301DV-A4 Samaveda Moolaantam

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 479

वेदिनिध माला ...

301DV

सादकः
हेच. ् एन. ् राजेश शाी

ू द पीठम ्
अवधत
ीगणपित सिदान आमः
दनगरम -् मैसू 570025
वेदिनिध माला 301DV
सामवेदीय मूला भागः

Editor : Sri H. N. Rajesh Shastry, Mysore (SVAMI)


Assisted by: Sri Chaitanya Kumar Koheer, Mysore (SVAMI)

© May 2017

Printed by
Ma Prints, Bengaluru

Published - SVAMI
SGS VedaNidhi Academy & Masters' Institute
Avadhoota Datta Peetham
Sri Ganapathy Sachchidananda Ashrama
Datta Nagara, Ooty Road, Mysore 570025 India
Email - veda@dattapeetham.com
Website - www.vedanidhi.in/books
अवधूत दपीठाधीराणां जगणां
ु परमपूानां
ी ी ी गणपित सिदान ािमीचरणानां
ीचरणानां
आिवार वचांिस

।। नमो ण े धारणं मे अिनराकरणम ्


राकरणम ।।
महतां सनानां सिः इित - तििनयोजकािन ापकािन ाणवाािन ,सामािन ,यजूिं ष ,ऋचः -
िु तः वीित।तथािवध सिमः न ैके महाः ोियाः िनागिराः शोपासनधरु ीणाः वषिन ्
भारते राराजे । ऋिषकानां ताशां महतां पररा अािप कषण वततेय
याः
ाः पिरपोषणाय ,
छााणामधीितः िनदानमाे। तदधी ै उपकुवि महा ु
महाि◌ उपकरणािन बिन वते- यदतमं पकजातम ,्
इित सित ववैिै दकलोकः गाढं िविसित।।
छााःेषामयनाय मिु तान ेव सवधा आिये। ,
आचायपिदािन वेदवाािन समामनः छााःे
आदेशाकान -आगम -लोप -िवकार ,उपदेान ् ,अतः गणा
ु उपिदान◌्् िवषयान ् सल मु ािपतो
वेदःकरणािदकं तेशषे ु -िविनयोग-दैवत -ो-िनतरां छाोपकाराय कते। तथा च मसि ऋिष ,
पाठके ष ु सकृु तं सादयेत।् ,िनिवं सत ्

एवंिवधसहायेन अयनसा समासािदतयशसः संसािधतपरमेरानहाः ु
भूयासिरित सः
ु हे
दगरोरन ु ण पूव समजिन। तदीयमिहतकृ पावशेन-बंश-सः अाकं दपीठ वेदिनिधबृः पूविदत ,
किलतं वेदसमदु ायं काशयतीित महामानमनबोभू
बु ोभूयामहे।
तद जात पठन ेनश ,अधीयाना अिप भूियानभाजः ,ोपासनधरु ं ससखं
ु वहः
ेयसे पारयेयिु रित ीद संु ाथयामहे।
ायेण संवराकात ् सलतः वेदकाशन आिवृ ितपा समु ितः महिन ् वोवे

िवधीयत इित िवषयं, दगरोः महतो ात ् वोवादार
समिधकविरवाफलेन सावयामः। महतोात
ु ु (स ैट ् ारावॆब)् वेदिनिध िनवेशनात ्(अजालात)्
ु ं जातिमदं इित - ाव
विै दकलोकः िनरायासं िनश
ीदरणपूवकं समाशाहे।


शेविधयः पमथानां षडातीत िवहः।

रााो िनगमाथानां सात दसः।।

िव ापनम ्
िवान वं् शीकृ  घनपाठी

िनदशकः - वेदिनिध काशनम ्


तिमपु जीवित।

ऋच ामािन यजूिष। सा िह ीरमृता सताम-् इित ितः।


ु ु
ऋ यजामनामक माः,

तदाणािदकाेव सनानां सििरित वेदो बोधयित। त िमता रल णानामृचां, अपिरिमता रल णानां


ु ं ु शते। िक ु गीाकानां साां गित ु िनतरां हा, पपदा,
ु रीितः विै दकै ः कथिदनमात
यजषां

शके ित िनचं वतते। यथानूचानतया िवरलं सामगानं, य षे ु गीयमानं शमासीत, ् तथ ैषां साां

गातारोिप च शाः य तषु ु भवि।



तथािवध साां गानफिणितः िनपणानां ु
गणां सकाशादिधगेित च सववेदसाधारणिनयमोिततमाम

सजित। ताेतािन सामािन त,ु ऋचामेव िवराणीित जानत एव िवांसः। तासामृचां साा (तदिधदेवतानाँ

वा) सो मनो तया िनवयते बृचाणे - ऐतरेय।े

ॐ ऋ वा इदमे साम चाां, स ैव नाम ऋगासी दमो नाम साम, सा वा ऋक ् सामोपावद िथनं

संभवाव जाा इित नेवी ाम, ायाा अतो मम मिहमेित ते े भूोपावदता ेन ित च न समवदत,

तािो भूोपावदं-िसृिभ मभव, िसृिभ मभवत ्ता िसृिभ वि


ु ितसृिभ ायि ितसृिभ

िह साम संिमत, ा देक बो जाया भवि न ैक ै बहव हपतयो, यैतत ् सा चाम समभवता
ु स सामव साम इित
ामाभव ा ामं साम वित य एवँ वेद, यो वै भवित येता मते

िह िनि।

तथा च यजवु दः - सा मिस, अमूहमि सा म।् एवं िु तवाबोधेन ऋामयोः

जायापोिरव िनगढू इित गते। ऋि वरणपं सामगानकारं िवकृ ितभावसंविलतं सत ् सिश


ु णीयं भवित।

ु 
त योिन गाननामकमाधारकारमनस ृ िवकृ ितगानं िवीयते। ताशः ऊहः, तदिमं रह गानं - ामेगये -

अरयेगये नामक गानयाधारेण भवत इित छोगानां िसिः।

छोग शोथ एव। छशेन गायी िबु ािदछआिका ऋचः के। ता ऋचो

सामपेण गायीित छोगा ामगानकोिवदा एव भवि। तथािवधं गानं सहव समितिमित यिप

ािसत ान े काले, तेष ु वस ु ीिण गानाेवोले। तये कौथमु शाखा दि णदेश े िनतरां िसा, या

िवकृ ितगान कार एव ा िवषयः।


अपरा िविशिछोगेष ु वतते, या िवपितां दशनाितिथभवेत।् सामगाने हर कठरयोः
ु ण छोग ैः हर दशनं ियते। पर ु लाकः
दशनिमित कारयी वतते। नारदीयिश ाया अनसारे
ु ख
कठरावद ् गम ु ने ैवावगेत, य ल णं लभमेव बोभूयते।

ु षषे ु गानकारा बहवो भवीित, ाा उ ै नीच ैािदकात।् ताेतोः


िविदतमेव पषिवशे

गानमनेक समं न भवतीित, देशार पषार िवशेषानवलो, कठरितिबित गान समयः

करणीयो भवित।

शाखाये, कौथमु राणायनीय शाखयोः वेदा रािण बशमानाेव दरीये। तथािप गानकारे

िवशेषसावात, ् शाखारेन वहारो वरीवित। एवं िविशपररास ामवेद ीतप थमं

मूलिमित वरेयानं, सोपपिकमेव िवते। तथािवध पररां सा, छामूलके न अिभवधयो िवांसः, के षां

पूजनीया न भवि? तथािवधेष ु िव,ु मैस


ू नगर ीगणपित सिदान वेदपाठशालायाः सामवेदाापकः,

ीमान हे् च. ् एन. ् राजेश शाी, बमसाां िवामेनां सल णां सेद,े तथ ैव बोेत
ृ ाापयामास।

तदनभवपारीणोयं पिडतः, सा सल ण कृ  सामवेद काशन े बपिरकरन, ् ीयां
ु इित महीयसो मोद िवषयो व ैिदकानाम।् एतिन ् महरे काय, साहां
ु ययु ज
िनां िवकृ ितगान  मणे

िवतानो यवु ा िवान, ् तिः िचरीवी च ैतकुमार कोहीर िवषां शंसामहतीित सानं कटयामः।

अवधूत दपीठाधीराणां परमपूानां ीगणपित सिदान ािमीचरणानां, तदेवािसनां परमहंस


ु ीमान ् राजेशः, दपीठ
पिराजकाचायाणां ीद िवजयान तीथ ािमवयाणा भूयाशीरियणा सपु ः
ु ां सेवां िवदधे। गसे
वेदिनिध योजनातया, सामवेदीय आिचक  ाकायं न ेत ं ु िनल ु वाफल ु कदािचदिप


िनलं न भवतीित िव ायत एव। अत एव तेवाफलतया िवषो उाहो िगणीभविित, ु
पषाथ िसि

सममेव भूय तािमित च ीदाेय चरणकमलयोः ाथयामहे।

इतोिप बहवो ाः ामवेदीया, विै दकलोकोपकारकाः कायािमित समाशासानाः, िव तः



कायवगप त ीगपादपे परहं णतीरपयामः। तथा च सामगानमधीयाना भािविवांसः, य तषु ु

पारायणािदष ु िविनयों ु पारयेयिु रित चापरां ाथनां पमथ


ु शेवधौ ददेव े िनवेदयामः।

जयत ु गु दः।


सामवेदीय मूलाभाग िवषयसू
िवषयसूची
आिवार वचांिस............................................................................................................................................................................. 3

िव ापनम......................................................................................................................................................................................... 4

सामवेदीय मूलाभाग िवषयसूची ................................................................................................................................................ 6


ु ृतः।।. ................................................................................................................................... 10
अ मालाितो द े वामे कधर
वेदिनिध काशनेष ु यािन
ु िचािन ............................................................................................................................................... 11

 अथ पूवािचकम........................................................................................................................................................................... 13

 अथ थमपाठक थमोधः। थमोायः।.................................................................................................................. 13

 थमा दशितः – ...................................................................................................................................................................... 13

 अथ थमपाठक ितीयोऽधः।........................................................................................................................................ 16

 षी दशितः – ......................................................................................................................................................................... 16

 अथ ितीय पाठक थमोऽधः। ....................................................................................................................................... 20

 थमा दशितः – ...................................................................................................................................................................... 20

 अथ ितीयोायः। ऐं काडम।् ..................................................................................................................................... 21

 तृतीया दशितः – ..................................................................................................................................................................... 21

 अथ ितीयपाठक ितीयोधः। ...................................................................................................................................... 23

 षी दशितः – ......................................................................................................................................................................... 23

 अथ तृत ीयपाठक थमोऽधः। ......................................................................................................................................... 26

 थमा दशितः – ...................................................................................................................................................................... 26

 अथ तृत ीयोायः। ............................................................................................................................................................ 28

 पमी दशितः –...................................................................................................................................................................... 28

 अथ तृत ीयपाठक ितीयोधः। ....................................................................................................................................... 29

 षी दशितः – ......................................................................................................................................................................... 29

 अथ चतथु पाठक थमोधः।............................................................................................................................................. 34

 थमा दशितः – ...................................................................................................................................................................... 34

ु पाठक ितीयोधः।........................................................................................................................................ 39
 अथ चतथ

 षी दशितः – ......................................................................................................................................................................... 39

ु ायः। ............................................................................................................................................................. 40
 अथ चतथ

 अथ समी दशितः – .............................................................................................................................................................. 40

 अथ पमपाठक थमोऽधः। ......................................................................................................................................... 43

 अथ थमा दशितः –............................................................................................................................................................... 43

 अथ पमपाठक ितीयोधः। ........................................................................................................................................ 46

 षी दशितः – ......................................................................................................................................................................... 46


 अथ पमोायः। पावमानं काडम।् ................................................................................................................................. 48

 नवमी दशितः – ...................................................................................................................................................................... 48

 अथ षपाठक थमोऽधः। ............................................................................................................................................. 50

 थमा दशितः – ...................................................................................................................................................................... 50

 अथ षपाठक ितीयोधः। ........................................................................................................................................... 54

 षी दशितः – ......................................................................................................................................................................... 54

 अथ आरयािचकः। समपाठक थमोधः। ................................................................................................................. 57

 थमा दशितः – ...................................................................................................................................................................... 57

 अथ महानाािचकः ............................................................................................................................................................... 61


 अथ उरािचकम........................................................................................................................................................................ 62

 अथ थमपाठक थमोधः। थमोायः।.................................................................................................................. 62

 थमः खडः - ....................................................................................................................................................................... 62

 अथ थमपाठक ितीयोधः। ितीयोायः। .............................................................................................................. 66

 थमः खडः - ....................................................................................................................................................................... 66

 अथ ितीयपाठक थमोधः। तृतीयोायः।............................................................................................................... 70

 थमः खडः - ....................................................................................................................................................................... 70

ु ायः। ............................................................................................................. 73
 अथ ितीयपाठक ितीयोधः। चतथ

 थमः खडः।। ..................................................................................................................................................................... 73

 अथ तृत ीयपाठक थमोधः। पमोायः। ................................................................................................................ 77

 थमः खडः - ....................................................................................................................................................................... 77

 अथ तृत ीयपाठक ितीयोधः। षोायः। .................................................................................................................. 81

 थमः खडः - ....................................................................................................................................................................... 81

 अथ चतुथपाठक थमोधः। समोायः। ................................................................................................................. 86

 थमः खडः।। ..................................................................................................................................................................... 86

ु पाठक ितीयोधः। अमोायः। ............................................................................................................... 91


 अथ चतथ

 थमः खडः - ....................................................................................................................................................................... 91

 अथ पमपाठक थमोधः। नवमोायः।.................................................................................................................. 94

 थमः खडः। - ..................................................................................................................................................................... 94

 अथ पमपाठक ितीयोधः। दशमोायः। ............................................................................................................... 99

 थमः खडः - ....................................................................................................................................................................... 99

 अथ षपाठक थमोधः। एकादशोायः। ............................................................................................................... 104

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 104

 अथ षपाठक ितीयोधः। ादशोायः।................................................................................................................ 107

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 107


 अथ षपाठक तृतीयोधः। योदशोायः।.............................................................................................................. 111

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 111

 अथ समपाठक थमोधः। चतदु शोायः। ............................................................................................................ 115

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 115

 अथ समपाठक ितीयोधः। पदशोायः। .......................................................................................................... 117

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 117

 अथ समपाठक तृतीयोधः। षोडशोायः। ............................................................................................................. 120

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 120

 अथ अमपाठक थमोधः। सदशोायः। ............................................................................................................ 123

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 123

 अथ अमपाठक ितीयोधः। अादशोायः।......................................................................................................... 126

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 126

 अथ अमपाठक तृतीयोधः। एकोनिवशोायः। .................................................................................................... 129

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 129

 अथ नवमपाठक थमोधः। िवशोायः।............................................................................................................... 133

 थमः खडः - ..................................................................................................................................................................... 133

 अथ नवमपाठक ितीयोधः।। .................................................................................................................................... 136

 अथ नवमपाठक तृतीयोधः। एकिवशोायः। ........................................................................................................ 139

 थमः खडः।। ................................................................................................................................................................... 139


अथ कृ ितगानम .......................................................................................................................................................................... 141

 आेय ं पव ................................................................................................................................................................................ 141

 अथ थम पाठके थमोः .............................................................................................................................................. 142


 अथ थमपाठके ितीयोधः ............................................................................................................................................. 148
 अथ ितीयपाठके थमोधः ............................................................................................................................................. 156
 अथ ितीयपाठके ितीयोधः ........................................................................................................................................... 165
 अथ तृत ीयपाठके थमोधः .............................................................................................................................................. 172

 कृ ितगाने ऐं पव।  ितीयोाय ारः ........................................................................................................................... 180

 अथ तृत ीयपाठके ितीयोधः ............................................................................................................................................ 180


ु पाठके
 अथ चतथ थमोधः .............................................................................................................................................. 186
ु पाठके
 अथ चतथ ितीयोधः ............................................................................................................................................ 192
 अथ पमपाठके थमोधः............................................................................................................................................... 199
 अथ पमपाठके ितीयोधः............................................................................................................................................. 206
 अथ षपाठके थमोधः .................................................................................................................................................. 212
 तृतीयोायः ......................................................................................................................................................................... 217

 अथ षपाठके ितीयोधः ................................................................................................................................................ 220


 अथ समपाठके थमोधः .............................................................................................................................................. 228
 अथ समपाठके ितीयोधः ............................................................................................................................................ 236
 अथ अमपाठके थमोधः .............................................................................................................................................. 244
 अथ अमपाठके ितीयोधः ............................................................................................................................................ 252
 अथ नवमपाठके थमोधः ............................................................................................................................................... 260
 अथ नवमपाठके ितीयोधः ............................................................................................................................................. 268


 अथ चतथाय ारः ........................................................................................................................................................ 270

 अथ दशमपाठके थमोधः .............................................................................................................................................. 275


 अथ दशमपाठके ितीयोधः ............................................................................................................................................ 283
 अथ एकादशपाठके थमोधः........................................................................................................................................... 289
 अथ एकादशपाठके ितीयोधः......................................................................................................................................... 297
 अथ ादशपाठके थमोधः.............................................................................................................................................. 304


 अथ पावमानगानम .................................................................................................................................................................... 312

 अथ ादशपाठके ितीयोधः। पमोायः ................................................................................................................... 312


 अथ योदशपाठके थमोधः ........................................................................................................................................... 317
 अथ योदशपाठके ितीयोधः ......................................................................................................................................... 323

 अथ चतदशपाठके थमोधः ........................................................................................................................................... 329
 अथ चतुदशपाठके ितीयोधः.......................................................................................................................................... 336
 अथ पदशपाठके थमोधः ............................................................................................................................................ 343
 अथ पदशपाठके ितीयोधः .......................................................................................................................................... 350
 अथ षोडशपाठके थमोधः ............................................................................................................................................. 357
 अथ षोडशपाठके ितीयोधः ........................................................................................................................................... 365
 अथ सदशपाठके थमोधः ............................................................................................................................................ 372
 अथ सदशपाठके ितीयोधः .......................................................................................................................................... 380


 अथ आरयकगानम।। अकपव ................................................................................................................................................. 386

 थमपाठके थमोधः ...................................................................................................................................................... 386


 अथ थमपाठके ितीयोधः ............................................................................................................................................. 393
 अथ ितीयपाठके थमोधः ............................................................................................................................................. 400

 अथ आरयकगान े पव ........................................................................................................................................................ 409

 अथ ितीयपाठके ितीयोधः ........................................................................................................................................... 409


 अथ तृतीयपाठके थमोधः ................................
................................................................................................................................
.............................................. 414

 अथ तृतीयपाठके ितीयोधः ................................................................................................................................


................................ ............................................ 422

 अथ आरयकगाने तपव ................................


................................................................................................................................
......................................................... 427

ु पाठके
 अथ चतथ थमोधः ................................
................................................................................................................................
.............................................. 427

 अथ चतुथपाठके ितीयोधः ................................................................................................................................


................................ ............................................ 433

 अथ पमपाठके थमोधः................................
................................................................................................................................
............................................... 439

 अथ पमपाठके ितीयोधः................................................................................................................................
................................ ............................................. 444

 अथारयकगाने शिु यपव ................................


................................................................................................................................
......................................................... 450

 अथ षपाठके थमोधः ................................


................................................................................................................................
.................................................. 450

 अथ षपाठके ितीयोधः ................................................................................................................................


................................ ................................................ 455

 अथ महानाीपव ................................................................
................................................................................................................................
...................................... 461


पावमानगाने पाठारम ................................................................
................................................................................................
........................................................... 463

आरयकगान े पाठारम ................................
................................................................................................................................
......................................................... 463

 छाो यम करणम (् ाणम)्................................................................................................................................


................................ ............................................. 463

 छाो यमेष ु थम पाठकः।। ................................................................................................................................


................................ ........................................ 463

 छाो य मेष ु ितीयः पाठकः।। ................................


................................................................................................................................
................................... 471

नीलोलदलाभासः
लोलदलाभासः सामवेदो हयाननः।

अ मालाितो द े वामे कधर. ृतः।।

ानामयं देव ं िनमलिटकाकृ ितम।्


ु हे।।
आधारं सविवानां हयीवमपाहे

ु ।्
सामियं सामगेय ं सामवेदोसखम
ु ।।
वामदेवमहं वे सामगां महीसरान ्
काशनषे ु यािन
वेदिनिध काशने ु िचािन
 वेदः -रः ,1शाखा -रः ,2ः -रः 3
 अक/ काड ारः (रः 4)
 अाय/ पाठक ारः (रः 5)
 ु
सू/ अनवाक ारः (रः 6)
 वगः/ पाशत/् दशितः (रः 7)
 म वा समूहः (रः 8)
¤ वा समूहः ाण (रः 8)
 पिरिशम ्
। वाावसानः,।। ् यजः/
(ऋक/ ु साम म) वासमूहावसानः
‡ ्
माियना वम अथवा इतः ाक ् पाठं नावसादयेत।्
 ्
ु म पाशदवसानम
वाावसानय ।्
 ु
सादाियकं पाि कं ािवडसदाय वणसँयतम ्
(तिन ् वयम, ् तियम),्
 अनषु ः,
 अकार ेषः
 आकार ेषः
 उपानीय/िजामूलीये
 ु
साननािसक ु
गकारिविश अनार आगमः (गणपित हवामहे)
 ु
िनरननािसक ु
गकारिविश अनार आगमः (या िमिः)
 ु
साननािसक ु ारागमः (सवा ह सौवचनसः)
गकार ििविश अनस
◌ँ ु
साननािसक ु
यकार/वकार/ लकार िविशः (अधानारः) (यँ वयम, ् कँ यजामह
◌ं ु ारः
अन
 िवसजनीय कृ ित भावः,यथा घनाघनः ोभणः
 जा िरतः, । का।
 त ैरोनः, नमः।
 ितरोिवरामः,िवि भत।े
 ि िरतः, सूीयम।्
 पादवृः, कईम।्
िमाािद कालोारण संकेतः ‘2’, ‘3’, ‘4’

-- अनषः, ु सूचयित।
मारे -- िचं आदौ वमनषं
ु बोधयित। तथा च अनष
मावसान े वतमानं -- िचं माे वमनषं ु भागं सूचयित।

ग़ िवसगः िवसजनीयः (सिष ु असेहाय)

अधो िनिद ले (फुट ् नोट ्) ािवड सदाय भेदः, पाठारँ वा, तीकेन दिशत म कृ ः पाठो वा
दयते।

~ गृ सं ा, सेः अभावः


 िवसजनीय कृ ित भावः,यथा घनाघनः ोभणः
 जा िरतः, । का।  पादवृः, कईम।्
 त ैरोनः, नमः।  िवशेषः।
 ितरोिवरामः,िवि भत।े  पदकाले ः।
 ि िरतः, सूीयम।्
 ौिरतः,अ ।े  िशवकोदा रः
 अिभिनहत रः,सोवीत।्  अिभगीत रः
 िमम ्  क रः
 ु मम ्
चत  ितीयरसिहत क रः
 पमम।्  थमरसिहत दीघ रः
 ु
पनिः, स ते अे।  ितीयरसिहत दीघ रः
 िवरामः न कायः।  तृतीयरसिहत दीघ रः
 पिरिशम ्  चतथु रसिहत दीघ रः
 दीघ रः  मरसिहत दीघ रः
 थम रः 3̍45̍ ̍ ससारण रः
 ितीय रः
 तृतीय रः
 चतथु रः
 म रः
६ अिताय रः
 ु रः
 उदा रः
ािचकम ्
 अथ पूवािचकम

 अथ थमपाठक थमोधः। थमोायः।

 थमा दशितः –
(1– 10) 1 – 2, 4, 7, 9 भाराजो बाहः, 3 मेधाितिथः कावः, 5 उशनाः 6

सदीितप ु
मीढा-वािरसौ तयोवातरः, 8 वः कावः, 10 वामदेवः।। अिः।। गायी।।
 1.1.1 अ आ यािह वीतय े गृणानो हदातये। िन होता सि बिहिष।।
 1.1.2  म े य ाना होता िवषे ा िहतः। देविे भ मानषु  े जन।े ।
 1.1.3 अि तँ वृणीमहे होतारँ िववदे सम।् अ य  स
ु त  म ्
ु ।।
 1.1.4 अि वृािण जन िवण ु िवपया। सिम श
ु  आतः।।
 1.1.5 ेँ वो अितिथ षु  े िम िमव ियम।् अ े रथ  वेम।।

 1.1.6  ो अे महोिभ पािह िवा अरातःे । उत िषो म।।
 1.1.7 एू ष ु वािण ते ऽ इते रा िगरः। एिभ वधास इिभः।।
 1.1.8 आ ते वो मनो यम रमा ि धात।् अ े ा ामये िगरा।।
ु रा दथवा िन रमत। मू िव वाघतः।।
 1.1.9 ा म े प
 1.1.10 अ े िवव दा भरा मूतय े मह।े देवो िस नो श।े ।-
 अथ ितीया दशितः –
ु ािहः (ऋ िवपािरसः) 2 वामदेवो गौतमः 3, 8-9 योगो भागवः 4
(1 – 10) 1 आय

मधा वैािमः 5, 7 शनु शेपाजीगितः 6 मेधाितिथः 10 वः कावः।। अिः।।
गायी।।
 1.2.1 नम े अ ओजस े गृणि  देव कृ यः। अम ै रिम मदय।।
 1.2.2 त ँ वो िववदे स हवाह ममम।् यिज मृसे िगरा।।

 ः। वायो रनीके अिरन।।
 1.2.3 उप ा जामयो िगरो देिदशती हिवृत
 1.2.4 उप ा े िदविे दव े दोषाव िधया वयम।् नमो भर एमिस।।

 1.2.5 जराबोध त ििवि िवशिे वश े यि याय। ोम ाय शीकम।।
 1.2.6 ित  ा मर ोपीथाय  यसे। मि र आ गिह।।
अवधूत दपीठम –् वेदिनिध योजना सामवेदीय मूलाभागः Page 13

 1.2.7 अ  ा वारवँ वा अि मोिभः। साज मराणाम।।

 1.2.8 औवभृगवु िच मवानव दा व।े अि समु वाससम।।
 1.2.9 अि िमनो मनसा िधय सचेत मः। अि िम े िवविभः।।
 1.2.10 आ िद  रेतसो ोित पयि वासरम।् परो यिदत े िदिव।।-
 अथ तृतीया दशितः –
(1 – 14) 1 योगो भागवः 2, 5 भााजो बाहः 3, 10 वामदेवो गौतमः 4, 6 विसो
मैाविणः 7 िवप आिरसः 8 शनु शेप आजीगितः 9 गोपवन अेयः 11 वः 12
मेधाितिथः कावः 13 िसु ीप आरीषः ित आो वा 14 उशना काः।। अिः।। गायी।
ु तमम।् अा न े सहते।।
 1.3.1 अिँ वो वृध मराणां प
 1.3.2 अि ि मेन शोिचषा यस ि ा3िणम।् अि न वसते रियम।।

 1.3.3 अ े मृड महा अय आ देवय ु नम।् इयथ ्
े  बिह रासदम।।
 1.3.4 अ े र ा णो अहस ित  देव िरषतः। तिप ै रजर ो दह।।
ु ा िह ये तवाासो देव साधवः। अरँ वहाशवः।।
 1.3.5 अ े य
  ीमहे वयम।् सवु ीर म आत।।
 1.3.6 िन ा न िवपते मु 
 1.3.7 अि मूधा िदव ककु ित पृिथा अयम।् अपा रेतािस िजित।।
 1.3.8 इम मू ष ु  माक सिन ाय ासम।् अ े देवषे  ु  वोचः।।

 1.3.9 त ा गोपवनो िगरा जिन दे अिरः। स पावक धु ी हवम।।
 1.3.10 पिर वाजपित किव रि हा मीत।् दध ािन दाशषु ।े ।

 1.3.11 उ   ातवदे स ेवँ वहि के तवः। श े िवाय सूयम।।
ु सध
 1.3.12 किव मि मपु िह ्
 माण मर।े देव ममीवचातनम।।
 1.3.13 श ो देवी रिभय े श ो भव ु पीतय।े शँ यो रिभ व ु नः।।
 1.3.14 क नून ं परीणिस िधयो िजिस सते। गोषाता य ते िगरः।।-
ु दशितः –
 अथ चतथ
(1 – 10) 1, 3, 7 शबु ाहः (7 तृणपािणः) 2, 5, 8 – 9 भगः ागाथः 4 विसो
मैाविणः 6 वः कावः 10 सोभिरः कावः।। अिः।। बृहती।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 14


