniu oznacza "zespół nabytego upośledzenia odporności". Osoby chore na AIDS
mają bardzo niski poziom limfocytów Th, co sprawia że ich organizmy stają się bezbronne wobec patogenów
lub własnych komórek zmienionych nowotworowo.

Przyczyna Sytuacje, w których może

Zespół nabytego upośledzenia odporności powodowany jest przez dojść do zakażenia HIV:
ludzki wirus upośledzenia odporności- HIV. Atakuje on komórki
układu odpornościowego, niszcząc mechanizmy obronne
kontakt seksualny
organizmu. W efekcie u chorego rozwijają się groźne dla życia
kontakt z zakażoną krwią
zakażenia oportunistyczne (powodowane przez drobnoustroje,
ciąża, poródlub karmienie piersią
które u osób z prawidłowo działającym układem odpornościowym
nie wywołują chorób) i nowotwory.
 Diagnostyka
Charakterystyczną cechą HIV jest długi
okres latencji (utajnienia). Z tego
względu objawy AIDS mogą wystąpić po
kilku a nawet kilkunastu latach od
momentu zakażenia. W diagnostyce tej
choroby stosuje się testy, które
sprawdzają, czy w organizmie jest obecny
RNA wirusa, jego białka lub skierowane
przeciwko niemu przeciwciała.

Leczenie
Dotychczas nie znaleziono skutecznej metody
całkowitego wyleczenia pacjenta zakażonego
HIV. Celem terapii jest wydłużenie i
poprawa jakości życia pacjentów, a także
ochrona przed innymi infekcjami.
Najnowsze leki antyretrowirusowe pozwalają na
przeżycie ok.45 lat od momentu rozpoczęcia
terapii

Profilaktyka
Profilaktyka AIDS skupia się na
zapobieganiu zakażeniom HIV.
Zalecane są bezpieczne zachowania
seksualne oraz wykonywanie testu
wykrywającego obecność HIV (u siebie i
u partnera), a także unikanie kontaktu
z zakażoną krwią. W wypadku
zakażenia wirusem postęp choroby
pomaga zwolnić: przyjmowanie leków,
zapobieganie infekcjom
oportunistycznym, odpowiednia dieta,
aktywność fizyczna, unikanie stresu.

III. Przeszczepianie (transplantacja) tkanek i narządów

Przeszczep, inaczej transplantacja -polega na pobraniu komórek, tkanek (skóry, rogówki, kości), narządów w
całości lub części (np. serca, nerki czy wątroby) i przeszczepieniu ich do organizmu osoby chorej.
Rodzaje przeszczepów
ksenogeniczny (heterologiczny, ksenogenny, ksenotransplantacja) – polega na przeniesieniu tkanki lub narządu
między osobnikami różnego gatunku np. świnia → człowiek
autogeniczny (autologiczny, inaczej autotransplantacja) – polega na przeniesieniu własnej tkanki lub narządu z
jednego miejsca na drugie, np. przeszczep skóry
izogeniczny (syngeniczny, izotransplantacja) – polega na przeniesieniu tkanki lub narządu między osobnikami
identycznymi genetycznie np. bliźniętami jednojajowymi
allogeniczny (także: alogeniczny, inaczej allotransplantacja) – polega na przeniesieniu tkanki lub narządu między
osobnikami tego samego gatunku, o podobnym, ale nie jednakowym genotypie, np. człowiek → człowiek
 Najczęściej przeszczepiane narządy i tkanki
Mózg
Serce
Płuca(z sercem lub bez)
Wątroba
Trzustka(razem z nerką)
Jelito
Nerki
Szpik kostny
Kończyny (dolne)
Przeciwwskazania
Bezwzględne
Nieodwracalne nadciśnienie
płucne
• Ciężkie uszkodzenie miąższu płuc
• Czynne zakażenie
• Niewydolność wątroby lub nerek
• Choroba nowotworowa
• Choroba psychiczna
• Uzależnienie od leków lub alkoholu
• w przypadku cukrzycy
przeciwwskazaniem są tylko
zaawansowane powikłania
narządowe
Kiedy i od kogo można pobrać narządy
do przeszczepienia?
Rogówka i Od osób żywych można pobrać takie narządy
twardówka jak nerka czy segment wątroby lub tkanki (szpik
Więzadła kostny pod warunkiem, że dawca jest pełnoletni
Skóra i wyrazi na to zgodę, a jego życie nie będzie
Tętnice narażone na niebezpieczeństwo.
Od osób zmarłych: narządy i tkanki do
przeszczepienia pobiera się ze zwłok osób,
które za życia nie wyraziły sprzeciwu na
pobranie. Narządy można pobrać od osoby
zmarłej, kiedy zostały już wyczerpane wszystkie
możliwości jej leczenia i u której stwierdzono
komisyjnie śmierć mózgową.
Względne
Czynna choroba wrzodowa Warunki powodzenia przeszczepu
• Uchyłkowatość jelit lub zgodność tkankowa właściwy dobór
zapalenie dawcy i biorcy
uchyłków jelita odpowiednie leczenie
• Przebyty udar mózgu immunosupresyjne umiejętność
• Przebyty zator tętnicy rozpoznania i leczenia procesu odrzucania
płucnej narządu przez organizm biorcy
• Osteoporoza zapobieganie powikłaniom i ich leczenie
• Otyłość (> 140% należnej
masy)
• Wiek pacjenta >65 roku
życia Kiedy potrzebny jest przeszczep skóry?

