lSJ SI::,.;::, c!-! liD (Y-Pm!

■
(Jl�:115lm u'''!9i anlb.

9::,.i::, p� l§lm �J 9 lJlw.::a lJISIP..

- J

'
0

.,.. _ - •- -• -- .... ,...�--

- 2
-
., , I'
., ..,. jjlJ
-
., ....
.
.......,._
-
1 ._ - - ..,. ..__
■
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫‪ -1‬ﺷﯿﺐ ﺧﻂ‪ :‬ﺷﯿﺐ ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻋﺮضﻫﺎي ﻫﺮ دو ﻧﻘﻄﻪ دﻟﺨﻮاه روي آن ﺑﻪ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻃﻮلﻫﺎي ﻫﻤﺎن‬
‫‪yB  yA‬‬
‫‪ : m ‬ﺷﯿﺐ ﺧﻂ‬ ‫‪ 2‬ﻧﻘﻄﻪ‪:‬‬
‫‪xB  x A‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ‪x‬‬
‫‪m‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ ax  by  c  0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه‪:‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ‪y‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻂ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ 2‬ﻧﻘﻄﻪ ) ‪ A( x1 , y1‬و ) ‪ B ( x2 , y2‬از ﺧﻂ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ آن را‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ ﺑﺪﯾﻦﺻﻮرت ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺷـﯿﺐ ﺧـﻂ را ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﺳـﭙﺲ ﯾﮑـﯽ از ‪ 2‬ﻧﻘﻄـﻪ را در ﻓﺮﻣـﻮل ) ‪ y  y0  m ( x  x0‬را‬
‫‪y2  y1‬‬
‫‪m‬‬ ‫ﺟﺎيﮔﺬاري ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ y  y1  m( x  x1 ) .‬‬
‫‪x2  x1‬‬
‫‪ -3‬وﺿﻌﯿﺖ ‪ 2‬ﺧﻂ‪ 2 :‬ﺧﻂ ‪ L1‬و ‪ L2‬را ﺑﺎ ﺷﯿﺐﻫﺎي ‪ m1‬و ‪ m2‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ (I‬اﮔﺮ ‪ m1  m2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه ‪ 2‬ﺧﻂ ﻣﻮازياﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (II‬اﮔﺮ ‪ m1  m2  1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه ‪ 2‬ﺧﻂ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻋﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 2‬ﻧﻘﻄﻪ‪:‬‬
‫) ‪ A  ( x1 , y1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ AB  ( x2  x1 )2  ( y2  y1 )2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‬ ‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪y‬‬‫‪2‬‬ ‫)‬
‫‪ -5‬ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﻄﻪ وﺳﻂ ﭘﺎرهﺧﻂ‪ :‬اﮔﺮ ‪ A‬و ‪ B‬دو ﻧﻘﻄﻪ در ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﻄﻪ ‪ ، M‬وﺳﻂ ﭘﺎرهﺧـﻂ ‪ AB‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪x A  xB‬‬ ‫‪y  yB‬‬
‫‪xM ‬‬ ‫‪ yM  A‬و‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫| ‪| ax0  by0  c‬‬
‫‪AH ‬‬ ‫‪ -6‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻘﻄﻪ از ﺧﻂ‪ :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻘﻄﻪ ) ‪ A( x0 , y0‬از ﺧﻂ ‪ ax  by  c  0‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪a 2  b2‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ ‪ :2‬ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ ax 2  bx  c  0‬ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ‪ x1‬و ‪ ، x2‬رﯾـﺸﻪﻫـﺎي اﯾـﻦ‬
‫‪b  ‬‬ ‫‪b  ‬‬
‫‪  b2  4ac  x1 ‬‬ ‫‪ x2 ‬و‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪2a‬‬ ‫‪2a‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ t ‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬ ‫‪ ، a‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫‪b‬‬ ‫روش ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ‪ :‬ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ c  0‬‬
‫ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮم درﺟﻪ ‪ 2‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x 4  10x 2  9‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ ، t  x‬ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ‪ t  10t  9  0‬ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ رﯾﺸﻪﻫﺎ‪ :‬اﮔﺮ ‪ x1‬و ‪ x2‬رﯾﺸﻪﻫﺎي ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه‪:‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1) x1  x2  S ‬‬ ‫‪2) x1  x2  P ‬‬ ‫‪3) | x1  x2 | ‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫|‪|a‬‬
‫‪x 2  Sx  P  0‬‬
‫ﺳﻬﻤﯽ‪ :‬ﺳﻬﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ y  ax 2  bx  c‬ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از دو ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ b ‬‬
‫( ‪S ( x, y )  S‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪ -1‬در ﺷﮑﻞﻫﺎي روﺑﻪرو ﻧﻘﻄﻪ ‪ S‬رأس ﺳﻬﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬‬
‫‪2a 4a‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ‪ a  0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻬﻤﯽ داراي ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﯾﺎ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ و اﮔﺮ ‪ a  0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻬﻤﯽ داراي ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﯾﺎ ﻣـﺎﮐﺰﯾﻤﻢ‬
‫‪@riazi_sh‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱‬‬