 1.4.1 य ाय ा वो अय े िगरािगरा च द स।े  वय ममत  दे सं ियं िम 
ृ  ातव

शिसषम।।
 1.4.2 पािह नो अ एकया पाु 3त ितीयया। पािह गीिभ िसिृ भ जा पते पािह चतसिृ भ
वसो।।
ु े ण देव शोिचषा। भराज े सिमधानो यिव रेव ावक दीिदिह।।
 1.4.3 बृहि रे अिचिभ श
 1.4.4 े अ े ात ियास  ु सूरय ्
 ः। यारो ये मघवानो जनाना मूव य गोनाम।।
 1.4.5 अ े जिरत िवपित पानो देव र सः। अोिषवा ृहपते महा अिस िदव ाय ु
रोणयःु ।।
 1.4.6 अ े िवव षस ि राधो अम। आ दाशषु  े जातवेदो वहा  मा देवा
उषबधु ः।।
ु े तु
 1.4.7   ि ऊा वसो राधािस चोदय। अ राय  म े रथी रिस िवदा गाध च
नः।।
  े ात ऋत किवः। ाँ िवास िमधान दीिदव आ िववासि
 1.4.8 िम था अ
वेधसः।।
ृ  रियं पावक शम।् राा च न उपमाते पु हृ  सनु ीती
 1.4.9 आ नो अे वयोवध

सयु शरम।।
 1.4.10 यो िवा दयत े वस ु होता मो जनानाम।् मधो न पाा थमा ै  ोमा
 ।े ।-
यय
 अथ पमी दशितः –
(1 – 10) 1 विसो मैाविणः 2 भगः ागाथः 3, 7 सौभिरः कावः 4 मनवु वतः 5

सदीितप ु
मी-ळावां
िगरसौ 6 वः कावः 8 मेधाितमेाितथी कावौ 9 िवािमो गािथनः 10
कवो घौरः।। अिः।। 8 इः।। बृहती।।
 1.5.1 एना वो अि मसोज नपात मा व।े िय ेित मरित रँ िव त ममत ्
ृ म।।
 1.5.2 शेष े वनषे ु मातषृ  ु स ा मतास इते। अतो ह ँ वहिस हिवृत आ िद ेवषे  ु
राजिस।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 15


 1.5.3 अदिश गातिु वमो यि ता ादधःु । उपो ष ु जात माय वधन मि   ु नो
िगरः।।
 1.5.4 अि  े परु ोिहतो ावाणो बिह ररे। ऋचा यािम मतो ण ते देवा अवो

वरेयम।।
 1.5.5 अि मीिडावस े गाथािभ शीरशोिचषम।् अि राय े पु मीढ तु  रो ऽि दु ीतय े
छिदः।।
 1.5.6 िु ध 
ु ण वििभ दव ै र े सयाविभः। आ सीदत ु बिहिष िमो अयमा ातयाविभ
ररे।।
 1.5.7  दैवोदासो अि दव इो न मना। अन ु मातरं पृिथव िव वावृत े तौ नाक
शमिण।।
ु तो
 1.5.8 अध ो अध वा िदवो बृहतो रोचना दिध। अया वध ता  िगरा ममा जाता स
पृण।।
 न ँ य रू े स िहाभवु ः।।
 1.5.9 कायमानो वना ँ य ातॄ रजग पः। न त े अे मषृ  े िनवत
 1.5.10 िन ा म े मन ु दधे ोित जनाय शत।े दीदथ
े  कव ऋतजात उि तो य मि 
कृ य
 ः।।

 अथ थमपाठक ितीयोऽधः।

 षी दशितः –
(1- 8) 1, 7 विसो मैाविणः 2, 3, 5 कवो घौरः 4 सौभिरः कावः 6 उीलः काः
8 िवािमो गािथनः।। अिः, 2 णितः 3 यूपः।। बृहती।।
 1.6.1 देवो वो िवणोदा पूणा िववािसचम।् उा िस मपु  वा पृण मा िद ो देव
ओहते।।
 1.6.2 तै  ु ण ित  देते ु सूनत
ृ ा। अा वीर य पिराधस ेवा य  य ु नः।।
 1.6.3 ऊ ऊ ष ु ण ऊतय े िता देवो न सिवता। ऊ वाज सिनता य दििभ वाघि
िवय
 ामहे।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 16


 1.6.4  यो राय े िननीषित मत य े वसो दाशत।् स वीर  े अ उशिसन ना

सहपोिषणम।।
 ाँ िवशा ेवयतीनाम।् अि सूेिभ वचोिभ वृणीमहे य स िम द
ु ण
 1.6.5  वो यं प
इत।े ।
 1.6.6 अय मि वु ीयश ्
े  े िह सौभग। राय ईश े प गोमत ईश े वृहथानाम।।

 1.6.7  म े गृहपित  होता नो अर।े ं पोता िववार चते ा यि  यािस च वायम।।
 1.6.8 सखाय ा ववृमहे देवं मतास ऊतय।े अपा पात सभु ग सदु सस सु तिू त

मनहे सम।।-
 अथ समी दशितः –
(1 – 10) यावाो वामदेवो वा 2 उपतु ो वािहः 3 बृहो वामदेः 4 कु
आिरसः 5 – 6 भराजो बाहः 7 वामदेवो गौतमः 8, 10 विसो मैाविणः 9
् 4 जगती 10 िपदािवराायी।।
ििशरााः।। 1, 3, 5, 9 िपु 2,
 1.7.1 आ जहु ोता हिवषा मजय ि होतार ृहपित िधम।् इड द े नमसा रातह

सपयता यजतं पानाम।।
ू ा य दजीजन दधा िच
 1.7.2 िच इ िशो ण व थो न यो मातरा विे त धातव।े अनध

दा वव  ो मिह ा3 रन।।
 1.7.3 इद  एकं पर ऊ त एक ृतीयने  ोितषा सँ िवश। सँवश
े न े 3 चा रेिध
ियो देवानां परम े जिन।े ।
 1.7.4 इम ोम महत े जातव
 दे से रथ िमव सं महम
े ा मनीषय
 ा। भा िह न मित र
ससे स े मा िरषामा वय व।।
 1.7.5 मूधान िवो अरितं पृिथा वैानर मृत आ जात मिम।् किव साज मितिथ नाना
मास  पा नय देवाः।।
 1.7.6 िव  दापो न पवत पृा िे भ रे जनय देवाः। त ा िगर ु ुतय
 ो वाजय
ािज िगववाहो िज य ु राः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 17


 1.7.7 आ वो राजान मर  होतार सयज रोदोः। अिं परु ा तनियो रिचा

ु म।।
िरयप मवस े कृ ण
 1.7.8 इ े राजा स मय नमोिभ य तीक मात ृतने । नरो हिे भ रीडते सबाध आि र
मषु सा मशोिच।।
 1.7.9  के तनु ा बृहता याि रा रोदसी वृषभो रोरवीित। िदव िदा पमा मदु ान डपा मपु  े
मिहषो ववध।।
 1.7.10 अि रो दीिधितिभ ररयो हतु नयत शम।् रे श हृ पित मथमु ।।-

 अथ अमी दशितः –

(1 8) 1 बधगिविरावाे
यौ 2, 5 विभालनः 3 भराजो बाहः 4, 7 िवािमो

गािथनः 6 विसो मैाविणः 8 पायभु ाराजः।। अिः, 3 पूषा।। िपु ।।
 1.8.1 अबोि िमधा जनानां ित धेन ु िमवायती मषु ासम।् या इव  वया मिु हाना
 भानव ते नाक म।।
 1.8.2  भू जय ं महाँ िवपोधां मूरै रमूरं परु ा माणम।् नय ीिभ वना िधय ा हिरम ु 

वमणा धनिचम।।
ु पे अहनी ौ िरवािस। िवा िह माया अविस धाव
ु  े अजत े अिष
 1.8.3 श

ा ते पूष िह राित र।।
 1.8.4 इडा मे पु दस सिन ो शम हवमानाय साध। ा ून ु नयो
िवजावाे सा ते समु ित भू।े ।
 1.8.5  होता जातो महा भोिव ृषा सीद दपाँ िववत। दध ो धायी सतु  े वयािस या
वसूिन िवधत े तनपू ाः।।
ु स कृ ीना मनमु ा। इ
 1.8.6  साज मसरु  शं प  वे   तवस ृ तािन
वारा वम
 ाना िवव।ु ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 18


 1.8.7 अरयो िनिहतो जातवदे ा गभ इव े भु त
ृ ो गिभणीिभः। िदविे दव ईो जागृवि  हिवि
ु िे भ रिः।।
मन
 1.8.8 सना द े मृणिस यातधु ाना  ा र ािस पृतनास ु िज यः।
ु अन ु दह सहम
 रू ा यादो मा
ते हेा म ु त दैायाः।।-
 अथ नवमी दशितः –
(1 – 10) 1 गय आेयः 2 वामदेवः 3, 4 भराजो बाहः 5 ितो भृवाहा आेयः 6

वसूयव आेयाः 7, 9 गोपवन आेयः 8 पूराेयः 10 वामदेवः, कयपो वा मारीचो, मनवा

वैवत, उभौ वा।। अिः।। अनु पु ।।

ु  म मिगो।  नो राय े पनीयसे रि वाजाय पाम।।
 1.9.1 अ ओिज माभर 

 1.9.2 यिद वीरो अन ु ादि िमीत मः। आजु   मानषु  म भ ीत दैम।।
 1.9.3 ेष े धूम ऋवित िदिव स आततः। सूरो न िह तु ा - पा पावक रोचस।े ।
 1.9.4  िह ैतव शो ऽे िमो न पस।े ँ िवचषणे वो वसो पिु   प
ु िस।।
 1.9.5 ात रि पु ियो िवश वते ाितिथः। िव े यि म  ह ं मतास इत।े ।
 1.9.6 यािह दय े बृह दच िवभावसो। मिहषीव िय ाजा उदीरते।।
ु यम।् अिँ वो य वच षु  े शूष मिभः।।
 1.9.7 िवशोिवशो वो अितिथँ वाजय पि
 1.9.8 बृह यो िह भानव े ऽचा देवायाय।े यं िम  शये मतासो दिधरे परु ः।।
 1.9.9 अग वृहम े मि मानवम।् य  तु व
  ा  बृहद नीक इत।े ।
 1.9.10 जात परेण धमणा य वृि हाभवु ः। िपता ययप ाि ा माता मनु
किवः।।-
 अथ दशमी दशितः –
(1 – 6) 1 अिापसः 2, 3 वामदेवो कयपः, अिसतो देवलो वा, 4 सोमाितभागवः 5

पायभु ाराजः 6 वः कावः।। अिः, 1 िवेदवे ाः 2 अिराः।। अनु ुप।।

ु सूय ाण बृहि तम।।
 1.10.1 सोम राजान ँ वण मि मारभामहे। आिदँ िव
 1.10.2 इत एत उदाह िव पृा ाहन।्  भू जयो यथा पथोा मिरसो ययःु ।।
 1.10.3 राय े अ े महे ा दानाय सिमधीमिह। ईिडा िह महे वृष ावा होाय पृिथवी।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 19


 1.10.4 दधे वा यदी मन ु वोच िे त वे  तत।् पिर िवािन काा नेिम  िमवाभवत ्
ु ।।
ु न
 1.10.5  े हरसा हर णािह िवत िर। यातधा  र सो बल  ्
ु वीयम।।
ू िरह ा आिदा उत। यजार नं मनज
 1.10.6 म े वस ्
ु ात ृतषु म।।
इित थमपाठकः।।-

 अथ ितीय पाठक थमोऽधः।

 थमा दशितः –
(1 – 10) दीघतमा औचः 2, 4 िवािमो गािथनः 3 गोतमो रागणः 5 ित आः 6
इिरििठः कावः 7, 8, 10 िवमना वैयः 9 ऋिजा भाराजः।। अिः 5 पवमानः सोमः 6
अिदितः 9 िवे देवाः।। उिक।्
 2.1.1 पु  ा दािशवा वोचऽे िर र े तव िदा। तोदवे शरण आ मह।।
 2.1.2  होे पू  वचो ऽय े भरता बृहत।् िवपा ोतीिष िबत े न वेधस।े ।
 2.1.3 अ े वाज गोमत ईशान हसो यहो। अ े देिह जातवेदो मिह वः।।
 2.1.4 अ े यिजो अरे देवा ेवयत े यज। होता मो िव राजित िधः।।
 2.1.5 ज ान  मातिृ भ मधा माशासत िय।े अय वु ो रयीणा िकेत दा।।
 2.1.6 उत ा नो िदवा मित रिदित ागमत।् सा शाता मय र दप िधः।।
 2.1.7 ईिडा िह तीाँ 3 यज जातवदे सम।् चिरधु म
ू  मगभ ्
ृ ीतशोिचषम।।
 2.1.8 न त मायया च न िरप ु रीशीत मः। यो अय े ददाश हदातये।।
 ।् दिव म सते कृ धी सगु म।।
ु ेन म े राम
 2.1.9 अप ँ वृिजन िरप ्
ु 
 2.1.10    े नव मे ोम वीर िवपते। िन माियन पसा र सो दह।।-
 अथ ितीया दशितः –
(1 – 8) योगो भागवः (ऋिषः सौभिरः कावः) 2, 3, 5 – 7 सौभिरः कावः 4 योगो
भागवः सौभिरः कावो वा 8 िवमना वैयः।। अिः।। उिक ्
ु शोिचषे। उपतु ासो अय।े ।
 2.2.1  मिहाय गायत ऋता े बृहत े श
 2.2.2  सो अ े तवोितिभ सवु ीरािभ रित वाजकमिभः। य  स मािवथ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 20


 2.2.3 तूधया णर ेवासो देव मरित धिरे। देवा ह मूिहषे।।
 2.2.4 मा नो णीथा अितिथँ वस ु रि पु श एषः। य हु ोता रः।।
ु ग भो अरः। भा उत शयः।।
 2.2.5 भो नो अि रातो भा राित भ
 2.2.6 यिज ा ववृमहे देव ेवा होतार ममम।् अ य  स
ु तम ्
ु ।।
ु  मा भर यासाहा सदन े कि दिणम।् म ु न म।।
 2.2.7 तद े  ्
 2.2.8 या उ िवपित िशत ु ीतो मनषु ो िवश।े िवदे ि ित र ािस सेधित।। (इित
् )
आेय ं काडम।।

 अथ ितीयोायः। ऐं काडम।्

 तृतीया दशितः –

(1 – 10) 1 शबाहः 2 तु क ः सक
ु ो वा आिरसः 3 हयतः ागाथः 4, 5
तु क ः (ऋिषः सक
ु ो वा, 5 सक
ु ः) आिरसः 6 देवजामय इमातरः ऋिषकाः 7, 8
गोषूासूिनौ कावायनौ 9, 10 मेधाितिथः कावः ियमेधािरसः।। इः (ऋिषः 3
अिहविष वा)।। गायी।।
 2.3.1 तो गाय सतु  े सचा प
ु ताय सन।े शँ यवे न शािकन।े ।
 2.3.2 य े नून शतत िव िु तमो मदः। तेन नून ं मदे मदेः।।
 2.3.3 गाव उप वदावटे मही य  रदु ा। उभा कणा िहरयया।।
 2.3.4 अर माय गायत तु क ार व।े अर िम धा।े ।

 2.3.5 तिमँ वाजयामिस महे वृाय हव।े स वृषा वृषभो भवु त।।
 2.3.6 िम बला दिध सहसो जात ओजसः।  सृष ृषदे िस।।
 2.3.7 य  इ मवधय ूिमँ वतयत।् चाण ओपश ििव।।
 2.3.8 यिदाहँ यथा  मीशीय व एक इत।् ोता मे गोसख ्
 ा ात।।
 2.3.9 पपं  िमोतार आ धावत माय। सोमँ वीराय शूराय।।
 2.3.10 इदँ वसो सतु म ू मदु रम।् अनाभिय िरमा ते।।-
  िपबा सपु ण
ु दशितः –
 अथ चतथ

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 21


ु तु क ौ (ऋिषः सक
(1 – 10) 1, 2 सक ु आिरसः) 3 भाराजः
(ऋिषः शबु ाहः) 4 तु क ः (ऋिषः सक ु
ु ो वा आिरसः) 5, 6 मधा वैािमः 7, 9,
10 िशोकः कावः 8 विसोः मैाविणः।। इः (9 ऋिषः अीौ)।। गायी।।
 2.4.1 उे दिभ तु ामघ ँ वृषभ यापसम।् अार मेिष सूय।।
 2.4.2 यद क वृह दु गा अिभ सूय। सव िद ते वश।े ।
 2.4.3 य आनय रावत नु ीती तवु शँ यम।् इ  नो यवु ा सखा।।
 2.4.4 मा न इाा 3 िदश ूरो अुा यमत।् ा यज ्
ु ा वनमे  तत।।
 2.4.5 ए सानिस रिय सिजान सदासहम।् विष मूतय े भर।।

ु ँ वृषे  ु विणम।।
 2.4.6 इँ वयं महाधन इ मभ हवामहे। यज

 2.4.7 अिपब ुव तु  िम हबाे। तादिद पौम।।
ु वृषन।् िवी ा3 नो वसो।।
 2.4.8 वय िम ायवो िभ  नोनमो
  े ृणि  बिह रानषु क।् येषा िमो यवु ा सखा।।
 2.4.9 आ घा ये अि िमत
 2.4.10 िभि िवा अप िष पिर बाधो जही मृधः। वस ु ाह दा भर।।-
 अथ पमी दशितः –
(1 – 10) कवो घौरः 2 िशोकः 3 वः कावः 4 कुसीदी कावः 5 मेधाितिथः कावः 6
तु क ः (ऋिषः सक
ु ः) आिरसः 7 यावा आेयः 8 गाथः 9 वः कावः 10 इिरििठः
कावः।। इः (ऋिषः 1 मतः 4 िवे देवाः 5 णितः 7 सिवता)।। गायी।।
 2.5.1 इहवे  व एषा शा हषे  ु यदान।् िन यामि च मृते।।
 2.5.2 इम उ ा िव च ते सखाय इ सोिमनः। पु ावो यथा पशम ्
ु ।।
 ः। समु ायवे  िसवः।।
 2.5.3 स.म मव े िवशो िवा नम कृ य
 2.5.4 देवाना िम दवो मह दा वृणीमहे वयम।् वृा म मूतय।े ।
 2.5.5 सोमाना रण णिु ह णते। क ीवँ य औिशजः।।
 2.5.6 बोधना इद ु नो वृहा भूयासितः।
ु ्
णोत ु श आिशषम।।
 2.5.7 अ नो देव सिवत जाव ावी ौभगम।् परा  सव।।

 2.5.8 ा 3  वृषभो यवु ा तिव
ु ीवो अनानतः। ा क सपयित।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 22


 2.5.9 उपरे िगरीणा सम े च नदीनाम।् िधया िवो अजायत।।

 2.5.10  साज षणीना िम ोता न ीिभः। नर ृषाहं मिहम।।-

 अथ ितीयपाठक ितीयोधः।

 षी दशितः –
ु ः) आिरसः 2 मेधाितिथः (ऋिषः शबु ाहः)
(1 – 10) 1 तु क ः (ऋिषः सक
कावः 3 गोतमो रागणः 4 भराजो बाहः 5 िबः पूतद ो वा अिरसः 6, 7 तु क ः
ु ो वा (ऋिषः सक
सक ु ः) आिरसः 8 वः कावः 9 शनु शेप आजीगितः 10 शनु शेपो
आजीगितः वामदेवो वा।। इः (4 ऋिषः इापूषणौ) 5 मतः।। गायी।।
 2.6.1 अपा िशस दु   होिषणः। इो िरो यवािशरः।।
ु वसो िभ  नोनव ु िगरः। गावो व  धेनवः।।
 2.6.2 इमा उ ा प
 ।् इा चमसो गृहे।।
 2.6.3 अाह गो रमत नाम ु रपीम
 2.6.4 यिदो अनय ितो मही रपो वृषमः। त पूषाभवु  चा।।
 2.6.5 गौ धयित मता व ु माता मघोनाम।् य ्
ु ा वी रथानाम।।

 2.6.6 उप नो हिरिभ तु ँ यािह मदानां पते। उप नो हिरिभ तु म।।
े ँ वृधो अरे। अावभृथ मोजसा।।
 2.6.7 इा होा असृ त
ु िर मेधा मृत जह। अह सूय इवाजिन।।
 2.6.8 अह िमि िपत
 2.6.9 रेवती न सधमाद इे स ु तिु ववाजाः। म
ु ो यािभ मदम
े ।।
 2.6.10 सोम पूषा च चेतत ु िवासा सिु तीनाम।् देवा रो िहता।।-
 अथ समी दशितः –
(1 -10) 1, 4 तु क ः सक
ु ो वा आिरसः 2 विसो मैाविणः 3 मेधाितिथः कावः

ियमेधािरसः 5 इिरििठः कावः 6, 10 मधा वैािमः 7 िशोकः कावः 8 कुसीदी
कावः 9 शनु शेप आजीगितः।। इः।। गायी।

 2.7.1 पा मा वो अस इ मिभ  गायत। िवासाह शततं ु मिह षणीनाम।।
 2.7.2  व इाय मादन हयाय गायत। सखाय ोमपा।े ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 23


 2.7.3 वय म ु ा तिद दथा इ ाय खायः। कवा उिे भ जर।े ।
 2.7.4 इाय मन े सतु  ं पिर ोभ ु नो िगरः। अक मच ु कारव
 ः।।
ू ो अिध बिहिष। एही म वा िपब।।
 2.7.5 अय  इ सोमो िनपत
ु पकृ  ु मूतय
 2.7.6 स   े सु घा िमव गोह।े जु मिस िविव।।

ु मदम।।
 2.7.7 अिभ ा वृषभा सतु  े सतु  सृजािम पीतय।े तृा ही
े ा सोम मषू  ु ते सतु ः। िपब े द  मीिशष।े ।
 2.7.8 य इ चमस
 2.7.9 योगये ोगे तवरँ वाजवे ाजे हवामहे। सखाय इ मूतय।े ।
े  मिभ  गायत। सखाय ोमवाहसः।।-
 2.7.10 आ ेता िन षीदत
 अथ अमी दशितः –
ु ा वैािमः 3 कुसीदी कावः 4 ियमेध
(1 – 10) 1 िवािमो गािथनः 2 मध
आिरसः 5, 8 वामदेवो गौतमः 6, 9 तु क ः सक
ु ोः वा आिरसः (9 ऋिषः सक
ु आिरसः)
7 मेधाितिथः कावः 10 िबः पूतद ो वा आिरसः।। इः (ऋिषः 7 सदसितः 10 मतः)।।
गायी।।
 2.8.1 इद ोजसा सतु  राधानां पते। िपबा 3 िगवणः।।
 2.8.2 महा इ परु  नो मिह म ु विण।े ौ न िथना शवः।।
ु  ि ाभ सृभाय। महाही दि णने ।।
 2.8.3 आ तू न इ म
े  मच यथा िवद।े सून
 2.8.4 अिभ  गोपित िर ्
ु स सितम।।
 2.8.5 कया न ि आ भवु ती सदावृध खा। कया शिचया वृता।।
 2.8.6  म ु व ासाहँ िवास ु गीायतम।् आ ावय ूतय।े ।
ु ं िय िम काम।् सिनं मेधा मयािसषम।।
 2.8.7 सदस ित मत ्
 2.8.8 ये ते पा अधो िदवो येिभ  मरै यः। उत ोष ु नो भवु ः।।
 2.8.9 भंभ  आ भरेष मूज शततो। यिद मृडयािस नः।।
 2.8.10 अि सोमो अय सतु  िपब मतः। उत राजो अिना।।-
 अथ नवमी दशितः –

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 24


(1 – 10) 1 देवजामय इमातरः 2 गोधा ऋिषका 3 दाथवणः 4 वः कावः 5
ु ा वैािमः 7 वामदेवो गौतमः 8 वः कावः 9 शनु शेप
गोतमो रागणः 6 मध
आजीगितः 10 उलो वातायनः।। इः (ऋिषः 4 अिनौ 10 वायःु )।। गायी।।
 2.9.1 ईयी रपवु  इ ात मपा ्
ु सते। वानास वु ीयम।।
ु  रामिस।।
 2.9.2 न िक देवा इनीमिस न ा योपयामिस। म

 2.9.3 दोषो आगा ृह ाय मु ाम ाथवण। िु ह देव सिवतारम।।

ु ित िया िदवः। षु  े वा मिना बृहत।।
 2.9.4 एषो उषा अपूा 
 2.9.5 इो दधीचो अिभ वृायितुतः। जघान नवती नव।।
 2.9.6 इेिह मसो िविे भ ोमपविभः। महा अिभि रोजसा।।
 2.9.7 आ तू न इ वृह ाक मधमा गिह। महा हीिभ ितिभः।।
 2.9.8 ओज द ितिष उभ े य मवतयत।् इ मव  रोदसी।।
 2.9.9 अय म ु ते स मतिस कपोत इव गभिधम।् वच ि ओहसे।।
 2.9.10 वात आ वात ु भेषज श ु मयोभ ु नो द।े  न आय ्
ू िष तािरषत।।-
 अथ दशमी दशितः –
(1 – 9) 1 कवो घौरः 2, 3, 9 वः (ऋिषः 2, 9 वशोशः) कावः 4 तु क ः सक
ु ो
वा
ु ा व
आिरसः 5 मध ै ािमः 6 वामदेवो गौतमः 7 इिरििठः कावः 8
सवृितबािणः।। इः (ऋिषः 1 वणिमायमणः 8 आिदः) गायी।।
 2.10.1 य र ि चते सो वणो िमो अयमा। न िक  दते जनः।।

 2.10.2 गो ष ु णो यथा परु ायोत रथया। विरवा महोनाम।।
 2.10.3 इमा इ पृयो घृत हत आिशरम।् एना मृत िपषु ीः।।
 2.10.4 अया िधया च गया पु णाम ु त
ु । य ोमेसोम आभवु ः।।

 2.10.5 पावका न रती वाजिे भ वािजनीवती। य  ँ वु िधयावसः।।
 2.10.6 क इम ाषीा इ सोम तपयात।् स नो वस ्
ू ा भरात।।
 2.10.7 आ यािह सषु मु ा िह त इ सोमं िपबा इमम।् एदं बिह दो मम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 25


 2.10.8 मिह ीणा मव र ु  ु ं िमायः। राधष वण।।

 2.10.9 ावत पवसो ्
वय िम णेतः। िस ात हरीणाम।।
इित ितीयपाठकः।।-

 अथ तृतीयपाठक थमोऽधः।

 थमा दशितः –
(1 – 10) 1 गाथः कावः 2 िवािमो गािथनः 3, 10 वामदेवो गौतमः 4, 6 तु क ः
ु ोः वा 6 सक
आिरसः (ऋिषः 4 सक ु आिरसः) 5 मध
ु ा वैािमः 7 गृमदः शौनकः
ु बाहः।। इ (9 ऋिषः इापूौ)।। गायी।।
8, 9 भराजः (ऋिषः – 8 श यः)
ु  राधो अिवः। अव िषो जिह।।
 3.1.1 उा म ु सोमा कृ ण
 3.1.2 िगवण पािह न तु  ं मधो धारािभ रस।े इ ादात िमशः।।
 3.1.3 सदा व इ कृष दा उपो न ु स सपयन।् न देवो वृत शूर इः।।
 3.1.4 आ ा िवश िव मु  िमव िसवः। न ा िमाित िरते।।
 3.1.5 इ िम ािथनो बृह िद मकिभ रिक णः। इँ वाणी रनूषत।।
ु रियम।् वाजी ददात ु वािजनम।।
 3.1.6 इ इष े ददात ु न ऋभ ु ण मृभ ्

 3.1.7 इो अ मह य मभी ष दप चवत।् स िह िरो िवचषिणः।।
 3.1.8 इमा उ ा सतु स
े तु  े न  े िगवणो िगरः। गावो व  धेनवः।।
 3.1.9 इा न ु पूषणा वय साय य।े वम
े  वाजसातये।।
 3.1.10 न िक इ र  ायो अि वृहन।् न ेवँ यथा म।।-

 अथ ितीया दशितः –
ु ा वैािमः 3 वः कावः
(1 – 10) 1, 4 िशोकः कावः 2 मध

(ऋिषः वशोयः) 5 सक आिरसः 6, 9 वामदेवो गौतमः 7 िवािमो गािथनः। 8
गोषूासूिनौ कावायनौ 10 तु क ः सक
ु ो वा आिरसः।। इः।। गायी।।

