1.Filozofia – z greckiego „ filos” i „ sophia” -umiłowanie mądrości. Jednoznacznie nie da się określić.

Ogólnie
dążenie do wiedzy i prawdy o świecie( rozważania na temat istoty i struktury bytu, źródeł, narzędzi poznania,
zasad wartości, sensu życia i moralności.

FILOZOFIA z gr. philosophia ‘umiłowanie mądrości’. Oznacza poszukiwanie, dążenie do wiedzy i prawdy o
świecie. Precyzyjne i jednoznaczne zdefiniowanie pojęcia filozofii jest niemożliwe ze względu na historyczną
zmienność jego zakresu i treści oraz związek przypisywanego mu znaczenia z przyjęciem określonej koncepcji
filozoficznej.
Rozważania filozoficzne dotyczą przede wszystkim istoty i struktury bytu, źródeł, narzędzi poznania, zasad
wartościowania, sensu życia i sposobów jego godnego prowadzenia.

Tradycyjnie problematykę filozofii charakteryzuje się przez wyliczenie jej tzw. działów:
ontologii (teorii bytu, metafizyki),
teorii poznania (epistemologii),
logiki (sztuki rozumowania),
aksjologii (teorii wartości), czyli etyki( teoria moralności) i estetyki( teoria piękna)
w XIX w.- historiozofia (filozofia dziejów),
w XX w. - antropologia filozoficzna (filozofia człowieka).
Filozofia grecka:
Filozofia współczesna:
Fizyka Ontologia ( metafizyka)
Logika Aksjologia
Etyka i Estetyka
Fristomologia
Historiozofia

2. POZNANIE FILOZOFICZNE ( ogólna teoria poznania )

Poznanie filozoficzne( ogólna teoria poznania)

Poznanie filozoficzne obejmują pytania o istnienie i istotę badanych przedmiotów, co to znaczy, że

przedmioty 'istnieją'? w jaki sposób istnieją?

Dociekaniem samych podstaw problemu. Jest ona rodzajem aktywności intelektualnej, w której nie
można dojść do ostatecznych rozwiązań. Specyficzne jest również to, że nie można dojść do różnych
wniosków. Jest to spowodowane następującymi cechami filozofii:
•refleksja filozoficzna ma charakter końcowo ogólny,
•podstawy myślenia filozoficznego są nie udowodnione,
•filozofia ma dwoistą bazę zewnętrzną,
•filozofowanie jest nie tylko własnością rozumu ale i emocji.
Podstawowe pytania filozofii związane są z problemem stosunku między bytem duchowym, a materialnym, a
więc z pytaniem: który z nich był przyczyną, a który skutkiem? czyli: co było pierwsze duch czy materia?
Kolejnym pytaniem jest czy duch i materia istnieją niezależnie od siebie,czy też występuje miedzy nimi jakaś
zależność? Można je odnieść do całego świata, jak i do jednego z jego elementów, jakim jest człowiek.
•W odniesieniu do świata
-czy przyroda rządzi się swoimi prawami, czy jej porządek jest ustalony przez siłę duchową od niej niezależną,
•W odniesieniu do człowieka
-czy dusza jest zależna od ciała czy też może istnieć niezależnie od niego

3. Koncepcje filozofii
Koncepcje filozoficzne:
klasyczna koncepcja- jest odrębna- autonomiczna, niezależna, wiedza o charakterze
racjonalnym, szukająca ostatecznych racji i koniecznych uwarunkowań bytu i poznania.
Charakteryzuje się własnym przedmiotem, aspektem, celem ,metodami. Dotyczy tego co podstawowe i
zasadnicze w badanym przedmiocie i ujmuje jego istotę, i konieczne uwarunkowania pozytywistyczna
koncepcja- wiąże się ona z scjentyzmem, została sformułowana w 19 wieku.
Według niej filozofia nie stanowi odrębnej wiedzy, nie ma własnego przedmiotu i własnych metod. Jest
kontynuacja nauk szczegółowych bądź daje encyklopedyczny przegląd ich teorii, zwykle kierowana jakąś ideą .
Formułuje poglądu na świat i wiedze ludzka neopozytywistyczna koncepcja
- koncepcja głoszona przez przedstawicieli kola wiedeńskiego w latach 20.
Według nich istnieją dwa rodzaje nauki:
- nauki formalne: maja charakter analityczny, oparte sa na konwencjach określających sposób posługiwania się
systemami znaków.
Należą do nich logika i matematyka
-nauki realne: empiryczne nauki przyrodnicze i humanistyczne, wzorcem jest dla nich fizyka
-Lingwistyczna koncepcja: klasyczna problematyka filozoficzna , metafizyczna. Może zając się sposobem
mówienia o filozoficznych problemach i ich rozwiązaniach, oraz charakterem i struktura filozofii czy języka
filozofii. Lingwistyczna koncepcja może utożsamiac się z neopozytywistyczna . irracjonalistyczna koncepcja:
filozofia jest zorientowanym ujęciem sensu całości lub pozycji człowieka w świecie, jest sposobem bycia
człowieka w świecie poprzez sentetyczne usensowianie świata przez szczególną orientacje własnej
samoświadomości. Jest sposobem oswajania świata lub oswajania się ze światem. Według tej koncepcji filozofia
to światopogląd, ogólna postawa życiowa, sztuka bycia.

Lub

KONCEPCJE FILOZOFII

systemowe uporządkowanie poznania

rzeczywistości (dotyczące różnych jej aspektów),
formowane w odpowiedziach
na nauko twórcze pytania i wyrażone w języku intersubiektywno-komunikowalnym.
Rozumienie k. f. warunkują:
a) przedmiot;
b) charakter poznania;
c)struktura języka;
d) pytania nauko twórcze.
I. Klasyczna koncepcja filozofii:
Według niej filozofia jest wiedzą autonomiczna, czyli o własnym przedmiocie i odpowiedniej do niego
metodzie. Filozofia jest wiedzą o charakterze naukowym ( racjonalnym), a więc intersubiektywnie
komunikatywną (jest międzyosobową komunikacją) kontrolowaną, uzyskaną przy użyciu jedynie naturalnych
zdolności poznawczych człowieka, które zabezpieczają poznawczą prawomocność. Przedmiotem filozofii jest
byt, a filozofia zmierza do poznania ostatecznych racji, czyli przyczyn jego istnienia i ukształtowania. Filozofia
zmierza do istnościowej analizy tego co jest, czyli co istnieje.
II. Pozytywistyczna koncepcja filozofii:
Koncepcja ta wiąże się ze scjentyzmem, tzn z [poglądem, iż najdoskonalszą postać wiedzy ludzkiej stanowią
nauki przyrodnicze,posługujące się metodą matematyczno-fizykalna. Wg tej koncepcji filozofia nie stanowi
odrębnej wiedzy, nie ma własnego przedmiotu i własnych metod. Zatraca swoją autonomiczność. Jest co
najwyżej kontynuacją nauk szczegółowych, daje encyklopedyczny przegląd ich teorii, stara się zestawić ich
wyniki w pewną syntezę, kierowaną jakąś ideą, np postępu ewolucji.
III. Lingwistyczna koncepcja filozofii:
W sensie szerokim oznacza sposób filozofowania, charakteryzują się szczególną wrażliwością na językowa
stronę zagadnień filozoficznych, niechęcią do spekulacji i ryzykownych syntez, nie poprzedzonych
skrupulatnymi analizami cząstkowymi oraz przekonaniem o intersubiektywnym i poznawczym charakterze tego
rodzaju analiz. Zadaniem filozofii jest analiza języka potocznego w celu wyjaśnienia sensu, pojęć i twierdzeń.
IV. Irracjonalistyczna koncepcja filozofii:
Według niej filozofia jest pewną, bardzo osobistą interpretacją sensu rzeczywistości. Interesuje się przede
wszystkim pozycją
człowieka w świecie, jego relacjami z innymi podmiotami, dramatami, które z tego wynikają. Staje się przez to
bardziej sposobem bycia człowieka w świecie niż intelektualnym poszukiwaniem zrozumienia ostatecznych
przyczyn rzeczywistości. Filozofia jest ekspresją podmiotu filozofującego, przez co bliższa jest światopoglądowi
pewnej ogólnej postawie życiowej. (Rozumienie filozofii jest równoznaczne ze światopoglądem)

4.Metody filozoficzne:
Metody uprawiania filozofii są związane z przyjętymi koncepcjami poznania, nauki i filozofii. Można je dzielić
na metody specyficznie filozoficzne i niespecyficznie filozoficzne.
Wyróżniamy tu następujące grupy metod, stosowane w różnych działach filozofii, w ramach rozmaitych szkół i
kierunków:
1) metody fenomenologiczne,
2)metody logiczno-lingwistyczne,
3) metody hermeneutyczne,
4) metody ontologiczne,
5) metody metafizyczne,
6) metody transcendentalne

5. Komu potrzebna jest filozofia

Każdemu, ponieważ zadaje pytania i szuka odpowiedzi.

