Acil Durum Yönetimi

29.09.
2020 Acil Durum Yönetimi
ACİL DURUM YÖNETİMİ
DOÇ. DR. AYSEL ERSOY YILMAZ ÖĞR. GÖR. DR. UĞUR EMRE TEMELLİ
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
https://cdn-acikogretim.istanbul.edu.tr/auzefcontent/20_21_Guz/acil_durum_yonetimi/1/index.html 1/227
29.09.2020 Acil Durum Yönetimi
İçindekiler
1. Ac l Durum Yönet m ne G r ş
Grş
1.1. Tehl ke
1.2. Ac l Durum
1.3. S v l Savunma
1.4. Ac l Durum Yönet m
1.5. Felaket–afet
1.6. Afet Yönet m
1.7. Afet Ve Ac l Durum R sk Ve Afet R sk Yönet m
1.8. Kr z Ve Kr z Yönet m
Bölüm Özet
Ün te Soruları
2. Afet Türler
Grş
2.1. Doğal Afetler
2.2. İnsan Kaynaklı (teknoloj k) Afetler
Bölüm Özet
Ün te Soruları
3. Ac l Durum Yönet m n n İlkeler Ve Standartları
Grş
3.1. Kapsamlı-Çok Yönlü
3.2. İlerlemeye Açık
3.3. R sk Odaklı
3.4. Bütünleş k
3.5. İş B rl ğ ne Açık
3.6. Koord nel

3.7. Esnek
3.8. Profesyonel
3.9. Ac l Durum Müdahale Operasyonlarında İcra Ed len Fonks yonlar
3.10. Standartlar
Bölüm Özet
Ün te Soruları
4. Ac l Durum Yönet m Aşamaları, Sınıflamaları Ve Organ zasyonu
Grş
4.1. Ac l Durum Yönet m Aşamaları
4.2. Ac l Durum Sınıflamaları
4.3. Ac l Durum Organ zasyonu
Bölüm Özet
Ün te Soruları
5. Türk ye’de Ve Dünya’da Ac l Durum Yönet m Modeller Ve Uygulamaları
Grş
5.1. Türk ye’de Ulusal Ac l Durum Yönet m
5.2. Abd Ulusal Ac l Durum Yönet m
5.3. Japonya’da Ac l Durum Yönet m
5.4. D ğer Ulusal Örgütler
Bölüm Özet
Ün te Soruları
6. Türk ye’de Ac l Durum Yönet m Mevzuatı
Grş
6.1. Kanunlar
6.2. Yönetmel kler
6.3. Afet Ve Ac l Durum Yönet m nde Görevl Temel Kurumlar Ve Yapılanmalar
6.4. Türk S lahlı Kuvvetler
6.5. S v l Toplum Kuruluşları

Bölüm Özet
Ün te Soruları
7. Ac l Durum Planlaması
Grş
7.1. Ac l Durum Planı Hazırlanmasında Hazırlık Aşaması
7.2. Ac l Durum Planı Hazırlanmasında Tehl ke Ve R sk Anal z Aşaması
7.3. Ac l Durum Planın Hazırlanması Ve Gözden Geç r lmes
Bölüm Özet
Ün te Soruları
8. Ac l Durum Yönet m nde Göz Önünde Bulundurulması Gerekl Hususlar
Grş
8.1. Ac l Durum Plan Türler Ve Entegrasyonu
8.2. Ac l Durum Plan Hazırlama Sürec
8.3. Ac l Durum Planlarında Kullanılacak Varsayımlar
8.4. Planın Tak b , Gel şt r lmes , Güncellenmes , Eğ t m Ve Tatb katlar
Bölüm Özet
Ün te Soruları
9. Bel rl Tehl keler
Grş
9.1. Yangın
9.2. Tehl kel Madde Olayları
9.3. Su Baskını Ve Sel
9.4. Fırtına
9.5. Deprem
9.6. Teknoloj k Ac l Durumlar
9.7. Terör Olayları
Bölüm Özet
Ün te Soruları
10. Tehl ke Ve R sk Anal z
Grş
10.1. Tehl keler Anal z Etmek
10.2. Her Tehl ken n Prof l n Çıkarmak
10.3. Hassas yet Bel rlemek
10.4. R sk Bel rlemek
10.5. Sonuçlara Ve Senaryolara Karar Vermek
10.6. Olanaklar Ve Kısıtlılıkları Bel rlemek
10.7. Stratej k Planlama Sürec n Uygulama
10.8. Yangın R sk Anal z
Bölüm Özet
Ün te Soruları
11. Tatb katlar
Grş
11.1. Farkındalık Ve Yönlend rme Sem ner
11.2. Alıştırma
11.3. Masa Başı Tatb katı
11.4. İşlevsel Tatb kat
11.5. Gerçek Boyutta Tatb kat
11.6. Tatb kat Gel şt rmede Değerlend rmen n Rolü
Bölüm Özet
Ün te Soruları
12. Ac l Eylem Planlaması
Grş
12.1. Afet Önces Ac l Eylem Planlaması
12.2. Ün vers tede Yapılacak Ac l Eylem Planlarında Neler Olmalı?
Bölüm Özet
Ün te Soruları
13. İlk Yardım Ve Temel İlkeler
Grş
13.1. İlk Yardımın Tanımı
13.2. İlk Yardımın Amaç Ve Hedefler
13.3. İlk Yardımcının Özell kler Ve Sorumlulukları
13.4. İlk Yardımın Temel İlkeler Ve Uygulamaları
13.5. Üç Yaşamsal İşlev (solunum - Dolaşım - B l nç)
Bölüm Özet
Ün te Soruları
14. Medyanın Ac l Durumlarda Önem
Grş
14.1. Afetlerde Medya Kullanımı
14.2. Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı
Bölüm Özet
Ün te Soruları
1. ACİL DURUM YÖNETİMİNE GİRİŞ
Giriş
Ac l durum yönet m n tanımlamak oldukça güçtür. Bunun neden alanının çok gen ş olması ve hemen
hemen her durumun bell b r sürec n n ac l durum sayılab l r olmasıdır. Bu anlamda kr z yönet m , afet
yönet m ve kaos yönet m başlıklarının da d kkatle rdelenmes gerekl d r. Afetler n müdahale ve kısa
sürel y leşt rme faal yetler de y ne bu süreç çer s nde ac l durumu yönet m çer s nde
değerlend r leb l r.
Ac l durum yönet m , ac l durumun meydana gelmes nden hemen sonra başlayarak, etk lenen
toplulukların tüm ht yaçlarını zamanında, hızlı ve etk l olarak karşılamayı amaçlayan yönet m sürec
olarak tanımlanmaktadır. Sürekl olmayıp ac l durum olarak değerlend r len b r olayın meydana gelmes
le başlayarak ac l durumu gerekt ren nedenler ortadan kalktığında sona eren b r yönet m şekl d r. Afet
yönet m n n olaya müdahale ve kısa sürel y leşt rme faal yetler n kapsar. Etk n b r ac l durum yönet m ;
planlı, hazırlıklı ve koord nel olmayı ve olağan yönet mlerden farklı olarak olağan dışı mkân, kaynak ve
yetk ler gerekt r r (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, Kasım 2014) .
Ac l durumlara karşı örnek vermek gerek rse Kasım 2014’de ülkem ze g r ş yapılan tüm hacılar Suud
Arab stan’dan geleb lecek MERS Cov tehd d ne karşı alınan tedb rler le korunmaya çalışılmıştır. MERS g b
EBOLA ya da AIDS g b nsanları etk leyecek büyük b r sağlık tehd d ne karşı alınacak tedb rlerde y ne ac l
durum yönet m n gerekt r r. Bunun yanı sıra doğal ve teknoloj k afetler, as t yağmurları, kl msel sıcaklık
artışı ve düşüşler ve çevre konuları, ormanların azalması, hava k rl l ğ konuları da ac l durum yönet m
gerekt ren konu başlıklarıdır.
Ac l durum yönet m konuları çer s nde Amer ka’da bulunan federal ac l durum yönet m b r m, FEMA
(Federal Emergency Management Agency) as t yağmurları, otomob l kazaları (z nc rleme kazalar),
b ogenet k mühend sl k hataları, Challenger (uzay aracı) patlaması, ç karışıklıklar, syanlar, suç dalgaları,
ekonom k bunalımlar, salgınlar, su yönet m , büyük ölçekl y yecek zeh rlenmeler , küresel ısınma, reh ne
alma olayları, nternet sorunları, toprak k rlenmeler , ozon del kler , tarımsal zararlar, terör zm, savaşlar
ya da askerî harekâtların dâh l olup olmayacağını değerlend rmekted r (FEMA 2000, 4). Türk ye’de yer alan
Afet ve Ac l Durum Yönet m Başbakanlığının (AFAD) yayınladığı genelge, yönergeler ve yönetmel kler de
yer alan geç c koruma altına alınan yabancılar hakkında sağlık h zmet ve d ğer konular le lg l olan
genelgelere bakıldığında ac l durum yönet m n n lg alanına g ren konuların gen şl ğ daha da d kkat
çek c olacaktır. Bütün bu her an rastlanab l r tehd tler n yanı sıra meteor düşmes g b zayıf ama
gerçekleşt ğ nde sonuçları nsanlığı tehd t edeb lecek olan durumlarda ac l durum yönet m konuları
arasındadır.
Yukarıda verd ğ m z örnekler ve ac l durumun kapsamına da r kısa b lg eşl ğ nde ac l durum yönet m ne
da r b lg ler vermeden önce bu konu dâh l ndek kavramların doğru tanımlanmasının önem b r kez daha
anlaşılmaktadır. Buradan hareketle ders notumuzun bu bölümünde ac l durum, felaket afet, fac a,
tehl ke, kaos, s v l savunma, ac l durum yönet m , afet yönet m , r sk ve r sk yönet m ve kr z yönet m
kavramları tanıtılacaktır.
1.1. Tehlike
Bel rl b r zaman veya coğrafyada ortaya çıkarak yaşamı tehd t eden, toplumun sosyoekonom k düzen ve
etk nl kler ne, doğal çevreye, doğal, tar hî ve kültürel kaynaklara zarar verme potans yel olan doğa,
teknoloj ya da nsandan kaynaklanan f z k olay ve olgular tehl ke adını alır. D ğer b r dey şle tehl ke;
doğa, teknoloj veya nsan kaynaklı olan ve f z ksel, ekonom k, sosyal kayıplara yol açab lecek tüm
olayları fade eder (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, Kasım 2014).
Tehl ken n doğru ve düzgün b r şek lde tanımlanması ac l durum yönet m açısından çok öneml d r. Çünkü
tehl ke gerçekleşene kadar herkes ç n b l nmezd r. Örneğ n kesk n b r v rajda önünüzdek tırı sollamaya
çalışırsanız tırın uzunluğu m n mum 14 metre olduğu düşünülürse bölünmem ş tal yolda b r traf k kazası
tehl kes kaçınılmazdır. Bu şek lde tehl keler ölçüleb l yorsa bunlara karşı uygun tedb rler alınab l r.
Örneğ n sollama yapılmaz şaretler ya da hız sınırlarını bel rt r tabelalar le uyarıda bulunmak
mümkündür. Pek ya görünmez, ölçülemez olan tehl keler ç n nasıl b r tedb r alınmalıdır. Ya da bu
tehl keler nelerd r? Örneğ n su taşkınları tamamen kl msel olaylardır. Her yıl aynı yere aynı m ktarda
yağış düşmeyeceğ n göre ya da b r sonrak yılın kl m koşullarını b lemeyeceğ m z göz önüne alınırsa ne
yapılmalı? Örneğ n deprem. Yerleş m olmadığı okyanus d pler nde meydana gelen depremler nsanlar ç n
b r tehl ke değ ld r. Ama bu depremler tak p eden tekton k hareketler sonrası yerleş m n yoğun olduğu
okyanusa yakın Ş l g b ya da ada devletler nde Karay p Devletler , Japonya g b ülkelerde oluşan deprem
tehl kes kest r leb l r. O hâlde okyanus d b nde gerçekleşen deprem tehl ke olarak adlandırılmalı mıdır?
2014 yılında yayınlanan açıklamalı afet ter mler sözlüğü tam da bu noktada yaşanan kaosu önlemek ç n
yukarıda verd ğ m z tehl ke tanımını yapmıştır.
Ac l durum yönet m d s pl n çok fazla d s pl n kapsar ve lg alanına g rer. Ve bu d s pl nler ç n de bazıları

ç n tehl ke olan durum ya da olgu b r d ğer tarafından algılanamamakta hatta öngörülem yor
olab lmekted r.
İnsanların beklemed ğ ve kontrol edemed ğ büyüklüktek doğal olaylara doğal tehl ke den r. Doğa
kaynaklı tehl ke olarak su baskınları, seller, depremler, kl m değ ş kl kler , as t yağmurları bu grupta yer
alan tehl kelerd r. Önceden pek çok s nyal vermes ne rağmen b r anda büyük b r tehl ke olarak karşımıza
çıkar ve yıkıcı etk ler n göster r. Doğal tehl keler nsanların yaşamını ve faal yetler n tehd t ederek öneml
değ ş kl klere neden olab l r. B r doğal tehl ke, nsanların mallarına zarar verd ğ nde veya onların
yaralanmasına veya ölümüne neden olduğunda doğal afete dönüşür (www.learn-hazards.org/2.php).
Burada fade ed len doğal tehl ke kavramı İng l zcedek natural hazard sözcüğünün anlam karşılığını fade
etmekted r (Creamer ve Gülkan, 2004). Tehl keler n akla gelmeyen ve genell kle ölçülmes güç yönler n n
bulunması günümüzde görecel olarak yen b r d s pl n n, r sk değerlend rmes d s pl n n n ortaya
çıkmasına neden olmuştur (Lockyer, 2005).
Teknoloj veya nsan kaynaklı olan, endüstr yel, maden, nükleer ve ulaşım kazaları, kr t k yapılara yönel k
tehd tler, s ber tehl keler, büyük yangınlar, terör zm (k myasal, b yoloj k, radyoloj k, nükleer tehd tler) le
çevresel bozunmalar g b f z ksel, ekonom k, sosyal kayıplara yol açab lecek olayların tümü teknoloj k
tehl ke olarak tanımlanır. Doğal tehl kelere lave olarak kent n genel yerleşme düzen , kentsel dokunun
oluşturduğu r skler, kullanımdan kaynaklanan r skler, var olan yapılaşmadan gelen r skler, ulaşım s stem
ve alt yapılardan kaynaklanan r skler, planlama ve yönet m zaf yetler nden kaynaklanan r skler n tümü de
y ne teknoloj k tehl ke olarak karşımıza çıkar (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Konutlar, tes sler, nak l araçları ve ormanlarda farklı nedenlerle başlayab len, yakıcı etk s yle madde ve
eşyaları kullanılmaz hâle get ren, boğucu etk s yle canlıların yaşamına son veren tehl keler se yangın
tehl kes olarak tanımlanmaktadır (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Savaş, terör olayları, ç çatışmaları se nsan kaynaklı tehl keler olarak ayırmak mümkündür.
Tehlikenin Afete Dönüşmesi; İnsanların beklemed ğ ve kontrol edemed ğ büyüklüktek doğal olaylara
doğal tehl ke den r. Doğal tehl keler nsanların yaşamını ve faal yetler n tehd t ederek, yaşamında öneml
değ ş kl klere neden olab l rler. B r doğal tehl ke, nsanların mallarına zarar verd ğ nde veya onların
yaralanmasına veya ölümüne neden olduğunda doğal afete dönüşür. Kısacası doğal r skler, b reylere,
b nalara, sosyal, ekonom k ve pol t k yaşama zarar verd ğ nde b r doğal afetle karşı karşıya kalınmaktadır.
Bu çerçevede b r doğal r sk, yan b r deprem, sel ya da kasırga g b f z ksel b r olay, sosyal s stem n
şley ş n ve teknoloj k ürünler (b naları ve d ğer yapıları) negat f etk lemes durumunda doğal afet olarak
tanımlanab lecekt r. B nalara ve sosyal çevreye yıkıcı zarar vermed ğ , anlamlı negat f sosyal etk lere yol
açmadığı sürece se doğal afet olarak n telend r lemeyecekt r. Öyleyse doğal afetler, b r doğal neden n
sadece f z ksel d nam kler ne ya da özell kler ne göre değ l, sosyal s stem üzer ndek etk s ne göre
tanımlanmaktadır (Güvel, 2001; Akyel 2007).
1.2. Acil Durum
Ac l durum; büyük fakat genell kle yerel mkânlarla başed leb len çapta, ved l k gerekt ren tüm durum ve
hâller fade eder. İng l zcede karşılık gelen kel me “emergency”d r (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler
Sözlüğü, 2014).
5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanun’da, “Toplumun
tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil
müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz hâli” olarak tanımlanmıştır.
Ac l durumlarda, etk lenen veya etk lenenler gören k ş ya da ac l durum algılayıcı c hazlar tarafından,
telefon, tels z, kısa mesaj, otomat k mesaj, sosyal medya, nternet ve d ğer let ş m araçları le ac l çağrı
merkezler ne yapılan başvurular ac l çağrı olarak tanımlanır (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü,
2014). Türk ye’de emn yet müdürlükler , jandarma, beled yelere bağlı tfa ye teşk latları, Sağlık Bakanlığı
gb kurumlarca kullanılan değ ş k ac l durum telefon numaraları bulunmaktadır. Ac l durum
numaralarının tamamı, gerek sab t, gerek cep telefonları ve gerekse telefon kulübeler nden “ücrets z”
olarak aranab l r. Bunun yanı sıra ac l durum serv sler arandığında operatör otomat k olarak arayan
k ş n n yer n bel rler. Cep telefonları kapsama alanı dışında olduğu (çekmed ğ ) durumlarda dah , eğer
telefonu kapsayan başka b r operatör varsa ac l serv s numaralarını aramak mümkündür.
Kullanıcıların veya ac l durum algılayıcı c hazların ac l yardım taleb nde bulunmak amacıyla ac l yardım
çağrı h zmet numaralarına doğru yapacakları çağrılara cevap vermekle yetk l kurum veya kuruluşlar ac l
durum çağrı merkez olarak tanımlanır (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Bu kapsamda, yen yasal düzenlemeye göre ülkem zde 112 ac l çağrı merkez , ac l yardım çağrılarını
karşılamak üzere büyükşeh r beled yes olan llerde val l kler n Yatırım İzleme ve Koord nasyon Başkanlığı
bünyes nde, d ğer llerde se val l kler bünyes nde kurulan merkezlerd r.
Ac l durumlarda nsanları ve onların mal ve mülkler n korumak üzere özel sorumlulukları olan kurum ve
kuruluşlarca yer ne get r len h zmetler ac l durum h zmet adını alır (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler
Sözlüğü, 2014). Bu h zmetler arasında müdahale ek pler nce yapılan arama-kurtarma, ac l tıbb yardım,
yangın, güvenl k, altyapı ve üst yapı h zmetler le rehab l tasyon h zmetler sayılab l r.
Ac l durumlara da r öneml bazı tanımlar Açıklamalı Afet Ter mler Sözlüğü’nde özell kle tanımlanmıştır k
konu üzer ndek anlam kargaşası ortadan kalksın. Ac l yardım araması le ac l durum çağrısı arasındak
farklılıklar g b . Bu nedenle özell kle kavram kargaşası yaratan bu tanımlar ve d ğerler aşağıda kısaca
ver lmeye çalışılmıştır.
Ac l durumu yaşamış olan b reyler n ç nde bulunduğu duygu düzey ac l durum ps koloj s adını alır
(Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014). Can veya mal kaybına uğramış b reyler n ve yardım ve
müdahale çalışmalarına katılanların, normal yaşam düzenler n n bozulması le b rl kte s n rl l k, kaygı,
güvens zl k vb. duyguları yoğun olarak yaşamaya başlamasını kapsamaktadır.
İç nde SIM kart bulunmayan veya çağrının yapıldığı anda abones olunan şletmec n n şebekes ne
bağlantı sağlayamayan mob l telefon le 112 kısa numarasına doğru yapılan arama ac l yardım araması
olarak tanımlanır (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Yangın, sağlık, doğa kaynaklı afetler ve güvenl k g b ac l durumlara l şk n b lg ler n lg l ac l çağrı

merkezler ne en hızlı ve en uygun şek lde let lmes n sağlayan h zmetler ac l yardım çağrı h zmet adını
alır (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Ac l yardım çağrısı, ulusal ve uluslararası düzenlemelerde kabul görmüş yangın, sağlık, doğa kaynaklı
afetler ve güvenl k g b ac l durumlarla lg l olarak ac l çağrı merkezler ne yapılan çağrıdır. Afet n
büyüklüğünün Ulusal Derneğ n (Kızılay) müdahale kapas tes n aştığı, uluslararası yardıma ht yaç
duyulduğu durumlarda Uluslararası Kızılhaç Kızılay Federasyonu (IFRC) üzer nden üye ulusal dernekler ve
d ğer donörlere yönel k yapılan yardım çağrısıdır. Afet durumu, sonuçları, müdahale durumu ve ht yaç
tesp t le lg l daha detaylı b lg çer r (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
1.3. Sivil Savunma
S v l savunma; düşman saldırılarına karşı halkın can ve mal kaybının en az sev yeye nd r lmes , hayat
önem taşıyan her türlü resmî ve özel tes s ve kuruluşların korunması ve faal yetler n n devamını
sağlayacak y leşt rmen n yapılması, savunma gayretler n n halk tarafından en yüksek sev yede
desteklenmes ve halkın moral n yüksek tutmak ç n alınacak her türlü s lahsız koruyucu ve kurtarıcı
tedb r ve faal yetler ht va eder (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
S v l korunma se afet, ac l durum, s v l savunma, savaş g b konuların yanında halkın her türlü tehl ke ve
r ske karşı korunması anlamını taşır (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Türk ye Cumhur yet ’nde afet ve ac l durum yönet m sürec nde öneml b r yer olan S v l Savunma Genel
Müdürlüğü 17 Haz ran 2009 yılında Resmî Gazete’de yayınlanan 5902 sayılı, “Afet ve Ac l Durum Yönet m
Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanun” le afet ve ac l durum yönet m nde merkez ve taşra
örgütlenmeler değ şm şt r. Bu yasa le Başbakanlık Türk ye Ac l Durum Yönet m Genel Müdürlüğü,
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşler Genel Müdürlüğü ve İç şler Bakanlığı S v l Savunma Genel
Müdürlüğü kapatılırken bunların yer ne Başbakanlığa bağlı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı (AFAD)
kurulmuştur. Ayrıca İl S v l Savunma Müdürlükler yer ne İl Özel İdares bünyes nde val ye bağlı İl Afet ve
Ac l Durum Müdürlükler oluşturulmuş, kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan “Savunma Sekreterl ğ ”
ve “Savunma Uzmanlığı” b r mler kaldırılmaktadır. Yasa ülkem zde çok başlı b r yapılanma gösteren afet
ve ac l durum yönet m n , tek b r çatı altında toplayarak Başbakanlığa bağlı b r b r m hâl ne get rmekted r.
Böylece Türk ye’n n her yer ndek afet ve ac l durum planlamalarını kontrol eden b r mekan zma
oluşturulmuş ve bu mekan zmanın ülke genel nde çok y örgütlenmes ve bu örgütlenme çer s nde
nsanların görev, yetk ve sorumluluk alanları netleşt r lm şt r.
1.4. Acil Durum Yönetimi
Ac l durumun meydana gelmes nden hemen sonra başlayarak, etk lenen toplulukların tüm ht yaçlarını
zamanında, hızlı ve etk l olarak karşılamayı amaçlayan yönet m sürec ne ac l durum yönet m adı ver l r.
Sürekl olmayıp, ac l durum olarak değerlend r len b r olayın meydana gelmes le başlayarak, ac l
durumu gerekt ren nedenler ortadan kalktığında sona eren b r yönet m şekl d r. Afet yönet m n n olaya
müdahale ve kısa sürel y leşt rme faal yetler n kapsar. Etk n b r ac l durum yönet m ; planlı, hazırlıklı ve
koord nel olmayı ve olağan yönet mlerden farklı olarak olağan dışı mkân, kaynak ve yetk ler gerekt r r
(Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Her düzeydek ac l duruma zamanında, hızlı ve etk l olarak müdahale etmek ve kend sorumluluk alanı
ç nde gerekl planlamaları ve hazırlıkları yapmak, yaptırmak, mkân ve kaynakları gel şt rmek ve
müdahale faal yetler n yürütmekle görevl k ş ac l durum yönet c s adını alır (Açıklamalı Afet Yönet m
Ter mler Sözlüğü, 2014).
Sorumlu olduğu bölgede konuşlu, ac l çağrı merkez nden gelen tal matla kara, den z veya hava yolu le
nt kale başlayan arama-kurtarma ve tıbb yardım ek b ac l müdahale gücü olarak tanımlanır (Açıklamalı
Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Afete zamanında, hızlı, etk l ve koord nel olarak müdahale edeb lmek ve etk lenen toplulukların ac l
yardım ht yaçlarını zamanında, hızlı ve etk l olarak karşılayab lmek ç n, mahalle, lçe veya l düzey nde
yerleşmeler n karşı karşıya bulundukları tüm tehl keler ve muhtemel afetlerde uğranacak kayıp ve
zararları afet senaryolarıyla gerçekç b ç mde ortaya koyan, k mler n, ne zaman, nerede, hang görev ve
yetk le hang mkân ve kaynakları kullanarak olaya müdahale edecekler n bel rleyen, eğ t m ve
tatb katlarla sürekl yen lenen ve gel şt r len planlara afet ve ac l durum müdahale planı adı ver l r
Ülkem zde ulusal sev yede Türk ye Afet Müdahale Planı ve l ölçeğ nde İl Afet Müdahale Planı
yapılmaktadır.
1.5. Felaket–Afet
Afet toplumun tamamı veya bell kes mler ç n f z ksel, ekonom k ve sosyal kayıplar doğuran, normal
hayatı ve nsan faal yetler n durduran veya kes nt ye uğratan, etk lenen toplumun baş etme kapas tes n n
yeterl olmadığı doğa, teknoloj veya nsan kaynaklı olay olarak tanımlanır. İng l zcedek afete karşılık
gelen kel me “d saster” olarak ver lmekted r.
Afet b r olayın kend s değ l, doğurduğu sonuçtur (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Yaralanma, kalp kr z , mahsur kalma, yangın, ev ve ş kazaları ya da traf k kazaları ac l durum olarak
sayılab l r. Tanımdan da anlaşılacağı üzere ac l durum ve afet kavramları b rb rler nden kes n surette
ayrılamasalar da tam olarak örtüştükler de söylenemez. Ancak; y ne de şu şek lde b r ayrıma g d lmes ,
kavramların ayrışması açısından öneml d r (Duygun A., 2014).
Tablo: Afet ve Acil Durum Arasındaki Farklar (Duygun A. 2014)
1.6. Afet Yönetimi
Daha öncek bölümlerde de tanımladığımız üzere afet ve ac l durum yönet m n kes n ç zg lerle
b rb r nden ayırmak olgunun yapısı gereğ mümkün değ ld r. N tek m T.C. Başbakanlık Afet ve Ac l Durum
Yönet m Başkanlığının yayınlamış olduğu Açıklamalı Afet Ter mler Sözlüğü’nde de afet yönet m ; afet ve
ac l durum yönet m olarak şu şek lde ver lmekted r. Afetler n önlenmes ve zararlarının azaltılması
amacıyla b r afet olayının önces , sırası ve sonrasında yapılması gereken çalışmaların planlanması,
yönlend r lmes , koord ne ed lmes , desteklenmes ve uygulanab lmes ç n toplumun tüm kurum ve
kuruluşlarıyla kaynaklarının bu ortak hedefler doğrultusunda yönet lmes adını alır.
Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulu (İng. D saster and Emergency Management High Commission) 5902 sayılı
Kanun’a göre, afet ve ac l durumlarla lg l olarak hazırlanan plan, program ve raporları onaylamakla
görevl , Başbakan veya görevlend receğ Başbakan Yardımcısının başkanlığında, M llî Savunma, İç şler ,
Dış şler , Mal ye, M llî Eğ t m, Sağlık, Ulaştırma, Den zc l k ve Haberleşme, A le ve Sosyal Pol t kalar, Enerj
ve Tab Kaynaklar, Çevre ve Şeh rc l k, Orman ve Su İşler , Kalkınma, Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlarından oluşan kuruldur. Kurul toplantılarına, lg l bakan, kurum ve kuruluş, s v l toplum
kuruluşları tems lc ler ve konu le lg l uzmanlar çağırılab l r. Kurul, yılda en az k kez toplanır. Kurul,
ayrıca Kurul Başkanının steğ üzer ne toplanab l r. Kurulun sekretaryasını AFAD yürütür.
1.7. Afet ve Acil Durum Riski ve Afet Risk Yönetimi
R sk bel rl b r olayın, b r kaza ya da tehl kel olayın meydana gelme olasılığıdır. Burada gerçekleşecek
olan r sk n k ş y ya da toplumu ne derecede lg lend rd ğ ya da end şelend rd ğ n n değerlend r lmes n n
yapılması hayat d r. R sk yönet m tam bu noktada ac l durumların afete dönüşmes n n önüne geçecekt r.
Veya mevcut afet n daha da gen ş b r alanda etk l olmasının önüne geç lecekt r.
B r olayın bel rl koşul ve ortamlarda doğurab leceğ can, mal, ekonom k ve çevresel g b değerler n
kaybının gerçekleşme olasılığı afet r sk olarak tanımlanır. D ğer b r dey şle; “r sk = potans yel kayıplar”
veya “r sk = tehl ke x hasar göreb l rl k”t r. S gortacılık ve mühend sl kte kayıp olasılığı r sk olarak
adlandırılır. Ayrıca bel rl b r tehl ken n, gelecekte bel rl b r zaman süres çer s nde meydana gelmes
hâl nde, nsanlara, nsan yerleşmeler ne ve doğal çevreye, bunların zarar veya hasar göreb l rl kler le
orantılı olarak oluşturab leceğ kayıpların olasılığı da afet r sk (İng. d saster r sk) olarak tanımlanır.
Afet ve ac l durumlarda r skten veya kayıp olasılığından bahsedeb lmek ç n bel rl büyüklüktek tehl ke
veya olayın varlığı ve bundan etk leneb lecek değerler n mevcud yet le bu değerler n tehl ke veya
olaydan etk lenme oranları veya zarar göreb l rl kler n n tahm n ed leb lmes gerekmekted r.
Afet ve ac l durum r sk n n bel rlenmes çalışmaları sonucunda elde ed len ve farklı büyüklük ve
konumlardak tehl keler n gerçekleşmes hâl nde meydana geleb lecek tüm zarar ve kayıpları tahm n
etmeye yarayan b l msel çalışmaların yapılması, senaryoların hazırlanması afet r sk ne karşı gerekl
tedb rler n alınması anlamında öneml d r. Bu sayede gerekl r sk anal zler yapılab lecekt r. Hazırlanan ac l
durum ve afet senaryolarında olab ld ğ nce gerçeğe yakın koşulların canlandırılması gerek r. Ac l duruma
ve afete müdahale planlarının yeterl l ğ ç n bazen en olumsuz sonuçlar doğurab lecek senaryolar da
terc h ed leb l r. Afet r sk n n matemat ksel olarak fade ed leb l r b ç mde hesaplanması. Tehl ke (T) x
Değerler (D) (etk leneb lecek unsurlar) x Zarar Göreb l rl k (ZG) (etk lenme oranı) = Afet R sk (AR); (AR=T x
D x ZG) şekl nde formüle ed leb l r. Afet r sk n n bel rleneb lmes ç n öncel kle afete yol açab lecek
tehl keler n neler olduğu; yerler , büyüklükler , oluş sıklıkları ve etk leyeb lecekler alanların bel rlenmes ,
bu tehl keden etk leneb lecek, nüfus, yapı ve alt yapılar, ekonom k ve sosyal değerler, çevre g b tüm
değerler n envanter l steler n n çıkarılması gerek r. Tehl ken n gerçekleşmes hâl nde se, bu değerler n
uğrayab lecekler f z ksel, sosyal, ekonom k ve çevresel kayıpların tahm n ed lmes mümkün olur
Afet r sk yönet m ; ülke, bölge, kent veya yerleşme b r m ölçeğ nde tehl ke ve r sk n bel rlenmes , anal z ,
r sk n azaltılab lmes ç n mkân, kaynak ve öncel kler n bel rlenmes , pol t ka ve stratej k plan ve eylem
planlarının hazırlanması ve yaşama geç r lmes sürec d r. Afet r sk yönet m n n 5902 sayılı Kanun’dak
tanımı, “Ülke, bölge, kent ölçeğ nde ve yerel ölçekte r sk türler ve düzeyler n tesp t etme, önleme,
azaltma ve paylaşma çalışmaları le bu alandak planlama esasları. Afet senaryolarının hazırlanması,
uygulama öncel kler n n bel rlenmes ve r sk n azaltılab lmes ç n genel pol t ka ve stratej k planlarla,
uygulama planlarının hazırlanması ve hayata geç r lmes bu süreç kapsamındadır.” şekl nded r
Ülkem zde afet ve ac l durumlara l şk n olarak ülke düzey nde tehl keler n önlenmes , toplumun afetlere
duyarlılığının artırılması, r sk azaltma çalışmalarının sürekl l ğ n n sağlanması, r sk azaltmanın her
düzeyde plan, pol t ka ve programlara entegrasyonu (uyumu) amacıyla ht yaçların bel rlenmes ne,
uygulamaların zlenmes ne ve değerlend r lmes ne katkıda bulunmak üzere Afet R skler n n Azaltılması
Ulusal Platformu oluşturulmuştur. Bu platform ayrıca afet ve ac l durumlara karşı öner ler sunmak üzere
oluşturulan, d s pl nler arası özell kte, kamu, özel sektör, akadem k cam a, medya g b toplumun tüm
kes mler nden tems lc ler n yer aldığı b r çalışma grubudur.
Afet yönet m 4 aşamalı b r süreçt r. Bunlar afet önces hazırlık ve zarar azaltma, afet esnasında yapılacak
müdahale ve afet sonrasındak y leşt rme çalışmalarının yönet m ve koord nasyonunu gerçekleşt rmekt r.
Her b r aşama detaylandırılarak lerleyen bölümlerde ver lecekt r.
1.8. Kriz ve Kriz Yönetimi
Normal düzen bozan, toplum ç n olumsuz sonuçlar doğurma olasılığı bulunan f z ksel, sosyal, ekonom k
ve pol t k olayların ortaya çıkması hâl kr z olarak tanımlanmaktadır. Normal s stem ve toplumun temel
değerler n öneml ölçüde tehd t eden, zaman baskısı ve stres altında öneml kararlar almayı gerekt ren
durumları kapsamaktadır. Mevzuatımızda se “devlet n ve m llet n bölünmez bütünlüğü le m llî hedef ve
menfaatlere yönel k hasmane tutum ve davranışların, Anayasa le kurulan hür ve demokrat k düzen veya
hak ve hürr yetler ortadan kaldırmaya yönel k ş ddet hareketler n n, tab afetler n, tehl kel salgın
hastalıkların, büyük yangınların, radyasyon ve hava k rl l ğ g b öneml n tel ktek k myasal ve teknoloj k
olayların, ağır ekonom k bunalımların, lt ca ve büyük nüfus hareketler n n ayrı ve b rl kte ortaya çıktığı
hâller” olarak tanımlanmaktadır (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Kr z hâl şartları süres nce uygulanan, durumu normale döndürmey amaçlayan geç c b r yönet m b ç m
kr z yönet m olarak tanımlanmaktadır. Afet yönet m nden farkı, sürekl l ğ n n olmaması, bel rl b r
zamanla sınırlı bulunması, kr z gerekt ren olay ve nedenler kalktığında sona ermes d r (Açıklamalı Afet
Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Afetlerde ya da ac l durumlarda r sk ve kr z yönet m arasındak farkları tam olarak ayırab lmek mümkün
değ ld r. R sk yönet m afet önces Zarar Azaltma, Hazırlık safhalarından oluşmakta olup koruma ve yara
almama amacı gütmekted r. “Kr z Yönet m ” se afet anı ve sonrası ş ve şlemler kapsamakta olup
Müdahale ve İy leşt rme safhalarından oluşmaktadır. İk yönet m arasındak farklar b r tabloda şu şek lde
özetlenmekted r.
Tablo: Kriz Yönetimi ve Risk Yönetimi Arasındaki Farklar
Kaynak: AFAD, 2014; Duygun A. 2014.
Uygulamalar
Yaşadığınız bölgede olab lecek doğal tehl keler ve ac l durumları yazınız. Mevcut tehl ken n boyutlarını
kest rmek üzere geçm ş tehl ke, ac l durum ve afet raporlarını nceley n z. Yaşadığınız yerde daha önce
yaşanan kr zler derley p değerlend rmes n yapınız.
Uygulama Soruları
1. 5902 sayılı Kanun’un 2. Maddes ’nde yapılan afet ve ac l durum tanımlarını karşılaştırıp farklarını
bel rt n z.
2. 7269 sayılı Kanun’un 1. maddes nde adı gecen tehl keler nelerd r?
Bölüm Özeti
Bu bölümde ac l durumları tanımlamada kullanılan temel kavramlar ve bunların çerçeveler ver lm şt r.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s teknoloj k b r ac l durumu fade eder?
A) Alt yapı kaynaklı su taşkını
B) Sel
C) Deprem
D) Tsunam
2. Ac l durumlarda hang serv s numarası le arama yapılmaz?
A) 112
B) 155
C) 156
D) 911
3. Ac l durum yönet m en son hang yılda çıkan kaç sayılı kanun le düzenlenm şt r?
A) 5902 sayılı Kanun, 2009
B) 6331 sayılı Kanun, 2012
C) 6305 sayılı Kanun, 2012
D) 7126 sayılı Kanun, 1958
4. Afet ve ac l durumlar le lg l 2009 yılında yayınlanan Afet ve ac l durum yönet m

başkanlığının teşk lat ve görevler hakkında kanun le hang değ ş kl kler yapılmamıştır?
A) Kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan “Savunma Sekreterl ğ ” ve “Savunma Uzmanlığı”

b r mler kaldırılmıştır.
B) İl S v l Savunma Müdürlükler yer ne İl Özel İdares bünyes nde val ye bağlı İl Afet ve Ac l
Durum Müdürlükler oluşturulmuştur.
C) Yasa le ülkem zde S v l Savunma Bakanlığı kurulmuştur.
D) Başbakanlığa bağlı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı (AFAD) kurulmuştur.
5. Aşağıdak lerden hang s kr z yönet m le r sk yönet m arasındak farklardan b r değ ld r?
A) Kr z yönet m afet ve olay odaklıdır. R sk yönet m zarar göreb l rl k ve r sk odaklıdır.
B) Kr z yönet m nde amaç olaya müdahale etmekt r. R sk yönet m nde amaç değerlend rme,
zleme ve gel şt rmed r.
C) Kr z yönet m nde sorumlu tek otor ted r. R sk yönet m nde bölgesel yaklaşım söz
konusudur.
D) Kr z yönet m nde bel rlenm ş h yerarş k l şk ler vardır. R sk yönet m nde bağımsız
hareketler yapan b r mler vardır.
6. Aşağıdak lerden hang s afet ve ac l durumlar arasındak farklardan b r değ ld r?
A) Afet n etk alanı ac l duruma göre daha gen ş b r bölged r.
B) Afetlerde etk lenen kes m ac l duruma göre oldukça gen şt r.
C) Afete sebep olan olgular ac l duruma sebep olan olgulardan görece daha zayı ır.
D) Ac l durumlarda alınacak önlemler afete göre daha dar ve özeld r.
7. Aşağıdak lerden hang s afet yönet m n n 4 aşamasından b r değ ld r?
A) Hazırlık ve zarar azaltma aşaması
B) Bekleme aşaması
C) İy leşt rme çalışmaları aşaması
D) Müdahale aşaması
8. Aşağıdak bakanlıklardan hang s Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulunda görev almaz?
A) M llî Savunma Bakanlığı,
B) İç şler Bakanlığı,
C) Dış şler Bakanlığı,
D) Tur zm Bakanlığı
9. Aşağıdak kavramlardan hang s “Büyük fakat genell kle yerel mkânlarla baş ed leb len
çapta, ved l k gerekt ren tüm durum ve hâller fade eder” tanımını karşılamaktadır?
A) Ac l durum h zmet
B) Ac l durum ps koloj s
C) Ac l durum
D) Ac l yardım çağrı h zmet
10. Aşağıdak lerden hang s etk n b r ac l durum yönet m n n özell kler nden b r değ ld r?
A) Mevcut mkân, kaynak ve yetk ler bu yönet m sürec nde yeterl d r.
B) Planlı olmak gerekl d r.
C) Hazırlıklı olmak gerekl d r.
D) Koord nel olmak gerekl d r.
CEVAP ANAHTARI
1. a 2. d 3. a 4. c 5. d 6. c 7. b 8. d 9. c 10. a
2. AFET TÜRLERİ
Giriş
Ülkem zde afetler konusunda en yetk l kurum olan Türk ye Cumhur yet Başbakanlık Afet ve Ac l Durum
Yönet m Başkanlığı (AFAD), afetler doğal afetler ve nsan kaynaklı afetler olarak k grupta ncelemekted r.
Benzer b r yaklaşım Avrupa Atlant k Afet Müdahale Merkez ç n de geçerl d r. Kurumun lg l yönerges
ek nde, afet türler olarak doğal afetler ve teknoloj k afetler ben msenerek k l b r sınıflamada
bulunulmaktadır.
2.1. Doğal Afetler
Doğal afetler ya da doğa kaynaklı afetler Türk ye Cumhur yet Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m
Başkanlığının (AFAD) Kasım 2004 yayınlamış olduğu Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü’nde şu
şek lde tanımlanmaktadır: “Deprem, sel, heyelan, çığ, kuraklık, fırtına, dolu, hortum, kuraklık, göktaşı
düşmes g b oluşumu engellenemeyen jeoloj k, meteoroloj k, h droloj k, kl matoloj k, b yoloj k ve
kaynağı dünya dışında olan tehl kelerden kaynaklanan doğa olaylarının sonuçlarına ver len genel ad.”
Doğal afetler köken ne göre jeoloj k ve meteoroloj k olarak k grupta nceleb leceğ g b l teratürde yavaş
gel şen ve an gel şen doğal afetler g b k farklı grupta da nceleneb l r. Buna göre;
Yavaş gel şen doğal afetler: Ş ddetl soğuklar, kuraklık, kıtlık ve benzerler .
An gel şen doğal afetler: Deprem, seller, su taşkınları, toprak kaymaları, kaya düşmeler , çığ, fırtınalar,
hortumlar, volkanlar, yangınlar ve benzerler d r.
2.1.1. Jeolojik Kökenli Doğal Afetler
Deprem, heyelan ve volkan g b afetler bu grupta yer alırlar.
2.1.1.1. Deprem
Tekton k kuvvetler n veya volkan faal yetler n n etk s yle yer kabuğunun kırılması sonucunda ortaya çıkan
enerj n n s sm k dalgalar hâl nde yayılarak geçt kler ortamları ve yeryüzünü kuvvetle sarsması olayı
deprem olarak n telend r l r. (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004.).
Deprem kuşağı ç nde bulunan ülkem zde her gün aletler n kaydett ğ ve nsanlar tarafından farkına
varılmayan çok sayıda deprem meydana gelmekted r. Türk ye’n n 1990 nüfus sayımına göre toplam
nüfusunun %98’ , yüzölçümünde %96’sı deprem r sk altında olup ülke yüzölçümünün %42’s ve ülke
nüfusunun %44’ünün b r nc derecede tehl kel bölgelerde olduğu b l nmekted r. Bu bağlamda kontrol
ed lemeyen göç sonucu nüfusun r skl bölgeler olarak tanımlanan bu bölgelerde daha hızlı artması
sonucu her geçen yıl daha fazla sayıda nsanımızın deprem tehl kes altında kaldığı söyleneb l r. (Cevdet
Ertürkmen, 2006; Deprem Alt Kom syonu, Basılmamış Raporu, 2000)
Ülkem zde oluşan depremlere a t b lg ler Türk ye Cumhur yet Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m
Başkanlığına bağlı Deprem Da res Başkanlığından anında ulaşab lmek mümkündür. Ayrıca 5902 sayılı
Kanun le depremden korunmak, deprem zararlarını azaltmak, deprem sonrası yapılacak faal yetler
hakkında öner ler sunmak ve depremle lg l araştırmalar ç n pol t kaları ve öncel kler bel rlemek
amacıyla AFAD Başkanı’nın başkanlığında, Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı tems lc s , Boğaz ç Ün vers tes
Kand ll Rasathanes ve Deprem Araştırma Enst tüsü Müdürü, Maden Tetk k ve Arama Genel Müdürü,
Türk ye B l msel ve Teknoloj k Araştırma Kurumu Başkanı, Türk ye Kızılay Derneğ Genel Başkanı, deprem
konusunda çalışmaları bulunan ve Yükseköğret m Kurulu tarafından b ld r lecek en az on ün vers te
öğret m üyes arasından, Başkan tarafından bel rlenecek beş üye le akred te ed lm ş lg l s v l toplum
kuruluşlarından, Başkan tarafından bel rlenecek üç üyey kapsayan Deprem Danışma Kurulu (DDK)
oluşturulmuştur.
Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1996.
2.1.1.2. Heyelan
Heyelan; kaya, toprak veya araz parçalarının, yer çek m veya depremler, aşırı yağışlar g b dış etkenler n
etk s le fark ed leb l r düzeyde eğ m aşağı doğru kayması veya hareket etmes durumu, toprak kayması
olarak tanımlanır. (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004).
Heyelanlar çevresel koşullara bağlı olarak gel ş rler ve b rkaç san ye çer s nde olab leceğ g b daha uzun
b r zaman sonunda da gerçekleşeb l rler. Neh r, den z, göl, g b su kenarlarında erozyon, aşırı yağışlar, an
kar er meler , yer altı suyunun yükselmes , yamaç üzer ndek yapı yükler , fay hatları g b dış ve d nam k
kuvvetler neden yle yamaçlardak ger lmeler n artması, volkan k patlamalar, kazı ve patlatma g b nsan
akt v teler , orman alanlarının tahr b g b nedenler le heyelan oluşur.
Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı
2.1.1.3. Volkan
Volkan patlamaları; akt f volkanların çevres nde magmanın yüzeye çıkması sırası ve sonrasında meydana
gelen patlama olarak tanımlanmaktadır. (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004). Akt f
volkanların çevres nde magmanın yüzeye çıkması önces , sırası ve sonrasında meydana gelen depremler
de volkan patlaması olarak tanımlanır.
2.1.2. Meteorolojik Kökenli Doğal Afetler
Meteoroloj k afetler, doğal afetler n büyük b r bölümünü oluşturmakta ve son yıllarda g derek artan b r
ş ddette ve sıklıkta meydana gelmekted r. Günümüzde sanay leşme, çarpık kentleşme, doğanın tahr p
ed lmes ve küresel kl m değ ş m g b nsan akt v teler bu tür afetler n etk ler n arttırmasına veya
yen ler n n ortaya çıkmasına neden olab lmekted r. Meteoroloj k karakterl doğal afetler d ğer doğal
afetlerden ayıran en öneml özell k, bunların yapılacak zleme ve erken uyarılarla zararlarının en aza
nd r leb lmes d r. Bu özell kten yararlanarak, gel şm ş ülkeler n afet yönet m çalışmalarının b r parçası
olan meteoroloj k tahm n ve erken uyarı le can kayıplarında öneml azalmalar ve ekonom k zararlarda da
öneml düşüşler sağlanmıştır (Kadıoğlu M, 2011).
2.1.2.1. Fırtına
Fırtına; doğaya ve nsanlara zarar veren, hızı 23 ve 26 m/s arasında değ şen rüzgârdır. Rüzgâr hızı ve
ş ddet arttıkça doğaya ve nsanlara verm ş olduğu zararlar da artmaktadır. Tek başına kullanıldığında
rüzgâr fırtınası anlamını taşır. Ş ddetl rüzgârlar beraberler nde yağmur, kar, dolu, kum vb. unsurları da
get rd kler nden ötürü kar fırtınası, kum fırtınası, toz fırtınası g b s mler alırlar. (Açıklamalı Afet Yönet m
Den z taşımacılığı basta olmak üzere b rçok sektörde faal yetler olumsuz yönde etk leyen fırtına afet , kıyı
bölgeler nde dalga hareketler nden kaynaklanan kıyı taşkınlarına, kara ç nde çatıların uçmasına ve ağaç
örtüsünün zarar görmes ne, enerj ve haberleşme let m alt yapısında h zmetler n kes nt ye uğramasına,
sık sık yol açab lmekted r.(Cevdet Ertürkmen, 2006)
Dünya genel nde, basınç s stemler nden ve sıcaklık farklarından kaynaklanan cephesel fırtınaları b rçok
ülkede görmek mümkündür. Okyanus ve atmosfer l şk s sonucu trop kal bölgelerde meydana gelen,
kasırga, tornado, hortum ve tayfunlar yaşandıkları bölgelerde daha büyük boyutlarda can ve mal kaybına
yol açmaktadırlar. Dünyanın değ ş k bölümler nde yaşanan; 1979 da Freder ck, 1980’de Dav d, 1963’de
Allen, 1989’da Huga, 1991’de Bob ve 1992’dek Andrew kasırgaları bu türden fırtınalardır. Dünya
Meteoroloj Teşk latı; trop kal fırtınalardan kaynaklanan zararların azaltılması ve etk lenen ülkeler
arasında b lg alışver ş le şb rl ğ mkânlarını arttırmak üzere Trop kal S klon Çalışma Programı adı
altında b r programı 1971 yılında yürürlüğe koymuştur. (Cevdet Ertürkmen, 2006)
2.1.2.2. Çığ
Çığ, dağ yamaçları g b eğ ml yüzeylerde b r ken büyük kar kütleler n n kend l ğ nden veya tet kley c b r
etk sonucunda dengen n bozulması neden yle, an den ve büyük b r hızla harekete geç p yamaç eğ m
yönünde gösterd ğ akma hareket olarak tanımlanmaktadır. (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü,
2004).
Çığ, genell kle b tk örtüsü olmayan, engebel , dağlık ve eğ ml araz lerde, vad yamaçlarında tabakalar
hâl nde b r km ş olan kar kütles n n ç veya dış kuvvetler n etk s le başlayan b r lk hareket sonucu
yamaçtan aşağı kayması olayı olarak tanımlanmaktadır.(İbrah m Gürer, 1994) Çığ olayı topoğraf k,
jeomorfoloj k, jeoloj k, meteoroloj k parametreler ve b tk örtüsü le doğrudan l şk l ve farklı dış etkenler

le oluşan b r doğal afett r.
2.1.2.3. Sel
Suların bulunduğu yerde yükselerek veya başka b r yerden gelerek, genell kle kuru olan yüzeyler
kaplaması olayı. Seller, oluşum hızlarına göre yavaş gel şen, hızlı gel şen ve an seller olarak sınıflandırılır.
Genell kle b r ha a veya daha uzun b r süre ç nde gel şen sellere yavaş sel, b r- k gün ç nde oluşan
sellere hızlı sel, saatl k süre ç nde oluşan sellere ani sel den r. Oluşum yer bakımından da seller, kıyı seli,
şehir seli, kuru dere seli, baraj/gölet seli ve akarsu (dere ve nehir) seli olarak adlandırılır. (Açıklamalı Afet
Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004)
B r akarsu deb s n n (yataktak mevcut su m ktarının) akarsu havzasının normalden fazla yağmur yağması
veya havzadak mevcut kar örtüsünün er mes nden ötürü hızla artması ve yatak çevres nde yasayanlara,
araz ye, mala ve mülke zarar vermes d r. (İbrah m Gürer,1992)
Sel n neden olduğu zararları şu şek lde özetlemek mümkündür. Doğal yatağından tasan akarsuyun
çevres nde can ve mal kayıplarına neden olmaktadır. Akarsu ve havzasında hızlı akıştan kaynaklanan
yüzey ve yatak aşınmaları; Hızın azaldığı akarsu kes mler nde taşınmakta olan sürüntü malzemes n n
çökelmes sonucu akarsu yatağının değ şmes ; Akarsu üzer nde yapılmış ve h zmet vermekte olan köprü,
menfez, regülatör, baraj, çev rme bend , sedde, mahmuz vb. koruma ve yatak düzenleme yapılarının
tahr p olmasıdır (Cevdet Ertürkmen, 2006).
Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı
2.1.2.4. Hortum
Hortum; doğada havadak basınç değ ş mler ne bağlı olarak oluşan, kend eksen etrafında dönerek
hareket edeb len, yüksek hızlara ulaşab len ve yıkıcı etk ler olan ş ddetl b r rüzgâr çeş d olarak
tanımlanır. Hortumlar küçük ve güçlü alçak basınç alanlarında, büyük b r hızla kend etrafında dönen
hava hareket yle oluşurlar. (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004).
2.1.2.5. Sis
S s; çok küçük su damlacıklarının, meteoroloj k koşullara bağlı olarak havada asılı kalması hâl olarak
tanımlanmaktadır. S s bulunduğu bölgelerde görüş alanını sınırlar veya sıfıra düşürerek hayatı etk ler
(Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004). S s büyük ölçüde güneşe engel olur ve özell kle den z
ulaşımı olmak üzere hava ve kara ulaşımını da olumsuz yönde etk ler.
2.1.2.6. Orman Yangını
Orman yangını, doğal ya da nsan sebeplerden ortaya çıkan yangınların ormanları kısmen veya tamamen
yakmasıdır. Yıldırım düşmes , yanardağ patlaması ve yüksek sıcaklık g b doğal sebeplerle çıkan yangınlar
ve s gara, tarımsal ürünler nedenl çıkan nsan kaynaklı orman yangınları vardır. Ormanların yanması
ekoloj k olarak pek çok zarara sebep olur. İkl m değ ş kl ğ ve kuraklık başlıca olumsuz sonuçlardır.
2.1.2.7. Tsunami
Tsunam , Japonca kökenl olup l man dalgası anlamına gel r. Den z veya okyanus tabanlarındak deprem,
meteor çarpması, volkan patlaması ya da büyük heyelanların yol açtığı, düşey yer değ şt rmeler g b
tekton k olaylar sonucu oluşan dalgalar, dev dalga. Sah le yaklaştıkça hızları ve yüksekl kler artan bu
dalgalar, kıyılarda büyük yıkıma ve can kaybına yol açab lmekte ve afet hâl ne geleb lmekted r (Açıklamalı
Tsunam sözcüğü, dünya d ller ne 15 Haz ran 1896'dan sonra g rm şt r. Japonya’da, 21000 k ş n n hayatını
kaybett ğ Büyük Me j Tsunam s ’nden sonra Japonların yaptığı yardım çağrılarıyla dünya d ller ne
kend l ğ nden yerleşm şt r. Tsunam den sonra oluşan dalganın d ğer den z dalgalarından farkı; su
zerrec kler n n sürüklenmes sonucu hareket kazanmasıdır. Der n den zde varlığı h ssed lmezken sığ
sulara geld ğ nde d k yamaçlı kıyılarda ya da daralan körfez ve koylarda bazen 30 metreye kadar
tırmanarak çok ş ddetl akıntılar yaratab l r.
2.1.2.8. Kuraklık
B r bölgede nem m ktarının geç c denges zl ğ n kaynaklanan su kıtlığı olarak tanımlanab len kuraklık,
doğal b r kl m olayıdır ve herhang b r zamanda ve yerde meydana geleb l r. Kuraklık genell kle yavaş
gel ş r ve sıklıkla uzun b r dönem kapsar. Kurak kl mler n hüküm sürdüğü yerlerdek hayvanlar ve
b tk ler, nem eks kl ğ nden ve yüksek değ şkenl ktek yağıştan dolayı olumsuz etk len rler. İç şler
Bakanlığına bağlı Afet İşler Genel Müdürlüğü resmî nternet s tes nde çeş tler ve yaratacağı ekonom k ve
sosyal etk ler şu şek lde özetlenm şt r.
Kuraklığın l teratürde kullanılan üç çeş d vardır.
1. Meteoroloj k Kuraklık: Uzun b r zaman ç nde yağışın bel rg n şek lde normal değerler n altına
düşmes olarak tanımlanır. Nem azlığının dereces ve uzunluğu meteoroloj k kuraklığı bel rler ve
bölgeden bölgeye gel ş m nde farklılıklar gözlen r. Örneğ n yağışın ve yağışlı gün sayısının bel rl b r
değerden az olması temel ne dayanarak kurak per yotlar teşh s ed l r. Bu hesap şekl neml
subtrop kal kl mler g b yıl boyunca yağış alan yerler ç n uygundur. D ğer kl m bölgeler mevs msel
yağış paternler le karakter ze ed l r. D ğer b r tanım şekl yağışın aylık, mevs ml k veya yıllık
toplamlarının ortalamasından olan farkları le l şk l d r.
2. Tarımsal Kuraklık: Tarımsal kuraklık meteoroloj k kuraklığın çeş tl özell kler le çok yakın
l şk l d r. Toprakta b tk n n ht yacını karşılayacak m ktarda su bulunmaması olarak tanımlanan
tarımsal kuraklık nem kaybı ve su kaynaklarında kıtlık oluştuğu zaman meydana gel r. Ürün
m ktarında azalmaya, büyümeler nde değ ş me ve hayvanlar ç n tehl keye sebep olur.
3. H droloj k kuraklık: Yer altı su kaynakları, yüzey suları veya yağış per yotlarının etk s le l şk l d r.
Meteoroloj k kuraklığın uzaması durumunda h droloj k kuraklıktan söz ed l r. Uzun sürel yağış
azlığının kaynak sev yeler , yüzey akışı ve toprak nem g b h droloj k s stem n b leşenler nde
kend s n göstermes d r. Yeraltı suları, neh rler ve göller n sev yes nde kesk n b r düşüşe sebep olur.
İnsan, b tk ve hayvan yaşamı ç n büyük b r tehl ke yaratır. B r dönemde yaşanan yağış m ktarında
azalma toprak nem nde hızlı azalmaya neden olacağı ç n tarımla uğraşanlarca hemen h ssed leceğ
hâlde h droelektr k santraller nde b r süre etk l olmayacaktır. H droloj k kuraklıkta en öneml etken
kl m olmasına rağmen araz kullanımı (örneğ n ağaç kes m ), araz n n ver ms zleşmes bölgen n
h droloj k özell kler n etk ler. Bölgeler h droloj k s stemler le b rb r ne bağlı oldukları ç n
meteoroloj k kuraklığın etk s le yağış kıtlığı yaşanan alanların sınırları daha gen şleyeb l r. İnsan
akt v teler ; araz kullanımında değ ş m meydana get rd ğ ç n meteoroloj k kuraklığın frekansında
değ ş m olmadığı halde su kıtlığının frekansında değ ş m meydana get rmes nden dolayı en öneml
etken olarak gözlenm şt r.
Ekonom k etk ler en net olarak tarımsal ürünlerde kayıp, ek n alanlarının ver ml l ğ n n azalması, böcek
st lası, b tk hastalıkları, ürün kal tes nde düşüklük olarak görülür. Süt ve ç l k hayvanları kaybı,
otlakların ver ml l ğ n n azalması, halka açık otlakların kapatılması veya sınırlandırılması, hayvanlar ç n
suyun tem n ed lememes veya pahalılığı, hayvanlar ç n bes n tem n ed lememes veya pahalılığı ortaya
çıkması y ne kuraklığın doğal b r sonucudur. Orman ürünler nde, kereste üret m nde kayıplar, orman
yangınları, ağaç hastalıkları, böcek st lası ve orman alanlarının ver ml l ğ n n azalması b r d ğer başlık
olarak karşımıza çıkar. Kuraklık beraber nde su ürünler olan, balık üret m nde kayıplar, balık yet şt rme
alanlarına zararı ve suyun azalmasından dolayı yavru balıkların kaybı g b sonrak yıllarda bu ürünlerde
yanacak kıtlığa sebep olur.
Ekonom k Etk ler : Yukarıda anılan tarımsal, orman ve su ürünler nde yaşanan kayıplar sonrası Ulusal
büyümede kayıp, ekonom k gel şmede gec kme, y yecek üret m nde düşüş-y yecek stoklarında azalma,
f nansal kaynak bulmada zorluk (kred r sk ), neh r ve kanalların den zc l ğe olan katkılarında kayıp, yen
ve lave su kaynaklarının gel şt r lmes ndek pahalılık le sonuçlanır.
Bunun sonucunda ç ç gel rler nde, tarımsal üret m n d rekt bağlı olduğu endüstr lerde, üret mdek
düşüşe bağlı oluşan şs zl k yanı sıra eğlence ş alanlarında kayıplar hükümetler n verg gel rler n n
azalması le sonuçlanır.
Çevre Etk ler : Kuraklık en çok toprakta su ve rüzgâr erozyonuna sebeb yet verecekt r. Bunun sonucunda
balık ve b tk alanları zarar görecekt r. N hayet nde de suyun kal tes ve hayvanın kal tes azalacaktır.
Sosyal Etk ler : Kuraklık y yecek kıtlığı, yoksullukta artış, n hayet nde bölgedek nsanların göçü le
sonuçlanacaktır. Sosyal huzursuzluk ve kırsal alanlardak yaşam sev yes nde düşüş.
2.2. İnsan Kaynaklı (Teknolojik) Afetler
İnsan kaynaklı afetler k m kaynaklarda d rekt teknoloj k afet olarak ver l rken k m kaynaklarda da doğal
olmayan afetler olarak tanımlanmaktadır. Teknoloj k afetler; nsan faal yetler ya da doğa kaynaklı
afetler n tet klemes sonucunda oluşan endüstr yel, maden, nükleer ve ulaşım kazaları, kr t k yapılara
yönel k tehd tler, s ber tehl keler, büyük yangınlar, terör zm (k myasal, b yoloj k, radyoloj k, nükleer
tehd tler) le çevresel tehl keler g b can kaybına, hastalıklara, sosyal, ekonom k ve çevresel bozulmalara
neden olan afet ya da ac l durum olarak ver lmekted r. (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004).
Teknoloj k Afet Türler
Büyük Endüstr yel Kazalar
Maden ve Maden Atık Kazaları
Radyoloj k ve Nükleer Kazalar
Tehl kel Madde Taşımacılığı Kazaları
Den z K rl l ğ ne Neden Olan Kazalar
B yoloj k Olaylar
Çevresel Tehl keler (Çölleşme, Kuraklık, As t Yağmurları vb.)
İkl m Değ ş kl ğ
Kr t k Altyapılar ve S ber Güvenl k
İnsan kaynaklı afetler terör saldırıları, b yoloj k tehl keler, nükleer tehl keler, k myasal tehl keler ve
radyoloj k tehl keler n Türk ye Cumhur yet Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının (AFAD)
hazırlamış olduğu Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğünden alınmış tanımları aşağıda ver lm şt r.
Terör saldırısı: Cana ve mala kasteden, toplumda korku ve tepk yaratarak kısa veya orta vadel çeş tl
amaçlara h zmet etmey hedefleyen s lahlı saldırı, terör st eylem şekl nde tanımlanmaktadır. (Açıklamalı
Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004). Terör olaylarının gençl ğe yönel k faal yetler , bu konuda
alınab lecek tedb rler AFAD’ın sayfasında ayrıntılı olarak ver lm şt r. (http://www. c sler afad.gov.tr/teror-
olaylar )
B yoloj k tehl keler: İnsanlar, hayvanlar ve b tk ler üzer nde her türlü hastalık yapıcı, zeh rley c veya
ölümcül özell kler bulunan canlı organ zmaların, bu organ zmaların ürett ğ b yoloj k maddeler ve
emn yets z laboratuvar prosedürler gb koşulların oluşturduğu tehd tler n tümü olarak
tanımlanmaktadır.
Nükleer tehl keler: Nükleer patlamalarda, nükleer enerj üret m veya depolama tes sler nde, nükleer
yakıt veya atık madde nakl yatında meydana gelen kazalar veya sızıntılar sonucunda çevreye yayılan
radyasyonun oluşturduğu tehd t.
K myasal tehl keler: Canlılar üzer nde tahr ş ed c , yakıcı, felç ed c veya öldürücü etk ler olan, der ,
solunum veya s nd r m s stem yoluyla bünyeye g reb len gaz, sıvı ya da katı şek ldek toks k k myasal
maddeler n kasten veya kazaen çevreye yayılmasına neden olab lecek her türlü tehl ke.
Radyoloj k Tehl ke: Nükleer veya d ğer radyoloj k ışınım kaynaklarının çevreye yaydığı radyoakt f
maddelere bağlı olarak canlılar üzer nde oluşan zararlı veya ölümcül tehl ke.
Ayrıca Türk ye Cumhur yet Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının (AFAD) mevcut web
s tes ne ulaşılarak ülkem zde yer alan her l m z ç n ayrı ayrı har talı olarak hazırlanmış İller n Afetsell ğ
dokümanına ulaşılarak her l n daha önce yaşamış olduğu afetlere ve yaşanab lecek olası doğal afetler
konusunda b lg lere ulaşmak mümkündür. Aşağıda Esk şeh r l ç n hazırlanan dokuman örneğ
ver lm şt r.
Esk şeh r
Esk şeh r l merkez 2. derecede tehl kel deprem bölges nde olup tar hsel depremler hakkında fazla kayıt
bulunmamasına rağmen son yüzyılda 1905 M=5.4 ve 1956 M=6.1 depremler meydana gelm şt r.
Heyelan olaylarının az olarak yaşandığı ller m zden b r s olup topoğraf k eğ m n yüksek olduğu
M halıççık lçes nde heyelan olayları gözlenmekted r.
Kaya düşmes olayının az olarak yaşandığı ller m zden b r s olup daha çok volkan k b r mler n gözlend ğ
Merkez, M halıççık ve S vr h sar lçeler nde gözlenmekted r.
Su baskını olaylarının en az gözlend ğ ller m zden b r s olup sadece Günyüzü lçes nde gözlenmekted r.
Kaynak: https://www.afad.gov.tr/TR/HbIcerikDetay.aspx?ID=23&IcerikID=678, Güncelleme Tarihi: 05.11.2012
Uygulamalar
Yaşadığınız bölgede olab lecek doğal ve teknoloj k afetler yazınız. Mevcut afet tehl keler n n boyutlarını
kest rmek üzere geçm ş ac l durum ve afet raporlarını nceley n z. Yaşadığınız yerde daha önce yaşanan
afetler derley p değerlend rmes n yapınız.
Uygulama Soruları
1. Bölgen zdek olası doğal afetler nelerd r?
2. Bölgen zdek olası nsan kaynaklı afetler nelerd r?
Bölüm Özeti
Bu bölümde afet türler konusunda b lg lend rme yapılmıştır.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s jeoloj k kökenl doğal afet değ ld r?
A) Fırtına
B) Heyelan
C) Deprem
D) Volkan
2. Aşağıdak lerden hang s meteoroloj k kökenl doğal afet değ ld r?
A) Sel
B) Çığ
C) Hortum
D) Deprem
3. Aşağıdak lerden hang s nsan kaynaklı (teknoloj k) afet değ ld r?
A) Savaş
B) Terör olayları
C) Nükleer tehl keler
D) Hortum
4. Aşağıdak lerden hang s ac l duruma örnekt r?
A) Savaş
B) Terör olayları
C) Nükleer tehl keler
D) 2 aracın karıştığı traf k kazası
5. “Tekton k kuvvetler n veya volkan faal yetler n n etk s yle yer kabuğunun kırılması
sonucunda ortaya çıkan enerj n n s sm k dalgalar hâl nde yayılarak geçt kler ortamları ve
yeryüzünü kuvvetle sarsması olayı”
Yukarıdak tanım hang afet türü ç n yapılmıştır?
A) Deprem
B) Heyelan
C) Volkan
D) S s
6. “Doğaya ve nsanlara zarar veren, hızı 23 ve 26 m/s arasında değ şen rüzgâr”
Yukarıdak tanım hang afet türü ç n yapılmıştır?
A) Fırtına
B) Hortum
C) Çığ
D) Tsunam
7. Aşağıdak lerden hang s l teratürde yer alan kuraklık türler nden b r değ ld r?
A) Meteoroloj k kuraklık
B) H droloj k kuraklık
C) Tarımsal kuraklık
D) Radyoloj k kuraklık
8. Aşağıdak lerden hang s yavaş gel şen doğal afetlerden b r değ ld r?
A) Ş ddetl soğuklar
B) Kuraklık
C) Kıtlık
D) Hortum
9. Aşağıdak lerden hang s an gel şen doğal afetlerden b r değ ld r?
A) Deprem
B) Seller, su taşkınları
C) Toprak kaymaları, kaya düşmeler
D) Kıtlık
10. Aşağıdak lerden hang s teknoloj k kaynaklı b r afet değ ld r?
A) B yoloj k olaylar
B) Çevresel tehl keler (çölleşme, kuraklık, as t yağmurları vb.)
C) Sel ve su taşkınları
D) Kr t k alt yapılar ve s ber güvenl k
CEVAP ANAHTARI
1. a 2. d 3. d 4. d 5. a 6. a 7. d 8. d 9. d 10. c
3. ACİL DURUM YÖNETİMİNİN İLKELERİ VE