‫ﺻﻔﺮﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ درﺟﻪ ‪ :2‬ﻧﻘﺎط ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮدار ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ f‬ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎ را ﺻﻔﺮﻫﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ ﮐﻪ در واﻗﻊ رﯾﺸﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ f ( x )  0‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫در ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم اﮔﺮ ‪   0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 2‬رﯾﺸﻪ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ دارد و اﮔﺮ ‪   0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ داراي ﯾﮏ رﯾﺸﻪ‬
‫و اﮔﺮ ‪   0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ رﯾﺸﻪ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﮔﺮ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ درﺟﻪ دوم ‪   0 ، ax 2  bx  c  0‬ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ 2‬رﯾﺸﻪ ﻫﻢﻋﻼﻣﺖاﻧﺪ‪ 2  P  0  .‬و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 2‬رﯾﺸﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒاﻟﻌﻼﻣﺖ دارد‪1  P  0  .‬‬
‫‪ x1  0‬‬
‫‪‬‬
‫‪3  P  0 ‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ x2   a‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﺪود ‪ m‬ﺑﺮاي آنﮐﻪ ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ ، f ( x )  mx2  2mx  m  1‬ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻻي ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺮاي آنﮐﻪ ﺳﻬﻤﯽ ﺑﺎﻻي ﻣﺤﻮرﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‪  0 ،‬ﺿﺮﯾﺐ ‪ x2‬و ‪   0‬ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪I)m  0‬‬
‫‪II )   0 b2  4ac  4m2  4(m)(m 1)  4m2  4m2  4m  0 m  0‬‬
‫اﮔﺮ ‪ m  0‬ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه ‪ f ( x ) 1‬درﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﻂ ‪ y 1‬ﺑﺎﻻي ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ازاي ‪ m  0‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ‪f‬‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻻي ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﮔﻮﯾﺎ‪:‬‬
‫‪x h‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬وﺳﻄﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ )‪ ، ( xz  yh‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت ‪ 2‬ﮐﺴﺮي‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه راﺑﻄﻪي ‪‬‬
‫‪y z‬‬
‫را ﺣﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺟﻮاب ﺑﺎ ﺷﺮط آنﮐﻪ ﻣﺨﺮج ﻫﯿﭻ ‪ 2‬ﮐﺴﺮ را ﺻﻔﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﻃﻼﯾﯽ‪ :‬اﮔﺮ ‪ x‬را ﻃﻮل ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ و ‪ y‬را ﻋﺮض ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻃﻮل و ﻋﺮض‬ ‫ﻃﻮل‬ ‫‪x y x‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻃﻮل‬ ‫ﻋﺮض‬ ‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬

‫ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ را ﺑﻪ ﺗﻮان ‪ 2‬ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﻢ و ﻣﻌﺎدﻟﻪي‬ ‫ﻣﻌﺎدﻻت رادﯾﮑﺎﻟﯽ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه راﺑﻄﻪي ‪A  B‬‬
‫‪ A  B 2‬را ﺣﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺟﻮاب ﺑﺎ ﺷﺮط آنﮐﻪ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ رادﯾﮑﺎل و ﻋﺒﺎرت ‪ B‬را ﺻﻔﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۳‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۴‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫‪ -1‬داﯾﺮه‪ :‬داﯾﺮه ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ o‬و ﺷﻌﺎع ‪ r‬را ﺑﺎ ) ‪ C (o , r‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ روي داﯾﺮه ﻗﺮار دارد ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫‪ r‬از ﻧﻘﻄﻪ ‪ o‬ﻗﺮار دارد و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪاي ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ آن از ﻧﻘﻄﻪ ‪ o‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ r‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روي داﯾﺮه ) ‪ C (o , r‬ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬رﺳﻢ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل ﺳﻪ ﺿﻠﻊ آن ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻠﺜﯽ رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻃﻮل اﺿﻼع آن ‪ 5 ، 4‬و ‪ 6‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ ‪:‬اﺑﺘﺪا ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ BC‬را ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 6‬رﺳﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 4‬از ‪ B‬و ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 5‬از ‪ C‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه ﺑﺮاي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪ ، A‬ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ B‬و ﺷﻌﺎع ‪ 4‬و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ C‬و ﺷﻌﺎع ‪ 5‬داﯾﺮهاي رﺳﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ دو داﯾﺮه ﻫﻢدﯾﮕﺮ را در دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪a  b  c‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -3‬ﺷﺮط آنﮐﻪ اﻋﺪاد ‪ b ، a‬و ‪ c‬اﺿﻼع ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪a  c  b :‬‬
‫‪b  c  a‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -4‬ﻋﻤﻮد ﻣﻨﺼﻒ‪ :‬ﻋﻤﻮد ﻣﻨﺼﻒ ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ ، AB‬ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬وﺳﻂ ‪ AB‬ﻣﯽﮔﺬرد و ﺑﺮ آن ﻋﻤﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻋﻤﻮد ﻣﻨﺼﻒ ﭘﺎرهﺧﻂ ‪: AB‬‬
‫دﻫﺎﻧﻪ ﭘﺮﮔﺎر را ﺑﯿﺶ از ﻧﺼﻒ ﻃﻮل ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ AB‬ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و ﯾﮏ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻘﻄﻪ ‪، B‬‬
‫داﯾﺮهاي رﺳﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ دو داﯾﺮه ﯾﮏدﯾﮕﺮ را در ﻧﻘﺎط ‪ M‬و ‪ M ‬ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻂ ﮔﺬرﻧﺪه از دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬و ‪M ‬‬
‫ﻋﻤﻮد ﻣﻨﺼﻒ ‪ AB‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪ -6‬ﻧﯿﻤﺴﺎز‪ :‬ﻧﯿﻤﺴﺎز ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زاوﯾﻪ را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺴﺎوي ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪MH  MH ‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ روي ﻧﯿﻤﺴﺎز ﯾﮏ زاوﯾﻪ‪ ،‬از دو ﺿﻠﻊ آن زاوﯾﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪a c‬‬
‫‪H‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ و ﺗﻨﺎﺳﺐ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه راﺑﻄﻪي ‪‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪b d‬‬
‫‪a c‬‬ ‫‪a c‬‬ ‫‪b d‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪  ad  bc‬‬ ‫‪2)   ‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪b d‬‬ ‫‪a c‬‬
‫‪a c‬‬ ‫‪ab cd‬‬ ‫‪a c‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪3)  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4)  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪b d‬‬ ‫‪ab cd‬‬
‫اﺳﺘﺪﻻل اﺳﺘﻘﺮاﯾﯽ‪ :‬روش ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﮐﻠﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺤﺪودي از ﻣﺸﺎﻫﺪات‬
‫اﺳﺘﺪﻻل اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ‪ :‬اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ درﺳﺘﯽ آنﻫﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻀﯿﻪ ﺗﺎﻟﺲ‪ :‬اﮔﺮ در ﻣﺜﻠﺚ ‪ ، ABC‬ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ EF‬ﻣﻮازي ﺿﻠﻊ ‪ BC‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪AE AF EF‬‬ ‫‪AE AF‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪AB AC BC‬‬ ‫‪BE FC‬‬
‫ﺟﺰء ﺑﻪ ﮐﻞ‬ ‫ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪ EF ، ABC‬ﻣﻮازي ‪ BC‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻮل ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ FC‬و ‪ AC‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟ )ﮐﺘﺎب درﺳﯽ(‬
‫‪AE AF 9 12‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   x  8  FC‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪EB FC 6 x‬‬
‫‪AC  AF  FC  12  8  20‬‬
‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۵‬‬