6. Filozofia a nauki szczegółowe.

Nauki szczegółowe zajmują się tylko pewnymi fragmentami rzeczywistości, a filozofia buduje szeroki
obraz świata, który może być pomocny w wyznaczeniu bibliologii jej miejsca w systemie nauk, zwłaszcza
że na ten temat wciąż toczą się dyskusje w środowisku naukowym.

Nauki szczegółowe badają rozmaite przedmioty, w ich budowie, badają warunki ich występowania i związków z
innymi przedmiotami nauki szczegółowe stosują metody poznawcze, w metodach uwikłane są założenia
dotyczące przedmiotu lub skuteczności badan nauki szczegółowe badają swój przedmiot i opisują, ze kierujemy
się pewnym poczuciem wartości lub wydajemy sady o wartościach czegoś.
Nauki szczegółowe badają człowieka, jego ciało, psychikę, zachowanie, działalność, pochodzenie i dzieje,
choroby, przyszłość filozofia , problematyka filozoficzna jest trudna i subtelna, komplikuje ja nawarstwianie się
na siebie różnych pojęć. W filozofii podlegają analizie różne postacie bezpośredniego kontaktu poznawczego
przedmiotu z podmiotem , różnego rodzaju intuicje. Filozofia rozwijała się w szkołach, które wytwarzały i
rozwijały własny język, własną aparaturę pojęciową. Badacz kształcił się na klasyka rozmaitych poglądów.

7. Filozofia a światopogląd

Filozofia kształtuje treści światopoglądowe , w tym samym wywiera wielki wpływ na praktyczną postawę
jednostki, a także zbiorowości w pełni akceptującej
określony światopogląd. Odgrywa on decydującą wolę w postępowaniu człowieka , w praktycznym
rozwiązywaniu poszczególnych spraw w podążaniu pewną wytkniętą linią życiową. Określa postawę , jaką
jednostka zajmuje
wobec otaczającej ja rzeczywistości.
Światopogląd i filozofia to dwa terminy oznaczające pewien stosunek człowieka do otaczającej go
rzeczywistości, nie oznaczają one jednak tego samego.
Światopogląd jest zbiorem opinii i poglądów człowieka dotyczących świata –jest on względnie stały, choć może
się zmieniać i ewoluować wraz ze zdobywanym doświadczeniem. Światopogląd każdego człowieka jest
wyjątkowy, ze względu na zróżnicowanie doświadczeń, wiedzy, różnych codziennych okoliczności –nie ma
dwóch takich samych światopoglądów (choćby były bardzo podobne, zawsze będzie jakaś drobna kwestia
różnicująca).
Na światopogląd człowieka składają się przemyślenia dotyczące aksjologii, miejsca człowieka we
wszechświecie, obrazu społeczeństwa czy spraw ogólnych. Przez fakt, że istnieje wiele sposobów ujmowania
wspomnianych kwestii, można wyodrębnić różne rodzaje światopoglądu –np. naukowy, religijny, ateistyczny.
Filozofia jest natomiast pojęciem znacznie szerszym niż światopogląd. Zawiera ona w sobie to drugie pojęcie
jako określoną wizję świata, poza tym jednak zwraca także uwagę na ogólny model życia. Słowo „filozofia”
pochodzi z greki i oznacza umiłowanie mądrości. Filozofia stała się tym samym nauką o rzeczach ogólnych,
dążeniem do wiedzy i pełnego poznania świata. Filozofia zawiera w sobie wskazówki jak żyć, do czego dążyć,
wskazuje także cel egzystencji człowieka.
Jakie są podobieństwa i różnice między filozofią a światopoglądem? Jeśli chodzi o podobieństwa, to, jak już
wspomniano, oba terminy dotyczą namysłu nad światem, tworzą podstawę funkcjonowania
człowieka w otaczającej go rzeczywistości. Są one stosunkowo trwałe –ale choć w ciągu życia przekształcają
się, zmiana ta rzadko zachodzi w sposób radykalny.
Różnice między światopoglądem i filozofią nie są bardzo wyraźne, należy jednak zwrócić na nie uwagę.
O ile światopogląd jest niepowtarzalny i właściwy dla każdej jednostki z osobna, to jedną filozofię mogą
wyznawać całe
grupy społeczne.
Przykładowo, pewne filozofie związane są z określonymi religiami. W chrześcijaństwie mamy do czynienia z
filozofią chrześcijańską, która nie tylko w określony sposób tłumaczy naszą rzeczywistość, ale także wskazuje
chrześcijanom ich życiowe cele. Wyznawcami, czy raczej zwolennikami,
filozofii chrześcijańskiej są praktycznie członkowie Kościoła katolickiego czy innych wyznań chrześcijańskich.
Ponadto, filozofia, prócz oglądu otaczającego nas świata, dostarcza także pewnych wskazówek, prowadzących
człowieka do określonego celu. Podsumowując, światopogląd powstaje na gruncie pewnej życiowej filozofii,
która jest szerszym spojrzeniem na rzeczywistość i służy człowiekowi pomocą na drodze do odnalezienia celu
życia.

***************************
Światopogląd, w jej budowie biorą udział nauki szczegółowe ( przyrodnicze i humanistyczne).
Jednakże sama wiedza filozoficzna i naukowa nie wystarczy do zaangażowania calej osobowości ludzkiej, do
podjęcia decyzji w sprawie wyboru i realizacji celu naszego życia oraz akceptacji( odkrytego), sensu naszego
istnienia. Trafnośc i skuteczność decyzji nie doprowadzi do utożsamienia światopoglądu z wiedzą. Świato
pogląd nie jestm czymś jednoznacznie wyznaczonym, zawsze pozostanie w nnim miejsce na wiarę, zaufanie,
decyzję. Zależnie od punktu widzenia mamy do czynienia z różnymi rodzajami światopoglądu.
Światopogląd dzieli sie na: racjonalny i nieracjonalny, religijny i niereligijny, scjentyczny i niescjentyczny.
Światopogląd racjonalny- światopogląd eliminujący lub ograniczający w podstawowych wyborach dziłania:
nastrojów, popędów, nawyków. Odwołuje się do nauk szczegółowych i filozofii, zgodnie z zakresem ich
kompetencji.
Światopogląd scjentyczny- światopogląd ufający bezwzględnie naukom szczegółowym. Stara się podążać za
nimi, dzieli ję na teorię i hipotezy, na problemy sensu świata, życia człowieka, moralności na całość bytu.
Światopogląd religijny- światopogląd odwołujący się do onjawienia się lub opiera się na zaufaniu Bogu albo
jego wysłannikowi.
Filozofia a światopogląd

W filozofii jest więcej pytań niż odpowiedzi i pomaga ona utworzyć własny światopogląd.

8. Filozofia a ideologia
Ideologia to jakaś doktryna ( zespół twierdzeń ,ocen i norm), będąca podstawą postępowania lub narzędziem
działania jakieś grupy społecznej. Doktryna związana z działaniem grupy klasowo ( w sensie marksistowskim),
zdeterminowanej. Stąd niektórzy nie odróżniają rożnicy między filozofią, światopoglądem i ideologią.
Filozofia w przeciwieństwie do ideologii stanowi próbę przedstawienia rzeczywistości taką, jaka się ona
jawi jako przedmiot poznania teoretycznego, niezależnie od tego, czy wypracowany w jej ramach obraz
pojęciowy odpowiada czyimkolwiek interesom.

Trzy różne postawy-pojęcia, za które przyjęłam:

1. filozofię (i myślenie czysto filozoficzne),

2. światopogląd (jako całokształt poglądów na rzeczywistość),
3. ideologię (jako specyficzną postawę określonej grupy społeczne)j

9. Co dziś pozostało z filozofii.

10.DZIAŁY FILOZOFII:
1. Ontologia(metafizyka)
jest to teoria bytu, szeroko rozumianej rzeczywistości. Ontologia próbuje rozstrzygnąć, czy istnieje jeden byt,
czy więcej jego rodzajów. Docieka jego natury oraz tego, jakie istotne wartości mu przysługują. Rozważa byt w
aspektach czasowymi przestrzennym. Stawia problem wolności, próbując wyjaśnić, na czym polega i jaki ma
zakres. Podejmuje zagadnienie rozwoju rzeczywistości oraz prawidłowości, które nim rządzą.
Poczynając od Arystotelesa, rozumie się ją jako "filozofie pierwszą", ponieważ pyta ona o pierwsze zasady i
pochodzenie bytu jako bytu.
Jej tematami są:
sam byt (ontologia), boski byt (filozoficzna teologia), dusza (psychologia) i powiązane w całość wszystkiego, co
istnieje (kosmologia).