STANDARTLARI
Giriş
Ac l durum yönet m toplumu afet ve tehl kelere karşı b lg lend rmek, b r olası tehd t karşısında
oluşab lecek zararları m n mum nd rgemek maksadı le ortaya konmuş b r süreçt r. Ac l durum
yönet m nde planlama ve uygulamada yapılan hatalar, k tlesel ölüm ve yaralanmalara sebep olab l r.
Örneğ n b r fay hattı üzer nde gerekl önlemler almayan tehl kel k myasal madde üreten b r f rmanın
kurulmasına müsaade etmek g b .
Ac l durum yönet m kapsamındak olaylar terör, yangın, tehl kel madde olayları, toplu gıda
zeh rlenmeler , sabotaj, ş kazası, let ş m s stem n n çökmes , salgın hastalık, deprem, sel, tsunam ,
fırtına, kasırga, ayaklanma, kıtlık, kuraklık, seferberl k veya büyük kazalar g b çeş tl olaylar olab l r.
Ülkem zde maalesef afet ve ac l durumlara karşı 1999 Deprem ’ne kadar kr z yönet m anlayışı
uygulanmıştır. Sonrasında yapılan yasal düzenlenmeler ve kurulan yen kurumlar vasıtası le afet ve ac l
durumlara karşı r sk yönet m anlayışına geç lm şt r. R sk yönet m kapsamında tüm aşamalar ç n mevcut
kaynakları kullanarak, karar vererek, planlayarak, anal z ederek ölüm ve yaralanmaları önlemek le çevre
ve mülkü korumak, afet ve ac l durum yönet m n n temel amacıdır.
3.1. Kapsamlı-Çok Yönlü
Kapsamlı ve çok yönlü b r ac l durum yönet m n fade edeb lmek ç n öncel kle gerçekleşen ya da
gerçekleşecek kaynağı ster nsan ster teknoloj sterse de doğal tüm olası afet ve ac l durumları konu
olarak kapsamalıdır. Bütün bu ac l durumlara karşı ac l durumun yaratacağı zararı azaltmak üzere
planlama, hazırlık sürec g b aşamaların, ac l durumlar ç n müdahale aşamalarının düzgünce hazırlanıp
sürece dâh l ed lmes gerekl d r. Çok yönlü ac l durum yönet m 4 b leşenden oluşmaktadır:
1. Tüm tehl keler
2. Tüm safhalar
3. Tüm etk ler
4. Tüm paydaşlar
1. Tüm Tehl keler: Tüm tehl keler gerçekleşme olasılığı ve etk ler n n r sk anal z n n b rer öges olarak
ele alınmalı ve doğru değerlend r lmel d r.
2. Tüm Safhalar: Çok yönlü ac l durum yönet m model ac l durum yönet m n n dört öges olan zarar
azaltma, önceden hazırlıklı olma, afet anında müdahale ve afet sonrasında y leşt rme ve yen den
nşa safhalarının tümünü çermel d r.
3. Tüm Etk ler: Ac l durum ve afetler, alt yapı ve üst yapı, nsanlar, ekonom üzer ndek etk ler
anlamında gen ş b r alanı kaplar. Planlama ve hazırlıklar yapılırken bütün tehl keler n d kkate
alınması gerekl d r ve bu tehl kelerle lg l tahm n ed leb l r sonuçlar veya tüm etk lerde fade ve
anal z ed lmel d r.
4. Tüm Paydaşlar: Ac l durumlara müdahalede kurumlar arası ş b rl ğ ve koord nasyonun

düzenlenmes n çer r. Etk l ac l durum yönet m halk, özel sektör, resmî sektör, hükûmet n tüm
sev yeler arasında yakın l şk y , rt batı gerekt r r.
3.2. İlerlemeye Açık
İlerlemeye açık afet yönet m nde afet yönet m n n zarar azaltma ve hazırlıklı olma aşamalarına daha fazla
değ n l r. Böylel kle afetlere karşı daha hazırlıklı olmak hedeflen r. Bu doğrultuda afet alanında çalışan
tüm d s pl nler n yaptığı çalışmalar değerlend r l r. B l m adamlarının araştırma ve ver ler afetler n daha
sık, daha güçlü, daha akt f ve daha karmaşık olmaya başladıklarını göstermekted r. Son on yılda lan
ed len doğal ve teknoloj k afetler n sayısı dramat k b r şek lde artmıştır. Ülkeler n köyden kente göç
nüfusu artmış, kentlerde yoğunlaşan nüfus daha çok konut taleb ne yönelm ş bu da altyapı sorunlarını
arttırmıştır. Plansız büyüyen yerleş m yerler , potans yel tehl keler d kkate almamakta, alamamaktadır.
Çevren n yanlış yönet m , sağlıklı nşaat yönetmel kler n n gel şt r lmes ve yürütülmes ndek
başarısızlıklar afetler daha fazla üretmekted r. Maalesef bazı ülkelerden yoğun mültec akını hem bu
ülkeler n komşularında hem de tüm dünyada terör st saldırı r sk n arttırmıştır.
İlerlemeye açık afet yönet m nde b r d ğer öneml b leşen mülk ve dar am rler n katkısıdır. Ac l
durumlara karşı zarar azaltma ve hazırlıklı olmaya yönel k yasaların, yönetmel kler n hazırlanması bu
am rler n katkısı le mümkün olacaktır. Kâr amacı gütmeyen sektörler, özel ve kamu sektöründe uzmanlar
ve organ zasyonlar arasındak ş b rl ğ çabaları afet önlemler ve hazırlıklarının gel şmes ne yardımcı
olmalıdır. Planlı araz kullanımı, b na yönetmel kler n n yürütülmes , planlama, eğ t m ve tatb kat çabaları
gerekl olup sadece uyumu değ l kapas ten n tes s , zarar göreb l rl ğ n azaltılmasını bel rtmel d r. Bu
noktada ac l durum yönet m yönlend rmede reakt f değ l ler c d r.
3.3. Risk Odaklı
R sk odaklı ac l durum yönet m nde tehl ke kaynakları ve öncel kler bel rt l rken sağlam ve geçerl r sk
yönet m lkeler (tehl keler n bel rlenmes , r sk anal z ve etk anal z ) kullanılmalıdır.
Günümüz toplumunun r sk toplumu olarak n telend ğ gerçeğ göz önüne alındığında, özell kle kentsel
alanlarda hızla artan r skler n ve bel rs zl kler n algılanması, anal z ed lmes ve sakınılması yönünde
alınacak stratej k ve pol t k kararlar hem toplumların geleceğ n doğrudan etk leyecek hem de dünyanın
daha güvenl b r yer olması çabalarını destekleyecekt r. Bu çerçevede afet r sk yönet m yaklaşımının
sadece ulusal b r anlayış olamayacağı, aks ne uluslararası b r anlayış çer s nde değerlend r lmes
gerekt ğ çok açıktır. Bu nedenle “küresel düşünüp yerel hareket etme” yaklaşımı le afet r sk azaltımı
yaklaşımları örtüşmekted r. Her afet n yerel b r takım etk ler olduğu g b küresel ölçekte de öneml
etk ler olab lmekted r. Konvans yonel ya da geleneksel yöntemler le afetler n artan etk ler karşısında
baş edeb lme kapas tes oluşturmak artık mümkün görünmemekted r. İnsan yerleş mler nde ve özell kle
kentsel alanlarda b rçok s stem sıkı sıkıya b rb r ne bağlı olduğu ç n tüm s stemler b r z nc r n halkası g b
hareket etmekted r. Bu halkaların k m s n n zayıf olması tüm s stem n başarısız olması le
sonuçlanab lmekted r (Özden vd., 2013).
Afet ve ac l durumlarda r sk yönet m b r aşamalar bütününden oluşmaktadır. Afet ve ac l durumlara karşı

r sk yönet m sanıldığı g b , 1-2 gün ya da 1-2 ay ç nde hazırlanab lecek b r süreç değ ld r. Burada
tehl keler n bel rlenmes , tehl keler n har talanması (heyelan, çığ, sel g b har taların çıkarılması),
bel rlenen mevcut tehl kelere karşı zarar göreb l rl k anal zler n n yapılması, r skler n bel rlenmes ve
değerlend r lmes aşamaları gerçekleşt r lmel d r.
Afet r sk yönet m l teratüründe r sk yönet m n n ana elemanları k aşamaya ayrılır:
Afet öncesi aşama:
R sk Tanımlaması
Zarar Azaltma
R sk Transfer
Hazırlık
Afet sonrası aşama:
Ac l Durum Müdahales
Rehab l tasyon ve İy leşme
Yen den Yapılanma
Kapsamlı b r r sk yönet m programı tüm bu b leşenlere h tap eder (Kadıoğlu, 2008:12-13).
3.4. Bütünleşik
Bütünleş k afet ve ac l durum yönet m n n evreler b r afet olayını zleyen ve b r sonrak afete kadar
b rb r n tak p eden aşamaların tümünü fade eder. Bu evreler; Zarar azaltma, Hazırlık, Müdahale,
İyileştirme olarak tanımlanmaktadır.
Böylece bütünleş k afet yönet m s stem nde,
Kayıp ve Zarar Azaltma
Hazırlık
Tahm n ve Erken Uyarı
Afetler
Etk Anal z
g b afet önces korumaya yönel k çalışmalara r sk yönet m den l rken
Müdahale
İy leşt rme
Yen den Yapılanma
g b afet sonrası düzeltmeye yönel k olarak yapılan çalışmalara se kr z yönet m den lmekted r
(Kadıoğlu, 2008:12-13). Ve bütünleş k afet yönet m tüm bu aşamaları kapsar.
3.5. İş Birliğine Açık
İş b rl ğ ne açık ac l durum yönet m nde ac l durum yönet c ler nden beklenen mevcut tehl kelere karşı
b reyler ve kurumlar arasında let ş m n tes s ed lmes ve bu paydaşlar arasında ortak karar ve tutum
oluşturulmasını sağlamaktır. İş b rl ğ ve koord nasyon ter mler arasında ve bu kel meler n mevcut
kullanımlarında genelde bu kel meler b rb r nden ayırt etmey zorlaştıran farklılık vardır. Koord nasyon;
şlevler n, rol ve sorumlulukların tanımlandığı ve görevler n başarıldığını kes nleşt rmek ç n tasarlanmış
b r şlem, yöntemden söz eder. İş b rl ğ ; toplum ç nde var olan yardımseverl ğ ve b rl k düzey n
tanımlayan kurumsal kültür veya tutum olarak görülmel d r. Esasında ş b rl ğ koord nasyonun etk l
çalıştığı, şled ğ ortamı yaratır.
Afete hazırlık aşamasında zarar azaltma ve hazırlıklı olma faal yetler n n yapılması ve tamamlanması ç n,
afet gerçekleşt ğ nde lg l b rey ve kurumlar arasında ş bölümü ve bağlantının sağlanması ç n ve afet
sonrasında yen den nşa aşamasının sağlıklı lerlemes ç n şb rl ğ ne açık afet yönet m büyük önem taşır.
3.6. Koordineli
Afet, b rçok kurum ve kuruluşun koord nel b r b ç mde görev almasını gerekt ren ve nsan hakları ç n
f z ksel, ekonom k ve sosyal kayıplar meydana get ren, normal yaşamı ve nsan akt v teler n durdurarak
veya kes nt ye uğratarak toplumları veya nsan topluluklarını etk leyen doğal, teknoloj k ve nsan kökenl
olaylara den lmekted r (Şah n ve S pah oğlu, 2002: 15). Afet ve ac l durumlara karşı koord nel b ç mde
çalışmak hayat d r.
5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanun’un 4’üncü
Maddes ’ne göre kurulan Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu oluşturulmuştur. Kurul afet ve ac l
durum hâller önces nde hazırlık ve zarar azaltma, afet ve ac l durum hâl nde müdahale, sonrasında se
y leşt rme çalışmalarını değerlend rmek, bunlara l şk n alınacak önlemler bel rlemek, bu önlemler n
uygulanmasını sağlamak ve denetlemek, kurum ve kuruluşlar le s v l toplum kuruluşları arasındak
koord nasyonu sağlamakla yükümlüdür. Kurul, Başbakanlık Müsteşarının başkanlığında, M llî Savunma
Bakanlığı, İç şler Bakanlığı, Dış şler Bakanlığı, Mal ye Bakanlığı, M llî Eğ t m Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı,
Ulaştırma, Den zc l k ve Haberleşme Bakanlığı, A le ve Sosyal Pol t kalar Bakanlığı, Enerj ve Tab
Kaynaklar Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı, Orman ve Su
İşler Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı müsteşarları le Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanı, Türk ye Kızılay
Derneğ Genel Başkanı ve afet veya ac l durumun türüne göre Kurul Başkanınca görevlend r lecek d ğer
bakanlık ve kuruluşların üst yönet c ler nden oluşur.
3.7. Esnek
Ac l durumlar çok çeş tl ve değ şken sorumluklar gerekt rd ğ ç n kurumlarının en esnek unsurlarıdır.
Ayrıca esnekl k ac l durum yönet m n n k l t özell ğ d r ve ac l durum yönet m alanındak başarı buna
bağlıdır. Ac l durumlar karşısında müdahalede b rl kte çalışan kurumlara alternat f çözümler sunab lmek
ve bu çözümler doğrultusunda bunu tamamlayacak esnekl ğe sah p olmak ac l durum yönet m n n
başarısının b r formülüdür.
3.8. Profesyonel
Ac l durum yönet m lkeler arasında profesyonel olmak, ac l durum konularında teor k b lg sah b olmak
ve prat k çözümler üretmek gerekl l kt r. Bu anlamda günümüzde afet yönet m planlamaları, afete
hazırlık çalışmaları ve afet sonrası müdahale çalışmalarında teknoloj kullanımı öneml b r konuma
ulaşmıştır. AFAD bünyes nde oluşturulan https://tabb-dokuman.afad.gov.tr/ (https://tabb-
dokuman.afad.gov.tr/) adres nden ülkem zde olmuş tüm afetlere ve ac l durumlara ulaşab lmek
mümkündür. Aynı şek lde Ülkem zde çeş tl kurum/kuruluş, ün vers teler, araştırma merkezler tarafından,
depremler zlemek ve s sm k akt v tey gözlemek amacıyla kurulan deprem stasyonlarında elden ed len
gerçek zamanlı (real t me) ve o l ne ver ler uluslararası standartlarda tek b r merkezde b rleşt r l p,
düzenlen p, depolanarak kullanıcıların paylaşımına AFAD- TDVM le açılmıştır
(http://tdvm.afad.gov.tr/WebPortal/aboutUs.jsf).
((http://tdvm.afad.gov.tr/WebPortal/aboutUs.jsf).)
Afete hazırlık ve afet yönet m nde teknoloj kullanımının en öneml elementler nden k s erken uyarı
s stemler ve coğraf b lg s stemler d r. Muhtemel afet bölgeler n n f z ksel planlamasını yaparken Coğraf
B lg S stemler nden (CBS) yararlanılırken olası afet durumlarında r sk ve karşılaşılab lecek zararları en
aza nd reb lecek zamanı ve ortamı se erken uyarı s stemler le sağlayab lmektey z. Afet yönet m n n
aşamalarını açıklarken saydığımız aşamalar çer s nde zarar azaltma ve önceden hazırlık aşamalarının her
k s nde de erken uyarı s stemler n n gerekl olduğu görülmekted r ve bu da ancak profesyonel b r
yaklaşımla mümkündür.
3.9. Acil Durum Müdahale Operasyonlarında İcra Edilen Fonksiyonlar
Ac l durumlara müdahale sırasında ve sonrasında yapılan şlemler;
Arama kurtarma çalışmalarını yapmak
Olası çoklu yaralanma sonuçlanan kazalarda tr aj ve lkyardım
Olası toplu ölümlerde gerekl tedb rler almak
Kamuya b lg vermek
Hasar anal z yapmak
Kurumlar ve b reyler arasında let ş m sağlayıp katkıda bulunmalarına yardımcı olmak
Varsa gönüllüler ac l durum yönet m sürec ne dâh l etmek
Gerekl se afet lanı ya da ac l durum lanı yapmak
Enkaz kaldırma
Topluma yardım sağlamak
Ps koloj k destek sağlamak
Bel rl tehl kelere karşı ac l durum tedb rler almak
Özel ht yaçları olan b reylere destek olmak
Etk n haberleşmey sürdürmek, yeterl koord nasyonu sağlamak
Oluşan masrafları tak p etmek ve belgelemekt r.
3.10. Standartlar
Ac l durum yönet m ne yönel k mevcut standartlar arasında BS 25999, NFPA 1600, ISO 22301
standartlarını sayab l r z.
İş Sürekl l k Yönet m S stem ’n n kurulumu, şlet lmes ve ş sürekl l k performansını artırmak ç n b rçok
gereks n m standardı ve yardımcı kılavuzlar bulunmaktadır:
Bu standartlar aşağıdak ler g b d r.
ISO 22301:2012 Şartlar Standardı (İş Sürekl l ğ Yönet m S stem bu standart baz alınarak kurulur ve
belgelend r l r)
ISO 27001 ve ISO 27031
ITIL ve ISO 20000
COBIT
ISO/FDIS 22300 Sözlük
ISO/TR 22312:2011 - Teknoloj k yeterl l kler
ISO/DIS 22313 - İş Sürekl l k Yönet m S stemler - Kılavuz
ISO/NP 22315 Sosyal Güvenl k - K tle Tahl ye
ISO 22320:2011 Sosyal Güvenl k - Ac l Durum Yönet m - Olay Tepk s ç n Şartlar
ISO/CD 22322 Sosyal Güvenl k - Ac l Durum Yönet m - Kamusal Alarm
Uygulamalar
Yaşadığınız bölgede olab lecek doğal tehl kelere uygulanması gereken ac l durum lkeler ve ac l durum
standartlarını yazınız. Yaşadığınız yerde daha önce yaşanan ac l durumları derley p değerlend rmes n
yapınız.
Uygulama Soruları
1. Bütünleş k afet ve ac l durum yönet m ne yönel k bölgen zdek çalışmaları araştırınız.
Bölüm Özeti
Bu bölümde ac l durum lkeler ve ac l durum standartlarını tanımlamada kullanılan temel kavramlar ve

bunların çerçeveler ver lm şt r.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s ac l durum lkeler arasında değ ld r?
A) Profesyonel
B) Esnek
C) Bütünleş k
D) Kr z odaklı
2. Aşağıdak lerden hang s çok yönlü ac l durum yönet m n n 4 b leşen nden b r değ ld r?
A) Tüm tehl keler
B) Tüm safhalar
C) Tüm etk ler
D) Tüm kurumlar
3. Aşağıdak ac l durum lkeler nden lerlemeye açık olmak lkes nde hang s öncel kl d r?
A) Zarar azaltma ve hazırlıklı olma
B) Kr z odaklı çalışmak
C) Müdahale aşaması
D) Yen den nşa aşaması
4. Aşağıdak aşamalardan hang s bütünleş k afet ve ac l durum yönet m le lg l değ ld r?
A) Zarar azaltma ve hazırlıklı olma
B) Müdahale planı
C) Yen den nşa
D) İlk yardım
5. Aşağıdak lerden hang s ac l durumlara müdahale sırasında ve sonrasında yapılan şlemler

arasında değ ld r?
A) Arama kurtarma çalışmalarını yapmak
B) Olası çoklu yaralanma sonuçlanan kazalarda tr aj ve lkyardım
C) Olası toplu ölümlerde gerekl tedb rler almak
D) Kamuya b lg vermemek
6. Aşağıdak lerden hang s Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulunda yer almaz?
A) Kültür ve Tur zm Bakanlığı müsteşarı
B) Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı müsteşarı
C) Mal ye Bakanlığı müsteşarı
D) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı müsteşarı
7. Aşağıdak lerden hang s Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulunda yer alır?
A) Kültür ve Tur zm Bakanlığı müsteşarı
B) Gençl k ve Spor Bakanlığı müsteşarı
C) Adalet Bakanlığı müsteşarı
D) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı müsteşarı
8. Aşağıdak yönet m b ç mler nden hang s ülkem zde 1999 yılına kadar uygulanan afet ve
ac l durumların yönet m b ç m d r?
A) Kr z Yönet m
B) R sk Yönet m
C) İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönet m
D) Bütünleş k Afet Yönet m
9. Aşağıdak lerden hang s r sk yönet m kapsamında afet ve ac l durum yönet m n n temel

amacı değ ld r?
A) Planlama
B) Anal z etme
C) Ölüm ve yaralanmaları önleme
D) Çevre ve mülkü göz ardı etme
10. Aşağıdak lerden hang s kr z yönet m sürec nde yer almaz?
A) Hazırlık
B) Müdahale
C) İy leşt rme
D) Yen den Yapılanma
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. d 3. b 4. d 5. d 6. a 7. d 8. a 9. d 10. a
4. ACİL DURUM YÖNETİMİ AŞAMALARI,

SINIFLAMALARI VE ORGANİZASYONU
Giriş
Bu bölümde ac l durum yöntem aşamalarından, ac l durumların sınıflandırılmasından ve ac l durum

organ zasyonundan bahsed lecekt r. Ac l durumun meydana gelmes nden hemen sonra başlayarak,
etk lenen toplulukların tüm ht yaçlarını zamanında, hızlı ve etk l olarak karşılamayı amaçlayan ac l
durum yönet m sürec sürekl olmayıp, ac l durum olarak değerlend r len b r olayın meydana gelmes le
başlayarak, ac l durumu gerekt ren nedenler ortadan kalktığında sona eren b r yönet m şekl d r. Ac l
durum yönet m 4 aşamadan oluşur;
Zarar azaltma
Hazırlık
Müdahale
İy leşt rme, yen den nşa
Ac l durum yönet m afet yönet m n n olaya müdahale ve kısa sürel y leşt rme faal yetler n kapsar. Etk n
b r ac l durum yönet m ; planlı, hazırlıklı ve koord nel olmayı ve olağan yönet mlerden farklı olarak
olağan dışı mkân, kaynak ve yetk ler gerekt r r.
Ac l durumların sınıflamaları oluş köken ne göre doğal, teknoloj k veya nsan kaynaklı olarak
sınıflanab leceğ g b , an veya yavaş gel şmes ne göre de sınıflayab lmek mümkündür. Ayrıca ac l durum
organ zasyonu da gerçekleşen ac l duruma göre farklılık göstermekted r.
4.1. Acil Durum Yönetimi Aşamaları
Ac l durum ve afet aşamalarında yapılan faal yetler n b rb rler le ç çe g rmes , söz konusu safhaların
b rb r n tak p etme zorunluluğu, b r öncek safhada gerçekleşt r len faal yetler n büyük ölçüde sonrak
safhayı doğrudan etk lenmes g b nedenlerden dolayı; ac l durum ve afet aşamalarının, sürekl l k
göstermes gerek r. Her b r aşama b r öncek aşamanın devamı ve b r sonrak aşamanın ç nded r. Burada
29/5/2009 tar hl ve 5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında
Kanun le Başbakanlığa bağlı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının yayınlamış olduğu çalışmalarda
ver len b lg ler özet olarak derlenm şt r.
4.1.1. Zarar Azaltma/Hafifletme Aşaması
Doğal, teknoloj k ve nsan kaynaklı tehl kelerle, çevresel bozulmaların afet sonucunu doğurmasını
önlemek veya etk ler n azaltmak amacıyla, afet önces , sırası ve sonrasında alınması gereken yapısal veya
yapısal olmayan önlem ve faal yetler n tümü Zarar Azaltma olarak tanımlanmaktadır. (Açıklamalı Afet
Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004).
Bu faal yetler b rçok kurum ve kuruluşla, çok çeş tl d s pl nler n bel rl b r hedef doğrultusunda
çalışmasını gerekt ren uzun vadel çalışmalardır. Zarar azaltma evres , prat kte, y leşt rme evres ndek
faal yetlerle b rl kte başlar ve yen b r afet olana kadar devam eder. Bu evrede yürütülen faal yetler, ülke,
bölge ve yerleşme b r m ölçeğ nde olmak üzere çok gen ş uygulama alanı göstermekted r. (Açıklamalı
Zarar azaltma aşaması, uygulamada, afet sonrası çalışmaları çeren “İy leşt rme (rehab l tat on)” ve
“yen den nşa (reconstruct on)” aşamalarında gerçekleşt r len faal yetlerle b rl kte başlar ve yen b r afet
meydana gelene kadar devam eder. Bu aşamada gerçekleşt r len faal yetler n genel karakter st ğ ; ülke,
bölge ve yerleşme b r m bazında olmak üzere çok gen ş alanlara yayılan b r uygulama alanına sah pt r.(
O. Ergünay, 1999)
Bu aşamada yapılacak çalışmalar ;
Afet anında uygulanacak yasal mevzuatın gözden geç r lmes ve ht yaç hâl nde yen den
düzenlenmes ,
İht yaç duyulan b l msel ve tekn k araştırma-gel şt rme faal yetler n n planlanması ve uygulanması,
Afet zararlarının azaltılması konusunda lg l her kes m kapsayan gen ş kapsamlı eğ t m

faal yetler n n yürütülmes ,
Afet zararlarının azaltılması kavramının, kalkınmanın her aşamasında dâh l ed lmes ve

uygulanmasının sağlanması,
Afetlere karsı önley c ve zarar azaltıcı mühend sl k tedb rler n n gel şt r lmes ve uygulanması g b ,
pek çok faal yet zarar azaltma safhasında gereken ana faal yetler arasında sayılab l r.
şekl nde özetleneb l r. (Cevdet Ertürkmen, 2006)
Ülkem zde zarar azaltma ve planlama çalışmaları yürütmek amacı le T.C. Başbakanlık Afet ve Ac l Durum
Yönet m Başkanlığı bünyes nde Planlama ve Zarar Azaltma Da res kurulmuştur (AFAD). Görevler şu
şek lde özetlenm şt r;
a) Ülke düzey nde uygulanacak afet ve ac l durum müdahale, r sk yönet m ve zarar azaltma planlarını
yapmak veya yaptırmak,
b) Muhtemel afet ve ac l durum bölgeler n tesp t etmek ve önley c tedb rler lan
etmek,
c) Zarara uğraması muhtemel yerler n plan, proje ve mar esaslarını bel rlemek,
ç) Ayn , nakd ve nsan yardım esaslarını bel rlemek,
d) Afet ve ac l durumlar hakkında halkı b lg lend rme, b l nçlend rme ve eğ t m çalışmaları yapmak,
e) Yurt ç ve yurt dışında meydana gelen afet ve ac l durumlarla lg l b lg ler toplamak ve
değerlend rmek,
f) Afet ve ac l durum yönet m merkezler n n, ortak haberleşme ve b lg s stemler n n standardını
bel rlemek ve denetlemek,
g) Afet ve Ac l Durum Eğ t m Merkez n n ş ve şlemler n yürütmek,
ğ) Afet ve ac l durumlara l şk n;
1. Yönet m stratej ler n bel rlemek.
2. Her türlü b lg , haberleşme, tahm n ve erken uyarı s stemler n kurmak ve şletmek.
3. Kamu yatırımları le personel ht yacı konusunda lg l kurumlara öner de bulunmak.
4. Eğ t m faal yetler ve tatb katları yapmak veya yaptırmak.
5. S gorta h zmetler n n gel şt r lmes ve yaygınlaştırılmasını sağlamak.
6. H zmet standartlarını ve akred tasyon esaslarını bel rlemek ve denetlemek.
h) Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak
4.1.2. Hazırlıklı Olma Aşaması
Afet planlamasının temel amacı, b r afet meydana geld kten sonra ac len ve etk n b r şek lde mümkün
olan en fazla sayıda nsana yardım ulaşmasını sağlayarak, can kayıplarını ve yaralı sayısını azaltmak, afet
etk ler n n y leşt r lmes n çabuklaştırmaktır. (Cevdet Ertürkmen, 2006)
Türk ye’de ac l durum yönet m le lg l mevzuata bakıldığında ac l durum ve afet planlaması le lg l

düzenlemeler Türk ye Cumhur yet Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı (AFAD) tarafından
hazırlanmakta ve yürütülmekted r. Burada hazırlık aşamasında eğ t m, toplumun b l nçlend r lmes
öneml b r adımdır. B rçok S v l toplum kuruluşu (STK) ve kamu yardımlaşma grubu kend , toplumu
b l nçlend rme faal yetler n ve topluma dayalı çalışmalarını koord ne etmekted r. B rçoğu haf f arama ve
kurtarma, yapısal olmayan r skler azaltma ve lk yardım eğ tmenler n eğ tmekted r. Tüm bu özel çabalara
ek olarak olası afetlerle başa çıkab lmek ç n müdahale planları hazırlama aşamasında olan bazı
beled yeler n g r ş mler de vardır. Elbette tüm bu g r ş mler her toplumda bölgesel ve ulusal düzeyde tüm
müdahale örgütler ve devlet kurumları arasında oluşab lecek karışıklıkları önlemek ve stenen etk l l ğ
yaratab lmek ç n uyumlu hale get r lmel d r (Kadıoğlu, 2009).
Ac l durum yönet m nde hazırlık aşamasında başlıca sorunlar bu süreçte gerekl hazırlıkları yapab lmek
ç n ht yaç olan f nansal destek ve b reyler n ve kurumların bu doğrultuda eğ t lmes d r. Bu konuda 6331
sayılı İş Sağlığı ve Güvenl ğ Kanunu kısıtlı da olsa şyer ndek faal yetlerden ötürü doğab lecek r skler ve
ac l durumlara karşı personel n eğ t m n zorunlu kılması le hazırlıkları yurt sathına dağılmasında katkısı
olsa da çalışmaların gel şt r lmeye ht yacı vardır. Ac l durumlara karşı yapılab lecekler konusunda AFAD
bünyes nde afet ve ac l durumlarda altın saatler kabul ed len lk 72 saatte yapılab lecekler konusunda
toplumu b l nçlend rmek ç n lk 72 saat çocuk, lk 72 saat yet şk n, engell ler ç n lk 72 saat g b
programlar hazırlanmıştır.
AFAD’ın yayınlamış olduğu Aralık 2013 tar hl Türk ye Afet Müdahale Planı’nda (TAMP) afet ve ac l
durumlara karşı etk l müdahale yönet m ; hazırlık, müdahale ve ön y leşt rme olmak üzere üç aşamadan
oluşacağı bel rt lmekted r. Hazırlık çalışmaları;
Mevcut kaynakları bel rlemek,

Plan yapmak,
Organ ze olmak,
Alet- ek pman ve araçları hazırlamak,
Kapas te gel şt rmek, yen teknoloj lerden yararlanmak
Erken uyarı s stemler n kurmak, gel şt rmek ve test etmek,
Eğ t m ve tatb katlar düzenlemek ve
Değerlend rme aşamalarından oluşur.
4.1.3. Müdahale Aşaması
Ac l durumlarda müdahaleler 2013/5703 sayılı Afet ve Ac l Durum Müdahale H zmetler Yönetmel ğ ne

uygun şek lde yapılmaktadır. Bu Yönetmel ğ n amacı; afet ve ac l durumlara müdahalede ht yaç
duyulacak tüm güç ve kaynakları ulusal ve yerel düzeyde planlamak, bu güç ve kaynakların olay
bölges ne hızlı ve etk n b r şek lde ulaştırılmasını sağlamak, müdahale h zmetler m ve bu h zmetler n
koord nasyonundan sorumlu ana ve destek çözüm ortaklarının ve yerel düzeyde sorumlu b r mler n görev
ve sorumlulukları le planlama esaslarını bel rlemekt r.
Bu Yönetmel k, afet ve ac l durumlarda müdahale h zmetler n yürütecek bakanlıklar, kamu kurum ve

kuruluşları, val l kler, kaymakamlıklar, özel ve özerk kuruluşlar, s v l toplum kuruluşları le gerçek k ş ler n
görev ve sorumluluklarım, bunlar arasındak ş b rl ğ , koord nasyon ye karşılıklı yardımlaşma esaslarını
kapsar.
Afet ve Ac l durum Yönet m Başkanlığı tarafından bakanlık, kurum ve kuruluşların katılımıyla afet ve ac l
durumlara l şk n müdahale çalışmalarında görev alacak h zmet grupları ve koord nasyon b r mler ne a t
görev ve sorumlulukları tanımlamak amacıyla afet- önces , sırası ve sonrasına a t müdahale
planlamasının temel prens pler n çeren Türk ye Afet Müdahale Planı hazırlanır. Plan, Afet ve Ac l Durum
Yüksek Kurulunun kararı le Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe g rer.
Müdahale seviyeleri
Müdahale sev yeler etk dereces açısından dört gruba ayrılmıştır. Etk dereces ne göre müdahale
sev yeler ndek destek durumu aşağıdak tabloda fade ed lm şt r.
Sev ye- Etk -Derece tablosu (Kaynak TAMP, Aralık 2013)
AFAD, afet ve ac l durum olayı sonrası, İAADYM’den aldığı lk ve tamamlayıcı b lg ler doğrultusunda;
Yardım talepler n olay türü ve ölçeğ ne göre değerlend rerek olay sev yes n bel rler ve lan eder.
İlan ed len olay sev yeler (Tablo 3) koord nasyonun ve organ zasyonun düzey n bel rler.
1. Sev yede lg l İAADYM faal yete geçer. AFAD AADYM gel şmeler tak p eder ve AFAD, ht yaç
duyulan h zmet grubunun ana çözüm ortağı bakanlık, kurum, kuruluş ve Kızılayın kapas tes n
yönlend r r.
Olay sev yes “2” olarak bel rlend ğ nde sadece lg l ler ne duyurulur. Olay türü ve ölçeğ ne göre
sırasıyla İAADYM ve Ek- 4’te yer alan 1.grup destek ller ve lg l AKB afet bölges ne tal mat
beklemeks z n hareket eder. Gerekl görülen hâllerde AFAD, ht yaç duyulan h zmet gruplarının ana
çözüm ortaklarını ve Kızılayın kapas tes n yönlend r r.
Olay sev yes “3 veya 4” olarak bel rlend ğ nde olay sev yes lan ed l r ve AADKK toplanır. AFAD
h zmet grubu ana çözüm ortağı bakanlık, kurum, kuruluş ve Kızılayın tems lc ler n Başbakanlık
AADYM’ye çağırır. Olay türü ve ölçeğ ne göre, Ek- 4’te yer alan 1. ve 2. grup destek ller afet
bölges ne tal mat beklemeks z n hareket eder ve 2. grup ller gerekt ğ nde yönet m devralır.
“Sev ye 4” kararı ver lmes hâl nde tüm ulusal kapas te müdahaleye katılır ve gerekt ğ nde
uluslararası yardım çağrısında bulunulur.
Olay sonrası afet bölges nden ve ulusal h zmet gruplarından devam eden b lg akışı doğrultusunda
Başbakanlık AADYM tarafından sev ye değ ş kl ğ yapılab l r ve yapılan değ ş kl k lan ed l r. Karar ver len
sev ye b ld r m nden sonra, hâl hazırda harekete geçm ş olan ulusal h zmet grupları b ld r me göre
poz syonlarını alarak afet alanına yönlend r l r. Yönlend rmeye l şk n detaylar AFAD tarafından bel rlen r
ve yönlend r len h zmet grupları müdahale planları doğrultusunda çalışmalarına devam eder (TAMP,
2013).
4.1.4. İyileştirme Aşaması
Ergünay’ın bel rtt ğ ne göre ana hedef “.. Afete uğramış toplulukların haberleşme, ulaşım, su, elektr k,
kanal zasyon, eğ t m, uzun sürel geç c skân, ekonom k ve sosyal faal yetler ve yaşamsal akt v teler n
m n mum düzeyde karşılanab lmes ç n gereken tüm çalışmaları yapmak...” Olan “ y leşt rme aşaması”
afet sonrası safhasının lk aşamasıdır. (O. Ergünay, 1996 ; C. Ertürkmen, 2006)
İy leşt rme çalışmalarında zlenmes gereken bazı lkeler Gülkan vd. (2003) tarafından şu şek lde
özetlenm şt r:
Yerel topluluklar y leşt rme çalışmalarında rol almalıdır,
İy leşt rme surec nde yerel yönet mler de sorumluluklar yükümlenmel d r,
İy leşt rme ve zarar azaltma arasındak kaynak kullanma dengeler ne l şk n lkeler gel şt r lmel d r.
Kapsamlı y leşt rme planlaması, afet pol t kasının vazgeç lmez b r etk nl ğ d r. Ülkem zde İy leşt rme
çalışmaları yürütmek amacı le T.C. Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı bünyes nde
İy leşt rme Da res kurulmuştur (AFAD). Görevler şu şek lde özetlenm şt r;
a) Afet ve ac l durum sonrası hayatın normale dönmes n sağlayıcı tedb rler almak.
b) Afet ve ac l durum bölgeler nde geç c yerleşmey sağlamak, zarara uğramış k ş ler n tedav , aşe, bate,
sosyal ve ps koloj k destek h zmetler n yürütmek.
c) Afete uğramış yerler n mar, plan, proje şlemler le bu alandak hukuk şlemler n yürütülmes nde
kamu kurum ve kuruluşları le koord nasyonu sağlamak, yapılan şlemler denetlemek.
ç) Uluslararası ac l yardımları yapmak ve kabul etmek.
d) Afetten etk lenen bölgelerde, kamu kurum ve kuruluşları, mahallî dareler, ün vers teler ve s v l toplum
kuruluşları le ş b rl ğ ç nde afet sonrası yen den yapılanma ve y leşt rme planlarını hazırlamak,
hazırlanan planları Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulunun onayına sunmak, onaylanan planların
uygulanmasını koord ne etmek, uygulamaya l şk n lerleme raporlarını hazırlamak.
e) Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak.
4.2. Acil Durum Sınıflamaları
Ac l durumlar doğal afetlerden ve nsan nedenl afetlerden meydana gelen olağanüstü durumlar olarak
2’ye ayrılır.
Dogal kaynaklı ac l durum olayları
Su baskınları,
Fırtınalar,
Kasırgalar,
Depremler,
Çığ
Toprak kayması
Volkan k patlamalar,
S sm k den z dalgaları(tsunam ),
İnsan kaynaklı ac l durum olayları
Endüstr yel kazalar,
Patlamalar,
Yangınlar,
Yayılma, dökülme(petrol vb.),
Radyasyon etk len m ,
Toplu kaza- düsme (ucak vb.),
Kuraklık ve kıtlık,
K myasal etk len m,
Radyasyon etk len m ,
Dünyanın ısınması-sera etk s ,
Savaş ve çatışmalar
4.3. Acil Durum Organizasyonu
Afet ve Ac l durum Yönet m Başkanlığı AFAD’ın yayınlamış olduğu Aralık 2013 tar hl Türk ye Afet
Müdahale Planı’nda (TAMP) afet ve ac l durumlara karşı etk l müdahale ç n organ zasyon şeması
hazırlanmıştır. Buna göre ulusal ve yerel düzeyde müdahale yönet m şöyle ver lm şt r.
Ulusal Düzeyde Müdahale Yönetimi
M n mum h yerarş , maks mum etk nl k, olay türü ve boyutuna göre modüler yapıya sah p müdahale
organ zasyonunda, operasyon serv s , b lg ve planlama serv s , loj st k ve bakım serv s , f nans ve dar
şler serv s olmak üzere dört serv s aşağıdak şek lde ver len “Ulusal Afet Müdahale Organ zasyon
Şemasında” bel rt ld ğ şek lde kurulur.
Sev ye 3 (Ulusal desteğe ht yaç vardır) veya Sev ye 4 (Uluslararası desteğe ht yaç vardır) afet veya ac l
durum lan ed ld ğ nde Başbakanlık/AFAD Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez nde (AADYM) faal yet
gösterecek serv sler n başına AFAD Da re Başkanları görevlend r l r.
Ulusal Düzeyde Müdahale Yönet m (Kaynak TAMP Aralık 2013)

Bu b r mler ve görevler şu şek lde ver lm şt r (TAMP Aralık 2013) ;
Operasyon Serv s ;
Müdahale organ zasyonunda, temel b r m olarak planı uygulamaya koyan serv st r. Müdahale sev yes ve
olay türü mantığından hareketle k alt serv se ayrılmıştır. Küçük çaptak olaylar ç n m n mum h zmetler
göz önünde bulundurularak, Ac l Durum H zmetler alt serv s , büyük çaptak afetler d kkate alınarak Ön
İy leşt rme H zmetler alt serv s oluşturulmuştur. İy leşt rme çalışmalarının lk adımını oluşturan bu
h zmetler ac l durum çalışmalarının b tmes nden sonra uzun dönem y leşt rme çalışmalarının zem n n
oluşturmaktadır.
Ac l Durum H zmet Grupları olarak;
Haberleşme, ulaşım alt yapı, güvenl k ve traf k, yangın, KBRN, arama ve kurtarma, sağlık, enerj ,
tahl ye, yerleşt rme ve planlama, nakl ye
Ön İy leşt rme H zmet Grupları olarak;
Barınma, beslenme, def n, alt yapı, hasar tesp t, gıda tarım ve hayvancılık, ps kososyal destek ve
enkaz kaldırma olmak üzere 18 h zmet grubundan oluşmaktadır. Ulusal düzeyde h zmet gruplarının
yönet m nde, bakanlıkların lg l müsteşar yardımcıları görev yapar.
B lg ve Planlama Serv s ;
B lg ve Planlama Serv s , b lg toplama, evrak kayıt, belgeleme ve raporlama le değerlend rme ve zleme
h zmetler yapmak üzere B lg Yönet m , İzleme ve Değerlend rme H zmet Grubu olarak görev yapar.
Görevler ;
Müdahale süres nce ver toplamak ve anal z etmek,
Keş f yapmak, durum hakkında b lg sağlamak,
İht yaç duyulan ver kaynaklarını bel rlemek, durumu değerlend rmek,
Coğraf b lg s stemler (CBS), har talar, ver tabanları, uzaktan algılama konularında gerekl çalışmaları
yaparak ver ler değerlend rmek,
Olaya l şk n elde ett ğ ver ler le meydana geleb lecek d ğer olasılıkları hesaplamak ve modellemeler
yaparak alternat f stratej ler hazırlamaktır.
Loj st k ve Bakım Serv s ;
Loj st k ve bakım serv s h zmet grupları loj st ğ , aynı bağış depo yönet m ve dağıtım h zmetler , tekn k
destek ve kmal, uluslararası destek ve ş b rl ğ ve kaynak yönet m olmak üzere beş h zmet grubundan
oluşur.
Müdahalede görev alan h zmet gruplarına destek olmak amacıyla tes sler kurmak, gerek duyulab lecek
malzeme, ek pman vb. tem n etmekten sorumludur. Loj st k planlama ve ş b rl ğ amaçlı 15 bölge
oluşturulmuştur. Afet ve ac l durum olayı sonrası AFAD tarafından lan ed len sev yen n 2, 3 veya 4 olması
hâl nde görevlend r len ek pler “M n mum 72, Maks mum 120 saat” kend kend ne yetecek şek lde
personel, araç, gereç le sosyal (barınma, beslenme, h jyen malzemes vb.) ve of s ht yaçlarını
karşılayacaklardır. Bel rt len süre aşımında veya çalışma süres ç nde ortaya çıkab lecek lave ht yaçlar
H zmet Grupları Loj st ğ H zmet Grubu tarafından sağlanacaktır. Dolayısıyla her h zmet grubu afetlere
hazırlık kapsamında kend loj st k planlamasını önceden yapacaktır, gerek yorsa kapas te oluşturacaktır.
F nans ve İdar İşler Serv s ;
F nans ve dar şler serv s ; satın alma ve k ralama, muhasebe, bütçe ve mal raporlama, ulusal ve
uluslararası nakd bağış, zarar tesp t olmak üzere dört h zmet grubundan oluşur.
Afet önces h zmet grubunun hazırlık çalışmaları kapsamında gerek duyulab lecek f nansman ht yacı
5018 sayılı Kamu Mal Yönet m ve Kontrol Kanunu kapsamında, kamu kurum ve kuruluşlarının stratej k
planında yer alır.
Genel bütçel dareler n afet ve ac l durum yönet m le lg l genel bütçeden yapacakları her türlü
yatırımlar AFAD tarafından zlen r ve koord ne ed l r. Özel bütçel kuruluşlar le mahall dareler n kend
bütçeler nde afet ve ac l durumlarda kullanılmak üzere bu kurumlarca bel rlenecek tutarda ödenek
ayrılab l r.
Ac l ht yaçların f nansal yönet m se 5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve
Görevler Hakkında Kanun’un 23’üncü maddes le Afet ve Ac l Durum Harcamaları Yönetmel ğ hükümler
doğrultusunda yapılır.
Yardımcı B r mler
AFAD AADYM le İl Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler (İAADYM) de basın müşav r , hukuk müşav r ,
rt bat sorumlusu ve güvenl k sorumlusu görev yaparlar. AFAD Basın ve Halkla İl şk ler Müşav rl ğ afet ve
ac l durumlarda medya ve halkla l şk ler n sağlıklı yürütülmes n sağlar.
İzleme
Başkanlık ulusal ve yerel düzeyde planlama, eğ t m ve afetlere hazırlık konularında tüm bakanlık, kurum
ve kuruluşları koord ne eder, h zmet grupları le afet ve ac l durum yönet m merkezler n n hazırlıklarını ve
olay bölges çalışmalarını zler ve yönlend r r
Yerel Düzeyde Müdahale Yönetimi
Başbakanlık/AFAD, Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez (AADYM) le Bakanlıkların Afet ve Ac l Durum

Yönet m Merkezler (BAADYM) ve İl Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler (İAADYM) üçgen nde Ulusal Afet
Müdahale S stem ’n n model oluşmuştur. Bakanlık, kurum ve kuruluş düzey nde kurulan h zmet grupları
da koord nasyonundan ve hazırlanmasından sorumlu oldukları Ulusal H zmet Grubu Planlarında “H zmet
Model n ” oluşturacaklardır. Oluşturulan bu alt modeller ulusal afet müdahale s stem n n parçalarını
teşk l edecekt r. Ulusal düzeyde oluşturulan h zmet grupları le yerel düzeyde oluşturulan h zmet grupları
arasındak l şk yerele, yan afet bölges ne destek fonks yonunun crasıdır. Ülke çapında standardın
sağlanması amacıyla yerel düzeydek afet müdahale yönet m ulusal düzey tarafından tek b r model
olarak tasarlanacaktır. Ulusal ve yerel düzeyde müdahale yönet m s stem aşağıdak şek lde göster lm şt r.
Ulusal düzeyde müdahale s stem ulusal düzey n yerel düzeye n tel kl destek vermes üzer ne
tasarlandığından küçük llerde de h zmet grubunun kurulması ve çalıştırılması mümkündür.
Yerel düzeyde Sev ye 1 (yerel mkânlar yeterl d r) ve Sev ye 2 (Destek ller n takv yes ne ht yaç vardır) ç n
müdahale çalışmaları val veya val adına İAADYM’den sorumlu val yardımcısı tarafından yürütülür.
Kurulan serv slerde val yardımcıları serv s koord natörü olarak görev yapar.
Sev ye 3 (Ulusal desteğe ht yaç vardır) ve Sev ye 4’te (Uluslararası desteğe ht yaç vardır) müdahale
çalışmaları val tarafından yürütülür. Sev ye 3 ve 4 ç n destek l gruplarındak h zmet grupları, AFAD saha
destek personel , ulusal düzey h zmet gruplarının saha destek ek pler , Kızılay, Gençl k ve Spor Bakanlığı
Afet ve Rehab l tasyon Gönüllüler , Türk ye İş Kurumu tarafından tem n ed len şç ler ve STK’lar yapılan
planlamalar ve afete hazırlık protokoller doğrultusunda afet bölges nde ved l kle yerler n alarak
çalışmalara destek olur.
Afet bölges nde görev almak steyen STK’lar lg l oldukları ulusal düzeyde ulusal düzey h zmet grubu ana
çözüm ortağı tarafından, yerel düzeyde se h zmet grubunun serv s koord natörü tarafından koord ne
ed l r.
Afet bölges nde İAADYM ç nde hbar tak p masası ve emn yet, jandarma, asker b rl kler, İAADM ve d ğer
kamu kurumları personel nden oluşan gez c lk tesp t ek pler kurulur. Yapılan tüm saha tesp tler hbar
tak p masasında toplanır ve Başbakanlık AADYM le paylaşılır.
Ulusal ve Yerel Düzeyde Müdahale Yönetimi (Kaynak TAMP Aralık 2013)
AFAD, afet bölges nde val ye destek ve danışman olarak görev yapacak üst düzey b r AFAD yetk l s n ve
h zmet gruplarına destek ve danışmanlık yapmak üzere de yeterl sayıda saha destek personel n
görevlend r r.
Her b r serv se serv s koord natörü olarak val yardımcısı görevlend r l r. Serv sler altında yer alan h zmet
gruplarına ş n önem ve büyüklüğüne göre b r ya da b rden fazla val yardımcısı görevlend r leb l r. Bu
durum planlama aşamasında netleşt r l p planlara yansıtılır.
Val ye yardımcı olmak üzere basın sözcüsü, val l k hukuk sorumlusu, rt bat sorumlusu, güvenl k
sorumlusu da çalışmalarda yer alır. Uluslararası Destek ve İş B rl ğ H zmet Grubu ve Ulusal ve Uluslararası
Nakd Bağış H zmet Grubu l düzey nde yer almaz.
İllerde oluşturulacak 112 ac l çağrı merkezler , İl Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler (İAADYM) de
operasyon serv s ç nde yer alan “Ac l Durum H zmetler Serv s Haberleşme H zmet Grubunun”
çek rdeğ n oluşturur. 112 ac l çağrı merkezler ac l haberleşmen n sağlanması ç n lk harekete geçen
b r m özell ğ ne sah p olup afet anında haberleşme s stem nde kes nt meydana gelmes hâl nde lk
haberleşme çalışmalarını yürütür.
Uygulamalar
Yaşadığınız bölgede olab lecek doğal tehl kelerde tak p ed lmek üzere ac l durum organ zasyon adımlarını
yazınız. Mevcut ac l durumun boyutlarını kest rmek üzere geçm ş tehl ke, ac l durum ve afet raporlarını
nceley n z. Yaşadığınız yerde daha önce yaşanan ac l durumları derley p değerlend rmes n yapınız.
Uygulama Soruları
1. Yaşadığınız bölgede olab lecek ac l durumlara karşı oluşab lecek ac l durum sınıflamalarını yazınız.
Bölüm Özeti
Bu bölümde ac l durum aşamaları, sınıflamaları ve organ zasyonu ç n temel kavramlar ve bunların

çerçeveler ver lm şt r.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s ac l durum yönet m aşamalarından b r değ ld r?
A) Zarar azaltma Aşaması
B) Müdahale Aşaması
C) İy leşt rme Aşaması
D) Tsunam
2. Aşağıdak lerden hang s ac l durum sınıflamasına g rmez?
A) Radyasyon etk len m
B) Toplu kaza-düşme (uçak vb.)
C) Kuraklık ve kıtlık
D) Ad soygun
3. AADYM ney n kısaltmasıdır?
A) Bakanlıkların Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler
B) İl Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu
C) İl Afet ve Ac l Durum Müdürlüğü
D) Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez
4. “Ulusal Afet Müdahale Organ zasyon Şemasında” hang serv s yoktur?
A) Operasyon Serv s .
B) B lg ve Planlama Serv s
C) Loj st k ve Bakım Serv s
D) MİT Müsteşarlığı
5. Aşağıdak lerden hang s ac l durum yönet m nde zarar azaltma aşamasında yapılmaz?
A) Ac l durumlara karşı lkyardım uygulaması eğ t m
B) Ac l durumlara karşı tr aj uygulaması eğ t m
C) Ac l durumlara karşı tatb kat yapılması
D) Ac l durumlara karşı çıraklık eğ t m
6. Aşağıdak lerden hang s ac l durumlarda yerel mkânlarla müdahale etmen n yeterl

olduğu müdahale sev yes n tems l eder?
A) S1
B) S2
C) S3
D) S4
7. Aşağıdak lerden hang s ac l durumlarda ulusal destek le müdahale etmen n yeterl

A) S1
B) S2
C) S3
D) S4
8. Aşağıdak lerden hang s ac l durumlarda uluslararası destek le müdahale etmen n yeterl

A) S1
B) S2
C) S3
D) S4
9. Aşağıdak lerden hang s afet bölges nde İl Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler (İAADYM)
ç nde yer alan gez c lk tesp t ek b nde yer almaz?
A) Jandarma, asker b rl kler,
B) Emn yet
C) D ğer kamu personel

D) Başbakanlık AADYM
10. Hang afet ve ac l durum müdahale sev yes nde lg l İAADYM faal yete geçer, AFAD AADYM
gel şmeler tak p eder ve AFAD, ht yaç duyulan h zmet grubunun ana çözüm ortağı bakanlık,
kurum, kuruluş ve Kızılayın kapas tes n yönlend r l r?
A) 1. Sev yede
B) 2. Sev yede
C) 3. Sev yede
D) 4. Sev yede
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. d 3. d 4. d 5. d 6. a 7. c 8. d 9. d 10. a
5. TÜRKİYE’DE VE DÜNYA’DA ACİL DURUM YÖNETİMİ