‫ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮض و ﺣﮑﻢ ﯾﮏ ﻗﻀﯿﻪ را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آنﭼﻪ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﯾﮏ ﻗﻀﯿﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ درﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه ﻣﯿﺎﻧﻪ وارد ﺑﺮ وﺗﺮ‪ ،‬ﻧﺼﻒ وﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬اﮔﺮ در ﻣﺜﻠﺜﯽ ﻣﯿﺎﻧﻪ وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﺿﻠﻊ‪ ،‬ﻧﺼﻒ آن ﺿﻠﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه آن ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن ﺧﻠﻒ‪ :‬ﻧﻮﻋﯽ اﺳﺘﺪﻻل در ﻣﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﻗﻀﯿﻪ درﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﺪﻻل اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽرﺳﯿﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ درﺳﺘﯽ ﺣﮑﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺛﺒﺎت ﺑﻪ روش ﺑﺮﻫﺎن ﺧﻠﻒ‪:‬‬
‫‪) B‬ﺣﮑﻢ( ‪) A‬ﻓﺮض( ‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪ‬

‫درﺳﺖ‬ ‫‪A‬‬ ‫)‪ A (1‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﭘﺲ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ‪ B‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬‬
‫‪ B ‬ﻧﺎدرﺳﺖ‬ ‫)‪ (2‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﻨﻄﻘﯽ‬

‫‪AD AE‬‬
‫‪ ،‬آنﮔﺎه‪DE  BC :‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﻪ ﺗﺎﻟﺲ‪ :‬در ﺷﮑﻞ روﺑﻪرو‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫‪DB EC‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ دوﺷﺮﻃﯽ‪:‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻋﮑﺲ ﯾﮏ ﻗﻀﯿﻪ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻗﻀﯿﻪاي را ﻗﻀﯿﻪ‬
‫دوﺷﺮﻃﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻗﻀﯿﻪﻫﺎي دوﺷﺮﻃﯽ را ﺑﺎ ﻧﻤﺎد ‪ ‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﻄﯽ ﻣﻮازي ﯾﮑﯽ از اﺿﻼع ﻣﺜﻠﺚ‪ ،‬دو ﺿﻠﻊ دﯾﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺜﻠﺚ ﮐﻮﭼﮑﯽ‬
‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺜﻠﺚ اوﻟﯿﻪ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ 2‬زاوﯾﻪ از ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺑﺎ دو زاوﯾﻪ از ﻣﺜﻠﺚ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دو ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه اﻧﺪازهﻫﺎي دو ﺿﻠﻊ از ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺑﺎ اﻧﺪازهﻫﺎي دو ﺿﻠﻊ از ﻣﺜﻠﺚ دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ و زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫دو ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه اﻧﺪازهﻫﺎي ﺳﻪ ﺿﻠﻊ از ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺑﺎ اﻧﺪازهﻫﺎي ﺳﻪ ﺿﻠﻊ از ﻣﺜﻠﺚ دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دو ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ ارﺗﻔﺎع وارد ﺑﺮ وﺗﺮ رﺳﻢ ﺷﻮد‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ AH 2  BH  CH‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ AB  BH  BC‬‬
‫‪ AC 2  CH  BC‬‬
‫‪‬‬ ‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۶‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۷‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﺗﺎﺑﻊ‪ :‬ﺑﻪ راﺑﻄﻪاي ﺗﺎﺑﻊ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪) x‬روي داﻣﻨﻪ( دﻗﯿﻘﺎً ﯾﮏ ) ‪ f ( x‬درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫)‪P( x‬‬
‫‪ f ( x ) ‬را ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در آن ) ‪ P ( x‬و ) ‪ ، Q ( x‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺗﻮاﺑﻊ ﮔﻮﯾﺎ‪ :‬ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫) ‪Q( x‬‬
‫‪2x‬‬
‫و ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪاي ) ‪ Q ( x‬ﺻﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ‬
‫‪f ( x) ‬‬
‫‪x4‬‬
‫داﻣﻨﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﮔﻮﯾﺎ‪ :‬از ﺳﺎلﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺨﺮج ﻫﯿﭻ ﮐﺴﺮي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﻋﺪادي ﮐﻪ ﻣﺨﺮج را ﺻﻔﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻀﻮ داﻣﻨﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ } :‬رﯾﺸﻪﻫﺎي ﻣﺨﺮج { ‪Df  R ‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ f ( x ) ‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪x x 1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪x  1 x‬‬ ‫‪x  0‬‬
‫‪f ( x) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ x ( x  1)  0 ‬‬ ‫}‪ Df  R  {0,1‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫)‪x x  1 x ( x  1‬‬ ‫‪x  1‬‬