 3.2.1 तरि णँ वो जनाना दँ वाज गोमतः। समानम ु  शिसषम।।

ृ िम ते िगर ित ा म ु दहासत। सजोषा वृषभ ं पितम।।
 3.2.2 अस

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 26


 3.2.3 सनु ीथो घा स म यं मतो य मयमा। िमा ाुहः।।
ृ म।् वस ु ाह दा भर।।
 3.2.4 यीडा िव यिरे यशान े पराभत
 3.2.5 तु ँ वो वृहमं  श.षणीनाम।् आिशष े राधस े महे।।
 3.2.6 अर इ वस े गमम
े  शूर ावतः। अर श परम
े िण।।
 3.2.7 धानाव रिण मपूपव मिु नम।् इ ात जषु  नः।।
ु  े िशर इो दवतयः। िवा यदजय ृधः।।
 3.2.8 अपां फे नने  नमच
 3.2.9 इम े त इ सोमा तु ासो ये च सोाः। तेषां म भूवसो।।
ु  सतु ास ोमा ीण बिह िवभावसो। ोत
 3.2.10 त ृ  इ मृडय।।-
 अथ तृतीया दशितः –
(1 – 10) 1 शनु शेप आजीगितः 2 तु क आिरसः (ऋिषः सक
ु ो आिरसो वा) 3
िवशोकः कावः 4 मेधाितिथः कावः 5 गोतमो रागणः 6 ाितिथः कावः 7 िवािमो गािथनो
जमदिवा 8 वः कावः (ऋिषः कवो घौराः) 9 मेधाितिथः कावः।। इः (ऋिषः 5
िवेदवे ाः) 6 अिनौ िमावणौ 8 मतः 9 िवःु ।। गायी।।
 3.3.1 आ व इ िवँ यथा वाजय शततमु ।् मिह िस इिभः।।
 3.3.2 अति िद न उपा यािह शतवाजया। इषा सहवाजया।।
ु ँ वृहा दद े जात पृा ि मातरम।् क उा के ह िवरे।।
 3.3.3 आ ब
 3.3.4 बृब हवामहे सृकर मूतय।े साध कृ व मवस।े ।

 3.3.5 ऋजनीती नो वणो िमो नयित िवान।् अयमा देव ै जोषाः।।
े  यतोण ु रिशितत।् िव भान ँ ु िवथ
 3.3.6 रा िदहव ्
 ातनत।।
 3.3.7 आ नो िमावणा घृत ै गूित म ु तम।् मा रजािस सतू
ु ।।
े त। वाा अिभ  ु यातव।े ।
 3.3.8 उ  े सूनवो िगर काा य 
 3.3.9 इदँ िव ु िव चमे ेधा िन दध े पदम।् समढू म पासल
ु े।।-
ु दशितः –
 अथ चतथ

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 27


(1 – 10) 1, 7, 8 मेधाितिथः कावः 2 वामदेवो गौतमः 3, 5 मेधाितिथः कावः,

ियमेधािरसः 4 िवािमो गािथनः 6 िमः (सिमो वा) कौः 9 िवािमो गािथनोभीपाद ्
उदलो वा 10 तु क ः (ऋिषः सक
ु े वा) आिरसः।। इः।। गायी।।
 3.4.1 अतीिह म ु षािवण सषु वु ास मपु रे य। अ रातौ सतु ं िपब।।

 3.4.2 क  चते से महे वचो देवाय शते। तिद वनम।।

 3.4.3 उ न शमान ागो रिय रा िचकेत। न गाय ीयमानम।।
 3.4.4 इ उिे भ मिो वाजाना वाजपितः। हिरवा तु ाना सखा।।
 3.4.5 आ यापु  न तु ँ वाजेिभ मा णीयथाः। महा इव यवु जािनः।।
 3.4.6 कदा वसो ो हयत आ अव मशा ध ाः। दीघ सतु ँ वातााय।।

ू रन।ु तवदे  स मृतम।।
 3.4.7 ाणा िद राधस िपबा सोम मृत
 3.4.8 वय ा ते अिप िस ोतार इ िगवणः। ो िज सोमपाः।।

 3.4.9 ए पृ  ु कास ु िच-ृ नषू  ु धेिह नः। सािज  पौम।।
 3.4.10 एवा िस वीरय ु रेवा शूर उत िरः। एवा ते रां मनः।।-

 अथ तृतीयोायः।

 पमी दशितः –
ु बाहः 3 वः, 4
(1 – 10) 1, 6, 9 विसो मैाविणः 2 भराजः (ऋिषः श यः)
नोधा गौतमः 5 किलः ागाथः। 7 मेधाितिथः कावः 8 भगः ागाथः 10 गाथो घौरः कावः।।
इः 9 मतः बृहती।।
 3.5.1 अिभ ा शूर नोनमु ो  धा इव धने व
 ः। ईशान म जगत श मीशान िम
तषु ः।।
 3.5.2 ा िम ि हवामहे सातौ वाज कारवः। ाँ वृिे  सित र.ा ाा.वतः।।
 3.5.3 अिभ  व रु ाधस िम मच यथा िवद।े यो जिरत ु वस
ृ ो मघवा प   ु ह े वे 
 ण
िश ित।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 28


 3.5.4 तँ वो द मृतीषहँ वसो मान मसः। अिभ व  सरषे ु धेनव इ ीिभ
नवामहे।।
 3.5.5 तरोिभ व िवदस ु िम सबाध ऊतय
 ।े बृह ाय तु सोम े अरे व े भर 

कािरणम।।
ु ा। आ व इं प
 3.5.6 तरिण िरिषासित वाजं परु ा यज ु त म े िगरा नेिम ेव

सु ु वम।।
 3.5.7 िपबा सतु 
  रिसनो मा न इ गोमतः। आिप न बोिध सधमा े वृध े 3 ा
अव ु ते िधयः।।
ु ये। उावृष मघव िवय उिदा.िमये।।
 3.5.8  ेिह चेरव े िवदा भगँ वस
 3.5.9 न िह व रम न विस पिरमसत।े अाक म मत तु  े सचा िव े िपब ु
कािमनः।।
 3.5.10 मा िच द ि शसत सखायो मा िरषयत। इ िमोता वृषण सचा सतु  े मु
ा च शसत।।-

 अथ तृतीयपाठक ितीयोधः।

 षी दशितः –

(1 – 10) 1 पहा आिरसः 2, 3 मेधाितिथ – मेाितथी कावौ 4 िवािमो गािथनः
ु धावािरसौ 7, 8, 9 मेधाितिथमाितिथवा (ऋिषः
े पमे
5 गोतमो (गौतमो वा) रागणः 6 नृमध
मेाितिथः) कावः 10 देवाितिथः कावः।। इः।। बृहती।।
 3.6.1 न िक मणा नश कार सदावृधम।् इ  य ै िवग
ू  मृस मधृ ृ ु
मोजसा।।
 3.6.2 य ऋत े िच दिभिष परु ा ज
ु  आतदृ ः। साता सिं मघवा प
ु वस ु िना िवतं
पनु ः।।
ु ा रथे िहरयय।े यज
 3.6.3 आ ा सह मा शतँ य ु ो हरय इ के िशनो वह ु
सोमपीतये।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 29


 3.6.4 आ मै िर हिरिभ यािह मयरू रोमिभः। मा ा के  िच ि येम ु िर  पािशनो ित धवे 
ता इिह।।
 3.6.5 म  शिसषो देव शिव मम।् न  दो मघव ि मिडत
े  वीिम ते
वचः।।

ृ ीषी शवसितः। ँ वृािण हती-ेक इवु न
 3.6.6  िम यशा अज
षणीधिृ तः।।
 3.6.7 इ िमवे त
 ातय इं य रे। इ समीके विननो हवामह इ न सातय।े ।

 3.6.8 इमा उ ा पवसो िगरो वध ु या मम। पावकवणा शच
ु यो िवपितो िभ ोमै
रनूषत।।
ु मा िगर ोमास ईरते। सािजतो धनसा अि तोतयो वाजयो रथा
 3.6.9 उ े मधम
इव।।
 3.6.10 यथा गौरो अपा कृ त ृ ेवेिरणम।् आिपे न िप े तूय मा गिह कवेष ु स ु
सचा िपब।।-
 अथ समी दशितः –
(1 – 10) 1 भगः ागाथः 2, 8 रेभः कायपः 3 जमदिभागवः 4, 9 मेधाितिथः कावः
ु धावािरसौ 7 विसो मैाविणः 10 भराजः (ऋिषः
े पमे
(ऋिषः मेाितिथः कावः) 5, 6 नृमध
ु बाहः।। इः 3 िमावणिदाः।। बृहती।।
श यः)
 3.7.1 श ू3ष ु शचीपत इ िवािभ ितिभः। भग  िह ा यशस ँ वसिु वद मन ु शूर
चरामिस।।
ु  आभर वा असरु ेः। ोतार िमघव  वय ये च े
 3.7.2 या इ भज
वृब
 िहषः।।
 3.7.3  िमाय ाय े सच  मृतावसो। वे 3 वण े छ ँ वच ो राजस ु
गायत।।
 3.7.4 अिभ ा पूवपीतय इ ोमिे भ रायवः। समीचीनास ऋभव मर ु ा गृण

पूम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 30


 3.7.5  व इाय बृहत े मतो ाचत। वृ हनित वृहा शतत ु वण
े शतपवणा।।
 मम।् येन ोित रजनय ृतावृधो देव ेवाय जागिृ व।।
 3.7.6 बृह िदाय गायत मतो वृह
 3.7.7 इ त ु  आ भर िपता पु 
े ो यथा। िश ा णो अि ु त यामिन जीवा ोित
रशीमिह।।
 3.7.8 मा न इ परा वृण-वा न धमा।े   ऊती िम आं मा न इ परा

वृणक।।
 िहषः। पिव वणषे ु वृह िर ोतार आसते।।
 3.7.9 वय ा सतु ाव आपो न वृब
 3.7.10 यिद नाषीा ओजो नृ कृ िष।ु या प ि तीना 
ु  मा भर सा िवािन
पौा।।-

 अथ अमी दशितः –
(1 – 10) 1 मेधाितिथः (ऋिषः मेाितिथः) कावः 2 रेभः कायपः 3 वः (ऋिषः
ु बाहः 5 नृमध
वशोयः) 4 भराजः (श यः) ु
े आिरसः 6 पहा े -
आिरसः 7 नृमध
ु धाषािरसौ 8 विसो मैाविणः 9 मेधाितिथ-मेाितथी कावौ 10 किलः ागाथः।।
पमे
इः।। बृहती।
 3.8.1 स िमा वृष े दिस वृषजिू त न ऽिवता। वृषा ु िवष े परावित वृषो अवावित
तु ः।।
 3.8.2 यािस परावित यदवावि त वृहन।् अता गीिभ ग
ु  िद के िशिभ तु ावा आ
िववासित।।
 3.8.3 अिभ वो वीर मसो मदषे ु गाय िगरा महा िवचेतसम।् इ ाम 
ु  शािकन ँ वचो
यथा।।
 3.8.4 इ िधात ु शरण िवथ य।े छिद य मघव म यावय
 ा िद ु
मेः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 31


 3.8.5 ाय इव सूय िव े िद भ त। वसिू न जातो जिनमा.ोजसा ित भाग 
दीिधमः।।
 3.8.6 न सी मदवे आप तिदष ीघायो मः। एत वा िच  एतशो ययु ोजत इो हरी
ययु ोजत।े ।
 3.8.7 आ नो िवास ु ह िम सम ु भूषत। उप ािण सवनािन वृह रमा
ऋचीषम।।
ु िस ममम।् सा िव परम
 3.8.8 तव े िदावम ँ वस ु ं प   राजिस निका गोष ु
वृवते।।
 3.8.9 े यथ े दिस पु ा िचि ते मनः। अलिष य
ु खजकृ रु र  गाया अगािसषः।।

 3.8.10 वय मेन िमदा ो ऽपीपमे हे  विणम।् ता उ अ सवन े सतु ं भरा नून ं भूषत तु ।े ।-
 अथ नवमी दशितः –

(1 – 10) 1, 6 पहा आिरसः 2 भगः ागाथः 3 इिरििठः कावः 4 जमदिभागवः
5, 7 देवाितिथः कावः 8 विसो मैाविणः 9 भराजो बाहः 10 मेः कावः।। इः
(ऋिषः 3 वाोितवा 4 सूयः 9 इाी)।। बृहती।।
ु िवासा ता पृतनाना ेँ यो वृहा गृण।े ।
 3.9.1 यो राजा चषणीनाँ याता रथिे भ रिगः।
 3.9.2 यत इ भयामहे ततो नो अभय िध। मघव छि ध तव त ऊतय े िव िषो िव मृधो
जिह।।
 3.9.3 वाोते वु ा ूणास सोानाम।्  परु ां भेा शतीना िमो मनु ीना
सखा।।
 3.9.4 बमहा अिस सूय बडािद महा अिस। मह. े सतो मिहमा पिनम मा देव महा
अिस।।
ु प इ ोमा य िद ते सखा। ाभाजा वयसा सचते सदा चै याित
 3.9.5 अी रथी स
सभा मपु ।।
ु न ा वि ह सूया अन ु न जात म
 3.9.6 याव इ ते शत शत ं भूमी त ः।
रोदसी।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 32


 3.9.7 यिद ा गपा गदु   वा यस े नृिभः। िसमा प
ु  नृषत
ू ो अानव े ऽिस शध तवु श।े ।
 3.9.8 क.िम ा वस-वा म दधषित। ा िह ते मघव ाय िदिव वाजी वाज
िसषासित।।
 3.9.9 इाी अपा िदय ं पूवागा तीः। िहा िशरो िजया रारप र िश दा

मीत।।
 3.9.10 इ नेदीय एिदिह िमतम
 ध
े ािभ ितिभः। आ शम शमािभ रिभििभ रा ाप े
ािपिभः।।-
 अथ दशमी दशितः –
ु बाहः
े आिरसः 2,3 विसो मैाविणः 4 भराजः (ऋिषः श यः)
(1 – 10) 1 नृमध
5
पेपो दैवोदािसः 6 वामदेवो गौतमः 7 मेाितिथः कावः 8 भगः ागाथः 9, 10 मेधाितिथ
–मेाितथी कावौ।। इः (5 ऋिषः िनौ)।। बृहती।।
 3.10.1 इत ऊती वो अजरं हेतार मिहतम।् आश ु ेतार हेतार रथीतम मतत


िया ्
वृधम।।
 3.10.2 मो ष ु ा वाघत नारे अ ि रीरमन।् आराा ा सधमाद  आ गहीह वा सपु
िु ध।।
ु  िमृणि .ृणत े
 3.10.3 सनु ोत सोमपा े सोम िमाय विण।े पचता पी रवस े कृ ण
मयः।।
 3.10.4 याहा िवचषिण िर  महे वयम।् सहमो तिु वनृ सते भवा सम ु
नो वृध।े ।
  िशतम।् मा वा राित प दस दा च ना
 3.10.5 शचीिभन शचीवसू िदवान
ाित कदा च न।।
 3.10.6 यदा कदा च मीढुष े ोता जरेत मः। आ िद ते  वण ँ िवपा िगरा धतारँ

िवतानाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पूवािचकम ् Page 33


 3.10.7 पािह गा असो मद इाय मेाितथे। यिो हय य िहरयय इो वी
िहरययः।।
 3.10.8 उभय णव न इो अवा िगदँ वचः। साा मघवा ोमपीतये िधया शिव आ

गमत।।
ु ाय दीयसे। न सह
 3.10.9 महे च न ािव परा श ु य विवो न शताय
 ाय नायता
शतामघ।।
 3.10.10 वा इािस मे िपत ु त ात ु रभ
ु तः। माता च मे छदयथ मा वसो वस
ु नाय
राधस।े । इित तृतीयपाठकः।।-
 अथ चतथु पाठक थमोधः।

 थमा दशितः –
 (1 – 10) विसो मैाविणः 2, 6, 7 वामदेवो गौतमः 3 मेधाितिथ-मेाितथी कावौ,
िवािम इेके 4 नोधा गौतमः 5 मेधाितिथः (ऋिषः मेाितिथः) कावः 8 िु गःु कावः 9
े आिरसः।। इः 7 बः।। बृहती।।
मेाितिथः (मेधाितिथवा) कावः 10 नृमध
ु  सोमासो दािशरः। ता आ मदाय वह पीतय े हिराँ याोक
 4.1.1 इम इाय सिरे
आ।।
 4.1.2 इम इ मदाय ते सोमा ििक उिनः। मधो पपान उप नो िगर ण ु रा ोाय
िगवणः।।
 4.1.3 आ 3 सबघा व े गायवपे सम।् इ ेन
ु सु घा मा िमष मु ध
 ारा

मरतम।।
 4.1.4 न ा बृहो अयो वर  इ वीडवः। य ि िस वु त े मावत े वस ु न िक िमनाित
ते।।
 4.1.5 क  वेद सतु  े सचा िपब  यो दधे। अयँ य परो
ु िविभनोजसा मान
िशसः।।
 4.1.6 यिद शासो अत ावया सदस िर। अाक मंशं ु मघव ु हृ ँ वस े अिध
बहय।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 34


 4.1.7 ा नो दै ँ वच पजो णि तः। पु ै ातृिभ रिदित न ु पात ु नो र ामण ँ
वचः।।
 4.1.8 कदा च न री रिस ने सिस दाशषु ।े उपोप े  ु मघव ूय इ  ु ते दान ेव
पृते।।
ु ा िह वृहम हरी इ परावतः। अवाचीनो मघव ोमपीतय उ ऋिे भ रा
 4.1.9 य
गिह।।
ु पु  सर मा
 4.1.10 ािमदा ो नरो पी ि ूणयः। स इ ोमवाहस इह 
गिह।।
 ितीया दशितः –
(1 – 10) 1, 2, 7, 8 विसो मैाविणः 3 अिनौ वैवतौ 4 वः कावः 5
े आिरसः 10 नोधाः गौतमः इः 1 उषा
मेधाितिथ-मेाितथी कावौ 6 देवाितिथः कावः 9 नृमध
2, 3 (ऋिषः 4) अिनौ।। बृहती।।
 4.2.1  ु अदयायु 3ी िहता िदवः। अपो मही वृणतु  े च षु ा तमो ोित.ृ णोित
सूनर ी।।
 4.2.2 इमा उ वा ििवय उा हवे अिना। अय ँ वा मे ऽवस े शचीवसू िवशिँ वश िह
गथः।।
 4.2.3 कु. को वा मिना तपानो देवा मः। ता वा मया पमाणो शनु 
े  म ु आ
था।।
ु म तु  ोमो िदिविष।ु तमिना िपबत िरोअ-  रािन
 4.2.4 अयँ वां मधम
दाशषु ।े ।
 4.2.5 आ ा सोम गया सदा याच ह.ा। भूिण मृग  सवनषे ु च
ु ु ध- ईशान 

यािचषत।।
 4.2.6 अय ावया  सोम िम िपपासित। उपो नून ँ ययु ज
ु  े वृषणा हरी आ च जगाम
वृहा।।
ु वस ु िह मघव भिू वथ भरेभरे च हः।।
 4.2.7 अभी षत  दा भरे ाय कनीयसः। प

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 35


 4.2.8 यिद यावत  मेताव दह मीशीय। ोतार िम िधषे रदावसो न पापाय

रिसषम।।
 4.2.9 िम तिू त िभ िवा अिस ृधः। अशिहा जिनता वृतू रिस  ूय
ततः।।
 4.2.10  यो िरिर  ओजसा िदव दो िर। न ा िवाच रज इ पािथव मित िव ँ
ववि थ।।-
 अथ तृतीया दशितः –
(1 -10) 1, 2, 6, विसो मैाविणः, 3 गातराे ु
ु यः 4 पृथवु ः 5 सगरािरसः 7
गौिरवीितः शाः 8 वेनो भागवः 9 बृहितनकुलो वा 10 सहोो
ु भाराजः।। इः (ऋिषः 5

ै ु ठः) 8 वेनः।। िपु ।।
इो वक
 4.3.1 असािव देव ोऋजीक मो ि िो जनषु  े मवु ोच। बोधामिस ा हय य ै बधा

न ोम मसो मदषे ।।

 4.3.2 योिन. इ सदन े अकािर त मा नृिभ पत  यािह। असो यथा नो ऽिवता वृध.ि-दो
वसिू न ममद  सोमःै ।।
 4.3.3 अद  मसज
ृ ो िव खािन  मणवा धाना अराः। महा िम पवतँ िव य -

ृज ारा अव य ानवा न।।
ु ाणास इ म
 4.3.4 स ु  वाजम।् आ नो भर सिव
ु िस ा सिन ि िवनृ ु त ँ य कोना
तना ना सामा ोताः।।
ृ ा ते दि ण िम ह ँ वसूयव
 4.3.5 जग ु  वसनू ाम।् िवा िह ा गोपित शूर गोना
 ो वसपते
म ि ँ वृषण रिय ाः।।
 4.3.6 इ रो नेमि धता हवे य ाया यनु ज
 त े िधय ाः। शूरो नृषाता वस काम आ
गोमित ज े भजा  ः।।
 4.3.7 वय पु णा उप से िरं ियमध
े ा ऋषयो नाधमानाः। अप ा मूणिु ह पूिध च  ु

ममु  ु 3ा िधयवे बान।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 36


 4.3.8 नाके सपु ण मपु य त दा वेनो अच त ा। िहरयप  ँ वण तँ यम

योनौ शकुन ं भरु यमु ।।
 4.3.9  ज ान ं थमं परु ा-ि सीमत ु च ु ा उपमा अ िवा त
 ो वेन आवः। स ब
 योिन मसत िव वः।।
ू ा पु तमा  ै महे वीराय तवस े तरु ाय। िवरिन े विण े शमािन
 4.3.10 अप

वचा ै िवराय त ः।।-
ु दशितः –
 अथ चतथ

(1 – 9) 1, 2, 4 तानो मातः (ऋिषः ितरीरािरसः) 3 बृहो वामदेः 5
वामदेवोः गोतमः 6, 8 विसो मैाविणः 7 िवािमो गािथनः 9 गोिरवीितः शाः।। इः।।
िपु , ् (6 ऋिषः िवराट ्।।
ु ती मित दीयान कृ ो दशिभ ह ैः। आव. िम शा
 4.4.1 अव ो अशम
धम मप ीिहित ृमणा अध.ाः।।
 4.4.2 वृ ा सथा दीषमाणा िव े देवा अज य सखायः। मि  िर स े
े ा िवा पृतना जयािस।।
अथम
 4.4.3 िवध ु ाण समन े बनाँ यवु ान सं पिलतो जगार। देव पय का ं मिहाा
ममार स  .मान।।
ु ो अभव श ु िर। गूढे ावा पृिथवी अिवो
 4.4.4  ह  ो जायमानो ऽश
िवभमु ो भवु न
े ो रण ाः।।
ु ान ँ वृषभ िरमु ।् करोय षी व ु िर
 4.4.5 मेिड  ा विण ं भृिमं पध
 ु  ँ वृहण ृणीषे।।
ु म।् िवश पूव  चर चषिण ाः।।
ृ  े भरं चते से  समु ितण
 4.4.6  वो महे महेवध
े मघवान िम मि रे नृतमँ वाजसातौ। व मु  मूतय े सम ु ँ
 4.4.7 शनु  वम
वृािण सित नािन।।
े  समय महया विस। आ यो िवािन वसा ततानोपोता म
 4.4.8 उ ाय ैरत व
ईवतो वचािस।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 37


 4.4.9 चँ यदाा िनष मतु ो तद ै मिात।् पृिथा मितिषतँ यध पयो

गोदधा ओषधीष।।-
 अथ पमी दशितः –
(1 – 1) 1 अिरनेिमाः 2 भराजः (ऋिषः गग भाराजः) 3 िवमद ऐ वसकृु ा

वासकः) ऋिषः जापो वा) 4 – 6, 9 वामदेवो गौतमः (9 ऋिषः यमी वैवती) 7 िवािमो
गािथनः 8 रेणवु ािमः 10 गोतमो रागणः।। इः (ऋिषः 1 ताः 7 पवतेौ 9 यमो

वैवतः)।। िुप।।
 4.5.1 मू ष ु वािजन ेवज ू  सहोवान तार रथानाम।् अिरनेिमं पृतनाज माश
 त ु
य े ता िमहा वम
े ।।
 4.5.2 ातार िम मिवतार िम हवहे वे सहु व शूर िमम।् व े न ु शं पु त िम
िमद हिव मघवा वेिः।।
ँ 3 िवतानाम।्  मिु भ दधवु धा भवु ि
 4.5.3 यजामह इँ वदि ण हरीणा र
सेनािभ भयमानो िव राधसा।।
 म।् हा यो वृ सिनतोत वाज
ु  िमं महा मपारँ वृषभ सवु 
 4.5.4 साहण ाधिृ ष 
ाता मघािन मघवा सरु ाधाः।।
ु  िभदाित म उगणा वा ममान रु ो वा। ि धी यध
 4.5.5 यो नो वन ु ा शवसा वा त
िमाभी ाम वृषमण ोताः।।
 4.5.6 यँ वृषे  ु ि तय माना यँ य
ु े ष ु तरु यो हव।े य शूरसातौ य.मपा मपु  ँ
िवासो वाजय े स इः।।
 4.5.7 इापवता बृहता रथेन वामी िरष आ वहत सवु ीराः। वीत हारेष ु देवा वधथ
 ा
ीिभ िरडया मदा।।
 4.5.8 इाय िगरो अिनिशतसगा अप  ैरयगर बु ात।् यो अ ण
े वे चियौ शचीिभ

िव पृिथवी मतु  ाम।।
ृ ु िर प
 4.5.9 आ ा सखाय ा वव ु  िचदणवा जगाः। िपत ु नपात मा दधीत
वेधा अि ये तरा ीानः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 38


ू ।् आस ेषा मवु ाहो मयोभ ू
ु े धिु र गा ऋत िशमीवतो भािमनो णायन
 4.5.10 को अ य

 एषां भृा मृणध जीवात।।-

 अथ चतथु पाठक ितीयोधः।

 षी दशितः –
ु सः 3, 6 गोतमो रागणः 4 अिभगः 5,
ु ा वैािमः 2 ते ा माध
(1 – 10) मध
8 ितरीरािरसः 7 नोपाितिथः कावः 9 िवािमो गािथनः 10 ितरोरािरसः शबु ाहो

वा।।।। इः।। अनु ुप।।
 4.6.1 गायि ा गायिणो ऽचक मिक णः। ाणा शतत उश िमव येिमरे।।
 4.6.2 इँ िवा अवीवृध मु  ्
 चस िरः। रथीतम रथीनाँ वाजाना सितं पितम।।
 4.6.3 इम िम सतु ं िपब े मम मदम।् श
ु 
  ा र ारा ऋत सादन।े ।
 4.6.4 यिद िच म इह नाि ादात मिवः। राध  ो िवदस उभयाहा भर।।
 4.6.5 धु ी हव िरा इ या सपयित। सवु ीय गोमतो राय ूिध महा अिस।।
 4.6.6 असािव सोम इ ते शिव धृवा गिह। आ ा पृणििय रज ूय न
रिमिभः।।
 4.6.7 ए यािह हिरिभ प कव सु ुितम।् िदवो अम
ु  शासतो िदवँ यय िदवावसो।।
 4.6.8 आ ा िगरो रथी िरवा ु तु षे  ु िगवणः। अिभ ा स मनषू त गावो व  धेनव
 ः।।
ु  श  
 4.6.9 एतो ि वाम श ु न ु  ै  ै वावृास श
े  साा। श ु  ै राशीवा

म।।
ु वमः। सोम तु   इ ते ऽि धापते
ु  ै 
 4.6.10 यो रियँ वो रियमो यो 
मदः।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 39


 अथ चतथु ायः।

 अथ समी दशितः –
(1 – 8) 1 भराजो बाहः 2 वामदेवो गौतमः, शाकपूतो वा 3 ियमेध आिरसः 4
गाथः कावः 5 इय,वा आेयः 6 शबु ाहः 7 वामदेवो गौतमः 8 जेता माधसः।।


इः 5 मतः 7 दिधा वा।। अनु पु ।।
 4.7.1  ै िपपीषते िवािन िवष े भर। अरमाय ज मय े पा.दन े नरः।।
 4.7.2 आ नो वयोवय शयं महा रेाम।् महां पूिवनेा मु  ँ वचो अपावधीः।।

ु ाय वतयामिस। तिु वकू िम मृतीषह िम शिव सितम।।
 4.7.3 आ ा रथँ यथोतय े स
 4.7.4 स पू महोनाँ वेन तिु भ रानजे। य ारा मनु िपता देवषे  ु िधय आनज।े ।
े ा। िपबो मिदरं मध ु त वािस कृ वते।।
 4.7.5 यदी वहाशवो ाजमाना रथ
 4.7.6 म ु वो अहण ृणीष े शवस ितम।् इँ िवासाह र शिचँ िवव
 दे सम।्
 4.7.7 दिधाो अकािरष िो र वािजनः। सरु िभ नो मख
ु ा कर  न आय
ू िष

तािरषत।।
ु किव रिमतौजा अजायत। इो िव कमणो धा वी पु ुतः।।-
 4.7.8 परु ां िभ यवा
 अथ अमी दशितः –
ु ा िवािमः 6
(1 – 10) 1, 3, 5 ियमेध आिरसः 2, 10 वामदेवो गौतमः 4 मध
भराजो बाहः 7 अिभमः 8 वः कावः 9 ित आः (ऋिषः कु आिरसो वा)।।

इः (6 ऋिषः अिः) 8 उषाः 9 िवेदवे ाः।। अनु पु ।।
 4.8.1  व िुभ िमषँ वीरा येव।े िधया वो मेधसातये परु ा िववासित।।
ु ा िवित। ययो िव मिप तँ य  ीरा िनचा।।
 4.8.2 कयप िवदो यावा यज
े ासो अचत। अच ु पु का उत परु िम.ृचत।।
 4.8.3 अचत ाचता नर ियमध
ु िध।े शो यथा सतु षे  ु नो रारण षे  ु च।।
 4.8.4 उ िमाय शँ वन ं पिन