MODELLERİ VE UYGULAMALARI
Giriş
Ac l durumun tanımı ne yazık k toplumdan topluma değ ş kl k göstermekted r. Bazı toplumlar ç n ac l

durum olarak değerlend r l p derhal tedb r alınan olaylar ve kr z hâller b r d ğer toplum ç n olağan kabul
ed leb lmekted r. Ders notumuzun bu bölümünde lk olarak Türk ye’dek ac l durumlara karşı müdahale
planları değerlend r lecekt r. Sonrasında Dünyadan günümüz ç n başarılı ac l durum yönet m
s stemler ne sah p ABD ve Japonya örnekler ayrıntılı olarak ver lm şt r. Daha sonrasında Kanada ve d ğer
ülkeler le karşılaştırmalar sunulmuştur.
Afet ve ac l durumu yönet m le hedeflenen öncel kle hayat kurtarmak, kes nt ye uğrayan hayatı ve
faal yetler en kısa sürede normale döndürmekt r. Burada ac l duruma yönel k müdahale çalışmalarının
hızlı ve planlı b r şek lde gerçekleşt r lmes gerek r. Ac l durumun etk ler n n mümkün olduğunca
azaltılması ve yol açab leceğ k nc l afetler önlenmel d r. Bu durumda ac l durum ç n ayrılan kaynakların
etk n kullanımı sağlanmalıdır. Bu sırada halk sağlığını korumak ve sürdürmek, toplumun mülk yet, çevre
ve kültürel m rası da korunmalıdır.
Ac l durum yönet m planları kapsamlı olmalı ve ac l durum yönet m aşamaları olan, Zarar azaltma,
Hazırlık, müdahale ve y leşt rme aşamalarını çermel d r. Her tür ve ölçektek tehl keler kapsamalıdır.
Tüm ana ve destek çözüm ortaklarının rol ve sorumluluklarını tanımlamalıdır. Bu sayede yapılan ac l
durum yönet m planı ulusal, bölgesel ve yerel afet müdahale kapas tes n anında harekete
geç reb lmel d r.
5.1. Türkiye’de Ulusal Acil Durum Yönetimi
Türk ye Cumhur yet ’nde afet ve ac l durum h zmetler n n koord nasyonundan, eğ t m pol t kalarının
oluşturulmasından ve bu konularda mevzuat düzenlemeler yapılmasından T.C. Başbakanlık Afet ve Ac l
Durum Yönet m Başkanlığı (AFAD) sorumludur.
Ulusal düzey h zmet grubu planlarının hazırlanması ve uygulanmasından h zmet grubundan sorumlu ana
çözüm ortağı olan bakanlık, kurum ve kuruluşlar asl sorumlu olmakla b rl kte, h zmet grubu planlarında
görevlend r len destek çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluşlar, özel sektör, s v l toplum kuruluşları
(STK’lar) ve gerçek k ş ler de ayrı ayrı sorumludur.
Bakanlık, kurum ve kuruluşlarda planların hazırlanması ve uygulanmasından en üst yönet c ler, l afet
müdahale planlarının hazırlanması ve uygulanmasından val ler, özel kuruluşlarda se sah pler veya
yetk l tems l organları sorumludur (TAMP, Aralık 2013).
TAMP 2013 planında bakanlıklar ve d ğer kamu kurum ve kuruluşlarının öncek bölümlerde ver len
görevler yanı sıra d ğer görevler de şu şek lde özetlenm şt r.
İç şler Bakanlığı mülk dare am rler çer s nden yeterl sayıda personel ne afet ve ac l durumlar önces
AFAD le koord nasyon hâl nde oryantasyon eğ t m ver r ve afet anında bölgeye nt kal ett r r.
M llî Eğ t m Bakanlığı;
Afetler önces her okulun afet ve ac l durum planları yapmasını sağlamaktan,
Afet anında; denetlemekle sorumlu olduğu tüm yurtlarda barınan öğrenc ler n ve okullarda
eğ t mde olan öğrenc ler n tahl yes nden, tahl ye ed len öğrenc ler n ht yaçlarının (sağlık,
beslenme, barınma vb.) d ğer h zmet grupları tarafından karşılanmasını sağlamaktan,
Afet sonrasında se ved l kle eğ t m ve öğret m h zmetler n n sürekl l ğ n sağlamaktan sorumludur.
Yüksek Öğret m Kurulu Başkanlığı;
Afetler önces her ün vers ten n ve bağlı b r mler n n afet ve ac l durum planları yapmasını
sağlamaktan, ün vers telerde afet gönüllüsü gençler yet şt rmek üzere çalışmalar yapmaktan,
Afet anında; ün vers te yurtlarında barınan ve ün vers telerde eğ t mde olan öğrenc ler n
tahl yes nden, tahl ye ed len öğrenc ler n ht yaçlarının (sağlık, beslenme, barınma vb.) d ğer h zmet
grupları tarafından karşılanmasını sağlamaktan,
Afet sonrasında se ved l kle eğ t m ve öğret m h zmetler n n sürekl l ğ n sağlamaktan sorumludur.
Yüksek Öğren m Kred ve Yurtlar Genel Müdürlüğü;
Bünyes ne bağlı yurtların afet ve ac l durum planlarını yapmaktan, yurtlarında barınan öğrenc ler n
tahl yes nden, tahl ye ed len öğrenc ler n ht yaçlarının (sağlık, beslenme, barınma vb.) d ğer h zmet
grupları tarafından karşılanmasını sağlamaktan sorumludur.
Orman ve Su İşler Bakanlığı afet bölges nde alt yapı çalışmaları tamamlanıncaya kadar kullanma suyu
tem n , nakl , gerekt ğ nde yeterl sayıda su kuyularının açılmasına l şk n çalışmalardan sorumludur.
Meydana gelen afet neden yle su kaynaklarının kaybolması veya yer değ şt rmes durumunda gerekl
çalışmaları yaparak yen kaynakları bel rler ve su proje taslağını ved l kle hazırlayarak lg l val l ğe
ulaştırır.
Tüm bakanlık, kurum ve kuruluşlar kend h zmet b nalarının ve eklent ler n n ac l durum planlamasını
yapmaktan sorumludur.
Her ölçektek şletmeler n afet ve ac l durum le s sürekl l ğ planlarının oluşturulması, başta Çalışma ve
Sosyal Güvenl k Bakanlığı, B l m, Sanay ve Teknoloj Bakanlığı, Küçük ve Orta Ölçekl İşletmeler
Gel şt rme ve Destekleme İdares Başkanlığı ve Türk ye Odalar ve Borsalar B rl ğ olmak üzere lg l kurum
ve kuruluşlar tarafından desteklenmel ve teşv k ed lmel d r. Kamu kurum ve kuruluşları le özel
kuruluşlara a t b na ve tes sler ç n ac l durum planları 18/06/2013 tar h ve 28681 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan “İşyerler nde Ac l Durumlar Hakkında Yönetmel k” hükümler çerçeves nde hazırlanır. İş
sürekl l ğ planlarının esasları lg l kurum ve kuruluşların katılımıyla Başkanlık tarafından bel rlen r.
Türk ye İş Kurumu, afet n meydana gelmes nden sonra gerekt ğ nde Başkanlığın taleb üzer ne öncel kle
afet bölges nden olmak üzere şç tem n eder.
Afet ve ac l durum haller nde adalet h zmetler n n aksamasına ve gec kmes ne sebeb yet ver lmeks z n
yürütülmes ç n gerekl tedb rler alınır.
Türk ye Radyo Telev zyon Genel Müdürlüğü afet n meydana gelmes nden sonra Başkanlık le şb rl ğ
çer s nde afet bölges ndek vatandaşları düzenl b lg lend rmek üzere radyo ve telev zyon yayını yapar.
D yanet İşler Başkanlığı afet ve ac l durum hâller nde d n h zmetler n n eks ks z yapılab lmes ç n
kapas te gel şt r r.
Düzenley c ve denetley c kurullar (BTK, RTÜK, BDDK, EPDK vb.) afet ve ac l durum h zmetler n n
zamanında eks ks z yapılmasını sağlayıcı düzenlemelere öncel k ver rler ve afet anında sorumlulukları
altındak sektörler n afet yönet m ne katkı vermeler n sağlarlar. Kamu mt yaz sözleşmeler nde var olan
afet ve ac l durum yükümlülükler n n lg l ler nce yer ne get r lmes n tak p ederek afet müdahale
h zmetler n yapan b r mlere destek olurlar.
Afet sonrası, Mal ye Bakanlığı tarafından mal anal z, A le ve Sosyal Pol t kalar Bakanlığı tarafından
ps kososyal anal z, Ekonom Bakanlığı tarafından ekonom k anal z ve AFAD tarafından müdahale s stem
performans anal z raporu hazırlanır.
5.1.1 Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP)
Türk ye Afet Müdahale Planının (TAMP) amacı; afet ve ac l durumlara l şk n müdahale çalışmalarında
görev alacak h zmet grupları ve koord nasyon b r mler ne a t roller ve sorumlulukları tanımlamak, afet
önces , sırası ve sonrasındak müdahale planlamasının temel prens pler n bel rlemekt r.
TAMP, ülkem zde yaşanab lecek her tür ve ölçekte, afet ve ac l durumlara müdahalede görev alacak,
bakanlık, kurum ve kuruluşlar, özel kuruluşlar, s v l toplum kuruluşları (STK’lar) ve gerçek k ş ler kapsar.
TAMP, takt k yaklaşımla hazırlanmış olup afet ve ac l durumlara l şk n müdahale çalışmalarında görev
alacak, h zmet grupları ve koord nasyon b r mler ne a t roller ve sorumlulukları tanımlamaktadır. TAMP,
ulusal ve yerel boyutta afet ve ac l durumlarda müdahale çalışmalarının nasıl yürütüleceğ n ortaya koyan
b r üst plan olarak muhtemel afet ve ac l durumların türü ve ölçeğ ne göre uyarlanab l r, esnek ve
modüler yapıya sah p müdahale organ zasyon s stem n açıklamaktadır.
H zmet gruplarının ana çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluşlar kend h zmet alanlarında, destek
çözüm ortakları le b rl kte ulusal h zmet grubu planlarını aşağıdak şek lde fade ed len takt k yaklaşıma
göre hazırlayacak ve bu planlarda h zmet grubu ek pler n oluşturarak her b r ek b n görev, yetk ,
sorumluluk ve ş akışlarını bel rleyecekt r (TAMP, 2013).
Kaynak: TAMP, Aralık 2013
TAMP’a göre Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez kurulan lçelerde l afet müdahale planı d kkate alınarak
lçe afet müdahale planları hazırlanır. İl afet müdahale planı İl Afet ve Ac l Durum Müdürlüğü (IAADM)
tarafından, lçe Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez (AADYM) olmayan lçeler de d kkate alacak şek lde
hazırlanacaktır. Ulusal düzeyde ana çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluşun l teşk latı, yerel düzeyde
l h zmet grubu operasyon planını d ğer destek çözüm ortakları le b rl kte hazırlayacaktır. Operasyon
planlarında; haberleşme s stem ve b lg ler , toplanma yerler , nt kal planlaması, rapor ve form örnekler ,
müdahale çalışmalarında ek pler ve alt ek plere görevlend r lecek personel, alet, ek pman, araç, gereç vb.
kaynak envanterler , ş akışları, vard ya planlaması ve standart operasyon prosedürler yer alacaktır. Bu
planlar l afet müdahale planına eklenmel d r. Buradak plan entegrasyonu aşağıdak şek lde ver ld ğ g b
olmalıdır.
Kaynak: TAMP, Aralık 2013
Ulusal Düzeyde Koordinasyon Birimleri
Koord nasyon b r m olarak, Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulu (Bakanlar), Afet ve Ac l Durum
Koord nasyon Kurulu (AADKK) (Müsteşarlar), Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez (AADYM),
Bakanlıkların Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler (BAADYM’ler), İl Afet ve Ac l Durum Koord nasyon
Kurulu (İAADKK) ve İl Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez (İAADYM’ler) görev yaparlar. Koord nasyon
b r mler n n olay sev yes ne göre koord nasyon düzeyler ve fonks yonları aşağıdak şek lde göster lm şt r.
Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulu
Yurt ç ve yurt dışı kaynaklarla, Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulundan (AADKK’den) gelen b lg ve
öner ler değerlend r r. Konu le lg l pol t k d rekt f esaslarını bel rler ve gerekl kararları alır. Gerekl
görüldüğünde Bakanlar Kurulu kararı alınması yönünde g r ş mlerde bulunur.
Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu
Afet ve ac l durum hâller nde b lg ler değerlend r r, alınacak önlemler bel rler, uygulanmasını sağlar ve
denetler, kurum ve kuruluşlar le s v l toplum kuruluşları arasındak koord nasyonu sağlar.
Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez
Deprem, sel, fırtına, toprak kayması, çığ, toplu nüfus hareketler , yangınlar ve kazalar, k myasal, b yoloj k,
radyoloj k ve nükleer madde kazaları veya olayları, tehl kel ve salgın hastalıklar g b büyük ölçekl , doğal,
teknoloj k ve nsan kaynaklı afet ve ac l durumlar le Başbakan tarafından ac l durum veya afet olarak
değerlend r len d ğer olay ve durumlarda ulusal düzeyde etk n müdahale ve koord nasyonu sağlamak
üzere AFAD başkanının başkanlığında, Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler Yönetmel ğ ’nde yer alan
bakanlık, kurum ve kuruluşların müsteşar yardımcıları düzey ndek tems lc ler nden oluşur.
Bakanlıklar Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler
Bakanlıklarda, müsteşar veya yetk lend r lecek müsteşar yardımcılarının başkanlığında 7/24 saat çalışma
esasına göre çalıştırılır. Görevler Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler Yönetmel ğ ’nde bel rt lm şt r.
Ulusal h zmet gruplarının ana çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluşların afet ve ac l durum yönet m
merkezler n n bünyes nde lg l h zmet grubunun yönet lmes ç n koord nasyon ek pler teşk l ed l r ve b r
h zmet grubu yönet c s bel rlen r. Ayrıca afet bölges ne destek olmak üzere h zmet grubu tarafından saha
destek ek pler tasarlanır.
Koord nasyon ek pler n n teşk l : H zmet grubunun planladığı çalışmaların afet anında hayata
geç r lmes n sağlamak üzere bakanlık afet ve ac l durum yönet m merkez n yönetecek dar ek p olup
h zmet grubunun ana çözüm ortağı ve destek çözüm ortaklarının katılımı le oluşturulan ve sürec
yönetecek ek pt r.
Saha destek ek pler n n teşk l : İlk anda afet bölges ne g derek bölgede kurulan h zmet grubuna destek
olacak daha çok uzman personelden oluşturulan ek plerd r. Saha destek ek pler , h zmet grubunda yer
alan bakanlıkların merkez ve taşra teşk latındak personelden oluşturulur. Bu personel zleme,
değerlend rme, yönet m ve operasyon amacıyla afet bölges nde görevlend r l r. Saha destek ek pler nde
görevl personel statüler ne göre İAADYM ç nde teşk l ed len h zmet grubuna dâh l olurlar.
5.1.2. Türkiye’de İl Afet Müdahale Planı
Yerel düzeyde koord nasyon, Başbakanlık/AFAD AADYM le rt batlı olarak val tarafından, val yardımcıları
ve İAADYM le sağlanacak olup destek b r mler olarak basın sözcüsü, val l k hukuk sorumlusu, rt bat
sorumlusu ve güvenl k sorumlusu yer alır. (TAMP, 2013)
İl Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu
İAADKK, val /val yardımcısının başkanlığında l afet ve ac l durum müdürü, garn zon komutanı, beled ye
başkanı, l özel dares genel sekreter ve h zmet grubundan sorumlu l müdürler le ht yaç duyulan d ğer
l yönet c ler nden (İl Kurtarma ve Ac l Yardım Kom tes yer ne görev yapmak üzere) oluşur.
Görevi:
İl afet müdahale planının ncelenmes n , uygun bulunması durumunda kurul kararı le b rl kte
Başkanlığa onaya sunulmasını sağlamak,
İl h zmet grubu operasyon planlarını hazırlatmak ve onaylamak,
H zmet grubu planlarının l afet müdahale planına entegrasyonunu gerçekleşt rmek,
Afet ve ac l durum hazırlıklarını yapmak veya yaptırmak ve alınacak önlemler bel rlemek,
Yerel düzey olay türü planı hazırlanmasına karar vermek ve hazırlamak veya hazırlatmak,
Kr t k tes sler n oluşturduğu r skler önleme çalışmaları yapmak veya yaptırmak,
Eğ t mler düzenlemek ve planların uygulanab l rl ğ n n tatb katlarla denetlenmes n sağlamak,
Afet ve ac l durum haller nde; b lg ler değerlend rmek, alınacak önlemler bel rlemek, l afet
müdahale planının uygulanmasını sağlamak,
Yılda en az k kez val n n başkanlığında toplanmak,

Afet ve ac l durum haller nde tal mat beklemeks z n l afet ve ac l durum yönet m merkez nde
toplanmak.
İl Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez
İllerde val veya yetk lend receğ val yardımcısının başkanlığında 7/24 saat çalışma esasına göre görev
yapar. Sekretaryasını İl Afet ve Ac l Durum Müdürlüğü (İAADM) yürütür.
Ulusal düzeyde müdahale organ zasyon şemasında yer alan dört temel serv s l düzey nde de aynı şek lde
teşk l ed lecek olup, serv sler sorumlu val yardımcıları koord ne eder. İl düzey ne l şk n müdahale
organ zasyon şeması Ek-2’de yer almaktadır. İAADYM’n n görevler Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler
Yönetmel ğ ’nde bel rt lm şt r.
İht yaç duyulan lçelerde val ler n uygun görmes hâl nde İlçe Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez kurulur
ve lçe müdahale planı hazırlanır. İlçe AADYM’ler yerel düzeyde koord nasyon b r mler arasında yer alır.
5.2. ABD Ulusal Acil Durum Yönetimi
ABD’de ac l durumlar ve afetler yerel sev yede halled l r, bunlara gerekt ğ nde sırasıyla eyaletler ve
hükûmet yardım eder. Yerel sev yelerde başlayan çalışmalar, önceden bel rlenm ş prosedürle eyalet
sev yes ne ulaşır ve oradan da federal hükûmete kadar g der. Amer kan s stem , aşağıdan yukarıya doğru
çalışır. Yerel yönet m, eyalet yönet m ve federal yönet m ac l durum yönet m sorumluluğunu paylaşırlar.
Üst yönet m sev yeler , yerel yönet m faal yetler n n yer n almaya çalışmazlar. Bu üç yönet m sev yes de
koord nel b r şek lde, b rleş k ac l durum yönet m prosedürler gel şt r rler ve ac l durumlardan kurtulma
çalışmalarına katılırlar.
5.2.1. Acil Durum Yönetiminde Federal Hükûmetin Rolü
Amer ka B rleş k Devletler nde ac l durumu yönet m farklı şek llerde yaklaşık 200 yılı aşkın süred r vardır.
Federal Ac l Durum Yönet m Kurumu (Federal Emergency Management Agency, FEMA); lk olarak 1978
yılının b r nc “Başkanlık Yen den Yapılanma Planı” kapsamında ele alınan ve b r sonrak yıl, 1 N san 1979
tar h nde Başkanlık emr yle kurulan afet ve ac l durum yönet m kurumudur.
FEMA’nın b r nc l amacı, Amer ka B rleş k Devletler ’nde meydana gelen ve yerel otor teler n kaynaklarının
yeters z kaldığı afetlere müdahalede koord nasyonu sağlamaktır. Bunun ç n afet n gerçekleşt ğ bölge
val s n n olağanüstü hal lan etmes , ayrıca Amer ka B rleş k Devletler Başkanı'ndan resmî olarak FEMA ve
federal hükümet n yardımını stemes gerekmekted r. Bunun tek st snası; 1995 yılındak Alfred P. Murrah
Federal b nasının bombalanması veya 2003 yılındak Columb a Uzay Mek ğ kazası g b federal alanda
meydana gelen ac l durum ve afetlerd r.
Federal Ac l Durum Yönet m Kurumunun görev can ve mal kaybını önlemek ç n ac l durum yönet m nde
l derl k yapmaktır. K ş ler ve kurumları; anlaşılab l r, haf fletme, hazırlıklı olma, müdahale ve yardım
bölümler n çeren bütün-tehl keler ac l durum yönet m programı le korumaktır. FEMA’nın kurulmasıyla
b rl kte, 1974 yılında kabul ed len Felaket Yardımı Kanununun başkana verd ğ yetk ler n b rçoğu FEMA
başkanına aktarılmıştır (FEMA).
ABD’de yer alan ell eyalet n ve her Amer kan Cumhur yet bölges n n b r eyalet ac l durum yönet m
örgütü vardır. Bazı eyaletlerde ac l durum yönet m , doğrudan val n n of s ne bağlı ve bağımsız b r kurum
olarak örgütlenm şt r. Bazı eyaletlerde se, asker ye bünyes nde, Kamu Güvenl ğ Bölümünde ya da başka
b r bölümde yer alab l r. Bazı ac l durum yönet m da reler val l k personel n n yönet m yapısı çer s nde
yer alır. Federal f nansman desteğ alab lmeler ç n, her eyalette yerel ac l durum yönet m n destekleyen
ve onu gel şt ren b rer eyalet ac l durum yönet m programı yürütülmeler zorunludur (Waugh and
Sylves 1996, 46-48, http://www.fema.gov/). ((Waugh and Sylves 1996, 46-48,
http://www.fema.gov/).)
5.2.2. ABD’de Yerel Acil Durum Yönetimi
ABD’de yerel yönet m ac l durum yönet m n n ana unsurudur. Yerel yönet mler ac l durum yönet m nde
merkez örgütlerd r; çünkü b r felaket sonrası müdahale etmek de dâh l, yerel yönet mler kamu
güvenl ğ nde b r nc l sorumluluğa sah pt rler ve bu yüzden b r ac l durum ya da afet karşısında mevcut
tehd de lk ac l durum müdahales n yapan kuruluşlardır. Yerel yönet c ler, kend mkânlarının felaketle
baş etmede yeters z kalacağına nanıyorlarsa, ac l durum lan etmeye ve eyalet yardımı stemeye yetk ler
vardır. Çoğu zaman yerel yetk l yasaya dayanarak ac l durum lan eder. Bu lan genell kle ac l durumun
konusunu, etk lenen alanları ve yetk l n n lanı hang yetk ye dayanarak yaptığını çer r. Meselen n ana
noktaları genelde, felaket n veya ac l durumun ş ddet ne ve kapsamına göre değ şen sev yelerde
hareketl l ğ ve ac l durumu bel rler. Kes n prosedürler b r yerden d ğer ne göre farklılık göster r. Yerel
yönet mler n, b r felaket olduğunda, eğer durumları elver yorsa hasar tesp t yapmaları, mümkün olan
kaynakları toparlamaları ve çevre bölgelerden ve eyaletten yardım taleb nde bulunmaları beklen r
(http://www.fema.gov/).
5.3. Japonya’da Acil Durum Yönetimi
Japonya da doğal afetler ve afet kayıpları açısından dünyanın önde gelen ülkeler arasındadır.
Japonya’nın b r deprem ülkes olması afet yönet m konusunda sürekl çalışma yapılmasını
gerekt rmekted r. Dünya’da oluşan toplam deprem enerj s n n %10’unun açığa çıktığı Japonya’da hazırlık
ve koruma önlemler ndek büyük deney mler sayes nde depremler afet hâl ne dönüşmemekted r. Burada
her yıl 7 büyüklüğünde; her 10 yılda da 8 ve üzer ndek b r büyüklükte b r deprem meydana gelmekted r.
Japonya’da doğal afetlerle lg l yasal düzenleme, 1961 tar hl “Afetlere Karşı Önlemler Temel Kanunu” le
düzenlenm ş bulunmaktadır. Bu kanun, 1997 yılında son şekl n almıştır.
Bu kanun, Japonya’da b r da m , d ğer se afet durumlarında olmak üzere k ayrı örgütlenme

öngörmüştür. Da m örgütlenme; ulusal, eyaletler ve beled yeler olmak üzere üç ayrı düzeyde yapılmıştır.
Da m örgütlenme; ulusal, eyaletler ve beled yeler olmak üzere üç ayrı düzeyde yapılmıştır. Bu da m
örgütlenmen n yanı sıra, Japonya’da b r afet durumunda kanun gereğ derhâl oluşturulması öngörülen
b r ac l durum kr z merkez bulunmaktadır. Tüm b lg ler n toplandığı bu kr z merkezler , hazırlanmış olan
planlar çerçeves nde çalışmaların eşgüdümünü sağlamaktadır (Şener ve Tezer 2002).
5.3.1. Ulusal Hükûmet Düzeyi
Başbakanın başkanlığında toplanan Merkez Afet Önleme Konsey , afet önlem planlarının yapılması ve
hazırlıklara l şk n genel planlamayı yapmakla yükümlüdür. Afete l şk n olarak operasyonel planlamadan
çok, eşgüdüm ve kurumsal atama, görevlend rmeler ve plan kararlarının alınması konusunda faal yet
göster r.
Ulusal Düzey Sorumluluklar
Başbakan
Harekâtın ayrıntılı ve kapsamlı yürütümü ve koord nasyonu
Afet Önleme Merkez Konsey Afet önleme ç n Temel Planı hazırlama
Görevlend r lm ş 29 İdar Kurum
Görevlend r lm ş 37 Kamu Ş rket
Temel planların hazırlık, yürütme ve koord nasyonu
Bölgesel Düzey (47 Bölge)
Val
Harekâtın ayrıntılı ve kapsamlı yürütümü ve koord nasyonu
Afet Önleme İç n Bölgesel Konsey
Görevlend r lm ş Yerel İdar Kurumlar
Görevlend r lm ş Yerel Kamu Ş rketler
Afet önleme ç n Bölgesel Plan hazırlama
Belediye Düzeyi (3000+Belediye)
İl, lçe ve köyler n beled ye başkanları

Araz de afet hazırlıklarının yürütülmes
Afet önleme ç n Beled ye Mecl s
Afet önlem ç n Beled ye Planı hazırlama
Halkın yeterli oranda katılımı
5.3.2. Bölgesel Hükûmet Düzeyi
Bölge Val s operasyonların eşgüdümünden, uygulanması, gereğ nde gen şlet lmes nden sorumludur.
Bölgesel Afet Önleme Konsey ne başkanlık eder. Bölgesel Afet Önleme Konsey planlama faal yet n ulusal
düzeydek genel kararlar ve çerçeves ne uygun olarak yürütür.
Belediye Düzeyi: Afet olması ht mal ne karşı her türlü hazırlığı yapmak, operasyonlara hazırlanmak ve
yürütmekten sorumludur. Beled ye örgütsel yapısı olan her b r m ç n geçerl d r. Beled ye Afet Önleme
Konsey , beled ye başkanının başkanlığında beled ye sınırları ç ndek afet hazırlıkları ve önlemler n n
alınmasından sorumludur.
Merkezi Afetleri Önleme Konseyi: Ulusal düzeydek örgütlenmede Başbakana bağlı olarak, Merkez
Afetler Önleme Konsey oluşturulmuştur. Bu konsey n temel görev Afetler Önleme Temel Planı’nı
oluşturmak ve uygulanmasını sağlamaktır. Temel Plan, herhang b r doğal afet durumunda lk dak kadan
t baren hang kurumun ne yapacağını, kurumlar arası koord nasyonunun nasıl sağlanacağını ve afetlere
karşı önceden afet sırasında ve sonrasında alınacak önlemler le yapılacak şler bel rleyen dokümandır.
Konsey yılda b r kez toplanarak uygulamaların get rd ğ tecrübe ışığında Temel Planı gözden geç rmekte
ve y leşt rmeler yapmaktadır. Kamu kurum ve kuruluşların her b r s Temel Plan uyarınca afetlerle lg l
olarak kend uygulama planlarını (Operat onal Plan) hazırlamaktadır. Dolayısıyla afetler konusunda, lg l
her b r Bakanlık, kurum ve kuruluşun yapmakla görevl olduğu şler gösteren ve hang zamanda, ne
yapılacağını bel rten uygulama planları bulunmaktadır (Aras, 2001).
Japonya ulusal ac l durum yönet m Nat onal Land Agency (NLA) adlı kuruluş tarafından yürütülmekted r.
Başka bakanlıklara bağlı olarak faal yet gösteren kurumlarla eşgüdümü sağlamaktan sorumludur. Afet
durumlarında operasyonlardan sorumlu olarak eşgüdümü sağlamakta ve Başbakanlığa karşı doğrudan
sorumluluk taşımaktadır. Afet durumları dışında, lg l kurumların eşgüdümünün sorumluluğunu
almaktadır. Bu ajans yönet m altında faal yet gösteren Afet Önleme Bürosu (D saster Prevent on Bureau)
se, meydana geleb lecek her türlü afetle lg l olarak önley c veya etk ler azaltıcı pol t kaların
bel rlenmes , planlanması ve yasal düzenlemeler n uygulanmasından sorumludur (Şener ve Tezer 2002).
Ayrıca ülke çapında, her zaman hazır 500 k ş l k b r Japon Arama Kurtarma Örgütü vardır. Doğu Asya ve
Pas f k ülkeler ne müdahaley hel kopter ve uçaklar le yardım yapab lmekted r. D ğer yandan JICA (Japan
Internat onal Cooperat on Agency) örgütü özell kle yerel yönet m ve ün vers telerle okyanus aşırı
l şk ler nde afet önleme ve afete karşı önlemler başlığında projelere mal , ayn ve personel-proje desteğ
vererek o bölgelerden sürekl ver toplamakta ve deney m b r k m ne yen değerler katmaktadır. Japan
D saster Rel ef (JDR) örgütü se nakd yardım yapmaksızın gönüllü seç lm ş personel desteğ le den zaşırı
destek faal yetler n kend ne a t yurt dışı depolarından aldığı laç araç gereç desteğ le uzmanlık
gerekt ren afet destek h zmetler n üretmekte tüm dünyada operasyonlara katılmaktadır.
5.4. Diğer Ulusal Örgütler
Bu bölümde ver len Türk ye, ABD ve Japonya gel şm ş b r ac l durum yönet m s stem olması ve model
olma özell ğ d kkate alınarak ayrıntılı b ç mde ele alınmıştır. Aşağıdak tablolarda ABD, Japonya ve
Kanada ve 15 AB ülkes ndek , ac l durum yönet m yapıları genel çerçeves yle değerlend r lmekted r.
Ülkeler n; planlama, uygulama ve kontrolden sorumlu kuruluşlar, farklı kademeler arasında b lg ve
h zmet akışı prosedürler , müdahale ek pler n n yapısı, d ğer kaynaklar, gönüllü kuruluşlar, eğ t m sürec
le lg l değerlend rmeler, ulusal ve uluslararası l şk ler n organ zasyonu ve bu konudak özel yasalar
tablolarda değerlend r lmekted r. (Şener ve Tezer 2002, 68-72; European Comm ss on 1999, 48-96)
Tablo 4: Ülkelerin Acil Durum Yönetim Yapılarının Karşılaştırılması
(Kaynak: Şener S. ve Tezer A. (2002) Ulusal Acil Durum Yönetimi Modeli Geliştirilmesi: Nihai Rapor)
Dünyanın afet r sk yüksek ve ac l durum yönet m alanında başarılı kabul ed len ABD ve Japonya le 15 AB
ülkes ndek ve Kanada’dak ac l durum yönet m modeller ncelenm ş ve b rb rler le karşılaştırılarak
değerlend r lm şt r. Şener ve Tezer tarafından hazırlanan n ha rapor sonrası varılan sonuçlar;
1. Organ zasyon yapıları ncelenen ülkelerde ac l durum yönet m yapısı, yerel yönet mden merkez
hükûmete kadar çıkan b r yapıdadır.
2. İncelenen ülkeler n ortak b r özell ğ afet önces ve sonrası sürekl l ğ sağlamak üzere kurulan ve
tam-zamanlı görev yapan b r koord nasyon kuruluşunun varlığıdır.
3. İncelenen ülkeler, ac l durum yönet m nde yerel ve merkez örgütlenmen n, ac l durum

yönet m ndek roller n tanımlamışlardır.
4. Ac l durum yönet m model ncelenen ülkeler n büyük çoğunluğu ac l durum yönet m n n dört
evres n de çeren b r yapıya göre s stemler n oluşturmuşlardır.
5. İncelenen ülkeler n çoğunda genel çerçeve n tel ğ taşıyan b r ulusal ac l durum yönet m planı
bulunmaktadır.
Uygulamalar
Bölümde ver len Türk ye ve d ğer ülkelere a t ac l durum yönet m planlama ve uygulamalarını nceley p
karşılaştırmasını yapınız.
Uygulama Soruları
1. Bölümde ver len Türk ye ve d ğer ülkelere a t ac l durum yönet m planlama ve uygulamalarının
benzerl kler nelerd r?
2. Bölümde ver len Türk ye ve d ğer ülkelere a t ac l durum yönet m planlama ve uygulamalarının
farklılıkları nelerd r?
Bölüm Özeti
Bu bölümde Türk ye ve d ğer ülkelere a t ac l durum yönet m planlama ve uygulamaları kısaca ver lmeye
çalışılmıştır.
Ünite Soruları
1. JICA hang ülken n afet önleme ve afete karşı önlemler başlığında çalışan kurumudur?
A) Türk ye
B) Japonya
C) Kanada
D) ABD
2. Türk ye ve Dünyada Ac l durum yönet m planları değerlend r ld ğ nde aşağıdak

sonuçlardan hang s ne varılmaz?
A) Organ zasyon yapıları ncelenen ülkelerde ac l durum yönet m yapısı, yerel yönet mden
merkez hükûmete kadar çıkan b r yapıdadır.
B) İncelenen ülkeler n ortak b r özell ğ afet önces ve sonrası sürekl l ğ sağlamak üzere
kurulan ve tam-zamanlı görev yapan b r koord nasyon kuruluşunun vardır.
C) İncelenen ülkeler, ac l durum yönet m nde yerel ve merkez örgütlenmen n, ac l durum

yönet m ndek roller n tanımlamışlardır.
D) Organ zasyon yapıları ncelenen ülkelerde ac l durum yönet m yapısı, merkezî

hükûmetten yerel yönet me doğru lerleyen yapıdadır
3. Müdahale sev yes olarak S1, S2, S3 ve S4 yan tüm sev yelerde katkısı beklenen kurum
aşağıdak lerden hang s d r?
A) Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu
B) Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez
C) Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez
D) İl Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez
4. FEMA hang ülken n afet önleme ve afete karşı önlemler başlığı altında çalışan kurumudur?
A) Türk ye
B) Fransa
C) F nland ya
D) ABD
5. Aşağıdak lerden hang s kr z yönet m le R sk yönet m arasındak farklardan b r değ ld r?
A) Kr z yönet m afet ve olay odaklıdır. R sk yönet m zarar göreb l rl k ve r sk odaklıdır.
B) Kr z yönet m nde amaç olaya müdahale etmekt r. R sk yönet m nde amaç değerlend rme,
zleme ve gel şt rmed r.
C) Kr z yönet m nde sorumlu tek otor ted r. R sk yönet m nde bölgesel yaklaşım söz
konusudur.
D) Kr z yönet m nde bel rlenm ş h yerarş k l şk ler vardır. R sk yönet m nde bağımsız
hareketler yapan b r mler vardır.
6. Aşağıdak lerden hang s afet ve ac l durumlar arasındak farklardan b r değ ld r?
A) Afet n etk alanı ac l duruma göre daha gen ş b r bölged r.
B) Afetlerde etk lenen kes m ac l duruma göre oldukça gen şt r.
C) Afete sebep olan olgular ac l duruma sebep olan olgulardan görece daha zayı ır.
D) Ac l durumlarda alınacak önlemler afete göre daha dar ve özeld r.
7. Aşağıdak lerden hang s etk l b r afet yönet m n n 4 aşamasından b r değ ld r?
A) Hazırlık ve zarar azaltma aşaması
B) Bekleme aşaması
C) İy leşt rme çalışmaları aşaması
D) Müdahale aşaması
8. Aşağıdak lerden hang s İl Afet Ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulunun (İAADKK)

görevler nden b r değ ld r?
A) İl h zmet grubu operasyon planlarını hazırlatmak ve onaylamak.
B) H zmet grubu planlarının l afet müdahale planına entegrasyonunu gerçekleşt rmek.
C) Afet ve ac l durum hazırlıklarını yapmak veya yaptırmak ve alınacak önlemler bel rlemek.
D) Ulusal düzey olay türü planı hazırlanmasına karar vermek ve hazırlamak veya hazırlatmak.
9. İl afet ve ac l durum yönet m merkez n n sekreteryasını hang kurum yürütür?
A) İl Afet ve Ac l Durum Müdürlüğü (İAADM)

B) S v l toplum kuruluşları (STK)
C) Arama kurtarma (AKUT)
D) İl Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu (İAADKK)
10. İl Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu (İAADKK) yılda kaç kez toplanır?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
CEVAP ANAHTARI
1. b 2. d 3. d 4. d 5. d 6. c 7. b 8. d 9. a 10. b
6. TÜRKİYE’DE ACİL DURUM YÖNETİMİ MEVZUATI
Giriş
Bu bölümde, Türk ye'dek afet ve ac l durum yönet m s stem ne l şk n örgütlenmen n kanun

dayanaklarının, çalışma konusuyla lg l bazı temel unsurlarına değ n lecekt r. Bölümde adı geçen tüm
kanun ve yasalara Türk ye Cumhur yet Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının nternet
s tes nde yer alan mevzuat le lg l bölümden kolaylıkla ulaşab lmek mümkündür. Bu bölüm le lg l
kazanımın arttırılması ç n sürekl olarak lg l nternet adres n n tak p ed lmes Resmî Gazete’n n tak p
ed lmes en yen ve en son kanun ve yasalara ulaşab lmek ç n yeterl olacaktır.
Ayrıca bu bölümde afet ve ac l durum yönet m nde görevl temel kurumlar ve yapılanmalara değ n lm şt r.
6.1. Kanunlar
Türk ye Cumhur yet nde Ac l durum ve afet yönet m ne da r çıkan başlıca kanunlar aşağıda özetlenm şt r.
5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanun
29/5/2009’da kabul ed len ve Resmî Gazete’de 17/6/2009 tar h nde 27261 sayı le yayınlanan 5902 sayılı
Kanun’un amaç ve kapsamı aşağıdak g b d r.
“Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı, afet ve ac l durumlar le s v l savunmaya l şk n h zmetler yürütmek

üzere, Başbakanlığa bağlı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının kurulması, teşk latı le görev ve
yetk ler n düzenlemekt r. Başbakan, Başkanlıkla lg l yetk ler n b r bakan aracılığı le kullanab l r.
(2) Bu Kanun; afet ve ac l durumlar le s v l savunmaya l şk n h zmetler n ülke düzey nde etk n b r şek lde
gerçekleşt r lmes ç n gerekl önlemler n alınması ve olayların meydana gelmes nden önce hazırlık ve
zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay sonrasında gerçekleşt r lecek y leşt rme
çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koord nasyonun sağlanması ve bu konularda
pol t kaların üret lmes ve uygulanması hususlarını kapsar.”
Bu kanun beraber nde afet ve ac l durumlar ç n yen b r örgütlenmede ortaya çıkarmıştır. Afet ve Ac l
Durum Başkanlığı örgütlenmes nde, başkanlık yapılanmasının yanında, kurul şekl nde örgütlenm ş
b r mlerde (Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulu, Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu ve Deprem
Danışma Kurulu) bulunmaktadır. Bu kurullar başbakanlık örgütlenmes nden ayrı olarak bakanlıkları da
afet yönet m ne dâh l etmekted r. Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulu, Başbakan veya görevlend receğ
Başbakan Yardımcısı’nın başkanlığında, lg l bakanlardan oluşan b r yapılanma olup, afet ve ac l
durumlara l şk n plan, program ve raporları onaylamakla görevl d r (Madde 3/1).
Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu, Başbakanlık Müsteşarı’nın başkanlığında, lg l bakanlıkların ve

Devlet Planlama Teşk latı’nın müsteşarları, Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanı, Türk ye Kızılay Derneğ
Genel Başkanı le kurul başkanınca görevlend r lecek d ğer bakanlık ve kuruluşların üst düzey
yönet c ler nden oluşmaktadır. Kurul’un görev afet ve ac l durum haller nde b lg ler değerlend rmek,
önlemler bel rlemek, uygulanmasını sağlamak ve denetlemek, kurum ve kuruluşlar le s v l toplum
kuruluşları arasındak eşgüdümü sağlamaktır (Madde 4/1).
Deprem Danışma Kurulu se Başkan’ın başkanlığında, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Tems lc s , Kand ll
Rasathanes ve Deprem Araştırma Enst tüsü Müdürü, Maden Tetk k ve Arama Enst tüsü Genel Müdürü,
öğret m üyes arasından Başkan tarafından bel rlenecek beş üye le s v l toplum kuruluşlarından Başkan
tarafından bel rlenecek üç üyeden oluşmaktadır. Kurul’un amacı depremden korunmak, zararlarını
azaltmak, deprem sonrası yapılacak faal yetlerle lg l öner ler sunmak ve deprem araştırmaları ç n
pol t kalar bel rlemekt r. (Madde 5/1).
Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulu
MADDE 3 – (1) (Değ ş k cümle: 6/2/2014-6518/107 md.) Afet ve ac l durumlarla lg l olarak hazırlanan
plan, program ve raporları onaylamakla görevl , Başbakan veya görevlend receğ Başbakan Yardımcısının
başkanlığında M llî Savunma Bakanı, İç şler Bakanı, Dış şler Bakanı, Mal ye Bakanı, M llî Eğ t m Bakanı,
Çevre ve Şeh rc l k Bakanı, Sağlık Bakanı, Ulaştırma, Den zc l k ve Haberleşme Bakanı, A le ve Sosyal
Pol t kalar Bakanı, Kalkınma Bakanı, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı
le Orman ve Su İşler Bakanından oluşan Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulu kurulmuştur. Kurul
toplantılarına, lg l bakan, kurum ve kuruluş, s v l toplum kuruluşları tems lc ler ve konu le lg l
uzmanlar çağırılab l r.
(2) Kurul, yılda en az k kez toplanır. Kurul, ayrıca Kurul Başkanının steğ üzer ne toplanab l r. Kurulun
sekretaryasını Başkanlık yürütür.
Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu
MADDE 4 – (1) (Değ ş k cümle: 6/2/2014-6518/108 md.) Afet ve ac l durum hâller önces nde hazırlık ve
zarar azaltma, afet ve ac l durum hâl nde müdahale, sonrasında se y leşt rme çalışmalarını
değerlend rmek, bunlara l şk n alınacak önlemler bel rlemek, bu önlemler n uygulanmasını sağlamak ve
denetlemek, kurum ve kuruluşlar le s v l toplum kuruluşları arasındak koord nasyonu sağlamak
amacıyla, Başbakanlık Müsteşarının başkanlığında, M llî Savunma Bakanlığı, İç şler Bakanlığı, Dış şler
Bakanlığı, Mal ye Bakanlığı, M llî Eğ t m Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma, Den zc l k ve Haberleşme
Bakanlığı, A le ve Sosyal Pol t kalar Bakanlığı, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı, Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı, Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı, Orman ve Su İşler Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı
müsteşarları le Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanı, Türk ye Kızılay Derneğ Genel Başkanı ve afet veya
ac l durumun türüne göre Kurul Başkanınca görevlend r lecek d ğer bakanlık ve kuruluşların üst
yönet c ler nden oluşan Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu kurulmuştur.
(2) Kurul, yılda en az dört kez toplanır. Ayrıca, ht yaç hâl nde Kurul Başkanının çağrısı üzer ne olağanüstü
toplanab l r. Kurulun sekretaryasını Başkanlık yürütür.
Deprem Danışma Kurulu
MADDE 5 – (1) Depremden korunmak, deprem zararlarını azaltmak, deprem sonrası yapılacak faal yetler
hakkında öner ler sunmak ve depremle lg l araştırmalar ç n pol t kaları ve öncel kler bel rlemek
amacıyla Başkanın başkanlığında, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Tems lc s , Boğaz ç Ün vers tes Kand ll
Rasathanes ve Deprem Araştırma Enst tüsü Müdürü, Maden Tetk k ve Arama Enst tüsü Genel Müdürü,
öğret m üyes arasından Başkan tarafından bel rlenecek beş üye le akred te ed lm ş lg l s v l toplum
kuruluşlarından Başkan tarafından bel rlenecek üç üyeden oluşan Deprem Danışma Kurulu kurulmuştur.
(2) Kurul, yılda en az dört kez toplanır. Ayrıca, ht yaç hal nde, Kurul Başkanının çağrısı üzer ne olağanüstü
toplanab l r. Kurulun sekretaryasını Başkanlık yürütür.
(3) D ğer afet türler ne yönel k olarak da Bakanlar Kurulu kararı le afet danışma kurulları kurulab l r.”
Başkanlık Teşk latı se 24 Ek m 2011’de yapılan Kanun Hükmünde Kararname ve 20 şubat 2014’de yapılan
b r takım değ ş kl kler le şu hale gelm şt r. Afet ve Ac l Durum Başkanlığı örgütlenmes n oluşturan
b r mler bel rt lm şt r. Madde 6 ‘da ver len bu b r mler aşağıdak g b d r.
“Başkanlık teşk latı
MADDE 6 – (1) (Değ ş k b r nc cümle : 20/2/2014-6525/33 md.) Başkanlık merkez ve taşra teşk latından
meydana gel r. Başkanlık merkez teşk latı aşağıdak h zmet b r mler nden oluşur:
a)Planlama ve Zarar Azaltma Da res Başkanlığı.

b)Müdahale Da res Başkanlığı.
c)İy leşt rme Da res Başkanlığı.
d)S v l Savunma Da res Başkanlığı.
e)Deprem Da res Başkanlığı.
f)Yönet m H zmetler Da res Başkanlığı.
g)(Ek:24/10/2011-KHK-661/85 md.) Stratej Gel şt rme Da res Başkanlığı.

h)(Ek:24/10/2011-KHK-661/85 md.) B lg S stemler ve Haberleşme Da res Başkanlığı.
ğ)(Ek:24/10/2011-KHK-661/85 md.) Hukuk Müşav rl ğ .
(2) Başkanlığın merkez teşk lat yapısı ekl (I) sayılı cetvelde göster lm şt r.”
20/2/2014 tarihli ve 6525 sayılı Kanunun 33 üncü maddesiyle bu fıkrada yer alan “Başkanlığın” ibaresinden
sonra gelmek üzere “merkez” ibaresi eklenmiştir.”
Madde 7 ve 7A’da Başkan’ın ve Başkan yardımcılarının görevler tanımlanmış ve açıklanmıştır. Başkanın

görev ; Başkanlık h zmetler n mevzuat hükümler ne, kalkınma planları ve yıllık programlara, Başkanlığın
amaç ve pol t kalarına, stratej k planlarına, performans ölçütler ne, h zmet kal te ve standartlarına ve
bütünleş k afet yönet m lkes ne uygun olarak yürütmek; Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulunun
toplanması amacıyla Kurul Başkanına öner de bulunmak ; Afet ve ac l durum haller nde müdahaley
koord ne etmek ve üst makamları b lg lend rmek.; S v l savunma arama ve kurtarma b rl k
müdürlükler n n görev yerler n , lg l kamu kurum ve kuruluşları ve s v l toplum kuruluşları le koord ne
ederek bel rlemek.; 10/12/2003 tar hl ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönet m ve Kontrol Kanunu uyarınca b r ç
denetç atamak ; Resm ve özel kurum ve kuruluşlar le l şk ler yürütmek.; Basın ve halkla l şk ler
faal yetler n planlamak ve yürütmek.; Başkanlığın yıllık çalışma raporu ve eylem planını hazırlamak.;
Başbakan veya lg l bakan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak. Daha sonra bu kanun uyarınca
oluşturulan kurumların görev yetk ve sorumlulukları ver lm şt r.
Yasanın 8.maddes nde bu kanun le kurulan Planlama ve Zarar Azaltma Da res Başkanlığının görevler
tanımlanmıştır.
“Planlama ve Zarar Azaltma Da res Başkanlığı
MADDE 8 – (1) Planlama ve Zarar Azaltma Da res Başkanlığının görevler şunlardır:
a)Ülke düzey nde uygulanacak afet ve ac l durum müdahale, r sk yönet m ve zarar azaltma planlarını
b)Muhtemel afet ve ac l durum bölgeler n tesp t etmek ve önley c tedb rler lan etmek,
c)Ayn , nakd ve nsan yardım esaslarını bel rlemek,
d)Afet ve ac l durumlar hakkında halkı b lg lend rme, b l nçlend rme ve eğ t m çalışmaları yapmak,
e)Yurt ç ve yurtdışında meydana gelen afet ve ac l durumlarla lg l b lg ler toplamak ve değerlend rmek,
f)(Mülga: 24/10/2011-KHK-661/90 md.)
g)Afet ve Ac l Durum Eğ t m Merkez n n ş ve şlemler n yürütmek,
ğ)Afet ve ac l durumlara l şk n;
1. Yönet m stratej ler n bel rlemek.
2. (Mülga: 24/10/2011-KHK-661/90 md.)
3. Kamu yatırımları le personel ht yacı konusunda lg l kurumlara öner de bulunmak.

4. Eğ t m faal yetler ve tatb katları yapmak veya yaptırmak.
5. S gorta h zmetler n n gel şt r lmes ve yaygınlaştırılmasını sağlamak.
6. H zmet standartlarını ve akred tasyon esaslarını bel rlemek ve denetlemek
h)Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak.
Yasanın 9.maddes nde bu kanun le kurulan Müdahale Da res Başkanlığının görevler tanımlanmıştır.
Müdahale Da res Başkanlığına ver len görevler ncelend ğ nde afet sonrası etk n b r şek lde görev
yapmasının planlandığı açıktır. Ayrıca yerel yönet mler n h zmetler arasında bulunan tfa ye h zmetler n n
ve kısmen de olsa gönüllü kuruluşlar tarafından oluşturulan arama ve kurtarma h zmetler n n de
düzenlenmes nde ve denetlenmes nde yetk lend r lm ş olduğu görülmekted r. Müdahale Da res
Başkanlığı’nın görevler arasında sayılan koruyucu ve kurtarıcı faal yetler planlamak ve yürütmek görev ,
afet sonrasında en fazla karşılaşılan plansız kurtarma faal yetler n n ortadan kaldırılmasını ve önceden
planlanmasını amaçlamaktadır (Aktel M., 2010)
“Müdahale Da res Başkanlığı
MADDE 9 – (1) Müdahale Da res Başkanlığının görevler şunlardır:
a)Afet ve ac l durum esnasında kamu, özel ve s v l toplum kuruluşları, yabancı k ş ve kuruluşlara a t her
türlü kaynakları değerlend rerek afet veya ac l durumun etk ler n g dermeye yönel k müdahale
çalışmalarını yürütmek,
b)Başbakanlık afet ve ac l durum yönet m merkez n dare etmek,
c)Kamu kurum ve kuruluşları le llerde afet ve ac l durum yönet m merkezler n n açılması ve
yönet lmes n sağlamak
d) İtfa ye, arama ve kurtarma h zmetler n n standartlarını bel rlemek,
e)İtfa ye, arama ve kurtarma h zmet veren kurum ve kuruluşlarla ş b rl ğ yapmak,
f)Gönüllü tfa ye le arama ve kurtarma h zmetler n düzenlemek ve teşv k etmek,
g) Afet ve ac l duruma l şk n anlaşmalarla ver len görevler yürütmek
ğ) Yabancı devletlerle ve uluslararası kuruluşlarla görev alanına g ren konularda şb rl ğ yapmak,
h) Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak.”
Kanunun 10 maddes le oluşturulan İy leşt rme Da res Başkanlığının Görevler se şu şek lde
tanımlanmıştır
“İy leşt rme Da res Başkanlığı
MADDE 10 – (1) İy leşt rme Da res Başkanlığının görevler şunlardır:
Afet ve ac l durum sonrası hayatın normale dönmes n sağlayıcı tedb rler almak,
Afet ve ac l durum bölgeler nde geç c yerleşmey sağlamak, zarara uğramış k ş ler n tedav , aşe,
bate, sosyal ve ps koloj k destek h zmetler n yürütmek,
Afete uğramış yerler n mar, plan, proje şlemler le bu alandak hukuk şlemler n yürütülmes nde
kamu kurum ve kuruluşları le koord nasyonu sağlamak, yapılan şlemler denetlemek,
Uluslararası ac l yardımları yapmak ve kabul etmek,
Afetten etk lenen bölgelerde, kamu kurum ve kuruluşları, mahall dareler, ün vers teler ve s v l
toplum kuruluşları le şb rl ğ ç nde afet sonrası yen den yapılanma ve y leşt rme planlarını
hazırlamak, hazırlanan planları Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulunun onayına sunmak, onaylanan
planların uygulanmasını koord ne etmek, uygulamaya l şk n lerleme raporlarını hazırlamak,
Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak.”
Kanunun 11 maddes le kurulan S v l Savunma Da res Başkanlığının görevler şu şek lde ver lm şt r.
“S v l Savunma Da res Başkanlığı
MADDE 11 – (1) S v l Savunma Da res Başkanlığının görevler şunlardır:
a) Kamu kurum ve kuruluşları le özel kuruluşlarda s v l savunma h zmetler n planlamak, uygulamak ve

denetlemek,
b)Her türlü s lahsız koruyucu ve kurtarıcı tedb rler , ac l kurtarma ve lk yardım faal yetler n planlamak ve
yürütmek,
c)Seferberl k ve savaş hazırlıklarında ht yaç duyulacak s v l kaynakları tesp t etmek,
ç)S v l savunma gayretler n n halk tarafından desteklenmes ve halkın moral n n korunmasını sağlamaya
yönel k çalışmalar yapmak,
d)K myasal, b yoloj k, radyoloj k ve nükleer maddeler n meydana get receğ tehl kelere karşı alınacak
önlemler ve yapılacak çalışmaları tesp t etmek ve bunlarla lg l bakanlık, kamu ve özel kurum ve
kuruluşlar arasında koord nasyonu sağlamak,
e)Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak,
Kanunun 12 maddes le kurulan Deprem Da res Başkanlığının görevler şu şek lde ver lm şt r.
Deprem Da res Başkanlığı
MADDE 12 - (1) Deprem Da res Başkanlığının görevler şunlardır:
a) Kamu kurum ve kuruluşları le özel kuruluşlarda s v l savunma h zmetler n planlamak, uygulamak ve

denetlemek,
b) Her türlü s lahsız koruyucu ve kurtarıcı tedb rler , ac l kurtarma ve lk yardım faal yetler n planlamak ve
yürütmek,
c) Seferberl k ve savaş hazırlıklarında ht yaç duyulacak s v l kaynakları tesp t etmek,
ç) S v l savunma gayretler n n halk tarafından desteklenmes ve halkın moral n n korunmasını sağlamaya
yönel k çalışmalar yapmak,
d) K myasal, b yoloj k, radyoloj k ve nükleer maddeler n meydana get receğ tehl kelere karşı alınacak
önlemler ve yapılacak çalışmaları tesp t etmek ve bunlarla lg l bakanlık, kamu ve özel kurum ve
kuruluşlar arasında koord nasyonu sağlamak,
e) Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak,
(2) (Ek: 20/2/2014-6525/34 md.) Deprem gözlem yapan ün vers teler, yerel yönet mler ve tüm kurum ve
kuruluşlar deprem gözlem ver ler n eş zamanlı olarak Başkanlığa aktarır. Meydana gelen deprem n
büyüklük ve ş ddet g b temel ver ler kamuoyuna resmî olarak sadece Başkanlık tarafından duyurulur.
Kanunun 13 maddes le kurulan Yönet m H zmetler Da res Başkanlığının görevler şu şek lde ver lm şt r.
“Yönet m H zmetler Da res Başkanlığı
MADDE 13 - (1) Yönet m H zmetler Da res Başkanlığının görevler şunlardır:
a) Başkanlığın nsan kaynakları pol t kasını ve performans ölçütler n bel rlemek,

b) Başkanlık personel n n özlük şlemler n yürütmek,
c) Başkanlığın dar ve mal h zmetler n yürütmek,
ç) Afet ve ac l duruma l şk n kaynakları yönetmek,
d) Ulusal sev yede loj st k h zmetler n yapmak veya yaptırmak, yerel yönet mler, d ğer kamu kurum ve
kuruluşları le s v l toplum kuruluşlarına destek sağlamak,
e) Başkanlık personel n n eğ t m çalışmalarını yürütmek,
f) Ac l durum ve afet yönet m ne l şk n yayınları ve b l msel çalışmaları derlemek tasn f etmek, kütüphane
h zmetler vermek ve bu konularla lg l sürel ve süres z yayınlar çıkarmak.
g) (Mülga:24/10/2011-KHK-661/90 md.)
ğ) Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak.
Başkanlık, yurt ç nde ve yurt dışında meydana gelen afet ve ac l durumlara l şk n yardım kampanyaları
düzenleyeb l r.
Kanunun 13A maddes le kurulan Stratej Gel şt rme Da res Başkanlığının görevler şu şek lde ver lm şt r.
“Stratej Gel şt rme Da res Başkanlığı
MADDE 13/A-( Ek:24/10/2011-KHK-661/87 md.)
(1) Stratej Gel şt rme Da res Başkanlığının görevler şunlardır:
a) 10/12/2003 tar hl ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönet m ve Kontrol Kanunu, 22/12/2005 tar hl ve 5436
sayılı Kanunun 15 nc maddes ve d ğer mevzuatla stratej gel şt rme ve mal h zmetler b r mler ne ver len
görevler yer ne get rmek.
b) Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak.
Kanunun 13/B maddes le kurulan B lg S stemler ve Haberleşme Da res Başkanlığının görevler şu

şek lde ver lm şt r.
B lg S stemler ve Haberleşme Da res Başkanlığı
MADDE 13/B - ( Ek:24/10/2011-KHK-661/87 md.)
(1) B lg S stemler ve Haberleşme Da res Başkanlığının görevler şunlardır:
a) Afet ve ac l durum yönet m merkezler n n, ortak haberleşme ve b lg s stemler n n standardını

bel rlemek ve denetlemek,
b) Afet ve ac l durumlara l şk n her türlü b lg , haberleşme, tahm n ve erken uyarı s stemler n kurmak,
kurdurmak, bakım ve onarımını yapmak veya yaptırmak, şletmek veya şlet lmes n sağlamak,
c) E-Devlet uygulamalarının Başkanlık le lg l çalışmalarını yapmak, koord ne etmek ve yürütmek,
ç) Afet ve ac l durumlara yönel k coğraf b lg s stem n kurmak veya kurdurmak, formatlarını hazırlamak,
l afet ve ac l durum müdürlükler arasındak b lg standartlarını oluşturmak,
d) B l ş m teknoloj s ndek gel şmelere uygun olarak daha etk n ve ver ml b lg , belge ve ş akışı düzen n
kurmak, buna yönel k yazılımları üretmek veya sağlamak,
e) Başkanlığın b l ş m altyapısı ve haberleşme s stem n n kurulumu, bakımı, kmal , gel şt r lmes ve
güncellenmes le lg l şler yürütmek, bunlarla lg l güvenl k tedb rler n almak, kr pto merkez n
kurmak, kurdurmak ve şletmek,
f) B l ş m teknoloj s n n gel ş m n zlemek, b lg şlem donanım ve yazılımının kullanılmasında d ğer kamu
kurum ve kuruluşlarıyla ş b rl ğ yapmak,
g) Başkanlık b r mler ve d ğer lg l kuruluşlarla şb rl ğ yaparak b lg şlem s stem n n etk n ve ver ml b r
şek lde çalışmasını sağlamak,
ğ) Afet ve ac l durumlara yönel k ver tabanlarını kurmak, kurdurmak ve şletmek, uygulama yazılımlarını
h) Başkanlığın nternet sayfaları, elektron k mza ve elektron k belge uygulamaları le lg l tekn k
çalışmaları yapmak veya yaptırmak,
ı) Başkanlık h zmetler yle lg l b lg ler toplamak ve lg l b r mlerle ş b rl ğ ç nde ver tabanları
oluşturmak,
) Başkan tarafından ver lecek benzer görevler yapmak.
Kanunun 13/C maddes le kurulan Hukuk Müşav rl ğ n n görevler şu şek lde ver lm şt r.
Hukuk Müşav rl ğ
MADDE 13/C- (Ek:24/10/2011-KHK-661/87 md.)
(1) Hukuk Müşav rl ğ n n görevler şunlardır:
a) 26/9/2011 tar hl ve 659 sayılı Genel ve Özel Bütçel İdarelerde Hukuk H zmetler n n Yürütülmes ne
İl şk n Kanun Hükmünde Kararname hükümler ne göre hukuk b r mler ne ver len görevler yapmak.
b) Başkan tarafından ver len benzer görevler yapmak.
Yasanın 3. Bölümü Taşra Teşk latına ayrılmıştır. Madde 18 ve 19’da oluşturulan İl afet ve ac l durum
müdürlükler ve Afet ve Ac l Durum Arama ve Kurtarma B rl k Müdürlükler ’n n görev yetk ve sorumlukları
bel rt lm şt r. Yasanın bu bölümü 20/2/2014 tar hl ve 6525 sayılı Kanunun 35’ nc maddes yle bu bölümün
başlığı “İl Afet ve Ac l Durum Müdürlükler le B rl k Müdürlükler ” ken metne şlend ğ şek lde
değ şt r lm şt r.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Taşra Teşk latı
İl afet ve ac l durum müdürlükler
KANUNLAR
MADDE 18 – (Değ ş k: 20/2/2014-6525/35 md.)
(1) İllerde bütünleş k afet ve ac l durum yönet m n n tüm unsurlarını çerecek şek lde, Başkanlığın taşra
teşk latı olarak val ye bağlı l afet ve ac l durum müdürlükler kurulmuştur. Müdürlüğün sevk ve
dares nden, ldek afet ve ac l durum faal yetler n n yönet m nden b r nc l derecede val sorumludur. İl
afet ve ac l durum müdürler , Başkanın tekl f le Başbakan veya yetk lend rd ğ Başbakan Yardımcısı
tarafından atanır. D ğer personel se l müdürlükler n n norm kadroları dâh l nde val tarafından atanır.
Müdürlük personel n n l dışı geç c görevlend rmes Başkanlık ve/veya val tarafından yapılır.
(2) İl afet ve ac l durum müdürlükler n n görevler şunlardır:
a) İl n afet ve ac l durum tehl ke ve r skler n bel rlemek, afet ve ac l durum hazırlıklarını yapmak
b) Afet ve ac l durum r sk azaltma, müdahale ve y leşt rme l planlarını, mahallî dareler le kamu kurum
ve kuruluşlarıyla ş b rl ğ ve koord nasyon ç nde yapmak, uygulamak ve uygulatmak
c) İl afet ve ac l durum yönet m merkez n yönetmek, kes nt s z ve güvenl haberleşmey sağlamak
ç) Afet ve ac l durumlarda meydana gelen kayıp ve hasarı tesp t etmek veya ett rmek
d) Afet ve ac l durumlara l şk n eğ t m faal yetler n yapmak veya yaptırmak
e) S v l toplum kuruluşları le gönüllü k ş ler n afet ve ac l durum yönet m le lg l akred tasyonunu
yapmak ve belgelend rmek
f) Afet ve ac l durumlarda, gerekl arama ve kurtarma malzemeler le halkın barınma, beslenme ve sağlık
ht yaçlarının karşılanmasında kullanılacak gıda, araç, gereç ve malzemeler ç n depolar kurmak ve
yönetmek
g) İlg l mevzuatta yer alan seferberl k ve savaş hazırlıkları le s v l savunma h zmetler ne l şk n görevler
lde yer ne get rmek
ğ) Başkanlığın bel rled ğ esas ve usuller çerçeves nde r sk azaltma, hazırlık, müdahale ve y leşt rme
çalışmalarını d ğer kurum ve kuruluşlarla b rl kte yapmak
h) İl afet ve ac l durum koord nasyon kurulu sekretaryasını yapmak
ı) K myasal, b yoloj k, radyoloj k ve nükleer maddeler le benzer d ğer teknoloj k maddeler n tesp t ,
teşh s ve arındırılması le lg l h zmetler yürütmek, lg l kurum ve kuruluşlar arasında ş b rl ğ ve
koord nasyonu sağlamak

) Başkanlıkça bel rlenen yıllık çalışma programlarını uygulamak, yıllık faal yet raporları hazırlayarak
Başkanlığın onayına sunmak
j) Yıllık bütçe tekl f n hazırlamak
k) Başkanlığın ve val n n vereceğ d ğer görevler yapmak
(3) İl afet ve ac l durum müdürlükler n n harcamaları, Başkanlık bütçes ne bu amaçla konulacak

ödenekten yapılır. (4) İl afet ve ac l durum müdürlükler nce tes s ed len ş ve şlemler dolayısıyla açılmış ve
açılacak davalar val l kler husumet yle yürütülür.
Afet ve Ac l Durum Arama ve Kurtarma B rl k Müdürlükler (1)
MADDE 19 – (Değ ş k: 20/2/2014-6525/36 md.)
(1) Başkanlık tarafından bel rlenecek llerde l afet ve ac l durum müdürlüğü bünyes nde afet ve ac l
durum arama ve kurtarma b rl k müdürlükler kurulab l r.
Bu müdürlükler, l afet ve ac l durum müdürlüğü emr nde görev yaparlar. Bu şek lde kurulacak müdürlük
sayısı y rm y geçemez.
Ülkem zdek afet yönet m , afet sonrasına odaklanan ancak afet önces önlemler almayı, öncel kl amaç
olarak görmeyen b r anlayışa sah pken bu yasa b r m lat olmuş kr z yönet m nde r sk yönet m ne geç ştek
b r m henk taşı vaz fes n üstlenm şt r.
5902 sayılı yasa le yapılan değ ş kl klerle b rl kte, Türk ye Ac l Durum Yönet m Genel Müdürlüğü, Afet
İşler Genel Müdürlüğü ve S v l Savunma Genel Müdürlüğü kapatılırken bunların yer ne Başbakanlığa
bağlı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı kurulmuştur. Ayrıca yasa le İl S v l Savunma Müdürlükler
yer ne İl Özel İdares bünyes nde val ye bağlı İl Afet ve Ac l Durum Müdürlükler oluşturulmuştur. S v l
Savunma Müdürlükler se örgütü ve personel le b rl kte bulundukları İl Özel İdares ’ne devred lm şt r.
Kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan “Savunma Sekreterl ğ ” ve “Savunma Uzmanlığı” b r mler
kaldırılmıştır.
Yasa le ülkem zde çok başlı b r yapılanma gösteren Afet yönet m , tek b r çatı altında toplanarak
Başbakanlığa bağlı b r b r m ve tekl b r yapıya dönüştürülmüştür. Bu yapı oluşturulurken, uygulamada
yaşanan koord nasyon sıkıntılarının azaltılması ve hızlı b r müdahale yapısının oluşturulmaya çalışıldığı
görülmekted r. Ancak bu yapılanmanın başarılı olup olmayacağı ve ne derecede etk n uygulanab leceğ n
süreç çer s ndek uygulamalar gösterecekt r (Aktel 2010).
7269 sayılı Umum Hayata Müess r Afetler Dolayıs yle Alınacak Tedb rlerle Yapılacak Yardımlara Da r
Kanun
15 Mayıs 1959’da kabul ed len ve 25 Mayıs 1959’da 10213 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan 7269 sayılı
Kanun, Umum Hayata Müess r Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedb rlerle Yapılacak Yardımlara Da r
Kanun’dur. 1960, 1968, 1981, 1985, 1992, 1993, 1999, 2000, 2001,2002, 2003, 2005, 2006, 2008, 2012, 2013,
2014 yıllarında çıkan d ğer kanunlar le bazı geç c maddeler eklenen ve bazı maddeler yürürlükten
kaldırılan kanun hâlen yürürlükted r.
Bu kanun genel hükümler t bar le
“Deprem (Yer sarsıntısı), yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmes , çığ, tasman ve benzer afetlerde;
yapıları ve kamu tes sler genel hayata etk l olacak derecede zarar gören veya görmes muhtemel olan
yerlerde alınacak tedb rlerle yapılacak yardımlar hakkında bu kanun hükümler uygulanır. Afete uğrayan
meskûn yerler n büyüklüğü o yer n tamamında veya b r kes m nde yıkılan, oturulmaz hale gelen b na
sayısı, zarar gören yapı ve tes sler n genel hayata etk dereces , mahall n ekonom k ve sosyal özell kler ,
zararın kamu oyundak tepk s , normal hayat düzen ndek aksamalar ve benzer hususlar göz önünde
tutulmak suret yle afetler n genel hayata etk l l ğ ne l şk n temel kurallar, İç şler ve Mal ye Bakanlıklarının
mütalaaları da alınarak İmar ve İskan Bakanlığınca hazırlanacak b r yönetmel kle bel rt l r.
Yukarda yazılı afetler n meydana gelmes nde veya muhtemel olması hâl nde zararın o yer n genel
hayatına etk l olup olmadığına, yönetmel k esasları gereğ nce, İmar ve İskan Bakanlığı tarafından karar
ver l r.
Şu kadar k , afet n meydana gelmes hâl nde bu kanun gereğ nce alınması lazım gelen ac l tedb rler n
tt hazına afet n meydana geld ğ bölgen n val s yetk l d r.” (Madde 1)
Yasanın 6. Maddes ’nde Mülk ye am rler ne ver len olağanüstü yetk ler tanımlanırken bundan doğan
Mükellef yetler lg l yasanın 7. Maddes nden 11. Maddeye kadar olan kısımda ver lmekted r. Afet sonrası
ortaya çıkan tazm nat, kram ye ve avans konuları madde 12’de ver lm şt r, Afet bölgeler nde yapılacak
tekn k şler madde 14’te Afet Bölgeler ndek b r topluluğun kaldırılarak başka yerlere taşınması Madde
16’da, Kıymet takd r , parselleme ve dağıtma Madde 17’de Mal hükümler Madde 33’te Ceza hükümler
madde 47’de ver lm şt r.
4123 sayılı Tab Afet Neden yle Meydana Gelen Hasar ve Tahr bata İl şk n H zmetler n
Yürütülmes ne Da r Kanun
23/7/1995’te kabul ed len ve 22354 sayı le 25.07.1995’te Resmî Gazete’de yayınlanan yasanın amacı “tab
afete maruz kalan yörelerde normal hayatın devamını sağlayacak h zmetler n yürütülmes , hasar ve
tahr batın g der lmes le 2.2.1981 tar hl ve 2380 sayılı Kanun’a göre kurulmuş fonlardan yapılacak
yardıma l şk n usul ve esasları düzenlemekt r.”
1995, 2003 ve 2013 yıllarında lave geç c maddeler n eklend ğ ve k m maddeler n n değ şt r ld ğ yasada
lavelere en uygun bölgesel yardımlara da değ nmes bakımından örnek olarak aşağıdak g b ver leb l r.
“Geç c Madde 1- (Ek: 29/5/2003-4864/7 md.)