‫‪ ‬اﻟﻒ( داﻣﻨﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎده ﮐﺮدن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺎوي دو ﺗﺎﺑﻊ‪ :‬دو ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬و ‪ g‬را ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه‪ :‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬ب( ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ 2‬ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎده ﮐﺮدن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪3x‬‬
‫‪ f ( x ) ‬و ‪ g( x )  3‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ زﯾﺮا داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ }‪ R  {0‬وﻟﯽ داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪g‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ 2 :‬ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪x‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪. R‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ رادﯾﮑﺎﻟﯽ‪ :‬ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ) ‪ f ( x )  P ( x‬را ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ رادﯾﮑﺎﻟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ در‬
‫آن‪ P ( x ) ،‬ﻣﻨﻔﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ y ‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫رﺳﻢ ﺗﻮاﺑﻊ رادﯾﮑﺎﻟﯽ‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ‪x‬‬
‫‪ -1‬اﮔﺮ ‪ x‬ﺑﺎ ﻋﺪدي ﻣﺜﻞ ‪ (a  0) a‬ﺟﻤﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ a‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و اﮔﺮ ‪ x‬از ﻋﺪد ﻣﺜﻞ ‪ (a  0) a‬ﮐﻢ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ a‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ‪ y‬ﺑﺎ ﻋﺪد ﻣﺜﻞ ‪ (b  0) b‬ﺟﻤﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ b‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ و اﮔﺮ ‪ y‬از ﻋﺪد ﻣﺜﻞ ‪ (b  0) b‬ﮐﻢ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ b‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ‪ y  1  x  2‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪y  x‬‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺟﺰء ﺻﺤﯿﺢ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ﺟﺰء ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻫﻤﺎن ﻋﺪد را ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﺪ و ﻫﺮ ﻋﺪد ﻏﯿﺮﺻﺤﯿﺢ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻧﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪[ x ]  a  a  x  a  1 .‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪1) [5]  5‬‬ ‫‪2) [4 / 5]  4‬‬ ‫‪3) [1 / 5]  2‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪[ x  n]  [ x ]  n :‬‬
‫‪@riazi_sh‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻮاب ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ [ x  1]  2[ x ]  7‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۸‬‬

‫‪[ x  1]  2[ x ]  7  [ x]  1  2[ x ]  7  3[ x ]  6  [ x]  2  2  x  3‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬

 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫وارون ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ‪ :‬اﮔﺮ در ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از زوج ﻣﺮﺗﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎي ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ را ﻋﻮض ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺪﯾﺪي‬
‫از روج ﻣﺮﺗﺐ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن وارون ﺗﺎﺑﻊ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ و آن را ﺑﺎ ‪ f 1‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬وارون ﺗﺎﺑﻊ })‪ f  {(1, 2),(3, 4‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ })‪f 1  {(2,1),(4, 3‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬و ‪ f 1‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ‪ y  x‬ﻗﺮﯾﻨﻪ ﯾﮏدﯾﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺿﺎﺑﻄﻪ وارون ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ‪ x‬را ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ y‬ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﻢ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ y‬از ﻧﻤﺎد ‪ x‬و ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ x‬از ) ‪ f ( x‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫‪1‬‬

‫ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺿﺎﺑﻄﻪ وارون ﺗﺎﺑﻊ ‪ f ( x )  2x  1‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪y 1‬‬ ‫‪x 1‬‬
‫‪y  2x 1 2x  y  1 x ‬‬ ‫‪ f 1( x) ‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ در زوج ﻣﺮﺗﺐ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي دوم ﺗﮑﺮاري ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ }) ‪ f  {( 2, 2),( m , 3 ),( 1, 3),(2m , a‬ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ a ،‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫‪(1, 3)  f‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ m  1 f  {(2, 2 ), (1, 3), (2, a)} a  2‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪(m , 3)  f‬‬
‫اﻋﻤﺎل روي ﺗﻮاﺑﻊ‪ :‬دو ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬و ‪ g‬ﺑﺎ داﻣﻨﻪﻫﺎي ‪ D f‬و ‪ Dg‬را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬
‫) ‪1) ( f  g )( x )  f ( x )  g ( x‬‬ ‫‪ D f  g  D f  Dg‬و‬
‫‪ D f  g  D f  Dg‬و ) ‪2) ( f  g )( x )  f ( x )  g( x‬‬
‫) ‪3) ( f . g )( x )  f ( x )  g( x‬‬ ‫‪ D f . g  D f  Dg‬و‬
‫‪f‬‬ ‫)‪f ( x‬‬
‫‪4) ( )( x ) ‬‬ ‫}‪ D f  { D f  Dg | g( x )  0‬و‬
‫‪g‬‬ ‫) ‪g( x‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪:‬‬ ‫رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ) ‪ kf ( x‬از روي ) ‪f ( x‬‬

