SULIRANING KAPALIGIRAN
Paghahalo-halo ng mga gamit na maaring irecycle
- tumutukoy sa anumang pangyayari,
kalagayan, o problemang may kinalaman
sa pagkasira ng kapaligiran at sa
balanseng ekolohikal.
ECOLOGICAL BALANCE
- Ang balanseng ekolohiya ay
nangangahulugan pantay o balanse ang
bagay na may buhay at walang buhay.
Mga sanhi ng suliraning kapaligiran:
• Paglobo ng Populasyon
• Climate Change
• Ang mga iresponsableng gawain ng mga
kompanya, gobyerno, grupo, o indibidwal na
lubhang nakasasama sa ating kapaligiran.
ARALIN 1: WASTE MANAGEMENT
- Ito ay ang proseso ng pag-dispose, pag-
collect, pag-transport, pagtatabi, at pag-
proseso ng nakalikom na mga basura. Ang
layunin nito ay maiwasan ang pagkalat ng
mga basura sa kalikasan na nagdudulot ng
pangangalawang sa ating kalikasan at
kaligtasan. Ang waste management ay
isang mahalagang gawain upang mapanatili
ang kalinisan at kalusugan ng kapaligiran
upang maiwasan ang pagkakasakit ng tao
at iba pang organism.
DALAWANG URI NG BASURA
1. Biodegradable
- mga basura na nabubulok
Halimbawa: Saging, tinik at iba pang pagkain
2. Recyclable
- mga basura na kaya pang gamitin
Halimbawa: Papel, Karton, etc.
ANG 3R
REDUCE
Ang "reduce" ay nangangahulugang pababain o
gawing mas maliit sa laki, dami, antas, kahalagahan,
o halaga. Ito ay madalas na ginagawa sa
pamamagitan ng pagtanggal ng mga hindi kailangan
na bahagi, pagpapadali ng mga proseso,
pagbabawas sa paggamit ng mga resources, o
pagpapaliit ng epekto ng isang bagay.
REUSE
Ang "reuse" ay nangangahulugang magamit muli. Ito
ay tumutukoy sa paggamit muli ng isang bagay o
materyal upang maiwasan ang pagtatapon nito at
upang makatipid sa mga resources.
RECYLE
Ang recycle ay isa sa mga paraan ng pangangalaga
sa kalikasan na may layuning mabawasan ang
produksyon ng basura at paggamit ng mga bagong
materyales.
Ano ang compost?
- Ang compost o organikong abono ay isang
uri ng pataba mula sa mga tuyong damo o
dahon, mga balat ng mga prutas, gulay, at
mga dumi ng hayop na binubulok sa isang
lagayan. Ito ay lubos na makakatulong sa
pag papalusog at mapaganda ang isang
lupa.
Republic Act of 9003 o Ecological Solid Waste
Management Act of 2000.
- Ito ay isang batas na pinatupad ng ating
gobyerno noon. ito ay may kinalaman sa
kalikasan at praktikal na pamamahala ng
basura. Halimbawa na nito ang waste
segregation, recycling, reusing, at paggawa
ng compose.
- Ayon sa isang report ng U.S. Geological Survey, ang
MGA IPINAGBABAWAL NA BATAS:
1. Pagkakalat, pagtatapon at pagtatambak ng basura
sa pampublikong lugar
2. Open burning o pagsisiga ng mga basura.
3. Open dumping
4.
sa ibang solid waste.
5. Pag-aangkat ng mga nakakalason at delikadong
dumi (toxic wastes).
“Ayon kay Aldrin B. Plaza, isang opisyal sa Asian
Development Bank, mayroong tatlong posibleng
dahilan kung bakit nga ba nahihirapan pa rin ang
pamahalaan sa pagpapatupad ng RA 9003”
1. "Not in my back yard (NIMBY)
2. Kakulangan sa pondo para sa waste
management.
3. Kawalan ng ibang paraan sa pagtatapon ng
basura bukod sa open dumping.