ै चषणीना मूती व े रथानाम।।
 4.8.5 िवानर वित मनानत शवसः। एव
 4.8.6 स घा य े िदवो नरो िधया मत शमतः। ऊती स बृहतो िदवो िषो अहो न तरित।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 40


ु  सदु  महय।।
 4.8.7 िवभो  इ राधसो िवी राित शततो। अथा नो िवचषणे 
ु ा दजिन।
 4.8.8 वय ि े पतिणो िपा त ू रन ु िदवो अे िर।।
ु उष ार ृत
 4.8.9 अमी ये देवा न म आ रोचन े िदवः। क  ऋत दमृत ा ा व आितः।।
 4.8.10 ऋच साम यजामहे याा मािण कृ वत।े िव ते सदिस राजतो य  ेवषे  ु व तः।।-
 अथ नवमी दशितः –
(1 – 11) 1 रेभः कायपः 2 सवेु दाः शैिषः 3 वामदेवो गौतमः 4, 7, 8 स आिरसः 5
िवािमो गािथनः 6 कृ  आिरसः 9 भराजो बाहः 10 मेधाितिथः कावः (ऋिषः
मााता यौवनाः) 11 कु आिरसः।। इः 9 ावापृिथवी।। जगती 1 अित जगती 10
महापिः।।
ु  राजस।े  े वरे ेमामरु ी
 4.9.1 िवा पृतना अिभभतू र र ज ू त  ु िर जन

मतु ो मोिज रस रिनम।।
 4.9.2  े दधािम थमाय मवे ह  ु य िवव े रपः। उभ े य ा रोदसी धावता-मन ु
ु ा ृिथवी िच दिवः।।
सा े श
 4.9.3 समते  िवा ओजसा पित िवो य एक इ ू रितिथ जनानाम।् स पू नूतन मािजगीष

ँ वनी रन ु वावृत एक इत।।
 4.9.4 इम े त इ ते वयं पु त
ु  ये ार चरामिस भूवसो। न िह  दो िगवणो िगर
घ-ोणी िरव ित त य नो वचः।।
ु ा 3 िम िरो बृहती रनषू त। वावध
 4.9.5 चषणीधृतं मघवान म ृ ानं पु त सवु ृििभ
रम रमाण िविे दव।े ।
 4.9.6 अा व इं मतय यवु  ीची िवा उशती रनषू त। पिर ज जनयो यथा पितं
ु  ं ु मघवान मूतय।े ।
मय  श
 4.9.7 अिभ ं मेष ं पु त मृि मय िम ीिभ मदता वो अणवम।् य ावो न िवचरि
मानषु ं भज
ु  े मिह मिभ िव मचत।।
 4.9.8  स ु मेष ं महया िवद शतँ य सभु वु  ाक मीरत।े अ  वाज हवनद
रथ िमँ ववृा मवस े सवृु ििभः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 41


 4.9.9 घृतवती भवु नाना मिभियोव पृी मधु घ
  े सपु श
े सा। ावापिृ थवी वण धमणा
िविभते अजरे भूिररत
े सा।।
 4.9.10 उभ े य िद रोदसी आपाथोषा इव। महा ा महीना साज षणीनाम।् देवी

जिनजीजन ा जिनजीजनत।।
ु  दचता वचो य कृ गभा िनरह  ृिजना। अववो वृषण ँ वदि णं
 4.9.11  मिन े िपतम
म साय वेमिह।।-
 अथ दशमी दशितः –
(1 – 10) नारदः कावः 2, 3 गोषूसूिनौ कावायौ 4 पवतः कावः 5 – 7,10
े आिरसः 9 गोतमो रागणः।। इः।। उिक ्
िवमना वयै ः 8 नृमध
् षः।।
ु उम।् िवद े वृध द  महान िह
 4.10.1 इ सतु षे  ु सोमषे  ु तं ु पनीष
ु तं पु ुतम।् इ ीिभ िवष मा िववासत।।
 4.10.2 त म ु अिभ  गायत प
 4.10.3 त े मद ृणीमिस वृषण ं पृ  ु सासिहम।् उ लोककृ  ु मिवो हिरियम।।

 4.10.4 य ोम िम िविव या घ ित आ।े या म ु मस े स िमिभः।।
 4.10.5 ए मधो मिदर िसाय असः। एवा िह वीर वत े सदावृधः।।
 4.10.6 ए िमाय िसत िपबाित सो ं मध।ु  राधािस चोदयते मिहना।।
 4.10.7 एतो ि वाम सखाय ो रम।् कृ ी य िवा अक ्
े  इत।।
 4.10.8 इाय साम गायत िवाय बृहत े बृहत।् कृ त े िवपित े पनव।े ।
 4.10.9 य एक इ िदयत े वस ु माय दाशषु ।े ईशानो अितुत इो अ।।
े ाय विण।े षु  ऊ ष ु वो नृतमाय धृव।े ।
 4.10.10 सखाय आ िशषामहे 
इित चतथु पाठकः।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 42


 अथ पमपाठक थमोऽधः।

 अथ थमा दशितः –
े आिरसः 4 पवतः कावः 5, 7
(1 – 8) गथो घौरः कावः 2 भराजो बाहः 3 नृमध
इिरििठः कावः 6 िवमना वैयः 8 विसो मैाविणः।। इः 5, 7 आिदाः।। उिक ् 8

िवराडुिक।।
 5.1.1 गृण े तिद ते शव उपमा ेवतातये। यिस वृ मोजसा शचीपते।।
 5.1.2 य  रं मद े िदवोदासाय रयन।् अय स सोम इ ते सतु  िपब।।
 5.1.3 ए नो गिध िय सािज दगो। िगिर न िवत पृथु पित िदवः।।
 5.1.4 य इ सोमपातमो मद शिव चेतित। येना हिस 3िण  मीमहे।।
ु  े तनु ाय त ु नो ाघीय आय ु जवस।े आिदास महस कृ णोतन।।
 5.1.5 तच
 5.1.6 वेा िह िनऋतीनाँ वह पिरवृजम।् अहरह श
ु ु पिरपदा िमव।।
 5.1.7 अपामीवा मप िध मप सेधत मितम।् आिदासो ययु ोतना नो अहसः।।
 5.1.8 िपबा सोम िम मत ु ा य े सषु ाव हयािः। सोत ु बाा सयु तो नावा।।-
 अथ ितीया दशितः –

े आिरसः।। इः 3, 6 मतः।। ककुप।।
(1 – 10) सौभिरः कावः 7, 8 नृमध
 5.2.1 अातृो अना  मनािप- िर जनषु ा सना दिस। यधु  े दािप िमसे।।
 5.2.2 यो न इदिमदं परु ा  व आिननाय तम ु व षु ।े सखाय इ मूतय।े ।
 5.2.3 आ गा मा िरषयत ावानो माप ात समवः। ढा िच मियवः।।
 5.2.4 आ याय िमव े पते गोपत उवरापते। सोम सोमपते िपब।।
ु ा वय ं ित सँ वृषभ वु ीमिह। से जन गोमतः।।
 5.2.5 या ह ि ज
 5.2.6 गाव िा समव जाने मत बवः। िरहत े ककुभो िमथः।।
 5.2.7   इा भर ओजो नृ शततो िवचषणे। आ वीरं पृतनासह ्
 म।।
 5.2.8 अधा ही िगवण उप ा काम ईमहे ससृ मह।े उदवे  म उदि भः।।

 5.2.9 सीद े वयो यथा गोीत े मधौ मिदरे िवव ण।े अिभ ा िम नोनमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 43


 5.2.10 वय म ु ा मप
ू ूर  कि रो ववः। वि ि च हवामहे।।-
 अथ तृतीया दशितः –
(1 – 10) 1-8 गोतमो (सदो वा) रागणः 9 ित आः (ऋिषः कु आिरसो वा) 10
अवरु ाेयः।। इः 9 िवेदवे ाः 10 आिनौ।। पिः।
 5.3.1 ादो िरा िवषवू तो मधो िपबि गौय◌ः। या इेण सयावरी वृा मदि शोभथा

वी रन ु राम।।
 5.3.2 इा िह सोम इदो  चकार वनम।् शिव वि ोजसा पृिथा िनशशा अिह

मच न ु राम।।
 5.3.3 इो मदाय वावृध े शवस े वृहा नृिभ◌ः। तिम हािजषिू त मभ हवामहे स वाजेष ु 

नोिवषत।।
ु ँ वि ीयम।् य ं माियन ं मृग व  ायया वधी रच
ु  िम दिवो न
 5.3.4 इ त

न ु राम।।
 5.3.5 ेभीिह धृिु ह न ते वो िन यसते। इ नृ िह ते शवो हनो वृ या अपोच

न ु राम।।
 5.3.6 य दीरत  ो धृव े धीयते धनम।् य
 आजय ु ा मदतु ा हरी क हन कँ  वसौ दधोा
इ वसौ दधः।।
 5.3.7 अ  मीमद व िया अधषू त। अोषत भानवो िवा निवया मती योजा ि
ते हरी।।
 5.3.8 उपो ष ु णहु ी िगरो मघव ातथा इव। कदा न ूनतृ ावत कर इदथयास इोजा
ि ते हरी।।
 5.3.9 चमा अ 3  रा सपु ण धावते िदिव। न वो िहरयनेमय पदँ िवि िवतो

िव ं मे अ रोदसी।।
 म रथ ँ वृषण ँ वसवु ाहनम।् ोता वा मिना वृिष ोमिे भ भूषित ित
 5.3.10 ित ियत

माी मम तु  हवम।।-
ु दशितः –
 अथ चतथ

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 44


ु तु अेयः 2, 4 िवमद ऐः (ऋिषः ाजापो वा, वसकृु ा वासकः)
(1 – 8) 1, 7 वस ु 3
सवा आेयः 5, 6 गोतमो रागणः 8 अोम ु वामदेः (ऋिषः कुलबिहषः शैिषवा)।।
अिः 3 उषाः 4 सोमः 5, 6 इः 8 िवेदवे ाः।। पिः 8 बृहती।।
 5.4.1 आ ते अ इधीमिह मु  ेवाजर म।् य ा ते पनीयसी स िम ीदयित वीष
ोत
ृ  आ भर।।
 5.4.2 आि  वृििभ हतार ा वृणीमहे। शीरं पावकशोिचषँ िव वो मद े य षे  ु
ीणबिहष ँ िवव से।।
ु त े
 5.4.3 महे नो अ बोधयोषो राय े िदिवती। यथा िच ो अबोधय विस वा े सजा
अ सूनतृ ।े ।
 5.4.4 भ ो अिप वातय मनो द  मतु  तमु ।् अथा ते स े असो िव वो मद े रणा गावो न
यवस े िवव से।।
ु ध ं भीम आ वावृत े शवः। िय ऋ उपाकयो िन िशी हिरवा धे
 5.4.5 ा महा अन

हयो व मायसम।।
 5.4.6 स घा तँ वृषण रथ मिध िताित गोिवदम।् य पा हािरयोजन ं पूण िमा िचकेतित
योजा ि ते हरी।।
 5.4.7 अि ं म े यो वस ु र ँ यँ यि धेनव
 ः। अ मव आशवो  िासो वािजन
इष ोत
ृ  आ भर।।
 5.4.8 न तमहो न िरत ेवासो अ मम।् सजोषसो य मयमा िमो नयित वणो अित
िषः।।-
 अथ पमी दशितः –
(1 – 10) ऋण – सदू (ऋिषः 1, 3-5, 10 अेयो िधा ऐराः 2, 6, ण ैवृः,
सदःु पौकुः) 7 विसो मैाविणः 8 वामदेवो गौतमः।। पवमानः सोमः 7 मतः 8 अिः

9 वािजनः।। िपदा िवराट ् 8 पदपि 9 परउिक ् 2, 6 िपदा अनु ुिपीिलकामा।।
े ाय सोम ा िमाय पू े भगाय।।
 5.5.1 पिर  ध
 5.5.2 पयू ष ु  ध वाजसातये पिर वृािण स िणः। िष रा ऋणया न ईरसे।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 45


 5.5.3 पव सोम महा मु  िपता देवानाँ िवा िभ धाम।।
 5.5.4 पव सोम महे द ायाो न िनो वाजी धनाय।।
 5.5.5 इ पिव चा मदायापा मपु  े किव भगाय।।
 5.5.6 अन ु िह ा सतु  सोम मदामिस महे समयरा।े वाजा अिभ पवमान  गाहसे।।
 5.5.7 क  ा नर नीडा  मया अथा ाः।।
ृ म।् ऋामा त ओहःै ।।
 5.5.8 अ े तमा  ोमै त ु  भ िदश
 5.5.9 आिव मया आ वाजँ वािजनो अ म ेव सिवत ु वम।् गा अवो जयत।।
ु ी सधु ारो महा अवीना मन ु पूः।।-
 5.5.10 पव सोम 

 अथ पमपाठक ितीयोधः।

 षी दशितः –
(1 – 10) सदःु 7 सत आिरसः।। इः 6 िवेदवे ाः 7 उषाः।।
 िपदा िवराट ्।।
 5.6.1 िवतोदाव ितो न आ भर य ा शिव मीमह।े ।
 5.6.2 एष ा य ऋिय इो नाम तु ो गृण।े ।
  े हवा उ।।
 5.6.3 ाण इं महयो अक रवय हय

 5.6.4 अनव े रथ माय त  ु ा व ं पत मु 
 म ्
 ।।

 5.6.5 शं पदं मघ रयीिषण े न काम मतो िहनोित न ृश ियम।।
ु यो िवधायस दा देवा अरेपसः।।
 5.6.6 सदा गाव शच
 5.6.7 आ यािह वनसा सह गाव च विनँ य धिभः।।
ु ित ि य प
 5.6.8 उप  े मधम ु म
े रिय ीमहे त इ।।
 5.6.9 अच क मत का आ ोभित तु ो यवु ा स इः।।
ु ोषत।े ।-
 5.6.10  व इाय वृहमाय िवाय गाथ ायत य ज
 अथ समी दशितः –

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 46


(1 – 10) 1 पृषः कावः 2, 3, 4 बःु सब
ु ःु तु बिवब
ु ु मेण गोपायना
लोपायना वा 5 सत आिरसः 6 भवु न आः साधनो वा भौवनः 7 कव ऐवः 8 भराजो
बाहः 9 आेयः 10 विसो मैाविणः।। अिः 5 उषाः 6, 7 9 िवेदवे ाः 3, 4, 8 10
इः।। िपदा िवराट ् 10 एकपदा।।
े ि ििकित हवान समु थः।।
 5.7.1 अच
 5.7.2 अ े ो अम उत ाता िशवो भवु ो व◌ः।।

 5.7.3 भगो न िचो अि महोना धाित रम।।

 5.7.4 िव  ोभ परु ो वा सिद वेह नूनम।।
 5.7.5 उषा अप स.ु म ँ वयित विन सज
ु ातता।।
 5.7.6 इमा न ु कं  भवु ना सीषधेम
े  िव े च देवाः।।
 5.7.7 िव तु यो यथा पथ इ  ु रातय
 ः।।
े शति हमा वु ीराः।।
 5.7.8 अया वाज ेवि हत सन ेम मदम
े ा पीवरी िमष णहु ी न इ।।
 5.7.9 ऊजा िमो वण िपतड
 5.7.10 इो िव राजित।।-
 अथ अमी दशितः –
(1 – 10) 1, 10 गृमद शौनकः 2 गौरािरसः 3, 5, 9, पेपो दैवोदािसः 4 रेभः
कायपः 6 एवयामदाेयः 7 अनानतः पाेिपः 8 नकुलः।। 1, 3, 4, 10 इः 2 सूयः 5
िवेदवे ाः 6 मतः 7 पवमानः सोमः 8 सिवता 9 अिः।। 1, 10 अिः (10 अितशरी वा) 3, 5,
7-9 अिः 2, 4, 6, अितजगती (अिवा ?)।।
 5.8.1 िकुके ष ु मिहषो यवािशर िवश
ु ु  ृ ोम मिपब िनु ा सतु  ँ यथावशम।् स 

ममाद मिह कम कव े महा मु  सनै  स ेवो देव स इ  िमम।।
 5.8.2 अय सह मानवो श कवीनां मित ित िवधम।  मीची षस मरै य
दरेपस चते स सरे ममु  िता गोः।।
 5.8.3 ए यापु  न परावतो नाय मा िवदथानीव सित रा राजवे  सितः। हवामहे
ा य तु 
े ा पु ासो न िपतरँ वाजसातये मिहँ वाजसातये।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 47


 5.8.4 तिम ोहवीिम मघवान मु  सा दधान मितुत वािस भूिर। मिहो गीिभ
रा च यि यो वव राय े नो िवा सपु था कृ णोत ु वी।।
 5.8.5 अ ु ौषर ो अि िया दध आ न ु   िद ँ वृणीमह इवायू वृणीमहे। य
ाणा िवव   े नाभा साय नस।े अध  नून मपु  यि धीतयो देवा अा न धीतयः।।
 त
 ो य ु िवव े मत े िगिरजा एवयामत।्  शाय  यव े सखा
 5.8.6  वो महे मतय ु दय े
तवस े भि दये धिु नताय शवस।े ।
 5.8.7 अया चा हिरया पनु ानो िवा ेषािस तरित सय ु विभ ूरो न सय ु विभः। धारा
ु नो अषो हिरः। िवा यूपा पिरया
पृ रोचते पना ृ िभ ाेिभ ऋिभः।।
 5.8.8 अिभ  ेव सिवतार मोयो किवत ु मचािम ससव रधा मिभ ियं मितम।्
ु तु कृ पा ः।।
ऊा यामित भा अिदतु वीमिन िहरयपािण रिममीत स
 5.8.9 अि होतारं मे दाँ वसो ूनु सहसो जातवदे सँ िव  जातवदे सम।् य
ऊया रो देवो देवाा कृ पा। घृत िवाि मन ु श
ु शोिचष आजु ान सिपषः।।
 5.8.10 तव  य ृतो प इ थमं पू ििव वा तम।् यो देव शवसा ािरणा

अस ु िरण पः। भवु ो िव मदवे  मोजसा िवद े ज शतत ु िवद े िदषम।।-

 अथ पमोायः। पावमानं काडम।्

 नवमी दशितः –
(1 – 10) 1, 4 अमहीयरु ािरसः 2 मध ु
ु ा वैािमः 3 भृगवािणजमदिभागवो वा 5
ित आः। 6 कयपोः मारीचः 7 जमदिभागवः 8 ढतु आगः 9, 10 अिसतः कायपो
देवलो वा।। पवमानः सोमः।। गायी
 5.9.1 उा ते जात मसो िदिव स ूा दद।े उ शम मिह वः।।
 5.9.2 ािदया मिदया पव सोम धारया। इाय पातव े सतु ः।।
 5.9.3 वृषा पव धारया मत े च मरः। िवा दधान ओजसा।।
 5.9.4 य े मदो वरेय ेना पवासा। देवावी रघशसहा।।

 5.9.5 ितो वाच उदीरते गावो िममि धेनवः। हिर रेित किनदत।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 48



े ो मत े पव मधमु मः। अक योिन मासद म।।
 5.9.6 इाय

 5.9.7 असाश ु मदाया ु द ो िगिराः। येनो न योिन मासदत।।
े  पीतय े हरे। मो वायव े मदः।।
 5.9.8 पव द साधनो देव
 5.9.9 पिर ानो िगिरा पिव े सोमो अ रत।् मदषे ु सवधा अिस।।

 5.9.10 पिर िया िदव किव वयािस नो िहतः। ान ै याित किवतः।।-
 अथ दशमी दशितः –
(1 – 10) 1 (किवमधावी) यावा आेयः 2 ित आः 3, 8 अमहीयरु ािरसः 4

भृगवािणजमदिभागवो वा 5 6 कयपो मारीचः 7 िनिु वः कायपः 9, 10 अिसतः कायपो
देवलो वा।। पवमानः सोमः।। गायी।।
 5.10.1  सोमासो मदतु  वस े नो मघोनाम।् सतु ा िवदथ े अमः।।

 5.10.2  सोमासो िवपितोपो नय ऊमयः। वनािन मिहषा इव।।
े ो वृषा सतु  कृ धी नो यशसो जन।े िवा अप िषो जिह।।
 5.10.3 पव

 5.10.4 वृषा िस भाननु ा मु ा हवामहे। पवमान शम।।
 5.10.5 इ पिव चेतन िय कवीनां मितः। सृज द रथी िरव।।
ु ासो वीरयाशवः।।
 5.10.6 अस ृ त  वािजनो गा सोमासो अया। श
 5.10.7 पव देव आयषु -िग त ु ते मदः। वाय ु मा रोह धमणा।।
ु ।् ोित वानरं बृहत।।
 5.10.8 पवमानो अजीजन- िव ि  ततम ्
 5.10.9 पिर ानास इवो मदाय बहणा िगरा। मधो अषि धारया।।

 5.10.10 पिर ािसद िव िो मा विध ितः। कां िब ु हृ म।।
इित पमपाठकः।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 49


 अथ षपाठक थमोऽधः।

 थमा दशितः –
(1 – 10) 1, 8, 9 अमहीयरु ािरसः 2 बृहितरािरसः 3 जमदिभागवः 4

भूवसरािरसः 5 मेाितिथः कावः 6, 7 िनिु वः कायपः 10 उच आिरसः।। पवमानः
सोमः।। गायी।।
 6.1.1 उपो ष ु जात मरु  ोिभ भं पिरृतम।् इ ेवा अयािसषः।।

 6.1.2 पनु ानो अमी दिभ िवा मृधो िवचषिणः। श
ु ि िव ीितिभः।।
 6.1.3 आिवश लश सतु ो िवा अष िभ ियः। इ िराय धीयते।।

 6.1.4 असिज रो यथा पिव े चो  तु ः। का ाजी मीत।।

ु  कृ ा मप चम।।
 6.1.5  यावो न भूणय ेषा अयासो अमः।

 6.1.6 अप वसे मृध तिु व ोम मरः। नदु ादेवय ु नम।।
 6.1.7 अया पव धारया यया सूय मरोचयः। िहानो मानषु ी रपः।।
े ँ  वृाय हव।े विवासं मही रपः।।
 6.1.8 स पव य आिवथ
े ा। अवाह वती नव।।
 6.1.9 अया वीती पिर व य इो मद
 6.1.10 पिर  ु  सन.ियं भर.ाज ो असा। ानो अष पिव आ।।-
 अथ ितीया दशितः –

(1 – 14) 1 मेधाितिथः कावः 2, 7 भृगवािणजमदिभागवो वा 3 उच आिरसः 4
अवारः कायपः 5 िनिु वः कायपः 6, 10 अिसतः कायपो देवलो वा 8, 9 कयपो मारीचः

11 किवभागवः 12 जमदिभागवः 13 अया आिरसः 14 आमहीयरािरसः।। पवमानः
सोमः।। गायी।।
ु ।।
 िदते
 6.2.1 अिचद षृ ा हिर महा िो न दशतः। स सूयण

 6.2.2 आ ते द  ं मयोभवु ँ वि मा वृणीमहे। पा मा पु हृ म।।
 6.2.3 अय अििभ तु  सोमं पिव आ नय। पनु ाहीाय पातव।े ।
 6.2.4 तर मी धावित धारा सतु ासः। तर मी धावित।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 50


 6.2.5 आ पव सहिण रिय सोम सवु ीयम।् अ े वािस धारय।।
 6.2.6 अन ु ास आयव ्
  पद वीयो अमःु । च े जन सूयम।।
ु मोिभ ोणािन रोवत।् सीद ोनौ वन
 6.2.7 अषा सोम म े ा।।
ु ा अिस वृषा देव वृषतः। वृषा धमािण दिषे।।
 6.2.8 वृषा सोम म
 6.2.9 इष े पव धारया मृमानो मनीिषिभः। इो चािभ गा इिह।।
 6.2.10 मया सोम धारया वृषा पव देवयःु । अा वारिे भ रयःु ।।
 6.2.11 अया सोम सकृु या महा  वथाः। मान इ षृ ायसे।।
 6.2.12 अयँ िवचषिण िहत पवमान  चेतित। िहान आं बृहत ्
 ।।
 6.2.13  न इो महे त ु न ऊिम  िब दषिस। अिभ देवा अयाः।।

 6.2.14 अप वते मृधो प सोमो अराः। ग ि िनृ तम।।-
 अथ तृतीया दशितः –
(1 – 12) सषयः (1 भराजो बाहः 2 कयपो मारीचः 3 गोतमो रागणः, 4
अिभमः 5 िवािमो गािथनः 6 जमदिभागवः 7 विसो मैाविणः) पवमानः सोमः।।
बृहती।।
 6.3.1 पनु ान ोम धारय
 ापो वसानो अषिस। आ रधा योिन मृत ु ो देवो
  सीद
िहरययः।।
 6.3.2 परीतो िषता सतु  सोमो य उम हिवः। दधाँ यो नय अ3 रा सषु ाव सोम
मििभः।।
 6.3.3 आ सोम ानो अििभ िरो वारायया। जनो न पिु र चो िवश िर दो वनषे ु
दिषे।।
 ीतये िस ु न िप े अणसा। अशो पयसा मिदरो न जागृिव रा कोशं
 6.3.4  सोम देवव

ु तु म।।
मध
 6.3.5 सोम उ ाण ोतिृ भ रिध िु भ रवीनाम।् अयवे हिरता याित धारया मया याित
धारया।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 51


ु ि ण बो िन चरि मा मव पिरधी रित
 6.3.6 तवाह सोम रारण स इो िदविे दव।े प
ता इिह।।
 6.3.7 मृमान हु ा समु े वाच िमिस। रियं िपशं बलं पु हृ ं पवमानाषिस।।
 6.3.8 अिभ सोमास आयव पव े मं मदम।् समु ािध िवप े मनीिषणो मरासो
मदतु ः।।
 6.3.9 पनु ान ोम जागिृ व रा वारै पिर ियः। ँ िवो अभवो िरम मा य  ं िमिम
णः।।
 6.3.10 इाय पवते मद ोमो मत े सतु ः। सह
 धारो अ मषित तमी मृजायवः।।
 6.3.11 पव वाजसातमो िभ िवािन वाया।  समु  थम े िवधम ेव
े  ोम
मरः।।
 6.3.12 पवमाना असृ त पिव मित धारया। मो मरा इिया हया मेधा मिभ यािस
च।।-
ु दशितः –
 अथ चतथ
(1 – 10) 1, 9 उशना काः 2 वृषगणो वािसः 3, 7 पराशरःशाः 4, 6 विसो

मैाविणः 5, 10 तदनो दैवोदािसः 8 वः कावः।। पवमानः सोमः।। िपु ।।
 6.4.1  त ु व पिर कोश ि षीद नृिभ पना
ु नो अिभ वाज मष। अ  ा वािजन ं मजयो
ा बह रशनािभ नयि।।
ु नवे वु ाणो देवो देवाना िनमा िववि। मिहत शिु चबु पावक पदा
 6.4.2  का मश

वराहो अिे त रेभन।।
 6.4.3 ितो वाच ईरयित  विर ्ऋत धीितं णो मनीषाम।् गावो यि गोपितं पृम
 ाना
ोमँ यि मतयो वावशानाः।।
ृ  रसम।् सतु  पिव ं पयि त रेभ ितवे 
 ानो देवो देविे भ मप
 6.4.4 अ ेषा हेमना पूयम
ु ि होता।।
स पशम
 6.4.5 सोम पवते जिनता मतीना िनता िदवो जिनता पृिथाः। जिनताे जिनता सूय
े  जिनतोत िवोः।।
जिनत

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 52


 6.4.6 अिभ िपृ ँ वृषण ँ वयोधा मोिषण मवावश वाणीः। वना वसानो वणो न िस ु िव
रधा दयते वायािण।।
 6.4.7 अा मु  थम े िवधम नय जा भवु न गोपाः। वृषा पिव े अिध सानो अ े
बृह ोमो वावृध े ानो अिः।।
ु नः। नृिभ यत कृ णतु े िनिणज ा
 6.4.8 किनि हिर रा सृमान ीद न जठर े पना
मतो मित नयत धािभः।।
ु ा इ सोमो वृषा वृ पिर पिव े अ ाः। सहदा शतदा भूिरदावा
 6.4.9 एष  ते मधम

शमं बिह रा वाात।।
ु ा ऋतावापो वसानो अिध सानो अ।े अव ोणािन घृतवि रोह
 6.4.10 पव सोम मधम
मिदमो मर इपानः।।-
 अथ पमी दशितः –
(1 – 12) 1 तदनो दैवोदािसः 2, 10 पराशरः शाः, 3 इमितवािसः 4 विसो