2. Epistemologia(gnoseologia, teoria poznania).

W ramach tej dyscypliny filozoficznej mieszają się problemy dotyczące poznania bytu. Rozpatruje ona tę
szczególną postać aktywności ludzkiej, która zmierza do wykrycia wiedzy o rzeczywistości. Dlatego też
analizuje pochodzenie poznania (aspekt genetyczny) jak też drogi, którymi powinno podążać (aspekt
metodologiczny). Rozważa kwestie możliwości poznawczych człowieka, a więc sprawę tego rodzaju, czy świat
jest w pełni dla niego poznawalny, czy też nie. Kieruję wreszcie swą uwagę na rezultaty naszych czynności
poznawczych, mając na względzie to, czy osiągnięte wyniki odznaczają się prawdziwością.
3. Antropologia filozoficzna
-wypracowuje ogólną, filozoficzną koncepcje człowieka. Przede wszystkim koncentruje się na jego istotnych
właściwościach, czyli na tzw. naturze ludzkiej, oraz stara się określić miejsce, jakie zajmuje on w świecie
przyrodniczym, jak także w świecie społeczno-kulturowym. Ponadto porusza zagadnienia sensu i celu życia
ludzkiego, szczęścia, cierpienia, śmierci, stosunku jednostki do zbiorowości.
4. Etyka, czyli nauka o moralności
-interesuje się ona postępowaniem ludzkim, jego charakterystyką z punktu widzenia dobra i zła. Jej celem jest
wskazanie metodyczne sprawdzonych postaw dla sprawiedliwego, rozumnego i sensownego działania oraz
(wspólnego) życia. Zasady i postawy etyki powinny być powszechnie ważne i racjonalnie przekonywujące, bez
powołania się na zewnętrzne autorytety, dlatego wobec panującej moralności zajmuje ona krytyczne stanowisko.
5. Estetyka
-zajmuje się ogólnym określeniem piękna i formami, w jakich piękno się przejawia tak w sztuce, jak i w naturze,
oraz jego oddziaływaniem na odbiorcę. W zależności od orientacji, określenia te często funkcjonale i opisowe
albo normatywne i ustanawiające. Obok samej teorii sztuki wyjaśnia się w niej problem sądów estetycznych i
form estetycznego odczuwania oraz przeżycia. W najnowszej estetyce znajdują się także elementy z zakresu
teorii informacji i analizy języka.
6. Filozofia społeczna
-dziedzina ta rozpatruje ogólne zagadnienia związane z życiem społecznym człowieka. W jej obrębie pojawiają
się takie problemy jak: problem prawidłowości kierujących funkcjonowaniem i rozwojem społeczeństwa,
kwestia świadomości społecznej i jej stosunku do materialnych warunków egzystencji ludzkiej, zagadnienie
państwa, problem dziejów, ich kierunku, sensu oraz czynników decydujących o takim czy innym przebiegu
wydarzeń historycznych.
******************************************************************************************
**********
I.TEORIA BYTU
-ONTOLOGIA / metafizyka: o tym co jest co mnie otacza, teoria bytu
II. TEORIA POZNANIA:
AKSJOLOGIA- - która opisuje pojęcie wartości i tłumaczy czym te wartości są i jak je udowodzić i
oceniać.Jest to nauka o wartościach , o hierarchii wartości( która ma kluczowe znaczenie w filozofii)
Etyka- teoria moralności. Dotyczy tego jak ma się zachowywać człowiek, aby postępować moralnie i czynić
dobro.
Estetyka- która posługuje się pojęciem piękna, wzniosłości, tragizm, brzydota.
FILOZOFIA POLITYKI ( f. prawa, f. państwa)
-FILOZOFIA RELIGII
- w XIX w. HISTORIOZOFIA ( filozofia dziejów)
- HISTORIA FILOZOFII
- METAFILOZOFIA ( filozofia o filozofii)
Aksjologia- Pytanie: czym jest wartość , jej charakter, ustaleniem co ma wartość najwyższą , budowaniem
hierarchii, sposoby poznawania i realizowania.
Aksjologia zajmuje się :
- genezą wartości
- hierarchie wartości
- relacje między różnymi typami wartości.

GNOSEOLOGIA / EPISTEMOLOGIA: zajmuje się poznaniem rzeczy, świata – teoria poznania..

epistemolog: interesuje się tym – czy to co wiemy do tej pory jest prawdziwym źródłem wiedzy / prawdą
-LOGIKA - teoria czynności poznawczych, przede wszystkim nauko-twórczych, a więc głównie:
1) grupowania obiektów badań
2) stwierdzania faktów i konwencji teoretycznej
3) rozumowania, a w szczególności uzasadniania oraz wyjaśniania i wnioskowania.
Teoria poznania – zajmuje się teorią poznania bytu, świat jest w pełni przez człowieka poznawalny. Stara
się określić prawdę i podać jej kryterium.
TEORIA POZNANIA ZAJMUJE SIĘ:
- źródła
- rodzaje
- ogólne metody poznania
- kryteria prawdy
ARCHE- sam początek wszechświata [gr.], to element tworzący rzecz albo coś, co zapoczątkowuje serię
rzeczy lub zjawisk w rozwoju czasowym. Późniejsi filozofowie greccy rozumieli arche jako praelement
materialny, z którego rozwinęła się przyroda.
ARCHE- WSZYSTKIE BYTY ŁĄCZĄ SIĘ W MATERIĘ.

Filary cywilizacji:
Filozofia grecka
Prawo rzymskie
Chrześcijaństwo

FILOZOFIA:
1. Starożytna (VI w. p.n.e. – 529 r. n.e.)
2. Średniowiecza (V – XVI w. n.e.)
3. Nowożytna (XVII = > )

STAROŻYTNOŚĆ ( teoria że wszystko pochodzi z żywiołów)

1. Starożytna:
Presokratycy (Tales z Miletu) → Sokrates, Platon, Arystoteles – założył szkołę → Szkoły filozoficzne →
Zamknięcie Akademii Platońskiej (529 r. n.e.).

W starożytności filozofowie nie określili jeszcze problemów , a pierwotną przyczynę.

Nie było jeszcze przedmiotu poznania, a tylko próby rozwiązywania problemów.

Próbowali określić przyczynę istnienia świata

Grecy zapoczątkowali filozofię , wynikało to z potrzeby zrozumienia świata ( z gr. Umiłowanie
mądrości)Pierwsi filozofowie to filozofowie przyrody- piersi którzy szukali zasady rządzącej światem na
podstawie tego co widzą na własne oczy , na podstawie przyrody, zwierząt i ludzi.

I. PRESOKRATYCY - łączy ich zainteresowania filozofią przyrody. Odrzucali jednocześnie tradycyjne,

mityczne wyjaśnienia zjawisk fizycznych. Postawili oni pytanie o pratworzywo (arche), z którego został
zbudowany świat.
Jeden z głównych poglądów filozofii starożytnej to epikureizm.
Nazwa tego kierunku wywodzi się od jego twórcy Epikura(około IV do III wieku przed naszą erą).
Epikureizm głosi pochwałę życia i ucieczkę od cierpień.
Główną maksyma epikurejczyków była maksyma "carpe diem" czyli ciesz się chwilą. Epikurejczycy głosili
żeby cieszyć się z tego co przynosi obecny dzień i "chwytać" z życia jak najwięcej.
Innym ważnym poglądem filozoficznym znanym w starożytności był stoicyzm.
Za ojca stoików uznaje się Zenon z Kiton(około III wieku przed naszą erą).
Stoicy głosili, żeby kierować się w życiu zasadą złotego środka. Czyli żeby zachować umiar we wszystkim
co się robi. Ideałem stoików był jednak także człowiek, który ze spokojem przyjmuje wszystko to, co się zdarza.
Odważnie staje wobec przeciwności losu, nie rozpacz gdy dotknie go nieszczęście, ale i z umiarkowaną radością
przyjmuje wszystko to co dobre. Właśnie w od postawy stoików wzięło się popularne powiedzenie "stoicki
spokój", które oznacza postawę spokoju niezależnie od tego co wydarza się w życiu.

Pierwszą odpowiedź - zasadą świata jest woda dał Tales z Miletu.

1. Tales z Miletu - (624 - 564 p.n.e.) 1 filozof w filozofii zachodu,
UZNAŁ WODĘ ZA PRAMATERIĘ WRZECHŚWIATA. Jest określany jako astronom, technik, kupiec,
matematyk, meteorolog, polityk, teolog, a przede wszystkim filozof. Potrafił mierzyć wysokość piramid i
przewidzieć zaćmienie Słońca w 585 r. p.n.e. Pierwszy z tzw. Filozofów Jońskich, matematyk i astronom.
Wszystko co żyje wyłoniło się z wody. Twierdził ,że wszystko powstało z wody i właśnie woda jest zasadniczą
materią i początkiem wszystkich rzeczy , także ziemi.( twierdzenie Talesa- wyznaczył wysokość piramidy)

ANAKSYMENES ( VI w p.n.e.)
Teoria POWIETRZE
Filozof Joński. Starał się zbadać z czego składa się wszechświat. Według niego podstawowym elementem świata
było powietrze. W zależności od tego czy było ono rozrzedzone czy zagęszczone powstaje ogień, woda, ziemia i
człowiek. U człowieka jego zdaniem jest jeszcze pewna odmiana powietrza- dusza)

PITAGORAS Z SAMOS ( VI w p.n.e.)

Teoria muzyki i matematyki
Wyznawał idealistyczny kierunek filozofii. Pierwszy matematyk. Głosił naukę o wędrówce dusz i ich
udoskonalaniu się. Wyobrażał sobie ziemię i inne ciała niebieskie jako mające kształt kuli- najdoskonalszej
figury geometrycznej. Teoria muzyki .