Ang waste segregation ay ang paghihiwalay ng mga
basurang materyal ayon sa kanilang kategorya batay
sa kanilang katangian tulad ng nabubulok, hindi
nabubulok, maaring ire-recycle, o mapanganib na
basura.
“Ano-ano ang mga epekto ng maling pagtapon ng
basura?”
1. Mas malalang pag-baha sa iba’t ibang lugar
2. Mga sakit katulad ng leptospirosis
3. Pagkasira at pagkamatay ng mga coral
reefs
ARALIN 2: MINING O PAGMIMINA
- Pagmimina ay isang proseso ng
paghuhukay at pagkuha ng mga metal, di-
metal, at mineral mula sa lupa katulad ng
uling, ginto, pilak, platinum, tanso, bakal,
langis, likas na gas, at iba pa.
- Ito ay ginagawa sa pamamagitan na
pagpipiga, paghahango, o paghuhugot.
Pilipinas ang pinakamalaking producer ng nickel na
kadalasang ginagamit sa mga materyales na
panggawa ng bahay at mga sasakyan. Nasa ika-28
puwesto naman ang Pilipinas sa mga bansang
pinanggagalingan ng ginto sa buong mundo.
Epekto ng Iresponsableng Pagmimina
1. Tumagas ang mine tailings, nagdulot ng
pagbaha.
2. Pagkalason ng ilog Makulapnit-Boac.
3. Pagkamatay ng yamang tubig at hayop.
4. Pagkasira ng palayan at irigasyon.
5. Pagkawala ng mga isda at tuyot na palayan.
Ayon sa 4th Philippine National Report to the
Convention on Biological Diversity (2009):
“Matatagpuan ang 23 malalaking minahan sa bansa
sa mga lugar kung saan sagana ang likas na yaman.
Kabilang sa mga lugar na ito ang key biodiversity
areas: Palawan, Mindoro, Sierra Madre, at
Mindanao.”
FISHKILL SA LEYTE
- Pagmimina, sa legal na proseso, nagdulot
ng kontaminasyon sa mga yamang tubig.
- Nakakapinsala sa ilog, lawa, irigasyon, at
inuming tubig.
- Kemikal mula sa pagmimina, nagdulot ng
fishkill, nagpapinsala sa kabuhayan ng mga
mangingisda
Pagmimina at inabandonang minahan, nagdudulot ng
mga trahedya.
SOS-Yamang Bayan Network: Hindi dapat payagan
ang pagmimina sa mga lugar na may banta ng
pagbaha, pagguho, at iba pang trahedya.
May mahigit 8,000 inabandonang minahan,
nagdudulot ng potensiyal na pagguho o panganib
mula sa lindol o pagbaha
Ang quarrying ay isang proseso ng pagkuha ng mga
bato, buhangin, at iba pang materyales sa
pamamagitan ng pagpapasabog, paghuhukay, o
pagbabarena.
MABUBUTING EPEKTO NG QUARRYING:
1. Ayon sa Labor Force Survey noong Hulyo
2011, tinatayang 205,000 ang nagtatrabaho
sa minahan at quarry.
2. Noong Nobyembre 2008, PHP 84 billion ang
kinita ng mining at quarrying.
3. Nakapag-export ang Pilipinas sa mga ibang
bansa ng mga mineral na may halagang
PHP 144.4 billion noong 2010.
NEGATIBONG EPEKTO NG QUARRYING
1. Polusyon na nagdudulot ng malulubhang
sakit sa baga.
2. Quarry waste na maaaring makasira sa
kapaligiran, lalo na sa mga anyong tubig.
3. Pagkasira ng biodiversity o mga hayop at
halaman sa isang pook at pagkasira ng
ecological balance.
4. Pagiging marupok ng mga anyong lupa na
pwedeng maging sanhi ng pagguho nito.
5. Pagbaha at pagkawala ng sustansiya ng
lupa.