मैाविणः 5 कणु ािसः 6 नोधा गौतमः 7 कवो घौरः 8 मवािसः 9 कु आिरसः 11
कयपो मारीचः 12 वः कावः।। पवमानः सोमः।। िुप ्
 6.5.1  सेनानी शूरो अ े रथाना  ेित हषत े अ सेना। भा ृ व ि हवा
िख आ सोमो वा रभसािन दे।।
 6.5.2  ते धारा मधमु ती रसृ ारँ यत े म।् पवमान पवस े धाम गोना नय
ू ो अ
ूय मिपो अकः।।
 6.5.3  गायताचाम देवा ोम िहनोत महत े धनाय। ा पवता मित वार म मा
सीदत ु कलश ेव इः।।
 6.5.4  िहानो जिनता रोदो रथो न वाज सिनष यासीत।् इ  ायधु ा
सिशशानो िवा वस ु हयो रादध
 ानः।।
 6.5.5 त  दी मनसो वेनतो वा- े धम  ु ो रनीके। आ दी माय र मा वावशाना जंु 

पित लश े गाव इम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 53


 6.5.6 साकम ु ो मजय सारो दश धीर धीतयो धनु ीः। हिर पयव ा ूय ोण
न  े अो न वाजी।।
 6.5.7 अिध यदि  ािजनीव शभु   े िधय ूरे न िवशः। अपो वृणान पवते कवीया
ज  पशवु 
 नाय म।।
 6.5.8 इ वाजी पवते गोोघा इे सोम ह इ दाय। हि र ो बाधत े पयराितँ विरव
ृ व ृजन राजा।।
 6.5.9 अया पवा पवैना वसूिन मा इो सरिस  ध।  ि  वातो न जूितं
पु मध ्
े ा ि कव े नर ात।।
 6.5.10 मह ोमो मिहष कारापाँ यभ ऽवृणीत देवान।् अदधा िदे पवमान ओजो
ऽजनय ूय ोित िरः।।
 6.5.11 असिज वा र े यथाजौ िधया मनोता थमा मनीषा। दश सारो अिध सानो अ े
े   । ।
मृजि वि सदन
 6.5.12 अपा िमव े मय रु ाणा  मनीषा ईरते सोम म। नमी प च यि

ु ती शम।।-
साच िवश श

 अथ षपाठक ितीयोधः।

 षी दशितः –
(1 – 9) 1. अीगःु यावािः 2 नषो मानवः 3 ययाितनाषः 4 मनःु सारणः 5, 8,
अरीषो वाषािगरः ऋिजा भाराज 6, 7 रैभसून ू कायपौ 9 जापितवािमो वाो वा।।
पवमानः सोमः अनु पु 7् बृहती।।
 6.6.1 परु ोिजती वो अस तु ाय मादियव।े अप ान िथन सखायो दीघिजम ्
 ।।
ु नो अषित। पित िव भूमनो  ोदसी उभ।े ।
 6.6.2 अयं पूषा रिय भग ोम पना
ु मा ोमा इाय मिनः। पिववो अ र ेवा  ु वो मदाः।।
 6.6.3 सतु ासो मधम
 6.6.4 सोमा पव इवो ऽ ातिु वमाः। िमा ाना अरपे स ा िवदः।।
 6.6.5 अभी नो वाजसातम रिय मष शतहृ म।् इो सह ु 
 भणस िव ्
ु  ँ िवभासहम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 54


 6.6.6 अभी नवे अुह िय िम काम।् व  पूव आयिु न जात िरहि मातरः।।
 6.6.7 आ हयताय धृव े धन ु ि पौम।् श
ु ा िव यसरु ाय िनिणज े िवपा मे
महीयवु ः।।
 6.6.8 पिर  हयत हिरं ब ं ु पनु ि वारेण। यो देवा िा इिर मदन
े सह गित।।
ु ानायासो मत न व तचः। अप ान मराधस हता मख  भृगवः।।-
 6.6.9  स
 अथ समी दशितः –
(1 – 12) 1 – 3, 5 किवभागवः 4, 6 िसकता िनवावरी 7 रेणवु 
 ािमः 8 वेनो भागवः 9

वसभाराजः 10 विभालः 11 गृमदः शौनकः 12 पिवः 12 पिव आिरसः।। पवमानः
सोमः।। जगती।।
 6.7.1 अिभ ियािण पवते चनोिहतो नामािन यो अिध येष ु वत।े आ सूय बृहतो बृह िध
रथ ँ िव मह िच णः।।
 6.7.2 अचोदसो नो धिव  ानासो बृह ेवषे  ु हरय
 ः। िव िच दाना इषयो अरातयो
ऽय न  ु सिनष ु नो िधयः।।
ु ा अिचद िद वो वपषु ो वपु मः। अ
 6.7.3 एष  कोशे मधम ॄ 3 त सु घ
 ा
घृततु ो वाा अषि पयसा च धेनवः।।
 6.7.4 ो अयासी िद िर िनृ त सखा स ु न  िमनाित सिरम।् मय इव यवु ितिभ
 मषित सोम कलश े शतयामना पथा।।
 6.7.5 धता िदव पवते कृ ो रसो द ो देवाना मनमु ाो नृिभः। हिर ृजानो अो न सिभ
वृथा पाजािस कृ णषु े नदीा।।
 6.7.6 वृषा मतीनां पवते िवच ण ोमो अां तरीतोषसा िवः। ाणा िसूना लशा
अिचद िद हाािवश नीिषिभः।।
 ो िरे सा मािशरं परम े ोमिन। चाया भवु नािन िनिणज े
 6.7.7 िर ै स धेनव
चािण चे  य त ै रवत।।
 6.7.8 इाय सोम सषु तु  पिर वापामीवा भवत ु र सा सह। मा ते रस मत यािवनो
िवण इह सिवः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 55


 6.7.9 असािव सोमो अषो वृषा हरी राजवे दो अिभ गा अिचदत।् पनु ानो वार

े य येनो न योिन ृतव मासदत।।
म
 6.7.10  देव मा मधमु  इवो ऽिसद गाव आ न धने व
 ः। बिहषदो वचनाव
ऊधिभ पिरतु  मिु या िनिणज िरे।।
ु िरहि माते। िसो ास े पतय
 6.7.11 अत े ते समते त  म ु ण
िहरयपावा पश ु म ु गृते।।

 6.7.12 पिव े िवतत ं ण ते भ ु गाािण पयि ष िवतः। अततनू न त दामो अते
तास इह  दाशत।।-
 अथ अमी दशितः –
(1 – 12) 1, 7, 11 अिा षु ः 2 च मु ानवः 3, 4, 9, 10 पवतनारदौ कावौ (3, 10

िशखिडावरसौ कायपौ वा) 5 ित आः 6 मनरावः 8, 12 ित आः।। पवमानः

सोमः।। उिक।।
 6.8.1 इ म सतु ा इम े वृषण ँ य ु हरयः। ु  े जातास इव िवदः।।
े ो पिर व। मु  श
 6.8.2  धा सोम जागिृ व िराय ्
ु  मा भर िवदम।।
ु नाय  गायत। िशश ु  य ै पिर भूषत िय।े ।
 6.8.3 सखाय आ िन षीदत पना
ु न मिभ गायत। िशश ु  ह ै दय गूितिभः।।
 6.8.4 तँ व खायो मदाय पना
 6.8.5 ाणा िशश ु महीना िह ृत दीिधितम।् िवा पिर िया भवु  दध िता।।
ु ा- ोम न दः।।
 6.8.6 पव देववीतय इो धारािभ रोजसा। आ कलशं मधम

ु न ऊिमणाँ वारँ िव धावित। अ े वाच पवमान किनदत।।
 6.8.7 सोम पना
 6.8.8  पनु ानाय वेधस े सोमाय वच उते। भृित  भरा मितिभ जज
ु ोषत।े ।
 6.8.9 गोम  इो अव तु  दु धिनव। शिु च वण मिध गोष ु धारय।।
 6.8.10 अ ा वसिु वद मिभ वाणी रनूषत। गोिभ े वण मिभ वासयामिस।।
 6.8.11 पवत े हयतो हिर रित रािस रा। अष ोत
ृ ो वीरव.शः।।
ु तु  सोम पना
 6.8.12 पिर कोशं मध ु नो अषित। अिभ वाणीर ्ऋषीणा सानषू त।।-
 अथ नवमी दशितः –

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 56


(1 – 8) 1 गौरवीितः शाः 2 ऊसा आिरसः 3, 8 ऋिजा भाराजः 4 कृ तयशा
आिरसः 5 ऋणयो राजिषः 6 शिवािसः 7 ऊरािरसः।। पवमानः सोमः।। ककुप, ् 5
यवमा गायी।।
ु म इाय सोम तिु वमो मदः। मिह  ु तमो मदः।।
 6.9.1 पव मधम
ु ।् िव कोशं ममँ यवु ।।
ु ं बृह.श इष ते िददीिह देव देवयम
 6.9.2 अिभ 
 6.9.3 आ सोता पिर िषता  ोम मरु  रजरु म।् वन  मदु तु म।।

 धारँ वृषभ िवोहम।् िवा वसिू न िबतम।।
 6.9.4 एत म ु ं मदतु  सह ्
े ो वसूनाँ यो राया मानते ा य इडानाम।् सोमो य िु तीनाम।।
ु य
 6.9.5 स स ्
 6.9.6  3 दै पवमान जिनमािन मु मः। अमत ्
ृ ाय घोषयन।।
 6.9.7 एष  धारया सतु ो ऽा वारेिभ पवते मिदमः। ीड ूिम रपा िमव।।
 6.9.8 य उिया अिप या अ रमिन िन गा अकृ  दोजसा। अिभ ज िषे ग मँ
वमव धृवा ज।। ॐ वमव धृवा ज।।
इित षपाठकः।।-

 अथ आरयािचकः। समपाठक थमोधः।

 थमा दशितः –

(1 – 9) 1 शबाहः (भराजः) 2 विसो मैाविणः 3, 6 वामदेवो गौतमः 4 शनु
शेप आजीगितः कृ िमो देवरातो वैािमो वा 5 कु आिरसः ( गृमदः) 7, 8
् 1
अमहीयरु ािरसः 9 आा।। इः 4 वणः 5, 7, 8 पवमानः सोमः 6 िवे देवाः 9 अम।।
् 7 – 8 गायी 6 एकपागती।।
बृहती 2, 4, 5, 9 िपु 3,
 7.1.1 इ े  आ भर ओिजं पपु िु र वः। य िधृ मे वह रोदसी ओभ े सिु श
पाः।।
 7.1.2 इो राजा जगत षणीना मिध मा िवप ँ यद। ततो ददाित दाशषु  े वसिू न चोद

ाध उपतु िदवाक।।
 7.1.3 यदे  मारज ु  ज
 ो यज ्
ु  े जन े वन ◌ः। इ रं बृहत।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 57


 7.1.4 उमँ वण पाश म दवाधमँ िव मम थाय। अथािद त े वय वानागसो
अिदतये ाम।।

 7.1.5 या वय ं पवमानेन सोम भरे कृ तँ िव िचनयाम शत।् तो िमो वणो मामहा मिदित
िु पृिथवी उत ौः।।
 7.1.6 इमँ वृषण  णतु क ्
ै िम ाम।।
 7.1.7 स न इाय यव े वणाय मः। विरवोिव िर व।।
ु ािन मानषु ाणाम।् िसषासो वनामहे।।
 7.1.8 एना िवाय आ 
े ो अमत
 7.1.9 अह मि थमजा ऋत पूव ेव ृ  नाम। यो मा ददाित स इदेव माव-दह
म म मद मि।।-
 अथ ितीया दशितः –
ु ा व
(1 – 7) तु क आिरसः 2 पिव आिरसः 3, 4 मध ै ािमः 5 थो वािसः 6
ु धावािरसौ।। इः 2 पवमानः सोमः 5 5 िवे देवाः 6 वायःु ।।
े पमे
गृमदः शौनकः 7 नृमध
गायी, 2 जगती, 5 िुप, ् 7 अनु पु ।।

 7.2.1  मेत दधारय कृ ास ु रोिहणीष ु च। पीष ु श यः।।
 7.2.2 अच षस पृि रिय उ ा िममिे त भवु नषे ु वाजयःु । मायािवनो मिमरे अ मायया
नृच स िपतरो गभ मा दधःु ।।
ु ा। इो वी िहरययः।।
 7.2.3 इ इय चा सि आ वचोयज
 7.2.4 इ वाजषे ु नोव सहधनषे ु च। उ उािभ ितिभः।।
 7.2.5 थ य सथ नामानु ुभ हिवषो हिव यत।् धात ु ता ु  िवो रथर
ु ना िवत
मा जभारा विसः।।
ु ा ायवा गय श
 7.2.6 िनय ु ो अयािम ते। गा िस स ्
ु तो गृहम।।

 7.2.7 यायथा अपू मघव ृहाय। तिृ थवी मथय दा उतो िदवम।।-
 अथ तृतीया दशितः –
ु ा व
(1 – 13) 1, 5, 7, 10 वामदेवो गौतमः 2, 3, गोतमो रागणः 4 मध ै ािमः 6
गृमदः शौनकः 8 भराजो बाहः 9 ऋिजा भाराजः 11 िहरूप आिरसः 12, 13

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 58


िवािमो गािथनः (12 )।। 1 जापितः 2 3 सोमः 4, 5, 8, 13 अिः 6 अपापात 7् रािः
् 7 अनु पु 4् गायी 8, 9 जगती
9 िवेदवे ाः 10 िलोा 11 इः 12 आा अिवा।। िपु 1,
10 महापिः।।

 7.3.1 मिय वच अथो यशोथो य  ययः। परमेी जापित िदिव ा िमव हत।।
 7.3.2 स े पयािस सम ु य ु वाजा ँ वृा.िभमाितषाहः। आायमानो अमत
ृ ाय सोम
ु मािन िध।।
िदिव वा
 7.3.3 िममा ओषधी ोम िवा-  मपो अजनय  ाः। मातनो व 3िर -
 ोितषा िव तमो ववथ।।
 7.3.4 अि मीड े परु ोिहतँ य  देव मृिजम।् होतार रधातमम।।

 7.3.5 तेमत थम ाम गोना- ि  परम ाम जानन।् ता जानती रनषू त ा- आिव
भवु णी यशसा गावः।।
 7.3.6 समा यपु य ा मान मूव   ृणि। तमू शिु च शच
ु यो दीिदवास
मपा पात मपु  यापः।।
 7.3.7 आ ागा ा यवु ित र के तू  मीित। अभू ा िनवश
े नी िव जगतो
राी।।
ै ानराय मित नस े शिु च
 7.3.8   वृो अष नू मह  नो वचो िवदथा जातवदे से। व
ोम इव पवते चा रय।े ।
 7.3.9 िव े देवा मम व ु य  मभु  े रोदसी अपा पा म। मा वो वचािस पिरचािण
ु िे  ो अमा मदेम।।
वोच स
 7.3.10 यशो मा ावा पृिथवी यशो मेबृहती। यशो भग िवत ु यशो मा ित मताम
ु ।्

यश3ा सदो हं विदता ाम।।
 7.3.11 इ न ु वीयािण  वोच ँ यािन चकार थमािन वी। अह िह मप तद  व णा

अिभन वतानाम।।
ृ ं म आसन।् िधात ु रक रजसो िवमानो
 7.3.12 अि रि जना जातवदे ा घृतं मे च  ु रमत

ज ोित हिव रि सवम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 59


 7.3.13 पाि िवपो अं पदँ वे पाित य रण सूय। पाित नाभा सशीषाण मि
पाित देवाना मपु माद मृः।।-
ु दशितः –
 अथ चतथ

(1 – 12) वामदेवो गौतमः 3 – 7 नारायणः।। 1 – 2 अिः 3 – 7 पषः 8 ावपृिथवी 9
– 11 इः 12 गावः।। अनु पु 1् – 2 पिः 8, 11, 12 िपु ।।

 7.4.1 ाज े सिमधान दीिदवो िजा चर  रासिन। स ो अे पयसा वसिु व ियँ
वच श े दाः।।
 7.4.2 वस इ ु रो ी इ ु रः। वषायन ु शरदो हेम िशिशर इ ु रः।।
 7.4.3 सहशीषा पु ष हा  हपात।् स भूिम सवतो वृा ित शाल ्
ु म।।
 7.4.4 िपा  उदै ु ष पादो ेहाभव नु ः। तथा िव.ाम दशनानशन े अिभ।।
 7.4.5 पु ष एवदे  सव यूत ँ य भाम।् पादो  सवा भूतािन िपा दामत
ृ  ििव।।
 7.4.6 तावा न मिहमा- ततो ाया पूषः। उतामत े ानो य देनाितरोहित।।
ृ    श
 7.4.7 ततो िवरा डजायत िवराजो अिध पूषः। स जातो अिरत पा ूिम मथो परु ः।।
 7.4.8 म े वा ावापृिथवी सभु ोजसौ ये अथथे ा मिमत मिभ योजनम।् ावापिृ थवी भवत
ु महसः।।
ोन े ते नो मत

 7.4.9 हरी त इ मू यतु ो ते हिरतौ हरी। ता वि कवय
  पषासो वनगवः।।

(पषासः इित पाठारम)्
 7.4.10 यच िहरय या वच गवा मतु । स णो वच ेन मा स सृजामिस।।
 7.4.11 सह  इ दोजा ईश े  महतो िवरिन।् त ु  नृ िवर वाजँ वृषे  ु
शू हु ना कृ धी नः।।
े  िवा पािण िबती ूीः। उ पृथ.ु रयँ वो अ ु लोक
 7.4.12 सहषभा हवा उदत
इमा आप ु पाणा इह ।।-
 अथ पमी दशितः –
ै ानसाः 2 िवाट ् सौयः 3 कु आिरसः 4 – 6 सापरा ी 7 – 14
(1 – 14) 1 शतं वख

वः कावः।। सूयः 1 अिः पवमानः 4 – 6 आा वा।। गायी 2 जगती 3 िपु ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 60



ू िष पवस आसवु ोज िमष नः। आरे बाध नाम।।
 7.5.1 अ आय
 7.5.2 िवा ह िबत ु सो ं माय ु दध  पता विवतम।् वातजत
ू ो यो अिभर ित ना
जा िपपित बधा िव राजित।।
 7.5.3 िच ेवाना मदु गा दनीक   ु िम वणाःे । आा ावा पृिथवी अिर 
सूय आा जगत षु ।।
 7.5.4 आय ौ पृि रमी दसद ातरं परु ः। िपतर यः।।

 7.5.5 अरित रोचना ाणा दपानती।  िहषो िदव म।।
 7.5.6 िश ाम िव राजित वाताय धीयते। ित वो रह िु भः।।
 7.5.7 अप े तायवो यथा न ा युिभः। सूराय िवच से।।
 7.5.8 अ  के तवो िव रमयो जना अन।ु ाजो अयो यथा।।

 7.5.9 तरि ण िवदशतो ोितृद िस सूय। िव माभािस रोचनम।।
 7.5.10 ेवानाँ िवश  द िे ष मानषु ान।् ि श।े ।
 7.5.11 येना पावक च सा भरु य ना अन।ु ँ वण पयिस।।
 7.5.12 उा मेिष रज पृहा िममानो अुिभः। पय जािन सूय।।
ु वु  ूरो रथ नः। तािभ याित यिु िभः।।
ु स श
 7.5.13 अय
 7.5.14 स ा हिरतो रथ े वहि देव सूय। शोिचेशँ िवच ण।।-

 अथ महानाािचकः
(1 – 10) जापितः।। इ ैलोाा।। िकं (1 थमं िपदा (2) ततयः शाराः
पादाः (3) तत उपसग (3) उभयं (शारोपसग) (5) ततः शारायः पादाः (6) उपसगः।
 1 िवदा मघव िदा गात ु मन ु शिसषो िदशः। िश ा शचीनां पते पूवणां प
ु वसो।।
 2 आिभ मिभििभ 3ाशःु । चते न  चेतय ु ाय न इष।े ।
े  
 
 3 एवा िह शो राय े वाजाय विवः। शिव वि ृस े मिह वि ृस आ यािह िपब
म।।

 4 िवदा राय े सवु ीय भवु ो वाजानां पित वशा अन।ु मिह वि ृस े यशिव शूराणाम।।
े ो िवद े तम ु िु ह।।
 5 यो मिहो मघोना मश ु  शोिचः। िचिको अिभ नो नय

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथपाठक थमोधः। Page 61


 6 ईश े िह श मूतय े हवामहे जेतार मपरािजतम।् स न ष दित िष त ु छ ऋतं

बृहत।।
 7 इ न सातय े हवामहे जेतार मपरािजतम।् स न ष दित िष  न ष दित
िषः।।
 8 पूव य े अिवो श ु मदाय। स
ु  आ धेिह नो वसो पूित शिव शते। वशी िह शो
नून-   सस।े ।
 9 भो जन वृह  मयष  ु वावहै। शूरो यो गोष ु गित सखा सश
ु वे ो अयःु ।।
 10 एवा े3व। एवा ।े एवा ही। एवा िह पूषन।् एवा िह देवाः। ॐ एवा िह देवाः।।
इित महानाािचकः। समः पाठकः।।
सामवेद संिहतायां पूवािचकः समाः।।
 अथ उरािचकम ्

 अथ थमपाठक थमोधः। थमोायः।

 थमः खडः -
(1 – 23) 1 अिसतः कायपो देवलो वा 2 कयपोः मारीचः 3 शतं व ैखानसः 4, 21
भराजो बाहः 5, 7 िवािमो गािथनः 5 जमदिवा 6 इिरििठः कावः 8 अमहीयरु ािरसः
9 सषयः (1 भराजो बाहः 2 कयपो मारीचः 3 गोतमो रागणः 4 अिभमः 5 िवािमो
गािथनः 6 जमदिभागवः 7 विसो मैाविणः) 10 उशना काः 11 विसो मैाविणः 12

वामदेवो गौतमः 13 नोधा गौतमः 14 किलः ागाथः 15 मधा वैािमः 16 गौरवीितः
शाः, 17 अिा षु ः 18 अीगःु यावािः 19 किवभागवः 20 शबाहः
ु (तृणपािणः)
े आिरसः।। 1 – 3, 8-10, 15 – 19 पवमानः सोमः 4, 20, 21
22 सोभिरः कावः 23 नृमध
अिः 5 िमावणौ 7 इाी 6 11 – 14, 22 – 23 इः।। 1 – 8, 12 (1 -2 ), 15, 18 (2- 3
), 21 गायी 9, 11, 13, 14, 20 गाथः (िवषमा बृहती, समा सतो बृहती) 10 िपु ् 12 (3)
् 22 काकुभः गाथः (िवषमा ककुप समा
पादिनचृत 16, ् सतो बृहती) 17 उिक ् 18 (1) अनु ुप 19

् उिक ् ( 3) परु उिक।।
जगती 23 (1) ककुप (2) ्
े व।े अिभ देवा इय ते।।
 1.1.1 उपा ै गायता नर पवमानाय
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 62
 1.1.2 अिभ ते मधनु ा पयो ऽथवाणो अिशयःु । देव ेवाय देवय।ु ।
 1.1.3 स न पव शवे शनाय श मवत।े श राज ोषधीः।।
ु ा गवािशरः।।
 1.1.4 दिवतु ा चा पिरोभा कृ पा। सोमा श
 1.1.5 िहानो हेतिृ भ िहत आ वाजँ वामीत।् सीद
 ो वनषु ो यथा।।
 1.1.6 ऋध ोम य े स मानो िदवा कव।े पव सूय श।े ।
 1.1.7 पवमान ते कवे वािज गा असृ त। अवो न ववः।।
ु तु  मस
 1.1.8 अा कोशं मध ृ  ँ वारे अय।े अवावश धीतयः।।
 1.1.9 अा समु  िमवो ावो न धेनव
 ः। अ म ृत योिन मा।।-
 अथ ितीयः खडः
 1.2.1 अ आ यािह वीतय े गृणानो हदातये। िन होता सि बिहिष।।
 1.2.2 ता सिमि रिरो घृतने  वधयामिस। बृह ोचा यिव।।

 1.2.3 स न पृथ ु वा मा देव िववासिस। बृह द े सवु ीयम।।
 1.2.4 आ नो िमा वणा घृत ै गूित म ु तम।् मा रजािस स
ु तू।।
ृ ा मा द  राजथः। ािघािभ शिु चता।।
 1.2.5 उशसा नमोवध
 1.2.6 गृणाना जमद िना योना वृत सीदतम।् पात सोम मृतावृधा।।
 1.2.7 आ यािह सषु मु ा िह त इ सोमं िपबा इमम।् एदं बिह दो मम।।
ु ा हरी वहता िम के िशना। उप ािण न ण।ु ।
 1.2.8 आ ा यज
ु ा वय सोमपा िम सोिमनः। सतु ावो हवामहे।।
 1.2.9 ाणा यज
 1.2.10 इाी आ गत सतु  ीिभ नभो वरे यम।् अ पात ियिे षता।।

 1.2.11 इाी जिरत ु चा य ो िजगाित चेतनः। अया पात िमम सतु म।।

 1.2.12 इ मि िवदा य  जूा वृण।े ता सोमहे  तृताम।।-
 अथ तृतीयः खडः
 1.3.1 उा ते जात मसो िदिव स ूा दद।े उ
 शम मिह वः।।
 1.3.2 स न इाय यव े वणाय मः। विरवोिव.िर व।।
ु ािन मानषु ाणाम।् िसषासो वनामहे।।
 1.3.3 एना िवा य आ 

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 63


 1.3.4 पनु ान ोम धारय
 ापो वसानो अषिस। आ रधा योिन मृत ु ो देवो
  सीद
िहरययः।।
 1.3.5 हान ऊध िद ं मध ु िय ं  सध मासदत।् आप
ृ  ण ँ वाषिस नृिभ
धतो िवच णः।।
 1.3.6  त ु व पिर कोश ि षीद नृिभ पना
ु नो अिभ वाज मष। अ  ा वािजन ं मजयो
ा बह रशनािभ नयि।।
 1.3.7 ायधु  पवते देव इ रशिहा वृजना र माणः। िपता देवाना िनता सदु  ो िवो
िदवो धण पृिथाः।।
ु ता जनाना मृभ ु धर उशना काने । स िच िवेद िनिहतँ य दासा मपी
 1.3.8 ऋिष िव परए
3   ्
ु  ाम गोनाम।।-
 अथ चतथु ः खडः
 1.4.1 अिभ ा शूर नोनमु ो  धा इव धने व
 ः। ईशान म जगत श मीशान िम
तषु ः।।
 1.4.2 न ावा अो िदो न पािथवो न जातो न जिनते। अायो मघव ि वािजनो
ग ा हवामहे।।
 1.4.3 कया न ि आ भवु ती सदावृध खा। कया शिचया वृता।।
 1.4.4 क ा सो मदानां मिहो म दसः। ढा िच दाज े वस।ु ।
 1.4.5 अभी ष ु ण खीना मिवता जिरतॄणाम।् शत ं भवाूतय।े ।
 1.4.6 तँ वो द मृतीषहँ वसो मान मसः। अिभ व  सरेष ु धेनव इ ीिभ
नवामहे।।
 1.4.7  ु  सदु ान ु िवषीिभ रावृत ििर  पु भोजसम।् म
ु  ँ वाज शितन सहिणं म ू
गोम मीमहे।।
 ।े बृह ाय तु सोम े अरे व े भर 
 1.4.8 तरोिभ व िवदस ु िम सबाध ऊतय

कािरणम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 64


ु मदषे ु िश मसः। य आा शशमानाय स
 1.4.9 न य ा वर े न िरा मरो ु त े दाता

जिर उम।।-
 अथ पमः खडः
 1.5.1 ािदया मिदया पव सोम धारया। इाय पातव े सतु ः।।

 1.5.2 र ोहा िवचषिण रिभ योिन मयोहते। ोण े सध मासदत।।

 1.5.3 विरवोधातमो भवु ो मिहो वृहमः। पिष राधो मघोनाम।।
ु म इाय सोम तिु वमो मदः। मिह  ु तमो मदः।।
 1.5.4 पव मधम
 1.5.5 य ते पीा वृषभो वृषायत े  पीा िवदः। स सु केतो अमी िदषोा वाज
तै शः।।
 1.5.6 इ म सतु ा इम े वृषण ँ य ु हरयः। ु  े जातास इव िवदः।।
 1.5.7 अयं भराय सानिस िराय पवते सतु ः। सोमो जै चेतित यथा िवद।े ।
े ा ाभ.ृाित सानिसम।् व  वृषण ं भर-  मिु जत।।
 1.5.8 अ.े िदो मद ्
 1.5.9 परु ोिजती वो अस तु ाय मादियव।े अप ान िथन सखायो दीघिजम ्
 ।।
 1.5.10 यो धारया पावकया पिरत े सतु ः। इ रो न कृ ः।।
 1.5.11 त रोष मभी नर ोमँ िवाा िधया। य ाय सयः।।
 1.5.12 अिभ ियािण पवते चनोिहतो नामािन यो अिध येष ु वधत।े आ सूय बृहतो बृह िध
रथ ँ िव मह िच णः।।
 1.5.13 ऋत िजा पवते मध ु ियँ वा पित िधयो अा अदाः। दधाित पु  िपो
रपी 3 ाम तृतीय मिध रोचन िवः।।
ु न कलशा अिचद ृिभ यमाण कोश आ िहरयय।े अभी ऋत दोहना
 1.5.14 अव ता
अनूषतािध िपृ उषसो िव राजिस।।-
 अथ षः खडः
  े िगरािगरा च द स।े  वय ममत
 1.6.1 य ाय ा वो अय ृ  ातवदे सं ियं िम 