PARMENIDES(515 p.n.e.)
Teoria bytu
Zajmował się przede wszystkim teorią bytu. Jego teoria polegała na tezie: „ Trzeba z konieczności powiedzieć i
myśleć , że to , co jest , istnieje” Byt jest a niebytu nie ma , jeden byt ogólnie. Twierdził że byt nie ma
początku , bo musiał by powstać z niebytu , a niebytu nie ma. Nie ma też końca , więc jest wieczny. Jest także
ciągły , gdyż każda przerwa była by niebytem. Można wywnioskować że byt jest stały i jest jeden.

ZENON Z ELEI ( 490-430 p.n.e.)

Teoria paradoksu( ŻÓŁW ) STRZAŁA)
Filozof grecki. Uczeń Parmenidesa. Autor paradoksu- Posługuje się zwykle znaczeniami maksymalnie
kontrastowymi (antyteza ), ustalając miedzy nimi stosunek wzajemnego zawierania się (inkluzji). Najprostsza
forma paradoksu jest oksymoron.
Paradoks służy często aforystyce, np. Pierwszym warunkiem nieśmiertelnosci jest śmierć. Następca Parmenidesa
z Elei, główny przedstawiciel szkoły eleatów twórca dialektyki zajmował się ruchem, twierdził, ze ruch jest nie
możliwy, bo przedmiot w ruchu, aby przebyć jakąś drogę, musi wpierw przebyć jej połowe, potem połowe drogi
pozostałej itd., a wiec musi przejść nieskończoną liczbę odcinków, tego nie można uczynić w skończonym
przeciągu czasu. Stwierdził także, ze prędkość jako taka nie istnieje, bo względem różnych przedmiotów jest
inna, wobec czego nie można jej określić.( żółw biegnący) (strzała- dotyczy czasu) Pierwszy fragment Zenona to
kontrapozycja: z założenia, że jeśli byt nie ma wielkości to byt nie istnieje wynika, ze jeśli byt istnieje, to byt
posiada wielkość. Zenon dowodzi tu, ze każda cześć bytu musi posiadać jakąś wielkość. Drugi jego fragment to
zastosowanie reguły odrywania: nie mające wielkości jest niczym. Zenon dowodził tu, ze co nie ma wielkości,
nie może istnieć. Tylko trzeci fragment z fragmentów Zenona (203.) jest bardziej złożony: mamy tam jednak
regule, ale trójprzesłankowa. Zenon dowodzi, ze przyjęcie wielości bytów prowadzi do
sprzeczności. Powszechnie znane SA paradoksy Zenona z Elei, stanowiące argumenty przeciw ruchowi,
m.in.:
1) paradoks strzały, mówiący, ze strzała wypuszczona z luku nigdy nie doleci do celu (wynika to z faktu, Iz
w każdej chwili teraźniejszej strzała owa nie porusza się, lecz spoczywa, zajmując jakieś określone miejsce
w przestrzeni - ponieważ zaś czas składa się z takich właśnie chwil, tzn. chwil, w których strzała spoczywa,
wiec w istocie spoczywa ona w ogóle i nie może posuwać się do przodu),
2) paradoks Achillesa, głoszący, Iz najszybszy biegacz nigdy nie dogoni najwolniejszego żółwia. Podany
przez Zenona z Lei paradoks Achillesa i żółwia przedstawia się zazwyczaj tak: oto Achilles ściga się z
żółwiem, a będąc pewnym zwycięstwa daje mu fory: zwierze drepcze już daleko w trzodzie, gdy achajski
biegacz zaczyna wyścig. Następnie Achilles dobiega do miejsca, w którym niedawno był żółw, ale w tym
czasie zwierzak dochodzi już do następnego miejsca, które znów osiąga w końcu Achilles, ale żółw
dochodzi w tym czasie do nowego, Achilles znowu dobiega, ale żółw itd., itd., id...W ten sposób Achilles
nigdy nie dogoni żółwia - konkludował Zenon. Zgodnie z argumentacja Zenona szybkobiegacz nie może
dogonić żółwia, bo gdy pokona odległość, jaka dzieli go od miejsca, gdzie był żółw przed chwila, ten
przesunie się już o następny kawałek drogi, itd.. Oba paradoksy Zenona wyjaśnia się zauważając, ze choć
opisane sytuacje tworzą nieskończone ciągi zdarzeń, w których droga wyrażona jest przez nieskończony
szereg geometryczny, to suma tych szeregów jest skończona, wiec i czas osiągnięcia celu jest skończony.
Zenon z Lei posługując się wyszukanymi argumentami rozumowymi bronił tezy o niezmienności i
niepodzielności bytu. Sformułował słynne paradoksy, które miały dowodzić, ze ruch (zmiana) nie istnieje.
Przeciwko wielości rzeczy wysuwał twierdzenie, ze nie można w nieskończoność dzielić czegoś, bo uzyska się
w końcu części nie posiadające wymiarów, a suma części bez wymiarów musi być równa zeru.

Paradoksy Zenona z Elei były rozważane przez najwybitniejszych filozofów, a doczekały się naukowego
rozwiązania dopiero dzięki badaniom nad pojęciem ciągłości m.in. przez G.W. Leibniz i I. Newton.

Anaksagoras z Kladzomen (ok. 500 - ok. 428 p.n.e.)

Teoria świata skł. się z cząsteczek
Twierdził, iż rzeczywistość składa się z nieskończonej liczby istniejących odwiecznie i niezniszczalnych, a przy
tym nieskończenie podzielnych cząstek materii, tzw. zarodków (gr. spermata) które - pierwotnie zmieszane -
zaczęły się wyodrębniać, łączyć i rozłączać dzięki stanowiącemu ich zasadę porządkującą wiecznemu i
nieograniczonemu niczym rozumowi (gr. nus). Pojawiły się tak rzeczy będące w istocie przejściowymi układami
wszystkich typów elementów, z których jedne w danym przypadku dominują, inne zaś pozostają w ukryciu
(dlatego na poziomie rzeczy wszystko może zmieniać się we wszystko, przy absolutnej niezmienności pra
tworzywa).

Pitagoras (ok.582-ok.507p.n.e.)
Teoria muzyki i matematyki.
Matematyk i filozof grecki, urodzony na wyspie Samos. Był założycielem słynnej szkoły religijno-filozoficznej w
Krotonie w Italii. Przyjmuje się, że to on zaczął stosować systematyczne dowodzenie twierdzeń geometrycznych.
Jemu też przypisuje się wprowadzenie pojęcia podobieństwa figur geometrycznych, a także dowód znanego
twierdzenia o trójkątach prostokątnych, odkrycie niewspółmierności odcinków oraz wiele innych osiągnięć.
Heraklit z Efezu (ok. 540 p.n.e. - ok. 480 p.n.e.)
Teoria przeciwieństw
Nazywany był ciemnym filozofem. Według Heraklita rzeczywistość polega na ciągłym stawaniu się - stawanie
się zaś jest nieprzerwanym ścieraniem się przeciwieństw.
Za podstawę istnienia Wszechświata Heraklit uznał ogień, który żyje śmiercią tego, co spala. Jego teorię
zmienności nazywa się wariabilizmem lub herakliteizmem, a najlepszym jej przykładem jest rzeka, której wody
ciągle się zmieniają płynąc. Stąd słynne powiedzenia Heraklita: nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki lub
panta rhei - wszystko płynie. Heraklit zwrócił większą uwagę na człowieka. Krytykował poznanie zmysłowe,
natomiast wychwalał rozum, uznając, że kieruje on nie tylko człowiekiem, ale i wszechświatem
w ogóle.
Epikur (341 p.n.e.-270 p.n.e.)

ZAPOCZĄTKOWAŁ EPIKUREIZM-jak osiągnąć szczęście.

Grecki filozof, twórca epikureizmu. Był jednym z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii
klasycznej, w której dominowały zagadnienia filozofii życia - rozważania na temat jak osiągnąć pełne szczęście.
Na temat życia Epikura nie wiadomo zbyt wiele, gdyż nie zachowały się do dzisiaj żadne jego oryginalne dzieła,
których ponoć napisał ponad 40. Głównym źródłem wiedzy o Epikurze i jego systemie są prace rzymskiego
filozofa i poety Lukrecjusza.
Wiadomo na pewno, że założył szkoły filozoficzne. Natomiast w Atenach, w którym założył szkołę filozoficzną
zwaną często Ogrodem. Skupił wokół siebie grupę podobnie myślących filozofów, którzy zapoczątkowali
epikureizm - dla którego kluczowym pytaniem było jak osiągnąć szczęście w życiu doczesnym, jak żyć, żeby
być szczęśliwym. Mimo takich założeń pierwotnych epikureizmu, jego koncepcje metafizyczne, zwłaszcza w
teorii poznania, miały później znaczny wpływ na filozofów niemal do czasów współczesnych. Epikureizm,
konkurował ze stoicyzmem aż do czasów rozwoju chrześcijaństwa.
Sokrates (469-399 roku p.n.e.)
Uczył co to cnota etyczna. Teoria doświadczania np. dobry jest ten , który wie co to dobro.
Jeden z największych filozofów greckich. Nauczyciel Platona. Żył w Atenach, gdzie nauczał prowadząc dysputy
z przypadkowymi przechodniami na ulicach miasta, zyskując sobie zarówno popularność jak i wrogość. Został
skazany na śmierć przez wypicie cykuty za bezbożność i psucie młodzieży.
Niemniej tradycyjnie przyjmuje się, że do oryginalnych pomysłów Sokratesa, które później zaadaptowali jego
uczniowie do swoich systemów filozoficznych należy: wiara w absolutne znaczenie pojęcia dobra i cnoty,
tożsamość dobra i wiedzy, stworzenie systemu edukacji, zwanego dialektyką. Sokrates był również twórcą
metody indukcyjnej.