1.Po oparzeniach wszelkiego rodzaju.

2. W sytuacjach, kiedy rany ciężko goją się.
3. W wyniku operacji.
Przeszczepy serca 4. Gdy nie jesteśmy w stanie stworzyć ciągłej
powłoki.
Przeszczep heterotropowy
5. Przeszczepy najczęściej dokonuje się z okolic
Znacznie rzadziej używany. (np. kiedy pojawiają sie ud,
problemy po przeszczepie ortotopowym, lub w pośladków i brzucha.
przypadku kiedy serce dawcy nie jest fizjologicznie
„dopasowane” do biorcy)
Nie usuwa się serca biorcy.
Serce dawcy wszczepia się po prawej stronie serca
Przeszczep ortotopowy
biorcy.
Zespala się prawy przedsionek biorcy z żyłą główną Najczęściej stosowany
górną dawcy, a lewy przedsionek biorcy z rozciętym Wycina się serce biorcy, pozostawiając pień płucny,
ujściem żył płucnych lewych dawcy. aortę
wstępującą, oraz rąbki prawego i lewego przedsionka
Serce dawcy pobierane jest w podobny sposób
Zespalane są analogiczne struktury
Przeszczepione serce początkowo może cechować się mniejsza zdolnością do kurczenia się i reagowania na czynniki
tropowe, ponieważ jest odnerwione. W okresie pooperacyjnym konieczne jest zastosowanie wlewów z epinefryną
lub dobutaminą celem zachowania odpowiedniej izotropowej funkcji serca. Przywrócenie normalnej czynności
myocardium wymaga około 2-4 dni. Wczesną niewydolność serca stwierdza się w 25% przypadków okołooperacyjnej
śmierci pacjentów. Przyczyny tego stanu mogą być różne, ale najczęściej wymienia się: nadciśnienie płucne,
niedokrwienne uszkodzenie mięśnia sercowego w czasie pomiędzy pobraniem a wszczepieniem, oraz ostre
odrzucanie przeszczepu

Przeszczep wątroby
Zabieg składa się z dwóch etapów. Pierwszy polega na usunięciu wątroby własnej
W jakich przypadkach
chorego z zachowaniem lub wycięciem leżącego za wątrobą fragmentu żyły głównej
przeprowadza się
dolnej. W drugim etapie wykonuje się zespolenia. W większości przypadków
transplantacje wątroby?
przeszczepia się całą wątrobę, która jest pobrana zwykle od osoby zmarłej.
Przy :
Transplantacja wątroby w układzie dorosły – dorosłemu jest niezwykle trudna i
• wirusowym zapaleniu typu
ryzykowna. Od dawcy trzeba bowiem pobrać aż 40 proc. narządu. To bardzo dużo, bo
BiC
chociaż wątroba potrafi się regenerować, bezpośrednio po pobraniu jej fragmentu
• ostrej niewydolności
musi sobie poradzić z poważnym okaleczeniem. Ryzyko zgonu przy takich pobraniach
wątroby
jest dość wysokie, ponieważ wynosi 0,5-0,6 proc.naczyniowe w układzie żyły głównej
• nowotworach
dolnej, żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej dawcy i biorcy oraz zespolenie żółciowe. Po
• marskości wątroby
przeszczepieniu wątroby chory do końca życia musi przyjmować leki
immunosupresyjne. Ich celem jest osłabienie układu odpornościowego, aby zapobiec
odrzuceniu przeszczepu.