‫ﺑﺮاي رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ) ‪ kf (x‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺮض ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ f ( x‬را‪ k ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ ، f ( x‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ )‪ 2 f ( x  1‬را رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ) ‪   f ( x‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ f ( x‬را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎ ﻗﺮﯾﻨﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﻤﻮدار ) ‪  f ( x‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آﯾﺪ‪.‬‬
‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۹‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۰‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۱‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫واﺣﺪﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي‪:‬‬
‫‪ -1‬رادﯾﺎن‪ 1 :‬رادﯾﺎن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺪازهي زاوﯾﻪ ﻣﺮﮐﺰي داﯾﺮهاي ﮐﻪ ﻃﻮل ﮐﻤﺎن روﺑﻪروي آن ﺑﺎ ﺷﻌﺎع آن داﯾﺮه ﻣﺴﺎوي‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪L‬‬
‫‪‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ L‬ﻃﻮل ﮐﻤﺎن روﺑﻪرو زاوﯾﻪ‪ r ،‬ﺷﻌﺎع داﯾﺮه و ‪ ‬زاوﯾﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ رادﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪r‬‬
‫‪D R‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﺒﺪﯾﻞ درﺟﻪ و رادﯾﺎن ﺑﻪ ﯾﮏدﯾﮕﺮ‪:‬‬
‫‪180 ‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در داﯾﺮهاي ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ،3‬ﺗﻮﺳﻂ زاوﯾﻪ ‪ ، ‬ﮐﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 7‬ﻣﺘﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ ،   3‬اﻧﺪازه ‪ ‬ﺑﺮﺣﺴﺐ درﺟﻪ‬
‫ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪7‬‬
‫‪L 7‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪ 3  D  180  140‬‬
‫‪D‬‬
‫‪  ‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪r 3 180 ‬‬ ‫‪9‬‬
‫رواﺑﻂ ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺑﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ‪:‬‬

‫رﺑﻊ‬
‫اول‬ ‫دوم‬ ‫ﺳﻮم‬ ‫ﭼﻬﺎرم‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ‬
‫‪sin ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪cos ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪tan ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪cot ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪7‬‬
‫(‪ cos‬را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻋﻼﻣﺖ )‬
‫‪9‬‬
‫‪ 7‬‬
‫‪ ‬ﻗﺮار دارد )ﻧﺎﺣﯿﻪ دوم(‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺴﯿﻨﻮس ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﻞ ‪ :‬ﭼﻮن ‪ ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬
‫رواﺑﻂ ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫‪1) sin   cos   1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2) tan  .cot   1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪ 1  cot 2 ‬‬ ‫)‪4‬‬ ‫‪ 1  tan2 ‬‬
‫‪sin 2 ‬‬ ‫‪cos2 ‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ﻗﺮﯾﻨﻪ‪:‬‬
‫‪1) sin(  )   sin ‬‬ ‫‪2) cos(  )   cos ‬‬
‫‪tan(  )   tan ‬‬ ‫‪4) cot(  )   cot ‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ﻣﮑﻤﻞ و ﻣﺘﻤﻢ‪:‬‬
‫‪1) sin(   )  sin ‬‬ ‫‪2) cos(   )   cos ‬‬
‫‪3) tan(   )   tan ‬‬ ‫‪4) cot(   )   cot ‬‬
‫‪5) sin(   )   sin ‬‬ ‫‪6) cos(   )   cos ‬‬
‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۲‬‬

‫‪7) tan(   )  tan ‬‬ ‫‪8) cot(   )  cot ‬‬

 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪9) sin‬‬ ‫‪  )  cos ‬‬ ‫(‪10) cos‬‬ ‫‪  )  sin ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪11) tan(   )  cot ‬‬ ‫‪12) cot(   )  tan ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪13) sin(   )  cos ‬‬ ‫‪14) cos(   )   sin ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪15) tan(   )   cot ‬‬ ‫‪16) cot(   )   tan ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫رادﯾﺎن‪:‬‬ ‫‪2k‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ زواﯾﺎ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﯾﺎ ﺗﻔﺎﺿﻞ‬
‫ﻫﺮﮔﺎه زاوﯾﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ 2k  ‬ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان از ‪ 2k‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪sin(2 k    )  sin( ) :‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ‪:‬‬
‫‪y  sin x ‬‬ ‫رﺳﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﯿﻨﻮس‪:‬‬

‫‪y  cos x ‬‬ ‫رﺳﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺴﯿﻨﻮس‪:‬‬

‫‪‬‬
‫‪ y  sin( x ‬را رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ )‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺣﻞ ‪ :‬ﭼﻮن ‪ x‬ﻣﻨﻬﺎي ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﯽروﯾﻢ‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫) ‪y  a cos(bx  c‬‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮاﺑﻊ ) ‪y  a sin(bx  c‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ T ‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ | ‪ | a‬و ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ | ‪  | a‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫دوره ﺗﻨﺎوب اﯾﻦ ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫|‪|b‬‬
‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۳‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۴‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۵‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫‪ -1‬ﺗﻮانﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ :‬اﮔﺮ ‪ a‬و ‪ b‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ‪ 1‬و ‪ x‬و ‪ y‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1) a0  1‬‬ ‫‪2) a  x ‬‬ ‫‪3) a x . a y  a x  y‬‬
‫‪ax‬‬
‫‪ax‬‬
‫‪4) y  a x  y‬‬ ‫‪5) (ab ) x  a x . b x‬‬ ‫‪6) (a x ) y  a x . y‬‬
‫‪a‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ :‬ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ f ( x )  a x‬ﮐﻪ در آن ‪ a‬ﯾﮏ ﻋﺪد‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﻧﺎم دارد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ‪ a  1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﺻﻌﻮدي و اﮔﺮ ‪ 0  a  1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻧﺰوﻟﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻣﺤﻮر ‪ y‬ﻫﺎ را در ﻧﻘﻄﻪ )‪ (0 , 1‬ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮردي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪﻫﺎي ‪ y  a x‬و ‪ a  0) y  a  x‬و ‪ (a  1‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ‪ y‬ﻫﺎ ﻗﺮﯾﻨﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ :‬ﻫﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ a , b  1) a u  b7‬و ‪ (a , b  0‬ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺘﻮان ﭘﺎﯾﻪ دو ﻃﺮف را‬
‫ﯾﮑﺴﺎن ﮐﺮد‪ ،‬آنﮔﺎه ﺗﻮانﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 93 x 1  272 x 1‬را ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪93 x 1  (32 )3 x 1  36 x 2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 2 x 1‬‬ ‫‪ 36 x 2  36 x  3  6 x  2  6 x  3  x ‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪ (33 )2x 1  36 x  3‬‬ ‫‪12‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ‪ :‬وارون ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ ‪ f ( x )  a x‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪ f 1 ( x )  Logax‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ و آن را ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ ‪ x‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪a‬‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎ را در ﻧﻘﻄﻪ )‪ (1 , 0‬ﻗﻄﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﻮر‬
‫‪ y‬ﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮردي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪1) g ( x )  0‬‬
‫‪‬‬
‫داﻣﻨﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ‪ :‬داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ f ( x )  Logh( x‬از ﺣﻞ ﻧﺎﻣﻌﺎدﻻت روﺑﻪرو ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪2) h( x )  0 :‬‬
‫) ‪g( x‬‬