1. SOKRATES (469–399 p.n.e.), filozof o którym mówi się że sprowadził filozofię z nieba na ziemię Filozof
grecki, nauczyciel Platona. W młodości związany ze stronnictwem peryklejskim, ostatecznie stał się
przeciwnikiem demokracji, co było prawdziwym powodem wytoczonego mu 399 roku procesu. Skazany na
śmierć przez otrucie cykutą. Sokrates nie stworzył zamkniętego systemu filozoficznego, podkreślając
świadomość własnej niewiedzy („wiem, że nic nie wiem”). Sokrates: „ O wartości człowieka świadczy jego
wykształcenie”. Uznawał:
Istnienie absolutnego dobra i absolutnej prawdy.
Prowadzenie ludzi ku jej poznaniu - za swą misję życiową.
Środkiem poznania była według Sokratesa metoda żywego dialogu.
Bezwzględnym i najwyższym dobrem człowieka jest cnota moralna, wiążąca ze sobą dobro i pożytek oraz
udzielająca szczęścia.
Wszelkie zło pochodzi z nieświadomości.

Platon (427 roku p.n.e. - 347 roku p.n.e.)

ZAŁOŻYCIEL SZKOŁY PLATOŃSKIEJ, TWÓRCA IDEALIZMU
( DOBRO PODOBNE DO BOGA) Dusza- czynnik idealny
Uważał, że dusza ludzka istnieje przed jego narodzeniem. I że dusza jest nieśmiertelna .
Jeden z największych myślicieli wszechczasów jeden z najważniejszych filozofów. Biograf i przekaziciel
myśli Sokratesa, jego najwybitniejszy uczeń. Założyciel sławnej Akademii Platońskiej, która przetrwała bez
mała 1000 lat.
Platon uznawał dualizm świata: świat idei - niedostępny zmysłom oraz świat materialny. Świat idei to
według Platona jedyny, prawdziwy świat, wszystko inne jest cielesne, ulotne, przemijające. Dlatego też
najbardziej w człowieku interesowała go dusza, jako czynnik idealny, niezniszczalny, który trwa poza śmierć.
Dusza przed urodzeniem przebywa w świecie idei i tam zdobywa wiedzę o tym, co dobre. Rolą nauczyciela nie
jest, więc pouczanie czy nauczanie, lecz pomoc w wydobyciu wiedzy, za pomocą pytań, refleksji.
Platon jest również autorem koncepcji idealnego państwa, w którym władzę sprawowaliby filozofowie,
kierując się ideami dobra, prawdy i piękna. Według niego filozofowie stoją na szczycie drabiny społecznej,
bo posiedli cnotę mądrości. Pozostali obywatele zajmują w państwie pozycję w zależności od osiągniętej
doskonałości. Państwo jest sprawiedliwe wtedy, gdy każdy dba o to, co do niego należy, jest bezwzględnie
podporządkowany władzy filozofów-władców, polityka państwa podporządkowana jest celom moralnym.
Państwo powinno decydować o każdej dziedzinie życia obywateli. Jego idea państwa idealnego nigdy nie została
zrealizowana.
Filozofia Platona, szczególnie jego nauka o duszy i niewidzialnym świecie idei silnie oddziaływała na
chrześcijaństwo.
PLATON (ok. 427–347 p.n.e.),

Dualizm Platoński- Ogólność w konkrecie pozwala mi na prawidłowe nazwanie rzeczy.

Filozof grecki, uczeń Sokratesa, twórca platonizmu. Założyciel szkoły zw. Akademią Platońską. Głosił:
Iż idee, czyli pojęcia ogólne istnieją realnie jako czyste własności bądź jako niezmienne prawzory zmiennych
rzeczy.
Świat jest urządzony celowo i harmonijnie przez swego sprawcę (Demiurga), który go zbudował z odwiecznej
materii.
Przejął od Sokratesa i rozwinął koncepcję duszy nieśmiertelnej jako czynnika witalnego (źródło życia),
moralnego (czyniła z człowieka podmiot moralny) oraz racjonalnego (pozwalała poznać prawdy wieczne).
Sądził, że jedynym poznaniem o charakterze wiedzy jest rozumowe poznanie idei (racjonalizm, idealizm).
W etyce uważał, że cnota jest ładem i harmonią duszy oraz wprowadził klasyfikację cnót.
Postulował stopniowe osiąganie dóbr idealnych (u szczytu idea dobra), do których człowiek dochodzi przez
dobra realne.
Sformułował też koncepcję idealnego państwa, zgodnie z koncepcją ustroju autorytarnego, uzasadnianego
hierarchicznie wg ich moralnej predyspozycji do rodzenia (rolnicy), walki (żołnierze) i rządzenia (mędrcy).
W estetyce stawiał za wzór twórcę jako natchnionego boskim szałem pośrednika między bogami a ludźmi.
Pogardzał twórcą będącym jedynie naśladowcą rzeczy.
DZIEŁA: Sofista, Polityk, Uczta, Fajdros, Gorgiasz, Teajtet, Państwo, Timajos, Fedon, Prawa.
Akademia Platońska, szkoła zał. przez Platona ok. 386 p.n.e. do 529 n.e. Nazwa od gaju Akademosa, w
którym się mieściła. Miała charakter związku religijnego gromadzącego uczonych i ich uczniów, pracujących
pod kierunkiem wybranego scholarchy (pierwszym był Platon). Zajmowano się w niej polityką, filozofią,
matematyką, astronomią i naukami przyrodniczymi.

Arystoteles (384 roku p.n.e. - 322 roku p.n.e.)

Logika, umysł / Etyka , ekonomia ( f. praktyczna) ZAŁOŻYCIEL LICEUM W ATENACH
Twórca postulatu o „ złotym środku”
Arystoteles przez 20 lat był uczniem Platona w Akademii w Atenach, a później Platon był uczniem Sokratesa. W
ten sposób Arystoteles mógł przedłużyć wysiłek filozoficzny swoich mistrzów, wyraźnie jednak odcinając się od
platonizmu. W Atenach założył Liceum - gdzie studiowano wszystkie ówczesne nauki.
Działalność Liceum odzwierciedla umysł Arystotelesa - filozofa realistycznego, interesującego się wszystkim,
co się mówi, co jest i co się czyni. Dzieło Arystotelesa rozciąga się w pięciu głównych kierunkach: logiki,
opartej na analizie języka, w celu poznania świata ludzkiej myśli; filozofii przyrody; metafizyki, czyli
filozofii oznaczającej ,naukę o bycie jako bycie; etyki i polityki badającej człowieka przyciąganego przez
dobro w przyjaźni i kontemplacji oraz współpracującego z innymi ludźmi w państwie; poetyki i retoryki
dotyczącej człowieka wyrażającego się w twórczości literackiej i mowie, mającej na celu przekonanie słuchacza.

ARYSTOTELES (384–322 p.n.e.),założył szkołę perypatetycką Likejon

Teoria Poznania ( ziemia płaska) ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA Filozof grecki.
Najwszechstronniejszy myśliciel i uczony starożytności, którego działalność filozoficzna i naukowa obejmowała
niemal wszystkie dziedziny ówczesnej wiedzy. W 335 r. p.n.e. założył własną szkołę filozoficzną w Atenach,
tzw. Likejon, w której przez 12 lat nauczał i kierował pracami uczniów (perypatetycy). Arystotelesa uważa się za
twórcę logiki.
W ontologii (metafizyce) głosił hylemorfizm twierdząc, że każda rzecz jako byt jednostkowy jest zbudowany z 2
zasad wewnętrznych: formy oraz materii. Są także 2 zasady zewnętrzne (sprawcza i celowa).
Odróżnił byt samodzielny od niesamodzielnego.
W filozofii przyrody podał określenie ruchu jako urzeczywistniania się przez formę możliwości zawartych w
materii.
Sformułował podstawy fizyki, astronomii, zoologii, fizjologii, embriologii, botaniki.
Uważał też że istota żywa posiada duszę:
- wegetatywną( rośliny)
- zwierzęcą ( zwierzęta)
- rozumną ( ludzie)

Demokryt z Abwery (460-375 p.n.e)

Współtwórca anatomicznej teorii budowy świata.
Demokryt znany jest przede wszystkim jako twórca, atomizmu, choć miał poprzednika w swym zapomnianym
mistrzu, Leukipposie. Demokryt żył współcześnie z Sokratesem, ale przez historię zaliczony został do filozofii
przedsokratejskiej. Koncepcja atomistyczna o tyle zaważyła na etyce Demokryta, że nie miał on złudzeń, co do
nieśmiertelności duszy, która po śmierci człowieka – jak wszystko, co składa się z atomów – miała ulegać
rozkładowi.
*****************************************************
Logos - prawo rządzące zjawiskami przyrody, bezosobowy ład świata. Pojęcie Logos wprowadził Heraklit z
Efezu, u którego wyrażało ono niezmienność związków i stosunków zachodzących wśród powszechnej
zmienności rzeczy oraz podmiotową zdolność poznawczą.