शिसषम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 65


 1.6.2 ऊज नपात स िहनाय मय ु दाशेम हद ातये। भवु  ाज
े िवता भवु ध
ृ  उत ाता

तननू ाम।।
 1.6.3 एू ष ु वािण ते इते रा िगरः। एिभ वधास इिभः।।
 1.6.4 य  च ते मनो द  धस उरम।् त योिन  णवसे।।
 1.6.5 न िह ते पूत मि प वु  ेमानां पते। अथा वो वनवसे।।
 1.6.6 वयम ु ा मप
ू ूर  कि रो ववः। वि ि च हवामहे।।
 1.6.7 उप ा कम ूतय े स नो यवु ो ाम यो धृषत।् ा िमिवतारँ ववृमहे सखाय इ

सानिसम।।
 1.6.8 अधा ही िगवण उप ा काम ईमहे ससृ मह।े उदवे  म उदि भः।।
ृ ास ि दिवो िदविे दव।े ।
 1.6.9 वा ण ा यािभ वधि शूर ािण। वाव
ु ि हरी इिषर गाथयोरौ रथ उयग
 1.6.10 य ु े वचोयज
ु ा। इवाहा िवदा।।-

 अथ थमपाठक ितीयोधः। ितीयोायः।

 थमः खडः -
(1 – 22) 1, 4 तु क ः सक
ु ो वा आिरसः 2, 8, 13 – 15 विसो मैाविणः 3
मेधाितिथः कावः ियमेधािरसः 5 इिरििठः कावः 6 कुसीदी कावः 7 िशोकः कावः 9
ु ाा वैािमः 11
िवािमो गािथनः 10 मध
 शनु शेप आजीगितः 12 नारदः कावः 16 अवारः कायपः 17 (1) शनु शेप
आजीगितः स देवरातः कृ िमो व
ै ािमः 17 (2 – 3) मेाितिथः कावः 18 (1, 3) अिसतः
कायपो देवलो वा 18 (2) अमहीयरु ािरसः 19 ित आः 20 सषयः (1 भराजो बाहः 2
कयपो मारीचः 3 गोतमी रागणः 4 अिभमः, 5 िवािमो गािथनः, 6 जमदिभागवः, 7
विसो मैाविणः) 21 शावा आेयः 22 (1 – 2) अिा षु ः 22 (3) जापितवािमो
वाो वा।। 1 – 12 इः 13 अिः 14 उषो 15 अिनौ 16 – 22 पवमानः सोमः।। 1 (2 – 3)
– 11 16 – 19, 21 गायी, 12, 22 (1 – 2) उिक ् 13 – 15, 20 गाथः (िवषमा वृषमती,
समा सतोबृहती) 1 (1), 22 (3) अनु पु ।्

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 66



 1.7.1 पा मा वो अस इ मिभ  गायत। िवासाह शततं ु मिह षणीनाम।।
 1.7.2 पु तं पु ुत ाथा 3 सनतु म।् इ इित वीतन।।

 1.7.3 इ इो महोना ाता वाजाना ृतःु । महा अिभा यमत।।
 1.7.4  व इाय मादन हयाय गायत। सखाय ोमपा।े ।
 1.7.5 शसे  सदु ानव उत  ु  ँ यथा नरः। चकृमा सर ाधसे।।
 1.7.6  इ वाजय-ु   ु शततो।  िहरयय ु वसो।।
 1.7.7 वयम ु ा तिददथा इ ाय खायः। कवा उिे भ जरे।।
 1.7.8 न घे म दा पपन वि पसो निवौ। तव े  ोम ै िके त।।
ु - ाय ृहयि। यि माद मताः।।
 1.7.9 इि देवा 
 1.7.10 इाय मन े सतु ं पिर ोभ ु नो िगरः। अक म ु कारवः।।
 1.7.11 यि िा अिध ियो रणि स ससदः। इ सतु  े हवामहे।।
 1.7.12 िकुकेष ु चेतन ेवासो य  मत। तिम  ु नो िगरः।।-
 अथ ितीयः खडः
ू ो अिध बिहिष। एही म वा िपब।।
 1.8.1 अय इ सोमो िनपत
ू नाय रणाय ते सतु ः। आखडल  यसे।।
 1.8.2 शािचगो शािचपज
 1.8.3 य े ृवृषो नपा णपा ुडपाः। ि  आ मनः।।
ु - ि ाभ सृभाय। महाही दि णने ।।
 1.8.4 आ तू न इ म
े वु ीमघम।् तिु वमा मवोिभः।।
 1.8.5 िवा िह ा तिु वकू िम िु वद
 1.8.6 न िह ा शूर देवा न मतासो िदम।् भीम  गाँ वारय
 ।े ।

ु मदम।।
 1.8.7 अिभ ा वृषभा सतु  े सतु  सृजािम पीतय।े तृा ही
 1.8.8 मा ा मूरा अिववो मोपहान आ दभन।् मा क िष ँ वनः।।
 1.8.9 इह ा गोपरीणसं महे म ु राधस।े सरो गौरो यथा िपब।।-
 अथ तृतीयः खडः
ू मदु रम।् अनाभिय िरमा ते।।
 1.9.1 इदँ वसो सतु  म िपबा सपु ण
 1.9.2 नृिभ धत तु ो अ ै रा वारै पिरपत
ू ः। अो न िनो नदीष।ु ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 67


 1.9.3 त े यवँ यथा गोिभ ा मकम ीण
 ः। इ ाि धमाद।े ।
 1.9.4 इद ोजसा सतु  राधानां पते। िपबा  3  िगवणः।।
 1.9.5 य े अन ु धा मस-तु  े िन य तम।् स ा मम ु सो।।
 1.9.6  ते अोत ु कुो े णा िशरः।  बा शूर राधस
 ा।।
े  मिभ  गायत। सखाय ोमवाहसः।।
 1.9.7 आ ेता िन षीदत
ु णा मीशान ँ वायाणाम।् इ सोम े सचा सतु ।े ।
ु तमं प
 1.9.8 प
 1.9.9 स घा नो योग आ भवु -  राय े स परु ा। गम ाजिे भ रा स नः।।
 1.9.10 योगये ोगे तव
 रँ वाजवे ाजे हवामहे। सखाय इ मूतय।े ।
 1.9.11 अन ु ौकसो व े तिु वित रम।् य े पूव िपता व।े ।

 1.9.12 आ घा गम िद व-हिणीिभ ितिभः। वाजिे भ प नो हवम।।
् षः।।
ु उम।् िवद े वृध द  महान िह
 1.9.13 इ सतु षे  ु सोमषे  ु तं ु पनीष

ु वम  मिु जत।।
 1.9.14 स थम े ोमिन देवाना सदन े वृधः। सपु ार 
 1.9.15 तम ु वे वाजसातय इं भराय शिु णम।् भवा न 
ु  े अम खा वृध।े ।-
 अथ चतथु ः खडः
 1.10.1 एना वो अि मसोज नपात मा व।े िय ेित मरित रँ िव त
ममत ्
ृ म।।
 1.10.2 स योजते अषा िवभ ु मी वसन
 ोजसा स व ातः। सु ा य  श ू ा ेव

राधो जनानाम।।
 1.10.3  ु अदयायू 3ी िहता िदवः। अपो मही वृणतु  े च षु ा तमो ोित ृ णोित
सूनर ी।।
 1.10.4 उ िया ृजते सूय चा उ   मिचवत।् तव े षो िु ष सूय च सं भेन
गमेमिह।।
 1.10.5 इमा उ वा ििवय उा हवे अिना। अय ँ वा मे वस े शचीवसू िवशिँ वश िह
गथः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 68


 1.10.6 यवु  ि दथ ु भजन रा चोदथ
े ा सूनतृ ावते। अवा थ समनसा िन यतं
िपबत सो ं मध।ु ।-

 अथ पमः खडः
 1.11.1 अ ा मन ु तु  श ्
ु  े अयः। पय हसा मृिषम।।

 1.11.2 अय सूय इवोप गय सरािस धावित। स वत आ िदवम।।
 1.11.3 अयँ िवािन ितित पनु ानो भवु नोपि र। सोमो देवो न सूयः।।
े  तु ः। हिर पिव े अषित।।
 1.11.4 एष ने  जना देवो देव
 1.11.5 एष ने  मना देवो देव
े  िर। किव िवेण वावृध।े ।
 1.11.6 हान  िमय पिव े पिर िषसे।  ेवा अजीजनः।।

 1.11.7 उप िश ापतषु ो िभयस मा धेिह शव।े पवमान िवदा रियम।।
 1.11.8 उपो ष ु जात मरु  गोिभ भं पिरृतम।् इ ेवा अयािसषः।।

े व।े अिभ देवा इय ते।।-
 1.11.9 उपा ै गायता नर पवमानाय
 अथ षः खडः
 1.12.1  सोमासो िवपितो पो नय ऊमयः। वनािन मिहषा इव।।

ु ा ऋत धारया। वाज ोम म रन।।
 1.12.2 अिभ ोणािन बव श
 1.12.3 सतु ा इाय वायव े वणाय मः। सोमा अष ु िवव।े ।
 1.12.4  सोम देववीतये िस ु न िप े अणसा। अशो पयसा मिदरो न जागृिव रा कोशं

ु तु म।।
मध
 1.12.5 आ हयतो अजनु ो अे अत िय ून ु न मः। त मी िहपसो यथा रथ
दीा गभोः।।
 1.12.6  सोमासो मदतु  वस े नो मघोनाम।् सतु ा िवदथ े अमःु ।।
 1.12.7 आदी हसो यथा गणँ िवावीवश ितम।् अो न गोिभ रते।।
 1.12.8 आदी ित योषणो हिर िह.ििभः। इ िमाय पीतय।े ।
 1.12.9 अया पव देवय ु रेभ िवं पयि ष िवतः। मधो ारा असृ त।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 69


 1.12.10 पवत े हयतो हिर रित रािस रा। अष ोत
ृ ो वीरव शः।।
ु ानायासो मत न व तचः। अप ान मराधस हता मख  भृगवः।।
 1.12.11  स
(इित थमपाठकः)

 अथ ितीयपाठक थमोधः। तृतीयोायः।

 थमः खडः -
 19) 1 जमदिभागवः 2, 5, 15 अमहीयरु ािरसः 3 कयपो मारीचः 4, 10

भृगवािणज ु ा व
मदिभागवो वा 6- 7 मेधाितिथः कावः 8 मध ै ािमः 9 विसो मैाविणः

11 उपमवािसः ु
12 शयबाहः े आिरसः 16
13 वालिखाः, वः कावः 14 नृमध
नषो मानवः 17 (1- 2) िसकता िनवावरी 17 (3) पृियोजाः 18 तु क ः सक
ु ो वा आिरसः
ु सः।। 1 – 5, 10 – 11, 15 – 17 पवमानः सोमः 6 अिः 7 िमावणौ 8,
19 जेता माध
12 – 14, 18 – 19 इः 9 इाी।। 1 – 10, 15, 18 गायी 11 िपु ् 12 – 14 गथः
् जगती।।
(िवषमा बृहती, सतोबृहती ), 16, 19 अनु पु 17
 2.1.1 पव वाचो अिय ोम िचािभ ितिभः। अिभ िवािन काा।।
 2.1.2  समिु या अपो ियो वाच ईरयन।् पव िवचषणे।।
ु म
 2.1.3 त े ा भवु ना कवे मिह े सोम तिरे। त
ु  ावि धेनवः।।
े ो वृषा सतु  कृ धी नो यशसो जन।े िवा अप िषो जिह।।
 2.1.4 पव
 2.1.5 य ते स े वय सासाम पृततः। तव ु  उम।े ।
े ो  
 2.1.6 या ते भीमाायधु ा ित मािन सि धूवण।े र ा सम नो िनदः।।
ु ा अिस वृषा देव वृषतः। वृषा धमािण दिषे।।
 2.1.7 वृषा सोम म
 2.1.8 वृ े वृ शवो वृषा वन ँ वृषा सतु ः। स ँ वृष ृष े दिस।।
 2.1.9 अो न चदो वृषा सा इो स मवतः। िव नो राय े रो वृिध।।

 2.1.10 वृषा िस भाननु ा मु  ा हवामहे। पवमान शम।।
 2.1.11 यदि पिरिषस े ममृमान आयिु भः। ोण े सध मषेु ।।
 ान ायधु । इहो िवा गिह।।
 2.1.12 आ पव सवु ीय मम

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 70


ु तः। सिख मा वृणीमहे।।
 2.1.13 पवमान ते वयं पिव म
 2.1.14 ये ते पिव मूमयो िभ रि धारया। तेिभ न ोम मृडय।।
 ती िमषम।् ईशान ोम िवतः।।-
ु न आ भर रियँ वीरव
 2.1.15 स न पना

 अथ ितीयः खडः
 2.2.1 अि त ँ वृणीमहे होतारँ िववदे सम।् अ य  स
ु त ्
ु ।।
 म
 2.2.2 अिमि हवीमिभ दा हव िवपितम।् हवाहं पि ्
ु यम।।
 2.2.3 अ े देवा इहा वह ज ानो वृब
 िहष।े अिस होता न ईः।।
 2.2.4 िम ँ वय हवामहे वण सोमपीतये। या जाता पूतद सा।।
 2.2.5 ऋतने  या वृतावध
ृ ा-वृत ोितषती। ता िमा वणा वे।।
 2.2.6 वण ािवता भवु िो िवािभ ितिभः। करता  रु ाधसः।।
 2.2.7 इ िमािथनो बृह िद मकिभ रिक णः। इँ वाणी रनूषत।।
ु ा। इो वी िहरययः।।
 2.2.8 इ इय चा सि आ वचोयज
 2.2.9 इ वाजषे ु नो व सहधनषे ु च। उ उािभ ितिभः।।

 2.2.10 इो दीघाय च स आ सूय रोहय ििव। िव गोिभ रि मैरयत।।
 2.2.11 इे अा नमो बृह वु ृि मेरयामहे। िधया धेना अववः।।
 2.2.12 ता िह श ईडत इा िवास ऊतय।े सबाधो वाजसातये।।
 2.2.13 ता वा ीिभ िवपवु  यो हवामहे। मेधसाता सिनव
 ः।।-
 अथ तृतीयः खडः
 2.3.1 वृषा पव धारया मत े च मरः। िवा दधान ओजसा।।
 2.3.2 ता धार मोयो 3 पवमान शम।् िह े वाजेष ु वािजनम।।

ु  ँ वाजषे ु चोदय।।
 2.3.3 अया िचो िवपानया हिर पव धारया। यज
 2.3.4 वृषा शोणो अिभकिनद ा- नदय ेिष पृिथवी मतु  ाम।् इवे व ु रा व आजौ

चोदय षिस वाच मेमाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 71


ु ।् पवमान सिन मेिष कृ व
ु  मशम
 2.3.5 रसा पयसा िपमान ईरय ेिष मधम
िाय सोम पिरिषमानः।।
 2.3.6 एवा पव मिदरो मदायोदाभ नमय धमु ।् पिर वण भरमाणो श  ु न
अष पिर सोम िसः।।-

 अथ चतथु ः खडः
 2.4.1 ा िमि हवामहे सातौ वाज कारवः। ाँ वृिे  सित र ा ाा वतः।।
 2.4.2 स  ि वह धृयु ा मह वानो अिवः। गा म र िम सिर सा
वाज  िज यषु ।े ।
 2.4.3 अिभ  व रु ाधस िम मच यथा िवद।े यो जिरत ु वस
ृ ो मघवा प   ु ह े वे 
 ण
िश ित।।
 2.4.4 शतानीकेव  िजगाित धृयु ा हि वृािण दाशषु ।े िगरे िरव  रसा अ िपिरे दािण
पु भोजसः।।
ु पु  सर मा
 2.4.5 ा िमदा ो नरो पी ि ूणयः। स इ ोमवाहस इह 
गिह।।

 2.4.6 मा सिशि िरव  मीमहे या भूषि वेधसः। तव वापु मा

सतु िे  िगवणः।।-
 अथ पमः खडः
 2.5.1 य े मदो वरेय ेना पवासा। देवावी रघशसहा।।
 2.5.2 जि वृ मिमिय सि वाज िविे दव।े गोषाित रसा अिस।।
 2.5.3 सिो अषो भवु ूपािभ न धेनिु भः। सीद ेनो न योिन मा।।
ु नो अषित। पित िव भूमनो  ोदसी उभ।े ।
 2.5.4 अयं पूषा रिय भग ोम पना
 2.5.5 स म ु िया अनषू त गावो मदाय घृयः। सोमास कृ वते पथ पवमानास इवः।।
 2.5.6 य ओिज  मा भर पवमान वाम।् य प चषणी रिभ रियँ येन वनामहे।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 72


 2.5.7 वृषा मतीनां पवते िवच ण ोमो अां तरीतोषसा िवः। ाणा िसूना लशा
अिचद िद हाािवश नीिषिभः।।
 2.5.8 मनीिषिभ पवते पू किव नृिभ यत पिर कोशा अिसदत।् ित नाम जनय
ध ु र ि वाय ्
ु साय वधयन।।
 2.5.9 अयं पनु ान उषस ु ो अभव  लोककृत।् अय ि  हान
 ो अरोचय दय िस
आिशर सोमो द े पवते चा मरः।।-

 अथ षः खडः
 2.6.1 एवा िस वीरय ु रेवा शूर उत िरः। एवा ते रा ं मनः।।
 2.6.2 एवा राित वु ीमघ िविे भ धािय धातिृ भः। अधा िचिद न चा।।
 2.6.3 मो ष ु वे  तय ु भवो
ु वाजानां पते। मा सतु  गोमतः।।

 2.6.4 इँ िवा अवीवृध- मु चस िरः। रथीतम रथीनाँ वाजाना सितं पितम।।

ु जेतार मपरािजतम।।
 2.6.5 स े त इ वािजनो मा भेम शवस ते। ा मिभ  नोनमो

 2.6.6 पूव िर रातयो न िव दूतयः। यदा वाज गोमत ोतृो महत े मघम।।-

 अथ ितीयपाठक ितीयोधः। चतथु ायः।

 थमः खडः।।

(1 – 19) जमदिभागवः 2 भृगवािणज मदिभागवो वाः 3 किवभागवः 4 कयपो मारीचः
ु ा वैािमः 8 भराजो बाहः 9 सषयः (1 भराजो
5, मेधाितिथः कावः 6 – 7 मध
बाहः 2 कयपो मारीचः 3 गोतमो रागणः 4 अिभमः 5 िवािमो गािथनः 6

जमदिभागवः 7 विसो मैाविणः) 10 पराशरः शाः 11 पहा आिरसः 12 मेाितिथ
कावः 13 वािसो मैाविणः 14 ित आः 15 ययाितनाषः 16 पिव आिरसः 17 सोभिरः
कावः 18 गोषूसूिनौ कावायनौ 19 ितरीराीरसौ।। 1 – 4, 9, 10, 14 – 16 पवमानः
5, 17 अिः 6 िमावणौ 7 मतः, 7 (1, 3) इ 8 इाी 11 – 13, 18 – 19 इः।। 1 –
8, 14 गायी 9 (3) िपदा िवराट ् 10 िपु ् 9 (1 – 2) 11, 23 गाथः (िवषमा बृहती, समा

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 73


् जगती, 17 गाथः (िवषमा ककुप, ् समा सतोबृहती) 18
सतोबृहती) 12 बृहती 15, 19 अनु पु 16

उिक।।
 2.7.1 एत े अस
ृ  िमव िर पिव माशवः। िवािभ सौभगा।।
 2.7.2 िवो िरता पु  सगु ा तोकाय वािजनः। ना कृ वो अवतः।।
 2.7.3 कृ वो विरवो गव े षि सु ुितम।् इडा म सँयतम।।

 2.7.4 राजा मेधािभ रीयते पवमानो मना विध। अिर ण
े  यातव।े ।
 2.7.5 आ न ोम सहो जवु ो प  वचस े भर। स
ु ाणो देवव
 ीतये।।
 2.7.6 आ न इो शति वन वां पोष म।् वहा भगि मूतय।े ।
 2.7.7 ता नृािन िबत सधषे ु महो िदवः। चा सकृु यम
े हे।।
ु  ं महा मिहतं मदम।् शतं परो
 2.7.8 सँवृधृ ु म ्
ु  िणम।।

 2.7.9 अता रिय रय ाजान सतो ्
िदवः। सपु ण अथी भरत।।
 2.7.10 अधा िहान इिय ायो मिह मानशे। अिभिकृ  िचषिणः।।
 2.7.11 िवा इ  श े साधारण रजरु म।् गोपा मृत िवभरत।।

 2.7.12 इष े पव धारया मृमानो मनीिषिभः। इो चािभ गा इिह।।
 2.7.13 पनु ानो विरव ृ ज ्
ू  नाय िगवणः। हरे सृजान आिशरम।।
 2.7.14 पनु ानो देववीतय इ यािह िनृ तम।् तु ानो वािजिभ िहतः।।-
 अथ ितीयः खडः
 2.8.1 अिनाि िमते किव गृहपित यवु ा। हवा  ाः।।
 2.8.2 य ा म े हिवित त ेव सपयित। त  ािवता भव।।
 2.8.3 यो अि ेववीतये हिवा आिववासित। त ै पावक मृडय।।
 2.8.4 िम व े पूतद   ँ वण िरशादसम।् िधय ृताची साधा।।
 2.8.5 ऋतने  िमा वणा- वृतावृधा वृतृशा। तं ु बृह माशाथे।।

 2.8.6 कवी नो िमा वणा तिु वजाता उ या। द  धाते अपसम।।
ु म समानव
 2.8.7 इेण स िह  स े स मानो अिबषा।  चसा।।

 2.8.8 आ दह धा मन ु पनु  गभ मेिररे। दधाना नाम यि यम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 74


 2.8.9 वीडु िच दाजिु भ गहु ा िच िद वििभः। अिव उिया अन।ु ।
 2.8.10 ता व े ययो िरदं प े िवं परु ा कृ तम।् इाी न मतः।।
 2.8.11 उा िवघिनना मृध इाी हवामहे। ता नो मृडात ईश।े ।
 2.8.12 हथो वृायाया हथो दासािन सती। हथो िवा अप िषः।।-
 अथ तृतीयः खडः
 2.9.1 अिभ सोमास आयव पव े म ं मदम।् समु ािध िवप े मनीिषणो मरासो
मदतु ः।।
 2.9.2 तर मु ं पवमान ऊिमणा राजा देव ऋतं बृहत।् अषा िम वण धमणा  िहान

ऋतं बृहत।।
ु ः।।
 2.9.3 नृिभ यमाणो हयतो िवच णो राजा देव म
 2.9.4 ितो वाच ईरयित  विर ्ऋत धीितं णो मनीषाम।् गावो यि गोपितं पृम
 ाना
ोमँ यि मतयो वावशानाः।।
 2.9.5 सोम ावो धेनवो वावशाना ोमँ िवा मितिभ पृमानाः। सोम तु  ऋते पूयम
 ान
ोम े अका िुभ  वे।।
 2.9.6 एवा न ोम पिरिषमान आ पव पूयम
 ान ि। इ मा िवश बृहता मदेन वया

वाच नया परु िम।।-
ु खडः
 अथ चतथः
ु न ा वि ह सूया अन ु न जात म
 2.10.1 याव इ ते शत शतं भूमी त ः।
रोदसी।।
 2.10.2 आ पाथ मिहना वृा वृष िा शिव शवसा। 7अा अव मघव ोमित ज े
वि ि चािभ ितिभः।।
 2.10.3 वय  ा सतु ाव आपो न वृबिहषः। पिव वणषे ु वृह िर ोतार
आसते।।
 2.10.4 रि ा सतु  े नरो वसो िनरेक उिनः। कदा सतु  ृषाण ओक आ गम इ
ीव वसगः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 75


 2.10.5 कवेिभ धृ वा धृष ाज िष सहिणम।् िपश
 पं मघव िचषणे म ू गोम
मीमहे।।
 2.10.6 तरिण िरिषासित वाजं परु ा यज
ु ा। आ व इं प
ु त म े िगरा नेिम ेव

सु ु वम।।
 2.10.7 न ुित िवणोदषे  ु शते न ेध रिय नशत।् सश
ु ि िरघव 
ु  ं मावत े देँ
याय िदिव।।-
 अथ पमः खडः

 2.11.1 ितो वाच उदीरते गावो िममि धने वः। हिर रेित किनदत।।

 2.11.2 अिभ ी रनूषत यीर ्ऋत मातरः। मजयी िदव िशशमु ।।
 2.11.3 राय मु ा तरु ो  सोम िवतः। आ पव सहिणः।।
ु मा ोमा इाय मिनः। पिववो अ र ेवा  ु वो
 2.11.4 सतु ासो मधम
मदाः।।
 2.11.5 इ िराय पवत इित देवासो अवु न।् वाच ित मखते िवश
े ान ओजसः।।
 2.11.6 सहधार पवते समु ो वाच मीयः। सोमती रियणा सखे िदविे दव।े ।
 2.11.7 पिव े िवतत ं णते भ ु गाािण पयि ष िवतः। अततनू न त दामो अते

तास इह  दाशत।।
 2.11.8 तपो िव ँ िवतत िव द े चो अ तवो िरन।् अव पिवतार
माशवो िदव पृ मिध रोहि तेजसा।।
 2.11.9 अच षस पृि रिय उ ा िममिे त भवु नषे ु वाजयःु । मायािवनो मिमरे अ मायया
नृच स िपतरो गभ मा दधःु ।।-
 अथ षः खडः
ु शोिचषे। उपतु ासो अय।े ।
 2.12.1  मिहाय गायत ऋता े बृहत े श
ु ातः। कुिव ो अ समु ित भवीया
 2.12.2 आ वसते मघवा वीरव श- िमो 

वाजिे भ रागमत।।
 2.12.3 त े मद ृणीमिस वृषण ं पृ  ु सासिहम।् उ लोककृ  ु मिवो हिरियम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 76


 2.12.4 येन ोतीायव े मनव े च िवविे दथ। मानो अ बिहषो िव राजिस।।
 2.12.5 त दा िच  उिनो न ु वु ि पूवथा। वृषपी रपो जया िदविे दव।े ।
 2.12.6 धु ी हव िरा इ या सपयित। सवु ीय गोमतो राय ूिध महा अिस।।
 2.12.7 य इ नवीयसी िरं मा मजीजनत।् िचिकि नस ियं ा मृत

िपषु ीम।।
ु ािन वावृधःु । प
 2.12.8 तम ु वाम यिर इ म ु  य पौा िसषासो वनामहे।।
इित ितीयपाठकः

 अथ तृतीयपाठक थमोधः। पमोायः।

 थमः खडः -
(1 – 22) 1 अकृ ा माषाः 2 अमहीयरु ािरसः 3 मेाितिथः कावः 4, 12

बृहितरािरसः, 5 भृगवािणज ु
मदिभागवो वा 6 सतर आेयः 7 गृमदः शौनकः 8, 21
गोतमो रागणः 9, 13 विसो मै ाविणः 10 ढतु आगः 11 सषयः (1 भराजो
बाहः, 2 कयपो मारीचः 3 गोतमो रागणः 4 अिभमः 5 िवािमो गािथनः, 6

जमदिभागवः, 7 विसो मैाविणः।।) 14 रेभः कायपः 15 पहा आिरसः 16 अिसतः
कायपो देवलो वा 17 (1) शािवािसः, 17 (2) उरािरसः 18 अिा षु ः 19 तदनो
दैवोदािसः 20 योगो भागवः 21 पावकोिबाहो वा, गृहपितयिवौ सहसः पु ावतरो वा
22,।। 1 – 5 10 – 12, 16 – 19 पवमानः सोमः 6, 20 अिः 7 िमावणौ 8, 13 – 15, 21
इः 9 इाी 22।। 1, 6 जगती 2 – 5, 7 – 10 12 16, 20 गायी 11, 15 गाथः (िवषमा
बृहती, समा सतोबृहती) 13 िवराट ् 14 (1) अित जगती, 14 (2 – 3) उपिराद ् बृहती 17 काकुभः
गाथः (िवषमा ककुप, समा सतोबृहती) 18 उिक ् 19 िपु 21
् अनु पु ।।

 3.1.1  त आिनी पवमान धेनवो िदा अस
ृ  यसा धरीमिण। ािर ा ािवरी े
असृ त ये ा मृज ृिषषाण वेधसः।।
 3.1.2 उभयत पवमान रमयो वु  सत पिर यि के तवः। यदी पिव े अिध मृत े हिर
ा िन योनौ कलशषे ु सीदित।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 77