‫‪3) h( x )  1‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺑﻊ ))‪ f ( x )  Log(( xx12‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫‪1) x  2  0 x  2‬‬
‫‪‬‬
‫)‪2) x  1  0 x  1 x  2 D f  (2, ‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪3) x  1  1 x  0‬‬
‫‪‬‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ‪:‬‬
‫‪1) Loga1  0‬‬ ‫‪2) Logaa  1‬‬ ‫‪3) Logax  b  a b  x‬‬
‫‪1‬‬
‫‪4) Logax  m Logax‬‬ ‫‪5) Logaxn ‬‬ ‫‪6) Logax  Logay  Logax . y‬‬
‫‪m‬‬
‫‪Logax‬‬
‫‪n‬‬
‫‪x‬‬

‫‪7) Logax  Logay  Logay‬‬

‫‪@riazi_sh‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ‪ Log 2  0 / 3‬و ‪ ، Log 3  0 / 48‬ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ Log0 / 75‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۶‬‬

‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0 / 75   Log 0/ 75  Log 4  Log 3  Log 4  Log 3  Log 2  0 / 48  2  0 / 3  0 / 12‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪4‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻣﻌﺎدﻻت ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﺴﺎوي ‪ Logax  Logay‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ‪x  y‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ را ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪Log‬‬ ‫)‪( x 1‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪( x  4‬‬
‫‪ Log‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x  0‬‬
‫‪ Log2( x 1)( x 4)  2  ( x  1)( x  4)  22  x2  5 x  4  4  x2  5 x  0 x ( x  5)  0 ‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪5‬‬‫‪‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ x  5‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﻋﺒﺎرت ﺟﻠﻮي ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ را ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ )‪ y  2  Log ( x 1‬را رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ -1 :‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ x‬ﻣﻨﻬﺎي ﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﯽروﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺎﺑﻊ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ ﺑﺎ ﻋﺪد ‪ 2‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ 2‬واﺣﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﯽروﯾﻢ‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫)‪2  log ( x 1‬‬

‫‪1‬‬

‫ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﺎﺑﻊ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ‪ :‬ﻣﻘﯿﺎس رﯾﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻘﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺑﺰرﮔﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺰان اﻧﺮژي آزادﺷﺪه زﻟﺰﻟﻪ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺰرﮔﯽ زﻟﺰﻟﻪاي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ M‬و اﻧﺮژي آزادﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ‪ E‬در واﺣﺪ ) ‪ ( Erg‬ﺑﺎﺷﺪ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Log  11 / 8  1 / 5 M‬‬
‫‪E‬‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۷‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۸‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺪ راﺳﺖ و ﭼﭗ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﺪ راﺳﺖ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﺑﺎزهاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ) ‪ ( x0 , b‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪ راﺳﺖ ‪ f‬در ‪ x0‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ L‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬را ﺑﻪ ﻫﺮ اﻧﺪازه دﻟﺨﻮاه ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ‪ L‬ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط آنﮐﻪ ‪ x‬از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ‪x0‬‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪lim f ( x )  L :‬‬
‫‪x  x0 ‬‬

‫‪ -2‬ﺣﺪ ﭼﭗ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﺑﺎزهاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ) ‪ (a , x0‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪ ﭼﭗ ‪ f‬در ‪ x0‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ L‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬را ﺑﻪ ﻫﺮ اﻧﺪازه دﻟﺨﻮاه ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ‪ L‬ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط آنﮐﻪ ‪ x‬از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ‪ x0‬ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪lim f ( x )  L :‬‬
‫‪x  x0 ‬‬

‫‪ -3‬ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻊ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﺑﺎزهاي ﻣﺎﻧﻨﺪ )‪ (a , b‬ﺷﺎﻣﻞ ‪) x0‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺧﻮد ‪ ( x0‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ f‬در ‪ x0‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺪد ‪ L‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬را ﺑﻪ ﻫﺮ اﻧﺪازه دﻟﺨﻮاه ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ‪ L‬ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺮط آنﮐﻪ ‪ x‬از‬
‫دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ‪ x0‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪lim f ( x )  L .‬‬
‫‪x  x0‬‬

‫‪ lim f ( x )  L‬اﮔﺮ و ﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪ lim f ( x )  L‬و ‪lim f ( x )  L‬‬