Średniowiecze

W średniowieczu można wyróżnić trzy główne kierunki filozoficzne.

Były to: augustynizm, tomizm i franciszkanizm. Nazwy wszystkich trzech nurtów pochodzą od imion
myślicieli, którzy dali początek poszczególnym ruchom.

"Ojcem" augustynizmu był święty Augustyn- jego f. stanowiła podstawę średniowiecznego

teocentryzmu( czyli Bóg stanowi centrum świata , jest celem i początkiem
wszystkiego)Charakterystyczne dla tej filozofii jest dualistyczne widzenie świata. Człowiek pojmowany jest
jako istota skazana na nieustanne rozdarcie między tym co ziemskie a tym co niebieskie. To co ziemskie jest
cielesne i związane z grzechem, jest jednak naturalnym miejscem życia człowieka. To, co niebieskie jest święte,
metafizyczne i jest celem ziemskiego życia.
Tomizm to kierunek filozoficzny, który wziął swą nazwę od imienia świętego Tomasza ( jeden z twórców
scholastyki)wyjaśnia prawdy wiary drogą rozumną.
Tomizm to filozofia w dużej mierze pokrewna z myślą stoików. Człowiek jest według świętego Tomasza
jednym z bytów, mających swe ściśle określone miejsce na drabinie wszystkich bytów. Najwyżej na niej
jest Bóg.
Franciszkanizm wziął swój początek od świętego Franciszka. Święty głosił radość ze świata i pochwałę
bożego stworzenia( wybrał ubóstwo , majątek oddał biednym) Miłością darzył nie tylko ludzi lecz wszystkie
stworzenia. Głosił również ubóstwo i pokorną służbę Bogu. W średniowiecznej wierze, filozofii ale także sztuce
i literaturze funkcjonował jeszcze jeden bardzo istotny motyw. Był to motyw "tańca śmierci" tak zwany "dance
makabre". Przedstawiono ów motyw jako korowód ludzi należących do różnych stanów i zawodów i śmierć.
Motyw ten przypominać miał człowiekowi o jego skończoności. O tym, że niezależnie od tego jakie miejsce
zajmuje na ziemi i tak będzie musiał stanąć oko w oko ze śmiercią

Perypatetycy - uczniowie Arystotelesa, nazywani tak ze względu na zwyczaj prowadzenia wykładów i dysput
filozoficznych w trakcie przechadzek lub ze względu na położenie szkoły (przy Perypatosie ‘promenadzie’). W
szkole zarysowały się 2 główne nurty w interpretacji dzieł Arystotelesa:
Idealistyczny (platoński)
Naturalistyczny
Zapoczątkowały one 2 linie rozwojowe arystotelizmu.
Arystotelizm - poglądy i kierunki filozoficzne podejmujące i rozwijające koncepcje zawarte w doktrynie
Arystotelesa. W postaci pierwotnej arystotelizm kontynuowali jego uczniowie Perypatetycy. Spośród licznych
odmian arystotelizmu największą rolę odegrały:
Naturalistyczny (Aleksander z Afrodyzji)
Arabski
Średniowieczny (głównie w postaci: albertyzmu, a zwłaszcza tomizmu).
W Polsce arystotelizm rozwijał się gł. w Akademii Krakowskiej od końca XIV do poł. XVI w.
Liceum - to gimnazjon przy świątyni Apollina Likejosa w Atenach, od 335 r. p.n.e. siedziba szkoły
filozoficznej Arystotelesa.
Ruch - w tradycji arystotelesowskiej: wszelkie przejście od możności (potencja) do aktu, inaczej zmiana lub
stawanie się. Ze względu na wyróżnione przez Arystotelesa kategorie bytu rozróżnia się ruch: jako zmianę ilości,
jakości lub miejsca substancji.
Gramatyka - zespół środków formalnych i semantycznych organizujących tekst językowy. To uporządkowany
zbiór reguł, opisujących działanie tych środków. Gramatyka dzieli się na morfologię i składnię, natomiast poza
jej granicami pozostaje fonologia.
Złoty Środek ( ARYSTOTELES)- Związek przyczynowo-skutkowy, filozoficzna zasada średniej miary,
zastosowana w etyce przez Arystotelesa w odniesieniu do cnoty; nakazuje zachowanie właściwego środka
między nadmiarem, a niedomiarem. Wyjątek stanowi postępowanie, które nie dopuszcza bo samo w sobie jest
rzeczą niegodziwą.
Strony każdej rzeczy:
Materialna
Formalna
Sprawcza
Celowościowa
SZKOŁY FILOZOFICZNE:
1. Sceptycy
2. Stoicy
3. Epikurejczycy
Sceptycy - ostatnia z wielkich szkół filozoficznych epoki hellenistycznej, zapoczątkowana przez Pyrrona z
Elidy. Zaprzeczali możliwości poznania prawdy oraz postulowali powstrzymywanie się od sądów, by zapewnić
sobie stan niewzruszonego spokoju i bezbolesnej obojętności.
Stoicy - starożytna szkoła fil. zał. przez Zenona z Kition, działająca w IV w. p. n.e.–III w.n.e. W poglądach
stoików, zw. stoicyzmem, nastąpiło połączenie racjonalizmu z materializmem. W etyce przyjmowali, że
szczęście daje człowiekowi tylko cnota, ucząca życia zgodnego z rozumem i naturą. Cnota, stanowiąca
największą doskonałość, jest samowystarczalna i prowadzi do obojętności wobec wszystkiego innego. Stoicy
postulowali wyzbycie się uczuć (apatia), które uważali za źródło zła. Logikę pojmowali jako naukę o znaku i o
tym, co on oznacza. Odróżniali pojęcia naturalne i wytworzone oraz rozważali zagadnienia spostrzeżeń
zmysłowych, sądów, kryterium prawdy. tworząc teorię logiki formalnej, uznawali za jej jednostkę nie termin, ale
sąd. Do szkoły stoików należeli m.in.: Seneka, Epiktet i Marek Aureliusz.
Epikureizm - antyczna, grecka filozofia życia zapoczątkowana przez Epikura z Samos (ok. 342-271).
Rdzeniem jego koncepcji jest etyka. Epikur uważał, bowiem, że pytanie o to jak żyć szczęśliwie i przyjemnie
jest w życiu każdego najważniejsze.
Epikureizm, będący początkowo tylko szkołą filozoficzną, przekształcił się z biegiem czasu w dość elitarną,
ezoteryczną sektę, która już w czasach rzymskich przyjmowała w swoje szeregi jedynie wybranych, zdrowych
młodzieńców z zamożnych rodzin. Epikureizm był jako system etyczny z gruntu hedonistyczny, tj. zakładał, że
dobro równa się przyjemności i dlatego życie szczęśliwe to życie, w którym suma doznanych przyjemności jest
większa niż suma cierpienia.

ELEACI - szkoła filozoficzna uformowana przez Parmenidesa z Elei i działająca w VI–V w. p.n.e. w Elei. Ufali
oni wyłącznie rozumowi i dedukcji, sądzili, że myśl zawsze odtwarza coś istniejącego, natomiast zmysły ulegają
złudzeniom. Odrzucając poznanie zmysłowe negowali wielość rzeczy i ich ruch. Przyjmowali, że istnieje tylko
jeden byt, niezmienny i nieruchomy. Członkowie: Zenon z Elei i Melissos z Samos.
Zenon z Elei (ok. 490–ok. 430 p.n.e.), filozof grecki, jeden z głównych przedstawicieli eleatów, uważany za
twórcę dialektyki jako sztuki prowadzenia sporów przez zestawienie pojęć. Bronił tezy o jedności i
niezmienności bytu (monizm), starając się przez paradoksy wykazać niemożliwość wielości i zmiany.

SOFIŚCI( nauczyciele m.in. retoryki w V w p.n.e. w Gecji i zwolennicy relatywizmu w poznaniu.)

V wiek p.n.e. – szkoła filozoficzna w Atenach o orientacji humanistycznej i relatywistycznej. Wędrowni
nauczyciele przygotowujący uczniów do życia publicznego poprzez nauczanie retoryki, polityki, filozofii, etyki.
Rola sofistów w życiu intelektualnym Grecji była doniosła. Badaniom naukowym nadali oni kierunek
humanistyczny. Poprzednio filozofia badała przede wszystkim przyrodę, sofiści położyli nacisk na człowieka i
społeczeństwo. Metody badań oparli na empiryzmie, a nie jak poprzednio na dedukcji. Mieli również inny niż
poprzedni filozofowie pogląd na naturę poznania. Uważali, że wiedza może spełnić tylko min. wymagania, gdyż
umysł ludzki nie może ogarnąć absolutu.