27.1.2003 tar h nde Tuncel -Pülümür ve çevres nde, 10.4.2003 tar h nde İzm r-Urla, Sefer h sar ve
çevres nde ve 1.5.2003 tar h nde B ngöl ve çevres nde meydana gelen depremler sonucunda Bayındırlık
ve İskân Bakanlığı fen heyetler tarafından beled ye sınırları le mücav r alanlarında bel rlenen ağır hasarlı
veya yıkık konut sah b afetzedelere veya afetzedeler n kuracakları kooperat flere, kend arsaları veya
tesp t ed lecek arsalar üzer nde yapılacak konutlar ç n Toplu Konut İdares Başkanlığı aracılığı le kred
ver leb l r. Bu alanlarda Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından afetzedeler ç n konut, her türlü alt yapı
ve sosyal donatılar le ağır hasarlı veya yıkık şyer sah b afetzedelere toplu şyer yapılab l r veya
yaptırılab l r. Orta hasarlı olduğu bel rlenen konut veya şyer sah b afetzedelere se, Bayındırlık ve İskân
Bakanlığı tarafından güçlend rme projes ve onarım şler ç n kred ver leb l r. Söz konusu kred ler n
kullandırılması, ger dönüşü ve yapılacak konut ve şyerler n n afetzedelere tahs s ne l şk n usul ve
esaslar, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmel kle bel rlen r.
Yukarıdak fıkranın uygulanması ç n gerekl malî kaynak; Bütçeden aktarılacak ödenekler, 7269 sayılı
Kanun’un 20.6.2001 tar hl ve 4684 sayılı Kanun’la değ ş k 33 üncü maddes nde bel rlenen esaslar
çerçeves nde toplanan nakdî bağış ve yardımlar le yurt dışından sağlanan her türlü dış kred ve
h belerden sağlanır.
Afetzedeler ç n konut yapımına yönel k aynî bağışlar, yardımlar ve yurt dışından sağlanan her türlü dış
kred ve h beler le lg l ş ve şlemler Bayındırlık ve İskân Bakanlığının koord nasyonunda Toplu Konut
İdares Başkanlığınca yürütülür ve sonuçlandırılır.
Afetzedelere konut ve şyer yapımı amacıyla tesp t ed len alanlarda arsa ve araz tem n nde 15.5.1959
tar hl ve 7269 sayılı Kanun’un 21, ek 9 ve ek 10’uncu maddeler ndek hükümler uygulanır. Bu şek lde
tem n ve tahs s ed len arsa ve araz ler Toplu Konut İdares Başkanlığına bedels z olarak devred lm ş
sayılır. Bu araz ler üzer nde mar mevzuatındak kısıtlamalara bağlı kalmaksızın har ta, her türlü mar ve
parselasyon planları Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca yapılır veya yaptırılır ve onanır.
Bu madde uyarınca tem n ed lecek arsa ve araz ler le yen den nşa ed lecek veya onarılacak alt ve üst
yapılarla lg l ; har ta, mar ve parselasyon planları, fraz, tevh t, tesc l, hale, sözleşme, ruhsatname ve sa r
şlemler, ver lecek beyanname, taahhütname ve sözleşmeler le tapu ve kadastro müdürlükler dâh l tüm
kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak şlemler her türlü verg , res m, harç, fon, pay ve ücretten mua ır.
Bu madde kapsamında gerçekleşt r lecek şler, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’ nc maddes n n
b r nc fıkrasının (b) bend kapsamında sayılır.”
7126 sayılı S v l Savunma Kanunu
9 Haz ran 1958’de kabul ed len yasa 13 Haz ran 1958’de 9931 sayı le Resmî Gazete’de basılmıştır. 1960,
1965, 1990, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2005, 2008, 2009, 2013 yıllarında pek çok maddes değ ş kl ğe
uğramış, lave geç c maddeler eklenm şt r.
İk büyük değ ş kl ğe uğramıştır. Bunların lk “8/10/1999 tarih ve 586 Sayılı Kanun Hükmünde
Kararnamenin 1 inci maddesi ile Kanunun adı “Sivil Savunma Kanunu” olarak, 5 inci maddesi ile de bu
Kanunda geçen; “Dahiliye Vekaleti” ibaresi “İçişleri Bakanlığı” olarak “Sivil Müdafaa” ibaresi “Sivil
Savunma” olarak, “Sivil Savunma İdaresi Başkanlığı” ibaresi “Sivil Savunma Genel Müdürlüğü” olarak,
“Sivil Savunma İdaresi Başkanı” ibaresi “Sivil Savunma Genel Müdürü” olarak, “Milli Savunma Yüksek
Kurulu” ibaresi ise “Milli Güvenlik Kurulu” olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.”
İk nc s “Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, 29/5/2009 tarihli ve 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi
Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunla yürürlükten kaldırılmış olup, mezkur Kanunun 24
üncü maddesi uyarınca Sivil Savunma Genel Müdürlüğüne yapılan atıfların, ilgisine göre Afet ve Acil Durum
Yönetimi Başkanlığına ile İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerine yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır.”
Şekl nde yapılmıştır.
Kanun 1. Maddes ’nde S v l Savunma tanımını “düşman taarruzlarına, tab afetlere ve büyük yangınlara
karşı halkın can ve mal kaybının asgar hadde nd r lmes , hayat ehemm yet ha z her türlü resm ve
husus tes s ve teşekküller n korunması ve faal yetler n n dames ç n ac l tam r ve ıslahı, savunma
gayretler n n s v l halk tarafından azam surette desteklenmes ve cephe ger s manev yatının muhafazası
maksadıyla alınacak her türlü s lahsız koruyucu ve kurtarıcı tedb r ve faal yetler ht va eder.” Şekl nde
yaparken 2. Maddes nde Hassas Bölge tanımı “Hayat ehemm yet ve husus yetler nden dolayı düşman
taarruzlarına b lhassa hedef olab lecek şeh r, kasaba ve mevk lerle tes sler ve tab afetler n tehd tler ne
maruz kalması muhtemel mahallere “Hassas bölge” den r.” Ve buralardak sev l savunma mecbur yet n
“Buraları öncel kle s v l savunma mecbur yet ve mükellef yet ne tab tutulur.” şekl nde vermekted r.
6305 sayılı Afet S gortaları Kanunu
9 Mayıs 2012’de kabul ed len ve 18 Mayıs 2012’de 28296 sayı le yayınlanan Kanun’un amacı “b nalarda
deprem sonucu meydana geleb lecek madd zararların karşılanmasını tem nen yaptırılacak zorunlu
deprem s gortası le s gorta ş rketler nce tem nat ver lemeyen veya tem nat ver lmes nde güçlükler
bulunan çeş tl afetler ve r skler sonucu meydana geleb lecek madd ve beden zararların
karşılanab lmes n tem nen sunulacak s gorta ve reasürans tem natlarına l şk n usul ve esasları
bel rlemekt r.”
Kanun’un k nc bölümü madde 3’ten başlayarak Doğal Afet S gortaları Kurumu, Doğal Afet S gortaları
Kurumu Yönet m Kurulu (Madde 4), yönet m kurulunun görevler (Madde 5), kurumun şler n n
yürütülmes (Madde 6), Kurum tarafından ver lecek tem natlar (Madde 7), hasar fazlası desteğ (Madde 8)
ve kurumun gel rler ve kullanılab leceğ yerler (Madde 9) ayrıntılı olarak tanımlanmış ve ver lm şt r.
Üçüncü bölüm Zorunlu Deprem S gortasına ayrılmıştır. Kapsam ve s gorta yapma zorunluğu (madde 10),
yükümlüler n saptanması ve s gortanın kontrolü (Madde11), s gortalının sorumluluğu (madde 12) ve
Tar fe ve tal matlar le uygulama esasları ve genel şartlar (Madde 13) bu bölümde tar f ed lm şt r.
6306 sayılı Afet R sk Altındak Alanların Dönüştürülmes Hakkında Kanun
16 Mayıs 2012’de kabul ed len ve 31 Mayıs 2012’de 28309 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan yasa le
amaçlanan “afet r sk altındak alanlar le bu alanlar dışındak r skl yapıların bulunduğu arsa ve
araz lerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenl yaşama çevreler n teşk l etmek
üzere y leşt rme, tasf ye ve yen lemelere da r usul ve esasları bel rlemekt r.”
Kanunun uygulanması le lg l tar fler k nc bölümde uygulama başlığı altında ver lm şt r. Tesp t taşınmaz
devr ve tesc l (Madde 3), tasarrufların kısıtlanması (Madde 4), tahl ye ve yıktırma (Madde 5), uygulama
şlemler (Madde 6) ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Afet r skl alanların dönüştürülmes sırası ve sonrasında
elde ed len dönüşüm gel rler ve d ğer hükümler çermekted r.
4539 sayılı Doğal Afet Bölgeler nde Afetten Kaynaklanan Hukuk Uyuşmazlıkların Çözümüne ve Bazı
İşlemler n Kolaylaştırılmasına İl şk n Kanun Hükmünde Kararnamen n Kabulü Hakkında Kanun
29 Şubat 200’de kabul ed len ve 3 Mart 2000’de 23982 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanmıştır. Bu kanunla
“Doğal afet bölgeler nde afete maruz kalanların, afetten kaynaklanan hukuk uyuşmazlıkların çözümü
amacıyla del ller n tesp t ne l şk n stemler , spat olunacak olay le tanıklar ve b l rk ş ye sorulacak
sorulara l şk n konuları bel rten ve üç nüshadan oluşan b r d lekçen n ver lmes veya mahkeme kalem ne
yapılacak sözlü başvurunun tutanağa geç r lmes suret yle yapılır.
Ölüm, ga pl k veya yaralanma g b nedenlerle del l tesp t yaptıramayacak durumda olanların eşler le
üçüncü dereceye kadar kan veya sıhr hısımları da del l tesp t stem nde bulunab l rler.
Del l tesp t ne l şk n başvurular, mahkemece öncel kle ncelen r ve karara bağlanır.”(Madde 1)
Ayrıca bu kanunla “Doğal afete maruz kalanların stemler hal nde, afetten kaynaklanan hukuk
uyuşmazlıkların çözümüne l şk n her türlü dava ve şlemlerde adl müzaheret hükümler uygulanır.
Ancak, doğal afete maruz kaldığını beyan edenler bakımından 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeler
Kanunu’nun 465 ve 468’ nc maddeler ndek del l gösterme ve şahadetname verme şartları aranmaz.
Doğal afete maruz kalanlardan, afet tar h nden t baren altı ay müddetle 3454 sayılı Adalet Teşk latını
Güçlend rme Fonu Kurulmasına Da r Kanun’un 3’üncü Maddes ’n n (e) bend nde bel rt len ücretler
alınmaz.” (Madde 3) şekl nde karara bağlanmıştır.
2941 sayılı Seferberl k ve Savaş Hâl Kanunu
Bu Kanunun amacı, Devlet n tüm güç ve kaynaklarını barış hâl nden seferberl k ve savaş hâl ne süratle ve
etk n b r şek lde geç rmek suret yle barıştan t baren seferberl k ve savaş hükümler n n uygulanma
esaslarına l şk n yükümlülükler bel rlemekt r.
Bu Kanun, seferberl k ve savaş hâl n , barış dönem nden t baren yapılacak hazırlık ve teşk latlanmayı,
kamu ve özel kurum ve kuruluşlar le gerçek k ş ler n görev, yetk ve sorumluluklarını, bunların sah p
olduğu her türlü mal ve h zmet yükümlülükler n kapsar.
Seferberl k: Devlet n tüm güç ve kaynaklarının, başta askerî güç olmak üzere, savaşın ht yaçlarını
karşılayacak şek lde hazırlanması, toplanması, tert plenmes ve kullanılmasına l şk n bütün faal yetler n
uygulandığı; hak ve hürr yetler n kanunlarla kısmen veya tamamen sınırlandırıldığı hâld r. Seferberl k
kısm ve genel seferberl k olmak üzere 2’ye ayrılır.
2935 sayılı Olağanüstü Hâl Kanunu
Bu Kanun’un amacı,
a) Tab afet, tehl kel salgın hastalıklar veya agır ekonom k bunalım,
b) Anayasa le kurulan hür demokras düzen n veya temel hak ve hurr yetler ortadan kaldırmaya yönel k
yaygın ş ddet hareketler ne a t c dd bel rt ler n ortaya cıkması veya s ddet olayları sebeb yle kamu
düzen n n c dd şek lde bozulması,
Durumlarında olağanüstü hâl lan ed lmes ve usuller yle olağanüstü hâllerde uygulanacak hükümler
bel rlemekt r.
Bu Kanun; olağanüstü hâl lanına tab afet, tehl kel salgın hastalıklar veya ağır ekonom k bunalım
hâller nde lan ed len olağanüstü̈ hâllerde vatandaşlar ç n get r lecek para, mal ve çalışma
yükümlülükler le olağanüstü hâller n her türü ç n ayrı ayrı geçerl olmak üzere, temel hak ve
hürr yetler n nasıl sınırlanacağı veya nasıl durdurulacağına, hâl n gerekt rd ğ tedb rler n nasıl ve ne
suretle alınacağına, kamu h zmet görevl ler ne ne g b yetk ler ver leceğ ne, görevl ler n durumlarında ne
g b değ ş kl kler yapılacağına ve olağanüstü yönet m usuller ne l şk n hükümler kapsar. Olağan üstü hâl
Cumhurbaşkanının başkanlığında Bakanlar Kurulu tarafından lan ed l r. Tab afet, tehl kel salgın
hastalıklar veya ağır ekonom k bunalım haller nden b r n n veya b rden fazlasının görülmes durumunda
lan ed leb l r.
697 sayılı Ulaştırma ve Haberleşme H zmetler n n Olağanüstü Hâllerde ve Savaşta Ne Suretle

Yürütüleceğ ne Da r Kanun
Ulaştırma ve haberleşme şler le lg l Devlet Hava Meydanları İşletmes , T.C. Devlet Dem ryolları
İşletmes , Posta, Telgraf ve Telefon İşletmes Genel Müdürlükler le Den zc l k Bankası, Den z Nakl yat,
Türk Havayolları Anon m Ortaklıkları ve bunların bu h zmetler görmek ç n sermayes n n yarısından
fazlasına şt rak etmek suret yle kurdukları müessese ve ortaklıklarla ulaştırma ve haberleşme h zmetler
yapmak ç n Devlet n sermayes n n yarısından fazlasına şt rak etmek suret yle kurulmuş bulunan veya
kurulacak olanlar, aşağıdak maddelerde yazılı esaslara göre bu h zmetler Ulaştırma Bakanlığının d rekt f
ve koord natörlüğünde olağanüstü hâller ve savaşta da yapmaya devam ederler. Buna göre hazırlanan
planların aksatılmadan yürütüleb lmes n sağlamak ç n, lüzumlu görülecek araç, malzeme, tes s, fabr ka
ve atelyeler n bu kanun kapsamına g ren da re, teşekkül, müessese ve ortaklıklar el nde bırakılması veya
lüzumlu görülecek araç, malzeme, tes s, fabr ka, atelye ve personel n bunların emr ne tahs s çn
yapılacak şlem Genelkurmay Başkanlığının mütalâası alınmak şartı le M ll Savunma, İç şler ve
Ulaştırma Bakanlığınca müştereken tesb t olunur. Olağanüstü hallerde ve savaşta kr t k harekat

alanlarının b r kısmının veya tamamının ulaştırma ve haberleşme harekat kontrolu veya gereğ nde özel
b rl kler vasıtası le şletme yetk s , Genelkurmay Başkanlığının stem üzer ne Ulaştırma Bakanlığınca Türk
S lahlı Kuvvetler ne ver l r.
Barışta asker caplardan dolayı ulaştırma ve haberleşme tes s ve yerler nden Türk S lahlı Kuvvetler
Bakanlar Kurulu kararı le faydalanır.
6.2. Yönetmelikler
Afet yönet m ders n n bu bölümünde afet ve ac l durumlara da r yakın tar hl ve öneml olanlara kısaca
değ n lecekt r. Bu bölümde yer alan tüm yönetmel klere ayrıntılı Türk ye Cumhur yet Başbakanlık Afet ve
Ac l Durumu Yönet m Başkanlığının lg l nternet adres nden ve mevzuat.gov.tr adres nden ulaşab lmek
mümkündür.
Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler Yönetmel ğ

Afet ve Ac l Durum Müdahale H zmetler Yönetmel ğ
Afet ve Ac l Durum Harcamaları Yönetmel ğ
K myasal, B yoloj k, Radyoloj k ve Nükleer Tehl kelere Da r Görev Yönetmel ğ
Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı Araştırma, Etüt ve Proje Yaptırma Usul ve Esaslarına Da r
Yönetmel k
S v l Savunma Uzmanlarının İdar Statüler , Görevler , Çalışma Usul ve Esasları le Eğ t mler Hakkında
Yönetmel k
Afetler n Genel Hayata Etk l l ğ ne İl şk n Temel Kurallar Hakkında Yönetmel k
Afet Sebeb yle Hak Sah b Olanların Tesp t Hakkında Yönetmel k
Afet Sebeb yle Yapılan ve Yapılacak Olan B naların Borçlandırma Bedeller nden Yapılacak İnd r mler
Hakkında Yönetmel k
Afetler Sebeb yle Ed n len B na Arsa ve Araz lerden Arta Kalanların Değerlend r lmes ne Da r Yönetmel k
S v l Savunma Arama ve Kurtarma B rl kler ve Ek pler n n Kuruluşu, Görevler , Çalışma Usul ve Esaslarına
Da r Yönetmel k
Geç c Koruma Yönetmel ğ
İşyerler nde Ac l Durumlar Hakkında Yönetmel k
112 Ac l Çağrı Merkezler Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmel ğ
Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler Yönetmel ğ
Bu Yönetmel k, 29/5/2009 tar hl ve 5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve
Görevler Hakkında Kanun hükümler ne dayanılarak hazırlanmıştır. 31 Ocak 2011 2011/1377 Bakanlar
Kurulu Kararı le 19 Şubat 2011’de Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı; yurt ç nde ve yurt dışında meydana gelen afet ve ac l durumlara ulusal ve yerel
düzeyde müdahalen n ve buna l şk n hazırlık faal yetler n n etk n b r şek lde gerçekleşt r leb lmes ne
yönel k, Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez le afet ve ac l durum yönet m merkezler n n
kuruluşu, görev ve sorumlulukları le bunlar arasındak koord nasyon ve ş b rl ğ ne l şk n esasları
bel rlemekt r (Madde 1).
Bu yönetmel k le Afet ve ac l durum yönet m merkezler ve görevler (Madde 4), Başkanlık Afet ve Ac l
Durum Yönet m Merkez ve görevler (Madde 5), Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez ve
görevler (Madde 6), sorumluluk ve yetk devr (Madde 7) ve bütçe (Madde 8) başlıkları ayrıntılı olarak
tanımlanmıştır.
Bu yönetmel k uyarınca 30/9/1996 tar hl ve 96/8716 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı le yürürlüğe konulan
Başbakanlık Kr z Yönet m Merkez Yönetmel ğ le bu Yönetmel k uyarınca lg l kurumlar tarafından
yürürlüğe konulan yönerge, genelge, tal mat ve d ğer düzenlemeler yürürlükten kaldırılmıştır.
Afet ve Ac l Durum Müdahale H zmetler Yönetmel ğ
Bu Yönetmel k, 29/5/2009 tar hl ve 5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve
Görevler Hakkında Kanun le 15/5/1959 tar hl ve 7269 sayılı Umum Hayata Müess r Âfetler Dolayıs yle
Alınacak Tedb rlerle Yapılacak Yardımlara Da r Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır. 26 ağustos 2013
tar h nde 2013/5703 no le kabul ed lm ş ve 18 Aralık 2013 tar h nde 28855 no le Resmî Gazete’de
basılmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı; afet ve ac l durumlara müdahalede ht yaç duyulacak tüm güç ve kaynakları
ulusal ve yerel düzeyde planlamak, bu güç ve kaynakların olay bölges ne hızlı ve etk n b r şek lde
ulaştırılmasını sağlamak, müdahale h zmetler n ve bu h zmetler n koord nasyonundan sorumlu ana ve
destek çözüm ortaklarının ve yerel düzeyde sorumlu b r mler n görev ve sorumlulukları le planlama
esaslarını bel rlemekt r (Madde 1).
Ulusal ve yerel düzeyde planlama ve hazırlık çalışmalarının ne şek lde yapılması gerekt ğ n n tanımlandığı
k nc bölümde planlama (Madde 5), Türk ye afet müdahale planı (Madde 6), ulusal düzey h zmet grup
planları (Madde 7), l afet müdahale planı (Madde 8), Türk ye Afet Müdahale Planı (Madde 9), ac l durum
planı (Madde 10) medya let ş m (Madde 11), planların güncellenmes (Madde 12), eğ t m ve tatb katlar
(Madde 13), Ulusal düzeyde afet ve ac l durum hazırlık çalışmaları (Madde 14), Afet ve ac l durum yönet m
merkezler (Madde 15), Yerel düzeyde afet ve ac l durum hazırlık çalışmaları (Madde 16), bölgesel ş b rl ğ
(Madde 17) konuları ver lm şt r.
Müdahale h zmetler nde yapılması gerekenler üçüncü bölümde ver lm şt r. Afet ve ac l durum hâl (Madde
18), ac l yardım (Madde 19), nakd bağışlar (Madde 20), gönüllü çalışma (Madde 21), müdahale
h zmetler nde kayıt (Madde 22), müdahale çalışmalarının sonlandırılması (Madde 23), başlıkları altında
lg l konular tanımlanmıştır.
Afet ve ac l durum hâller nde ş bölümü, görev ve sorumluluklar dördüncü bölümde ver lm şt r. Afet ve
ac l durumlara müdahalede ş bölümü (Madde 24), koord nasyon b r mler (madde 25), Başkanlığın görev
ve sorumlulukları (Madde 26), ana çözüm ortaklarının görev ve sorumlulukları (Madde 27), Bakanlık,
kurum ve kuruluşların görev ve sorumlulukları (Madde 28), Mülk dare am rler n n görev ve
sorumlulukları (Madde 29), askerî b rl k ve komutanlıkların görev ve sorumlulukları (Madde 30), l afet ve
ac l durum müdürlüğünün görev ve sorumlulukları (Madde 31), l afet ve ac l durum koord nasyon
kurulunun görev ve sorumlulukları (Madde 32), b reyler n görev ve sorumlulukları (Madde 33) da ayrıntılı
olarak ver lm şt r.
Afet ve Ac l Durum Harcamaları Yönetmel ğ
6 Mart 2011’de 27866 no le Resmî Gazete’de yayınlanan yönetmel k 25/9/2009 tar hl ve 5902 sayılı Afet ve
Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanun’un 23’üncü Maddes le
15/5/1959 tar hl ve 7269 sayılı Umum Hayata Müess r Afetler Dolayıs yle Alınacak Tedb rlerle Yapılacak
Yardımlara Da r Kanun’un 33’üncü maddes ne dayanılarak hazırlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı; afet ve ac l durum faal yetler ödeneğ n n özel hesaba aktarılmasına ve bu
hesaplardan yapılacak harcamaların muhasebeleşt r lmes ne, denetlenmes ne ve alımlarda kullanılacak
hale yöntemler ne l şk n usul ve esasları düzenlemekt r (Madde 1).
Bu Yönetmel k, Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı, kamu kurum ve kuruluşları le mahall dareler n
afet ve ac l durum faal yetler kapsamında özel hesaplardan yapacakları mal ve h zmet alımları le yapım
şler n , afet ve ac l durum mahall nde ve şler nde çalıştırılanlara yapılacak ödemeler le d ğer g derler ve
bunlara l şk n ş ve şlemler kapsar (Madde 2).
K myasal, B yoloj k, Radyoloj k ve Nükleer Tehl kelere Da r Görev Yönetmel ğ
3 Mayıs 2012 tar h nde 28281 no le Resmî Gazete’de yayınlanan bu yönetmel k 29/5/2009 tar hl ve 5902
sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanun’un 11 ve 18’ nc
maddeler ne dayanılarak hazırlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı; yurt ç nde veya dışında meydana gel p ülkem z etk leyeb lecek olan k myasal,
b yoloj k, radyoloj k ve nükleer tehd t ve tehl kelere karşı halkın sağlığının ve çevren n korunması, can ve
mal kaybının en aza nd r lmes ç n gerekl tedb rler n aldırılması amacıyla lg l bakanlık, kamu ve özel
sektör kurum ve kuruluşları, val l kler, ün vers teler, s v l toplum kuruluşları ve gönüllüler le s v l asker
şb rl ğ çerçeves nde Türk S lahlı Kuvvetler n n tehl ke önces , tehl ke sırası ve sonrasına l şk n görev ve
sorumluluklarını bel rlemekt r (Madde 1).
Bu Yönetmel k; k myasal, b yoloj k, radyoloj k ve nükleer tehd t ve tehl kelere karşı alınacak önlemler ve
yapılacak h zmetler yürütmekle görevl bakanlık, kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşları, val l kler,
ün vers teler ve asker b rl kler le s v l toplum kuruluşları ve gönüllüler n tehl ke önces nde yapılması
gereken planlama ve hazırlık çalışmaları, tehl ke sırasında ve tehl ke sonrasında ac l müdahale ve

y leşt rme faal yetler ne l şk n ş b rl ğ , koord nasyon ve karşılıklı yardımlaşma esaslarını kapsar (Madde
2).
Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı Araştırma, Etüt ve Proje Yaptırma Usul ve Esaslarına Da r
Yönetmel k
10 ocak 2012 tar h nde 28169 no le Resmî Gazete’de yayınlanan 5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m
Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanunun 15 nc maddes ne dayanılarak hazırlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı, 29/5/2009 tar hl ve 5902 sayılı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat
ve Görevler Hakkında Kanunun 15 nc maddes uyarınca Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı
tarafından görevler le lg l olarak ht yaç duyduğu konularda yerl ve yabancı gerçek ve tüzel k ş lere
araştırma, etüt ve proje yaptırılmasına da r usul ve esasları düzenlemekt r (madde 1).
S v l Savunma Uzmanlarının İdar Statüler , Görevler , Çalışma Usul ve Esasları le Eğ t mler

5 Ağustos 2010 tar h nde 27663 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan 29/5/2009 tar hl ve 5902 sayılı Afet ve
Ac l Durum Yönet m Başkanlığının Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanunun 25’ nc maddes n n beş nc
fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı; kamu kurum ve kuruluşlarının s v l savunma uzmanlarının dar statüler ,

görevler , denet mler ve eğ t mler ne l şk n usul ve esasları bel rlemekt r (madde 1). Bu Yönetmel k kamu
kurum ve kuruluşlarında görev yapan s v l savunma uzmanlarını kapsar (madde 2).
Afetler n Genel Hayata Etk l l ğ ne İl şk n Temel Kurallar Hakkında Yönetmel k
21 Eylül 1968’de 13007 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan yönetmel ğ n kapsamı “Olmuş veya olması
muhtemel afetler n o yer n genel hayatına etk l olup olmadığı, 7269 sayılı Afetler Kanun’un 1051 sayılı
Kanun’la değ şt r len 1’nc Maddes uyarınca hazırlanan bu Yönetmel k esaslarına göre tesp t olunur
(madde 1)” şekl nde ver lmekted r.
Nüfusu 15 b nden fazla olan l ve lçeler n mahalle (Yan muhtarlık) teşk l eden kes mler nde en az 10
b nanın yıkılması veya onarımı mümkün olmayacak derecede ağır hasar görmes hâl nde de afet o yer n
genel hayatına etk l sayılab l r (Madde 3).
Afet Sebeb yle Hak Sah b Olanların Tesp t Hakkında Yönetmel k
28 ağustos 1968 tar h nde 12988 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan 7269 sayılı Afetler Kanununun 1051
sayılı Kanun’la değ şt r len 29’uncu Maddes gereğ nce hazırlanmıştır (Madde 1).
Kapsamı “Afet sebeb yle, kend ler ne b na yapılacak veya nşaat kred s ver lecek mal k ve h ssedarlarla,
ebeveyn le b rl kte oturan evl k ş ler n hak sah pl ğ yönünden tay n ve tesp tler bu Yönetmel k
esaslarına göre yapılır (Madde 2). Bu Yönetmel kte yer alan “Hak sah b ” dey m , afetzedeler n, yıkılan
veya ağır hasar gören b nalarla olan mülk yet l şk ler n ve yen den yapılacak b nalardan veya ver lecek
nşaat kred s nden yararlanab lme durumlarını fade eder (Madde 3).” şekl nde yönetmel kte
ver lmekted r.
Afet Sebeb yle Yapılan ve Yapılacak Olan B naların Borçlandırma Bedeller nden Yapılacak İnd r mler
25 Mart 1972’de Bakanlar Kurulu kararı le çıkartılan ve 8 N san 1972’de 14153 sayı le Resmî Gazete’de
yayınlanan bu yönetmel k 15 Mayıs 1959 tar hl kanuna dayanmaktadır.
Yönetmel k kapsamı Kapsamı; 7269 sayılı Kanun’a 1051 sayılı Kanun’la eklenen ek 4’üncü Madde
gereğ nce hazırlanmıştır (madde 1). 5663, 6409, 6610, 7010, sayılı özel afetler kanunlarına, 7269 sayılı
Afetler Kanununa ve bu Kanunun bazı maddeler n tad l eden ve bu Kanun’a bazı maddeler eklenmes n
öngören 1051 sayılı Kanun’a göre emanet, hale ve ev n yapana yardım yoluyla yapılan, yapılmakta olan
ve yapılacak olan b nalarla 7269 sayılı Kanun’un geç c 6’ncı maddes kapsamına g ren b naların
borçlandırma bedeller n n yarısına kadar yapılacak nd r mler n tesp t bu yönetmel k esaslarına göre
yapılır ve uygulanır (madde 2).olarak ver lm şt r.
Afetler Sebeb yle Ed n len B na Arsa ve Araz lerden Arta Kalanların Değerlend r lmes ne Da r
Yönetmel k
13 Ek m 1985’te 18897 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan yönetmel ğ dayanağı 15/5/1959 tar h ve 7269
sayılı Umum Hayata Müess r Afetler Dolayıs yle Alınacak Tedb rlerle Yapılacak Yardımlara Da r Kanunun
4/4/1985 tar h ve 3177 Sayılı Kanunla değ şt r len 31. Maddes ’d r.
Bu yönetmel ğ n amacı; 7269 sayılı Kanun veya afete da r hükümler taşıyan d ğer kanunlara göre kt sap
olunan arsa veya araz ler le yapılan veya yaptırılan b nalardan türlü sebeplerle artakalanların
değerlend r lmes olup buna a t uygulamanın esaslarını kapsar (Madde 1).
S v l Savunma Arama ve Kurtarma B rl kler ve Ek pler n n Kuruluşu, Görevler , Çalışma Usul ve

Esaslarına Da r Yönetmel k
21 Temmuz 2000 tar h nde 24116 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan yönetmel k 7126 sayılı S v l
Savunma Kanunu’nun 8/10/1999 tar hl ve 586 sayılı Kanun Hükmünde Kararname le değ ş k 32’nc
Maddes ’ne dayanılarak hazırlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı, İç şler Bakanlığı S v l Savunma Genel Müdürlüğüne bağlı s v l savunma arama ve
kurtarma b rl kler le llerde kurulan arama ve kurtarma ek pler n n kuruluşu, görevler , çalışma usul ve
esaslarını bel rlemek amacıyla düzenlenm şt r (Madde 1). Bu Yönetmel k; s v l savunma arama ve
kurtarma b rl kler le s v l savunma arama ve kurtarma ek pler n kapsar (Madde 2).
Geç c Koruma Yönetmel ğ
13 Ek m 2014 tar h nde 2014/6883 sayı le Bakanlar Kurulunda kabul ed len ve 22 Ek m 2014 tar h nde
29153 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan bu yönetmel k 4/4/2013 tar hl ve 6458 sayılı Yabancılar ve
Uluslararası Koruma Kanunu’nun 91’ nc Maddes ’ne dayanılarak hazırlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı; ülkes nden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye ger dönemeyen, ac l ve geç c
koruma amacıyla k tlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılardan, 4/4/2013
tar hl ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 91’ nc Maddes çerçeves nde,
uluslararası koruma taleb b reysel olarak değerlend rmeye alınamayanlara sağlanab lecek geç c koruma
şlemler n n usul ve esasları le bu k ş ler n Türk ye’ye kabulü, Türk ye’de kalışı, hak ve yükümlülükler ,
Türk ye’den çıkışlarında yapılacak şlemler , k tlesel hareketlere karşı alınacak tedb rler ve ulusal ve
uluslararası kuruluşlar arasındak ş b rl ğ yle lg l hususları düzenlemekt r (Madde 1).
18 Haz ran 2013 tar h nde 28681 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan bu yönetmel k, İş Sağlığı ve Güvenl ğ
Kanunu’nun 11’ nc , 12’nc ve 30’uncu maddeler ne dayanılarak hazırlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı, şyerler nde ac l durum planlarının hazırlanması, önleme, koruma, tahl ye,
yangınla mücadele, lk yardım ve benzer konularda yapılması gereken çalışmalar le bu durumların
güvenl olarak yönet lmes ve bu konularda görevlend r lecek çalışanların bel rlenmes le lg l usul ve
esasları düzenlemekt r (Madde 1). Bu Yönetmel k, 20/6/2012 tar hl ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenl ğ
Kanunu kapsamında yer alan şyerler n kapsar (madde 2).
112 Ac l Çağrı Merkezler Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmel ğ
16 mayıs 2014 tar h nde 29004 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan yönetmel k 14/2/1985 tar hl ve 3152
sayılı İç şler Bakanlığı Teşk lat ve Görevler Hakkında Kanunun 28’ nc ve 33’üncü Maddeler le 10/6/1949
tar hl ve 5442 sayılı İl İdares Kanunu’na dayanılarak hazırlanmıştır.
Bu Yönetmel ğ n amacı, büyükşeh r beled yes bulunan llerde val l ğe bağlı olarak kurulan yatırım zleme
ve koord nasyon başkanlığı bünyes nde, d ğer llerde se val l kler bünyes nde kurulan ac l çağrı
merkezler n n şley ş ne da r usul ve esasları düzenlemekt r (Madde 1). Bu Yönetmel k; ac l çağrı
merkezler n n kuruluş, görev ve çalışmalarına l şk n usul ve esasları, personel n ve lg l kurumların görev,
yetk ve sorumlulukları le ac l çağrı h zmet kapsamında yararlanılan her türlü donanımın tem n ve
kullanımında uyulacak hususları kapsar (Madde 2).
6.3. Afet ve Acil Durum Yönetiminde Görevli Temel Kurumlar ve Yapılanmalar
6.3.1. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Çevre ve Şeh rc l k bakanlığının afet ve ac l durum yöntem ndek görev ; gecekondu alanları le vasfının
bozulmasından dolayı orman ve mera dışına çıkarılan alanlara l şk n y leşt rme, yen leme ve dönüşüm
uygulamaları le afet r sk altındak alanların dönüştürülmes ne l şk n mevzuat ve 775 sayılı Kanun
uyarınca ıslah, tasf ye, dönüşüm ve y leşt rme bölgeler n n tesp t ne, lanına, program ve öncel k sırasına
da r usul ve esasları bel rlemekt r. Bakanlığın yürütmekte olduğu taslak çalışmalarına a t örnekler aşağıda
ver lm şt r (http://www.csb.gov.tr/gm/ced/ ndex.php?Sayfa=sayfa&Tur=webmenu&Id=324
05.08.2016 (http://www.csb.gov.tr/gm/ced/ ndex.php?Sayfa=sayfa&Tur=webmenu&Id=324
05.08.2016)).
Büyük Endüstr yel Kaza R skler n n Azaltılmasına Yönel k Har c Ac l Durum Planı Tebl ğ Taslağı
Çevre Denet m Yönetmel ğ Taslağı - Görüş B ld rme Formu
Çevresel Etk Değerlend rmes Yeterl k Belges Tebl ğ Taslağı
6.3.2. İçişleri Bakanlığı
İç İşler bakanlığının afet ve ac l durum yöntem ndek görev ;
a) Bakanlığa bağlı ç güvenl k kuruluşlarını dare etmek suret yle ülkes ve m llet le bölünmez
bütünlüğünü, yurdun ç güvenl ğ n ve asay ş n , kamu düzen n ve genel ahlakı, Anayasada yazılı hak ve
hürr yetler korumak,
b) Sınır, kıyı ve karasularımızın muhafaza ve emn yet n sağlamak,
c) Karayollarında traf k düzen n sağlamak ve denetlemek,
d) Suç şlenmes n önlemek, suçluları tak p etmek ve yakalamak,
e) Her türlü kaçakçılığı men ve tak p etmek,
f) Yurdun ç pol t kasına, l ve lçeler n genel ve özel durumları le lg l değerlend rmeler yapmak ve
Bakanlar Kuruluna tekl flerde bulunmak,
g) Ülken n dar bölümlere ayrılması, l ve lçeler n genel dareler n , mahall dareler ve bunların merkez
dare le olan alaka ve münasebetler n düzenlemek,
İç şler bakanlığını, Yatırım İzleme ve Koord nasyon Başkanlığı ve Val l k ortaklaşa çalışarak ac l durum
yönet m nde hayat rol oynamaktadır. İç şler bakanlığı yurdun ç güvenl ğ n n ve asay ş n n sağlanması,
kamu düzen n n ve genel ahlakın korunması, mülk dare bölümler n n kurulması, kaldırılması ve
düzenlenmes le lg l çalışmaların yapılması, mahall dareler n yönlend r lmes , kaçakçılığın men ve
tak b , yurt sathında s v l savunma, nüfus ve vatandaşlık h zmetler n n yürütülmes n sağlamaktadır
(http://www. c sler afad.gov.tr/).
6.3.3 Millî Eğitim Bakanlığı
M ll Eğ t me bağlı kurumların ( lkokul, ortaokul, l se, yurtlar vb.) afet ve ac l durum yönet m planlarını
oluşturmasını denetler ve okullarda bulunan öğrenc lere afet ve ac l durum yönet m hakkında eğ t m
vermekle sorumludur. M ll eğ t m bakanlığına bağlı her kuruluş f z k şartlarına uygun şek lde b r ac l
durum yönet m planı hazırlamalıdır. Her okulda afet ve ac l durum yöntem ç n b r yönet m kurulu
kurulmalıdır. Kurulda yetk ve sorumlulukları şunlardır.
Afet önces nde okulun tehl ke ve r sk azaltma planı le müdahale ve y leşt rme planlarını yapmak
ve okulun güvenl ğ n sağlamak,
Planda yer alacak görev gruplarının görev yetk ve sorumluluklarını bel rlemek,
Gruplarda görev alacak k ş ler ve grupların çalışma esaslarını bel rlemek, (öğretmen kom te
üyeler b lg ve deney mler d kkate alınarak grup veya alt grup sorumlusu olarak ta
görevlend r leb l rler.)
Okul Tehl ke Avını yapmak
Afet yönet m konusunda öğretmenler, çalışanlar, vel ler ve öğrenc ler ç n uygulanacak eğ t m
programlarını bel rlemek ve uygulanmasını sağlamak,
Masa başı ve saha tatb katları düzenlemek,
Tatb kat, günlük olaylar ve karşılaşılan afetlerden elde ed len dersler n ışığı altında planları
güncelleşt rmek,
Görev gruplarının ht yaç duyacağı ek pman, malzeme, yayın ve nsan gücü desteğ n sağlamak,
Afet ve ac l durum planlaması ve yönet m konularında lg l ün vers teler, kamu kurum ve

kuruluşları, yerel yönet mler, gönüllü kuruluşlar le yakın şb rl ğ yapmak, eğ t m ve loj st k destek
sağlamak,
Afet anı ve sonrasında en kısa süre çer s nde doğru b lg lere ulaşarak grupların olaya zamanında,
hızlı ve etk l olarak müdahale etmeler n sağlamak, gerek yorsa tahl ye veya yer nde sığınak kararı
vermek ve olayı yönetmek,
Gerekt ğ nde tfa ye, pol s, ambulans, arama- kurtarma ek pler g b kurum ve kuruluşlardan yardım
stemek ve olay hakkında yetk l makamları b lg lend rmek.
Planı gözden geç rmek
6.3.4. Kızılay
İlk olarak, savaş alanında yaralanan ya da hastalanan askerlere h çb r ayrım gözetmeks z n yardım etmek
arzusu le 11.06.1868 yılında “Mecruh n ve Marda-yı Asker yeye İmdat ve Muavenet Cem yet (Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cem yet )” adıyla kurulan Kızılay, 1877’de “Osmanlı H lal ahmer
Cem yet ”, 1923’te “Türk ye H lal ahmer Cem yet ”, 1935’te “Türk ye Kızılay Cem yet ” ve n hayet nde 1947
yılında “Türk ye Kızılay Derneğ ” adını almıştır.
Türk ye Kızılay Derneğ n n kuruluşu, hukuk statüsü, teşk lat yapısı, üyel k şlemler le gel r ve g derler ne
l şk n usul ve esasları bel rleyen Türk ye Kızılay Derneğ Tüzüğü son düzenlenm ş hal 19 Şubat 2009
tar h nde 27146 sayı le Resmî Gazete’de basılmıştır. Tüzüğünün 4. maddes a bend uyarınca, Türk ye
Kızılay Derneğ , Kızılay adı altında ülkes nde faal yet gösteren, Uluslararası Kızılay-Kızılhaç Hareket n n
d ğer unsurlarıyla l şk ler nde kend s n tems l edecek merkez yönet m mevcut ve hareket n temel
prens pler ne göre faal yette bulunan özerk organ zasyondur.
Kızılayın görevler lg l Tüzüğün 7 maddes 3. Bend nde Kızılayın Barış Zamanındak Görevler başlığı b
bölümünde şu şek lde özetlenmekted r.
“b) Sosyal yardım ve afet yönet m görevler ;
1. Öz kaynakları ve Devlet tarafından sağlanan fonlar le ulusal ve uluslararası nsan yardım

programlarını projelend rmek ve uygulamak,
2. D ğer ulusal derneklere amacına uygun proje bazlı, yapısal ve sosyal yardım desteğ nde bulunmak,
bunun ç n ulusal ve uluslararası kaynaklardan yararlanmak ve yurt ç nde ve yurtdışında personel
görevlend rmek,
3. Görevler kapsamında, halkın ht yacı olan alanlarda toplum merkezler aracılığı le ps kososyal
destek h zmetler yürütmek,
4. İmkânları ölçüsünde engell lere, muhtaç hastalara ve yoksullara yardım yapmak, aşev açmak,
yaşlılar ve çocuklar ç n bakım h zmet vermek,
5. Yurtta meydana gelecek her türlü afet ve felaketlerde kapas tes dâh l nde müdahalede bulunmak,
geç c barınma ve geç c beslenme sağlamak, sağlık h zmetler nde destek olmak, ulusal afetlerde
Kızılay-Kızılhaç Dernekler Federasyonu ve ulusal dernekler le l şk ler yürütmek ve anılan
Federasyona ve ulusal derneklere gerekt ğ takd rde yardım çağrısında bulunmak, Kızılay-Kızılhaç
Hareket kanalıyla veya d ğer uluslararası kuruluşlardan gelecek her türlü ayn ve nakd yardımları
uluslararası ve ulusal mevzuat çerçeves nde tesl m almak, sevk ve dare etmek, yer ne ulaştırmak,
6. Kızılay-Kızılhaç Dernekler Federasyonu ve ulusal derneklerden gelecek yardım çağrıları le

uluslararası yardıma açılan afet durumlarında bu ülkelere nsan yardım malzemes sevk etmek,
uluslararası afet müdahale ve yardım ek pler göndermek, g d len ülken n ulusal derneğ veya
Federasyonla şb rl ğ ç nde afet müdahales nde bulunmak, Bakanlar Kurulu tarafından gerekl
görülen uluslararası yardım yapılması öner ler n mkânları ölçüsünde yer ne get rmek, aynı
çerçevede nakd yardımlarda bulunmak,
7. Devlet n fon sağladığı durumlarda ulusal ve uluslararası afet müdahaleler nde bulunmak, nsan
yardım programlarını oluşturmak ve buna l şk n projeler Devlet adına d ğer ulusal dernekler ve
kuruluşlar le şb rl ğ yaparak uygulamak,
8. Doğal, sıhh , teknoloj k ve nsan kökenl afetlere uğrayanlara, mkânlar ölçüsünde zamanında, hızlı
ve etk l ac l nsan yardım ulaştırmak ç n gerekl kurumsal hazırlığı yapmak, bu amaçla bölgesel ve
yerel afet müdahale ve loj st k destek s stem n kurmak ve gel şt rmek,
9. Kızılay personel ve afet gönüllüler n afet müdahales ç n eğ tmek, uluslararası düzeyde afete
hazırlık ve afet yönet m eğ t mler vermek, bu alanda uluslararası konferanslar ve sempozyumlar
düzenleyerek afetler le mücadele b l nc n gel şt rmek,
10. Afetlerde ve afet dışı durumlarda kullanacağı yardım malzemeler n , afet ve loj st k ek pmanını,
donanımını, teçh zatını, nak l vasıtalarını, araç ve gereçler n amacına uygun olarak kullanılmak ve
en az on yıl el değ şt rmemek kaydı şartıyla, bedels z thalata l şk n mevzuatla bel rlenm ş usul ve
esaslar çerçeves nde, bedels z thal etmek,
11. Ülken n afet r skler doğrultusunda, uygun yerlerde bölgesel ve yerel afet müdahale ve loj st k
merkezler n kurmak üzere uygun kamu araz ler n tesp t etmek ve Kızılaya kazandırılmasını
sağlamak,
12. Halkın afetler konusunda b lg lend r lmes ne, b l nçlend r lmes ne ve afetlerle baş edeb lme
kapas tes n n gel şt r lmes ne destek sağlamak.”
olarak ver lm şt r.
Ülkem zde 81 lde şubeler olan Kızılay olay yer ne en hızlı ve en çok destek olacak şek lde gereken laç,
gıda, çadır, g b ht yaçları tem n ç n gerekt ğ g b örgütlenm şt r.
6.3.5. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu
Gücünü Türk ye Cumhur yet Anayasasının “Türk ye Cumhur yet sosyal b r hukuk Devlet d r.” hükmünden
alan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşv k Fonu 14.06.1986 tar h nde yürürlüğe g ren 3294 sayılı
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşv k Kanunu le kurulmuştur. Sosyal yardımlaşma ve teşv k
fonunun görevler şu şek lde sıralanab l r.
Fonda toplanan kaynakların, Bakanlıkça ve l ve lçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları

tarafından yürütülecek sosyal yardım proje ve programları le yatırım programları çerçeves nde
dağıtım öncel kler n bel rlemek ve dağıtımına karar vermek,
İl ve lçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarında çalıştırılacak personel n n tel kler le özlük
hakları ve d ğer hususlarla lg l bel rlenecek kr terler görüşmek ve karara bağlamak,
İl ve lçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları le d ğer kurum ve kuruluşlardan gelen sosyal
yardım amaçlı talep ve tekl fler değerlend rmek,
Toplumda dayanışma ve paylaşma b l nc n gel şt rmek ve desteklemek üzere b l msel, sosyal ve

kültürel programlar ve projeler önermek, hazırlanan projelere destek sağlamaktır
(http://sosyalyard mlar.a le.gov.tr/hakk m zda/sosyal-yard mlasma-ve-dayan smay -tesv k-fonu).
6.3.6. Doğal Afetler Sigortalar Kurumu (DASK)
19 Ağustos 1999 Deprem ’n n ağır sonuçlarının ardından 2000 yılında kurulan Doğal Afet S gortaları
Kurumu (DASK), ülkem zde Zorunlu Deprem S gortası ed nd rme, uygulama ve yönet m faal yetler nden
sorumlu tüzel k ml kl b r kamu kuruluşudur.
Zorunlu Deprem S gortası, yaşadığınız b nada deprem n meydana get rd ğ madd zararları karşılamaya
yönel k b r tem nat s stem d r. Bu sayede yaşamın deprem önces ndek temel standartlarında devam
edeb lmes amaçlanır.
İht yaçların en etk n ve hızlı şek lde g der lmes ç n devlet n ve s gorta sektörünün şb rl ğ le oluşturulan
bu s stem n başlıca hedefler n şu şek lde sıralamak mümkündür:
Kapsamdak bütün konutların, ödeneb l r sev yedek pr mlerle, depreme karşı güvence altına
alınması
Yurt ç nde r sk paylaşımının sağlanması
Deprem hasarlarının ülkem ze get receğ mal yükümlülüğün, s gorta yoluyla, uluslararası
reasürans (yen den s gortalama) ve sermaye p yasalarına dağıtılması
Devlet n, depremlerden -özell kle deprem sonrası afet konutları nşasından- kaynaklanan mal
yükünün azaltılması
Devlet n mal yükler nden kaynaklanan vatandaşa yansıyacak muhtemel ek verg ler n önlenmes
S gorta s stem n n, sağlıklı yapıların üret m nde teşv k ed c b r araç olarak kullanılması
Deprem hasarlarının karşılanmasında uzun vadel kaynak b r k m n n tem n ed lmes
Toplumda s gorta ve sosyal dayanışma b l nc n n gel şmes ne katkıda bulunulması
6.4. Türk Silahlı Kuvvetleri
Türk ye’de Türk S lahlı Kuvvetler (TSK), asl görev olan yurt savunmasının yanında sık karşılaşılan doğal
afetlerde de öneml görev ve sorumluluklar yer ne get rmekted r. TSK, geçm şten bu yana, hem merkez
hem de yerel ölçektek afet yönet m s stem n n öneml b r parçası olmaya devam etmekted r. Merkez ve
yerel düzeylerdek kom teler ve kurullarda TSK da tems l ed lmekted r. Özell kle afetlere müdahale ve
y leşt rme faal yetler sırasında, TSK, Türk ye Cumhur yet ’n n kuruluşundan bu yana, y eğ t lm ş ve
d s pl nl b rl kler yle, gerek arama-kurtarma ve gerekse ac l yardım faal yetler sırasında, kend mkân ve
kab l yetler le afetlerden etk lenm topluluklara, gereken her türlü desteğ vermekted r.
TSK İç H zmet Yönetmel ğ ’ne göre (md. 709) görevler bel rt lm şt r. Yer sarsıntısı, yangın, su basması, yer
kayması, kaya düşmes , çığ ve benzer doğal afetler meydana geld ğ nde;
1. Afet bölgeler nde veya c varında bulunan Türk S lahlı Kuvvetler komutan ve am rler , hazarda
kend ler nden val veya kaymakamlar tarafından sten lecek yardımları üstler nden em r
beklemeks z n yapmaya mecburdurlar,
2. Afetler n vukuunda eller nde bulunan muhabere vasıtalarıyla mahall n en büyük mülk ye am r ne
haber vermekle mükelle rler,
3. Afetler n vukuunu hbar veya yardım talepler ç n yapılacak muhaberatı asker b rl kler her şe
terc han yapmaya mecburdurlar,
4. Afet bölgeler ndek asker hastaneler yaralanan ve sakatlanan hastayı hemen kabul ve tedav ye
mecburdurlar,
5. Tab afetlerde yardım hususunda 7269 sayılı kanunun hükümler dâh l nde hareket olunur.
TSK doğal afet sonrası daha fazla can ve mal kaybını önlemek, kurtarılan ve hayatta kalanların emn yet n
ve hayatlarını dame ett rmeler n sağlamak, afet bölges ndek hayatın kısa sürede normale dönmes ç n
d ğer kamu ve kuruluşlarına yardım etmek maksadıyla;
1. Afetle lg l lk tesp tler yapmak, ac l haberleşmey sağlamak, arama ve kurtarma faal yet cra
etmek,
2. Ac l lk yardım, tahl ye, traf k düzenlemes ve emn yet sağlamak,
3. Afetzedeler n yemek, g y m, geç c barınma ve sıhh tedav /tahl ye ht yaçlarının karşılanmasına

yardımcı olmak,
4. Ölüler n defned lmes , salgın hastalıkların önlenmes , enkaz kaldırma ve temel alt h zmetler ne
yardım etmekt r. Yer sarsıntısı, yangın, su basması, yer kayması, kaya düşmes , çığ ve benzer tab
afetler zuhurunda 7269 sayılı Kanun ve ekler hükümler dâh l nde hareket olunur.
6.5. Sivil Toplum Kuruluşları
Afet ve Ac l durumlarda nsanların yardımına koşan kuruluşlardan b r s de s v l toplum kuruluşlarıdır.

Türk yede afetlerde ön saflarda yer alan s v l toplum kuruluşları Arama Kurtarma Araştırma Derneğ (AKA),
Açık Radyo Deprem İlet ş m Merkez (ARDIM) ve Arama Kurtarma Teşk latı’dır (AKUT).
Arama Kurtarma Araştırma Derneğ (AKA): M mar ve mühend slerden oluşan derneğ n asl görev doğal
afetlerde aramanın yapılcağı noktaları bel rlemekt r. Hesaplarla nsanların aranacağı noktaları bel rlerler.
Açık Radyo Deprem İlet ş m Merkez (ARDIM): Doğal afet olması durumunda haber yaparak nsaları
b lg lend r rler.
Arama Kurtarma Teşk latı (AKUT): İlk kurtarma çabaları 1995 yılında Al Nasuh Mahruk ’n n önderl ğ nde
olup gönüllü dağcıların b r araya gel p Uludağ Keş ştepe’de yapılan arama çalışma operasyonuna
katılarak mahsur kalan k ş ler kurtarılmıştır. AKUT’un görevler şu şek lde sıralanab l r.
Doğal afetlerde kurtarma operasyonlarına katılmak.
Dağda mahsur kalan nsanları yardım etmek.
Yetk ler ve mkanı dah l nde nsanlara yardım etmek.
Depremde göçük altında kalanlara yardım etmek.
Uygulamalar
Bölümde ver len ac l durum ve afetlere yönel k kanun ve yönetmel kler yayınladıkları yıl t bar le
değerlend r n z.
Uygulama Soruları
1. Bölümde ver len ac l durum ve afetlere yönel k kanunlar nelerd r?