‫‪x  x0 ‬‬ ‫‪x  x0‬‬ ‫‪x  x0‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﻪ ﺻﻮرت روﺑﻪرو اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x  1‬را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ ‪ -1 :‬ﺣﺪ راﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار وﻗﺘﯽ از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﯾﮏ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪lim f ( x )  1‬‬
‫‪x 1‬‬
‫‪ -2‬ﺣﺪ ﭼﭗ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار وﻗﺘﯽ از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﯾﮏ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪lim f ( x)  1‬‬
‫‪x 1‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻘﺪار در ﺧﻮد ﻧﻘﻄﻪ ‪ x 1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺣﺪ ﭼﭗ و راﺳﺖ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x 1‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ ، x 1‬ﺣﺪ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫|‪|x‬‬
‫‪ f ( x ) ‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ) ‪ lim f ( x‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ‬
‫‪x 0‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪ lim f ( x )  1‬‬
‫|‪|x‬‬ ‫‪ x  1‬‬ ‫‪x 0‬‬
‫‪ x  0‬‬
‫‪f ( x) ‬‬ ‫‪ f ( x)  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪  x  1‬‬ ‫‪lim‬‬ ‫‪f‬‬ ‫(‬ ‫‪x‬‬ ‫)‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪x  0  x  0‬‬
‫‪ x‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺣﺪ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ f ( x‬در ‪ x  0‬ﺣﺪ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﺛﺎﺑﺖ‪ :‬اﮔﺮ ‪ f ( x )  k‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ دﻟﺨﻮاه ‪ ، a‬ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ f ( x‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ k‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ‪ f ( x )  3‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه‪lim f ( x )  lim f ( x )  3 :‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫‪x  2‬‬

‫‪ -2‬ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻤﺎﻧﯽ‪ :‬اﮔﺮ ‪ f ( x )  x‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ دﻟﺨﻮاه ‪ ، a‬ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ a‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪@riazi_sh‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ lim x  5 :‬و ‪lim x  2‬‬

‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۱۹‬‬

‫‪x 2‬‬ ‫‪x5‬‬

‫اﮔﺮ ‪ lim f ( x )  L‬و ‪ ، lim g ( x )  m‬آنﮔﺎه‪:‬‬

‫‪x a‬‬ ‫‪x a‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪  lim( f ( x )  g ( x ))  lim f ( x )  lim g( x )  L  m‬ﺣﺪ ﻣﺠﻤﻮع )‪1‬‬

‫‪x a‬‬ ‫‪x a‬‬ ‫‪xa‬‬

‫‪ lim( f ( x )  g ( x ))  lim f ( x )  lim g ( x )  L  m‬ﺣﺪ ﺗﻔﺎﺿﻞ )‪2‬‬

‫‪x a‬‬ ‫‪x a‬‬ ‫‪x a‬‬

‫‪  lim( f ( x )  g ( x ))  lim f ( x )  lim g ( x )  L.m‬ﺣﺪ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب )‪3‬‬

‫‪x a‬‬ ‫‪xa‬‬ ‫‪x a‬‬

‫)‪f ( x‬‬ ‫‪L‬‬

‫( ‪  Lim‬ﺣﺪ ﺗﻘﺴﯿﻢ )‪4‬‬ ‫ﻣﺨﺮج ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪)   m  0  .‬‬
‫) ‪g( x‬‬ ‫‪m‬‬
‫اﮔﺮ ‪ ، lim f ( x )  L‬آنﮔﺎه‪:‬‬
‫‪x a‬‬

‫‪1) lim(Cf ( x ))  C  lim f ( x )  C  L‬‬

‫‪x a‬‬ ‫‪xa‬‬

‫‪2) lim( f ( x ))  (lim f ( x ))n  Ln‬‬

‫‪n‬‬
‫‪x a‬‬ ‫‪x a‬‬

‫‪0‬‬ ‫)‪f ( x‬‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ) ‪ f ( x‬و ) ‪ g( x‬را ﺑﺮ ‪ x  a‬ﺳﺎده ﮐﻨﯿﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫‪ lim‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪0‬‬ ‫) ‪x a g( x‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻘﺴﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺪﻫﺎ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺣﺪ زﯾﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫‪x  3x  2 (1)  3(1)  2 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫‪x 2  5x  4 ( 1)2  5(1)  4 0‬‬
‫‪x2  3 x  2‬‬ ‫)‪( x  1)( x  2‬‬ ‫‪x  2 1  2 1‬‬
‫‪ lim‬‬ ‫‪ lim‬‬ ‫‪ lim‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪x 1 x  5 x  4‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪x 1 ( x  1)( x  4‬‬ ‫‪x 1 x  4‬‬ ‫‪1  4 3‬‬
‫ﺣﺪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺟﺰء ﺻﺤﯿﺢ‪:‬‬
‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺰء ﺻﺤﯿﺢ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺟﺰء ﺻﺤﯿﺢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي آن‪ ،‬ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﯾﺎي ﺣﺪ‪ ،‬ﺣﺪﮔﯿﺮي را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺣﺪ زﯾﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫[(‪lim‬‬ ‫[‪x ]  3 x )  lim‬‬ ‫(‪1 ]  3 x  lim‬‬
‫‪‬‬
‫‪0  3 x )  3(1)  3‬‬
‫‪x 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x 1‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‪:‬‬
‫‪ (1 ‬ﺗﺎﺑﻊ در ‪ x  C‬ﺣﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬را در ﻧﻘﻄﻪ ‪ C  R‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ (2 ‬ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻊ در ‪ x  c‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ در ‪ C‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ راﺳﺖ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ) ‪ ، lim f ( x )  f (C‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﺗﺎﺑﻊ ‪ ، f‬در ‪ x  C‬ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ راﺳﺖ دارد‪.‬‬
‫‪xC‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﭼﭗ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ) ‪ ، lim f ( x )  f (C‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﺗﺎﺑﻊ ‪ ، f‬در ‪ x  C‬ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﭼﭗ دارد‪.‬‬
‫‪xC‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ روي ﺑﺎزه‪:‬‬