Przeszczep szpiku kostnego

I etap - kondycjonowanie Zabieg transplantacji szpiku rozpoczyna się od włączenia intensywnej terapii
przeciwnowotworowej, która nazywana jest kondycjonowaniem. Ma ona na celu zniszczenie nie tylko komórek
nowotworowych, ale także limfocytów biorcy szpiku, które mogłyby spowodować odrzucenie przeszczepu.
Kondycjonowanie polega na podawaniu biorcy tak dużych dawek chemioterapeutyków lub skojarzonej
chemioterapii z radioterapią, aby wywołać nieodwracalne zniszczenie szpiku kostnego. Jest to leczenie
mieloablacyjne. Ważne jest, aby poinformować pacjentów o możliwości zdeponowania spermy w banku spermy i
zamrożenia komórek jajowych, ponieważ tak intensywna terapia może spowodować utratę lub znaczne obniżenie
płodności. II etap - wszczepienie Pobrane od dawcy komórki macierzyste przeszczepia się biorcy w postaci
centralnej infuzji dożylnej, czyli korzystając z założonego w warunkach bloku operacyjnego wkłucia do jednej z żył
centralnych. III etap - wczesny okres poprzetoczeniowy Typową cechą dla wczesnego okresu
poprzetoczeniowego jest występowanie pancytopenii, czyli obniżenie ilości wszystkich elementów morfotycznych
krwi - erytrocytów, płytek krwi oraz leukocytów. IV etap - regeneracja szpiku kostnego

Po przeszczepie nerki
Przeszczep nerki
Jeśli nie wystąpiły pozabiegowe powikłania
pacjent zostaje
Na czym polega przeszczep nerki?
wypisany do domu po 2 tygodniach,
• Standardowy zabieg- umieszczenie nerki w dolnej jamy
• Konieczne są regularne kontrole w poradni
brzusznej, w prawym lub lewym dole biodrowym,
potransplantacyjnej,
• Następnie łączy się tętnicę i żyłę nerki z tętnicą i żyłą biodrową,
• Poprawa komfortu życia,
• Moczowód zostaje wszyty do pęcherza moczowego,
• Niezbędna jest odpowiednia dieta,
• Niekiedy w trakcie operacji nerka podejmuje pracę, w innych
• Istotne regularne zażywanie leków.
sytuacjach efekt po kilku dniach, a nawet tygodniach.
 IV. Alergie
Alergia (uczulenie) – jest formą odpowiedzi immunologicznej organizmu, w której układ
odpornościowy silnie reaguje na kontakt z łagodnymi, nieszkodliwymi dla osób zdrowych,
antygenami, tzw. alergenami.

Atopia - jest to dziedziczna cecha organizmu, Alergen- to antygen lub hapten zdolny do wyzwolenia
która sprawia, że występowanie zaburzeń reakcji alergicznej u osoby atopowej. Potocznie
alergicznych u danej osoby jest bardziej określenia alergen używa się do określenia źródła lub
prawdopodobne. nośnika alergenów.

Reakcje alergiczne prowokowane są przez alergeny. Alergenem może być w zasadzie każda substancja, która ma
kontakt z naszym organizmem. Jak dotąd, do grupy alergenów zaklasyfikowano ponad kilkadziesiąt tysięcy
związków, a najczęstszy podział obejmuje:
alergeny roślinne (np. pyłek kwiatów, drzew, krzewów, chwastów, roślinne olejki eteryczne, grzyby pleśniowe)
alergeny zwierzęce (np. białko zwierzęce, sierść zwierząt)
alergeny chemiczne (np. metale, konserwanty, barwniki, detergenty)

Najwięcej osób cierpi z powodu alergicznego nieżytu nosa, kataru siennego i astmy oskrzelowej.
Alergeny wywołują różne objawy, ponieważ aktywują reakcje odpornościowe w różnych tkankach organizmu.
Gdy reakcja zachodzi w tkankach górnych dróg oddechowych, alergeny powodują kichanie i obrzęk
błony śluzowej nosa, gdy w tkankach dolnych dróg oddechowych- zmniejszają światło oskrzeli i
zwiększają wydzielanie śluzu. Gdy reakcja przebiega w tkankach układu pokarmowego, wywołują
nudności, wymioty i biegunki. Jeżeli alergen dostanie się do krwiobiegu, może wywołać reakcję
anafilaktyczną- uogólnioną odpowiedź alergiczną, niebezpieczną dla życia. Takimi groźnymi alergenami
mogą być niektóre leki (np. penicylina) oraz jady owadów.