2. Bölümde ver len ac l durum ve afetlere yönel k yönetmel kler nelerd r?
3. Kızılayın kurulum amacı ned r?
4. M llî Eğ t m Bakanlığının ac l durum yönet m nde görev ned r?
Bölüm Özeti
Bu bölümde Türk ye’de afet mevzuatı ncelenm şt r. Anayasa, kanunlar, tüzükler ve yönetmenl kler
çerçeves nde afet mevzuatı öğret lmeye çalışılmıştır.
Ünite Soruları
1. “Türk ye Kızılay Derneğ ” hang tar hte kurulmuştur?
A) 1868
B) 1877
C) 1935
D) 1947
2. 19 Ağustos 1999 Deprem ’n n ağır sonuçlarının ardından 2000 yılında kurulan ülkem zde
Zorunlu Deprem S gortası ed nd rme, uygulama ve yönet m faal yetler nden sorumlu tüzel
k ml kl kamu kuruluşunun sm n n kısaltması aşağıdak lerden hang s d r?
A) DASK
B) FEMA
C) JICA
D) DPR
3. Ac l durum yönet m en son hang yılda çıkan kaç sayılı kanun le düzenlenm şt r?
A) 5902 sayılı Kanun, 2009
B) 6331 sayılı Kanun, 2012
C) 6305 sayılı Kanun, 2012
D) 7126 sayılı Kanun, 1958
4. 1) Depremden korunmak, deprem zararlarını azaltmak, deprem sonrası yapılacak

faal yetler hakkında öner ler sunmak ve depremle lg l araştırmalar ç n pol t kaları ve
öncel kler bel rlemek amacıyla kurulan Deprem danışma kurulunda aşağıdak lerden hang s
yer almaz?
A) Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Tems lc s
B) Boğaz ç Ün vers tes Kand ll Rasathanes ve Deprem Araştırma Enst tüsü Müdürü
C) Maden Tetk k ve Arama Enst tüsü Genel Müdürü
D) S v l toplum kuruluşlarından Başkan tarafından bel rlenecek 5 üye
5. Afet ve Ac l Durum Koord nasyon Kurulu aşağıdak lerden hang s yer almaz?
A) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarı
B) Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı Müsteşarı
C) Orman ve Su İşler Bakanlığı Müsteşarı
D) Adalet Bakanlığı Müsteşarı
6. Deprem danışma kurulu yılda en az kaç kez toplanır?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
7. Aşağıdak lerden hang s Yönet m H zmetler Da res Başkanlığının görevler nden b r

değ ld r?
A) İtfa ye, arama ve kurtarma h zmetler n n standartlarını bel rlemek
B) Başkanlık personel n n özlük şlemler n yürütmek
C) Başkanlığın dar ve mal h zmetler n yürütmek
D) Afet ve ac l duruma l şk n kaynakları yönetmek
8. Aşağıdak lerde hang s AFAD Başkanlık merkez teşk latı h zmet b r mler nden b r değ ld r?
A) Stratej Gel şt rme Da res Başkanlığı
B) B lg S stemler ve Haberleşme Da res Başkanlığı
C) Bakım H zmetler Da re Başkanlığı
D) Hukuk Müşav rl ğ
9. Aşağıdak lerden hang s İç İşler bakanlığının afet ve ac l durum yöntem ndek

görevler nden b r değ ld r?
A) Sınır, kıyı ve karasularımızın muhafaza ve emn yet n sağlamak,
B) Kaçakçılık faal yetler n n tak b n Adalet Bakanlığına devretmek

C) Karayollarında traf k düzen n sağlamak ve denetlemek
D) Suç şlenmes n önlemek, suçluları tak p etmek ve yakalamak
10. Aşağıdak lerden hang s 5902 sayılı yasada Planlama ve Zarar Azaltma da res
başkanlığının görevler arasında bel rt lmem şt r?
A) Ayn , nakd ve nsan yardım esaslarını bel rlemek
B) Afet ve ac l durumlar hakkında halkı b lg lend rme, b l nçlend rme ve eğ t m çalışmaları

yapmak
C) İtfa ye, arama ve kurtarma h zmetler n n standartlarını bel rlemek
D) Yurt ç ve yurtdışında meydana gelen afet ve ac l durumlarla lg l b lg ler toplamak ve

değerlend rmek.
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. a 3. a 4. d 5. d 6. d 7. a 8. c 9. b 10. c
7. ACİL DURUM PLANLAMASI
Giriş
Ac l durum planları olgunun çok boyutlu olması neden le hazırlanırken çok t t z davranılmalıdır. B r ac l
durum planı hazırlanırken etk l , esnek ve ölçekleneb l r yapıda b r plan yapılmalıdır. İy leşt rme ve
gel şt rme çalışmaları düzenl aralıklarla tekrarlanmalıdır. Ac l durum planında yer alan b reyler ve
kurumlar arasında koord nasyon, şb rl ğ ve dayanışma ac l durumu planını hazırlayanlar tarafından
sağlanmalıdır. B r ac l durum sırasında müdahalen n doğru yapılab lmes ancak ve ancak doğru b lg
yönet m ve let ş m le mümkündür. Doğru let ş m mevzuata uygun müdahale yapılmasının da önünü
açacaktır.
Ders notumuzun bu bölümünde ac l durum planlarının ne şek lde ve nelere d kkat ed lerek hazırlanması
gerekt ğ ayrıntıları le ver lecekt r.
7.1. Acil Durum Planı Hazırlanmasında Hazırlık Aşaması
Ac l durum planlamasında öncel kle kurumun ht yaçları göz önüne alınmalıdır. Kurum hang sektörde
h zmet ed yor? Ne üret yor? Kaç k ş y st hdam ed yor? Paydaşları k mler? Olası b r ac l durumda çevreye
etk ler neler olacaktır? Nasıl müdahale ed lmel d r? Net b r şek lde ortaya konmalıdır. Bunun ç nde
doğru ek b n kurulması öncel kl d r.
7.1.1. Acil Durum Planlama Ekibinin Oluşumu
Ac l durum planlama ek b oluştururken rasgele b r grup nsan seçmek yer ne kurumda uzun yıllar
çalışmış aynı zamanda mümkünse danışmanlık da yapab lecek k ş ler seç lmel d r. Burada b r d ğer
parametrede seç len çalışanların kuruma bağlılığı, mot vasyonu ve yılgınlığı da öneml d r. Burada
kurumun büyüklüğü, faal yetler , yürütülen operasyon ya da operasyonlar, kurumun ht yaçları ve
kaynaklarına bağlı olarak takımın büyüklüğü değ şecekt r. Küçük b r kurum ç n 5-6 k ş l k b r ek p yeterl
ken, Büyük b r kurumda örneğ n ün vers tede öncel kle her bölümün ç nden 2-3 k ş l k çalışanların
olduğu fakülte ac l durum ek pler ve bunların üzer nde merkez b r ac l durum planlama ek b n n
oluşturulması zarur d r.
Ek pler n olab ld ğ nce kurumdak tüm departmanlardan çalışanları çermes düzgün ve doğru b r ac l
durum planı yaratılmasında fayda sağlayacaktır. Ek ptek herkese görevler yazılı olarak b ld r lmel d r.
Sözlü olarak yapılan görevlend rmeler b r süre sonra ac l durum sürec n n sekteye uğramasına sebep
olacaktır. Ek pte k m n hang görev aldığı net b r şek lde yazılı olarak b ld r lmel d r. Ac l durum
planlamasında ek p oluşturmanın faydalarını özetlersek, ac l durum planı ek p oluşumu sürec nde daha
çok çalışanın katılımı, daha çok k ş n n konuyla lg lenmes n sağlayacaktır. Çalışmalara katılımın teşv k
ed lmes , çalışmaya katılanların daha çok enerj ve vak t ayırmalarının sağlanması, sürec n önem ve
görüleb l rl ğ n n artmasını sağlayacaktır. Böylece ac l durum planlarının daha gen ş görüş açısıyla
değerlend r lmes n sağlayacaktır.
7.1.2. Kurum içi Yönetim Desteği
Ac l durum planlamasında yönet m desteğ olmadan yapılan ac l durum planları dosya çer s ndek
müsveddelerden öteye geçemez. Dolayısıyla yapılan ac l durum planları ç n kurum ç üst yönet mden
yazılı b r destek taahhüdü alınmasını sağlamak hem plan hazırlama sürec ndek ek b mot ve edecek hem
de yapılan ac l durum planının başarısını arttıracaktır. Planlama sürec nde ek pte üst yönet mden
tems ler n yer alması da olumlu sonuçlar alınmasına destek olacaktır.
7.1.3. Program ve Politikanın Belirlenmesi
Her kurumda hazırlanacak ac l durum planı o kurumun ht yaçları doğrultusunda olmalıdır. Yalnızca of s
şler n n yapıldığı b r kurum ç n yapılacak ac l durum planı le böcek lacı yapımı yapan b r k myasal
fabr kanın ac l durum planı aynı olamaz. Dolayısı le de yönet m kend kurumu ç n ac l durum program ve
pol t kasını bel rlemel d r. Yayınlanacak b r belge le ac l durum planının amacı tanımlanmalı, bunun
bütün organ zasyonu lg lend rd ğ , ek b n yapısı ve yetk s fade ed lmel d r.
7.1.4. Takvim ve Bütçe Yapılması
Ac l durum planının bel rl b r takv me bağlanması her b r durum ç n yapılması gerekenler n adım adım
bel rlenmes gerekl d r. Zaman sınırları ve öncel kler tanımlandıktan sonra kurum ç nde bel rl aralıkla
tatb katlar yapılmalı eks kl kler varsa g der lmel , gerek yorsa değ şt r lmel d r. Ac l durum planlaması ç n
yapılacak araştırmalar, doküman hazırlığı, baskı h zmetler , sem ner ve danışmanlık h zmetler , d ğer
masraflar g b olası harcamalar ç n b r bütçe yapılması da zorunludur.
7.2. Acil Durum Planı Hazırlanmasında Tehlike ve Risk Analizi Aşaması
Bu aşamada kurum ç ndek her tür ve ölçektek olası tehl keler tesp t ed l r. Bunların gerçekleşme
olasılıkları ve olası etk ler mevcut kapas te ve ac l durum müdahale yeteneğ üzer nden değerlend r l r.
Burada lk olarak kurumun ac l durumlarla lg l mevcut durum b lg ler toplanır. Sonrasında ac l durum
karşısında destek alınab lecek kurumlar le rt bata geç lmel d r.
Mevcut Plan ve Prosedürler n Gözden Geç r lmes
Bunun ç n bakılması gereken belgeler aşağıda l stelenm şt r.
Yangından korunma planı
İşç sağlığı ve ş güvenl ğ prosedürler
Çevre le lg l prosedürler
Ek pmanların bakım prosedürler
Koruma ve güvenl k prosedürler
S gortalama le lg l prosedürler
F nansman ve satın alma prosedürler
Tes s kapatma, şe ara verme ve tat l etme prosedürler
Çalışanların ş tanımları
Tehl kel ve zararlı maddeler prosedürler
Süreç, malat ve emn yet değerlend rmes
R sk yönet m plan ve prosedürler
Karşılıklı yardım ve ş b rl ğ anlaşmaları
Dışarıdan Destek Alınab lecek Kurumlarla İlet ş me Geç lmes
Kurumda yapılan ş n nev her ne olursa olsun ac l durum karşısında kurumun olanakları yeterl
olmayacaktır. Bu aşamada hang kurumlar le görüşülmes gerekt ğ net olarak ac l durum planında
açıklanmalıdır. Resmî kurumlar ve d ğer kurumların, organ zasyonların yetk l ler le b r araya gelerek
kend kurumunuzdak muhtemel tehl keler, r skler ve har c müdahale olanakları sorulmalı,
öğren lmel d r. Bu amaçla görüşüleb lecek yerler aşağıda l stelenm şt r.
Val l k, Kaymakamlık, İl Özel İdares
İl Afet ve Ac l Durum Müdürlükler
Afet ve Ac l Durum Arama ve Kurtarma B rl k Müdürlükler (
İl-İlçe Emn yet Müdürlüğü
İl-İlçe Jandarma Komutanlığı
İl-İlçe Beled ye Başkanlığı
İl-İlçe İtfa ye Müdürlüğü
İl-İlçe Sağlık Müdürlüğü
İl-İlçe Resmî, Özel Hastane Yönet m
İl-İlçe Kızılay Başkanlığı
İl-İlçe Meteoroloj Müdürlüğü
İl-İlçe Telefon, Elektr k, Su, Doğalgaz İdares , Komşu Kurumlar
İl-İlçe Ac l Yardım Kurumları (STK’lar dâh l)
Yasal Dayanak ve Gerekçeler n Saptanması
Ac l durum planlama hazırlıklarına dayanak teşk l edecek ve uygulamaları tanımlayan mevzuatın, yasal
prosedürün ncelenmes gerekl d r. Afet ve ac l durumlarla lg l uygulamalar, ş ve şç güvenl ğ
uygulamaları, çevre mevzuatı, yangından korunma önlemler , yapı ve nşaat uygulamaları, ulaşım ve
taşıma mevzuatı, koruma ve güvenl k h zmet uygulamaları g b nceleneb l r. Ac l durumlar lg l mevzuat
bölüm 5’te ver lm şt r.
Kr t k Ürün, Malzeme, Serv s ve H zmetler n Saptanması
Kurum çer s nde olası ac l durumun etk ler n n anlaşılması ç n kurumda üret len ya da tüket len kr t k
ürün, malzeme, serv s ve h zmetler n saptanması gerekl d r. Bu sebeple kurum ç n ac l durum planlaması
yapılırken aşağıdak konular gözden geç r lmel d r.
Üret m ç n ürünler, h zmetler, malzemeler, şgücü ve donanım desteğ
Çeş tl k ralama h zmetler veren f rmalar, üret c ler ve tedar kç ler tarafından sağlanan mal ve
h zmetler
Kurum ç n kr t k önem olan enerj , su, gaz, elektr k, kanal zasyon, haberleşme, nakl ye ve ulaşım
h zmetler
Kurumun faal yet n sürdürmes , şler n devam etmes ç n gerekl olan personel, donanım ve
yapılması gereken şler n saptanması
Kurum ç nde var olan kaynaklar ve Kurum kapas tes n n saptanması
Herhang olası b r ac l durumda gerekecek kaynaklar ve kapas teler saptanmalı ve ac l durumlar

karşısında derhâl kullanılab lecek hâle get r lmel d r. Bunlar:
Ek p ve Personel: Ac l durum ek pler oluşturunuz. Ac l durum organ zasyonunu kurunuz.
Ek pman: Ac l durum ek pler n n kullanacakları, kullanmaları gereken uygun malzeme ve donanımı

tedar k ed n z ve ek pler n kullanımının tem n
Tes s, Kurum, B na: Ac l durum yönet m merkez /kr z merkez , lkyardım merkez , sığınaklar, geç c
barınaklar, basın br f ng merkez , m saf rhaneler, b na ç ve b na dışı alternat f b nalar, alternat f h zmet
b naları önceden tanımlanmalıdır.
Yönet m ve İşletme Organ zasyonu: Yönet m ve şletme, operasyon, organ zasyonla lg l eğ t mler,
tahl ye planları, her tür destek s stemler önceden tanımlanmalıdır.
Yedek S stemler: Kurum ç kaynakları kullanarak yedek s stemler, destek elde etme düzenlemeler ve
d ğer kurumlardan aşağıdak g b konularda destek alınması ç n düzenleme yapılmalıdır.
7.2.1. Risk Analizi
Ac l durum planının hazırlanması le r sk anal z benzer gözükseler de aslında bağımsız süreçlerd r.

Burada r sk anal z ç n ayrı b r ek p kurulmalı daha önce varsa kurulmuş ac l durumlara hazırlık ek b nden
de ş rket çer s ndek tehl keler, çalışanların durumu (örneğ n engell , ham le, çalışanlar g b ) hakkında
b lg tem n ed lmel d r.
İk nc aşamada ş rket çer s ndek mevcut tehl keler ortaya konmalıdır. Bunlar;
1. Yangın
2. Deprem
3. Sel/su baskını
4. Yoğun kar yağışı
5. Toplu gıda zeh rlenmes
6. Fırtına
7. Heyelan
8. K myasal madde kazaları
9. Parlayıcı ve patlayıcı madde kazaları
10. Radyasyon kazaları
11. Anarş k olaylar
12. İlet ş m s stem n çökmes
13. B lg sayar s stem n n çökmes
14. Ana müşter veya tedar kç ler n kaybed lmes
15. Büyük üret m arızaları
16. Enerj kes lmes
17. Sabotaj
18. İş kazası
19. Traf k kazası
20. Salgın hastalık
21. Seferberl k hâl
22. Kurumda olab lecek ac l durumlar
23. Kurumun bulunduğu mekânda, bölgede, yerleş mde olab lecek ac l durumlar
Ayrıca kurum ç nde tutulmuş d ğer kayıtlar ve d ğer kurumlardan alınab lecek kuruma a t tehl ke b lg ler
de toplanmalıdır. Bunlar kısaca;
Tar hî Kayıtlar: Bulunulan yerde, kurum ve çevres nde hang olaylar, ac l durumlar, afetler,
gerçekleşm şt r.
Coğraf Konum: Bulunulan yerde neler olduğunu, neler n olab leceğ n araştırılmalıdır. Sel/su baskını
alanlarına yakınlık, fay hatlarına yakınlık g b .
Teknoloj k: Arızadan kaynaklanab lecek hususları araştırılmalıdır. Yangın-patlama-tehl kel madde

kazaları, güvenl k s stemler n n devre dışı kalması, haberleşme arızası-kes nt s , b lg sayar s stem
arızaları, soğutma-ısıtma s stem arızaları g b .
İnsan Kaynaklı Sorunlar: İnsan hatası (zayıf ve yeters z eğ t m, yeters z bakım-onarım, d kkats z ve
güvens z çalışma, aşırı yorgunluk ve uykusuzluk, s gara, alkol, uyuşturucu alışkanlıkları g b ) sonucu
olab lecek sorunlar araştırılıp tesp t ed lmel d r. Çalışanlara meslek ve tekn k eğ t m ver l p ver lmed ğ
araştırılmalıdır. İnsan hatası şyer ndek kazaların, had seler n, ac l durumların oluşmasında öneml hatta
en öneml sebeplerdend r. İnsan hatalarına sebep olan faktörler tesp t ed lmel d r.
F z ksel Şartlar: Kurumun f z k durumunu (konum, olması gereken emn yet tedb rler , zem n yapısı,
havalandırması ve aydınlatması) bel rlenmel d r. B naların proje ve yapım hatalarının olup olmadığını,
f z ksel şartların güvenl k gereks n m n arttırıp arttırmadığını araştırılmalıdır.
İdar Düzen: Hang tehl keler ve ac l durumlarla uğraşmakla, hang ler ne müdahale etmekle yükümlü
olunduğu araştırılmalıdır.
Tehl keler n, Ac l durumların Olma Olasılıklarının Tahm n
Doğru b r ac l durum planlaması ç n kurum çer s nde ve dışarısında gerçekleşecek Hem kurumdan
kaynaklanab lecek hem de kurum dışından kaynaklanab lecek olasılıkları araştırılmalıdır. İlk defa
olasılıklar tesp t ed l rken öznell kten kaçınmak pek mümkün olamasa da tehl ke le ac l durumla lg l
araştırma yaparak tehl ke prof l n çıkartılması hâl nde objekt f karar vermeye doğru adım adım yaklaşılır.
İnsanlara ve İşyer ndek Mülklere, Üret me Etk ler n n Değerlend r lmes
Her tehl ken n nsanlara etk s anal z ed lmel d r. Yaralanma ve ölüm olasılığı g b . Tehl keye maruz kalma
şablonunda nsan etk s sütununda b r derecelend rme yapılmalıdır. 1 düşük 4 yüksek olasılığı gösteren
1’den 4’e sınıflandırma kullanılab l r.
Her tür tehl ken n şyer ndek mülklere ve üret me etk s d kkate alınmalıdır. Burada 6331 sayılı yasada da
bel rt ld ğ üzere söz konusu tehl ke öncel kle ortadan kaldırılmaya çalışılmalı, mümkünse kame ed lmel ,
değ lse bu tehl kel madden n kullanım m ktarı azaltılmalı bunlara maruz kalan personel sayısı azaltılmalı
öncel k y ne toplu korunma tedb rler ne ver lmel en son olarak tüm personele k ş sel koruyucu
donanımları yaptıkları şe uygun olarak tem n ed lmel d r.
Öngörülen Tehl keler n Olma Olasılığının Sonuçlarının Değerlend r lmes
Burada lg l tehl ke doğru b ç mde değerlend r lmel d r. Çalışana, o sırada kurumda bulunan z yaretç ler
de dâh l tüm k ş lere ve kurumda yapılan şe etk s r sk anal z cetvel nde lg l sütunda 1 düşük, 4 yüksek
olacak şek lde 1 den 4 e kadar sınıflandırma yapılab l r. Bu değerlend rme 1’den 3’e ya da 1’den 20’ye
kadar da olab l r burada kurumun duyarlılığı devreye g recekt r. Aşağıdak etk ler değerlend r lmel d r:
İşe ara verme ş n kes lmes
İşe gelemeyen şç ler
Tes se, kuruma, b naya ulaşılamaması
Kontratların ve anlaşmaların yer ne get r lememes
Ceza ve yasal masraf ödemes yle karşılaşma
Kr t k malzeme, kr t k mal ve h zmetler n kes nt ye uğraması
Mal ve h zmet dağıtımın kes nt ye uğraması
Yukarıda da bel rt len etk ler değerlend r rken, sınıflandırırken Ac l Durum Yönet m ders kapsamında
ver len aşağıdak ölçütler kullanılab l r.
1. Önems z (Mekânın veya nsanların veya ş n %10’undan daha azını etk lemes )
2. Sınırlı (Mekânın veya nsanların veya ş n %10 la %25’ n etk lemes )
3. Kr t k (Mekânın veya nsanların veya ş n %25 le %50’s n etk lemes )
4. Felaket (Mekânın veya nsanların veya ş n %50’s nden fazlasını etk lemes )
7.2.2. Risk skoruna ulaşmak
R sk skoruna ulaşmak ç n ‘olasılık skorları’ le ‘toplanarak bulunan etk skorları’ çarpılır. R sk= Olasılık x
Etk (Ş ddet) Olasılık ve Etk ler x,y eksen nde r sk matr s nde göster ld kten sonra öncel kler bel rlenm ş
olur. R sk anal z çalışması sonucunda en yüksek puanı alan r skten başlamak üzere alınacak tedb rler ve
y leşt rme faal yetler n z planlanmalıdır.
7.3. Acil Durum Planın Hazırlanması ve Gözden Geçirilmesi
Yukarıda bel rtt ğ m z oluşturduğumuz ac l durum ek b bölüm 7.2.’de ver len r sk anal z n tamamladıktan
sonra hazırladığı planı yazılı hale get r p, üst yönet me sunar. Doğal olarak şetmedek mevcut kolay
halled leb l r (uygun yerlere uyarı levhalarının asılması, g b ) tesp tler n yanı sıra şletmen n bazı
noktalarındak üret mler ç n kame yapılması öngörüsü üst yönet m tarafından hayata geç r lmel d r.
Bu süreçte y ne yapılan ac l durum planının gerçek hayata olan uyumu prat k ed lmel d r. Bunun ç n d ğer
paydaşlarla rt bata geç lmel örneğ n yangın tatb katı yapılmalıdır. Y ne bu süreçte ac l durum ek pler
6331’da bel rt ld ğ üzere kurulmalı bunlara gerekl eğ t mler n ver lmes sağlanmalıdır. Örneğ n
personel n yangın ve lk yardım eğ t m alması sağlanmalıdır.
Prat kte gerçekleşt rmeye çalışılan tedb rler n uyumsuzluğu söz konusu se derhâl bu durum yen den
gözden geç r l p düzenlenmel d r. Planların tüm bölümlere dağıtılması unutulmamalıdır. Bu
departmanlardan yapılacak dönüşler muhakkak değerlend r lmel d r.
Yapılan ac l durum planları mümkünse 12 ayda b r rev ze ed lmel d r. Bu mümkün değ lse 29 Aralık 2012
tar hl İş Sağlığı ve Güvenl ğ R sk Değerlend rmes Yönetmel ğ uyarınca şyer n n tehl ke sınıfına uygun
olarak çok tehl kel sını a 2 yılda b r, tehl kel sını a 4 yılda b r ve az tehl kel sını a 6 yılda b r yen lenen
r sk değerlend rme formları le beraber yen den muhakkak değerlend r lmel d r.
Uygulamalar
Yaşadığınız bölgede olab lecek doğal tehl keler ve ac l durumları yazınız. Mevcut tehl kelere karşı ac l
durum planlaması yapınız. Hang kurumların b r arada çalışması gerekt ğ n bel rt n z.
Uygulama Soruları
1. Ac l durum planı ne şek lde yapılmalıdır?
2. Ac l durum plan entegrasyonu nasıl yapılır?
Bölüm Özeti
Bu bölümde ac l durum planları, entegrasyonu ve paydaşları ver lm şt r.
Ünite Soruları
1. 1) Aşağıdak lerden hang s ac l durum planlaması ek b nde yer alması d ğerler ne göre
daha az uygundur?
A) Kurum üst yönet c s
B) Mühend s
C) Tekn ker
D) Z yaretç ler
2. Ac l durum planı yapılırken hang s göz önüne alınmaz?
A) Tahl ye planı
B) Yangından korunma planı
C) İşç sağlığı ve ş güvenl ğ prosedürler
D) İşyer n n yıllık güneş alım m ktarı
3. Ac l durum planı hazırlanmasında hazırlık aşamasında aşağıdak lerden hang s yapılmaz?
A) Ac l durum planlama ek b n n oluşması
B) Ac l durum program ve pol t kanın bel rlenmes
C) Takv m ve bütçe hazırlanması
D) Yönet m desteğ aranmaksızın departman anal z yapılması
4. Aşağıdak lerden hang s ac l durum planlamasında takv m ve bütçe yapılması le

hedeflenenler arasında değ ld r?
A) Zaman sınırları ve öncel kler tanımlanması
B) Tatb katların bel rl b r düzene dâh l ed lmes
C) Ac l durum planlamasındak pol t kanın bel rlenmes
D) Danışmalık h zmet alab lmek ç n bütçe ayrılması
5. Ac l durum planlamasında kurumun hang temel b lg ler ne ulaşmak gerekl d r?
A) İst hdam ett ğ çalışan sayısı
B) Kurumun üret m b ç m
C) Kurumun ne ürett ğ
D) Kurumun üst yönet c kadro sayısı
6. Ac l durum planlaması yapılırken kurum ç yönet m desteğ le hedeflenen ned r?
A) Plan hazırlama sürec ndek ek b mot ve etmek
B) Planın olası başarısını azaltmak
C) Planın sadece yönet m n stekler doğrultusunda hazırlanmasını sağlamak

D) Planı yönet c ye veya yönet c vek l n n hazırlamasını sağlamak
7. Kurumlar ç n yapılan Ac l durum planları hang durumda d ğer durumlara nazaran rev ze
ed lmese de olur?
A) Kurumda üret m b ç m değ şt ğ nde
B) Kurumda üret len ürün değ şt ğ nde
C) Kurum b nası değ şt ğ nde
D) Kurumdan çalışan güvenl k görevl ler emekl olduğunda
8. Aşağıdak lerden hang s ac l durum planı hazırlamasında tehl ke ve r sk anal z yapılırken

gözden geç r len mevcut plan ve prosedürlerden b r değ ld r?
A) F nansman ve satın alma prosedürler
B) Tes s kapatma, şe ara verme ve tat l etme prosedürler
C) Çalışanların meden durumları
D) Tehl kel ve zararlı maddeler prosedürler
9. Aşağıdak lerden hang s nsan hatasına sebep olan nsan kaynaklı faktörlerden b r
değ ld r?
A) Alkol alışkanlığı
B) Havalandırma
C) Aşırı yorgunluk
D) Uykusuzluk
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. a 3. d 4. c 5. d 6. a 7. d 8. c 9. b
8. ACİL DURUM YÖNETİMİNDE GÖZ ÖNÜNDE

BULUNDURULMASI GEREKLİ HUSUSLAR
Giriş
Ac l durum planlaması tüm b reyler ve tüm kurumlar ç n herhang b r ac l durum gerekt ren olay
karşısında ne yapmaları gerekt ğ konusunda yönlend rmede öneml b r süreçt r. Bu anlamda
Cumhur yet m z n lk yıllarından bu yana afet ve ac l durumlar karşısında uyulması gerekenler le lg l pek
çok yasa ve yönetmel k yayınlanmıştır. 18 Haz ran 2013 tar hl 28681 sayılı İşyerler nde ac l durumlar
hakkında yönetmel k de bunlardan b r d r. Çalışma ve Sosyal Güvenl k Bakanlığına a t ş sağlığı ve
güvenl ğ n n denetlenmes ne da r çıkan d ğer yönetmel kler le beraber 6331 sayılı Yasa’ya dayanılarak
yayınlanmıştır. Bu bölümde sektörde çalışmayı hedefleyen öğrenc ler m ze yönetmel ğ n lg l maddeler
kısaca tanıtılacaktır. Bu yönetmel ğ n amacı, şyerler nde ac l durum planlarının hazırlanması, önleme,
koruma, tahl ye, yangınla mücadele, lk yardım ve benzer konularda yapılması gereken çalışmalar le bu
durumların güvenl olarak yönet lmes ve bu konularda görevlend r lecek çalışanların bel rlenmes le lg l
usul ve esasları düzenlemekt r.
Bu yönetmel ğ n 4 Maddes ’nde ac l durum; şyer n n tamamında veya b r kısmında meydana geleb lecek
yangın, patlama, tehl kel k myasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet g b ac l müdahale,
mücadele, lkyardım veya tahl ye gerekt ren olayları olarak tanımlanmıştır. Aynı yönetmel kte ac l durum
planı: şyerler nde meydana geleb lecek ac l durumlarda yapılacak ş ve şlemler dâh l b lg ler n ve
uygulamaya yönel k eylemler n yer aldığı plan olarak ver lm şt r.
Bu yönetmel k le ac l durumlara l şk n şveren (Madde 5) ve çalışanların (Madde 6) yükümlülükler

netleşt r lmeye çalışılmıştır.
İşveren n yükümlülükler
MADDE 5 – (1) İşveren n ac l durumlara l şk n yükümlülükler aşağıda bel rt lm şt r:
a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, ş ek pmanı le çevre şartlarını d kkate alarak meydana
geleb lecek ve çalışan le çalışma çevres n etk leyecek ac l durumları önceden değerlend rerek muhtemel
ac l durumları bel rler.
b) Ac l durumların olumsuz etk ler n önley c ve sınırlandırıcı tedb rler alır.
c) Ac l durumların olumsuz etk ler nden korunmak üzere gerekl ölçüm ve değerlend rmeler yapar.
ç) Ac l durum planlarını hazırlar ve tatb katların yapılmasını sağlar.
d) Ac l durumlarla mücadele ç n şyer n n büyüklüğü ve taşıdığı özel tehl keler, yapılan ş n n tel ğ ,
çalışan sayısı le şyer nde bulunan d ğer k ş ler d kkate alarak; önleme, koruma, tahl ye, yangınla
mücadele, lk yardım ve benzer konularda uygun donanıma sah p ve bu konularda eğ t ml yeterl sayıda
çalışanı görevlend r r ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar.
e) Özell kle lk yardım, ac l tıbb müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, şyer dışındak
kuruluşlarla rt batı sağlayacak gerekl düzenlemeler yapar.
f) Ac l durumlarda enerj kaynaklarının ve tehl ke yaratab lecek s stemler n olumsuz durumlar
yaratmayacak ve koruyucu s stemler etk lemeyecek şek lde devre dışı bırakılması le lg l gerekl
düzenlemeler yapar.
g) Varsa alt şveren ve geç c ş l şk s kurulan şveren n çalışanları le müşter ve z yaretç g b şyer nde
bulunan d ğer k ş ler ac l durumlar konusunda b lg lend r r.
(2) Ac l durumlarla lg l özel görevlend r len çalışanların sorumlulukları şverenler n konuya l şk n

yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
Çalışanların yükümlülük ve sorumlulukları
MADDE 6 – (1) Çalışanların ac l durumlarla lg l yükümlülükler aşağıda bel rt lm şt r:
a) Ac l durum planında bel rt len hususlar dâh l nde alınan önley c ve sınırlandırıcı tedb rlere uymak.
b) İşyer ndek mak ne, c haz, araç, gereç, tes s ve b nalarda kend ler ve d ğer k ş ler n sağlık ve güvenl ğ n
tehl keye düşürecek ac l durum le karşılaştıklarında; hemen en yakın am r ne, ac l durumla lg l
görevlend r len sorumluya veya çalışan tems lc s ne haber vermek.
c) Ac l durumun g der lmes ç n, şveren le şyer dışındak lg l kuruluşlardan olay yer ne nt kal eden
ek pler n tal matlarına uymak.
ç) Ac l durumlar sırasında kend s n n ve çalışma arkadaşlarının hayatını tehl keye düşürmeyecek şek lde
davranmak.
(2) İşveren, çalışanların kend ler veya d ğer k ş ler n güvenl ğ ç n c dd ve yakın b r tehl ke le
karşılaştıkları ve am r ne hemen haber veremed kler durumlarda; stenmeyen sonuçların önlenmes ç n,
b lg ler ve mevcut tekn k donanımları çerçeves nde müdahale edeb lmeler ne mkân sağlar. Böyle b r
durumda çalışanlar, hmal veya d kkats z davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu
tutulamaz.
Aynı yönetmel ğ n 7. Maddes ’nde ac l durum planının hazırlanması le lg l hususlar ver lm şt r.
Ac l durum planı
MADDE 7 – (1) Ac l durum planı, tüm şyerler ç n tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere ac l
durumların bel rlenmes , bunların olumsuz etk ler n önley c ve sınırlandırıcı tedb rler n alınması,
görevlend r lecek k ş ler n bel rlenmes , ac l durum müdahale ve tahl ye yöntemler n n oluşturulması,
dokümantasyon, tatb kat ve ac l durum planının yen lenmes aşamaları zlenerek hazırlanır.
Ac l durum planı yapılmaya başlanmadan önce ac l durum oluşturab lecek durumlar bel rlenmel d r.
Yönetmel ğ n 8. Maddes ’nde ac l durumları bel rlemede d kkat ed lecek hususlar şöyle ver lmekted r;
a) R sk değerlend rmes sonuçları

b) Yangın, tehl kel k myasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ht mal
c) İlk yardım ve tahl ye gerekt recek olaylar
ç) Doğal afetler n meydana gelme ht mal
d) Sabotaj ht mal
Yukarıda bel rt len konular üzer nden hazırlanan ac l durum planında şveren, bel rled ğ mümkün ve
muhtemel ac l durumların oluşturab leceğ zararları önlemek ve daha büyük etk ler n sınırlandırmak
üzere gerekl tedb rler alır. Ac l durumların olumsuz etk ler nden korunmak üzere tedb rler bel rlen rken
gerekl olduğu durumda ölçüm ve değerlend rmeler yapılır. Burada alınacak tedb rler, r sklerden
korunma lkeler ne uygun olur ve toplu korumayı esas alır (Madde 9/ Önley c ve sınırlandırıcı tedb rler).
İşveren şyer nde meydana geleb lecek ac l durumlar sırasında uyarı verme, arama, kurtarma, tahl ye,
haberleşme, lk yardım ve yangınla mücadele g b uygulanması gereken ac l durum müdahale
yöntemler n bel rler ve yazılı hale get r r. Ac l durumda tahl ye sonrası, şyer dâh l nde kalmış olab lecek
çalışanların bel rlenmes ç n sayım da dâh l olmak üzere gerekl kontroller yapılır. İşveren, şyer nde ac l
durumların meydana gelmes hâl nde çalışanların bu durumun olumsuz etk ler nden korunması ç n
bulundukları yerden güvenl b r yere g deb lmeler amacıyla zleneb lecek uygun tahl ye düzenlemeler n
ac l durum planında bel rt r ve çalışanlara önceden gerekl tal matları ver r. İşyerler nde yaşlı, engell ,
gebe veya kreş var se çocuklara tahl ye esnasında refakat ed lmes ç n tedb rler alınır (Madde 10).
İşyer nde Ac l durum müdahale ve tahl ye yöntemler oluşturulurken 27/11/2007 tar hl ve 2007/12937
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla yürürlüğe konulan B naların Yangından Korunması Hakkında Yönetmel k
hükümler d kkate alınır. Ac l durum müdahale ve tahl ye yöntemler oluşturulurken çalışanlar dışında
müşter , z yaretç g b şyer nde ulunması muhtemel d ğer k ş ler de göz önünde bulundurulur (Madde 10).
Bu yönetmel ğ n en öneml maddeler nden b r de 11. Madde’de ver lm şt r. Burada ac l durum sırasında
şyer nde çalışan k ş sayısı le ac l durum sırasında oluşturulması gereken ac l durum ek pler n n yapıları
ver lm şt r. Buna göre;
(1) İşveren; şyerler nde tehl ke sınıflarını tesp t eden Tebl ğ’de bel rlenm ş olan çok tehl kel sını a yer
alan şyerler nde 30 çalışana, tehl kel sını a yer alan şyerler nde 40 çalışana ve az tehl kel sını a yer
alan şyerler nde 50 çalışana kadar;
a) Arama, kurtarma ve tahl ye,

b) Yangınla mücadele,
konularının her b r ç n uygun donanıma sah p ve özel eğ t ml en az b rer çalışanı destek elemanı olarak
görevlend r r. İşyer nde bunları aşan sayılarda çalışanın bulunması hâl nde, tehl ke sınıfına göre her 30, 40
ve 50’ye kadar çalışan ç n b rer destek elemanı daha görevlend r r.
(2) İşveren, lkyardım konusunda 22/5/2002 tar hl ve 24762 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İlkyardım
Yönetmel ğ esaslarına göre destek elemanı görevlend r r.
(3) Her konu ç n b rden fazla çalışanın görevlend r lmes gereken şyerler nde bu çalışanlar konularına
göre ek pler hâl nde koord nel olarak görev yapar. Her ek pte b r ek p başı bulunur.
(4) İşveren tarafından ac l durumlarda ek pler arası gerekl koord nasyonu sağlamak üzere çalışanları
arasından b r sorumlu görevlend r l r.
(5) 10’dan az çalışanı olan ve az tehl kel sını a yer alan şyerler nde b r nc fıkrada bel rt len yükümlülüğü
yer ne get rmek üzere b r k ş görevlend r lmes yeterl d r.
Ac l durum planlarının dokümante ed lmes n n önem 7. Bölümde de ver lm şt r. Yönetmel ğ n 12.

Maddes ac l durum planının dokümantasyonun hang konuları kapsaması gerekt ğ şu şek lde ver lm şt r;
a) İşyer n n unvanı, adres ve şveren n adı.

b) Hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı.
c) Hazırlandığı tar h ve geçerl l k tar h .
ç) Bel rlenen ac l durumlar.
d) Alınan önley c ve sınırlandırıcı tedb rler.
e) Ac l durum müdahale ve tahl ye yöntemler .
f) Aşağıdak unsurları çeren şyer n veya şyer n n bölümler n gösteren krok :
1. Yangın söndürme amaçlı kullanılacaklar da dâh l olmak üzere ac l durum ek pmanlarının

bulunduğu yerler.
2. İlkyardım malzemeler n n bulunduğu yerler.
3. Kaçış yolları, toplanma yerler ve bulunması hâl nde uyarı s stemler n n de yer aldığı tahl ye planı.
4. Görevlend r len çalışanların ve varsa yedekler n n adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve let ş m
b lg ler .
5. İlk yardım, ac l tıbb müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında şyer dışındak
kuruluşların rt bat numaraları.
(2) Ac l durum planının sayfaları numaralandırılarak; hazırlayan k ş ler tarafından her sayfası paraflanıp,
son sayfası mzalanır ve söz konusu plan, ac l durumla mücadele edecek ek pler n kolayca ulaşab leceğ
şek lde şyer nde saklanır.
(3) Ac l durum planı kapsamında hazırlanan krok b na ç nde kolayca görüleb lecek yerlerde asılı olarak
bulundurulur.
Hazırlanan ac l durum planının uygulama adımlarının düzenl olarak tak p ed leb lmes ve
uygulanab l rl ğ nden em n olmak ç n şyerler nde yılda en az b r defa olmak üzere tatb kat yapılır,
denetlen r ve gözden geç r lerek gerekl düzelt c ve önley c faal yetler yapılır. Gerçekleşt r len tatb katın
tar h , görülen eks kl kler ve bu eks kl kler doğrultusunda yapılacak düzenlemeler çeren tatb kat raporu
hazırlanır. Gerçekleşt r len tatb kat net ces nde varsa aksayan yönler ve kazanılan deney mlere göre ac l
durum planları gözden geç r lerek gerekl düzeltmeler yapılır. B rden fazla şyer n n bulunduğu ş
merkezler , ş hanlarındak şyerler nde tatb katlar yönet m n koord nasyonu le yürütülür (Madde 13 /
Tatb kat).
İşyer nde, bel rlenm ş olan ac l durumları etk leyeb lecek veya yen ac l durumların ortaya çıkmasına
neden olacak değ ş kl kler n meydana gelmes hâl nde etk n n büyüklüğüne göre ac l durum planı
tamamen veya kısmen yen len r. Ayrıca hazırlanmış olan ac l durum planları; tehl ke sınıfına göre çok
tehl kel , tehl kel ve az tehl kel şyerler nde sırasıyla en geç k , dört ve altı yılda b r yen len r (Madde 14 /
Ac l durum planının yen lenmes ).
Ac l durumlar karşısında çalışanların b lg lend r lmes ve eğ t m şveren n sorumluluğu olarak

yönetmel ğ n 15 maddes nde şu şek lde ver lm şt r.
1. Tüm çalışanlar ac l durum planları le arama, kurtarma ve tahl ye, yangınla mücadele, lkyardım
konularında görevlend r len k ş ler hakkında b lg lend r l r.
2. İşe yen alınan çalışana, ş sağlığı ve güvenl ğ eğ t mler ne lave olarak ac l durum planları le lg l
b lg lend rme yapılır.
3. Ac l durum konularıyla lg l özel olarak görevlend r lenler, yürütecekler faal yetler le lg l özel
olarak eğ t l r. 11’ nc Madde’n n b r nc fıkrası uyarınca görevlend r len çalışanlara, eğ t mler n
şyer nde ş güvenl ğ uzmanı veya şyer hek m tarafından ver lmes hâl nde bu durum şveren le
eğ t m verenlerce mzalanarak belgelend r l r.
Ayrıca y ne bu yönetmel kte büyük endüstr yel tes slerde ac l durum planı hazırlanması (Madde 16),
B rden fazla şveren olması durumunda ac l durum planlarının hazırlanması (Madde 17), Asıl şveren ve alt
şveren l şk s n n bulunduğu şyerler nde ac l durum planları (Madde 18) ve B r aydan kısa sürel geç c
şlerde ac l durum planlaması (Madde 19) başlıklarına da değ n lm şt r.
8.1. Acil Durum Plan Türleri ve Entegrasyonu
Ac l durum planları genel olarak stratej k, takt k ve operasyonel yaklaşımla hazırlanır.
Stratej k planlar, kurum ve kuruluşların orta ve uzun vadel amaçlarını, temel lke ve pol t kalarını, hedef
ve öncel kler n , performans ölçütler n , hedefler ne ulaşab lmek ç n zlenecek eylem ve yöntemler le
kaynak dağılımını çer r. Örneğ n Türk ye afet yönet m stratej belges .
Takt k planlar; roller , sorumlulukları, görevler tanımlar ve h zmet gruplarının yapacakları çalışmalar le
eylemler fade eder. Örneğ n Türk ye afet müdahale planı, Türk ye afet r sk azaltma planı, Türk ye afet
y leşt rme planı
Operasyonel planlarda se personel, ek pman ve kaynak yönet m g b detaylar yer alır. Örneğ n İl afet
müdahale planı, Yerel düzey h zmet grubu operasyon planı g b (TAMP, 2013).
Türk ye Afet Müdahale Planı (TAMP), takt k yaklaşımla hazırlanmış olup afet ve ac l durumlara l şk n
müdahale çalışmalarında görev alacak, h zmet grupları ve koord nasyon b r mler ne a t roller ve
sorumlulukları tanımlamaktadır. TAMP, ulusal ve yerel boyutta afet ve ac l durumlarda müdahale
çalışmalarının nasıl yürütüleceğ n ortaya koyan b r üst plan olarak muhtemel afet ve ac l durumların türü
ve ölçeğ ne göre uyarlanab l r, esnek ve modüler yapıya sah p müdahale organ zasyon s stem n
açıklamaktadır(TAMP, 2013).
H zmet gruplarının ana çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluşlar kend h zmet alanlarında, destek
çözüm ortakları le b rl kte ulusal h zmet grubu planlarını takt k yaklaşıma göre hazırlayacak ve bu
planlarda h zmet grubu ek pler n oluşturarak her b r ek b n görev, yetk , sorumluluk ve ş akışlarını
bel rleyecekt r. Ayrıca AFAD Basın ve Halkla İl şk ler Müşav rl ğ tarafından Afet ve Ac l Durumlarda Medya
İlet ş m Planı hazırlanacaktır(TAMP, 2013).
Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkezler Yönetmel ğ nde yer alan büyük ölçekl doğal afetler, toplu nüfus
hareketler , yangınlar, teknoloj k kazalar, k myasal, b yoloj k, radyoloj k ve nükleer kazalar veya olayları,
hava ve den z aracı kazaları, tehl kel ve salgın hastalıklar konuları le lg l olay türler d kkate alınarak
görev yapacak bakanlık, kurum ve kuruluşlar bel rt lm şt r. Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulu TAMP
kapsamında hang olay türler ne yönel k ulusal düzeyde plan hazırlanacağına karar ver r. İlg l kurumlar
kararın tebl ğ nden t baren altı ay ç nde planlarını hazırlar. Ulusal düzey h zmet grubu planlarında afet
türler n n tamamı d kkate alınarak planlama ve kapas te gel şt rme yapılmalıdır. Bu hususta çalışması
gereken h zmet grupları aşağıdak tabloda bel rt lm ş olup, h zmet grubu planlarında afet türler ne
yönel k görevler bel rt lmel d r(TAMP, 2013).
Olay Türü- Hizmet Grupları Tablosu (Kaynak: TAMP 2013)
Afet ve Ac l Durum Yönet m Merkez kurulan lçelerde l afet müdahale planı d kkate alınarak lçe afet
müdahale planları hazırlanır. İl afet müdahale planı İAADM tarafından, lçe AADYM olmayan lçeler de
d kkate alacak şek lde hazırlanacaktır. Ulusal düzeyde ana çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluşun il
teşkilatı, yerel düzeyde il hizmet grubu operasyon planını diğer destek çözüm ortakları ile birlikte
hazırlayacaktır. Operasyon planlarında; haberleşme s stem ve b lg ler , toplanma yerler , nt kal
planlaması, rapor ve form örnekler , müdahale çalışmalarında ek pler ve alt ek plere görevlend r lecek
personel, alet, ek pman, araç, gereç vb. kaynak envanterler , s akışları, vard ya planlaması ve standart
operasyon prosedürler yer alacaktır. Bu planlar l afet müdahale planına eklenecekt r (TAMP, 2013).
Ulusal ve yerel düzeyde, h zmet grubu ana çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluşların planların
hazırlanmasında göz önünde bulundurmaları gereken hususlar aşağıdak g b d r (TAMP, 2013):
Görev sırasında karşılaşılab lecek tehl ke ve r skler mümkün olduğunca bel rlemek,
Kend h zmet grubunun sorumluluk alanında bulunan tüm mkân ve kab l yetler güç ve kaynak
olarak tesp t etmek,
Görev sırasında karşılaşılacak r sk ve zararları azaltmak amacıyla mümkün olduğunca kapas tey
gel şt rmek,
Tüm afet ve ac l durumlara karşı her sev yede hazırlıkları fa etmek,
İlg l kurumlar arasında şb rl ğ ve koord nasyonu sağlamak,
Tüm b lg ler düzenl olarak güncellemek,
Görev alanına g ren konularla lg l eğ t mler ve tatb katlar düzenlemek ve lg l d ğer tatb katlara
katılmak,
H zmet grubu ve ek pler n kurulusu, görevler , çalışma usul ve esaslarını ayrıntılı b r şek lde düzenlemek,
ulusal ve yerel düzey ek pler tarafından uygulanmasını sağlamak.
8.2. Acil Durum Plan Hazırlama Süreci
Plan hazırlama sürec
1. Organ zasyon,
2. Anal z,
3. Kapas te gel şt rme ve
4. Entegrasyon
sürec olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Süreçler aşağıda açıklanmıştır (TAMP, 2013).
8.2.1. Organizasyon süreci
Organ zasyon sürec şu adımlardan oluşmuştur (TAMP, 2013);
H zmet grubunun oluşturulması: H zmet grupları ana çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluş ve destek
çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluşlardan oluşmaktadır.
H zmet grubunun süreç anal z n n yapılması: Yapılacak h zmetlerle lg l olarak afet önces , sırası ve
sonrasında yapılacak görev ve çalışmalar bel rlenecekt r.
H zmet grubunun kend ç nde süreç anal z çerçeves nde ş bölümü yapması: Süreç anal z sonucunda
bel rlenen görev ve çalışmalar h zmet grubunda yer alan kurum ve kuruluşlar arasında açıkta bırakılan h ç
b r görev kalmamak kaydıyla paylaşılacaktır.
H zmet grubu ek pler n n kurulması: Yapılacak çalışmaların n tel ğ ne göre ek pler teşk l ed lerek her b r
ek b n organ zasyon, planlama ve yönet m sekl n n bel rlenmes gerekmekted r. Olay sev yes açısından
gereken sayıda alt ek p oluşturulması önem arz etmekted r.
8.2.2. Analiz Süreci
Türk ye Afet Müdahale Planı, 2013 ‘de anal z sürec şu şek lde ver lm şt r.
H zmet grubunun kaynak-envanter tesp t : Afet ve ac l durumlarda söz konusu h zmet n (örneğ n def n
h zmetler ) yapılab lmes ç n afet bölges ne merkezden ve tüm llerden ulaştırılacak personel, araç, gereç,
malzeme, alet, ek pmanın (örneğ n; cenaze nak l aracı, tabut, ceset torbası vb.) bel rlenmes ,
H zmet gruplarının b rb rler le ş b rl ğ n n bel rlenmes ve düzenlenmes
H zmet grubu saha destek ek pler n n nt kal planlaması: Afet bölges ne g decek ek pler n bölgeye nasıl
ulaşacaklarının planlanması,
H zmet grubu destek kaynaklarını nt kal planlaması: Afet bölges ne g decek araç, gereç, teçh zat, alet ve
ek pmanın bölgeye nasıl ulaştırılacağının planlanması,
H zmet grubu 0. dak ka planlaması: Afet olduğu anda h zmet grubu personel n n lk andan t baren ne
yapacağının planlanması,
H zmet grubu ac l durum rt bat numaralarının tesp t : Afet ve ac l durumlarda h zmet grubunun öncel kle
rt bat kurması gereken k ş ve b r mler n her türlü let ş m b lg ler n n bel rlenmes ve öncel klend r lmes ,
Bakanlıkların afet ve ac l durum yönet m merkezler n n teşk l : Bakanlıkların afet ve ac l durum yönet m
merkezler n n standartlara uygun hale get r lerek sürekl 24 saat esasına göre çalışır halde tutulması,
gerekl b l ş m ve let ş m altyapılarının kurulması,
H zmet grubunun raporlama ve haberleşme usuller n n tesp t : Afet n lk anından t baren söz konusu
h zmetle lg l talep ed lecek raporların formatlarının bel rlenmes , raporlama adresler n n ve
prosedürler n n bel rlenmes , haberleşme usuller n n tesp t .
8.2.3. Kapasite Geliştirme Süreci
Kapas te gel şt rme sürec senaryo çalışmalarının yapılması le başlar. Kurumun yetk nl ğ farklı
senaryolar le sınanır. Hazırlanan senaryo sonuçlarına göre kurumda kapas ten n yeters z kaldığı noktalar
(personel, malzeme, ek pman vb.) gel şt r l r, arttırılır. Kapas te artırımı ç n projeler ve f nansman
takv m n n bel rlen r ve sonuçta organ zasyon ve anal z süreçler sonrası planlar kâğıda dökülür (TAMP,
2013).
8.2.4. Entegrasyon Süreci
Entegrasyon sürec nde hazırlanan ac l durum planları tüm h zmet grupları let l r ve dâh l olmaları
sağlanır. Bu süreçte farklı b r mlerden gelen ac l durum planları da bütünleşt r l r.
Ulusal düzey h zmet grubu sorumlusu bakanlığın yerel teşk latları tarafından hazırlanacak operasyonel
planların l afet müdahale planlarına entegrasyonu sağlanır.
Ac l durumlar ç n ht yaç duyulan konularda mevzuat değ ş kl ğ ç n yapılacak çalışmalar, h zmet

gruplarının personel, haberleşme, mesaj, b lg aktarımı, raporlara ve envanterlere ulaşımı sağlayacak
ortak b lg şlem portalı hazırlanır. Ac l durum planlarına yönel k eğ t mler ve masa başı ve saha
tatb katları yapılır (TAMP, 2013).
8.3. Acil Durum Planlarında Kullanılacak Varsayımlar
Afet ve ac l durum planlarının hazırlanmasında d kkate alınacak başlıca varsayımlar şunlardır (TANP,
2013):
Muhtemel afet n geçm ş yıllarda o bölgede meydana gelen en büyük çaplı afetten daha büyük ve
yaygın olab leceğ , geçm şte b l nen afet hasarı olmasa dah afet tehl ke har tasındak olası afetler n
meydana geleb leceğ ,
Küresel ısınma, kl m değ ş kl ğ , kuraklık g b yavaş gel şen doğal afetler n süreç ç nde daha
önceden h ç yaşanmamış sonuçlar oluşturab leceğ ,
Afetlerde yangınların çıkab leceğ , sanay ve enerj tes sler nde yangın, patlama, k myasal sızma,
akaryakıt veya petrol sızıntısı ve gaz kaçakları g b k nc l afetler meydana geleb leceğ , aynı anda
b rden fazla afetle b rden mücadele ed lmes gerekeb leceğ ,
Zarar gören b naların çok olab leceğ , açıkta kalan a leler n barınma problemler n n artab leceğ ,
Afet bölges ve dışında ulaşım taleb n n artab leceğ ,
Ulaşım yollarında ve tes sler nde hasarlar meydana geleb leceğ , ulaşımın b r süre aksayab leceğ
veya durab leceğ ,
Barajların, santraller n, akaryakıt depo ve tes sler le d ğer öneml b na ve tes sler n hasar
göreb leceğ veya tamamen yıkılab leceğ , bu hasarlardan kaynaklanan can, mal kayıplarının
olab leceğ ,
İlet ş m ve haberleşme s stemler n n kes nt ye uğrayab leceğ ,
Elektr k, doğalgaz, çme suyu, arıtma ve kanal zasyon tes sler n n ağır hasar göreb leceğ ve
çalışamaz hale geleb leceğ , bu durumun susuzluğa ve salgın hastalıklara yol açab leceğ , ısınma,
aydınlatma ve enerj sorunlarının ortaya çıkab leceğ ,
Afet n, gece veya sabaha karşı meydana geleb leceğ , mesa saatler çer s nde veya tat l günler nde,
kış veya yaz şartlarından b r s nde olab leceğ ,
Hasarın büyük olab leceğ , enkaz altında nsanların kalab leceğ ,
Kuvvetl artçı veya başka depremler sonucunda b naların hasar düzey n n artab leceğ hatta
yıkılab leceğ ,
Gıda, laç, ısınma, barınma vb. temel ht yaçlarda sıkıntılar meydana geleb leceğ ,
Hükümet b nası, sağlık ve eğ t m tes sler g b kr t k tes sler n hasara uğrayab leceğ ,
Görevl personel ve a leler n n de afetten etk leneb leceğ ,
Afet bölges nde görevlend r len ek pler n de barınma, ısınma, y yecek ve çecek ht yaçlarının
olab leceğ ,
Afet bölges nde asay ş sorunlarının olab leceğ , toplumsal olayların olab leceğ ,
Y yecek, çecek, g yecek, barınma ve benzer ac l yardım ht yaçlarının bel rlenmes nde ve
tem n nde ac l yardım süres n n 15 günden daha fazla olab leceğ ,
Kış ve yaz şartlarının genel hayatı etk leyecek derecede olumsuz geçeb leceğ , yaz aylarında
gerçekleşen b r afet n etk ler n n kış aylarında da devam edeb leceğ ,
Afet n ve varsa k nc l afetler n etk alanının b rden fazla l kapsayacak büyüklükte olab leceğ , bu
nedenle destek ller n de yardımına ht yaç duyulab leceğ ,
Olay bölges nde nc neb l r gruplar ve yabancı uyruklu k ş ler n olab leceğ ,
Kontrolsüz nüfus hareketler n n olab leceğ ,
KBRN tehd t ve tehl keler n n olab leceğ ,
Karant na önlemler n n gerekeb leceğ ,
Tahl ye ve yerleşt rme gerekeb leceğ ,
Kültürel ve tar h m rasın etk leneb leceğ ,
Komşu ülkelerde yaşanab lecek afetler n ülkem z de etk leyeb leceğ ,

Yaşanan afetler sonrası ekonom k kr zler n tet kleneb leceğ .
Yukarıdak varsayımlar, genel olup bölgen n zarar göreb l rl ğ d kkate alınarak oluşab lecek her afet ç n
somut varsayımlar tesp t ed lmel ve planlar bu değerlend rmeler doğrultusunda yapılmalıdır (TAMP,
2013).
8.4. Planın Takibi, Geliştirilmesi, Güncellenmesi, Eğitim ve Tatbikatlar
H zmet grubundan sorumlu ana çözüm ortağı bakanlık, kurum ve kuruluş hazırlayacağı ulusal düzey
h zmet grubu planını ve ekler n , personel, malzeme, araç, gereç vb. ht yaçları yönünden tak p eder. Bu
konularda eks kl k ve/veya değ ş kl kler meydana geld ğ nde planı ve ekler n güncelleşt r r. Plan, ulusal
ve uluslararası eğ t m ve tatb katlar, gel şen yen teknoloj ler ve yapılan görevler d kkate alınarak
gel şt r l r (TAMP, 2013).
TAMP, Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulunca onaylanır. Ulusal düzey h zmet grubu planları b rb rler
arasındak uyum ve standartların sağlanab lmes ç n Başkanlık bünyes nde oluşturulacak b r m
tarafından ncelenerek onay aşamasına get r l r, Başbakan veya Başkanlığın bağlı olduğu Başbakan
Yardımcısının onayı le yürürlüğe g rer. İl afet müdahale planları, b rb rler arasındak uyum ve
standartların sağlanab lmes ç n Başkanlık bünyes nde oluşturulacak b r m tarafından ncelenerek
ver lecek uygun görüş sonrası, val ler tarafından onaylanarak yürürlüğe g rer. H zmet grubu operasyon
planları l afet müdahale planının ek d r ve İAADKK tarafından onaylanır, AFAD ve lg l bakanlığa/kuruluşa
b lg amaçlı gönder l r. Ulusal ve yerel düzeydek h zmet grubu planlarının eğ t m ve tatb katları
planlarında bel rt len sayıda yapılır. Tekl yıllarda Ulusal Afet Tatb katı düzenlen r (TAMP, 2013).
Ulusal Afet Müdahale Organizasyon Şeması (Kaynak: TAMP, 2013)
Yerel Afet Müdahale Organizasyon Şeması (Kaynak: TAMP, 2013)
B r afet ve ac l durum sırasında ülkem zde loj st k planlama ve şb rl ğ amaçlı 15 bölge oluşturulmuştur.
Bunlar aşağıdak şek lde ver lm şt r. Ayrıca Türk ye afet müdahale planı 2013’te hang şeh rde b r ac l
durum gerçekleşt ğ nde ona yardım edecek 1. grup ve 2. grup destek komşu destek ller le arama-
kurtarma b rl k müdürlükler ayrıntılı olarak ver lm şt r. Afet ve ac l durum olayı sonrası AFAD tarafından
lan ed len sev yen n 2, 3 veya 4 olması hâl nde görevlend r len ek pler “m n mum 72, maks mum 120
saat” kend kend ne yetecek şek lde personel, araç, gereç le sosyal (Barınma, beslenme, h jyen
malzemes vb.) ve of s ht yaçlarını karşılayacaklardır. Bel rt len süre aşımında veya çalışma süres ç nde
ortaya çıkab lecek lave ht yaçlar H zmet Grupları Loj st ğ H zmet Grubu tarafından sağlanacaktır.
Dolayısıyla her h zmet grubu afetlere hazırlık kapsamında kend loj st k planlamasını önceden yapacaktır,
gerek yorsa kapas te oluşturacaktır (TAMP, 2013).
Lojistik Bölge Haritası (Kaynak: TAMP, 2013)
Ayrıca Türk ye Afet Müdahale Planında Ulusal düzey ve yerel düzey h zmet grubu plan formatları, Afet
müdahale plan formatları, H zmet grubu operasyon plan formatı, ac l durum planlarında yapılan
değ ş kl k sonrası bunların şlend ğ değ ş kl k cetvel formatı da ekler arasında ver lm şt r.
Uygulamalar
Yaşadığınız şeh rde olab lecek doğal tehl keler ve ac l durumlara karşı destek olacak 1. grup ve 2. grup
ller doğal tehl ke ve ac l durum bakımından değerlend r n z. Mevcut tehl kelere karşı ac l durum
planlaması yapınız. Hang kurumların b r arada çalışması gerekt ğ n bel rt n z.
Uygulama Soruları
1. Ac l durum planı ne şek lde yapılmalıdır?
2. Ac l durum plan entegrasyonu nasıl yapılır?
Bölüm Özeti
Bu bölümde şyerler nde ac l durumlar hakkında yönetmel k ve Türk ye afet müdahale planı ncelerek b r
ac l durum planın hazırlanması sırasında d kkat ed lmes gereken hususlar, yen den değerlend r lm şt r.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s ac l durum plan hazırlama sürec ne dâh l değ ld r?
A) Organ zasyon
B) Müdahale
C) Kapas te gel şt rme
D) Entegrasyon
2. Ac l durum planı yapılırken kapas te gel şt rme sürec nde ne yapılmaz?
A) Senaryo çalışmalarının yapılması
B) Kapas te artırımı ç n proje takv m hazırlanması
C) Kapas te artırımı ç n f nansman takv m hazırlanması
D) H zmet grubu ek pler n n kurulması
3. Afet ve ac l durum olayı sonrası AFAD tarafından lan ed len ac l durum sev yes n n 2, 3
veya 4 olması hâl nde görevlend r len ek pler n m n mum ve maks mum kaç saat çer s nde
afet ve ac l duruma müdahale ed lmes öngörülmekted r?
A) M n mum 72, Maks mum 120 saat
B) M n mum 72, Maks mum 100 saat
C) M n mum 48, Maks mum 120 saat
D) M n mum 48, Maks mum 100 saat
4. B r afet ve ac l durum sırasında ülkem zde loj st k planlama ve şb rl ğ amaçlı kaç bölge
oluşturulmuştur?
A) 5
B) 15
C) 25
D) 35
5. Ac l durum planlamasında aşağıdak lerden hang s göz önüne alınmaz?
A) R sk değerlend rmes sonuçları
B) Yangın, tehl kel k myasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ht mal
C) İlk yardım ve tahl ye gerekt recek olaylar
D) Doğal afetler
6. Ac l durum planlamasında organ zasyon aşamasında aşağıdak lerden hang s göz önüne
alınmaz?
A) R sk değerlend rmes sonuçları.
B) H zmet grubunun oluşturulması
C) H zmet grubu ek pler n n kurulması
D) H zmet grubunun süreç anal z n n yapılması
7. Ac l durum planlamasında entegrasyon sürec nde asıl hedeflenen ned r?
A) R sk değerlend rmes sonuçları
B) Tehl ke anal z yapmak
C) H zmet grubu ek pler n n kurulması
D) H zmet gruplarının personel, haberleşme, mesaj, b lg aktarımı, raporlara ve envanterlere

ulaşımı
8. Ac l durum planlamasında entegrasyon sürec nde ne yapılmaz?
A) Ac l durum planları tüm h zmet gruplarına let l r.
B) Ac l durum planlarına tüm h zmet grupları dâh l ed l r.
C) R sk değerlend rmes yapılır.
D) Ac l durum planlarının l afet müdahale planlarına entegrasyonu sağlanır.
9. İl afet müdahale planları, b rb rler arasındak uyum ve standartların sağlanab lmes ç n