Empiryzm - filozofia zakładająca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie bodźce zmysłowe docierające
do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie są w stosunku do nich wtórne.

PARADOKS-ACHILLESA
GŁOSIŁ ZENON Z ELEI
Achilles i żółw stają na linii startu wyścigu na dowolny, skończony dystans. Achilles potrafi biegać 2 razy
szybciej od żółwia i dlatego na starcie pozwala mu się oddalić o 1/2 całego dystansu. Achilles jako biegnący 2
razy szybciej od żółwia, dobiegnie do 1/2 dystansu w momencie, gdy żółw dobiegnie do 3/4 dystansu. W
momencie, gdy Achilles przebiegnie 3/4 dystansu, żółw znowu \"mu ucieknie\" pokonując 3/4+1/8 dystansu.
Gdy Achilles dotrze w to miejsce, żółw znowu będzie od niego o 1/16 dystansu dalej i tak dalej w
nieskończoność. Wniosek: Achilles nigdy nie przegoni żółwia, mimo że biegnie od niego dwa razy szybciej.

PARADOKSEM KŁAMCY - Paradoks Epimenidesa zwany także paradoksem Eubulidesa mówi o

niemożliwości zdefiniowania pojęcia prawdy w obrębie języka, do którego to pojęcie się odnosi. Paradoks
(pozbawiony historycznych kontekstów) brzmi następująco:
Pewien człowiek twierdzi: ja zawsze kłamię. Jeśli zadamy sobie pytanie, czy jest on kłamcą czy też twierdzi
prawdę dojdziemy niechybnie do sprzeczności. Jeśli kłamie, to stwierdzając ja zawsze kłamię wypowiada
prawdę, a więc nie jest kłamcą. Jeśli natomiast twierdzi prawdę, to znaczy, że kłamie, bo to oznacza
wypowiadane przez niego zdanie.
Źródłem paradoksu jest fakt, że kłamca usiłuje wypowiedzieć zdanie na temat języka, w którym to zdanie
wypowiada. Podobna przyczyna stoi m. in. za sprzecznością paradoksu klas samozwrotnych oraz paradoksu
Berry\'ego.

IDEALISTYZM: to stanowisko religijne.

DUALIZM mówi, że są dwa światy są na siebie skazane są komplementarne – człowiek przedstawia oba te
światy materialny – ciało i duchowy – rozum. Człowiek jest syntezą dwóch idei.
MONIZM: stanowisko ontologii, że budulcem jest jeden element.
PLURALIZM: nieskończona ilość elementów budulca.
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA - wprowadził ją do użytku Max Scheeler. Dyscyplina filozoficzna
dociekająca istoty człowieczeństwa, ludzkiego sposobu istnienia w świecie.

FILOZOFIA A NAUKI SZCZEGÓŁOWE

 Filozofia jest krok naprzód od nauk szczegółowych, uogólnia tematy nauk szczegółowych i zadaje szczegółowe
pytania.

FILOZOFIA A ŚWIATOPOGLĄD
ŚWIATOPOGLĄD: pogląd na świat, który nas otacza, uporządkowany pogląd na rzeczywistość, mnie samego
w tej rzeczywistości żaden światopogląd nie występuje w czystej postaci – jest mieszaniną różnych.
TYPY ŚWIATOPOGLĄDÓW:
I.TEISTYCZNY: światopogląd typu religijnego (wszelkie).
II.DEISTYCZNY: wypracowany w oświeceniu (świat i ja stworzony przez Boga, ale później wyposażony w
pewne prawa)
III.NATURALISTYCZNY.
IV.NIHILISTYCZNY: totalna negacja wszystkiego teza: wszystko jest nic nie warte- najbardziej spokojny
światopogląd.V.NEW AGE: najbardziej synkretyczny ze wszystkich światopoglądów, czyli jest to zbieranina
wszystkiego, co mi pasuje z wszystkich światopoglądów (zbitka).
VI.EGZYSTENCJALISTYCZNY:W centrum zainteresowania jest egzystencja człowieka: typu teistycznego i
materialistycznego.
VII.WSCHODNI MONIZM PANTEISTYCZNY: typ teistycznego, czyli idealistycznego, tylko że wypływa z
religii wschodu (Indii). Sprzężenie życia państwowego, codziennego i religijnego u ludzi żyjących na
wschodzie. Daje człowiekowi możliwość ładu duchowego, pogodzenia się ze światem.

Zagadnienia na egzamin końcowy z przedmiotu

WPROWADZENIE DO FILOZOFII – AEH w
Warszawie
rok akademicki 2023/2024 semestr zimowy

1. Co to jest Filozofia
2. Poznanie filozoficzne
3. Koncepcje filozofii
4. Komu potrzebna jest Filozofia
5. Filozofia a nauki szczegółowe
6. Filozofia a światopogląd
7. Filozofia a ideologia
8. Co dziś pozostało z Filozofii
9. Podział Filozofii – główne działy Filozofii
10. Z dziejów filozofii
11. Filozofia starożytna– główne nurty i przedstawiciele
12. Filozofia średniowieczna– główne nurty i przedstawiciele
13. Filozofia nowożytna– główne nurty i przedstawiciele
14. Filozofia współczesna – główne nurty i przedstawiciele
15. Czy warto zajmować się Filozofią
16. Problematyka filozofii człowieka, Filozofia społeczeństwa, kultury, prawa, religii
17. Aksjologia, etyka, estetyka
18. Metafilozofia i historia filozofii
19. Filozofia a/i nauki szczegółowe
Zagadnienia historyczno – filozoficzne :
1. Powstanie i rozwój filozofii. Zasady życia w sentencjach siedmiu mędrców greckich
(Tales, Pittakos, Bias, Solon, Kleobulos, Chilon, Periander). Rola obserwacji i myślenia w
formułowaniu odpowiedzi na pytania: z czego wszystko powstaje i w co się obraca? (Tales
[wszystko jest z wody]; Anaksymander [z bezkresu - z apeironu]; Anaksymenes [z
powietrza]; Heraklit [ogień jako zasada, z której i według której wszystko powstaje i się
zmienia]). Opozycja pitagorejczyków i eleatów. Problem istoty bytu i ruchu (Pitagoras [z
liczby]; [jednia i bóstwo]; Parmenides [„byt jest, niebytu nie ma”]; Zenon z Elei [bronił
jedności i niezmienności bytu, wystąpił przeciwko ruchowi]; Melissos [byt jest: wieczny,
nieskończony, jedyny, niezmienny, nie doznający bólu ani cierpienia, doskonały]). Próby
wyprowadzenia wniosków ze sporów między herakliteiczykami i eleatami (Empedokles
[„nie może nic powstać z tego, czego nie ma, jest niemożliwe, by to, co jest, zginęło”, cztery
składniki niezmienne: woda, powietrze, ogień i ziemia, wszystko co z nich powstaje, jest
zmienne]; Anaksagoras przyjmuje niezliczone składniki rzeczy - zarodki - homoiomerie]).
Jak i z czego zbudowany jest świat? Atomiści (Leukippos, Demokryt [świat cały składa się z
mnogości atomów]). Istota materializmu żywiołowego.
2. Humanizacja zainteresowań filozofów. Sofiści: Protagoras: „człowiek jest miarą
wszystkich rzeczy" – sensualizm, relatywizm, praktycyzm)Sokrates: „wiem, że nic nie wiem"
– metoda elenktyczna i maieutyczna; cnota - dobro człowieka, jako cel filozofii;
intelektualizm etyczny. Nurt sokratyczny w filozofii. Szkoły: megaryjska (Euklides,
Eubulides, Stilpon); cynicka (Antystynes [obojętność na wszystko z wyjątkiem cnoty],
Diogenes z Synopy, Krates, Hipparchia); cyrenajska (Arystyp [przyjemność cielesna jest
jedynym dobrem i celem życia - hedonizm]; Teodor [stała radość], Eu-hemer [wyzwolenie
się od religii]).
3. Platon: (idee i rzeczy; świat; dusza i ciało; rola duszy w poznaniu - anamneza; geneza i
ideał państwa oraz rządzenia. Istota platonizmu - idealizmu obiektywnego. Recepcja
platonizmu.
4. Arystoteles: próba znalezienia złotego środka i pogodzenia dwóch nurtów w filozofii
[materialistycznego z idealistycznym]. Krytyka platońskiej koncepcji idei – hipostazowania.
Podział filozofii: filozofia teoretyczna [matematyka, fizyka, filozofia pierwsza - metafizyka];
filozofia praktyczna [etyka, polityka]. Teoria materii i formy; koncepcja pierwszej przyczyny
ruchu. Teoria poznania [zmysłowe pochodzenie wszelkiej wiedzy; prawdziwa wiedza dotyczy
tylko tego, co ogólne; definicja prawdy]. Arystoteles i rozwój logiki, etyki i polityki. Istota
arystotelizmu i kontynuacje.
5. Filozofie życia: Epikureizm (Epikur, Lukrecjusz); Stoicyzm (Zenon z Kition, Kleantes,
Chryzyp); Sceptycyzm (Pyrron, Karneades); Eklektyzm (Cicero). Filozofia grecko-
rzymska: Neostoicyzm (Seneka, Epiktet); Neosceptycyzm (Sekstus Empiryk);
Neoplatonizm (Filon, Plotyn). Istota, przedmiot i zadania filozofii w ujęciu Greków i
Rzymian. Tradycyjne działy filozofii [ontologia, gnozeologia].
6. Powstanie i rozwój filozofii chrześcijańskiej. Główne tezy i istota filozofii Augustyna.
Platonizm i neoplatonizm w augustynizmie. Nurt augustyński w filozofii chrześcijańskiej.
Rola i wpływ Boecjusza na filozofię średniowieczną.
7. Historia i rozwój filozofii scholastycznej (Eriugena, Berengar, Damiani, Lanfranc).
Anzelm z Aosty - ojciec scholastyki, idea [fides ąuaerens intellectum ] – wiary poszukującej
zrozumienia; argument [„ratio Anslemi"] czyli tzw. dowód ontologiczny na istnienie Boga.
Średniowieczny spór o uniwersalia - powszechniki: realizm, nominalizm, sermonizm,
konceptualizm: Boecjusz, Roscelin, Anzelm, Abelard, Gilbert de la Porree, Jan z
Salisbury, W. Ockham).
8. Geneza filozoficzno -teologicznej recepcji arystotelizmu. Główne tezy filozofii Tomasza z
Akwinu: relacje między filozofią i teologią; wiarą, rozumem i wiedzą; dowody na istnienie
Boga. Człowiek jako złożenie ciała i duszy [compositum formy i materii pierwszej], dusza
jako zasada aktualizacji. Istota i zadania filozofii chrześcijańskiej w ujęciu P. Bóhnera i E.
Gilsona.