Antygen- to substancja, którą organizm Histamina- jest to jeden z wielu związków

rozpoznaje jako obcą. Pod jej wpływem może chemicznych, produkowanych przez organizm
dojść do reakcji immunologicznej. podczas reakcji alergicznej. Uwalniana jest przez
bazofile (leukocyty zasadochłonne) i komórki tuczne.

Immunoterapia - znana jest powszechnie jako

Leki przeciwhistaminowe, antagonisty
histaminy – substancje chemiczne hamujące
działanie histaminy przez blokowanie jej przed
związaniem z odpowiednim receptorem albo przez
hamowanie aktywności dekarboksylazy histydyny
przekształcającej histydynę w histaminę.
szczepionka przeciwko alergii lub odczulanie. Jest to
forma leczenia, w której składniki naturalne (np.
substancji zawartych w pyłkach brzozy) podawane są
osobie uczulonej na pyłki brzozy. Jest to leczenie swoiste,
ponieważ podawane są wyłącznie alergeny wywołujące
alergię. Lekarze nazywają je immunoterapią, ponieważ
przywraca ono równowagę układu odpornościowego z
chorego (alergia) na zdrowy (brak alergii).
 Mechanizm powstawania reakcji alergicznej

Pierwszy kontakt z alergenem nie daje żadnych objawów. Przygotowuje jedynie organizm do szybkiej odpowiedzi
podczas ponownego kontaktu z tym samym alergenem. Proces uczulenia rozpoczyna się, gdy makrofagi pochłaniają
alergen i prezentują jego fragmenty limfocytom Th. W odpowiedzi limfocyty Th wydzielają zaliczane do cytokin białko,
zwane interleukiną-4, które pobudza limfocyty B do namnażania się i przekształcania w plazmocyty produkujące
przeciwciała klasy IgE. Ich wytwarzanie może trwać wiele dni, ponadto nie zanikają one nawet wówczas, gdy alergen,
który wywołał reakcję, został wyeliminowany. Wiążą się z powierzchnią komórek tucznych i krążących we krwi
bazofilii.

Powtórny kontakt z alergenem powoduje, że w ciągu kilku sekund wiąże się on z przeciwciałami IgE znajdującymi
się na powierzchni komórek tucznych. To pobudza komórki do wydzielanie wielu tzw. mediatorów reakcji alergicznej,
które odpowiadają za objawy alergii. Jednym z mediatorów jest histamina. W większości wypadków reakcja alergiczna
przechodzi w fazę przewlekłą. Pobudzone komórki tuczne za pomocą sygnałów chemicznych oddziałują na bazofile,
eozynofile, makrofagi i limfocyty Tc, powodując ich przechodzenie z krwi do tkanek. W tkankach komórki te
wydzielają substancje przedłużające i zaostrzające objawy alergii oraz uszkadzające tkankę.

Ze względu na rodzaj alergenu, który jest Najczęstsze objawy alergii Alergia wziewna – objawy:
w stanie wywołać reakcję uczuleniową, pokarmowej to: uciążliwy nieżyt nosa,
alergie możemy podzielić na: mrowienie języka, zapalenie spojówek,
pokarmowe biegunka, zapalenie błony śluzowej nosa i zatok
wziewne obrzęki, obocznych (najczęściej mylonych z
kontaktowe wzdęcia, wirusową chorobą przeziębieniową),
iniekcyjne pokrzywka. ostry, duszący kaszel,
świąd i pokrzywka.
Atopowe zapalenie skóry -ma najczęściej
Alergia krzyżowa- wywoływana jest przez dwa lub więcej
podłoże alergiczne. Skóra stykając się z substancją,
alergeny, różniące się od siebie nawet pod względem
która ją uczula, traci ochronną warstwę lipidów i jest
sposobu wnikania do organizmu (często łączy się alergia
bezbronna wobec wszelkich, również szkodliwych
pokarmowa z wziewną). Przeciwciała produkowane przez
czynników zewnętrznych. Istnieje wiele przyczyn
organizm do walki z jednym alergenem zaczynają reagować
atopowego zapalenia skóry.
podobnie na inną substancję o podobnej strukturze
komponentów alergenowych.
AZS objawia się:
zaczerwienieniem, Odczyny krzyżowe mogą występować np. pomiędzy:
swędzeniem, pyłkami traw a pomarańczami,
łuszczeniem się skóry najczęściej na pyłkami brzozy a jabłkami,
twarzy, wołowiną a mlekiem,
w zgięciu kolan i łokci. lateksem a pomidorami