Başkanlık bünyes nde oluşturulacak b r m tarafından ncelenerek ver lecek uygun görüş
sonrası, k m tarafından onaylanarak yürürlüğe g rer?
A) Başbakan
B) AFAD Başkanı
C) Val
D) İç şler Bakanlığı Müsteşarı
10. Ulusal düzey h zmet grubu planları b rb rler arasındak uyum ve standartların
sağlanab lmes ç n Başkanlık bünyes nde oluşturulacak b r m tarafından ncelenerek onay
aşamasına get r l r, k m tarafından onaylanarak yürürlüğe g rer?
A) Başbakan
B) AFAD Başkanı
C) Val
D) İç şler Bakanlığı Müsteşarı
CEVAP ANAHTARI
1. b 2. d 3. a 4. b 5. d 6. a 7. d 8. c 9. c 10. a
9. BELİRLİ TEHLİKELER
Giriş
Bu bölümde ac l durum yaratan bel rl tehl keler ayrıntılı olarak ncelenecekt r.
9.1. Yangın
Yangın, madden n ısı ve oks jenle b rleşmes sonucu oluşan yanma reaks yonlarının neden olduğu doğal
afett r. Yangınların oluştukları coğraf k alanda madd hasarlara neden olmasından z yade, orada yaşayan
canlılar ve ekoloj k denge üzer nde son derece olumsuz etk ler vardır.
Yangın sınıfları;
A Sınıfı Yangınlar: Katı madde yangınlarıdır. Bunlar odun, kömür g b maddelerd r. Soğutma ve yanıcı
madden n uzaklaştırılması le söndürüleb l r.
B Sınıfı Yangınlar: Yanab len sıvılar bu sınıfa g rer. Benz n ve yağ g b yanab len sıvılardır. Soğutma (s s
hâl nde su) ve boğma (Karbond oks t, köpük ve kuru k myev toz) le söndürüleb l r.
C Sınıfı Yangınlar: L k t petrol gazı, hava gazı, h drojen g b yanab len çeş tl gazların yanması le oluşan
yangınlardır. Kuru k myev toz, halon 1301 ve halon 1211 kullanarak söndürüleb l r.
D Sınıfı Yangınlar: Bu t p yangınlar magnezyum, alüm nyum t tan g b metaller n yangınlarıdır. Bu t p

yangınlarda etk n söndürücü madde tuz ve kum le sodyumklorür, sodyumb karbonat, magnezyum oks t
ya da bunların karışımı etk l olur.
17 Ağustos 1999 tar h nde Marmara bölgem z vuran ve ülkem z ç n yüzyılın en büyük felaket olarak
n telend r len deprem İzm t raf ner s ne büyük hasar verm şt r. Deprem sırasında çıkan yangın yurt
ç nden ve yurt dışından pek çok kuruluşun yardımı ve esas olarak TÜPRAŞ personel tarafından
söndürülmüştür (Danış, 2005).
Kocaeli Tüpraş Yangını (17 Ağustos 1999)

(Kaynak:https://www.google.com.tr/search?
q=kocaeli+t%C3%BCpra%C5%9F+yang%C4%B1n%C4%B1+1999&espv=2&biw=1155&bih=905&source=lnms&tb
m=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjCn6Oq97POAhWJbxQKHbRxAUkQ_AUIBygC#imgrc=9BvcVfHT-Z8hAM%3A)
Kurum, kuruluş ve ş yerler nde yangını önley c tedb rler k kısımda ele alınır Yapısal ve organ zasyonel
bakımdan yangından korunma uygulamaları. (http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -
olur/afet-turler /yang n Son görülme :09.08.2016
(http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /yang n Son görülme
:09.08.2016));
9.1.1. Yapısal Bakımdan Yangından Korunma
Yapılarda yanmaz veya yanması güç yapı malzemeler kullanılmalıdır,
Yangının yayılmasını önlemek amacıyla, yangın bölümler oluşturulmalıdır,
Dumanın yayılmasını önlemek ç n duvardan sızmaları önley c tedb rler alınmalıdır,
Yangının etk ler nden korunmuş kısa yangın çıkış yolları sağlanmalıdır,
Ateşley c ve yanıcı malzeme kaynakları b rb r nden ayrı yerlerde depolanmalıdır.
Her an çıkab lecek yangınlar ç n yangı söndürme c hazları çalışır durumda bulundurulmalıdır.
9.1.2. Organizasyon Bakımından Yangından Korunma
Yangınlara karşı y b r b na yönet m olmalıdır,
Yangınlara karşı gerekl yasaklar konulmalıdır,
Sab t elektr k tes satı sık sık kontrolden geç r lmel d r,
Sık sık yangın tatb katları yapılmalıdır,
Yangın çıkışları açık tutulmalı, ac l ışıklandırma s stemler kurulmalıdır,
Gereks z yangın yükü kaldırılmalıdır,
Korunma s stem ve tahl ye planı kontrol ed lmel ve güncellenmel d r.
Her türlü şyer nde yangın söndürme tüpü bulundurulmalı, düzenl bakımları yaptırılmalı ve nasıl
kullanılacağı öğren lmel d r.
9.1.3. Konutlarda Yangını Önleyici Tedbirler
Tavan arası ve bodrumlar tem z tutulmalıdır,
Çocukların ateşle oynamasına z n ver lmemel d r, Soba, kalor fer ve mutfak ocakları d kkatl
kullanılmalıdır,
Yanıcı maddeler konutun uygun yer nde saklanılmalıdır,
Elektr k tes satından çıkab lecek yangınlara karşı tes satın düzenl bakımı yaptırılmalıdır,•
Sıvasız, çatlak, hatalı nşa ed lm ş ve dolmuş bacalar kullanılmamalıdır,
Konutlarda da yangın söndürme tüpü bulundurulmalı, düzenl bakımları yaptırılmalı ve nasıl

kullanılacağı öğren lmel d r.
Konut Yangınlarında tahl ye zamanı çok kısıtlıdır, bu nedenle konutlar ç n tahl ye planı
yapılmalıdır.
Yangınlarda erken uyarı çok öneml d r, bu nedenle her konutta mümkünse b rkaç tane duman
dedektörü bulundurulmalı, bunların düzenl olarak kontroller yapılmalıdır.
9.1.4. Yangın Söndürmede Kullanılan Yöntemler
Yangını söndürmede kullanılan en yaygın yöntemler;
Soğutarak Söndürme: Su le Soğutma: Yanıcı maddey boğma ve yanıcı maddeden ısı alarak yangının
söndürülmes nde en büyük etken olmaktadır.
Yanıcı Maddey Dağıtma: Yanan madden n dağıtılmasıyla yangın neden olan yüksek ısı bölünür,
bölünen ısı düşer ve yangın yavaş yavaş söner. Kuvvetl Üfleme: Yanan madde üzer nde kuvvetl olarak
üflenen hava alev n sönmes ne ve yanan madden n ısısının düşmes ne neden olmaktadır. Soğutarak
söndürme lkes le başlangıç yangınlarında başarıya ulaşılab l r.
Havayı Kesme ya da Örtme: Katı maddeler (kum, toprak, halı, k l m vb.) ve k myasal b leş kler (köpük,
klor, azot vb.) kullanılarak yanan madden n oks jen le temasının kes lmes le yapılan söndürmed r.
Akaryakıt yangınlarına örtü olarak k myasal kullanılmaktadır.
Yangının Oks jen n Kesme: Yangının oks jenle temasının kes lmes veya azaltılması amacıyla yapılan
şlemd r. Özell kle kapalı yerlerde oluşan yangınlara uygulanır.
Yanıcı Madden n Ortadan Kaldırılması: Yanma koşullarından olan yanıcı madden n ortadan kalkması
sonucu yangının söndürülmes d r.
9.1.5. Yangın Söndürmede Kullanılan Maddeler
Su: Ateş söndüren maddeler arasında en öneml s sudur. Su özell kle A t p yangınlar ç n (katı)
mükemmel b r söndürücüdür. D ğer yangın söndürücülerden daha ucuz ve daha kolay tem n ed l r.
Depolanması kolaydır. Yangın sırasında su, ısı alması sebeb yle yanıcı madden n ısısını düşürür. Su buhar
hâl ne geçerken hacm 1.7 kat gen şled ğ nden yangın ç n gerekl olan oks jen n önünü buhar olarak
keser ve boğma etk s yapar. Elektr k akımını letmes , bazı k myasal maddelerle reaks yona g rmes ve
yanıcı h drojen gazı çıkarması temel dezavantajlarıdır.
Kum: Yanıcı maddeler n oks jenle l şk s n n kes lerek söndürülmes nde kullanılır. Bazı k myasal yangınlar
dışında her yangın t p ç n kullanılab l r.
Karbond oks t Gazı (CO2): Yanan madden n üzer n kaplayan karbond oks t gazı yanıcı maddey
oks jens z bırakarak yangının söndürülmes olayıdır. Havadan 1.5 kat daha ağır olması avantajıdır.
Zeh rley c etk ye sah p olduğundan nsanların bulunduğu yerlerde kullanılmaması öner l r.
Kuru K myev Tozlar: K myasal tozların c nsler ne göre A, B, C sınıfı yangınlar etk n b r şek lde
söndürüleb lmekted r. Püskürtme esnasında görüşü bozması, nefes almayı güçleşt rmes , elektr k
yangınlarında etk l olurken elektr k bağlantı ve nak l hatlarına zarar vermes dezavantajıdır.
Köpük: Köpük yanan yüzey tamamen kaplar. Bunun sonucu olarak da hava le teması keser ve ayrıca
soğutma özell ğ n n bulunması neden yle de yangın söndürücü olarak kullanılır.
Yangın Söndürme Tüpler ; Kolayca ulaşılab lecek b r yerde tutulmalıdır. Yer herkes tarafından
b l nmel d r. Duvara sıkıca sab tlenmel d r. Her yıl lg l f rma tarafından bakımı yapılmalıdır. B r kez
kullanıldıktan sonra mutlaka tekrar doldurulmalıdır.
Yangın Söndürme Tüpler n n Kullanımı; P m çek, Ateş n kaynağına yönelt, Sık, Süpür
9.1.6. Yangın Anında Yapılması Gerekenler
Telaşa kapılmadan çevrede yangın hbar düğmes varsa ona basılmalıdır, 110 nolu telefondan yangın
tfa yeye b ld r lmel d r. Yangının adres en kısa ve doğru şek lde mümkünse yangının c ns le b rl kte
(b na, benz n, ahşap, araç vb.) b ld r lmel d r.
İtfa ye gel nceye kadar mümkünse yangını söndürmek ç n eldek mevcut mkânlardan yararlanılmalıdır.
Yangın kapalı alandaysa yayılmasını önlemek ç n kapı ve pencereler kapatılmalıdır, Bunlar yapılırken
kend m z ve başkaları tehl keye atılmamalıdır. Eğer alevler çoğalmışsa ve b nadan çıkış olanaksızsa, yatak
altlarına dolaplara saklanılmamalı, pencereden dışarıdak lerle let ş m kurulmaya çalışılmalıdır.
Dumandan boğulmamak ç n yardım gelene kadar eğ lerek ve sürünerek hareket ed lmel , ağız ve burun
ıslak bez ya da mend lle kapatılarak nefes alınmalıdır, Duman ve yanık kokusu başka odadan gel yorsa
kapılar açılmamalı, kapıya dokunulmamalıdır.
Kıyafet n z alev almışsa; koşmadan durup yere yatarak yuvarlanılmalıdır. Battan ye türü örtüler alınarak
alevler boğulmaya çalışılmalıdır. Eğer vücudumuzda yanık varsa hemen soğuk suya tutulmalıdır.
Yangınla mücadelede 4 altın öğüt:
1. Yangın, Doğal afetler dışında, genelde nsan hatasından dolayı meydana gel r.
2. Yangını önlemek, söndürmekten daha kolaydır ve r sk taşımaz.
3. Yangını önlemek, b r veya b rkaç k ş n n görev ve sorumluluğu değ l, tüm nsanların görev d r.
Yangını söndürmek se bu konuda eğ t lm ş nsanların görev d r.
4. Yangın can ve mal düşmanıdır. Ancak, yangın anında nsana en büyük düşman, pan k ve mantıksız
harekett r.
9.2. Tehlikeli Madde Olayları
Tehl kel maddeler le çalışmaya başlamadan önce tehl kel madde kullanılacak yer seç m , çevre sağlığı
ve güvenl ğ , arsa büyüklüğü, alt yapı tes sler , meteoroloj k etkenler değerlend r lmel d r. Çalışılacak
b nada kullanılacak üret m teknoloj s , mak ne ve proses seç m tehl kel madden n ortama saçılmasının
ve tehd t oluşturmasının önüne geçecekt r.
Tehl kel madde le çalışma yapılacak b r şletmede ayrıca kullanıldığı b nalarda, depolarda, proseste,
kullanımda, bakım ve onarımda d kkatl olunmalıdır.
Tehl kel maddeler şu şek lde sınıflandırılmışlardır.
Sınıf 1: Patlayıcı maddeler ve nesneler
Sınıf 2: Gazlar
Sınıf 3: Alevlen r sıvılar
Sınıf 4.1: Alevlen r katılar, kend l ğ nden tepk meye g ren maddeler ve duyarlılığı azaltılmış katı
patlayıcılar
Sınıf 4.2: Kend l ğ nden yanmaya yatkın maddeler
Sınıf 4.3: Su le temas ett ğ nde alevlen r gazlar açığa çıkartan maddeler
Sınıf 5.1: Yükseltgen maddeler
Sınıf 5.2: Organ k peroks tler
Sınıf 6.1: Zeh rl maddeler
Sınıf 6.2: Bulaşıcı maddeler
Sınıf 7: Radyoakt f malzemeler
Sınıf 8: Aşındırıcı maddeler
Sınıf 9: Muhtel f tehl kel maddeler ve nesneler
Tehl kel maddeler le çalışılırken 30 N san 2013 tar hl , 28633 sayı le yayınlanan Çalışanların Patlayıcı
Ortamların Tehl keler nden Korunması Hakkında Yönetmel k ve d ğer lg l yönetmel kler uyarınca gerekl
tedb rler alınır. Burada temel olarak şletmede bulunan tüm maddeler n Malzeme Güvenl k B lg Formu
(Mater al Safety Data Sheet: MSDS) ve çevre mevzuatı d kkatle ncelenmel d r.
Tehl kel maddeler n kullanıldığı yerler “Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehl keler nden Korunması
Hakkında Yönetmel k” gereğ nce patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süres esas
alınarak, bölgeler hâl nde sınıflandırılır. Bunlar;
Bölge 0: Gaz, buhar ve s s hal ndek yanıcı maddeler n hava le karışımından oluşan patlayıcı ortamın
sürekl olarak veya uzun sürel ya da sık sık oluştuğu yerler.
Bölge 1: Gaz, buhar ve s s hal ndek yanıcı maddeler n hava le karışımından oluşan patlayıcı ortamın
normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ht mal olan yerler.
Bölge 2: Gaz, buhar ve s s hal ndek yanıcı maddeler n hava le karışarak normal çalışma koşullarında
patlayıcı ortam oluşturma ht mal olmayan yerler ya da böyle b r ht mal olsa b le patlayıcı ortamın çok
kısa b r süre ç n kalıcı olduğu yerler.
Bölge 20: Havada bulut hâl nde bulunan tutuşab l r tozların, sürekl olarak veya uzun sürel ya da sık sık
patlayıcı ortam oluşturab leceğ yerler.
Bölge 21: Normal çalışma şartlarında, havada bulut hâl nde bulunan tutuşab l r tozların ara sıra patlayıcı
ortam oluşturab leceğ yerler.
Bölge 22: Normal çalışma şartlarında, havada bulut hâl nde bulunan tutuşab l r tozların patlayıcı ortam
oluşturma ht mal bulunmayan ancak böyle b r ht mal olsa b le bunun yalnızca çok kısa b r süre ç n
geçerl olduğu yerler.
Not: Tabaka, tortu veya yığın hâl nde tutuşab l r tozların bulunduğu yerler, patlayıcı ortam
oluşturab lecek d ğer b r kaynak olarak d kkate alınmalıdır.
Tehl kel madde kullanımından ötürü oluşacak b r ac l durumun önüne geçeb lmek ç n organ zasyonda
şu hususlara d kkat ed lmel d r;
1. İşletmede depolanan, üret mde kullanılan, üret len ve nakled len her tür tehl kel maddey tesp t
ed p ve et ketley n z. İşlemler n tüm aşamasında yasal mevzuatı göz önünde bulundurunuz. Tüm
malzemeler n Malzeme Güvenl k B lg Formunu (Mater al Safety Data Sheet: MSDS) el altında,
güncel hâlde ve Türkçe bulundurunuz.
2. Çalışanların eğ t m , şveren tarafından patlayıcı ortam oluşab len yerlerde çalışanlara, patlamadan
korunma konusunda yeterl ve uygun eğ t m sağlanır.
3. Yazılı tal matlar ve çalışma zn tehl kel maddeler le çalışan şletmelerde gerekl l kt r. Tehl kel
yerlerdek çalışma, şveren tarafından düzenlenen yazılı tal matlara uygun yapılır. Gerek tehl kel
şler n yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etk leyerek tehl keye neden olab lecek d ğer şler n
yapılmasında, çalışma z n s stem uygulanır. Çalışma zn , bu konuda yetk l ve sorumlu olan b r k ş
tarafından şe başlamadan önce yazılı olarak ver l r.
4. Tehl kel madde olaylarına müdahale ç n plan yapınız. Bu plan ç nde:
-B r tehl kel madde olayında şletme çalışanlarını, çevre şletmeler le yerleş m merkezler ve
yetk l ler n nasıl haberdar ed leceğ n gösteren prosedürler hazırlayınız. Uygun müdahale yöntem
bel rlenmes ve gel şt r lmes ç n mahall tfa ye müdürlüğü le ortak çalışma yapınız.
- Tahl ye prosedürler hazırlayınız.
5. Uygun müdahale yöntem bel rlenmes ve gel şt r lmes ç n mahall tfa ye müdürlüğü le ortak
çalışma yapınız.
6. Tehl kel madde nakl n n yapıldığı, şletmen ze yakın dem ryolu, karayolu, boru hatları ve su
kanallarını tesp t ed n z. Buralarda meydana geleb lecek b r olayın şletmen ze etk ler n göz
önünde bulundurunuz.
9.3. Su Baskını ve Sel
Aşırı yağışlar, nsan yaşamına olumsuz etk eden en öneml kl m olaylarındandır. Aşırı yağışların ortaya
çıkardığı en öneml sorun, seller ve bu sellerden ortaya çıkan sel baskınlarıdır. Aşırı yağışlardan sonra
akarsuların su sev yes n n an den yükselerek düzlük alanlarda yatağından çıkarak çevreye dağılması
sonucunda sel baskınları olur. Sel ve su baskınları sonucunda tarım alanları su altında kalarak, ekonom k
olarak büyük kayıplara yol açar. Köprüler yıkılab l r ve ulaşım aksayab l r.
Suların bulunduğu yerde yükselerek veya başka b r yerden gelerek, genell kle kuru olan yüzeyler
kaplaması olayı. Seller, oluşum hızlarına göre yavaş gel şen, hızlı gel şen ve an seller olarak sınıflandırılır.
Genell kle b r ha a veya daha uzun b r süre ç nde gel şen sellere yavaş sel, b r- k gün ç nde oluşan
sellere hızlı sel, saatl k süre ç nde oluşan sellere ani sel den r. Oluşum yer bakımından da seller, kıyı seli,
şehir seli, kuru dere seli, baraj/gölet seli ve akarsu (dere ve nehir) seli olarak adlandırılır. (Açıklamalı Afet
Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004)
B r akarsu deb s n n (yataktak mevcut su m ktarının) akarsu havzasının normalden fazla yağmur yağması
veya havzadak mevcut kar örtüsünün er mes nden ötürü hızla artması ve yatak çevres nde yasayanlara,
araz ye, mala ve mülke zarar vermes d r. (İbrah m Gürer,1992)
9.3.1. Selden Korunmak İçin Yapılması Gerekenler

Doğal b tk örtüsü korunarak ağaçlandırma çalışmalarının sürdürülmes gerek r. Çünkü ağaç kökler suyu
çekerek suyun toprak tarafından em lmes n sağlar.
Suyu yavaşlatmak ç n yamaçların taraçalandırılması, akarsu yataklarının önüne setler kurulması ve

göletler meydana get r lmes sel baskınlarını önlemek ç n alınacak önlemlerdend r.
Akarsu yataklarının kenarına yerleş m yapılmamalıdır.
Şeh r çler nde yeter nce yağmur suyu kanalı olmalı ve bunların sürekl bakımları yapılmalıdır.
Bulunduğumuz yerleş m yerler nde sel uyarı şaretler ve uyarı s stemler öğren lmel d r. Konutlar d ğer
afetlerde olduğu g b sele karşı da s gortalatılmalıdır.
9.3.2. Sel Sırasında Yapılması Gerekenler
Pencere ve kapıları korumak ç n taşınab l r engeller yerleşt r leb l r.
Suyla sürüklenen enkazın yönünü kum torbalarıyla değ şt rerek konutumuzdan uzak tutab l r z.
Bazı durumlarda bütün kapıları açarak suyun b nanın ç nden akmasına z n vermek çok daha y d r;
böylece su basıncının yapının taşıyıcı s stem ne zarar vermes önleneb l r.
Su yatağı ve çukur bölgeler hemen terk ed lmel d r. Sel bölges n hemen terk ederek yüksek ve güvenl
bölgelere g tmel ancak asla sudan karşıdan karşıya geçmeye çalışılmamalıdır, çünkü su an den
der nleşeb l r.
Elektr k kaynaklarından uzak durulmalıdır, elektr k çarpab l r!
Özell kle geceler , sel n tehl keler n görmek güçleşeceğ nden daha d kkatl olunmalıdır.
Selden ölümler n çoğu sel sularına g r lmes nden kaynaklanmaktadır. Çünkü ayak b leğ m ze kadar olan
sel suyu b z ; d z m ze kadar olan sel suları se otomob ller m z sürükley p götüreb l r. Selden kaçmak
ç n sel sularına kes nl kle g rmey n z!
Sel suları ayrıca kanal zasyon ve zeh rl k myasal maddeler de çer rler. Çocukların sel suları le
oynamasına müsaade ed lmemel d r.
Konutu terk ederken elektr k ve su vanaları kapatılmalıdır. Sel sırasında elektr kler n z kes leb l r. B nada
gaz sızıntısı olduğunu düşünüyorsanız, herhang b r elektr kl alet ve ışık kullanmayın. Işığa ht yacınız
olduğunda p ll fener kullanın. Ev n zdek küvet ve b donları şebeke suyunun k rlenme ht mal ne karşı
tem z su le doldurunuz.
Sel sırasında araç ç ndeysen z; Asla su le kaplı yoldan g tmeye çalışılmamalıdır. An seller n meydana
get rd ğ ölümler n yarısı araç ç nded r. -Asla sel sularının bulunduğu bölgelerde araç kullanmayınız.-
Araçta herhang b r arıza oluştuysa hemen terk ed lerek yüksek b r yere çıkılmalıdır. Yollar akan sular
tarafından doldurulacağı ç n eğer araç 60 cm yüksekl ktek hareket eden suda kalmışsa su onu kaldırıp
sürükleyeb lecekt r. (http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /sel
(http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /sel)).
9.3.3. Sel Sonrasında Yapılması Gerekenler
Sel felaket suların ger çek lmes le sona ermeyeb l r. Dolayısı le otor teler n ger dönün uyarısı
alınmadan ve herhang b r hasarı olup olmadığı kontrol ed lmeden b nalara kes nl kle g r lmemel d r.
B nalar kontrol ed l rken su geç rmez ayakkabı ve p lle çalışan el fenerler kullanılmalıdır. Konutların
duvarlarında, katlardak zem nlerde ve pencerelerdek hasarlar, tavan, sıva vb. malzemeler n dökülmes
r sk n n olup olmadığı kontrol ed lmel d r. S gorta şlemler ç n zarar gören yerler n fotoğrafı çek lmel d r.
Sel sonrasında da k nc l afet olarak yangınlar çıkab l r. Bu nedenle evde gaz sızıntısı, suyun altında kalmış
elektr k aksamı, fırın, ocak ve elektr kle çalışan eşyaların olmadığına em n olun.
Sel sırasında ev n zde kalmış y yecekler varsa bunları kes nl kle kullanmayın (Konserveler de dâh l).
Konuttak sel suları b nanın daha fazla zarar görmemes ç n yavaş yavaş boşaltılmalıdır.
Lağım çukurları, m kroplu tanklar ve atık su s stemler sel sonrası nsan sağlığına zarar vermemeler ç n
mutlaka yetk l lere kontrol ett r lmel d r. Konuta sel sırasında yılan ve benzer zararlı hayvanlar g reb l r.
Bu konuda da d kkatl olmak gerek r.
Özel lg ye ht yacı olan afetzedelere -yaşlılar, bebekler, özürlüler- yardımcı olunmalıdır

(http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /sel.)
9.4. Fırtına
Fırtına; doğaya ve nsanlara zarar veren, hızı 23 ve 26 m/s arasında değ şen rüzgâr. Rüzgâr hızı ve ş ddet
arttıkça doğaya ve nsanlara verm ş olduğu zararlar da artmaktadır. Tek başına kullanıldığında, rüzgâr
fırtınası anlamını taşır. Ş ddetl rüzgârlar beraberler nde yağmur, kar, dolu, kum vb. unsurları da
get rd kler nden ötürü kar fırtınası, kum fırtınası, toz fırtınası g b s mler alırlar. (Açıklamalı Afet Yönet m
Den z taşımacılığı basta olmak üzere b rçok sektörde faal yetler olumsuz yönde etk leyen fırtına afet , kıyı
bölgeler nde dalga hareketler nden kaynaklanan kıyı taşkınlarına, kara ç nde çatıların uçmasına ve ağaç
örtüsünün zarar görmes ne, enerj ve haberleşme let m alt yapısında h zmetler n kes nt ye uğramasına,
sık sık yol açab lmekted r.(Cevdet Ertürkmen, 2006)
Dünya genel nde, basınç s stemler nden ve sıcaklık farklarından kaynaklanan cephesel fırtınaları b rçok
ülkede görmek mümkündür. Okyanus ve atmosfer l şk s sonucu trop kal bölgelerde meydana gelen,
kasırga, tornado, hortum ve tayfunlar yaşandıkları bölgelerde daha büyük boyutlarda can ve mal kaybına
yol açmaktadırlar. Dünyanın değ ş k bölümler nde yaşanan; 1979 da Freder ck, 1980’de Dav d, 1963’de
Allen, 1989’da Huga, 1991’de Bob ve 1992’dek Andrew kasırgaları bu türden fırtınalardır. Dünya
Meteoroloj Teşk latı; trop kal fırtınalardan kaynaklanan zararların azaltılması ve etk lenen ülkeler
arasında b lg alışver ş le şb rl ğ mkânlarını arttırmak üzere Trop kal S klon Çalışma Programı adı
altında b r programı 1971 yılında yürürlüğe koymuştur. (Cevdet Ertürkmen, 2006)
Planınızda bu kapsamda düzenleme yaparken şu hususları göz önünde bulundurunuz:
Mahall yetk l ler le görüşerek bulunduğunuz bölgen n tahl ye planı konusunda S v l Savunma Müdürlüğü
le görüşünüz.
İşletmen z n ac l ve planlı durdurma tal matlarını hazırlayınız. Uyarı ve tahl ye prosedürü hazırlayınız.
Yardıma ht yacı olan personel n z n tahl yes ne yardımcı olunuz.
B r fırtına önces nde ve sonrasında personel n z n a leler le haberleşmek ç n plan yapınız.
Haber bültenler n zlemek üzere Güvenl k Am rl ğ nde b r radyo bulundurunuz.
Öncel kle resmî ve mahall radyolar olmak üzere radyoların haber bültenler n zley n z.
24-36 saat ç nde b r fırtına olasılığı var se resmî makamların duyurularını zley n z ve öner len tedb rler
alınız. Öncel kle resmî ve mahall radyolar olmak üzere radyoların haber bültenler n zley n z. B r tahl ye
operasyonu gerekl olab l r.
24 saat ç nde b r fırtına beklen yor se fırtına uyarısı yapınız. B ran önce gerekl tedb rler alınız. Tahl ye
duyurusu aldığınızda derhâl tes s tahl ye ed n z.
B naları ve dışarıdak ün teler korumak ç n b r plan yapınız ve şletmen z nceley n z.
Pencereler korumak ç n önlem alınız. Panjur pencereler korumak ç n alınab lecek en y önlemd r.
Pencereler n 2 cm kalınlığında sunta plaka le kapatılması da etk l b r koruma yöntem d r.
9.5. Deprem
Tekton k kuvvetler n veya volkan faal yetler n n etk s yle yer kabuğunun kırılması sonucunda ortaya çıkan
enerj n n s sm k dalgalar hâl nde yayılarak geçt kler ortamları ve yeryüzünü kuvvetle sarsması olayı
deprem olarak n telend r l r. (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2004)
9.5.1. Deprem Öncesi Alınacak Tedbirler
Yerleş m bölgeler t t zl kle bel rlenmel d r. Kaygan ve ovalık bölgeler skana açılmamalıdır. Konutlar
gevşek toprağa sah p mey ll araz lere yapılmamalıdır. Yapılar deprem etk ler ne karşı dayanıklı nşa
ed lmel d r. (Yapı Tekn ğ ne ve İnşaat Yönetmel ğ ’ne uygun olarak) İmar planında konuta ayrılmış yerler
dışındak yerlere ev ve b na yapılmamalıdır. D k yarların yakınına, d k boğaz ve vad ler n ç ne b na
yapılmamalıdır. Çok kar yağan ve çığ gelen yamaçlarda b na yapılmamalıdır. Mevcut b naların
dayanıklılıkları arttırılmalıdır. Konutlara deprem s gortası yaptırılmalıdır.
Bu önlemler n yanı sıra, yapısal olamayan, yan b nadan değ l de eşyalardan kaynaklanacak hasarlardan
korunmak ç n günlük kullandığımız eşyalarımızın ev çer s ne yerleşt r lmes nde aşağıda sayılan
önlemler almalıyız:
Dolap üzer ne konulan eşya ve büro malzemeler kayarak düşmeler n önlemek ç n plast k tutucu
malzeme veya yapıştırıcılarla sab tlenmel d r.
Soba ve d ğer ısıtıcılar sağlam malzemelerle duvara veya yere sab tlenmel d r.
Dolaplar ve devr leb lecek benzer eşyaları b rb r ne ve duvara sab tlenmel d r.
Eğer sab tlenen eşya ve duvar arasında boşluk kalıyorsa, çarpma etk s n düşürmek ç n araya b r dolgu
malzemes konulmalıdır.
Tavan ve duvara asılan av ze, kl ma vb. c hazlar bulundukları yere ağırlıklarını taşıyacak şek lde duvar ve
pencerelerden yeter nce uzağa ve kanca le asılmalıdır.
İç nde ağır eşyalar bulunan dolap kapakları mekan k k l tler takılarak sıkıca kapalı kalmaları
sağlanmalıdır.
Tezgâh üzer ndek kayab lecek beyaz eşyalarımızın altına metal prof l koyarak bunların kayması
önlenmel d r.
Zeh rl , patlayıcı, yanıcı maddeler düşmeyecek b r konumda sab tlenmel ve kırılmayacak b r şek lde
depolanmalıdır. Bu maddeler n üzerler ne fosforlu, bel rley c et ketler konulmalıdır.
Rafların önüne elast k bant ya da tel ekleneb l r. Küçük nesneler ve ş şeler, b rb rler ne çarpmayacak ve
devr lmeyecek şek lde, kutuların ç ne yerleşt r lmel d r.
Gaz kaçağı ve yangına karşı, gaz vanası ve elektr k s gortalarını otomat k hâle get r lmel d r.
B nadan ac len çıkmak ç n kullanılacak yollardak tehl keler ortadan kaldırılmalı, bu yollar şaretlemel ,
çıkışı engelleyeb lecek eşyalar çıkış yolu üzer nden kaldırılmalıdır. Gen ş çıkış yolları oluşturulmalıdır.
Dışa doğru açılan kapılar kullanılmalı, ac l çıkış kapıları k l tl olmamalıdır.
Ac l çıkışlar aydınlatılmalıdır.
Karyolalar penceren n ve üzer ne devr leb lecek ağır dolapların yanına konulmamalı, karyolanın üzer nde
ağır eşya olan raf bulundurulmamalıdır.
Tüm b reyler n katılımı le (evde, ş yer nde, apartmanda, okulda) “Afete hazırlık planları” yapılmalı, her
altı ayda b r bu plan gözden geç r lmel d r.
Zaman zaman bu plana göre nasıl davranılması gerekt ğ n n tatb katları yapılmalıdır.
B r afet ve ac l durumda eve ulaşılamayacak durumlar ç n a le b reyler le let ş m n nasıl sağlayacağı,

alternat f buluşma yerler ve b reyler n ulaşab leceğ bölge dışı bağlantı k ş s (ev, şyer , okul ç nde,
dışında ve ya mahalle dışında) bel rlenmel d r.
Öneml evrakların (k ml k kartları, tapu, s gorta belgeler , sağlık karnes , d plomalar, pasaport, banka
cüzdanı vb.) kopyaları hazırlanarak su geç rmeyecek b r şek lde saklanmalı, ayrıca bu evrakların b r örneğ
de bölge dışı bağlantı k ş s nde bulunmalıdır.
B na yönet m nce önceden bel rlenen, mesken veya şyer n n özell ğ ve büyüklüğüne göre uygun yangın
söndürme c hazı mutlaka bulundurulmalı ve per yod k bakımları da yaptırılmalıdır. Bu c hazlar; kolayca
ulaşılab lecek b r yerde tutulmalıdır. Yer herkes tarafından b l nmel d r. Duvara sıkıca sab tlenmel d r. Her
yıl lg l f rma tarafından bakımı yapılmalıdır. B r kez kullanıldıktan sonra mutlaka tekrar doldurulmalıdır.
B nalarda asansörler n kapı yanlarına “Deprem Sırasında Kullanılmaz” levhası asılmalıdır

(http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /deprem
(http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /deprem)).
9.5.2. Deprem Anında Yapılması Gerekenler
Deprem anında b na çer s ndeysen z; kes nl kle pan k yapılmamalıdır. Sab tlenmem ş dolap, raf,
pencere vb. eşyalardan uzak durulmalıdır. Varsa sağlam sandalyelerle desteklenm ş masa altına veya
dolgun ve hac ml koltuk, kanepe, ç dolu sandık g b koruma sağlayab lecek eşya yanına çömelerek
hayat üçgen oluşturulmalıdır. Baş k el arasına alınarak veya b r koruyucu (yastık, k tap vb) malzeme le
korunmalıdır. Sarsıntı geçene kadar bu poz syonda beklenmel d r.
Güvenl b r yer bulup d z üstü ÇÖK Başını ve ensen koruyacak şek lde KAPAN Düşmemek ç n sab t b r
yere TUTUN
Merd venlere ya da çıkışlara doğru koşulmamalıdır. Balkona çıkılmamalıdır. Balkonlardan ya da

pencerelerden aşağıya atlanmamalıdır. Kes nl kle asansör kullanılmamalıdır. Telefonlar ac l durum ve
yangınları b ld rmek dışında kullanılmamalıdır. K br t, çakmak yakılmamalı, elektr k düğmeler ne
dokunulmamalıdır. Tekerlekl sandalyede sek tekerlekler k l tlenerek baş ve boyun korumaya alınmalıdır.
Mutfak, malathane, laboratuvar g b ş aletler n n bulunduğu yerlerde; ocak, fırın ve bu g b c hazlar
kapatılmalı, döküleb lecek malzeme ve maddelerden uzaklaşılmalıdır. Sarsıntı geçt kten sonra elektr k,
gaz ve su vanalarını kapatılmalı, soba ve ısıtıcılar söndürülmel d r. D ğer güvenl k önlemler alınarak
gerekl olan eşya ve malzemeler alınarak b na daha önce tesp t ed len yoldan derhâl terk ed l p toplanma
bölges ne g d lmel d r. Okulda sını a ya da büroda se sağlam sıra, masa altlarında ve ya yanında;
kor dorsa se duvarın yanına hayat üçgen oluşturacak şek lde ÇÖK-KAPAN-TUTUN hareket le baş ve
boyun korunmalıdır. Pencerelerden ve camdan yapılmış eşyalardan uzak durulmalıdır.
Deprem anında açık alandaysanız; enerj hatları ve d rekler nden, ağaçlardan, d ğer b nalardan ve duvar
d pler nden uzaklaşılmalıdır. Açık araz de çömelerek etra an gelen tehl kelere karşı hazırlıklı olunmalıdır.
Toprak kayması olab lecek, taş veya kaya düşeb lecek yamaç altlarında bulunulmamalıdır. Böyle b r
ortamda bulunuluyorsa ser şek lde güvenl b r ortama geç lmel d r. B nalardan düşeb lecek baca, cam
kırıkları ve sıvalara karşı tedb rl olunmalıdır. Toprak altındak kanal zasyon, elektr k ve gaz hatlarından
gelecek tehl kelere karşı d kkatl olunmalıdır. Den z kıyısından uzaklaşılmalıdır.
Deprem anında araç kullanıyorsanız; sarsıntı sırasında karayolunda sey r hal ndeysen z; Bulunduğunuz
yer güvenl se; yolu kapatmadan sağa yanaşıp durulmalıdır. Kontak anahtarı yer nde bırakılıp, pencereler
kapalı olarak araç çer s nde beklenmel d r. Sarsıntı durduktan sonra açık alanlara g d lmel d r. Araç
meskûn mahallerde ya da güvenl b r yerde değ lse(ağaç ya da enerj hatları veya d rekler n n yanında,
köprü üstünde vb.); durdurulmalı, kontak anahtarı üzer nde bırakılarak terk ed lmel ve traf kten uzak açık
alanlara g d lmel d r. Sarsıntı sırasında b r tünel n ç nde sen z ve çıkışa yakın değ lsen z; araç durdurulup
aşağıya n lmel ve yanına yan yatarak ayaklar karına çek l p, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. (ÇÖK-
KAPAN-TUTUN)
Kapalı b r otoparkta sen z; araç dışına çıkılıp, yanına yan yatarak, ellerle baş ve boyun korunmalıdır.
Yukarıdan düşeb lecek tavan, tünel g b büyük k tleler aracı belk ezecek ama yok etmeyecekt r. Araç
ç nde olduğunuz takd rde, üzer ne düşen b r parça le aracın ç nde ez leb l rs n z.
Metroda veya d ğer toplu taşıma araçlarındaysanız; gerekmed kçe kes nl kle metro ve trenden
n lmemel d r. Elektr ğe kapılab l n r veya d ğer hattan gelen başka b r metro ya da tren s ze çarpab l r.
Sarsıntı b t nceye kadar metro ya da tren n ç nde, sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhang b r
yere tutunmalı, metro veya tren personel tarafından ver len tal matlara uyulmalıdır
(http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /deprem).
9.5.3. Deprem Sonrasında Yapılması Gerekenler
Kapalı alandaysanız; önce kend emn yet n zden em n olun. Sonra çevren zde yardım edeb leceğ n z
k mse olup olmadığını kontrol ed n. Depremlerden sonra çıkan yangınlar oldukça sık görülen k nc l
afetlerd r. Bu nedenle eğer gaz kokusu alırsanız, gaz vanasını kapatın. Camları ve kapıları açın. Hemen
b nayı terk ed n. Dökülen tehl kel maddeler tem zley n. Yer nden oynayan telefon ah zeler n telefonun
üstüne koyun. Ac l durum çantanızı yanınıza alın, mahalle buluşma noktanıza doğru harekete geç n.
Radyo ve telev zyon g b k tle let ş m araçlarıyla s ze yapılacak uyarıları d nley n. Cadde ve sokakların ac l
yardım araçları ç n boş bırakın. Her büyük depremden sonra mutlaka artçı depremler olur. Artçı
depremler zaman çer s nde seyrekleş r ve büyüklükler azalır. Artçı depremler hasarlı b nalarda zarara yol
açab l r.
Bu nedenle sarsıntılar tamamen b tene kadar hasarlı b nalara g r lmemel d r. Artçı depremler sırasında da
ana depremde yapılması gerekenler yapılmalıdır.
Açık alandaysanız; çevren zdek hasara d kkat ederek bunları not ed n. Hasarlı b nalardan ve enerj nak l
hatlarından uzak durun. Önce hemen yakın çevren zde ac l yardıma gerek duyanlara yardım ed n. Sonra
mahalle toplanma noktanıza g d n. Yardım çalışmalarına katılın. Özel lg ye ht yacı olan afetzedelere -
yaşlılar, bebekler, özürlüler- yardımcı olun.
Yıkıntı altında mahsur kaldıysanız; pan klemeden durumunuzu kontrol ed n. Hareket kab l yet n z
kısıtlanmışsa çıkış ç n hayatınızı r ske atacak hareketlere kalkışmayın. B l n z k kurtarma ek pler en kısa
zamanda s ze ulaşmak ç n çaba gösterecekt r. Enerj n z en tasarruflu şek lde kullanmak ç n
hareketler n z kontrol altında tutun. El ve ayaklarınızı kullanab l yorsanız su, kalor fer, gaz tes satlarına,
zem ne vurmak suret yle varlığınızı duyurmaya çalışın. Ses n z kullanab l yorsanız kurtarma ek pler n n
sesler n duymaya ve onlara seslenmeye çalışınız. Ancak enerj n z kontrollü kullanın
(http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /deprem
(http://www. stanbulafad.gov.tr/tr/ogrensen- y -olur/afet-turler /deprem)).
9.6. Teknolojik Acil Durumlar
İnsan kaynaklı afetler k m kaynaklarda d rekt teknoloj k afet olarak ver l rken k m kaynaklarda da doğal
olmayan afetler olarak tanımlanmaktadır. Teknoloj k afetler; nsan faal yetler ya da doğa kaynaklı
afetler n tet klemes sonucunda oluşan endüstr yel, maden, nükleer ve ulaşım kazaları, kr t k yapılara
yönel k tehd tler, s ber tehl keler, büyük yangınlar, terör zm (k myasal, b yoloj k, radyoloj k, nükleer
tehd tler) le çevresel tehl keler g b can kaybına, hastalıklara, sosyal, ekonom k ve çevresel bozulmalara
neden olan afet ya da ac l durum. olarak ver lmekted r. (Açıklamalı Afet Yönet m Ter mler Sözlüğü, 2014).
Teknoloj k afetler karşısında aşağıdak durumlar göz önüne alınır.
Elektr k enerj s , gaz, akaryakıt (benz n, mazot vb.), su, basınçlı hava, mahallî ve şletme ç kanal zasyon
s stem , atık arıtma tes s ,
Güvenl k ve alarm s stemler , asansörler, aydınlatma, yaşam destek ün teler , ısıtma, havalandırma ve
soğutma s stemler , elektr k dağıtım s stem ,
Üret m ek pmanları, k rl l k kontrol ek pmanları
Hem b lg sayar s stem üzer nden, hem de sesl haberleşme s stemler
Havayolu, dem ryolu, karayolu ve den zyolu da dâh l nakl ye s stemler .
9.7. Terör Olayları
Güvenl k zaafı başlı başına b r ac l durum sebeb d r. İşletmen z n koruma ve güvenl k tedb rler n gözden
geç rmen z gerekmekted r. Prosedürler n zde şletmen ze nsan (ş rket n z personel de dâh l), taşıt ya da
malzeme traf ğ n denetleyecek n tel kte düzenlemeler yapılmalıdır. Z yaretç ler n kabul ve kayıt esaslarını
bel rlenmel d r. Z yaretç ler n şletme ç nde zleneb l rl ğ n sağlayacak önlemler alınmalıdır. Müteahh t
f rma çalışanlarını gözet m ve denet m altında bulundurunuz.
Mesa başlangıç saatler şletmeler n en c dd güvenl k zaafı ç nde bulundukları zamanlardır. Bu anlarda
stenmeyen g r şlere engel olmak amacıyla ş rket tanıtma kartının göster lmes etk l b r yöntemd r.
İşletmen ze g ren ve çıkan tüm araçların uygun yöntemlerle kontrol ed lmes , z yaretç ler n ve müteahh t
f rma çalışanlarının kontrol ve kayıtlandırılması le çalışma saatler n n bel rlenmes şletmen z n
güvenl ğ n arttıracak önlemlerden b rkaçıdır. İşletmeler ç n mevcut r skler arasında aşağıdak ler
sayılab l r.
Bomba
S lahlı Soygun
Sabotaj
9.7.1. Bomba
Dünyanın her yer nde oluğu g b ülkem zde de patlayıcı maddeler n bombalama eylemler nde
kullanılmaları net ces nde b rçok vatandaşımız hayatını kaybetmekte veya yaralanmaktadır. Her olayda
olduğu g b bombalama olaylarında da her hang b r emaren n tesp t ed lmes sonucunda veya
vatandaşlarımızın hbarı net ces nde üzücü olayların önlenmes mümkün olab lmekted r.
Terör örgütler n n nsanlık dışı b r eylem aracı olarak kullandığı bombalı saldırıların önceden tesp t
ed lerek üzücü olayların engellenmes ç n vatandaşlarımızın güvenl k güçler ne yardımcı olmaları ve
şüphel durumlarda gereken hassas yet göstermeler büyük önem taşımaktadır.
Vatandaşlarımızın bombalı eylemlere karşı uyanık olması ve çevreler nde meydana gelen en küçük
şüphel durumu dah 155 Pol s/156 Jandarma mdat telefonlarıyla veya b zzat müracaatla güvenl k
kuvvetler ne b ld rmeler önem arz etmekted r. Bu maksatla, vatandaşlarımızın bombalı saldırılar le lg l
olarak d kkat etmes gereken hususlar aşağıya çıkarılmıştır
(http://www.jandarma.gov.tr/asay s/Ter.S/Vatandas n_gorevler .htm)
(http://www.jandarma.gov.tr/asay s/Ter.S/Vatandas n_gorevler .htm)).
Çanta, poşet, kol g b paketler veya sah ps z olarak ortada bırakılmış benzer eşyalardan şüphe
ed lmes hal nde, bunlara dokunmayınız ve çer s nde bomba olması ht mal ne karşı en yakın
güvenl k güçler ne haber ver n z.
Öneml günlerde yapılacak kutlama veya göster lerde; göster alanına gelen, g y m nden, hareket
ve tavırlarından şüphelend ğ n z şahısları en yakın güvenl k güçler ne b ld r n z.
Uzun süre aynı yerde ve gel ş güzel park ed lm ş vaz yette duran veya terked lm ş şek lde bulunan
araçlardan şüphelenmen z hâl nde güvenl k güçler ne haber ver n z.
Terör örgütü mensuplarının barındığı veya terör örgütüne yardım ett ğ nden şüphelend ğ n z
şahısları güvenl k güçler ne b ld r n z.
Bomba mal ed ld ğ veya g zlend ğ nden şüphe ett ğ n z yerler güvenl k güçler ne haber ver n z.
Güvenl k güçler tarafından müdahale ed len şüphel paket veya bomba olaylarında, olay yer n
emn yete alan yetk l lere yardımcı olunuz.
Bombalı saldırılardan sonra emn yet altına alınan bölgede merak neden yle gereks z kalabalık
oluşturmayınız, olay yer nde k nc b r bomba düzeneğ n n olab leceğ n unutmayınız ve olay
yer ndek yetk l ler n tal matlarına uyunuz.
Yakın c varınızda meydana gelen b r patlama olayına tanık olduğunuzda, pan ğ arttırıcı
hareketlerden kaçınınız ve yaralı vatandaşlara yardım ed n z, derhal ambulans ve tfa ye ek pler ne
haber ver n z.
Bombalı saldırılardan sonra, olay bölges nde bombalı saldırı le l şk l olab leceğ nden şüphe
ett ğ n z durumları ve şahısları güvenl k güçler ne hemen b ld r n z
(http://www.jandarma.gov.tr/asay s/Ter.S/Vatandas n_gorevler .htm
(http://www.jandarma.gov.tr/asay s/Ter.S/Vatandas n_gorevler .htm)).
9.7.2. Silahlı Soygun
S lahlı soygunlar genelde para akışının yoğun olduğu şletmelerde gerçekleşmes le beraber b r
terör faal yet d r. Olağan zamanlar ç nde çalışan personel b l nçlend r lmel d r.
İşletmen z n güvenl k tedb rler , kasanızda bulunan paranın m ktarı, para transfer zamanları ve
yöntem konusunu, yetk l ve görevl ler dışında k mseyle sohbet konusu yapmayınız.
S z nle rt bat kurmaya çalışan şüphel k ş lere veya şletmen z c varında bulunan şüphel nsan
veya taşıt hareketler ne karşı tet kte olunuz.
Şüphel durumları güvenl k b r m n ze haber ver n z.
S lahlı soygun anında personel n z davranış şekl aşağıdak g b olab l r. Personel n z bu konuda
eğ terek b l nçlend r n z.
Sak n olunuz ve soyguncuyu ş ddete sevk edecek tahr k ed c davranışlardan kaçınınız. Soyguncu
s n rl ve ted rg n olab l r. Personel n davranışları soyguncuyu pan kleteb l r ve bu da çalışanlara ve
etra a bulunanlara zarar vermes ne yol açab l r.
Soygun mekânından başka yerlerdek müdahale güçler n harekete geç recek b r alarm tes satınız
var se, soyguncunun d kkat n çekmeden bu alarm tes satını harekete geç r n z.
Zarar vermeyecek g b yse dah soyguncunun tal matlarına uyunuz. Para veya mal nsan hayatıyla
kıyaslanamaz.
Alarm düğmes ne basamadıysanız soyguncunun ayrılmasından sonra basınız.
9.7.3. Ciddi Yaralanmalar ve Can Kaybı
Ac l durumun herhang b r aşamasında yaralanma ve can kaybı olasılığı vardır.
İlkyardımın usulüne uygun ve zamanında yapılması can kaybını önleyecekt r.
Personel n zden lkyardım amacıyla st fade etmey planladıysanız, görev alacak personel n z mutlaka
yeterl ve sert f kalı eğ t m almasını sağlayınız.
Uygulamalar
Yaşadığınız şeh rde olab lecek bel rl tehl keler ve bu sırada alınması gereken tedb rler değerlend r n z.
Uygulama Soruları
1. Tehl kel maddeler n bulunduğu bölgeler kaç sınıfa ayrılır, yaşadığınız bölge hang sını a yer
almaktadır?
2. Elektr kl yangınlara nasıl müdahale ed lmel d r?
Bölüm Özeti
Bu bölümde bel rl tehl kelere karşı ac l durum oluşmadan önce, oluştuğu sırada ve oluştuktan sonra
yapılması gerekenler öğret lmeye çalışılmıştır.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s b r yangın sınıfı değ ld r?
A) A Sınıfı Yangınlar
B) B Sınıfı Yangınlar
C) C Sınıfı Yangınlar
D) M Sınıfı Yangınlar
2. Katı madde yangınları hang sını a değerlend r lmel d r?
A) A Sınıfı Yangınlar
B) B Sınıfı Yangınlar
C) C Sınıfı Yangınlar
D) D Sınıfı Yangınlar
3. Aşağıdak lerden hang s yangın söndürmede kullanılan yaygın yöntemlerden b r değ ld r?
A) Soğutarak söndürme
B) Yangının oks jen n kesme
C) Yanıcı madden n ortadan kaldırılması
D) Yanıcı maddey b r araya toplama
4. Tehl kel maddeler kaç sını a ncelen r?
A) 7
B) 8
C) 9
D) 5
5. Gaz, buhar ve s s hal ndek yanıcı maddeler n hava le karışımından oluşan patlayıcı
ortamın sürekl olarak veya uzun sürel ya da sık sık oluştuğu yerler hang bölge sınıfında yer
alır?
A) Bölge 0
B) Bölge 1
C) Bölge 2
D) Bölge 3
6. Aşağıdak lerden hang s sel sırasında yapılması gerekenlerden b r değ ld r?
A) Pencere ve kapıları korumak ç n taşınab l r engeller yerleşt r lmes
B) Suyla sürüklenen enkazın yönünü kum torbalarıyla değ şt rerek konutumuzdan uzak
tutab l r z.
C) Sel bölges n hemen terk ederek yüksek ve güvenl bölgelere g tmel ancak asla sudan
karşıdan karşıya geçmeye çalışılmamalıdır, çünkü su an den der nleşeb l r.
D) Elektr k kaynaklarının kullanılmaya devam ed lmes
7. Aşağıdak ac l durum telefon numaralarından hang s pol s ve jandarmaya ulaşmak amaçlı

aranmalıdır?
A) 155 /156
B) 112
C) 119 /911
D) 185
8. Aşağıdak lerden hang s deprem sonrası yapılmamalıdır?
A) Kapalı alandaysanız, olduğunuz yerde kalın
B) Radyo ve telev zyon g b k tle let ş m araçlarıyla s ze yapılacak uyarıları d nley n.
C) Sarsıntılar tamamen b tene kadar hasarlı b nalara g rmey n.
D) Eğer gaz kokusu alırsanız, gaz vanasını kapatın
9. Aşağıdak lerden hang s deprem önces alınacak tedb rlerden b r değ ld r?
A) Çok kar yağan ve çığ gelen yamaçlarda b na yapılmamalıdır.
B) Dolaplar ve devr leb lecek benzer eşyaları b rb r ne ve duvara sab tlenmel d r.
C) Ac l çıkış yolları ışıklandırılmalıdır.
D) Ac l çıkış yolları olab ld ğ nce dar yapılmalıdır.
10. Aşağıdak lerden hang s yangın tüpü kullanımında yapılan yanlışlardan b r d r?
A) Yangın tüpü yangının üzer ne tutulmalıdır.
B) Yangın tüpü yangının doğduğu yere doğru tutulmalıdır.
C) Yangın tüpü omuz h zasına asılmalıdır.
D) Yangın tüpü le yangının önce önü sonra ler s n söndürülmel d r.
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. a 3. d 4. d 5. a 6. d 7. a 8. a 9. d 10. a
10. TEHLİKE VE RİSK ANALİZİ
Giriş
Gel şen ve değ şen dünyada artık yalnızca dere kenarlarında yaşayan nsanlar ç n konutun su
baskınından bahsetmek mümkün değ ld r. Aynı tehd t 40 katlı apartmanlarda 20. kata konan büyük b r su
deposunun an den patlaması le 20. katta yaşayan konut sah pler ç n de geçerl d r. Ayrıca daha önceler
yalnızca doğa olaylarının yarattığı r sk tehd d artık değ şm ş farklılaşmış ve teknoloj k ve nsan kaynaklı
tehd tler n de dâh l olması le b rl kte önem n arttırmıştır.
Bu konuda ülkem zde 20 Haz ran 2012 tar h nde yayınlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenl ğ Kanunu,
Madde 10’da şyerler nde r sk değerlend r lmes yapılmasını şveren n yükümlülüğü olarak tanımlamıştır.
Bu kanun aşağıdak hususları çer r:
1. İşveren, ş sağlığı ve güvenl ğ yönünden r sk değerlend rmes yapmak veya yaptırmakla

yükümlüdür. R sk değerlend rmes yapılırken aşağıdak hususlar d kkate alınır:
a) Bel rl r sklerden etk lenecek çalışanların durumu