 3.1.3 िवा धामािन िवच  ऋस भो े सत पिर यि के तवः। ानशी पवस े सोम
धमणा पित िव भवु न राजिस।।
ु ।् ोित वानरं बृहत।।
 3.1.4 पवमानो अजीजन- िव ि  ततम ्
 3.1.5 पवमान रस व मदो राज नः। िव वार म मषित।।
 3.1.6 पवमान ते रसो द ो िव राजित मु ान।् ोित िव  श।े ।

ु  कृ ा मप चम।।
 3.1.7  य ावो न भूणय ेषा अयासो अमः।
 3.1.8 सिु वत वनामहेित सेत ु राम।् सााम द ु मतम।।

 3.1.9 वे वृ े िरव न पवमान शिु णः। चरि िवतु ो िदिव।।
 3.1.10 आ पव मही िमष-ोम िदो िहरयवत।् अव ोम वीरवत।।

 3.1.11 पव िवचषण आ मही रोदसी पृण। उषा ूय न रिमिभः।।

 3.1.12 पिर न शमया धारया सोम िवतः। सरा रसवे  िवपम।।-
 अथ ितीयः खडः

े  धाा। य देवा इित वु न।।
 3.2.1 आश ु रष बृहते पिर ियण
 3.2.2 पिरृ व िनृत नाय यातय िषः। वृि िव पिर व।।

 3.2.3 अय स यो िदव िर रघयु ामा पिव आ। िसो मा  रत।।

 3.2.4 सतु  एित पिव आ ििष धान ओजसा। िवच ाणो िवरोचयन।।
 3.2.5 आिववास रावतो अथो अवावत तु ः। इाय िसते मध।ु ।
 3.2.6 समीचीना अनषू त हिर िह ििभः। इ िमाय पीतय
 ।े ।
ु य सारो जामय ितम।् महा िमं महीयवु ः।।
 3.2.7 िहि सूर म
े  तु ः। िवा वस
 3.2.8 पवमान चाचा देवो देव ू ा िवश।।
 3.2.9 आ पवमान सु ुितँ वृि ेव ्
े ो वः। इष े पव सँयतम।।-
 अथ तृतीयः खडः
 3.3.1 जन गोपा अजिन जागिृ व रि दु   िु वताय नस।े घृततीको बृहता
े  शिु चः।।
ृ ा मु  ि भाित भरत
िदिवश

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 78


 3.3.2 ाम े अिरसो गहु ा िहत मिव ि छियाण ँ वनेवने। स जायसे मम
 ान हो मह
ा मा हस पु  मिरः।।
 3.3.3 य  के त ं ु थमं परु ोिहत मि र िषध े सिमते। इेण देव ै रथ स बिहिष
ु तःु ।।
सीद ि होता यजथाय स

 3.3.4 अयँ वां िमा वणा सतु  ोम ऋतावृधा। मम े िदह तु  हवम।।
ु म।े सहण
 3.3.5 राजाना वनिभुहा वु  े सद ू आशते।।

 3.3.6 ता साजा घृतासतु ी आिदा दाननु  ती। सचते  े अनवरम।।
 3.3.7 इो दधीचो अिभ-वृा यितुतः। जघान नवती नव।।
 3.3.8 इ  य िर पवत े पितम।् तिद यणावित।।
 ।् इा चमसो गृहे।।
 3.3.9 अाह गो रमत नाम ु रपीम
 3.3.10 इय ँ वा म मन इाी पूिु तः। अा िृ  िरवाजिन।।
 3.3.11 ृणतु िरत ु हव िमाी वनत िरः। ईशाना िपत ियः।।
े ाी मािभशये। मा नो रीरधत िद।े ।-
 3.3.12 मा पापाय नो नर
 अथ चतथु ः खडः
े  पीतय े हरे। मो वायव े मदः।।
 3.4.1 पव द साधनो देव
 3.4.2 सवे  ै शोभते वृषा किव यना विध ियः। पवमानो अदाः।।
 3.4.3 पवमान िधया िहतो 3 िभ योिन िनदत।् धमणा वाय ु माहः।।
ु ि ण बो िन चरि मा मव पिरधी रित
 3.4.4 तवाह सोम रारण स इो िदविे दव।े प
ता इिह।।
 3.4.5 तवाह  मतु  सोम ते िदवा हानो ब ऊधिन। घृणा तप मित सूय पर शकुना इव
पिम।।
 3.4.6 पनु ानो अमी दिभ िवा मृधो िवचषिणः। श
ु ि िव ीितिभः।।
 3.4.7 आ योिन मणो ह म िदो वृषा सतु म।् वु  े सदिस सीदत।ु ।

 3.4.8 नू नो रियं महा िमो  सोम िवतः। आ पव सहिणम।।-
 अथ पमः खडः

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 79


 3.5.1 िपबा सोम िम मत ु ा - य े सषु ाव हयािः। सोत ु बाा सयु तो नावा।।
ु  ा रि येन वृािण हय हिस। स ा िम भूवसो मम।।
 3.5.2 य े मदो य ु
 3.5.3 बोधा स ु मे मघव ाच मेमाँ याे विसो अचित शिम।् इमा  सधमाद े जषु ।।
ु  राजस।े  े वरे ेम ामरु ी
ू र र ज ू त  ु िर जन
 3.5.4 िवा पृतना अिभभत

मतु ो मोिज रस रिनम।।
 3.5.5 नेिम मि च सा मेष ँ िवा अिभरे। सदु ीतयो वो अुहो िप कण तरिन 
मृिभः।।
 3.5.6 सम ु रेभासो अर ि सोम पीतय
 ।े  पित यदी वृध े धृततो ोजसा स
मूितिभः।।
ु िवासा ता पृतनाना ेँ यो वृहा गृण।े ।
 3.5.7 यो राजा चषणीनाँ याता रथिे भ रिगः।
ु पह
 3.5.8 इ  श ु वस े य िता िवधतिर। हने  व ित धािय दशतो महा
ेवो न सूयः।।-
 अथ षः खडः
 3.6.1 पिर िया िदव किव वयािस नो िहतः। ान ै याित किवतःु ।।
 3.6.2 स सून ु मातरा शिु च जातो जात े अरोचयत।् महा ही ऋतावध
ृ ा।।
  े जनाय जु ो अुहः। वीष पिनये।।
 3.6.3  याय पस
 3.6.4   3 दै पवमान जिनमािन मु मः। अमत ्
ृ ाय घोषयन।।
 3.6.5 येना नव वा द पोणतु  े येन िवास आिपर।े देवाना स
ु  े अमत
ृ  चाणो येन
वााशत।।

ु न ऊिमणाँ वारँ िव धावित। अ े वाच पवमान किनदत।।
 3.6.6 सोम पना

 3.6.7 धीिभ मृजि वािजन ँ वन े ीड मिवम।् अिभ िपृ ं मतय मरन।।

 3.6.8 असिज कलशा अिभ मीा ि न वाजयःु । पनु ानो वाच नय िसदत।।
 3.6.9 सोम पवते जिनता मतीना िनता िदवो जिनता पृिथाः। जिनताे जिनता सूय
े  जिनतोत िवोः।।
जिनत

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 80


 3.6.10 ा देवानां पदवी कवीना मृिष िवाणां मिहषो मृगाणाम।् येनो गृाणा िधित

वनाना सोम पिव मिे त रेभन।।
 3.6.11 ावीिवप ाच ऊिम  िस ु िगर ोमा वमानो मनीषाः। अ पय ृजन े

मावराया ितित वृषभो गोष ु जानन।।-
 अथ समः खडः
ु तमम।् अा न े सहते।।
 3.7.1 अिँ वो वृध मराणां प
 3.7.2 अयँ यथा न आभवु  ा पवे  ता। अ ा यशतः।।

 3.7.3 अयँ िवा अिभ ियो ि दवषे  ु पते। आ वाज ै प नो गमत।।
 3.7.4 इम िम सतु ं िपब े मम मदम।् श
ु 
  ा र ारा ऋत सादन।े ।
 3.7.5 न िक  थीतरो हरी य िद यस।े न िक ान ु मना न िक  आनशे।।
 3.7.6 इाय नून मचतोािन च वीतन। सतु ा अम ु िरवो े मता सहः।।
 3.7.7 इ जषु   वहा यािह शूर हिरह। िपबा सतु  मित न मधो कान ा मदाय।।
 3.7.8 इ जठर   पृण मधो िदवो न। अ सतु   3 नप ा मदा वु ाचो
अःु ।।
ु षािमो न- जघान वृ ँ यित न। िबभदे  बलं भृग ु न- ससाहे शू द े
 3.7.9 इ रा
सोम।।-

 अथ तृतीयपाठक ितीयोधः। षोायः।

 थमः खडः -
(1 – 23) 1 (अकृ ा माषादयः) यः ऋषयः 2 कयपो मारीचः 3, 4, 13 अिसतः कायपो
देवलो वा 5 अवारः कायपः 6, 16 जमदिभागवः 7 अणो वैतहः 8 उचियाेयः 9
कुसितः
ु ु
कावः 10 भाराजो बाहः 11 भृगवािणज मदिभागवो वा 12 सषयः (1
भराजो बाहः 2 कयपो मारीचः, 3 गोतमो रागणः, 4 अिभमः, 5 िवािमो गािथनः, 6
जमदिभागवः, 7 विसो मैाविणः) 14, 15, 23 गोतमो रागणः 17 (1) उसा आिरसः,

17 (2) कृ तयशा आिरसः, 18 ित आः 19 रेभसून ू कायपौ 20 मवािसः ु तु
21 वस

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 81


े आिरसः।। 1 – 6, 11 – 13 16 – 20 पवमानः सोमः 7, 21 अिः 8
आेयः 22 नृमध
िमावणौ 9, 14 – 15, 22 – 23 इः, 10 इाी।। 1, 7 जगती 2 – 6, 8 – 11, 13, 16
गायी 12 बृहती 14, 15, 21 पिः 17 काकुभः गाथः (िवषमा ककुप, ् समा सतो बृहती) 18, 22
उिक ् 19, 23 अनु पु 20
् िपु ।।

 3.8.1 गोिव व वसिु व िरयिव ेतोधा इो भवु न े िपतः।  सवु ीरो अिस सोम
िविव- ा नर उप िगरम
े आसते।।
 3.8.2  ृच ा अिस सोम िवत पवमान वृषभ ता िव धाविस। स न पव वसमु  िरयव-
य ाम भवु नषे ु जीवस
 ।े ।
 3.8.3 ईशान इमा भवु नािन ईयस े यज
ु ान इो हिरत पु यः। ता े र ु मधम
ु ृत ं पय व
त े सोम ित ु कृ य
 ः।।
 3.8.4 पवमान िविव- ते सगा असृ त। सूयवे  न रमयः।।
 3.8.5 के त ु  व िव िर िवा पाषिस। समु  ोम िपसे।।
 3.8.6 ज ानो वाच िमिस पवमान िवधमिण।  ेवो न सूयः।।
 3.8.7  सोमासो अधिषु पवमानास इवः। ीणाना अ ु वृते।।
 3.8.8 अिभ गावो अधिष ु रापो न वता यतीः। पनु ाना इ माशत।।
े ाय मादनः। नृिभ यतो िव नीयसे।।
 3.8.9  पवमान धिस सोम
 3.8.10 इो य दििभ तु  पिवं पिरदीयस।े अर िम धा।े ।
 3.8.11  सोम नृमादन पव चषणीधिृ तः। सि य अनमु ाः।।
 3.8.12 पव वृहम उिे भ रनमु ाः। शिु च पावको अत
ु ः।।
 3.8.13 शिु च पावक उते सोम तु   मधमु ान।् देवावी रघशसहा।।-
 अथ ितीयः खडः
 3.9.1  किव दववीतय े ा वारिे भ रत। साा िा अिभध
ृ ः।।
 3.9.2 स िह ा जिरत ्
ृ  आ वाज ोम िमित। पवमान हिणम।।
 3.9.3 पिर िवािन चेतसा मृस े पवस े मती। स न ोम वो िवदः।।
 3.9.4 अष बृह शो मघवो वु  रियम।् इष ोत
ृ  आ भर।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 82


 3.9.5  राजेव सु तो िगर ोमा िवविे शथ। पनु ानो वे अत
ु ।।
 3.9.6 स वि र ु र ो मृमानो गभोः। सोम मषू  ु सीदित।।

 3.9.7 ीडु मखो न महयु पिव सोम गिस। दध ो े सवु ीयम।।
ँ व ो असा पु पं ु  ं पिर व। िवा च सोम सौभगा।।
 3.9.8 यवय
 3.9.9 इो यथा तव वो यथा ते जात मसः। िन बिहिष िय े सदः।।
 3.9.10 उत नो गोिव दिव-व सोमासा। म त
ू मिे भ रहिभः।।

 3.9.11 यो िजनाित न जीयत े हि श ु मभी। स पव सहिजत।।
ु तु ो सृ िम ऊतय।े तािभ पिव मासदः।।
 3.9.12 या े धारा मध
 ाय पीतय े ितरो वारायया। सीद ृत योिन मा।।
 3.9.13 सो अष
 3.9.14  सोम पिर व ािदो अिरोः। विरवोिव तृ  ं पयः।।-
 अथ तृतीयः खडः
 3.10.1 तव ियो ववे िवतु ो े ििक उषसा िमवते यः। यदोषधी रिभसृ ो वनािन च
पिर य िनषु  े अ मासिन।।
 3.10.2 वातोपजूत इिषतो वशा अन-ु तृष ु यदा वेिवष िितस।े आ ते यते रो 3 यथा -
पृथ धाे अजर  ध तः।।
ू रं मितम।् ा मभ हिवष मान
 3.10.3 मेधाकारँ  िवदथ साधन मि होतारं पिरभत

िम-ां महो वृणते ना त।।

ु णा िचवो नून ँ वाँ वण। िम विस वा समु ितम।।
 3.10.4 प
 3.10.5 ता वा स गुाणषे  मयाम धाम च। वयँ वां िमा ाम।।
 3.10.6 पात ो िमा पायिु भ त ायथ ु ा। सााम दू निू भः।।
े ा सा

 3.10.7 उि ोजसा सह पीा िशे अवेपयः। सोम िम चमू सतु म।।
 3.10.8 अन ु ा रोदसी उभ े मान मददेताम।् इ य हु ाभवः।।
 3.10.9 वाच मापदी मह वि मृतावृधम।् इा िर तं ममे।।
 3.10.10 इाी यवु ा िमम े 3 िभ ोमा अनूषत। िपबत शवा ्
ु सतु म।।

 3.10.11 या वा सि पु हृ ो िनयतु ो दाशषु  े नरा। इाी तािभ रा गतम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 83


 3.10.12 तािभ रा गत रोपदे  सवन सतु म।् इाी सोमपीतये।।-
 अथ चतथु ः खडः
 मो िभ ोणािन रोवत।् सीद ोनौ वन
 3.11.1 अषा सोम मु  े ा।।
 3.11.2 अा इाय वायव े वणाय मः। सोमा अष ु िवव।े ।

 3.11.3 इष ोकाय नो दध द सोम िवतः। आ पव सहिणम।।
 3.11.4 सोम उ ाण ोतिृ भ रिध िु भ रवीनाम।् अयवे हिरता याित धारया मया याित
धारया।।
 3.11.5 अनपू  े गोमा ोिभ र ा ोमो  धािभ र ाः। समु  सँवरणा  म- ी मदाय
तोशते।।
ु - ि ं पािथवँ वस।ु त पना
 3.11.6 योम िच म ु न आ भर।।
ु न आयूिष नय िध बिहिष। हिर ोिन मासदः।।
 3.11.7 वृषा पना
 3.11.8 यवु  िह  पती इ सोम गोपती। ईशाना िपत ियः।।-
 अथ पमः खडः
 3.12.1 इो मदाय वावृध े शवस े वृहा नृिभः। तिम हािजषिू त मभ हवामहे स वाजेष ु 

नोिवषत।।
 3.12.2 अिस िह वीर सेो िस भूिर परादिदः। अिस द िचध ु त े
ृ ो यजमानाय िश िस स
भूिर ते वस।ु ।
 3.12.3 यदीरत आजयो धृव े धीयते धनम।् य
ु ा मदतु ा हरी क हन कँ  वसौ दधो
ा इ वसौ दधः।।
 3.12.4 ादो िरा िवषवू तो मधो िपबि गौयः। या इेण सयावरी वृा मदि शोभथा

वी रन ु राम।।
 3.12.5 ता अ पृशनायवु  ोम ीणि पृयः। िया इ धेनवो व िहि

सायकँ वी रन ु राम।।
ु ि ण पूविचये वी रन ु
 3.12.6 ता अ नमसा सह पयि चते सः। ता  सिरे प

राम।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 84


 अथ षः खडः

 3.13.1 असाश ु मदाया ु द ो िगिराः। येनो न योिन मासदत।।
ु  मो देववात म ु धौत ृिभ तु म।् दि गाव पयोिभः।।
 3.13.2 श
ू भु मत
 3.13.3 आदी म  हेतार- मशश ृ ाय। मधो रस सधमाद।े ।
ु ।् िव कोशं ममँ यवु ।।
ु ं बृह श इष ते- िददीिह देव देवयम
 3.13.4 अिभ 
 3.13.5 आ व सदु चोतु ो िवशाँ वि न िवपितः। वृि िव पव रीित मपो
िज िवये िधयः।।
 3.13.6 ाणा िशश ु महीना िह ृत दीिधितम।् िवा पिर िया भवु  दध िता।।
 3.13.7 उप ित ु पदम।् य  स धामिभ रध ियम।।
  पाो 3रभ यहा ्
े रै य ियम।् िममीत े अ योजना िव स
 3.13.8 ीिण ित धारया पृ ु तःु ।।
 3.13.9 पव वाजसातये पिव े धारया सतु ः। इाय सोम िवव े देव ु रः।।
े ो मधम
 3.13.10 ा िरहि धीतयो हिरं पिव े अुहः। व ात  मातर पवमान िव धमिण।।
ु  पवमान मिहना।।
 3.13.11  ा मिहत पृिथवी ाित जिषे। ित ािप ममथा
 3.13.12 इ वाजी पवते गोोघा इे सोम ह इ दाय। हि र ो बाधत े पयराितँ
विरव ृ व ृजन राजा।।
 3.13.13 अध धारया मा पृचान िरो रोम पवते अि धः। इ िर स षु ाणो देवो
देव मरो मदाय।।
ु नो देवो देवा ेन रसने पृन।् इ धमायृतथ
 3.13.14 अिभ तािन पवते पना ु ा वसानो दश
ि पो अत सानो अ।े ।-
 अथ समः खडः
 3.14.1 आ ते अ इधीमिह मु  ेवाजरम।् य ा ते पनीयसी सिम ीदयित वीष
ोत
ृ  आ भर।।
ु  ोितष ते। स
 3.14.2 आ ते अ ऋचा हिव श ु  द िवपत े हवा    यत
इष ोत
ृ  आ भर।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 85


ू ा उषे  ु शवसत इष
ु  िवपते दव ीणीष आसिन। उतो न उपु य
 3.14.3 ओभ े स
ोत
ृ  आ भर।।
 3.14.4 इाय साम गायत िवाय बृहत े बृहत।् कृ त े िवपित े पनव।े ।
 3.14.5 िमािभभ ू रिस  सूय मरोचयः। िवकमा िवद वे ो महा अिस।।
 3.14.6 िवाज ोितषा  3 रगो रोचन िवः। देवा इ साय येिमरे।।
 3.14.7 असािव सोम इ ते शिव धृ वा गिह। आ ा पृण ििय रज ूय न
रिमिभः।।
ु ा ते णा हरी। अवाचीन स ु ते मनो ावा कृ णोत ु वनु ा।।
 3.14.8 आ ित वृह थ ँ य
 3.14.9 इ िमरी वहतो ितधृशवसम।् ऋषीणा सु ुती प य  मानषु ाणाम।।

इित तृतीयपाठकः।।


 अथ चतथपाठक थमोधः। समोायः।

 थमः खडः।।
(1 – 24) 1 (अकृ माषादयः) यः 2, 11 कयपो मारीचः 3 मेधाितिथः कावः 4
िहरयूप आिरसः 5 अवारः कायपः 6 जमदिभागवः 7, 21 कु आिरसः 8 विसो
मैाविणः 9 िशोकः कावः 10 यावा आेयः 12 सषयः (1 भरजो बाहः, 2 कयपो
मारीचः 3 गोतमो रागणः, 4 अिभमः, 5 िवािमो गािथनः, 6 जमदिभागवः, 7 विसो
मैाविणः ), 13 अमहीयरु ािरसः 18 शनु शेप आजीगितः 15 मधा
ु वैािमः 16 (1, 3,
2 – पूवाधः) मााता यौवनाः, 16 (2 उराधः) गोधा ऋिषकाः 17 अिसतः कायपो देवलो वा
18 (1) ऋणयो राजिषः, 18 (2) शिवािसः 19 पवतनारदौ कावौ 20 मनःु सारणः, 22
बःु सब
ु ःु तु िव-ब
ु ु मेण गोपायना लौपायना वा 23 भवन
 ु आ ाधनो वा
भौवनः।। 1 – 6, 11 – 13, 17 – 21 पवमानः सोमः 7, 22 अिः, 8 आिदः, 9, 14 – 16
इः 10 इाी 23 िवे देवाः, 24।। 1, 7 जगती 2 – 6, 8 – 11, 13 – 15, 17 गायी, 12
गाथः (िवषमा बृहती, समा सतोबृहती) 16 महापिः 18 (1) यवमा गायी, 18 (2) सतो
बृहती 19 उिक ् 20 अनु पु 21
् िपु 22
् िपदा िवराट ् 23 िपदा िपु 24।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 86


 4.1.1 ोित य  पवते मध ु ियं िपता देवाना िनता िवभवू सः।
ु दधाित र धयो रपी ं
मिदमो मर इियो रसः।।
 4.1.2 अिभ लशँ वाषित पित िदव शतधारो िवच णः। हिर िम सदनषे ु सीदित
ममृजानो िविभ ििु भ वृषा।।
 े वाचो अियो गोष ु गिस। अ े वाज भजसे मह
ू ां पवमानो अष
 4.1.3 अ े िसन
न ायधु  ोतिृ भ ोम सूयस।े ।
ु ासो वीरयाशवः।।
 4.1.4 अस ृ त  वािजनो गा सोमासो अया। श
ु माना ऋतायिु भ मृमाना गभोः। पव े वारे अय।े ।
 4.1.5 श
 4.1.6 ते िवा दाशषु  े वस ु सोमा िदािन पािथवा। पवा मािरा।।
 4.1.7 पव देववी रित पिव सोम रा। इ िमो वृषािवश।।
ु वमः। आ योिन णिस दः।।
े ो 
 4.1.8 आ व मिह रो वृष
 4.1.9 अध ु त िय ं मध ु धारा सतु  वेधसः। अपो विस स
ु तःु ।।
 ।े ।
 4.1.10 महा ा मही रापो अषि िसवः। योिभ वासियस
 4.1.11 समु ो अ ु मामज
ृ े िवो धणो िदवः। सोम पिव े अयःु ।।
ु ।।
 िदते
 4.1.12 अिचद ृषा हिर महा िो न दशतः। स सूयण
 4.1.13 िगर  इ ओजसा ममृ े अपवु ः। यािभ मदाय श
ु स।े ।
 4.1.14 त ा मदाय घृय उ लोककृ  ु मीमहे। तव शये महे।।
 4.1.15 गोषा इो नृषा असा वाजसा उत। आा य  पूः।।
 4.1.16 अ िम िविय ं मधो पव धारया। पजो वृिमा इव।।-
 अथ ितीयः खडः
 4.2.1 सना च सोम जेिष च पवमान मिह वः। अथा नो वस ृ िध।।
 4.2.2 सना ोित ना  3 िवा च सोम सौभगा। अथा नो वस ृ िध।।
 4.2.3 सना द  मतु  त ु मप सोम मृधो जिह। अथा नो वस ृ िध।।
ु तन सोम िमाय पातव।े अथा नो वस.ृ िध।।
 4.2.4 पवीतार पनी
 4.2.5  सूय न आ भज तव ा तवोितिभः। अथा नो वस ृ िध।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 87


 4.2.6 तव ा तवोितिभ येम सूयम।् अथा नो वस ृ िध।।
 4.2.7 अष ायधु  सोम िबहस रियम।् अथा नो वस ृ िध।।
 4.2.8 अा 3षानपतु ो वािज म ु सासिहः। अथा नो वस ृ िध।।
 4.2.9 ाँ य  ै रवीवृध वमान िवधमिण। अथा नो वस ृ िध।।
 4.2.10 रिय  ि मिन िमो िवाय ु मा भर। अथा नो वस ृ िध।।
 4.2.11 तर मी धावित धारा सतु 
 ासः। तर मी धावित।।
ू ां मत देवसः। तर मी धावित।।
 4.2.12 उा वेद वसन
 4.2.13 यो पु षो रा सहिण दहे। तर मी धावित।।
 4.2.14 आ ययो िशत ना सहािण च दह।े तर मी धावित।।
 4.2.15 एत े सोमा असृ त गृणाना शवस े मह।े मिदम धारया।।
 4.2.16 अिभ गािन वीतय े नृा पनु ानो अषिस। सनाज पिर व।।
 4.2.17 उत नो गोमती िरषो िवा अष पिरभ
ु ः। गृणानो जमदिना।।
 4.2.18 इम ोम महत े जातवदे से रथ िमव सं महम
े ा मनीषया। भा िह न मित र
ससे स े मा िरषामा वय व।।
े  णवामा हवीिष ते िचतय
 4.2.19 भराम  ।् जीवातव े तरा साधया
  पवणापवणा वयम
िधयो े स े मा िरषामा वय व।।
 4.2.20 शकेम ा सिमध साधया िधय े देवा हिव रदातम।्  मािदा आ वह ता
 ु 3मे स े मा िरषामा वय व।।-

 अथ तृतीयः खडः
 4.3.1 ित वा सूर उिदत े िम ृणीषे वणम।् अयमण िरशादसम।।

 4.3.2 राया िहरयया मित िरय मवृकाय शवस।े इय ँ िवा मेधसातये।।
 4.3.3 ते ाम देव वण ते िम सूिरिभ ह। इष  धीमिह।।
 4.3.4 िभि िवा अप िष पिर बाधो जही मृधः। वस ु ाह दा भर।।
 4.3.5 य ते िव मानषु  ूरे द वेदि त। वस ु ाह दा भर।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 88


ृ म।् वस ु ाह दा भर।।
 4.3.6 यीडािव यिरे यशान े पराभत

 4.3.7 य  िह  ऋिजा सी वाजषे  ु कमस।ु इाी त बोधतम।।

 4.3.8 तोशासा रथयावाना वृहणापरािजता। इाी त बोधतम।।

 4.3.9 इदँ वां मिदरं मध ु  ििभ नरः। इाी त बोधतम।।-
 अथ चतथु ः खडः

े ो मत े पव मधमु मः। अक योिन मासदम।।
 4.4.1 इाय
 4.4.2 ता िवा वचोिवद पिर ृ वि धणिसम।् सा मृजायवः।।
 4.4.3 रस े िमो अयमा िपब ु वण कवे। पवमान मतः।।
 4.4.4 मृमान हु ा समु े वाच िमिस। रियं िपशं बलं पु हृ ं पवमानाषिस।।
 4.4.5 पनु ानो वारे पवमानो अय े वृषो अिचद न।े देवाना सोम पवमान िनृ त ोिभ
रानो अषिस।।
ु ातरम।् स मािदिे भ रत।।
 4.4.6 एत म ु  श ि पो मृजि िसम
 4.4.7 स िमेणोत वायनु ा सतु  एित पिव आ। स सूय रिमिभः।।
ु ान।् चा िम े वण े च।।-
 4.4.8 स नो भगाय वायव े पू े पव मधम
 अथ पमः खडः
 4.5.1 रेवती न धमाद इे स ु तिु ववाजाः। म
ु ो यािभ मदम
े ।।
ु  ोत
 4.5.2 आ घ ावा ना य ृ ो धृ वीयानः। ऋणो र   चोः।।
 4.5.3 आ य वु शतत वा काम िरतॄणाम।् ऋणो र   शचीिभः।।
ु पकृ  ु मूतय
 4.5.4 स   े सु घा िमव गोह।े जु मिस िविव।।
 4.5.5 उप न वनागिह सोम सोमपा िपब। गोदा इेवतो मदः।।
ु नाम।् मा नो अित  आ गिह।।
 4.5.6 अथा ते अमानाँ िवाम समती
 4.5.7 उभ े य िद रोदसी आपाथोषा इव। महा ा महीना साज षणीनाम।् देवी

जिनजीजन ा जिनजीजनत।।
 4.5.8 दीघ शँ यथा शिं  िबभिष ममु ः। पूवण
 मघव दा वया मजो यथायमः। देवी