HAKBANG NG PAMAHALAAN
1. Republic Act 7942 o Philippine Mining
Act of 1995
- Naisabatas ito noong 1995 upang
makapagbigay ng makabuluhang
panlipunan at pangkapaligirang kaligtasan
mula sa pagmimina kasama ang obligasyon
ng mga industriyang nagsasagawa nito.
- Ipinatutupad ito upang masubaybayan ang
operasyon ng pagmimina sa buong bansa
kasabay ng pangangalaga sa kalikasan.
- Layunin din ng batas na ito na bigyan ng
makatuwirang kadahilanan ang pagmimina
para mapalago ang kalagayan ng bansa
nan hindi naisasakripisyo an kapaligiran at
karapatan ng mga apektadong pamayanan.
2. Executive Order 79
- Ito ay tinatawag na "Institutionalizing and
Implementing Reforms in the Philippine
Mining Sector, Providing Policies and
Guidelines to Ensure Environmental
Protection and Responsible Mining in the
Utilization of Mineral Resources.“
- Layunin ng kautusan na maipagtibay ang
proteksiyong pangkapaligiran at maitaguyod
ang responsableng pamimina. Nilalaman din
nito ang mga probisyon para sa revenue-
sharing scheme kaakibat ng paglago ng
industriya ng pagmimina.
- Inaasahang maitataas nito ang kinikita ng
bansa mula sa pagmimina at mapabubuti
ang mga pamantayang pangkapaligiran.
Inilahad din nito ang kabuuang pambansa at
panlokal na batas ukol sa pagmimina.
3. Executive Order 79
- Nakasaad rin dito ang karampatang multa
para sa sinumang lumabag sa mga
pamantayan ng batas.
- Naging kontrobersyal din ang
pagpapasara ng 23 minahan ng dating
Environment Secretary Gina Lopez
(bagama’t ang kanyang appointment ay
hindi nakumpirma ng Commission of
Appointments). Nag-kansela rin ito ng 75
mining contracts.
- Ito ay bilang mapangalagaan ang mga
sensitive areas sa ating bansa at masupil
din ang irresponsible mining. Ang iba ay
nagsasabing lumabag sila sa batas at hindi
makatarungan ang mga naging aksyon, at
ang iba naman ay sinusuportahan ito.
ARALIN 3: DEFORESTATION & FLASHFLOOD
DEFORESTATION
- Ito ay ang permanenteng pag-iba o pagsira
ng kagubatan upang mapakinabangan ang
lugar sa ibang paraan.
MGA DAHILAN NG DEFORESTATION
1. Ito ay isinasagawa upang magamit ang lupa
bilang taniman, pabahay at iba pang
dahilan.
2. Upang makuha ang mga kailangan sa
paggawa ng komersiyal na produkto.
3. Wildfires o Overgazing
4. Slash and burn agriculture o Kaingin
MGA BUNGA NG DEFORESTATION
1. Walumpung bahagdan ng mga hayop at
halaman ay namamalagi sa kagubatan at
maaaring mamatay.
2. Ang deforestation ay nakapagpapalala ng
climate change.
3. Nakakatulong magbawas ng greenhouse
gases ang kagubatan at kung mawawala
ang mga ito, maaring bumilis at lumala ang
global warming.
4. Kadalasan ay humahanap ng bagong lugar
at ginagawa muli ang pagpuputol at
pagsusunog ng mga puno kapag nawala na
ang sustansya sa lupa.
FLASH FLOODS
- Ang mga flash flood ay maaaring mangyari
sa loob lang ng ilang minuto o oras ng pag-
ulan, pagkasira ng dam o levee (kanal), o
biglaang pagpakawala ng tubig na
napipigilan ng nagbarang basura.