b) Kullanılacak ş ek pmanı le k myasal madde ve müstahzarların seç m
c) İşyer n n tert p ve düzen
ç) Genç, yaşlı, engell , gebe veya emz ren çalışanlar g b özel pol t ka gerekt ren gruplar le kadın
çalışanların durumu.
2. İşveren, yapılacak r sk değerlend rmes sonucu alınacak ş sağlığı ve güvenl ğ tedb rler le
kullanılması gereken koruyucu donanım veya ek pmanı bel rler.
3. İşyer nde uygulanacak ş sağlığı ve güvenl ğ tedb rler , çalışma şek ller ve üret m yöntemler ;
çalışanların sağlık ve güvenl k yönünden korunma düzey n yükseltecek ve şyer n n dar
yapılanmasının her kademes nde uygulanab l r n tel kte olmalıdır.
4. İşveren, ş sağlığı ve güvenl ğ yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı
r skler n bel rlenmes ne yönel k gerekl kontrol, ölçüm, nceleme ve araştırmaların yapılmasını
sağlar.”
Ders m z n bu bölümünde tehl ke ve r sk anal z kavramları oturtulmaya çalışılmıştır. İşyer nde olab lecek
b r yangın tehl kes örneğ üzer nden pek şt r lmeye çalışılmıştır.
10.1. Tehlikeleri Analiz Etmek
Tehl ke: İş yer nde var olan ya da dışarıdan geleb lecek, çalışanı veya şyer n etk leyeb lecek zarar veya
hasar verme potans yel n fade eder (6331 sayılı Kanun, Madde 3).
Çalıştığınız kurum ç n ya da bölge ç n yukarıda tanımlanan tehl ke tanımında ver ld ğ üzere öncel kle
tehl keler dokümante ed l r.
10.2. Her Tehlikenin Profilini Çıkarmak
Bu aşamada l steled ğ n z tehl keler n her b r ç n b r tehl ke prof l çıkarılır. Bu prof l çıkarılırken
aşağıdak sorulara cevap aranır:
Bel rtt ğ n z tehl ke ne sıklıkta gerçekleşmekted r?
Bel rtt ğ n z tehl ken n gerçekleşmes durumunda ş ddet ve yoğunluğu ne olacaktır?
Bel rtt ğ n z tehl ke nerede olacaktır?
Bel rtt ğ n z tehl ke ne kadar büyük b r alanı etk leyecekt r?
Bel rtt ğ n z tehl ke ne kadar sürecekt r?
Bel rtt ğ n z tehl ken n bel rl b r per yodu (yılın, ayın veya mevs m n en çok gerçekleşmes beklenen
zamanı) var mıdır?
Bel rtt ğ n z tehl ken n gerçekleşme hızı (yavaş gel şen, an gel şen) ned r?
Bel rtt ğ n z tehl ke ç n uyarı zamanı veya uyarı s stem var mıdır?
10.3. Hassasiyeti Belirlemek
Prof l n çıkardığınız tehl keler ç n hassas yetler tanımlanmalıdır. Örneğ n cana, mala, b naya, tes se
vereceğ zararlar ortaya konmalı; destek h zmetler n ulaştırma, sağlık, konaklama g b destek
kaynaklarının hassas yet bel rlenmel d r.
10.4. Riski Belirlemek
R sk: Tehl keden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ht mal n
fade eder (6331 sayılı Kanun, Madde 3).
Burada r sk bel rlemek ve r sk anal z matr s n oluşturmak ç n şu faktörler göz önüne alınab l r:
Coğraf özell kler,
Mevcut altyapının durum değerlend r lmes ,
Ac l durum karşısında etk lenecek tes sler,
Ac l durum karşısında ht yaç duyulacak destek h zmet kuruluşlarının durumu,
R sk anal z matr s oluşturulurken, d key olarak b r olasılık skalası (düşük, orta, yüksek) ve yatay olarak
da b r ş ddet skalası (düşük, orta, yüksek) kullanılmalıdır. Tehl keler matr se yerleşt r ld ğ nde, ac l durum
planlama ek b de bu hazırlıklara dâh l ed lerek, tanımlanan tehl keler yüksekten düşüğe göre r sk
sev yeler ne ayrılır.
10.5. Sonuçlara ve Senaryolara Karar Vermek
Bölüm 10.1’de yapılan tehl keler n bel rlenmes , çoğu zaman kurum ya da tes s ç n ac l durumlara karşı
tehl ke anal z ve r sk anal z hazırlanmasında yeters z kalacaktır. Bu durumda kurum ç n bazı senaryolar
hazırlanması bunlar doğal afetler olab leceğ g b nsan kaynaklı örneğ n sabotaj, bomba ht mal ya da
nt har vakaları ç n senaryolar hazırlanab l r.
10.6. Olanaklar ve Kısıtlılıkları Belirlemek
Bel rlenen tehl keler n, kurum ç n afete dönüşmes n n önüne geçeb lmek adına kurumun mevcut
durumu ortaya konmalıdır. Bu amaçla kurumdak kaynaklar, nsanlar, malzemeler, personel n eğ t m ve
yetenekler , yeterl l k ve yeters zl kler dokümante ed lmel d r.
10.7. Stratejik Planlama Sürecini Uygulama
Yukarıda bel rtt ğ m z adımlar tamamlandığında kurum ç n öngörülen tehl keler ve senaryolar
doğrultusunda ve kurumun kaynaklarının elverd ğ ölçüde tehd tlere karşı stratej k planlamanın
yapılması gerek r. Stratej k planlama herhang b r dokuman hazırlama durumu değ ld r. Bu b r süreçt r ve
düzenl aralıklarla değerlend r lmel , gerek yorsa eklemeler, çıkartmalar güncellemeler yapılmalıdır. Bu
adım b rden fazla basamak çer r ve bunlar aşağıdak alt başlıklar altında ver lm şt r.
10.7.1. Mevcut Plan ve Prosedürlerin Belirlenmesi
Bu aşamada kurum ç n daha önce hazırlanmış şu belgeler ncelenmel d r:
Tahl ye planı
Yangından korunma planı
İş sağlığı ve güvenl ğ prosedürler
Çevre le lg l prosedürler
Koruma ve güvenl k prosedürler
S gortalama le lg l prosedürler
F nansman ve satın alma prosedürler
Çalışanların ş tanımları
Tehl kel ve zararlı madde prosedürler
10.7.2. Dışarıdan Destek Alınabilecek Kurumlarla Toplantı Yapılması
Mevcut kurumun daha önce karşılıklı yardım ve ş b rl ğ anlaşmaları yaptığı (örneğ n varsa taşeron
ş rketler ) bu aşamada değerlend r leb leceğ g b , herhang ac l durumlarda desek alab leceğ kurum ve
kuruluşların r sk değerlend rme çalışmalarına katılınab l r. Bu kurum ve kuruluşlar şunlardır:
Val l k, Kaymakamlık, İl Özel İdares
İl Afet Ve Ac l Durum Müdürlükler
Afet ve Ac l Durum Arama ve Kurtarma B rl k Müdürlükler
İl-İlçe Emn yet Müdürlüğü
İl-İlçe Jandarma Komutanlığı
İl-İlçe Beled ye Başkanlığı
İl-İlçe İtfa ye Müdürlüğü
İl-İlçe Sağlık Müdürlüğü
İl-İlçe Resm , Özel Hastane Yönet m
İl-İlçe Kızılay Başkanlığı
İl-İlçe Meteoroloj Müdürlüğü
İl-İlçe Telefon, Elektr k, Su, Doğalgaz İdares Komşu kurumlar
İl-İlçe Ac l Yardım Kurumları (S v l toplum kuruluşları dâh l)
10.7.3. Yasal Dayanak ve Gerekçelerin Saptanması
Ac l durum planlama hazırlıklarına dayanak teşk l edecek ve uygulamaları tanımlayan yasal dayanak ve
gerekçeler n ortaya konması bu aşamalarda hem şveren hem çalışanların gereken özen ortaya koymaları
bakımından öneml d r. Bu aşamada İç şler Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenl k
Bakanlığının yayınlamış olduğu yönetmel kler, genelgeler büyük önem arz etmekted r. Örneğ n;
Çalışma ve Sosyal Güvenl k Bakanlığının konu le lg l yayınladığı yönetmel kler şunlardır:
Askerî İşyerler İle Yurt Güvenl ğ İç n Gerekl Maddeler Üret len İşyerler n n Denet m , Te ş ve Bu
İşyerler nde İş n Durdurulması Hakkında Yönetmel k
Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmel k
İşyerler nde İşveren veya İşveren Vek l Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenl ğ H zmetler ne İl şk n
Yönetmel k
Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenl k Önlemler Hakkında Yönetmel k
Balıkçı Gem ler nde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenl k Önlemler Hakkında Yönetmel k
B yoloj k Etkenlere Maruz yet R skler n n Önlenmes Hakkında Yönetmel k
Büyük Endüstr yel Kazaların Önlenmes ve Etk ler n n Azaltılması Hakkında Yönetmel k
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenl k Önlemler Hakkında Yönetmel k
Elle Taşıma İşler Yönetmel ğ
Gebe veya Emz ren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emz rme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Da r
Yönetmel k
Gem Adamlarının İkamet Yerler , Sağlık ve İaşeler ne Da r Yönetmel k
Geç c veya Bel rl Sürel İşlerde İş Sağlığı ve Güvenl ğ Hakkında Yönetmel k
Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenl k Önlemler Hakkında Yönetmel k
K myasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenl k Önlemler Hakkında Yönetmel k
K ş sel Koruyucu Donanımların İşyerler nde Kullanılması Hakkında Yönetmel k
Maden İşyerler nde İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönetmel ğ
Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azam Yed Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler
Sağlık ve Güvenl k İşaretler Yönetmel ğ
Tehl kel ve Çok Tehl kel Sını a Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Meslek Eğ t mler ne Da r Yönetmel k
Tozla Mücadele Yönetmel ğ
Ulusal İş Sağlığı ve Güvenl ğ Konsey Yönetmel ğ
Yapı İşler nde İş Sağlığı ve Güvenl ğ Yönetmel ğ
Çalışanların Gürültü le İlg l R sklerden Korunmalarına Da r Yönetmel k
Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehl keler nden Korunması Hakkında Yönetmel k
Çalışanların T treş mle İlg l R sklerden Korunmalarına Da r Yönetmel k
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenl ğ Eğ t mler n n Usul ve Esasları Hakkında Yönetmel k
Çocuk ve Genç İşç ler n Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmel k
İş Ek pmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenl k Şartları Yönetmel ğ
İş Güvenl ğ Uzmanlarının Görev, Yetk ve Sorumluluk ve Eğ t mler Hakkında Yönetmel k
İş H jyen Ölçüm, Test ve Anal z Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmel k
İş Sağlığı ve Güvenl ğ H zmetler Yönetmel ğ
İş Sağlığı ve Güvenl ğ H zmetler n n Desteklenmes Hakkında Yönetmel k
İş Sağlığı ve Güvenl ğ Kurulları Hakkında Yönetmel k
İş Sağlığı ve Güvenl ğ R sk Değerlend rmes Yönetmel ğ
İşyer B na ve Eklent ler nde Alınacak Sağlık ve Güvenl k Önlemler ne İl şk n Yönetmel k
İşyer Hek m ve D ğer Sağlık Personel n n Görev, Yetk , Sorumluluk ve Eğ t mler Hakkında Yönetmel k
İşyerler nde İş n Durdurulmasına Da r Yönetmel k
İş Sağlığı ve Güvenl ğ Araştırma ve Gel şt rme Enst tüsü Başkanlığı Görev, Yetk ve Sorumlulukları
Sağlık Bakanlığının konu le lg l yayınladığı yönetmel kler şunlardır:
Ac l Sağlık H zmetler Yönetmel ğ
İlkyardım Yönetmel ğ
Hastane Afet Ve Ac l Durum Planları (Hap) Uygulama Yönetmel ğ
10.7.4. Kritik Ürün, Malzeme, Servis ve Hizmetlerin Saptanması
Olası b r ac l durum, tehl ke karşısında ht yaç duyulacak kr t k ürün, malzeme, serv s ve h zmetler n
saptanması mevcut tehl ken n b r felaketle sonuçlanmasının önüne geçecekt r. Bunlar;
Tehl ke karşısında gerekl olacak ürün, h zmet ve şgücü desteğ n n dokümante ed lmes
Kurum ç n kr t k önem olan enerj , elektr k, su, gaz, kanal zasyon, haberleşme, ulaşım h zmetler
Çeş tl k ralama h zmetler veren f rmalar, üret c ler ve tedar kç ler tarafından sağlanan mal ve
h zmetler
Kurumun faal yet n sürdürmes , şler n devam etmes ç n elzem olan personel, donanım ve
yapılması gereken şlerd r.
10.7.5. Dâhili Kaynaklar ve Kapasitelerin Saptanması
Olası b r ac l durum, tehl ke karşısında kurumun kaynak ve kapas teler n n saptanması;
Ac l durum ek pler n n oluşturulması
Ac l durum sırasında kullanılacak ek pmanların hazırlanması
Ac l durum sırasında kullanılacak tes s, b na ve kurumların (sığınaklar, geç c barınaklar, lkyardım

merkezler , ac l durum yönet m merkez /kr z merkez , alternat f h zmet b naları g b ) hazırlanması
Ac l durumlara karşı eğ t mler, tatb katlar, ac l durum planları, tahl ye planlarının hazırlanması
Ac l durumlara karşı yedek s stemler n ve bakım onarım desteğ ç n gerekl hazırlıkların

tamamlanması
10.7.6. Sigorta Poliçelerinin Gözden Geçirilmesi
Kurum ç n ve kurumda yer alan alet ve c hazlar ç n yapılan s gorta pol çeler ve bunların neler kapsadığı
d kkatl ce değerlend r lmel d r. Mümkünse kurumun kapsadığı tüm r sklere karşı b r s gortalama
terc h nde bulunarak ac l durum sonrası oluşab lecek ekonom k buhranın önüne geç lmeye çalışılmalıdır.
10.7.7. Risklerin Analizi
Daha önce Bölüm 7.2’de değ n ld ğ üzere ac l durum planlaması, tesp t ed len tehl keler, kurum ç n
hazırlanan senaryolar doğrultusunda r skler anal z ed lmel d r. L teratürde 200’ün üzer nde r sk
değerlend rmes yöntem bulunmaktadır. Kurum ç n en uygun olan r sk değerlend rme yöntem n n
kurumun üst yönet c ler , ac l durum planlama ek b ve paydaşlar b r arada karar vererek yapmalıdır.
Kurumda çalışan ş sağlı ve güvenl ğ uzmanından bu konuda destek alınab l r.
Bu çalışmada daha bas t olması ve kolay anlaşılır olması neden le B r nc l R sk Anal z -(Prel m nary R sk
Analys s (PRA)) yapılması yöntem ne a t örnekler ver lecekt r.
B r nc l R sk Anal z , b r faal yet yer ne get r rken gerçekleşeb lecek kazaları anal z edeb lmek ç n
kullanılan s stemat k b r yöntemd r. Her b r kaza ç n anal z; kazaları önlemek veya kaza nedenler n
önlemek ç n çok bel rg n korunma yolları tanımlar. Anal z, r sk nd rgemek ç n tavs yelerde bulunduğu
g b kazalar le lg l r sk aynı zamanda tanımlar. Anal z kaza le lg l r sk , tehl key azaltıcı tavs yelerde
bulunarak tanımlar.
Kazanın teşh s ed leb lmes ç n şu sorunun cevabı aranır?
“Bu akt v tey yer ne get r rken ne g b potans yel kazalar meydana geleb l r?
B r nc l r sk anal z , bu etk nl ğ yapan ek be anal zden düşük r sk çeren kazaların elenmes n sağlayarak
anal z n düzene koyulmasını sağlar.
10.8. Yangın Risk Analizi
Yangın r sk anal z n yapmak ç n aşağıdak b r kontrol l stes sunulmaktadır. Bu l stede sorulan sorular
asgar yangın güvenl ğ göz önünde tutularak hazırlanmıştır. Temel amaç, yangını meydana get recek;
Yanıcı maddey ,
Yakıcı maddey ve
Enerj y b rb r nden uzak tutmak ve kaza olarak b r araya gelse dah en çabuk ve en y şek lde
müdahale edeb lme olanaklarını ortaya koymaktır. Bulunduğunuz kurumun yapısına göre bu l ste
daha da detaylandırılarak uygun kontrol l stes hazırlanab l r.
Bu l stede sorulan soruları gen şletmek s zler n ve kurumunuz ac l durum ek b n n katkıları le

mümkündür. Bu sorulara ver lecek cevaplar yangına karşı mücadelede yapılacak olan hazırlıkların
temel n teşk l edecekt r. Ver lecek olan her olumsuz cevap o alanda zayıflık olduğunu ve kurumun r sk
taşıdığını ortaya koyacağından mutlaka önlem alınmalıdır.
Kurum ç nde alab leceğ n z bazı prat k önlemler şu şek lde olab l r:
Kurum ç nde s gara ç lmes sakıncalı görülen mahaller çok açık bel rt lmel ve buna kes n olarak
uyulması sağlanmalıdır.
Kolay yanab l r kâğıt karton g b atık ambalaj maddeler özel ayrılmış bölmelerde bulundurulmalı
ve fazla b r kt r lmeden kurum dışına çıkarılmalıdır.
Kurum ç nde yapılacak bütün ateşl ve ısıl şlemlerde ş emr ve tedb rler uygulanmalıdır.
Kurum elektr k tes satı topraklama ve paratoner n yıllık kontroller uzman kuruluşlara
yaptırılmalıdır.
Akü şarj odaları, parlayıcı maddeler n şlend ğ ve bulunduğu mahallerdek elektr k armatürler
alev geç rmez veya kapalı t p olmalıdır.
Kurum ç nde elektr k mühend s n n zn olmadan elektr kl ısıtıcı ve benzer aletler

kullanılmamalıdır.
Motorlu yükley c ler (forkl ler) özell kle depo çler ve kolay yanab l r ambalaj malzemeler
yakınında çalışır vaz yette bırakılmamalıdır.
İşletme ç nde yapılan elektr k kaynağı şler nde kaynak yapılan mahal le topraklama yapılan yer
b r metreden fazla olmamalıdır.
Of s odaları, depolar, b lg şlem odaları, arş v g b mahallere duman detektör s stemler monte
ed lmel d r.
LPG kullanım mahaller le doğalgazın kullanıldığı kapalı yerlerde, metana kal bre ed lm ş gaz
detektör s stemler monte ed lmel d r. LPG detektörler zem ne yakın, doğalgaz detektörler tavana
monte ed lmel d r.
Doğalgazın kullanıldığı bölümlerdek elektr k açma kapama düğmeler bölme dışında tutulmalıdır.
Doğal gaz le lg l Türk Standartları aynen uygulanmalıdır.
Doğal gaz bulunan yerlerdek havalandırma fanları patlamaya karşı güvenl olmalıdır.
Doğal gazın kullanımında, gaz kaçağı patlayıcı alt sınıra ulaşmadan uyaracak alarm s stem
olmalıdır.
Tüm çalışanlar şe g r şler nde yangın önleme ve söndürme konularında eğ t lmel d r.
Yapılan bu anal z deprem, sel, tehl kel maddeler g b kurum ç n tanımlanan tüm tehl keler ç n
hazırlanab l r.
Uygulamalar
Yaşadığınız bölgede olab lecek tehl ke ve ac l durumları yazınız. Mevcut tehl ken n boyutlarını kest rmek
üzere geçm ş tehl ke, ac l durum ve afet raporlarını nceley n z. Yaşadığınız yer ç n bas t b r tehl ke ve r sk
anal z yapınız.
Uygulama Soruları
1) Yaşadığınız bölgede bell başlı tehl kelerden olan deprem tehl kes tehl ke anal z yapınız.
Bölüm Özeti
Bu bölümde ac l durumlar ç n tehl ke ve r sk anal z yapab lmek amacıyla gerekl tanımlar kullanılan
temel kavramlar ve bunların çerçeveler ver lm şt r.
Ünite Soruları
1. R sk değerlend rmes yapılırken aşağıdak hususlardan hang s d kkate alınmaz?
A) Bel rl r sklerden etk lenecek çalışanların durumu
B) Kullanılacak ş ek pmanı le k myasal madde ve müstahzarların seç m
C) İşyer n n tert p ve düzen
D) İşyer ndek sağlıklı erkek çalışanlar
2. İş yer nde var olan ya da dışarıdan geleb lecek, çalışanı veya ş yer n etk leyeb lecek zarar
veya hasar verme potans yel ne olarak fade eder?
A) Tehl ke
B) R sk
C) Afet
D) Fac a
3. Tehl ke ve r sk anal z yapılırken aşağıdak sorulardan hang s ne cevap aranmaz?
A) Bel rtt ğ n z tehl ke ne sıklıkta gerçekleşmekted r?
B) Bel rtt ğ n z tehl ken n gerçekleşmes durumunda ş ddet ve yoğunluğu ne olacaktır?
C) Bel rtt ğ n z tehl ke üst yönet m etk leyecek m ?
D) Bel rtt ğ n z tehl ke nerede olacaktır?
4. Tehl ke ve r sk anal z yapılırken Stratej k planlama sürec nde aşağıdak lerden hang s
yapılmaz?
A) Dâh l kaynaklar ve kapas ten n saptanması
B) R skler n anal z
C) Kr t k malların ve h zmetler n saptanması
D) Hassas yetler n bel rlenmes
5. Olası b r ac l durum, tehl ke karşısında kurumun kaynak ve kapas teler n n saptanmasında

hang s daha az d kkate alınır?
A) Ac l durum ek pler n n oluşturulması
B) Ac l durum sırasında kullanılacak ek pmanların hazırlanması
C) Ac l durum sırasında kullanılacak sığınakların hazırlanması
D) Ac l durumlar sırasında üst yönet m n özel talepler
6. Tehl ke anal z yapılırken kurumun hang belgeler nceleme dışı tutulab l r?
A) İş sağlığı ve güvenl ğ prosedürler
B) Tahl ye planı
C) B r öncek yılın ş rket car hesapları
D) Yangından korunma planı
7. Tehl keden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme
ht mal ne olarak fade ed l r?
A) Tehl ke
B) R sk
C) Afet
D) Fac a
8. 6331 sayılı Yasa gereğ ş yerler ç n r sk değerlend rmes yapılırken aşağıdak hususlardan
hang s d kkate alınmasa da olur?
A) Bel rl r sklerden etk lenecek çalışanların durumu
B) Kullanılacak ş ek pmanı le k myasal madde ve müstahzarların seç m
C) İş yer n n yıllık gel r
D) İş yer n n tert p ve düzen
9. Aşağıdak lerden hang s bel rlenen tehl keler n, kurum ç n afete dönüşmes n n önüne
geçeb lmek adına kurumun olanak ve kısıtları bel rlemede d kkate alınmaz?
A) Kurumdak personel n eğ t m
B) Kurumdak malzemeler
C) Kurumdak çalışanların c ns yetler
D) Kurumdak personel n yeterl l kler
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. a 3. c 4. d 5. d 6. c 7. b 8. c 9. c
11. TATBİKATLAR
Giriş
Afetlere zamanında, hızlı ve etk l olarak müdahale edeb lmek ç n afet önces nde yapılması gereken
planlama, eğ t m, tatb kat, erken uyarı s stemler n n kurulması, ac l yardım malzeme stokları, halkın
b lg lend r lmes ve b l nçlend r lmes g b faal yetler n sürekl ve sürdürüleb l r olarak yürütüldüğü süreç
afet planlaması olarak tanımlanır (Açıklamalı Afet Ter mler Sözlüğü, 2014).
5902 sayılı Yasa’da hazırlık; Afet ve ac l durumlara etk n b r müdahale amacıyla önceden yapılan her türlü
faal yet olarak tanımlanmaktadır. Afetlerden önce yapılan ac l durum planlaması le müdahale ek pler
arasında ş b rl ğ ve ortak çalışmaların düzenlenmes sağlanır. Ac l yardım planlarının sürekl güncel
tutulması ve gel şt r lmes ; planda görev üstlenen k ş ve kuruluşların eğ t m ve tatb katlarla gel şt r lmes
ac l durum karşısında can ve mal kayıplarını da azaltacaktır.
B r ac l durum veya afet hâl nde yapılması planlanmış olan müdahale sürec nde yer alacak eylemler n
uygunluğunu, yeterl ğ n ve güncell ğ n mümkün olduğunca gerçeğe yakın koşullar altında ve b r
senaryoya bağlı kalarak denemek amacıyla yapılan uygulama tatb kat olarak tanımlanır (Açıklamalı Afet
Yazılı b r Afet ve Ac l Yardım Planı olması tek başına kurum veya b reyler korumada yeterl değ ld r. Bu
planın görevl olanlar tarafından çok y b r şek lde öğren lmes ve gerekt ğ nde de uygulanab lmes
gerek r. Ac l durum gerçekleşt ğ nde planı okuyacak zaman bulunamaz hatta bu planlar okunmak ç n b le
bulunamayab l r. Bu nedenle, planların yılda en az k defa tatb kat ve alıştırmalarla herkes tarafından
denenmes , öğren lmes ve gel şt r lmes gerekl d r (Kadıoğlu M, 2011).
Alınan eğ t mler n pek şt r lmes ve planların şlerl ğ n n test ed lmes ç n ac l durum egzers z ve
tatb katları en bas t nden başlanıp en karmaşığına doğru sırayla yapılmalıdır. Bunlar sırasıyla şunlardır
(Kadıoğlu M, 2011):
1. Farkındalık ve Yönlend rme Sem ner
2. Alıştırma
3. Masa Başı Egzers z
4. İşlevsel Tatb kat
5. Gerçek Boyutta Tatb kat
Afet ac l yardım planını test etmek ç n tatb kat tasarlarken öncel kle:
Tatb katın kapsamını, amacını ve formatı bel rlenmel ,
Tatb katın t p bel rlenmel ,
Tatb katın zamanı ve süres bel rlenmel ,
Haberl veya habers z olup olmayacağına karar ver lmel ,
Katılımcıları bel rlenmel ,
Raporlama ve değerlend rme sürec bel rlenmel ,
Tatb katın beklenen çıktıları bel rlenmel d r. (Kadıoğlu M, 2011).
Afetlere karşı ulusça ve tek tek b reyler olarak, en kısa sürede ve öncel kle öğrenmem z gereken bell başlı
davranış şek ller n de y ce b lmem z gerek r. AFAD’ın resmî nternet s tes nde a le, çocuklar ve yet şk nler
ç n ac l durumlar karşısında nasıl davranmaları gerekt ğ n açıklayan broşürlere ulaşab lmek
mümkündür. Ayrıca Afete Hazırlık Türk ye blogu ve İlk 72 saat g b uygulamalar le toplumu
b l nçlend rmek adına çok sayıda çalışmaya ulaşab lmek mümkündür. A lece, okulda veya çalışma
arkadaşlarımızla herhang b r tehl ke ortaya çıkınca bu davranış şek ller n nasıl uygulayacağımızın
provalarını yaparsak, tehl ke başladığında refleksler m z otomat k olarak b z doğru davranışlarda
bulunmaya yöneltecekt r. Afetlerde nsanların pan ğe kapılmadan doğru hareket etme şansı, afete karşı
güvenl davranış şekl n n tatb katı yapıldığında, k kat arttığı b l msel olarak spatlanmıştır (Kadıoğlu,
2011).
Tatb katlardan sonra eğer planda herhang b r değ ş kl k yapılırsa, en kısa zamanda personel ve tüm
lg l ler bu konuda b lg lend r lmel d r. Kurum ve yönet mler tarafından sırasıyla yapılması gereken
alıştırma ve tatb katları amaç ve özell kler Bölüm 11.1 le Bölüm 11.5 arasında ver lm şt r.
11.1. Farkındalık ve Yönlendirme Semineri
Mevcut Ac l Durum Eylem Planı’nı lg l yen k ş lere tanıtmak ve onları mot ve etmek amacıyla yapılır.
Ayrıca yen gel şt r len kuralları ve güncelleşt r len eylem planlarını lg l personele tanıtmak ve onları
b lg lend rmek amacı le yapılır. B r la k saat arasında süreb l r. Özell kler şu şek lde sıralanab l r:
Resmî n tel kte olmayan b r grup tartışması,
Ger l m çok düşük,
Katılımcılar görevler yle, planlarla, yöntemlerle ve aletlerle tanıştırılır,
Aynı zamanda sorumlulukların, eşgüdümün ve atanmayla lg l sorular/sorunlar ve çözümler

tartışılır,
Yen oluşan r skler (nükleer, sanay tes s vb.) ele alınır (Kadıoğlu M., 2011).
11.2. Alıştırma
Ac l Durum Eylem Planı’nın küçük b r parçasını uygulamak, mükemmelleşt rmek ve ler de çer s nde
çeş tl şlevler n test ed leceğ daha kapsamlı egzers zlere/ tatb katlara yardımcı olmak amacı le yapılır. 90
dak ka la 120 dak ka arasında süreb l r. Özell kler şu şek lde sıralanab l r:
Yürütücünün kontrolünde gerçekleşt r l r,
Ya tek b r şley m ya da tek b r kurumun şlev test ed l r,
Yen aletlere yönel k eğ t m ver l r, becer kazandırılır,
Yen kurallar ve yöntemler gel şt r l r,
Mevcut yetenekler korumayı ve deney m kazanmayı hedefler (Kadıoğlu M., 2011).
11.3. Masa Başı Tatbikatı
Öngörülen mevcut eşgüdüm ve pol t kaları düşük ger l ml b r ortamda tartışmak, lerde karşılaşılması
olası problemler çözmek ç n yapıcı tartışmalar yapmak ve mevcut planın yeterl olup olmadığını
rdelemek amacı le yapılır. 1 saat la 4 saat arasında süreb l r. Özell kler şu şek lde sıralanab l r:
Ger l ms z b r ortamdır.
B r yönlend r c n n önderl ğ nde yürütülür.
Sınav n tel ğ taşımaz.
Çözümlere yönel k b r süre baskısı yoktur.
Gayr resmî b r ortamdır.
Az m ktarda ön hazırlık çalışması gerekt r r.
Program yüklü değ ld r.
Benzeş m/s mülasyon yapılır.
Oluşab lecek sorunlar saptanır.
Grup tartışması yapılarak sorunların çözülmes ne odaklanılır.
Mevcut plan/müdahale yöntemler tartışılır.
Eşgüdüm/sorumluluklarla lg l çıkab lecek problemler çözmeye yönel k yapıcı tartışmalar yapılır

(Kadıoğlu M., 2011).
11.4. İşlevsel Tatbikat
Yüksek mal yetl olmaksızın b rkaç şlev b r arada sınamak ve b rçok kuruluşa deney m kazandırmaya
yönel k uygulamalı çalışmaları gerçekleşt rmek amacı le yapılır. Tatb kat 3 la 8 saat süreb leceğ g b tüm
günde süreb l r. Özell kler şu şek lde sıralanab l r:
Gerçek b r ac l durumun s mülasyonu / benzeş m yapılır.
Senaryo oluşturulur, detaylandırılarak kurgulanır.
Tatb kat önces katılımcılara “br f ng” ver l r.
Senaryo okunur, katılımcılara kaynaklar, temel kurallar, hedeflenen amaçlar, tatb kat süres vb.
konularda b lg ver l r.
Mesajlar let lerek tatb kat gerçek zamanda başlatılır.
Zaman baskısı neden yle ortam ger l ml d r ve gerg nd r.
Tatb kat sırasında yapılan müdahaleler ve bunların eşgüdümü ön plandadır.
Gerçek b r ac l duruma nazaran sahada daha az teçh zat ve ek pman vardır.
Daha az hareket/hareketl l k söz konusudur.
Tatb kat sonunda b r Değerlend rme Toplantısı yapılır.
Öner ler alınır ve b r Değerlend rme Raporu hazırlanır (Kadıoğlu M., 2011).
11.5. Gerçek Boyutta Tatbikat
Gerçek b r ac l / afet durumunu olab ld ğ nce canlandırmak, gerekl b rçok müdahaley saha ögeler yle
b rleşt rerek yürütmek, Afet Yönet m Merkez n devreye sokmak, Mevcut Ac l Durum Eylem Planı’nı görsel
olarak da sınamak amacı le yapılır. M n mum 1 gün sürer. Özell kler şu şek lde sıralanab l r:
Süre kısıtlıdır.
Yüksek ger l ml b r ortamdır.
Tatb kat gerçek zamanda başlatılır ve yürütülür.
Gerçek duruma olab ld ğ nce benzer.
Canlandırmada gerçek k ş lerden yararlanılır.
Karmaşıktır.
Pahalı b r uygulamadır.
Gerekl tüm teçh zat/ek pman sahada yer alır.
Gerekl tüm personel sahada yer alır.
Farklı kurum/kuruluşlar b rl kte çalışır.
Müdahaleler farklı yerlerde yürütülür.
Loj st k öneml d r.
Güvenl k önem kazanır.
Mal yet anal z ne (fazla mesa , s gorta, yakıt vb) gerek vardır (Kadıoğlu M., 2011).
Her yönet m mutlaka gerçek boyutta b r tatb kat öngörmel d r. Yerleş m b r m ne a t Ac l Durum Eylem
Planı’nda yer alan şlevler çeş tl düzeylerdek , alıştırma egzers z ve tatb kat programlarıyla sınanmalıdır.
1. İşlevler: Sürekl egzers z yapılarak deney m/becer kazanılmalıdır.
2. İşlevsel tatb katlar (Öner len: 4 yılda 3 adet tatb kat)
3. Gerçek boyutta tatb kat (Öner len: 4 yılda 1 kez),
4. Dökümantasyon mutlaka her adımda tem n ed lmel d r (Kadıoğlu M., 2011).
11.6. Tatbikat Geliştirmede Değerlendirmenin Rolü
Tatb kat gel şt rme, tatb kat yapılmadan çok önce başlayan ve tatb kat b tt kten sonra da gerekl
değ ş kl kler n yapılıp, öner ler n b r sonrak tatb kata dâh l ed lene kadar devam ett ğ uzun b r süreçt r.
Değerlend rme etk nl ğ ve planlama süreç boyunca devam eder. Değerlend rme tatb kat b tt kten sonra
yapılan b r aşama değ ld r; değerlend rme tatb kat tasarımı le b rl kte başlar. Bu nedenle, tatb katların
tasarlanmasında temel felsefe GÖBEK kısaltması le şu şek lde özetleneb l r (Kadıoğlu M., 2011):
Gerçekç
Ölçüleb l r
Bas t
Elde ed leb l r
Katkıya yönel k
Tatbikat ve tatbikat değerlendirmesinin amacı:
Planlarının, yönetmel k ve kılavuzlarının ne şek lde hazırlanması gerekt ğ n ,
Ac l durum yönet m s stem nde yapılması gerekl değ ş kl kler ,
Eğ t m ve personel eks kl kler n n tesp t n ,
Tatb katın hedefler n yakalayıp yakalayamadığını,
Gerekl ek pmanların olup olmadığının tesp t n ,
Plan ve müdahaleler açısından gerekl olan tatb kat sıklığını, bel rlemekt r (Kadıoğlu M., 2011).
Uygulamalar
Yaşadığınız bölgede olab lecek doğal tehl keler ve ac l durumları yazınız. Bunlar ç n masa başı tatb katlar
hazırlayınız.
Uygulama Soruları
1) Yaşadığınız veya çalıştığınız kurum ç n seçt ğ n z b r doğal afet doğrultusunda masa başı tatb kat planı
hazırlayınız.
Bölüm Özeti
Bu bölümde ac l durumlara karşı uygulanab lecek tatb kat türler ve bunların özell kler , hazırlanma
süreçler ve önem ver lm şt r.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak ac l durumlara hazırlık faal yetlerden hang s görece d ğerler ne göre daha uzun
sürel olandır?
A) Farkındalık ve Yönlend rme Sem ner
B) Alıştırma
C) İşlevsel Tatb kat
D) Gerçek Boyutta Tatb kat
2. Aşağıdak ac l durumlara hazırlık faal yetlerden hang s görece d ğerler ne göre daha kısa
sürel olandır?
A) Farkındalık ve Yönlend rme Sem ner
B) Alıştırma
C) İşlevsel Tatb kat
D) Gerçek Boyutta Tatb kat
3. Ac l durumlara hazırlık sürec nde tatb kat tasarlanırken hang s ne d kkat ed lmese de olur?
A) Tatb katın kapsamı
B) Tatb katın t p
C) Tatb katın süres
D) Tatb katın sıklığı
4. Ac l durumlara hazırlık amacı le yapılan tatb katlardan sonra yapılacak tatb kat sonrası
değerlend rmen n amacı değ ld r?
A) Ac l durum yönet m s stem n n göz ardı ed lmes n
B) Eğ t m ve personel eks kl kler n n tesp t n
C) Tatb katın hedefler n yakalayıp yakalayamadığını
D) Gerekl ek pmanların olup olmadığının tesp t n
5. Aşağıdak lerden hang s tatb kat tasarlanmasındak temel felsefeler nden b r değ ld r?
A) Gerçekl kten uzak
B) Ölçüleb l r
C) Bas t
D) Katkıya yönel k
6. Aşağıdak lerden hang s masa başı tatb katın özell kler nden b r değ ld r?
A) Ger l ms z b r ortam mevcuttur.
B) Çok m ktarda ön hazırlık çalışması gerekt r r.
C) Sınav n tel ğ taşımaz.

D) Gayr resmî b r ortam mevcuttur.
7. Aşağıdak ac l durum hazırlık faal yetler nden hang s Ac l Durum Eylem Planı’nın küçük b r
parçasını uygulamak, mükemmelleşt rmek ve ler de çer s nde çeş tl şlevler n test ed leceğ
daha kapsamlı egzers zlere/ tatb katlara yardımcı olmak amacı le yapılır?
A) Masa başı tatb kat
B) Alıştırma
C) İşlevsel tatb kat
D) Gerçek boyutta tatb kat
8. Aşağıdak ac l durum hazırlık faal yetler nden hang s gerçek b r ac l / afet durumunu
olab ld ğ nce canlandırmak, gerekl b rçok müdahaley saha ögeler yle b rleşt rerek
yürütmek, Afet Yönet m Merkez n devreye sokmak, Mevcut Ac l Durum Eylem Planı’nı görsel
olarak da sınamak amacı le yapılır?
B) Alıştırma
9. Aşağıdak ac l durum hazırlık faal yetler nden hang s yüksek mal yetl olmaksızın b rkaç
şlev b r arada sınamak ve b rçok kuruluşa deney m kazandırmaya yönel k uygulamalı
çalışmaları gerçekleşt rmek amacı le yapılır?
B) Alıştırma
10. Aşağıdak ac l durum hazırlık faal yetler nden hang s Mevcut Ac l Durum Eylem Planı
lg l yen k ş lere tanıtmak ve onları mot ve etmek amacıyla yapılır?
B) Farkındalık ve yönlend rme sem ner
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. a 3. d 4. a 5. a 6. b 7. b 8. d 9. c 10. b
12. ACİL EYLEM PLANLAMASI
Giriş
Tehl ken n türü ster 8 ş ddet nde deprem olsun ster bas t b r yangın olsun eğer tehl keye uygun b r
önlem alınmadı se oluşan ac l durumun felaketle sonuçlanması kaçınılmazdır. Daha öncek bölümlerde
de bel rt ld ğ üzere ac l durumlar karşısında uygun eylemlerde bulunmak planlı olmak zararın m n muma
nmes nde etk l olacaktır. Günümüze kadar olan afet ve ac l durumlar ncelend ğ nde tehl ke olayına
yakın olanların eğer tedb rl davranmış se tehl ke olayına uzakta ve tedb rs z davrananlardan daha az
zarar gördüğü görülecekt r. Bu nedenle tehl ken n uzaklığı ve yakınlığı, büyüklüğü ve küçüklüğü göz
önüne alınmaksızın her tür tehl ke ç n b reysel ve toplumsal olarak ac l eylem planlarının yapılması
zorunludur.
Ülkem zde Çalışma ve Sosyal Güvenl k Bakanlığı tarafından yayınlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenl ğ
Kanunu’nun 11’ nc , 12’nc ve 30’uncu maddeler ne dayanılarak 18 Haz ran 2013 tar h nde 28681 sayı le
Resmî Gazete’de yayınlanan İşyerler nde Ac l Durumlar Hakkında Yönetmel k, gereğ nce şyerler nde ac l
durum planı hazırlanması le lg l düzenlemeler yer almaktadır. Bu Yönetmel ğ n amacı, şyerler nde ac l
durum planlarının hazırlanması, önleme, koruma, tahl ye, yangınla mücadele, lk yardım ve benzer
konularda yapılması gereken çalışmalar le bu durumların güvenl olarak yönet lmes ve bu konularda
görevlend r lecek çalışanların bel rlenmes le lg l usul ve esasları düzenlemekt r.
12.1. Afet Öncesi Acil Eylem Planlaması
Ac l durum planı, tüm şyerler ç n tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere ac l durumların
bel rlenmes , bunların olumsuz etk ler n önley c ve sınırlandırıcı tedb rler n alınması, görevlend r lecek
k ş ler n bel rlenmes , ac l durum müdahale ve tahl ye yöntemler n n oluşturulması, dokümantasyon,
tatb kat ve ac l durum planının yen lenmes aşamaları zlenerek hazırlanır (Madde 7 / Ac l durum planları
yönetmel ğ ). Çalışmanın bundan sonrak kısımlarında herhang b r b na veya yerleş m ç n ac l eylem
planında olması gereken adımlar ver lecekt r.
12.1.1. Kat Planlarının Hazırlanması
Herhang b r ac l durum veya afet sırasında karşılaşılan en büyük sorunlarından b r , nsanların yaşanan
tehl ke sırasında ne yapacağını b lmemeler ve en n hayet nde kontrolsüz hareketler nden ötürü hem
kend ler ne hem de çevreler ne zarar vermeler d r. Bunu önlemek ç n tüm modern toplumlarda olası ac l
durumlar ç n planlar, prosedürler, pol t kalar hazırlanmakta, bu yapılan planlar tatb katlar le
desteklenmekted r.
İnsanların yaşadığı tüm mekânlar doğal olarak b r afet ya da ac l durumun oluşması ç n olası
mekânlardır. Kapalı mekânlarda nasıl hareket ed lmes gerekt ğ b na ster küçük ster büyük olsun
netleşt r lmel d r. Bu anlamda kat planlarının hazırlanması öneml d r.
Kat planları hazırlanırken ac l çıkış kapılarının yerler bel rg n olarak göster lmel d r.
Kor dorlar mümkünse yedek enerj kaynakları ya da har cî kaynaklar kullanılarak aydınlatılmalıdır.
Afet ve ac l durum sırasında yaşanan pan k neden le bu ac l çıkış kapılarının bulunması oldukça güç
olacağından bunların görünür hâle get r lmes ç n kor dorlarda bel rl noktalara bel rl aralıklarla konacak
fosforlu oklardan ac l çıkış şaretler , ac l çıkış kapıları üzerler ne konacak fosforlu şaretler veya har c
beslemel aydınlatma armatürler le aydınlatılması uygun olacaktır.
Ac l durumlar sırasında arama kurtarma ek pler n n şler n kolaylaştırmanın b r d ğer yolu da kat planı
hazırlarken o katta çalışanların kaç k ş olduğu hang odada b nada çalıştığını b lmek olacaktır. Bu amaçla
b nada çalışan, yaşayan tüm b reyler n nerede olduğunu b lmek hayat olacaktır. Böylel kle z nl
personel n kurtarılması ç n ekstra çaba sarf ed lmeyecek, onun b nada olmadığı b lg s kullanılarak d ğer
katlara müdahale ç n daha çok sayıda personel yönlend r leb lecekt r. Ayrıca ac l durum sırasında
b nanın boşaltılması sırasında hang odaların hang çıkış kapısına yönelecekler çok önceden saptanmalı
ve bu plan tüm odalara b ld r lmel ve kor dorlara da asılmalıdır. Burada asıl görev; kat ve kor dor
sorumlularına düşmekted r.
12.1.2. Sorumluların Belirlenmesi
Ac l eylem planlamasında sadece kor dorun aydınlatılması ya da ac l çıkışların fosforlu şaretler le

şaretlenmes elbette k b r tehl ke sırasında nsanları koruyamayacaktır. İlg l katta bulunan tüm
çalışanların kat planındak ac l çıkış kor doru ve ac l çıkış kapıları konusunda b l nçlend r lmes , eğ t lmes
gerekl d r. Eğ t mlerde ac l çıkış kapılarına ulaşan kor dorları k mler n hang düzende kullanması gerekt ğ
açıklanmalı tatb katlar le desteklenmel d r. Örneğ n b nada 4 kanat söz konusu se ve sadece 2 ac l çıkış
söz konusu se bunlardan hang ler n n örnek üzer nden g dersek doğu ve kuzey kor dorların sağ kanattak
ve batı ve güney kor dorlarının sol kanattak ac l çıkışları ve kapıları kullanması gerekt ğ bel rt lmel d r.
Y ne yapılan kat planı hazırlıklarında kat planı sorumluları bel rlenmel d r. Öncel k gönüller ver lmek
üzere çıkışlara yakın odalarda oturan çalışan veya k ş ler kat ve kor dor sorumlu seç lmel , bu k ş ler ac l
durum karşısında nsanların b rb r n ezerek çıkışa ulaşmalarının önüne geçerek onları uyarmalı,
b reyler n sak n ve uygun şek lde tahl ye ed lmeler ç n destek sağlamalıdır.
12.1.3. Sorumluların Eğitimi
Kat ve kor dor sorumlularının uygun per yotlarda eğ t m alması sağlanmalı, mümkünse haf f arama
kurtarma konusunda b lg ed nmeler sağlanmalıdır. B naların ac l durumlarda boşaltılması ç n büyük b r
öneme sah p olan bu personel n mutlaka yangın ve deprem eğ t m alması gerekl d r. Ayrıca y ne bu
sorumlu personele lk yardım ve tr yaj eğ t m de ver lmel d r. Böylece b nada yaşanacak olası b r çoklu
ölüm ve çoklu yaralanmalı ac l durum karşısında sağlık ek pler gelene kadar d ğer nsanların hayatta
kalma şansının arttırılması mümkün olacaktır. Buradan da anlaşılacağı üzere kat sorumlusu olarak
atanan k ş ler n eğ t mler ac l durum karşısında daha etk n davranış serg lemeler ç n büyük önem
taşıyacaktır.
12.1.4.Seminer ve Eğitimler
Çok katlı b nalardan, tek katlı bahçel mekânlara kadar tüm yaşam alanlarını paylaşan b reylere mutlaka
“farkındalık eğ t m ” ver lerek afet ve ac l durumlar hakkında b l nçlend r lmeler sağlamak gerekl l kt r.
Bu eğ t mler alan k ş ler n tehl kelere bakış açısı değ şmekte ve bu k ş ler yaşamlarını afet ve ac l
durumlara göre düzenleme b lg s ne sah p olmaktadırlar. Bu farkındalık eğ t m ve sem nerler zaman
zaman tekrarlanarak öğren lenler n pek şmes sağlanmalıdır. Özell kle lk yardım eğ t mler , herkes n
mutlaka alması gereken eğ t mlerd r. Söz konusu lk yardım eğ t mler , sadece afet ve ac l durumlarda
değ l yaşamın her anında şe yarayacak b lg ler çermel d r. Bu yönde AFAD’ın ve Sağlık Bakanlığının
açmış olduğu kurslar ve eğ t m k tapçıklarından faydalanılması uygun olacaktır.
12.1.5.Acil Müdahale Birimlerinin Kurulması
Ülkem z b r deprem kuşağı üzer nded r ve her an deprem ya da doğal veya teknoloj k kaynaklı b r ac l
durum ve afet r sk taşımaktadır. Takd r ed lmel d r k b r afet sırasında yalnızca devlet tarafından afetlere
yönel k kurulan ve yönet len kurumlar dışında bell sayıda nsanların bulunduğu ş yerler , hastaneler,
okullar, mahalleler vb. yerlerde ac l müdahale b r mler kurulması çok öneml d r. Olayın boyutu büyük
olduğunda, devlet tarafından yönlend r len kurumların olay yer nde herkese lk saatlerde veya günlerde
müdahale etmes zor olab lmekted r. 1999 yılında yaşanan Gölcük Deprem ’nde bazı noktalara müdahale
24 saat sonrasını dah bulmuştur. Bu durumlara karşı bölgesel olarak kurulacak ve haf f arama kurtarma
eğ t m alacak olan küçük b r mler, hızlı b r müdahale le b rçok k ş n n hayatını kurtarab l r veya büyük
madd kayıpların olmasın önleyeb l rler. Bu kurulacak ac l müdahale b r m n devlet n denetlemes ve
daha önceden saptanan y eğ t lm ş sorumluların oluşturması, daha doğru b r yaklaşım olacaktır ama
zorunlu değ ld r.
12.1.6. Yangın Risklerinin Belirlenmesi
Bölüm 11’de yangın tatb katı örneğ nde de kısaca açıklanmaya çalışıldığı üzere katta yaşanacak b r
yangın tehl kes ne karşı sadece kat sorumlusu değ l kattak tüm çalışanların yangın tüpü kullanması
konusunda eğ t m almış olması ve tatb katlara katılmış olması sağlıklı olandır. Böylece b r yangın tehl kes
karşısında daha b l nçl müdahale yapılması sağlanacaktır. Bu nedenle lk olarak daha önce ac l durum
planlamasında saptanan yangına müdahale ek b n n eğ t lmes çok öneml d r. İk c aşamada b nadak
yangın merd ven çıkışlarının sorumluları bel rlenmel d r. Genel olarak güvenl k neden yle yangın
merd ven çıkışları k l tl tutulmaktadır. Çıkışlara yakın yerde çalışan b rkaç personel görevlend rmek, bu
sorunu kısmen de olsa çözecekt r. Yangın eğ t m ve müdahales dışında yangın vanalarını çalışıp
çalışmadığı, yangın tüpler n n per yod k kontroller yapılarak dolu olup olmadıkları, yangın tüpler n n
olması gerekt ğ bölgelerde olup olmadığı ve tüm personel n yangın tüpü eğ t m alıp almadıkları sık sık
kontrol ed lmel d r. Özell kle patlayıcı, zeh rley c ve radyoakt f madde bulunan b nalarda yangın r sk
d ğer b nalara oranla çok fazladır. Üstel k bu maddeler n yaşatacağı sorunlar, bas t b r yangında
yaşananlara oranla kat be kat fazladır. Bu tür malzemeler n bulunduğu ortamlarda, güvenl k önlemler
mümkünse arttırılmalıdır.
12.1.7. Alarm Sistemleri
Herhang b r ac l durumda örneğ n zeh rl gaz salınımı, yangın ya da deprem g b durumlarda lk olarak
alarm s stemler n n devreye g rmes gerek r. Bu nedenle b nalarda alarm s stem n n olup olmadığı, eğer
varsa çalışıp çalışmadığı çalışmıyorsa onarılab lecek durumda olup olmadıkları y b l nmel d r. Eğer
sorun varsa aksaklıkların g der lmes ve alarm s stem n n devreye g rmes ç n çalışmalar yapılmalıdır.
Ayrıca b rden fazla sesl uyarımın söz konusu olduğu b nalarda çalışanların mutlaka alarm z ller n n
hang s n n ne anlama geld ğ konusunda eğ t m almaları sağlanmalıdır. Y ne tüm çalışanlar b nada
yapılan sesl uyarılara r ayet etmeler konusunda eğ t lmel ve uyarılmaları gerekl d r.
12.1.8. Toplanma Bölgesinin Belirlenmesi
B r afet sırasında ac l eylem planı gereğ uygulanan boşaltım planı %100 başarılı olsa b le dışarı çıkacak
personel n nerede toplanacağı çok öneml d r. Dışarı çıkacak personel n r sk altında olması hele b r de
yangından kaçarken yangın sonrası tal tehl ke olarak görülen göçük altında kalması planın başarısını
sıfırlayacaktır. Toplanma bölges n n b naya yakın olması ve etrafında başka yapıların bulunmadığı gen ş
b r alan olması gerek r. L seye kadar olan okullarda, okul bahçeler deal toplanma bölgelerd r. Ancak
okulların ac l eylem planında d kkat ed lmes gereken öneml b r nokta vardır. Afet sonrasında, vel ler
çocuklarını almaya gel nceye kadar çocuklar okulda ya da yakın b r alanda kalmalı ve başka b r yolla
evler ne gönder lmemel d r.
12.1.9. Belgelerin Yedeklenmesi
Afet sonrasında bazı b lg lere ve belgelere hemen er şmek çok kolay olmayab l r. Bu nedenle öneml
evrakların korunması ç n tedb r alınmalı ve gerek rse yedeklenmel d r.
12.1.10. Afet Güvenliği
Afetler sırasında lk yardım kadar güvenl k de b reyler n ve kurumların sağlığı ç n hayat d r. Örneğ n bazı
y n yetl olmayan nsanların yaralıları darp suret le kıymetl eşyaları çalmaları, kurumlardan jeneratör
veya kıymetl c hazların gasp ed lmes durumları ancak etk l b r güvenl k tedb r le önleneb lecekt r. Bu
durumlar ç n kolluk kuvvetler , asker ve pol s gerekt ğ g b b lg lend r lmel ve eğ t lmel d r.
12.1.11. Tatbikatlar
B reyler n ve kurumların ac l durum ve afet karşısında m n mum zararla kurtulmaları hazırlanan afet
planlarının tatb k ed l p eks kl kler n g der lmes le mümkün olduğu daha öncek bölümlerde (Bölüm 11)
zah ed lm şt . Tatb katlar le hedeflenen toplumun zamanla afet ve ac l duruma karşı davranışlarında
oluşacak körlüğü önlemekt r. Tatb katlar ş olsun d ye veya yapılması zorunlu d ye yapılmamalıdır.
Tatb katlar ç n hazırlanan senaryolar, gerçeğe çok yakın olmalı ve tatb katta görev yapanlar se sank
gerçek b r afet çalışmasındaymışçasına görevler n c dd ye almalıdırlar. Aks takd rde yapılan tatb katlar,
amacın çok dışında kalır ve şova dönüşür.
12.2. Üniversitede Yapılacak Acil Eylem Planlarında Neler Olmalı?
B r örnek olarak fakülte ve yüksekokullar ç n b r ac l durum planı hazırlamak gerek rse öncel kl olarak
mevcut durumları ortaya konmalıdır. Mevcut durumdan yola çıkılarak;
Amf ler n ders saatler çıkarılarak günün hang saat nde, hang amf de kaç öğrenc n n ders yaptığı
saptanarak raporda bel rt lmel d r.
Her katın ayrı ayrı planı çıkarılarak bu planlar üzer nde tüm çıkışlar göster lmel d r.
Deprem durum planı yapılan b na veya b nalardak kor dor sayıları saptanarak bu kor dorlarda kaç
k ş n n çalıştığı, raporda kes n sayıyla bel rt lmel d r.
Tüm sınıf ve kor dorların veya katların sorumluları saptanarak raporda bel rt lmel , bu sorumluların
afet sırasında nasıl hang tür görevler üstlenecekler kend ler ne b ld r lmel d r.
Ac l b r çıkış ç n b na veya b nalardak tüm çıkışlar saptanarak raporda bel rt lmel d r.
Ac l çıkış yapılacak tüm yerlere ac l çıkış levhaları asılarak personel b lg lend r lmel ve hang
personel n veya öğrenc grubunun hang çıkıştan çıkacağı kend ler ne b ld r lmel , raporda bu
konuya da yer ver lmel d r.
Özell kle yangın tüpler n n sorumluları bel rlenmel ve bu sorumlulara boşaltım sırasında kend
sorumlu oldukları tüpler dışarıya çıkarmaları tatb katlarla öğret lmel ve bu plan da raporda
bel rt lmel d r.
Olası b r yangın ç n k adet alarm sorumlusu seç lmel ve raporda bel rt lmel d r.
Ac l çıkış sonrasında boşaltılan b nadan çıkarılan personel ve öğrenc ler ç n en uygun toplanma
bölges saptanmalı ve raporda bel rt lmel d r.
Bu plana ek olarak düzenlenecek ‘‘Ac l Durum Planında’’;
Genel b r durum, tehl ke ve r sk anal z ,
Personel n ac l durum rt bat b lg ler ,
Ac l durum tatb katlarının mevcut faal yetler n cra ed ld ğ yerde yapılamaması hâl nde en kısa
surede nerde nasıl tatb kat ed leceğ ,
Neler n ac l durum olab leceğ , afet olab leceğ ,
Ac l durum planlama ek b b lg ler ,

Dâh l ve har c faal yet le lg l veya faal yet dışı kurum ve kuruluşlar rt bat b lg ler ,
Kr t k operasyonlar, tedar kç ler ve kaynaklara da r b lg ler,
Tahl ye planları,
Uyarı ve kaz s stemler ,
Yer nde barınak ve sığınak s stem ,
K m n ney , nasıl, ne zaman, nerde yapacağı,
Haberleşme,
Emn yet ve güvenl k,
Belge yedeklemeler ,
Yıllık gözden geç rmeler g b hususlara yer vermel d r.
Ac l durum eylem planı ç n çalışma yapılırken b r ek p oluşturmak, ek b yetk lend rmek ve

görevlend rmek, üst yönet m n destek verd ğ n göstermek, ek b mot ve etmek, kurum ç ve dışından
yetk l ler çalışmaya dâh l etmek gerek r. Ayrıca taşeron ve kuruma dışarıdan h zmet verenler n bu
çalışmadak ve sonrasındak sorumluluklarını y anlamaları sağlanmalıdır. Planın düzenl aralıklarla nasıl
değerlend r leceğ bel rt lmel , hazırlanan b r takv m ve bütçes olmalıdır.
Performans hedefler n kurumun tesp t edeceğ programın, planın yazılması, gözden geç r lmes ,
değerlend r lmes , uygulanması, koord nasyonu düzenl aralıklarla yapılması uygun olacaktır.
Tehl keler n Bel rlenmes : Ek b n plan kapsamını, amacını, yasal dayanaklarını yazmasını tak ben b r
durum tesp t yaparak planlar prosedürler, kılavuzlar, tal matlar, uygulamalar, süreçler gözden geç r l r;
kurum dışı gruplarla toplantılar yaparak planlar ve müdahale kaynakları öğren l r; yasalar, tüzük ve
yönetmel kler gözden geç r l r; yedek s stem ht yaçlarını ac l durumların olası etk ler n görmek ç n kr t k
ürünler, malzemeler, mal ve h zmetler saptanır; ac l durumda gerekecek dâh l kaynaklar ve har c
kaynaklar saptanır.
R sk Anal z : Bu araştırmalar ve bulgular sonrası hasar göreb l rl k anal z n n yapılması gerekmekted r.