FILOZOFIA NOWOŻYTNA
1. Główne idee filozoficzne Odrodzenia: opozycja w stosunku do scholastyki za
eksponowanie zainteresowań religijnych i pomijanie doniosłych spraw doczesnych.
Humanizm - koncentrowanie uwagi na przyrodzie i człowieku (M. Ficino, G. Pico delia
Mirandola, N. Machiavelli, M. de Montaigne, G. Bruno).
2. Idee i tendencje w nowożytnej filozofii XVII i XVIII-go wieku: poszukiwanie metod
zdobywania wiedzy pewnej:
F. Bacon: empiryzm metodologiczny i nowa teoria nauki. „Tyle mamy władzy ile wiedzy" -
praktyczne cele nauki i jej empiryczno - indukcyjna metoda [znaczenie zmysłów i rozumu w
poznaniu]; rola eksperymentu - doświadczenia w ustalaniu faktów i prawdy [nie ma wiedzy
prawdziwej bez doświadczenia].
R. Deskartes: poszukiwanie metody poznania prawdziwego i niezawodnego; "cogito ergo
sum" [myślę więc jestem], to jest jasne i wyraźne, a co jest jasne i wyraźne, jest pewne –
oczywiste]. Rozum jako źródło wiedzy pewnej i kryterium prawdy. Racjonalizm genetyczny;
natywizm; sceptycyzm metodyczny; dualizm myśli i materii. B. Pascal: wielkość i nicość
człowieka: „Człowiek jest tylko trzciną najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą”;
bezradność ludzkiego rozumu: „Pożądamy prawdy, a znajdujemy w sobie jedynie
niepewność”; istota tzw. „zakładu” Pascala.
T. Hobbes: konsekwencje inspiracji racjonalizmu i naturalizmu; materializm
mechanistyczny: „poza ciałami nic nie istnieje "; racjonalistyczno - materialistyczna metoda
poznawania uznająca rolę zmysłów – sensualizm w procesie poznania. Poglądy społeczno -
polityczne: „homo homini lupus"; potrzeba i sens państwa i prawa.
B. Spinoza: inspiracje filozoficzne [Majmonides, Awicebron, Kartezjusz, Hobbes]. Poglądy:
monizm i panteizm: [„wszystko - to substancja, substancja - to wszystko; Bóg - czyli
substancja, Bóg - czyli przyroda”]; determinizm; paralelizm; etyka.
G.W. Leibniz: tendencje koncyliatorskie - pomysł uzgodnienia Demokryta, Platona i
Arystotelesa; wielość substancji i jakościowa ich odrębność - „monadologia”, teoria poznania:
możliwość wiedzy bez uciekania się do doświadczenia; problem zła, wolności, doskonalenia
jednostki. J. Locke: przekształcenie tezy empiryzmu F. Bacona: „nie ma wiedzy prawdziwej
bez doświadczenia", na tezę: „wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia", ponieważ „nie
ma niczego w umyśle, czego nie było przedtem w zmyśle ". Krytyka idei wrodzonych.
Koncepcja doświadczenia rzeczy zewnętrznych: postrzeżenia oraz doświadczenia samego
siebie - refleksji. Koncepcja własności pierwotnych [obiektywnych] i wtórnych
[subiektywnych]. Znaczenie filozofii Locke'a i kontynuacje. G. Berkeley: twierdził, że „to
tylko istnieje, co jest postrzegane", [dla rzeczy istnieć znaczy tyle, co być spostrzeganym -
esse topercipi]. Ale postrzegać może nie tylko człowiek lecz także i niepostrze-galny duch. W
konsekwencji istnienie świata i możliwość jego poznania jest uzależniona od postrzegającego
ducha - spirytualizm. Istota subiektywnego idealizmu jako rezultat immaterializmu –
skrajnego antymaterializmu.
D. Hume: empiryk, nie interesowały go rzeczy, lecz ludzkie o nich przedstawienia; w tym
zakresie twierdził, że są przedstawienia: pierwotne i pochodne; pierwotne nazywał
wrażeniami, pochodne ideami; a więc idee pochodzą z wrażeń – wrażenia są
pierwowzorami, idee tylko ich kopiami wytwarzanymi przez umysł. Przedmiotem badania są
stosunki między ideami i fakty. W krytyce religii nie kwestionował prawd religijnych lecz ich
dowodliwość. W filozofii moralnej eksponował znaczenie uczuć, a za pierwotne uważał
uczucie sympatii.
D. Diderot, S.B. Condillac, J.L. d'Alembert - encyklopedyści, próby systematyzacji i
rozstrzygnięć [sporu między empiryzmem a racjonalizmem; relacji między filozofią a nauką].
J.O. de La Mettrie: radykalny materializm mechanistyczny [„człowiek maszyna"]. Istota
materializmu mechanistycznego.
P.H. Holbach: głosił materializm jak La Mettrie, determinizm jak Diderot, sensualizm jak
Condillac, ale bardziej konsekwentnie.
J.J. Rousseau: niechęć i potępienie cywilizacji; fascynacja i postulat powrotu do natury;
umowa społeczna; rola uczucia w wychowaniu człowieka.
I. Kant: tzw. przewrót kopernikański [„dotychczas przyjmowano, że nasze poznanie musi się
dostosowywać do przedmiotów, przyjmijmy, że to przedmioty muszą dostosowywać się do
naszego poznania "]. Teoria sądów; – metoda transcedentalna; „rzeczy same w sobie”;
agnostycyzm. Istota kantyzmu.
G.W.F. Hegel: istota idealizmu obiektywnego w wersji Platona i Hegla; metoda
dialektyczna; znaczenie i wpływ heglizmu. Heglizm w Polsce.
A. Schopenhauer: fenomenalistyczna teoria poznania [„Świat jest moim wyobrażeniem "];
woluntary-styczna metafizyka [„świat jest wolą i wyobrażeniem "]; pesymizm i lęk przed
śmiercią; poszukiwanie ulgi w męce, po przez współczucie i kontemplację piękna.

WSPÓŁCZESNE KIERUNKI FILOZOFICZNE

1. Główne tezy pozytywizmu klasycznego (A. Comte), empiriokrytycyzmu i
neopozytywizmu, Szkoła Iwowsko - warszawska
2. Teoretyczne źródła marksizmu, główne tezy materializmu dialektycznego i historycznego
3. Współczesna filozofia chrześcijańska i jej badacze: tomizm, neotomizm, personalizm,
teilhardyzm
4. Filozofia i wpływy F.W. Nietzschego, H. Bergsona.
5. Utylitaryzm i pragmatyzm: istota i główne tezy
6. Główne tezy psychoanalizy i neopsychoanalizy (Z. Freud, C.G. Jung, A. Adler, K.
Horney, H.S. Sullivan, E. Fromm).
7. Egzystencjalizm: istota i typy (S. Kierkegaard, M. Heidegger, J.P. Sartre, A. Camus,
G. Mar-cel).
8. Fenomenologia: główne tezy (E. Husserl, M. Schełer, R. Ingarden).
9. Hermeneutyka: główne tezy (W. Dilthey, H.G. Gadamer, P. Ricoeur).
10. Modernizm i postmodernizm (J. Derrida, P.K. Feyerabend, R. Rorty)