MGA SANHI NG FLASH FLOODS
1. pagbabara ng daluyan ng tubig
2. urbanisasyon
3. pagpuputol ng puno
4. pagkatunaw ng yelo sa Karagatang Arktiko
at Antarktika
MGA EPEKTO NG FLASHFLOODS
1. pinsala sa pananim at palaisdaan
2. peligro sa mga motorista at iba pang
mamamayan
3. mga sakit
4. pagkalat ng basura na dala ng baha
MGA BATAS AT PANUNTUNAN NG
DEFORESTATION
REPUBLIC ACT NO. 9175 O CHAIN SAW ACT OF
2002
- Naglalayong maprotektahan ang ating
kagubatan sa illegal na pagpuputol ng puno
gamit ang chainsaw.
REPUBLIC ACT NO. 7586 O NATIONAL
INTEGRATED PROTECTED AREAS SYSTEM ACT
OF 1992
- Nagsasaad ng mga kategorya at
klasipikasyon upang masabing protected
area ang isang lugar.
PRESIDENTIAL DECREE NO. 1152 O PHILIPPINE
ENVIRONMENT CODE
- Naglalayong mapanatiling malinis at ligtas
ang kalidad ng hangin upang
maprotektahan ang kalusugan ng lahat.
ARALIN 4 & 5: DAHILAN AT IMPLIKASYON NG
UNEMPLOYMENT
Unemployment
- Ang kawalan ng hanapbuhay na
tumutukoy sa kalagayan ng isang tao na
pursigidong naghahanap subalit walang
makita o makuhang trabaho o
pagkakakitaan.

BOLUNTARYO - Kapag ang isang tao ay umalis sa
kaniyang trabaho nang kusa
INBOLUNTARYO - Kapag ang isang tao ay
tinanggal sa trabaho.
Ang UNEMPLOYMENT RATE o bilang
ng mga walang trabaho kumpara sa kabuuang bilang
ng labor force ay mahalaga upang
matukoy ang bahagdan ng mga walang trabaho sa
isang partikular na estado.
Mga Uri ng Unemployment
1. Voluntary
- Ang voluntary unemployment ay ang kusang
loob na pag-alis ng isang manggagawa
mula sa kaniyang trabaho.
2. Frictional
- Ang frictional unemployment ay ang
panahon na nasa pagitan ng kawalan ng
trabaho at pagkakaroon ng trabaho.
3. Structural
- Ang structural unemployment ay nangyayari
kasabay ng mga pagbabago sa teknolohiya.
4. Cyclical
- Nagkakaroon ng cyclical unemployment
kapag ang industriyang kinabibilangan ng
mga manggagawa ay nakararanas ng
buong pag-ikot ng business cycle.
SANHI NG UNEMPLOYMENT
1. bagong teknolohiya at imbensyon.
2. ang kalagayan ng ekonomiya, na maaaring
maaaring maimpluwensiyahan ng resesyon.
3. mga patakaran ng pamahalaan.
MGA EPEKTO NG UNEMPLOYMENT
A. INDIBIDWAL:
1. Kawalan ng kakayahan na
kumonsumo.
PAGKONSUMO - Ito ang pagbili o paggamit ng isang
ng tao sa mga produkto o serbisyo.
SALIK NA NAKAKAAPEKTO SA PAGKONSUMO:
1. Pagbabago sa Presyo
2. Mga Inaasahan
3. Pagkakautang
4. Demonstration Effect
5. Kita
2. Batay sa mga pag-aaral, ang kawalan
ng trabaho ay nagdudulot din ng mga
suliraning sikolohikal.
B. INDUSTRIYA AT NEGOSYO
1. Nagbibigay oportunidad para sa mga
negosyante na kontrolin ang labor market sa
pamamagitan ng pagtatakda ng pasahod,
kontrata, uri ng trabaho, at anu pamang
kasunduan sa pamamagitan ng negosyo at
manggagawa.”
2. Nagkakaroon ng kakayahan ang mga
negosyante na mag-alok ng mas mababang
pasahod para sa isang mas komplikado o
teknikal na posisyon dahil alam ng mga ito
na mayroong kompetisyon para sa pagkuha
ng trabaho.