‫‪ (1‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روي ﺑﺎزه ) ‪ (a , b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ اﯾﻦ ﺑﺎزه ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ f‬روي ﺑﺎزه ]‪ [a , b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ f‬در ﺑﺎزه ) ‪ (a , b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﻘﻄﻪ ‪ ، a‬ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ راﺳﺖ و در‬
‫‪@riazi_sh‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ‪ b‬ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﭼﭗ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲۰‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲۱‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲۲‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲۳‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺷﺮﻃﯽ‪:‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از اﺣﺘﻤﺎل ‪ A‬ﺑﻪ ﺷﺮط ‪ B‬ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ) ‪ P ( A | B‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ ‪ A‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط آنﮐﻪ‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ ‪ B‬رخ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪P ( A  B‬‬
‫‪P ( A | B) ‬‬ ‫‪ P (B)  0‬و‬
‫)‪P (B‬‬
‫ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه وﻗﻮع ‪ B‬ﺑﺮ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ‪ A‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﮕﺬارد‪ ،‬آنﮔﺎه ﭘﯿﺸﺎﻣﺪﻫﺎي ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﯾﮏدﯾﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدن ‪ A‬از ‪ B‬ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ ) ‪P ( A  B )  P ( A). P ( B‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻦﮐﻪ ﻋﻠﯽ در درس رﯾﺎﺿﯽ و ﻓﯿﺰﯾﮏ ﻗﺒﻮل ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 0/7‬و ‪ 0/8‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻋﻠﯽ در درس‬
‫رﯾﺎﺿﯽ ﺑﻪ ﺷﺮط آنﮐﻪ در درس ﻓﯿﺰﯾﮏ ﻗﺒﻮل ﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/75‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل آنﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﺣﺪاﻗﻞ در ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ دو درس ﻗﺒﻮل‬
‫ﺷﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫‪  A  P( A)  0 / 7‬درس رﯾﺎﺿﯽ ‪‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪P( A  B) P ( A  B‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ P( A | B) ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0 / 75‬‬
‫)‪P( B‬‬ ‫‪0/ 8‬‬
‫‪  B  P( B)  0 / 8‬درس ﻓﯿﺰﯾﮏ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ P( A  B)  0 / 8  0 / 75  0 / 6‬‬
‫‪P( A  B)  P( A)  P( B)  P( A  B)  0 / 7  0 / 8  0 / 6  0 / 9‬‬
‫آﻣﺎر ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ‪:‬‬
‫‪x1  x2    xn‬‬
‫‪X‬‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‪ :‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻫﻤﻪ دادهﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪N‬‬
‫ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ :‬ﭘﺲ از ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن دادهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد دادهﻫﺎي ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ آن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ را ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ و آن را ﺑﺎ ‪Q2‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ دادهﻫﺎ را ﺑﺎ ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ ‪ a‬ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ و ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻋﺪد ‪ a‬ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ دادهﻫﺎ را در ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ ‪ a‬ﺿﺮب ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ و ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻫﻢ در ﻋﺪد ‪ a‬ﺿﺮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻟﺰوﻣﯽ ﻧﺪارد ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻋﻀﻮي از دادهﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد دادهﻫﺎ زوج ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ دو دادهي وﺳﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ‪ -1 :‬داﻣﻨﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات؛ ‪ -2‬وارﯾﺎﻧﺲ؛ ‪ -3‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر؛ ‪ -4‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫‪ -1‬داﻣﻨﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات‪ :‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﺧﺘﻼف ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ داده از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ داده و آن را ﺑﺎ ‪ R‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪( x1  x )2    ( xn  x )2‬‬
‫‪2 ‬‬ ‫‪ -2‬وارﯾﺎﻧﺲ‪ :‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﺠﺬور اﻧﺤﺮاﻓﺎت از ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ دادهﻫﺎ‪:‬‬
‫‪N‬‬
‫‪ -3‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر‪ :‬ﺟﺬر وارﯾﺎﻧﺲ را اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و آن را ﺑﺎ ‪ ‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪CV ‬‬ ‫‪ -4‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮات‪ :‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ و آن را ﺑﺎ ‪ CV‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪X‬‬
‫ﭼﺎركﻫﺎ‪:‬‬
‫ﭼﺎركﻫﺎ )ﭼﺎرك اول و دوم و ﺳﻮم( ﻣﻘﺎدﯾﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دادهﻫﺎي ﻣﺮﺗﺐﺷﺪه را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺴﺎوي ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺎرك دوم ﻫﻤﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺎرك اول را ﺑﺎ ‪ Q1‬و ﭼﺎرك ﺳﻮم را ﺑﺎ ‪ Q3‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪@riazi_sh‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺮاي دادهﻫﺎي زﯾﺮ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‪ ،‬وارﯾﺎﻧﺲ و ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮات را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲۴‬‬

‫‪2, 4, 4, 4, 4, 6‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪44‬‬
‫‪  Q2 ‬دادهاي اﺳﺖ ﮐﻪ وﺳﻂ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪1) Q2  .‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺣﻞ ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2  4  4  4  4  6 24‬‬
‫‪2) X ‬‬ ‫‪ 4‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪(2  4)2  4  (4  4)2  (6  4)2 4  4 8 4‬‬
‫‪3)  2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6 3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4)  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪5) CV   3 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 3‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲۵‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲۶‬‬
 ‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻟﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ‪ :‬ﯾﺎزدﻫﻢ‬

‫‪@riazi_sh‬‬
‫ﺻﻔﺤـﻪ ‪۲۷‬‬