Bel rlenecek olasılıklar, tahm n ed lecek etk ler, değerlend r lecek kaynaklar bu anal z n konusudur. Bu
anal zde ac l durumlar tehl keler alt alta l stelenerek geçm şte bunların gerçekleşme durumları, coğraf k
konum ncelen r. Teknoloj k, f z ksel, yönetsel, nsan hatası problemler n n olasılıkları değerlend r l r. Bu
şek lde ya da benzer yöntemlerle tehl keler n bel rlenmes ve r skler n anal z bel rlenm ş olmalıdır.
Tehl ke Yönet m : Tesp t ed len tehl keler n etk ler n n değerlend r lmes etk lere karşı eylemler n
yönet lmes b r anlamda ş n sürdürülmes ç n zararın azaltılması yapılmalıdır. (Bu yöntem ş sağlığı ve
güvenl ğ uzmanlarının da kullandığı b r yöntemd r. Olay türünün, ş n ve sürec n anal z , kontrol ve
denet m , ek pmanın doğru kullanımı, bakımı kapsamında tesp t ed len tehl keler n; olma olasılığı ve
maruz kalma sıklığı, bunların verd ğ hasarın mal yet , yasalarla uyumluluğu kapsamında şe etk ler n n
değerlend r lmes ; azaltma, zole etme, sakınma g b olası eylemler n oluşturulması, uygulanması,
etk nl ğ n n zlenmes kapsamında performansın gel şt r lmes ; performansın zlenmes , karşılaştırılması,
azalan mal yet n değerlend r lmes kapsamında eylemler n etk nl ğ n n ölçülmes yoluyla tehl keler n
yönet m d r.
Kaynak Yönet m ve Loj st k Yönet m : B r zaman çerçeves ç nde ht yaç duyulab lecek st hbarat,
teknoloj , malzeme, tes s, eğ t m, donanım, personel ve uzmanlık b lg s n ; kaynakların m ktarını,
kapas tes n , l m tler n , mal yetler n , tem n ve ulaşım zamanının, yasal sorumluluklarla kullanılmasını;
tüm bunlarla lg l anlaşmaları ve sözleşmeler ; kaynakların z n sürmey , tem n etmey , kaydını tutmayı,
ac l durum önces nde -sırasında-sonrasında bu kaynakları akt ve etmey , ger göndermey , her tür
eks kl ğ , olanaksızlığı da düşünerek ş n sürdürülmes ç n planlamayı kapsamalıdır.
Planlama: Dâh lî ve har cî kurumların, organ zasyonların, bölümler n, poz syonların, sorumluluklarının ve
roller n n, otor te ve yetk şemasının açıkça bel rt ld ğ ; loj st k destek ve kaynak gereks n m n n bel rlen p
fade ed ld ğ ; ac l durum, b lg akışı ve haberleşme sürec n n bel rlend ğ ; kurumun amaç, hedef, m syon
ve v zyonunu gösteren stratej k planını; özel b r faal yet yürütmek ç n sorumlulukların bel rlend ğ ac l
durum operasyon/müdahale planı hazırlanır.
Alarm ve Haberleşme: Ac l durumlarda etk leneb lecek nsanları, çalışanları, çevrey uyarmak ç n kaz
s stemler n n ve protokoller n n kullanımını, test ed l p gel şt r lmes n ; dâh lî ve har c ac l durum
müdahale personel ve görevl ler n alarma geç rme ç n becer ve kapas te gel şt r lmes n ; b rden çok
müdahale organ zasyonlarının dare edeb leceğ haberleşme mkânının tes s n ; haberleşme s stemler n n
düzenl test ed lmes n ; haberleşme prosedürler n n gel şt r lmes n ; prosedürler n tatb katlarla test
ed lmes n kapsamalıdır.
Operasyon Prosedürler : Müdahale sırasında, aynı anda oluşacak y leşt rme ve zarar azaltma
akt v teler ne z n vereb lecek şek lde müdahale ve y leşt rme operasyonlarını destekleyecek kaynakların
bel rlenmes n , yürütülecek hasar anal z n , ht yaç anal z n ; bel rlenen tehl keler n etk ler n n ve
sonuçlarının y leşt r lmes n ; mülkün korunması, can güvenl ğ , ac l durumun kontrol altına alınması,
operasyon- ş sürekl l ğ , sağlık ve güvenl k hususları dâh l müdahale etmek ç n prosedürler n
uyarlanmasını kapsamalıdır.
Eğ t mler: Yürütülen, dame ett r len, gel şt r len b r eğ t m programının uygulanmasını; eğ t m

amaçlarının bunun ç n gereken becer ve b l nçlend rmey sağlamasını; yasal gerekl l klerle uyum
sağlamasını; kapsam ve sıklığının bel rlenmes n ; kayıtlarının tutulmasını kapsamalıdır.
Tatb katlar: Planın tümünün, bell bölümünün test ed lmes ç n tasarlanmasını; kurum plan ve
prosedürler n n, yetenekler n n gözden geç r lmes n , tatb katlarla değerlend r lmes n , gözden geç rme
ve ncelemelere, olay/kaza/ac l durum sonrası raporlara, performans değerlend rmeler ne bağlı olarak
düzeltmeler n yapılmasını kapsamalıdır.
Organ zasyon ve Koord nasyon: İy leşt rme ve müdahale operasyonlarını yönetmek, kontrol etmek ç n
olay yönet m s stem n n gel şt r lmes n ; her olay, her fonks yon ç n sorumlulukların, unvanların, özel
organ zasyonel roller n tanımlanmasını; ac l durum operasyonlarının, ac l durum müdahales n n planlara
göre yönlend r lmes n ; operasyon, müdahale, y leşt rme akt v teler ç n uygun prosedür ve pol t kaların
tes s ed lmes n ; bunların yasalara uyumunu; planların akt ve ed lmes n ve sonlandırılmasını; yetk ve
sorumlulukları kapsamalıdır.
F nans kaynaklarının tem n : Ac l durum önces , sırası, sonrası planın, programın desteklenmes ç n
ödeme, mal yet belgeler n n zlenmes n ; dış kaynaklardan fonlama yöntem n kapsamalıdır.
Medya ve Halkla İl şk ler: İnsanlara, çevreye, mülke tehd tlerle lg l halka tavs yeler verecek yetk l ler ve
sorumlu kurumlarla b rl kte prosedürler n gel şt r lmes n ; halkın potans yel b r tehl keden etk lenmes n n
söz konusu olduğu durumlar ç n halkın b l nçlend r lmes ; olay-kaza-ac l durum önces , sırası, sonrasında
medya dâh l har c ve dâh l zley c ler n stekler ne cevap vermek üzere b lg akışının sağlanması; bütün
bunlar ç n medya let ş m merkez n n oluşturulmasını, ac l durum b lg ler n n zlen p toplandığı ve
yayıldığı b r s stem n tes s n ; önceden hazırlanmış yazılı basın bülten n n sağlanmasını; b lg n n koord ne
ed l p tem z ve doğru b lg olarak yayılması ç n b r metot tes s n ; engell ve özel ht yacı olan nüfus le
haberleşme kapas tes n n oluşturulmasını kapsamalıdır.
Uygulamalar
Yaşadığınız bölge ç n geçerl herhang b r tehl keye karşı ac l eylem planlaması hazırlamaya çalışınız.
Uygulama Soruları
1. Kend n z n hazırlayacağı ac l eylem planlamasında nelere daha fazla d kkat ett ğ n z gerekçeler le
bel rt n z.
Bölüm Özeti
Bu bölümde herhang b r kurum veya bölge ç n geçerl herhang b r tehl keye karşı afet önces ac l eylem
planlaması hazırlıklarında d kkat ed lmes gerekenler ver lmeye çalışılmıştır.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s ac l durum eylem planı hazırlığında kat planları hazırlanırken
d kkate alınmaz?
A) Ac l durum çıkışlarının şaretlenmes
B) Ac l durum kapılarının şaretlenmes
C) Kat sorumlularının bel rlenmes
D) Tatb kat tar hler ne karar ver lmes
2. 1) Aşağıdak lerden hang s ac l durum eylem planı hazırlığında kat sorumlularının alması
tavs ye ed len eğ t mlerden b r değ ld r?
A) İlk yardım ve tr yaj eğ t mler
B) Haf f arama kurtarma eğ t mler
C) Yangın söndürme eğ t m
D) Elektr k bakım onarım eğ t m
3. Aşağıdak lerden hang s ac l durum olarak yangına müdahale hazırlık çalışmalarında yer
almaz?
A) Yangın vanalarını çalışıp çalışmadığının kontrolü
B) Tüm personel n lkyardım eğ t mler n n tamamlanması
C) Yangın tüpler n n per yod k kontrolü
D) Tüm personel n yangın tüpü eğ t m alıp almadığı
4. Aşağıdak lerden hang s ac l durum eylem planı hazırlığında d kkate alınmaz?
A) Kat planı hazırlıkları
B) Sorumluların bel rlenmes ve eğ t m
C) Öneml veya önems z tüm belgeler n yedeklenmes
D) Afet güvenl ğ n n sağlanması
5. Aşağıdak lerden hang s ac l durum eylem planı hazırlığında haberleşme çalışmaları

başlığı altında d kkate alınmaz?
A) Halkın potans yel b r tehl keden etk lenmes n n söz konusu olduğu durumlar ç n b lg ler n
yayılmasının önüne geç p saklanması
B) Olay-kaza-ac l durum önces , sırası, sonrasında medya dâh l har c ve dâh l zley c ler n
stekler ne cevap vermek üzere b lg akışının sağlanması
C) B lg n n koord ne ed l p tem z ve doğru b lg olarak yayılması ç n b r metot tes s
D) Medya let ş m merkez n n oluşturulması
6. Ac l durum eylem planı hazırlığında organ zasyon ve koord nasyon hang s kasted lmez?
A) Her fonks yon ç n sorumlulukların bel rlenmes
B) Ac l durum sırasında ş rket ç unvanlara göre öncel kl personel n kurtarılması
C) Ac l durum müdahales n n planlara göre yönlend r lmes
D) Ac l durum sonrası y leşt rme akt v teler ç n uygun prosedür ve pol t kaların tes s
ed lmes
7. Aşağıdak lerden hang s ac l durumlara karşı kurum ç nde yapılan eğ t mler le

hedeflenmez?
A) Ac l durumlar ç n gereken becer n n ed n lmes n sağlama
B) Ac l durumlarda yapılan davranışların yasal gerekl l klerle uyum sağlaması
C) İdame ed len of s şler nde hızlanma sağlanması
D) Ac l durumlar ç n gereken b l nçlend rmen n sağlaması
8. Aşağıdak lerden hang s ac l durumlara karşı kurum ç nde yapılan kaynak yönet m ve
loj st k yönet m le hedeflenmez?
A) Ac l durum karşısında ht yaç duyulab lecek st hbarat tem n
B) Ac l durum karşısında ht yaç duyulab lecek teknoloj tem n
C) Ac l durum karşısında ht yaç duyulab lecek kaynaklara ulaşım zamanının tesp t
D) Ac l durum karşısında ht yaç duyulab lecek satış elemanının tem n
9. Afet güvenl ğ le tam olarak kasted len ned r?
A) Afet sırasında b reyler n sağlıklı ve kurumların ş göreb l r hâlde tutulması
B) Afet sırasında k ş ler n mal varlıklarının korunması
C) Afet sırasında k ş ler n sağlıklarının korunması
D) Afet sırasında kurumların mal varlıklarının korunması
10. Aşağıdak lerden hang s ac l durum sonrası toplanma bölges n n özell kler n tam olarak
fade eder?
A) Toplanma bölges n n b naya yakın olması yeterl d r.
B) Toplanma bölges n n b naya yakın olması ve etrafında başka yapıların bulunmadığı gen ş
b r alan olması gerek r.
C) Toplanma bölges n n gen ş olması yeterl d r.
D) Toplanma bölges n n b naya yakın olması ve etrafında AVM olması gerek r.
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. d 3. b 4. c 5. a 6. b 7. c 8. d 9. a 10. b
13. İLK YARDIM VE TEMEL İLKELERİ
Giriş
Herhang b r olay neden yle sağlığı tehl keye g rm ş olan k ş lere, tıbb yardımı yapacak sağlık personel
gel nceye kadar, olayın gerçekleşt ğ yerde, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüleşmes n önlemek
amacıyla, eldek mkânlarla laçsız olarak yapılan müdahale lk yardım olarak tanımlanmaktadır. Yetk l
makamlardan lk yardım eğ t m almış k mseler tarafından yapılmalıdır (Açıklamalı Afet Ter mler Sözlüğü,
2014).
T.C. Başbakanlık Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığının yayınlamış olduğu sözlükte lk yardım ter m
ac l tıbb yardım ve ps koloj k lk yardım olarak k şek lde ver lmekted r. Ps koloj k lk yardım, afetler,
terör, traf k kazaları, tecavüz, a le ç ş ddet, şkence, çocuk st smarı g b travmat k olaylar sonrası
çocuklar, gençler, yet şk nler ve a le b reyler ne uygulanab len modüler b r terap k yaklaşım olarak
tanımlanmaktadır. Ps koloj k lk yardım, travmat k olayın yarattığı stres n azaltılmasını sağlayan ve uzun
vadede mağdurların normal fonks yonlarını kaybetmeler n önleyen, onlara travma sonrası ortaya çıkan
ps koloj k sorunlarla baş etmes n öğreten b r tekn kt r.
Ders m z n bu bölümünde lk olarak l teratürdek lk yardım tanımları ver lecek sonrasında lk yardımcının
özell kler ve üç yaşamsal şlev konularına değ n lecekt r.
Unutulmamalıdır k temel yaşam desteğ ne başlarken eğer çevrede b r varsa hemen 112 aratılmalıdır.
Boğulma ve travmalarda, lk yardımcı yalnız se 5 turdan sonra (30/2= 1 tur) kend s yardım çağırmalıdır.
Bebek ve çocuklarda, eğer çevrede b r varsa hemen 112 aratılmalıdır. İlk yardımcı yalnız se 5 tur temel
yaşam desteğ nden sonra kend s yardım çağırmalıdır. Çünkü bebek ve çocuklarda solunum problem ön
plandadır (Sağlık Bakanlığı, Temel yaşam desteğ ).
13.1. İlk Yardımın Tanımı
Herhang b r ac l durum meydana geld ğ nde her an c varda b r sağlık personel ne ulaşmak mümkün
değ ld r. Bu durumda k ş ye ac l müdahale gerekl d r. Bunun doğru tanımlanması hem ac l durumda kalan
k ş ye hem de uygulayıcısına yardımcı olacaktır. Burada yukarıda ver len AFAD’ın ter mler sözlüğündek
tanımının yanı sıra l teratürde yer alan bazı lk yardım tanımları ver lm şt r.
Türk D l Kurumu Güncel Türkçe Sözlüğü’nde: “Kaza, hastalık, yangın, deprem vb. tehl kel ve an
durumlarda hastaya kes n tedav önces , olay yer nde uygulanan lk ve ved şlem, sıhh mdat” d ye tar f
ed lm şt r(TDK).
29 Temmuz 2015 tar hl 29429 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan İlkyardım Yönetmel ğ ’nde lk yardım
şöyle tanımlanmaktadır.
“İlkyardım: Herhang b r kaza ya da yaşamı tehl keye düşüren durumda, sağlık görevl ler n n yardımı
sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye g tmes n önleyeb lmek amacıyla
olay yer nde, tıbb araç gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle yapılan laçsız uygulamaları, fade
eder.”
İlk yardım, kazaya uğrama ya da yaşamın tehl keye düşmes hâller nde, durumun daha kötüye g tmes n
önlemek ç n yapılan laçsız müdahaled r. İlk yardım, olay yer nde bulunanlar tarafından yapılan geç c b r
uygulamadır(Aygören,1999).
İlk yardım öncel kle ölümü ya da daha fazla oranda zarar görmey önler. Şoku engeller. Ağrıların
azalmasına ya da ortadan kalkmasına yardımcı olur. Ancak bazı b l nçs z ve tehl kel davranışlardan
kaçınılması da k ş n n hayatının kurtulmasında lk yardım uygulamaları kadar öneml d r (Güler,2002).
İlk yardım, laç veya herhang b r tıbb malzeme olmadığı anlarda yapılab lecek hayat b r müdahale
şekl d r. Günlük yaşamımızda her an el m z n altında olab lecek tem z b r bez parçası, b r kravat,
arabadak güneşl k, ceket m z, tem z havlu veya b r eşarp lk yardımda kullanılab lecek en öneml
malzeme yer n alab lecekt r (Rodoplu,2003).
13.2. İlk Yardımın Amaç ve Hedefleri
İlk yardımda en öncel kl amaç, yaşamı tehd t eden unsurların ortadan kaldırılmasıdır. lk yardım kaza
yer nde başlar, yaralının en yakın sağlık kurumuna nakl sırasında devam eder ve yaralının g tt ğ sağlık
merkez nde tıbb tedav n n başlamasıyla son bulur. Kaza yer ne çabuk g tmek, anında müdahalede
bulunmak lk yardımda öneml net ce alınması ç n öneml d r. Unutulmamalıdır k en etk l lk yardım lk
beş dak kada en b l nçl lk yardım se lk yarım saatte yapılmaktadır(Ağır,2000).
Özetle lkyardımın öncel kl amaçları şu şek lde sıralanab l r ;
Hayat tehl key ortadan kaldırmak.
Yaşam fonks yonlarının devamını sağlamak.
Hasta veya yaralının durumunun kötüleşmes n önlemek.
Hasta veya yaralının İy leşmes n kolaylaştırmaktır.
Afet veya kazaya uğrayan acı, korku, tehl ke ç nde olan nsanların acılarını haf fletmek, yaralarını sarmak
ve yaşamlarını kurtarmak aynı zamanda b r nsanlık görev d r. Afet veya kazaların yakınımızdak
nsanların başına gelmes hal nde, derhal yapılması gereken bas t müdahaleler b lmem z ve bu sebeple
yaralının hayat tehl kes n g dermem z lk yardımın önem n büyük ölçüde anlamamızı sağlayacaktır.
Ancak h çb r lk yardım müdahales b lg s ne sah p olmadan yapacağımız en küçük yanlış müdahalen n
ölüme sebeb yet vereb leceğ n unutmamalıyız (Yer, 2015).
13.3. İlk Yardımcının Özellikleri ve Sorumlulukları
29 Temmuz 2015 tar hl 29429 sayı le Resmî Gazete’de yayınlanan İlkyardım Yönetmel ğ nde lk yardımcı
şöyle tanımlanmaktadır.
İlkyardımcı: İlkyardım tanımında bel rt len amaç doğrultusunda, hasta veya yaralıya tıbb araç gereç
aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle laçsız uygulamaları yapan lkyardım eğ t m alarak lkyardımcı
belges almış k ş y , fade eder.
Afet ve ac l durum veya kaza sonrası lk yardım müdahales gerekt ren durumlarda genell kle nsanlar şok
etk s nde telaşlı ve heyecanlıdır. Ancak böyle b r ortama rağmen lkyardımcı sak n ve kararlı olmalıdır.
Hasta veya yaralıya gerekl müdahaleler doğru olarak yapmalıdır. Bunun ç n b r lkyardımcıda,
Sak n, soğukkanlı ve kend ne güvenme,
Kend n n, hasta veya yaralının ve çevredek ler n can güvenl ğ n korumak ç n gerekl önlemler
alab lme,
İnsan vücudu le lg l b lg lere sah p olma,
Olay yer ndek olanakları değerlend reb lme,
Olayı, en kısa sürede doğru olarak tıbb yardım b r m ne b ld rme,
Çevrede bulunan k ş ler organ ze edeb lme özell kler n n bulunması gerek r (Yer, 2015).
Müdahale anında lk yardımcı; h ç b r zaman kend can güvenl ğ n tehl keye atmamalı, lk yardımın b r
nsanlık görev olduğuna nanmalı, ç nde bulunduğu durumu değerlend rmel , kazazeden n yardım
gerekt ren sakatlıklarını değerlend rmel ve öncel k sırasına göre doğru ve yeterl yardımda bulunmalıdır
(Özkan,2011).
13.4. İlk Yardımın Temel İlkeleri ve Uygulamaları
İlk yardımın temel lkeler kısaca teşh s, tedav ve taşıma şekl nde sıralanab l r. Teşh s aşamasında, lk
yardım uygulayacak k ş n n öncel kle hasta veya yaralının nasıl b r kaza geç rd ğ n bel rlemes ardından
da tüm bel rt ler tesp t etmes gerek r. Bu amaçla hasta veya yaralının;
Ağrısına,
Üşüme, t treme ve terlemes ne,
Bulantı ve kusma durumuna bakılıp bütün vücut muayene ed lerek yara, morluk, kanama, kırık vb.
durumları bel rlen r.
Tedav aşamasında, yaralı veya hasta ç n öncel kl ve en uygun olan lk yardım müdahales
yapılır(Yer,2015).
Taşıma aşamasında, hasta veya yaralının teşh s ve tedav s yapıldıktan sonra en yakın sağlık kuruluşuna
sevk yapılır. Taşıma esnasında da gerekl lk yardım uygulamasına ara ver lmeden devam
ed lmel d r(Tomsuk,2014; Yer, 2015).
İlk yardımın ABC’s
İlk yardım esnasında yaralı veya hastaya sorular sorulduğunda konuşup cevap verd ğ nde b l nc var ve
havayolu açık, nefes alıyor ve nabız var demekt r. Aks halde yaralı veya hastanın b l nc kapalı se lk
yardımın ABC’s d ye adlandırılan
a) Hava yolu açıklığının kontrol ed lmes (A rway),

b) Solunumun değerlend r lmes ( Bak-D nle-H sset) (Breath ng),
c) Kan dolaşımının kontrolü (Şah damarından 5 san ye nabız alınarak yapılır) (C rculat on) şlemler yapılır
(Yer, 2015).
İlk yardımda hayat kurtarmaya yönel k adımların her b r kes nl kle öneml d r ve tümü aynı değerded r.
D kkat ed lmes gereken bu adımların gerekt ğ duruma göre önce uygulanmasıdır. Bu adımlar;
Solunum yolunun açılıp rahat solunum sağlanması,
Kalp atışı durmuşsa kalp masajının yapılması,
Kanama varsa durdurulması,
Şoka g rmen n önlenmes ,
Yaraların dış etk lerden korunması,
Uygun poz syonun sağlanması,
Vücut ısısının korunması,
B l nen ve gerekl olanın yapılması,
En yakın sağlık kuruluşuyla rt bata geç l p sevk n sağlanması şekl nde özetleneb l r (Savaşer, 2001;
Yer, 2015).
İlk yardımı yapan k ş kaza veya afet bölges nde, müdahale etmes gereken başka kazazedeler n olması
hâl nde olay yer nde kalmalıdır. Aks durumda olay yer nde kalmayı gerekt recek zorunlu b r durum yoksa
lkyardıma kazazede le b rl kte sağlık kuruluşuna kadar g tmek zorundadır. Ağızdan solunum, kapalı kalp
masajı g b bazı uygulamalar bunu zorunlu kılar. Afet veya kaza sonrası yaralılara yapılacak olan lk yardım
müdahale zamanı çok değerl d r. Travmaya bağlı ölümler üç dönemde gerçekleşeb l r.
B r nc dönem san yeler ve dak kalar ç nde olan erken dönemd r. Bu dönemde bey n, bey n sapı, üst
medulla sp nal s, kalp, aort ve ana damarlarda yırtılmalar sonucu ölüm oluşur.
İk nc dönem dak kalar ve b rkaç saatl k dönemd r. Bu dönemde subdural ve ep dural hematomlar,
hemopnömotoraks, karac ğer ve dalak rüptürü, pelv s kırıkları ve bel rg n kan kaybı yapan mult pl
travmalar ölüme sebep olurlar. Bu dönemdek lk b r saat ‘altın saat’ olarak b l n r.
Üçüncü dönem se b rkaç gün veya ha alar sonrak dönemd r. Bu dönemde ölüme seps s veya mult pl
organ s stem yetmezl ğ sebep olur (Yer, 2015).
İlk yardım gerekt ren durumlarda yapıcı g r ş mlerde bulunmak ç n b reylerden başlamak üzere
toplumun tüm kurumlarına kadar lk yardım konularında eğ t m n önem büyüktür. İlk yardım eğ t m
almış b r k ş n n lk yardım sürec n n sınırlarını ç zeb lmes gerek r. Yaşamın tehl keye düştüğü ortama
sağlık ek b gel nceye kadar süren, lk yardım sürec zamanı çok y kullanmayı gerekt r r (Süzen, 2002; Yer,
2015).
13.5. Üç Yaşamsal İşlev (Solunum - Dolaşım - Bilinç)
13.5.1. Solunum ve Kalp Durması
Ac l durumlar sırasında yaralanan k ş lere müdahale ederken üç yaşamsal şlev solunum, dolaşım ve
b l nç durumu ncelenmel d r. Bu kontrolden sonra gerekl lk müdahale gerçekleşt r lmel d r. Sağlık
Bakanlığının resm nternet s tes nde temel yaşam desteğ nde solunum ve kalp durması karşısında
yapılacak şu şek lde ver lmekted r (http://a lehek ml g .gov.tr/yal-ve-oezuerlue-bakm/556-temel-
yaam-deste .html (http://a lehek ml g .gov.tr/yal-ve-oezuerlue-bakm/556-temel-yaam-
deste .html)).
Solunum Durması: Solunum hareketler n n durması neden yle vücudun, yaşamak ç n ht yacı olan
oks jenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz se b r süre sonra kalp durması
meydana gel r.
Kalp Durması: B l nc kapalı k ş de, büyük atardamarlardan nabız alınamaması durumudur. Kalp
durmasına 5 dak ka ç nde müdahale ed lmezse dokuların oks jenlenmes bozulacağı ç n bey n hasarı
oluşur. K ş de solunumun olmaması, b l nc n kapalı olması, h ç hareket etmemes ve uyaranlara cevap
vermemes kalp durmasının bel rt s d r.
Hava Yolunu Açmak İç n Baş - Çene Poz syonu
B l nc kapalı bütün yaralılarda solunum yolu kontrol ed lmel d r. Çünkü d l ger ye kayab l r ya da herhang
b r yabancı madde solunum yolunu tıkayab l r. Ağız ç kontrol ed lerek tem zlend kten sonra hastaya baş-
çene poz syonu ver l r.
Bunun ç n;
B r el, alına yerleşt r l r.
D ğer el n k parmağı çeneye yerleşt r l r.
Alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş, ger ye doğru t l r.
Böylece d l yer nden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur.
Yet şk nde Yapay Solunum: Yaralının hava yolu açıldıktan sonra solunum Bak-D nle-H sset yöntem le
değerlend r l r. Aynı zamanda yaşam bel rt ler gözlen r. Hareket ed yor mu? Reng soluk mu? Morarmış
mı? vb. Solunumu ve canlılık bel rt ler yoksa temel yaşam desteğ ne başlanır. Normal solunum yoksa
(solunum yoksa veya yeters z ve düzens z se) hemen yapay solunuma başlanır.
Ağızdan Ağza Yapay Solunum
Önce yaralıya Baş-Çene poz syonu ver l r.
B r el n baş ve şaret parmakları le burun kanatları hava çıkmayacak şek lde kapatılır.
İlk yardımcı, yaralının ağzını hava çıkmayacak şek lde kend ağzı le kavrar.
Hasta akc ğer ne 400-600 ml hava g decek şek lde ağızdan her b r b r san ye süren k kez üflen r.
Bu şek lde ver len hava hayat organları koruyacak yeterl oks jene(%16-18) sah pt r.
Ağızdan Buruna Yapay Solunum
Bebeklerde ve yet şk nlerde çene k l tlenmes g b durumlarda, yapay solunum ağızdan buruna
hava ver lerek yapılmalıdır.
İlk yardımcı kend n korumak ç n yapay solunum sırasında nce b r tülbent, gazlı bez g b araçlar
kullanab l r.
Çocuklarda (1-8 Yaş) Yapay Solunum
Çocuğa önce Baş-Çene poz syonu ver l r.
Çocuğun hava yolu açıldıktan sonra solunum Bak-D nle-H sset yöntem le değerlend r l r.
Solunumu ve canlılık bel rt ler yoksa temel yaşam desteğ ne başlanır.
Yapay solunum ağızdan - ağıza ya da ağızdan - ağız ve buruna tekn ğ le çocuğun yaşı ve yüzünün
büyüklüğüne göre gerçekleşt r l r.
Yapay solunuma k kez hava üflenerek başlanır.
Bebeklerde (0-1 Yaş Arası) Yapay Solunum
Bebeğ n topuğuna haf fçe vurularak b l nç kontrolü yapılır.
Bebeğ n hava yolu açıldıktan sonra solunum Bak-D nle-H sset yöntem le değerlend r l r.
Solunum yolunun açılması ç n bebeğe Baş-Çene Poz syonu ver l r (bebeğ n başı haf fçe t l r).
BAŞIN FAZLA GERDİRİLMESİ SOLUNUM YOLLARINI TIKAYIP OLUMSUZ SONUÇLAR YARATABİLECEĞİNDEN

BAŞA HAFİF BİR EĞİM VERMEK SON DERECE ÖNEMLİDİR!
Yapay solunuma başlanırken lk yardımcı, ağzını bebeğ n ağzı ve burnunun üstüne yerleşt rmel d r.
Yapay solunuma her b r b r san ye süren beş kez hava ver lerek başlanır.
Üflemen n ayarı bebeğ n göğsünün kalkış hareketler ne göre olmalıdır. Çocuğun akc ğerler n n
alacağından daha fazla hava üflenmemel d r.
Yet şk nde Dış Kalp Masajı
B l nç ve solunum bel rt ler yoksa sert b r zem ne yatırılarak dış kalp masajına başlanır. Temel yaşam
desteğ yapılırken yaş öneml b r faktördür. Orta yaş ve üzer ndek b r hastada ölüm nedenler n n başında
ventr küler f br lasyon gelmekted r. Böyle b r durumda olay yer ne gelen 112 ek b , def br lasyon yaparak
hastayı kurtarma şansını arttırab l r. Bu nedenle süratle 112’y aramak son derece öneml d r.
Temel yaşam desteğ ne başlarken eğer çevrede b r varsa hemen 112 aratılmalı veya lk yardımcı kend s
aramalıdır. Boğulma ve travmalarda lk yardımcı yalnız se 30/2 kalp basısı ve sun solunum
uygulamasının 5 tur tekrarından sonra 112’y kend s arar. Bebek ve çocuklarda, eğer çevrede b r varsa
hemen 112 aratılmalıdır. İlk yardımcı yalnız se 5 tur temel yaşam desteğ nden sonra kend s yardım
çağırmalıdır. Çünkü bebek ve çocuklarda solunum problem ön plandadır. Kalp basısı, göğsün ortasına
yapılmalıdır. Her k el n baş ve şaret parmakları le k eş t “C” oluşturulur. B r el n şaret parmağı man
tahtasının alt ucuna, d ğer el n şaret parmağı üst ucuna yerleşt r l r. Başparmaklar ortada b rleşt r l r. B r
el kaldırılarak topuğu d ğer başparmağın üstüne konur. El n topuğu tam man tahtasının üstünde
olmalıdır. Önde ya da arkada olması kaburga kırılmasına neden olab l r. Her k el parmakları b rb r ne
geç r l r ve hastaya temas etmemes ne d kkat ed l r. Eller sab t tutulmalıdır. D rsekler ve omuz düz ve
hasta/yaralının vücuduna d k duracak şek lde tutulmalıdır. Vücut ağırlığı le kaburga kem kler 4-5 cm çe
çökecek şek lde (yandan bakıldığında göğüs yüksekl ğ n n 1/3’ü kadar) r tm k olarak sıkıştırma-gevşetme
şekl nde bası uygulanır. Er şk nlerde dak kada 100 bası uygulanmalıdır. Dış kalp masajı, 1 yaşın altındak
bebeklerde; göğüs kem ğ nde meme ç zg s n n hemen altına k parmakla, göğüs kem ğ 1-1,5 cm çe
çökecek şek lde, dak kada 100 bası olarak yapılır. 1-8 yaşına kadar çocuklarda; bası yer yet şk ndek g b
bulunur ve tek elle 2,5-5 cm çökecek şek lde yapılmalıdır (yandan bakıldığında göğüs yüksekl ğ n n 1/3’ü
kadar). Yapay solunum ve dış kalp masajı b rl kte yet şk nlerde, bebekte ve çocukta tek ya da k lk
yardımcı le 30/2 olarak uygulanır. Buna 1 tur den r. Temel yaşam desteğ ne yaralının yaşam bel rt ler
veya bu konuda eğ t m almış b r sağlık personel gel nceye kadar kes nt s z devam ed lmel d r.
Çocuklarda (1-8 Yaş) Dış Kalp Masajı
Kalp masajı tek elle basılarak yapılır. Bası noktası, yet şk nlerde olduğu g b bel rlen r. Büyük çocuklarda
tek el n basısı yeters z görülürse y ne yet şk nlerdek g b uygulama yapılır. Çocuklarda dak kada 100 bası
uygulanır. Bası gücü se göğüs boşluğu 2,5-5 cm çökecek şek lde (yandan bakıldığında göğüs
yüksekl ğ n n 1/3’ü kadar), Çocuklarda b r ya da k lk yardımcı le 30/2 olacak şek lde uygulama yapılır.
Bebeklerde (0-1 Yaş) Dış Kalp Masajı
Bebeğ n k memes arasında hayal b r ç zg olduğu varsayılarak bu ç zg n n hemen altında orta noktada
göğüs kem ğ tesp t ed l r. Buraya k parmağı bastırmak suret yle kalp masajına başlanır. Kalp masajı
göğüs kem ğ 1-1,5 cm çer çökecek şek lde yapılır. Bebeklere de dak kada 100 bası uygulanır. Bebeklerde
de kalp masajı ve yapay solunum sayısı 30/2 olacak şek lde uygulanır.
B l nç Bozukluğu Durumunda İlk Yardım
K ş , başının döneceğ n h ssederse;
Sırtüstü yatırılır, ayakları 30 cm kaldırılır.
Sıkan g ys ler gevşet l r.
Kend n y h ssed nceye kadar d nlenmes sağlanır.
Eğer k ş bayıldıysa;
Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır.
Solunum yolu açıklığı kontrol ed l r ve açıklığın korunması sağlanır.
Sıkan g ys ler gevşet l r.
Kusma varsa yan poz syonda tutulur.
Solunum kontrol ed l r.
Etra ak meraklılar uzaklaştırılır.
B l nç kapalı se;
Hastanın/yaralının yaşam bulguları değerlend r l r (ABC).
Hastaya/yaralıya koma poz syonu ver l r.
Yardım çağrılır (112).
Sık sık solunum ve yaşam bulguları kontrol ed l r.
Yardım gel nceye kadar yanında beklen r.
13.5.2. Yaşam Zinciri Halkaları
Hayat kurtarma z nc r 4 halkadan oluşur. Son k halka ler yaşam desteğ ne a tt r ve lk yardımcının
görev değ ld r.
1. Halka - Sağlık kuruluşuna haber verme,
2. Halka - Olay yer nde yapılan Temel Yaşam Desteğ ,
3. Halka - Ambulans ek pler nce yapılan müdahaleler,
4. Halka - Hastane ac l serv sler d r.
Hayat kurtarma zinciri (http://www.e-ilkyardim.org/2014/12/25/hayat-kurtarma-zinciri/

(http://www.e-ilkyardim.org/2014/12/25/hayat-kurtarma-zinciri/)Görüntülenme Tarihi:01.08.2016)
Uygulamalar
Herhang b r ac l durum karşısında yaşadığınız bölgede yer alan sağlık kuruluşları ve hastaneler n
adresler n , bu noktalara ulaşım mkânlarını nceley n z. Yaşadığınız yerde daha önce yaşanan lkyardım
olaylarındak eks kl kler derley p değerlend rmes n yapınız.
Uygulama Soruları
1. B r ac l durum karşısında en yakın sağlık kuruluşundan ne kadar sürede destek alab l rs n z

bel rt n z.
2. İlk yardım sırasında solunum durması karşısında nelere d kkat ed lerek müdahale yapılmalıdır?
Bölüm Özeti
Bu bölümde ac l durumlar karşısında yapılması gereken lk yardım uygulamaları kısaca tanıtılmıştır.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s üç yaşamsal şlevden b r s değ ld r?
A) Hava yolu açıklığının kontrol ed lmes (A rway)
B) Solunumun değerlend r lmes (Bak-D nle-H sset) (Breath ng)
C) Göz bebekler n n durumunun kontrol ed lmes
D) Kan dolaşımının kontrolu
2. Aşağıdak lerden hang s lk yardımda hayat kurtarmaya yönel k adımlardan b r s değ ld r?
A) Kalp atışı durmuşsa kalp masajının yapılması
B) Kanama varsa durdurulması
C) Solunum kontrolü yapılmaması
D) Şoka g rmen n önlenmes ,
3. Aşağıdak lerden hang s Yaşam Z nc r Halkalarından b r s değ ld r?
A) Sıhhat kuruluşuna haber ver lmes
B) Vaka yer nde temel yaşam desteğ yapılması
C) Ambulans ek pler nce müdahaleler yapılmaması
D) Hastane ac l serv sler nde müdahale yapılması
4. Bebeklere kalp masajı uygulanırken dak kada kaç darbe uygulanır?
A) 70
B) 80
C) 90
D) 100
5. B l nç bozukluğu durumunda hasta bayıldıysa k ş ye lk yardım yapılırken hang s

uygulanmaz?
A) Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır.
B) Sıkan g ys ler gevşet l r.
C) Kusma varsa sırt üstü poz syonda tutulur.
D) Solunum kontrol ed l r.
6. Aşağıdak lerden hang s hastanın b l nc kapalı se uygulanan lk yardımın ABC’s d ye

adlandırılan uygulamalardan b r değ ld r?
A) Hava yolu açıklığının kontrol ed lmes
B) Solunumun değerlend r lmes
C) Vücut ısısının kontrol ed lmes

D) Kan dolaşımının kontrolü
7. Ac l durumlarda tıbb destek alab lmek ç n hang numara çevr l r?
A) 112
B) 110
C) 155
D) 156
8. Aşağıdak lerden hang s lkyardımcının özell kler nden b r değ ld r?
A) İnsan vücudu le lg l b lg lere sah p olma
B) Olay yer ndek olanakları değerlend reb lme
C) Olayı, en kısa sürede doğru olarak tıbb yardım b r m ne b ld rme
D) Acelec , soğukkanlı ve kend ne güvens z olma
9. Aşağıdak lerden hang s hayat kurtarma z nc r ndek 4 halkadan b r değ ld r?
A) 1. Halka - Sağlık kuruluşuna haber verme
B) 1. Halka - Hastane ac l serv sler
C) 2. Halka - Olay yer nde yapılan temel yaşam desteğ
D) 3. Halka - Ambulans ek pler nce yapılan müdahaleler

10. Aşağıdak lerden hang s lk yardım tanımında yer almayan b r özell kt r?
A) Hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye g tmes n önleyeb lmek amacıyla olay
yer nde yapılır.
B) Tıbb araç gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle yapılan b r uygulamadır.
C) İlaçsız b r uygulamadır.
D) İlaçlı b r uygulamadır
CEVAP ANAHTARI
1. c 2. c 3. c 4. d 5. c 6. c 7. a 8. d 9. b 10. d
14. MEDYANIN ACİL DURUMLARDA ÖNEMİ
Giriş
Afet ve ac l durum gerçekleşt ğ zaman planlı b r let ş m stratej s n n olmasının önem Bölüm 11 ve Bölüm
12’de ver lm şt r. Etk n b r haberleşme ac l durumlar sırasında hem can ve mal kaybını azaltacak hem de
kurumun majına, k ml ğ ne, t barına katkı sağlayarak gelecek zararların önüne geçecekt r.
Afet Haberleşmes (D saster Commun cat on -Emergency commun cat on); Normal haberleşme
mkânlarından ayrı olarak afet sonrası ac l durumlarda gerekl let ş m sağlamak ç n önceden veya geç c
olarak tes s ed len yollardan yapılan haberleşmey fade eder (Afet Yönet m nde etk nl k ö k Raporu,
2014).
14.1. Afetlerde Medya Kullanımı
Afet yönet m n n her aşamasında b lg aktarımı ve haberleşme özel b r önem arz etmekted r. Halkın doğru
ve güvenl b lg ye ulaşması, medya organlarının bu b lg ye gec kmeks z n ulaşab lmeler ne ve halka doğru
olarak aktarab lmeler ne bağlıdır. Bu bağlamda, afet yönet c ler ne ve medya yönet c ler ne öneml
sorumluluk ve görevler düşmekted r (Afet Yönet m nde Etk nl k Özel İht sas Kom syonu Raporu, 2014).
Afetler önces nde, zarar azaltma ve hazırlıklı olma konusunda etk n b r yöntem olan halkın
b lg lend r lmes ve b l nçlend r lmes çalışmalarında son derece öneml b r araç olan medya, afet yönet m
s stem m ze tam anlamıyla dâh l ed lemem şt r (Afet Yönet m nde Etk nl k Özel İht sas Kom syonu Raporu,
2014).
Yerleş m alanlarında mevcut tehl ke ve r skler n kamuoyu tarafından b l nmes ç n b lg lend rme
yapılması ve bu alanda yapılacak zarar azaltma çalışmalarının neler olab leceğ n n bel rlenmes ne katkıda
bulunması medyanın bu alandak öneml roller nden b r d r. Olaya müdahale ve y leşt rme aşamalarında
se halkın bu dönemlerde aşırı derecede yoğunlaşan b lg ed nme taleb , medya kanalıyla yeter nce
karşılanamadığı ç n büyük afetler sonrasında öneml sorunlar yaşanmıştır. Çağımızda r sk haberleşmes
özel b r uzmanlık alanı hal ne gelm şt r. Medyanın bu görevler n etk n b r şek lde yer ne get reb lmes ç n
afet yönet m konusunda uzman k ş lere de bünyes nde yer vermel d r. Bunun yanında lg l kamu kurum
ve kuruluşlarında da basınla l şk ler konusunda uzman k ş ler bulunmalıdır (Afet Yönet m nde Etk nl k
Özel İht sas Kom syonu Raporu, 2014).
Kamusal let ş m afet yönet m sürec nde “ k nc l” ya da “yan” b r alt süreç değ ld r. Toplumun r skler ve
afetlerle lg l olarak b lg lend r lmes , afet yönet m n n tüm aşamalarında temel unsurdur. Kuşkusuz, afet
ve r sk let ş m yurttaşları maruz kalab lecekler ya da kalmış oldukları ac l durum, afet vb. olaylarda
kamu yararına ve b l msel gerçeklere en uygun davranışa yönlend rmel d r. Ancak çağdaş yönet m anlayışı
gereğ , bu yönlend rme “b reyler mekan k b ç mde b r yöne sürüklemek” amacını değ l, “b reyler doğru
b ç mde, doğru çer kle b lg lend rerek onlara r sk ve afet karşısında kend kararlarını vermeler n
sağlamak” amacını taşımalıdır (Afet Yönet m nde Etk nl k Özel İht sas Kom syonu Raporu, 2014).
Devlet -s yas , dar sorumlular ve kamu örgütler - afet yönet m bağlamında asıl aktördür ve bu durumun
yakın b r gelecekte değ şmeyeceğ de açıktır. Ancak y ne kabul ed lmes gereken b r gerçek de tüm
mkânlarına karşın devlet mekan zmasının özell kle bazı r skler n azaltılmasında ve afet yönet m nde tüm
görevler n üstes nden gelemeyeceğ d r. Yurttaşların b rey ya da grup olarak r sk, ac l durum ve afetlere
l şk n sorumluluklarını kabul etmeler ve üstlenmeler şarttır. B reyler, yaşamlarının başka alanlarında
tüm kontrolü elde tutmaya çalışırken, r sk ve afetle lg l olarak bütün sorumluluğu s yas ve dar
sorumlulara bırakarak kend adlarına karar alınmasını bekleyemezler. Kamusal let ş m bu sorumluluk
alanlarından b r d r. Bu nedenle, r sk ve afet let ş m n gerçekleşt rmek resm makamlar bakımından b r
görev olduğu g b , r sk ve afetle lg l b lg lenmek ve gerek yorsa kend sağlık ve esenl ğ ne l şk n terc hler
yapmak da yurttaşların görev d r (Afet Yönet m nde Etk nl k Özel İht sas Kom syonu Raporu, 2014).
Afet yönet m nde kamusal let ş me bu “devlet-yurttaş arasındak karşılıklı sorumluluk ve görevler”
çerçeves nden bakıldığında bu l şk de aracı rolü oynayan medyanın da ağır sorumlulukları olduğu
görülür. İlet ş m teknoloj s ndek gel şmen n b reysel let ş m kanallarını olağanüstü derecede
çeş tlend rmes ve arttırmasına karşın, “esk t p” medya hâlâ etk s n kaybetm ş değ ld r. Son b rkaç
yıldak gel şmeler de yen haberleşme kanallarının sağlıklı b lg y yaymak kadar, b lg k rl l ğ ne yol
açmaya uygun olduğunu gösterm ş olduğundan, afetler g b k tlesel olaylarda “kaynağı ve leten bell ,
doğrulanab l r b lg ” arayan toplum, bu gereks n m n karşılamak ç n “klas k” medya organlarına
başvuracaktır. Afet yönet m bağlamındak d ğer “çok-aktörlü” süreçler g b , kamusal let ş m n de
sorumlu makamlar, yurttaşlar ve medya arasında karşılıklı güvene dayanması gerek r, bu se ancak uzun
b r b rb r n tanıma ve nşa sürec le mümkündür, afet anında başlayarak hızla gel şmes ve ver ml
şlemes mümkün değ ld r (Afet Etk nl k Özel İht sas Kom syonu Raporu, 2014).
Etk n b r r sk ve afet let ş m b r d z lken n uygulanması le yapılab l r. B lg y veren tarafların (çoğunlukla

kamu yönet c ler n n ya da hükümet tems lc ler n n) uyması gereken prens pler aşağıda yer almaktadır
(Afet Yönet m nde Etk nl k Özel İht sas Kom syonu Raporu, 2014):
R sklere l şk n doğru ver ler elde etmek, s steml b ç mde toplamak,
R skle lg l ver ler r ske maruz kalan gruplara, anlayab lecekler şek lde b ç mlend rerek ve
açıklayarak sunmak,
Yurttaşları ve onları tems l etmek amacını taşıyan s v l toplum kuruluşlarını c dd ye almak ve

let ş m b ç m yle bunu göstermek,
B lg lend rmede, tek kaynak olmak ve ulaşılab l r olmak,
Şe af olmak. R sk n olası sonuçlarını ya da gerçekleşen afet n sonuçlarını asla g zlememek. Pan ğe

yol açmayacak şek lde alternat f senaryoları paylaşmak,
Hatayı kabul etmek ve sorumluluk üstlend ğ n göstermek,
Afet yönet m s stem dâh l nde bu lkeler üzer ne kurulmuş b r kamusal let ş m planına sah p
olmak, bu planın gerekt rd ğ l şk ler (özell kle basın tems lc ler ve s v l toplum kuruluşları le)
kurmak, zaman ç nde tazelemek.
14.2. Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı
Afetlerde let ş m ve afet yönet m le lg l çok farklı teor ve stratej ler gel şt r lm ş olmasına rağmen
bunların çoğu tek yönlü let ş m n uygulandığı geleneksel yöntemler olmuştur. B lg çağını yaşadığımız bu
dönemde, afet anında ve afetlerden hemen sonra let ş m ht yacı, geleneksel medyanın yanı sıra yen
medya olarak adlandırılan sosyal medya le de karşılanmaktadır. Sosyal medya araçları, afet olduğu anda
let ş mde ç taraflı ve eş zamanlı b lg paylaşımı özell ğ le yen b r platform oluşturmaktadır.
Sosyal medya ac l durumlarda yetk l ler le afetten etk lenenler n doğrudan let ş m kurmalarına olanak
sağladığı g b , sıradan nsanları k l t oyuncular hal ne de get reb lmekted r. Son yıllarda yaşanan afetlerde
sosyal medya, afet olduğu anda çıkan kargaşanın yatıştırılmasında ve ht yaçların bel rlenmes nde öneml
roller üslenmekted r. Özell kle Van deprem nde bölgeden b lg ed n lmes , bölgeye uygun kaynakların
aktarımı konularında sosyal medyanın gücünü daha önce görmüştük. Geçt ğ m z 15 Temmuz 2016 terör
olayları sırasında ve sonrasında sosyal medyanın gücünü ülke olarak yakından görmüş bulunmaktayız.
Günümüzde Facebook, Tw tter, Instagram, V ne ve L nkedIn g b sosyal ağlar, sosyal let ş m b ç m m z

kökten değ şt rm şt r. Daha da lg nç olanı nsanlar, dünyada ne olup b tt ğ le lg l sosyal medya
kaynaklarına, geleneksel medya kaynaklarından daha fazla güvenmeye başlamış olmalarıdır. Benzer
şek lde nsanlar, afet durumlarında sosyal medyanın çabukluğu ve k tlelere hızlı ulaşma gücü sayes nde
daha sıklıkla terc h ed lmeye başlanmıştır. Sosyal medya ortamları pek çok ülkede, farklı afet let ş m
durumlarında kullanılmıştır ve kullanılmaya devam etmekted r. Afet durumlarında sosyal medya
üzer nden olası let ş m b ç mler aşağıdak g b özetleneb l r (Hartvd, 2012; Ersöz vd., 2015):
D ğer b lg kaynaklarına bağlantı yapma (d ğer sosyal medya s teler , haber web s teler , kurumlar)
Konumu, gel şmeler ve olayın c dd yet n ya görerek ya da başkalarının söyled kler üzer nden tar f
eden kullanıcı gözlemler
Olay le lg l f k rler, görüşler, duygusal çer kler.
Bu kullanımlardan başarılı sonuçlar doğarken, bazı koord nasyon steyen çalışmalar bazında olumsuz
sonuçlar da doğab lmekted r. Olumlu kullanımlar arasında 2013 yılında Calgar , Kanada’da meydana
gelen sel felaket göster leb l r. Şehr n etk lenen bölgeler nde tahl ye şlem gerçekleş rken en sık
kullanılan sosyal medya aracı Tw tter olmuş ve yetk l lerde bu sayede en büyük ht yacın nerede
olduğunu tesp t edeb lm şlerd r (Anton ou, C aram col , 2013). Benzer şek lde, 2011 yılında Güneydoğu
Queensland, Avustralya’da meydana gelen sel felaket nde Tw tter üzer nden yayılan ve paylaşılan kr z
haberler hem yetk l ler hem de vatandaşlar tarafından güncellenerek etk n b r medya kullanımı ortaya
koymuştur (Bruns, Bruges,2012, Ersöz vd., 2015)
Değ ş k medya platformlarının, örneğ n Facebook ve Tw tter’ın, güçlü ve zayıf yönler göz önüne alınarak
afet let ş m performansları değerlend r lmel ve buna uygun olarak kullanılmalıdır. Hükümet, ac l durum
kuruluşları, medya ve halkın koord nasyon ç nde çalışması ve çel şk l mesajların önlenmes öneml d r.
Bunun ç nde alarm durumu ya da alarm durumu b t m g b mesajlar yayılmadan önce lg l kurumlardan
onay alınmalıdır. Bu anlamda olumsuz örneklerden b r 2011 yılında Japonya’da meydana gelen deprem
sırasında yaşanmıştır. Yerel yetk l ler ve s v l toplum kuruluşları, yardım amaçlı gönder len tweetler n ve
Facebook mesajlarının alakalı olmadığını fark etm şlerd r. Bunun sebeb se pek çok mesajın
doğrulanmamış b lg çermes ve bunu görenler tarafından da tekrar paylaşılmasıdır (Appleby’den
aktaran, Anton ou, C aram col , 2013, Ersöz vd., 2015).
Sosyal medyanın özell kle afet let ş m durumlarında bu şek lde kullanımı toplumu da yanlış
yönlend rerek pan k durumuna yol açab l r. Benzer b r durum Tuscany, İtalya’da 2013 yılında meydana
gelen deprem sırasında yaşanmıştır. Meydana gelen s sm k olaylardan etk lenen küçük b r beled ye, resmî
Tw tter hesabından b r açıklama yaparak 6 gün ç nde başka sallantıların olab leceğ n duyurmuş ve
vatandaşlara evler n terk etmeler n önerm şt r (Anton ou, C aram col , 2013). Daha sonra bunun yanlış
b r uyarı olduğu açıklansa da, akılları karışan halk yanlış yönlend r lerek ekstra b r pan k durumu
yaşamışlardır (Ersöz vd., 2015).
Ülkem zden de b r örnek olarak 2011 yılında Van’ın Erc ş lçes nde meydana gelen deprem göster leb l r.
Burada AKUT görevl ler ne ulaşan tweet sayes nde k nsanın hayatı kurtarılmıştır. AKUT Başkanı Nasuh
Masruk depremle lg l basına yaptığı açıklamalarında kend ler ne 7000 tane Facebook mesajı, 5000 tane
Tw tter mesajı geld ğ n bel rtm şt r. Mükerrer, boş ve gereks z mesajları AKUT’un öğrenc
topluluklarından gelen destek le ayıkladıklarını sosyal medyayı olab ld ğ nce yönetmeye çalıştıklarını
bel rtm şt r (Mahruk ’den aktaran Z nc r, Yazıcı, 2013).
Sosyal medyanın güven l rl ğ sorununu b r tarafa bırakırsak afet durumlarında sosyal medya üzer nden
ne tür b r let ş m olması gerekt ğ sorusuna cevap aramak öneml d r. Sosyal medyanın afet durumları ve
ac l durumlarda kurumlar bazında kullanımı k kategor çerçeves nde tasarlanab l r. Bunlardan lk sosyal
medyanın daha pas f olarak b lg ve kullanıcı ger b ld r mler n yayınlamasıdır. Pek çok afet ve ac l
durumda, sosyal medya bu şek lde kullanılmaktadır. İk nc b r yaklaşım se sosyal medyanın ac l durum
yönet m aracı olarak s stemat k b ç mde kullanılmasını çer r. Bu s stemat k kullanım (L ndsay, 2011; Ersöz
vd., 2015):
Sosyal medyayı, ac l durum let ş m ve uyarı amaçlı yönetmek
Sosyal medyayı afetzedeler n ht yaçlarını tesp t ve yardım amaçlı kullanmak
Durumsal farkındalık yaratmak amaçlı kullanıcı hareketl l ğ n ve kayıtlarını zlemek noktalarını

çermekted r.
14.2.1. Afet İletişimi ve Facebook
Dünyada 50 m lyondan fazla ve ülkem zde 5 m lyondan fazla kullanıcısı olan Facebook uygulaması
oldukça popüler b r sosyal medya uygulamasıdır. Facebook’un ac l durum uygulamaları ç n gel şt rd ğ
Facebook Güvenl k Durumu Kontrolü uygulaması da bunlardan b r d r. Doğal afet durumlarında
yakınlarından ya da bölgede afete uğrayan k ş lerden haber almak amaçlı başlıca kullanılan araçlar
arasında gelen Facebook’un Güvenl k Kontrolü le yapılab lecekler aşağıda sıralanmıştır:
B r doğal afet n gerçekleşt ğ yere yakın olab leceğ n z anlaşılırsa güvende olup olmadığınızı
sorab l r,
İy ysen z, bunu arkadaşlarınıza ve sevd kler n ze hemen b ld rmek ç n “Güvendey m” düğmes ne

tıklayın veya dokunun,
Başkalarını kontrol ed p güvende olduklarında b ld r m alab l rs n z.
14.2.2. Afet İletişimi ve Twitter
Afet let ş m durumlarında Tw tter kullanımı, bu medya ortamının kend ne has bazı uygulamaları
sebeb yle farklı özell kler gel şt rm şt r. Afet durumlarında Tw tter kullanımı ve tweetler n çer kler ne
l şk n yapılmış k çalışmada (V ew ng vd. 2010,Starb rd vd. 2010) k farklı çer k üret m tesp t ed lm şt r.
Bunlardan lk üret c tweetler olarak adlandırılmış ve daha çok hammadde g b b lg çeren mesajlardan
oluşmaktadır. İk nc olarak lk kaynaktan üret len tweetler ; web, d ğer tweetler ve haber kaynaklarından
gelen b lg lerle sentez yaparak oluşturulan b lg ler çermekted r. Araştırmada bu k tür b lg üret m
dışında Tw tter üzer nde türet lm ş b lg lere de değ n lmekted r. Tw tter yapısı gereğ sadece b lg
paylaşımı yapılan b r platform değ l ancak karşılıklı etk leş mde bulunulan b r platform olduğu ç n,
b r nc kaynaktan dah üret lm ş olsa da, afet durumlarında gereks z b lg n n dolaşımını engellemek
oldukça güçleşmekted r (Ersöz vd., 2015).
Aslında bu konuda kullanıcılar arasındak uzlaşma sayes nde öne çıkmasını sted kler b lg ler retweet
yoluyla paylaşmaktadırlar. Bunun dışında hashtag tak b , URL paylaşımı ve dış kaynak b lg ler n n
paylaşımı le geçerl b lg n n daha sık paylaşımı sağlanmaktadır. Bu bahsed len Tw tter’a has etk leş m
özell kler , bu platformun b r çeş t aşağıdan yukarı let ş m yapısını ortaya koymaktadır (Ersöz vd., 2015).
14.2.3. Sosyal Medya Kullanımına Dair Öneri ve Çekinceler
Afet yönet m nde let ş m ve sosyal medya kullanımının en öneml noktalarından b r düzenl
güncellemelerle, geleneksel medyanın yeters z kaldığı noktalarda halkı anında b lg lend rmes d r. Bu
bölümde ac l durumlarda sosyal medya kullanımına da r öner ve çek nceler sıralanmaya çalışılacaktır.
Sosyal medyanın hayatımıza g r ş son 10 yıl çer s nde gerçekleşm şt r. Burada yapılacak değerlend rme
kısıtlı sayıdak afet ve ac l durumlar ç n sosyal medyanın tepk s üzer nden yapılmıştır. Elbette platform
sayısı artıp k ş ler kullanım konusunda b l nçlend kçe sosyal medyanın çok daha faydalı olacağı
doğrultusunda kanaat m tamdır. Burada bel rt len çek nce ve öner ler genelleme olarak
değerlend r lmemel d r.
Afet durumunda sosyal medya platformları sundukları hızlı let ş m mkânı daha hızlı b lg akışı
sağlayacaktır. Bu noktada k temel sorun ortaya çıkmaktadır.
1. Afete uğrayan bölgede elektr k kes nt s ve cep telefonu let ş m n n kes nt ye uğraması neden le
herhang b r sosyal medya platformuna ulaşılamaması.
2. Afet n gerçekleşt ğ bölgede herkes n aynı sosyoekonom k prof le sah p olamayacağı göz önüne
alınarak ekonom k durumlarından dolayı bu platformlara herkes n ulaşamayacağı gerçeğ .
3. Sosyal medya kullanıcılarından gelen mükerrer, boş, gereks z ve yanıltıcı masajların güven
duygusunu sarsması.
4. B r başka olası olumsuz durum se y n yetl ya da değ l, afet bölges ne para toplama amaçlı
platform üzer nden başlatılan yardım kampanyaları.
5. Yanlış ve b l nçs z kullanım durumlarında, yardım arayan ve yardım etmek steyenler arasında b lg
k rl l ğ nden ötürü çok daha fazla kaosa yol açması
Bu bağlamda afet let ş m nde, mükemmel sosyal medya kullanım kılavuzu g b b r şey önermek çok da
olası değ ld r. Ancak y ne de bu alana a t sorunları önlemek ç n çeş tl çözüm yolları aranmakta ve
gel şt r lmekted r. Örneğ n Amer kan Federal Ac l Durum Yönet m Ajansı, FEMA, 2012 Sandy Kasırgası
sırasında yanlış b lg ler , asılsız söylent çeren haberler önlemek adına ded kodu kontrol sayfasını
çalıştırmıştır (Anton ou, C aram col ,2013). Popüler olan söylent ler sayfasında yayınlayarak kullanıcılara
ney n doğru ney n yanlış olduğunun ayırt ed lmes konusunda yardımcı olmuştur (Ersöz vd., 2015). Bu
durum ç n öncel kle bazı stratej k çalışmalar yapılmalıdır.
Uygulamalar
Herhang b r ac l durum karşısında yaşadığınız bölgede sosyal medyada yapılan değerlend rmeler
derley p sınıflandırınız. Örneğ n destek mesajları, yardım mesajları, gereks z mesajlar g b .
Uygulama Soruları
1. Facebook ya da tw tter uygulamalarından b r n seçerek y ne kend n z n seçeceğ ac l durum

karşısında yapılan değerlend rmeler n ortak ve ayrılan yönler n bel rt n z.
Bölüm Özeti
Bu bölümde ac l durumlar sırasında ve sonrasında kullanılan medya ve sosyal medya uygulamaları

konusunda b lg lend rme ve değerlend rme yapılmıştır.
Ünite Soruları
1. Aşağıdak lerden hang s günümüzde yoğun olarak kullanılan sosyal medya

platformlarından b r değ ld r?
A) Facebook
B) Tw tter
C) L nkedIn
D) TrkedIn
2. Aşağıdak lerden hang s günümüzde yoğun olarak kullanılan sosyal medya platformun
olumlu özell kler nden b r değ ld r?
A) Felaket bölges nden hızlı şek lde b lg ed n lmes n sağlar.
B) Yardım kampanyalarının daha gen ş b r alana duyurulmasına yardımcı olur.
C) Yardım ht yacı bulunan bölgede nsanların koord ne olmasına yardımcı olur.
D) B lg k rl l ğ yaratır.
3. Aşağıdak lerden hang s günümüzde yoğun olarak kullanılan sosyal medya platformunun
olumlu özell kler nden b r d r?
A) Dolandırıcılara fırsat vermes
B) B lg k rl l ğ yaratması
C) Afet bölges nde fazla ver akışı neden le kaos yaratması
D) Hızlı b lg akışına müsaade etmes
4. Aşağıdak lerden hang s Facebook’un Güvenl k Kontrolü uygulaması le yapılab lecekler

arasında değ ld r?
A) B r doğal afet n gerçekleşt ğ yere yakın olab leceğ n z anlaşılırsa, güvende olup
olmadığınızı sorab l r,
B) İy ysen z, bunu arkadaşlarınıza ve sevd kler n ze hemen b ld rmek ç n “Güvendey m”

düğmes ne tıklayın veya dokunun,
C) Başkalarını kontrol ed p, güvende olduklarında b ld r m alab l rs n z
D) En yakındak güvenl k b r m ne bu uygulama le ulaşab lme
5. Aşağıdak lerden hang s b r ac l durum sırasında sosyal medya kullanımından beklenenler

arasında yer almaz?
A) Sosyal medyayı, ac l durum sırasındak f nans hareketler n denetlemek amaçlı kullanmak
B) Sosyal medyayı, ac l durum let ş m ve uyarı amaçlı yönetmek
C) Sosyal medyayı afetzedeler n ht yaçlarını tesp t ve yardım amaçlı kullanmak
D) Durumsal farkındalık yaratmak amaçlı kullanıcı hareketl l ğ n ve kayıtlarını zlemek
6. Aşağıdak lerden hang s afet durumlarında sosyal medya üzer nden olası let ş m
b ç mler nden b r değ ld r?
A) F nans ve ekonom k gel şmeler hakkında b lg ver lmes
B) D ğer b lg kaynaklarına bağlantı yapmak (d ğer sosyal medya s teler , haber web s teler ,
kurumlar)
C) Konumu, gel şmeler ve olayın c dd yet n ya görerek ya da başkalarının söyled kler

üzer nden tar f eden kullanıcı gözlemler
D) Olay le lg l f k rler, görüşler, duygusal çer kler
7. Aşağıdak lerden hang s geleneksel medya araçlarından b r değ ld r?
A) Facebook
B) Gazete
C) Derg
D) Telev zyon
8. Aşağıdak lerden hang s günümüzde yoğun olarak kullanılan sosyal medya

platformlarından b r değ ld r?
A) Facebook
B) Tw tter
C) L nkedIn
D) Telev zyon
9. Aşağıdak lerden hang s geleneksel medya ve sosyal medya arasındak ortak özell klerden
b r değ ld r?
A) Her k medyada monolog b ç m nde let ş me fırsat ver r.
B) Her k medyada da olay le lg l f k rler, görüşler, duygusal çer kler paylaşır.
C) Her k medyada da ac l durum let ş m ve uyarı amaçlı kullanılab l r.
D) Her k medyada afetzedeler n ht yaçlarını tesp t ve yardım amaçlı kullanılab l r.
10. Aşağıdak lerden hang s etk n b r r sk ve afet let ş m nde b lg y veren n uyması gereken
lkelerden b r değ ld r?
A) R sklere l şk n doğru ver ler elde etmek, s steml b ç mde toplamak
B) B lg lend rmede ulaşılab l r olmak
C) Şe af olmak.
D) R sk n olası sonuçlarını, ya da gerçekleşen afet n sonuçlarını g zlemek
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. d 3. d 4. d 5. a 6. a 7. a 8. d 9. a 10. d

Acil Durum Yönetimi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Acil Durum Yönetimi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

29.09.

2020 Acil Durum Yönetimi

ACİL DURUM YÖNETİMİ

3. Ac l Durum Yönet m n n İlkeler Ve Standartları

3.6. Koord nel

4. Ac l Durum Yönet m Aşamaları, Sınıflamaları Ve Organ zasyonu

5. Türk ye’de Ve Dünya’da Ac l Durum Yönet m Modeller Ve Uygulamaları

6. Türk ye’de Ac l Durum Yönet m Mevzuatı

6.5. S v l Toplum Kuruluşları

8. Ac l Durum Yönet m nde Göz Önünde Bulundurulması Gerekl Hususlar

9. Bel rl Tehl keler

10. Tehl ke Ve R sk Anal z

11. Tatb katlar

12. Ac l Eylem Planlaması

13. İlk Yardım Ve Temel İlkeler

14. Medyanın Ac l Durumlarda Önem

1. ACİL DURUM YÖNETİMİNE GİRİŞ

Ac l durum yönet m d s pl n çok fazla d s pl n kapsar ve lg alanına g rer. Ve bu d s pl nler ç n de bazıları

1.2. Acil Durum

Yangın, sağlık, doğa kaynaklı afetler ve güvenl k g b ac l durumlara l şk n b lg ler n lg l ac l çağrı

1.3. Sivil Savunma

1.4. Acil Durum Yönetimi

Tablo: Afet ve Acil Durum Arasındaki Farklar (Duygun A. 2014)

1.6. Afet Yönetimi

1.7. Afet ve Acil Durum Riski ve Afet Risk Yönetimi

1.8. Kriz ve Kriz Yönetimi

Tablo: Kriz Yönetimi ve Risk Yönetimi Arasındaki Farklar

Kaynak: AFAD, 2014; Duygun A. 2014.

Bu bölümde ac l durumları tanımlamada kullanılan temel kavramlar ve bunların çerçeveler ver lm şt r.

1. Aşağıdak lerden hang s teknoloj k b r ac l durumu fade eder?

A) Alt yapı kaynaklı su taşkını

2. Ac l durumlarda hang serv s numarası le arama yapılmaz?

A) 5902 sayılı Kanun, 2009

B) 6331 sayılı Kanun, 2012

C) 6305 sayılı Kanun, 2012

D) 7126 sayılı Kanun, 1958

4. Afet ve ac l durumlar le lg l 2009 yılında yayınlanan Afet ve ac l durum yönet m

A) Kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan “Savunma Sekreterl ğ ” ve “Savunma Uzmanlığı”

C) Yasa le ülkem zde S v l Savunma Bakanlığı kurulmuştur.

D) Başbakanlığa bağlı Afet ve Ac l Durum Yönet m Başkanlığı (AFAD) kurulmuştur.

5. Aşağıdak lerden hang s kr z yönet m le r sk yönet m arasındak farklardan b r değ ld r?

A) Kr z yönet m afet ve olay odaklıdır. R sk yönet m zarar göreb l rl k ve r sk odaklıdır.

6. Aşağıdak lerden hang s afet ve ac l durumlar arasındak farklardan b r değ ld r?

A) Afet n etk alanı ac l duruma göre daha gen ş b r bölged r.

B) Afetlerde etk lenen kes m ac l duruma göre oldukça gen şt r.

D) Ac l durumlarda alınacak önlemler afete göre daha dar ve özeld r.

7. Aşağıdak lerden hang s afet yönet m n n 4 aşamasından b r değ ld r?

A) Hazırlık ve zarar azaltma aşaması

C) İy leşt rme çalışmaları aşaması

8. Aşağıdak bakanlıklardan hang s Afet ve Ac l Durum Yüksek Kurulunda görev almaz?

A) M llî Savunma Bakanlığı,

C) Dış şler Bakanlığı,

D) Ac l yardım çağrı h zmet

A) Mevcut mkân, kaynak ve yetk ler bu yönet m sürec nde yeterl d r.

B) Planlı olmak gerekl d r.

C) Hazırlıklı olmak gerekl d r.

D) Koord nel olmak gerekl d r.

2.1. Doğal Afetler

2.1.1. Jeolojik Kökenli Doğal Afetler

Deprem, heyelan ve volkan g b afetler bu grupta yer alırlar.

Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1996.

Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı

2.1.2. Meteorolojik Kökenli Doğal Afetler

jeomorfoloj k, jeoloj k, meteoroloj k parametreler ve b tk örtüsü le doğrudan l şk l ve farklı dış etkenler