3. Nakapamimili rin ang mga negosyante ng
iba’t ibang produkto o hilaw na materyales
na makapagpapalawak ng kaniyang tubo.
4. Kung ang negosyo ay may kakayahang
mag-invest sa makinarya, maaaring piliin
nito na bumili na lamang ng mga
makabagong kagamitan na
makapagpapabilis ng produksyon
C. PAMAHALAAN AT ESTADO
1. Ang pagtaas ng porsiyento ng kawalan ng
trabaho ay nangangahulugan ng mas
kaunting pondong makokolekta ng
pamahalaan, na sa bandang huli ay
makaaapekto naman sa pagpapatupad ng
mga panlipunang tungkulin ng pambansang
pamahalaan.
2. Sa usapin ng pakikipagrelasyon sa iba pang
estado, nakaaapekto rin ang suliranin ng
unemployment. Kung mabagal na paglago
ng ekonomiya dahil sa kawalan ng trabaho,
ang mga ugnayan o plano na
ibinabalangkas ng estado sa iba pang
bansa ay maaaring hindi matuloy.
ARALIN 6: Mga Paraan para Malutas ang
Unemployment
1. Demand Side Solution
- Ang uri ng solusyong ito ay nakapokus sa
kakayahan ng pamahalaan na magpatupad
ng mga polisiya na makatutugon sa suliranin
ng unemployment.
- Ang pangunahing layunin ng mga demand
side solution ay matugunan ang mga
pansamantalang suliranin sa kawalan ng
trabaho at bigyan ang mga manggagawa ng
mas matagal na panahon upang
makahanap ng trabaho.
 Expansionary Monetary Policy
- Ang madalas na pangunahing solusyon ay
ang pagbabawas ng interest rate upang
hikayatin ang mga mamamayan na umutang
sa pamahalaan.
 Expansionary Fiscal Policy
- Ang expansionary fiscal policy ay tumutukoy
sa direktang pagmamanipula ng
pamahalaan sa ekonomiya.
“At pagpapaganda ng kalidad ng edukasyon,
pagpapababa ng minimum wage rate, pagbibigay
ng geographical subsidies, pagpapalawak ng
labor market”
2. Supply Side Solution
- Ang pangunahing paraan upang
mabawasan o malutas ang suliranin ng
unemployment ay sa pamamagitan ng
pagsasaayos ng labor market na
magkaroon ng mas adaptable na mobility of
labor.
- Isang layunin ng supply side solution ang
pagbibigay ng edukasyon at mga training
program para sa mga manggagawa.
1. Pagbibigay ng edukasyon at mga traning program
na naglalayong turuan ang mga manggagawa ng mga
bagong kakayahan na makatutulong sa kanila para
makahanap ng mas maraming trabaho.
2. Pagbabawas ng kapangyarihan ng mga unyon
dahil nakapagdudulot ang mga ito ng real wage
unemployment.
3. Pagbibigay ng subsidiya sa mga negosyo o
industriya na magbibigay ng trabaho sa
mga indibidwal na matagal nang unemployed.
4. Pagpapabuti ng labor market sa pamamagitan ng
pagbibigay ng flexibility rito; halimbawa na lamang,
ang pagtatanggal ng maximum working hours per
week at pagbubukas ng mga bagong paraan ng
pagtatrabaho (halimbawa: output-based,
work from home).
5. Pagta-target ng mga partikular na rehiyon sa bansa
kung saan mataas ang unemployment rate upang
doon magpatupad ng mga programang tutugon sa
suliranin ng kawalan ng trabaho.
Mga Mungkahing Hakbang ng Supply Side
Solution
Isa sa mga ito ang pagpapabuti ng labor market sa
pamamagitan ng pagbibigay ng flexibility rito.
Halimbawa, ang pagtatanggal ng maximum working
hours per week at pagbubukas ng mga bagong
paraan ng pagtatrabaho kagaya ng output-based at
work from home.