जिनजीजन ा जिनजीजनत।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 89


ु िरम।् अधद मी िध यो अा अिभदासित।
 4.5.9 अव  णायतो म तनिह

देवी जिनजीजन ा जिनजीजनत।।-
 अथ षः खडः
 4.6.1 पिर ानो िगिरा पिव े सोमो अ रत।् मदषे ु सवधा अिस।।
 4.6.2 ँ िव  िव मध ु  जात मसः। मदषे ु सवधा अिस।।
 4.6.3 े िवे सजोषसो देवास पीित माशत। मदषे ु सवधा अिस।।
ु  े यो वसूनाँ यो राया मानते ा य इडानाम।् सोमो य िु तीनाम।।
 4.6.4 स स ्
 4.6.5 य त इ िपबा  मतो य वायमणा भगः। आ येन िमा वणा करामह ए
मवस े मह।े ।
ु न मिभ गायत। िशश ु  ह ै दय गूितिभः।।
 4.6.6 तँ व खायो मदाय पना
 4.6.7 सँ व इव मातिृ भ िर िहानो अते। देवावी मदो मितिभ पिरृतः।।
 ।े अय ेव
 4.6.8 अय  ाय साधनो य शधाय वीतय ु र तु ः।।
े ो मधम
 4.6.9 सोमा पव इवो ऽ ातिु वमाः। िमा ाना अरेपस ा िवदः।।
 4.6.10 ते पूतासो िवपित ोमासो दािशरः। सूरासो न दशतासो िजगवो वु ा घृत।े ।
ु ाणासो ििभ िताना गो रिध िच। इष म मिभत  मर सिु वदः।।
 4.6.11 स
 4.6.12 अया पवा पवैना वसूिन मा इो सरिस  ध।  ि  वातो न जूितं
पु मध ्
े ा ि कव े नर ात।।
 4.6.13 उत न एना पवया पवािध तु  े वा तीथ। षि सहा न ैगतु ो वसूिन वृ  
प ूनव णाय।।
 4.6.14 महीम े अ वृष नाम शूष े मा े वा पृशन े वा वध।े अापय िगतु  ेहय
ापािमा अपािचतो अचेतः।।-
 अथ समः खडः
 4.7.1 अ े ो अम उत ाता िशवो भवु ो वः।।
 4.7.2 वस ु रि वस
ु वा अा नि मु मो रिय ाः।।
ु ाय नून मीमहे सिखः।।
 4.7.3 ता शोिच दीिदव 

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 90


 4.7.4 इमा न ु कं  भवु ना सीषधेम
े  िव े च देवाः।।
 4.7.5 य  न  जा ािद ै िर ह सीषधात।ु ।

 4.7.6 आिद ै िर गणो मि  रं भेषजा करत।।
 4.7.7  व इाय वृह ु ोषत।े ।
 माय िवाय गाथ ायत यज
  का आ ोभित तु ो यवु ा स इः।।
 4.7.8 अचक मत
ु ित ि य प
 4.7.9 उप   े मधम ु म
े रिय ीमहे त इ।।-

 अथ चतथु पाठक ितीयोधः। अमोायः।

 थमः खडः -
(1 – 14) 1 (1 – 3) वृषगणो वािसः 1 (4 – 12), 2 (1 – 9) अिसतः कायपो देवलो वा

2 (10 – 12), 11 भृगवािणज मदिभागवो वा 3, 6 भराजो बाहः 4 यजत आेयः, 5

मधा ु
वैािमः 7 िसकता िनवावरी 8 पहा आिरसः 9 पवतनारदौ कावौ
े आिरसः
िशखिडावरसौ कायपौ वा 10 अेय िधो ऐराः 12 वः कावः 13 नृमध
14 अिभमः।। 1 – 2, 7, 9 – 11 पवमानः सोमः 3, 12 अिः 8 िमावणौ 5, 8, 13 – 14
इः 6 इाी।। (1 – 3 ), 3 िपु ्1 (4 – 12 ), 2, 4 – 6, 11 – 12 गायी 7 जगती 8
गाथः (िवषमा बृहती, समा सतो बृहती) 9 उिक ् 10 पदा िवराट ् 13 (1 – 2) ककुप 13
् (3) परु

उिक 14 अनु पु ।।
ु नवे वु ाणो देवो देवाना िनमा िववि। मिहत शिु चबु पावक पदा
 4.8.1  का मश

वराहो अिे त रेभन।।
 4.8.2  हसास ृपला व ु मामा दँ वृषगणा अयासः।
ु अोिषण ं पवमान सखायो

मष वाण ं  वदि साकम।।
 4.8.3 स योजत उगाय जूितँ वृथा ीड ं िममते न गावः। परीणस  णतु े ित मो िदवा
हिर दश े न मृः।।
 4.8.4  ानासो रथा इवावो न ववः। सोमासो राय े अमःु ।।
 4.8.5 िहानासो रथा इव दधिरे गभोः। भरास कािरणा िमव।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 91


 4.8.6 राजानो न शििभ ोमासो गोिभ रते। य ो न स धातिृ भः।।
 4.8.7 पिर ानास इवो मदाय बहणा िगरा। मधो अषि धारया।।
 4.8.8 आपानासो िववतो िज उषसो भगम।् सूरा अवँ िव तते।।
 4.8.9 अप ारा मतीनां ा ऋवि कारवः। वृो हरस आयवः।।
 4.8.10 समीचीनास आशत होतार जानयः। पद मेक िपतः।।
 4.8.11 नाभा नािभ  आ दद े च षु ा सूय श।े कव े रप मा ह।े ।
 4.8.12 अिभ िय िव द मयिु भ गहु ा िहतम।् सूर पयित च सा।।-
 अथ ितीयः खडः
ृ  िमव पथा धम ृत सिु यः। िवदाना अ योजना।।
 4.9.1 अस
 4.9.2  धारा मधो अियो मही रपो िव गाहते। हिव हिव ु वः।।
ु ा वाचो अियो वृषो अिचद न।े सािभ सो अरः।।
 4.9.3  यज
 4.9.4 पिर य ाा किव नृा पनु ानो अषित। वाजी िसषासित।।
 4.9.5 पवमानो अिभ ृधो िवशो राजवे सीदित। य दी मृवि वेधसः।।
 4.9.6 अा वारे पिर ियो हिर वनषे ु सीदित। रेभो वनते
ु मती।।
 4.9.7 स वाय ु िम मिना साकं मदेन गित। रणा यो अ धमणा।।
 4.9.8 आ िम े वण े भग े मधो पव ऊमयः। िवदाना अ शिभः।।

 4.9.9 अ रोदसी रियं मो वाज सातय।े वो वसिू न सितम।।

 4.9.10 आ ते द ं मयोभवु ँ वि मा वृणीमहे। पा मा पु हृ म।।
 4.9.11 आ म मा वरेय मा िव मा मनीिषणम।् पा मा पु हृ म।।

ु ते नु  मा स
 4.9.12 आ रिय मा सच ु तो तन ्
ू ा। पा मा पु हृ म।।-
 अथ तृतीयः खडः
 4.10.1 मूधान िवो अरितं पृिथा वैानर मृत आ जात मिम।् किव साज मितिथ
नाना मास  पा नय देवाः।।
 4.10.2 ाँ िवे अमृत जायमान िशश ु  देवा अिभ स वे। तव तिु भ रमृत माय
ैानर य िो रदीदःे ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 92


 4.10.3 नािभँ य ाना सदन रयीणां महा माहाव मिभ स व। वैानर रमराणाँ
य  के त ु नय देवाः।।

 4.10.4  वो िमाय गायत वणाय िवपा िगरा। मिह ा वृतं बृहत।।
 4.10.5 साजा या घृतयोनी िम ोभा वण। देवा देवषे  ु शा।।
 4.10.6 ता न शं  पािथव महो रायो िद। मिह वा  ेवषे ।ु ।
 4.10.7 इा यािह िचभानो सतु ा इम े ायवः। अवीिभ ना पूतासः।।
ू तु ावतः। उप ािण वाघतः।।
 4.10.8 इा यािह िधयिे षतो िवजत
ु ान उप ािण हिरवः। सतु  े दिध ननः।।
 4.10.9 इा यािह तूतज
 4.10.10 तमीिड यो अिचषा वना िवा पिरजत।् कृ ा कृ णोित िजया।।
ु  िम मः। 
 4.10.11 य इ आिववासित स ु ाय सतु रा अपः।।
 4.10.12 ता नो वाजवती िरष आशू िपतृ  मवतः। ए मि वोढव।े ।-
 अथ चतथु ः खडः
 4.11.1 ो अयासी िद िर िनृ त सखा स ु न  िमनाित सिरम।् मय इव यवु ितिभ
 मषित सोम कलश े शतयामना पथा।।
 4.11.2  वो िधयो मयवु ो िवपवु  पनवु  सँवरणेमःु । हिर ीड मनषू त भु ो
िभ धेनव पयस े दिशयःु ।।
 4.11.3 आ न ोम सँयतं िपषु ी िमष िमो पव पवमान ऊिमणा। या नो दोहत े ि रह

सषी मु  ाजव धम ्
ु वु ीयम।।
 4.11.4 न िक मणा नश कार सदावृधम।् इ य ै िवग
ू  मृस मधृ ृ ु
मोजसा।।
 4.11.5 अषाढ मु  ं पृतनास ु सासिहं यि ही यः। स ेनवो जायमाने अनोनव-ु ावः
ामी रनोनवःु ।।-
 अथ पमः खडः
 4.12.1 सखाय आ िन षीदत पनु ानाय  गायत। िशश
ु  य ै पिर भूषत िय।े ।
 4.12.2 समी व  मातिृ भ ृजाता गयसाधनम।् देवां 3 मद मिभ िशवसम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 93



 4.12.3 पनु ाता द साधन ँ यथा शधाय वीतय।े यथा िमाय वणाय शमम।।

 4.12.4  वा ा हधार िर पिवँ िव वार मम।।
े ा अि मृजानो गोिभ ीणानः।।
 4.12.5 स वा ा हरत
 4.12.6  सोम याही कु ा नृिभ यमाणो अििभ तु ः।।
ु रे। ये वाद शयणावित।।
 4.12.7 ये सोमास परावित ये अवावि त सि
 4.12.8 य आजकेष ु कृ स ु ये मे पानाम।् ये वा जनषे ु पस।ु ।
 4.12.9 ते नो वृि िव िर पवा मा सवु ीयम।् ाना देवास इवः।।-
 अथ षः खडः
 4.13.1 आ ते वो मनो यम- रमा ि धात।् अ े ा ामये िगरा।।
 4.13.2 पु ा िह स िस िदशो िवा अन ु भःु । सम ु ा हवामहे।।

 ो हवामहे। वाजषे ु िचर ाधसम।।
 4.13.3 समि मवस े वाजय

 4.13.4   इाभर ओजो नृ शततो िवचषणे। आ वीरं पृतनासह म।।
ु  मीमहे।।
 4.13.5  िह न िपता वसो ं माता शततो बभिू वथ। अथा ते स

 4.13.6 ा शिु  ु त वाजय मपु  वु े सहृ त। स नो रा सवु ीयम।।
 4.13.7 य िद िच म इह नाि ादात मिवः। राध  ो िवदस उभयाहा भर।।
 4.13.8 य स े वरेय िम  ु  दा भर। िवाम त ते वय मकू पार दावनः।।
 4.13.9 य े िद  ु रां मनो अि तु ं बृहत।् तेन ढा िच दिव आ वाज िष सातय।े । इित
चतथु पाठकः।।-

 अथ पमपाठक थमोधः। नवमोायः।

 थमः खडः। -
(1 – 20) 1 तदनो दैवोदािसः 2, 3, 4 अिसतः कायपो देवलो वा 5, 11 उच आिरसः
6, 7 अमहीयरु ािरसः 8, 15 िनिु वः कायपः 9 विसो मैाविणः 10 सक
ु आिरसः 12
किवभागवः 13 देवाितिथः कावः 14 भगः ागाथः 16 अरीषो वाषािगरः ऋिजा भाराज
ु सः।। 1 – 8,
े आिरसः 20 जेता माध
17 अये िधया ऐराः 18 उशना काः 19 नृमध

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 94


11 – 12, 15 – 17 पवमान ोमः 9, 18 अिः 10, 13, 14, 19 – 20 इः।। 1 – 9 िपु 2्
– 8, 10 – 11, 15, 18 गायी जगती 13, 14 गाथः (िवषमा बृहती, समा सतोबृहती 16, 20
् िपदा िवराट ् 19 उिक।् ।
अनु पु 17
 5.1.1 िशश ु  ान हयतं मृजि श
ु ि िवं मत
 ो गणने । किव गिभ काेन किव -

ोम पिव मिे त रेभन।।
 5.1.2 ऋिषमना य ऋिषकृ षा हनीथ पदवी कवीनाम।् तृतीय ाम मिहष िषास

ोमो िवराज मन ु राजित ुप।।
ृ ा गोिव  आयधु ािन िबत।् अपा मूिम सचमान
 5.1.3 चमषू  ेन शकुनो िवभ
मु  रु ीय ाम मिहषो िववि।।
 5.1.4 एत े सोमा अिभ िय िम काम म रन।् वधो अ वीयम।।


 5.1.5 पनु ानास मूषदो गो वाय ु मिना। ते नो ध सवु ीयम।।

ु नो हािद चोदय। देवानाँ योिन मासद म।।
 5.1.6 इ सोम राधस े पना
 5.1.7 मृजि  ा दश ि पो िहि स धीतयः। अन ु िवा अमािदषः।।

े  ा मदाय क सृजान मित मेः। स ोिभ वासयामिस।।
 5.1.8 देव
 5.1.9 पनु ान कलश
े ा वायषो हिरः। पिर गात।।
 5.1.10 मघोन आ पव नो जिह िवा अप िषः। इो सखाय मा िवश।।
 5.1.11 नृच स ा वय िमपीत िवदम।् भ ीमिह जा िमषम।।

ु ं पृिथा अिध। सहो न ोम पृ ु धाः।।-
 5.1.12 वृि िव पिर व 

 अथ ितीयः खडः

ु नो अषित सहधारो अिवः। वायो िर िनृ तम।।
 5.2.1 सोम पना
ु ाण ेववीतये।।
 5.2.2 पवमान मववो िव मिभ  गायत। स
 5.2.3 पव े वाजसातये सोमा ह
 पाजसः। गृणाना देववीतये।।

 5.2.4 उत नो वाजसातये पव बृहती िरषः। मु  िदो सवु ीयम।।
 5.2.5 अा िहयाना न हेतिृ भ रस
ृ  ँ वाजसातये। िव वार म माशवः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 95


 5.2.6 ते न हिणं रियं पवा मा सवु ीयम।् ाना देवास इवः।।
 5.2.7 वाा अषीवो िभ व  मातरः। दधिरे गभोः।।
 5.2.8 जु  इाय मर पवमान किनदत।् िवा अप िषो जिह।।
 5.2.9 अपो अरा पवमाना शः। योना वृत सीदत।।-
 अथ तृतीयः खडः
 तु ा ऋत धारया। इाय मधम
 5.3.1 सोमा असृ िमव ु माः।।
 5.3.2 अिभ िवा अनूषत गावो व  धेनवः। इ सोम पीतय।े ।
 5.3.3 मद ु ेित सादन े िसो मा िवपित।् सोमो गौरी अिध ितः।।
ु त
 5.3.4 िदवो नाभा िवच णो ा वारे महीयते। सोमो य   ु किवः।।
े ा अ पिव आिहतः। त िम पिर षजे।।
 5.3.5 य ोम कलश

ु तु म।।
 5.3.6  वाच िम िरित समु ािध िविप। िज ोशं मध
 5.3.7 िनोो वनित धना म बघाम।् िहानो मानषु ा यज
ु ा।।
 5.3.8 आ पवमान धारय रिय सहवचसम।् अ े इो ाभवु म।।

 5.3.9 अिभ िया िदव किव िव  धारया सतु ः। सोमो िहे परावित।।-
 अथ चतथु ः खडः

ु ास ईरते िसो म िरव नः। वाण चोदया पिवम।।
 5.4.1 उ े श
 5.4.2 सवे त उदीरते ितो वाचो मखवु ः। यद एिष सानिव।।

ु तु म।।
 5.4.3 अा वारै पिर िय हिर िह ििभः। पवमानं मध

 5.4.4 आ पव मिदम पिव ारया कवे। अक योिन मासद म।।
 5.4.5 स पव मिदम गोिभ रानो अुिभः। ए जठरँ िवश।।-
 अथ पमः खडः
े ा। अवाह वती नव।।
 5.5.1 अया वीती पिर व य इो मद
 5.5.2 परु   इािधय े िदवोदासाय शंबरम।् अध  वु शँ यम।।

 5.5.3 पिर नो अ मिव ोम िदो िहरयवत।् रा सहिणी िरषः।।

 5.5.4 अप वते मृधो प सोमो अराः। ग ि िनृ तम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 96


 5.5.5 महे नो राय आ भर पवमान जही मृधः। रा
े ो वीरव शः।।
 5.5.6 न ा शत  न तो राधो िद मा िमनन।् यनु ानो मखस।े ।
 5.5.7 अया पव धारया यया सूय मरोचयः। िहानो मानषु ी रपः।।
ु  सूर एतशं पवमानो मनाविध। अिर ण
 5.5.8 अय े  यातव।े ।

ु  यातव।े इ िर इित वु न।।-
 5.5.9 उत ा हिरतो रथ े सूरो अय
 अथ षः खडः
ु म।् यो मष ु िनिु वर ् ऋतावा
 5.6.1 अिँ वो देव मििभ जोषा यिज त मरे कृ ण
तपमु धा
ू घृता पावकः।।
 5.6.2 ोथ दो न यवस े िव दा मह ँवरणा ात।् आद वातो अन ु वाित शोिच
रध  ते जन  मि।।
 5.6.3 उ ते नवजात वृो े चरजरा इधानाः। अा ा मषो धूम एिष स-तो

अ ईयस े िह देवान।।

 5.6.4 तिमँ वाजयामिस महे वृाय हव।े स वृषा वृषभो भवु त।।
ु ी ोकी स सोः।।
 5.6.5 इ  दामन े कृ त ओिज  बले िहतः। 
 5.6.6 िगरा वो न सृत बलो अनपतु ः। वव  उो अृतः।।-
 अथ समः खडः
 5.7.1 अय अििभ तु  सोमं पिव आ नय। पनु ाहीाय पातव।े ।
 5.7.2 तव  इो असो देवा मधो ाशत। पवमान मतः।।
ु म सोम िमाय विण।े सनु ोता मधम
 5.7.3 िदव पीयषू  म ्
ु मम।।
 5.7.4 धता िदव पवते कृ ो रसो द ो देवाना मनमु ाो नृिभः। हिर ृजानो अो न सिभ
वृथा पाजािस कृ णषु े नदीा।।
 5.7.5 शूरो न ध आयधु ा गभो  3 िषास िथरो गिविष।ु इ श
ु  मीरय
पिु भ िर िहानो अते मनीिषिभः।।
 5.7.6 इ सोम पवमान ऊिमणा तिवमाणो जठरेा िवश।  न िप िव ु दवे  रोदसी
िधया नो वाजा उप मािह शतः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 97


 5.7.7 य िद ा गपा गदु   वा यस े नृिभः। िसमा पू नृषत
ू ो अानव े िस शध तवु श।े ।
 5.7.8 या म े शम े यावके कृ प इ मादयस े सचा। कवास ा ोमिे भ वाहस
इाय ा गिह।।
 5.7.9 उभय णव न इो अवा िगदँ वचः। साा मघवा ोमपीतये िधया शिव आ

गमत।।
 5.7.10 त िह राजँ वृषभ  मोजसा- िधषण े िनत तःु । उतोपमानां थमो िन षीदिस
सोमकाम िह ते मनः।।-
 अथ अमः खडः
 5.8.1 पव देव आयषु  िग त ु ते मदः। वाय ु मा रोह धमणा।।
 5.8.2 पवमान िन तोशसे रिय सोम वाम।् इो समु  मा िवश।।

 5.8.3 अप वसे मृध तिु व ोम मरः। नदु ादेवय ु नम।।
 5.8.4 अभी नो वाजसातम ं रियमष शतहृ म।् इो सह
 भणसं तिु व ्
ु ँ िवभासहम।।
 5.8.5 वय े अ राधसो वसो वसो पु हृ ः। िन नेिदतमा इष ाम स
ु  े ते अिगो।।
 5.8.6 पिर  ानो अ र िद र े मदतु ः। धारा य ऊ अरे ाजान याित गयःु ।।
 5.8.7 पव सोम महा मु  िपता देवानाँ िवािभ धाम।।
ु  पव देव
 5.8.8 श े  ोम िदव े पृिथ ै श जाः।।
ु  पीयषू   े िवधम ाजी पव।।-
 5.8.9 िदवो धतािस श
 अथ नवमः खडः
 5.9.1 ेँ वो अितिथ षु  े िम िमव ियम।् अ े रथ वेम।।

 5.9.2 किव िमव शँ यवे ास इित िता। िन मादधःु ।।
 5.9.3 ँ यिव दाशषु ो नॄ पािह णहु ी िगरः। र ा तोक मतु  ना।।
 5.9.4 ए नो गिध िय- सािज दगो। िगिर न िवत पृथु पितिदवः।।
ु तो वृध पित िदवः।।
ू  रोदसी। इािस स
 5.9.5 अभी िह स सोमपा उभ े बभथ
 5.9.6 ं िह शतीना िम धता परु ा मिस। हा दो मनो वृध पित िदवः।।
ु किव रिमतौजा अजायत। इो िव कमणो धा वी पु ुतः।।
 5.9.7 परु ां िभ यवा

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 98


 5.9.8 ँ वल गोमतो पाव रिवो िबलम।् ा ेवा अिबषु 
ु मानास आिवषः।।

 5.9.9 इ मीशान मोजसािभ ोमै रनूषत। सह ँ य रातय उत वा सि भूयसीः।।-

 अथ पमपाठक ितीयोधः। दशमोायः।

 थमः खडः -
(1 – 23) 1 पराशरः शाः 2 शनु शेप आजीगितः स देवरातः कृ िमो वैािमः 3
अिसतः कायपो देवलो वा 4, 7, रागण आिरसः 5, (1 – 4) 5 (थम पादः) ियमेध आिरसः
े आिरसः 6 (शेषाः पादाः) इवाहो दाढतु ः 8
5 (शेषाः पादा) 6 (थम पादः) 14 नृमध
पिव आिरसो वा विसो वा उभो वा 9 विसो मैाविणः 10 वः कावः 11 शतं वख
ै ानसः
12 सषयः (1 भराजो बाहः, 2 कयपो मारीचः, 3 गोतमो रागणः, 4 अिभमः 5

िवािमो गािथनः 6 जमदिभागवः 7 विसो मैाविणः) 13 वसभाराजः 15 भगः ागाथः 16

भराजो बाहः 17 मनरावः 18 अरीषो वाषािगरः ऋिजा भाराज 19 अयो िधा
ऐराः, 20 अमहीयरु ािरसः, 21 िशोकः वावः 22 गोतमो रागणः 23 मध
ु ा
वैािमः।। 1 – 7, 11 – 13, 16 – 20 पवमानः सोमः 8 पवमानाेता, 9, 14 – 15, 21 (2 –
3 ), 22 – 23 इः 9 अिः, 21 (1) अिौ।। 1, 9 िपु 2् – 7, 10 – 11, 16, 20 – 21
् (1 – 2) 14, 15 गाथः (बृहती, सतोबृहती) 13 (3 ), 19 िपदा
गायी 8, 18, 23 अनु पु 12

िवराट ् 13 जगती, 17, 22 उिक।।
 5.10.1 अा मु  थम े िवधम जनय जा भवु न गोपाः। वृषा पिव े अिध सानो अ े
बृह ोमो वावृध े ानो अिः।।
 5.10.2 मि वाय ु िमय े राधस े नो मि िमा वणा पूयमानः। मि शध मातं मि
देवा-ि ावा पृिथवी देव सोम।।
 5.10.3 मह ोमो मिहष कारापाँ यभ ऽवृणीत देवान।् अदधा िदे पवमान ओजो
ऽजनय ूय ोित िरः।।

 5.10.4 एष देवो अम पणवी िरव दीयते। अिभ ोणाासदम।।
 5.10.5 एष िव ै रिभुतो पो देवो िव गाहते। दध ािन दाशषु ।े ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 99


 5.10.6 एष िवािन वाया शूरो य िव सिभः। पवमान िषासित।।

 5.10.7 एष देवो रथयित पवमानो िदशित। आिव ृ णोित व वनमु ।।
 5.10.8 एष देवो िवपिु भ पवमान ऋतायिु भः। हिर वाजाय मृते।।
 5.10.9 एष देवो िवपा कृ तो ित रािस धावित। पवमानो अदाः।।
 5.10.10 एष िदवँ िव धावित ितरो रजािस धारय ्
 ा। पवमान किनदत।।
ृ ः। पवमान रः।।
 5.10.11 एष िदवँ ासर िरो रजात
े  तु ः। हिर पिव े अषित।।
 5.10.12 एष ने  जना देवो देव
 5.10.13 एष उ  पु तो ज ानो जनय िषः। धारया पवते सतु ः।।-
 अथ ितीयः खडः

 5.11.1 एष िधया याा शूरो रथिे भ राशिु भः। ग ि िनृ तम।।
ु  िधयायते बृहत े देवत
 5.11.2 एष प  ातये। यामत
ृ ास आशत।।
 5.11.3 एतं मृजि म मपु  ोण
े ायवः। चाणं मही िरषः।।
ु ावता पथा। यदी त
 5.11.4 एष िहतो िव नीयते  श ु ि भूणयः।।
ु िे भ रशिु भः। पित िन
 5.11.5 एष ििभ रीयते वाजी श ्
ू ां भवन।।
 5.11.6 एष ािण दोधवु  िशीत े यूो 3 वृषा। नृा दधान ओजसा।।
 5.11.7 एष वसूिन िपन पषा यियवा अित। अव शादषे ु गित।।

ु  श ि पो हिर िहि यातव।े ायधु  ं मिदमम।।-
 5.11.8 एत म
 अथ तृतीयः खडः

 5.12.1 एष उ  वृषा रथो ा वारेिभ रत। ग ाज सहिणम।।
 ।े ।
 5.12.2 एत ित योषणो हिर िहििभः। इ िमाय पीतय

 5.12.3 एष  मानषु ीा येनो न िव  ु सीदित। ग जारो न योिषतम।।

 5.12.4 एष  मो रसो व चे िदव िशशःु । य इ वार मािवशत।।

 5.12.5 एष  पीतय े सतु ो हिर रषित धणिसः।  ोिन मिभ ियम।।
 5.12.6 एत  हिरतो दश ममृ े अपवु ः। यािभ मदाय श
ु त।े ।-
 अथ चतथु ः खडः

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 100


 5.13.1 एष वाजी िहतो नृिभ िविव नस ितः। अ ँ वारँ िव धावित।।

े  तु ः। िवा धामाािवशन।।
 5.13.2 एष पिव े अ र ोमो देव
ु ायत े िध योना वमः। वृहा देववीतमः।।
 5.13.3 एष देव शभ
 5.13.4 एष वृषा किनद शिभ जािमिभ यतः। अिभ ोणािन धावित।।
 5.13.5 एष सूय मरोचय वमानो अिध िव। पिव े मरो मदः।।
 5.13.6 एष सूयण
 हासते सँवस
 ानो िववता। पित वाचो अदाः।।-
 अथ पमः खडः
 5.14.1 एष किव रिभुत पिव े अिध तोशते। पनु ानो  प िषः।।
 5.14.2 एष इाय वायव े िज िर िषते। पिव े द साधनः।।

 5.14.3 एष नृिभ िव नीयते िदवो मूधा वृषा सतु ः। सोमो वनषे ु िविवत।।
 5.14.4 एष ग ु रिचद वमानो िहरययःु । इ ािज दृतः।।
ु िसद दि र  े वृषा हिरः। पनु ान इ िर मा।।
 5.14.5 एष श
ु दा ोम पना
 5.14.6 एष श ु नो अषित। देवावी रघशसहा।।-
 अथ षः खडः
 5.15.1 स सतु  पीतय े वृषा सोम पिव े अषित। िव  ािस देवयःु ।।

 5.15.2 स पिव े िवच णो हिर रषित धणिसः। अिभ योिन िनदत।।

 5.15.3 स वाजी रोचन िव पवमानो िव धावित। र ोहा वार मयम।।
 5.15.4 स ितािध सानिव पवमानो अरोचयत।् जािमिभ ूय सह।।

 5.15.5 स वृहा वृषा सतु ो विरवोिव ददाः। सोमो वाज िमवासरत।।

 5.15.6 स देव किवनिे षतो 3 िभ ोणािन धावित। इ िराय महयन।।-

 अथ समः खडः
ृ  रसम।् सव स पूत माित िदतं मातिरना।।
े िृ षिभ ंभत
 5.16.1 य पावमानी र
ृ  रसम।् त ै सरती हे ीर सिप मधूदकम।।
े िृ षिभ ंभत
 5.16.2 पावमानी य अ ्

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 101


 5.16.3 पावमानी यनी ु घा िह घृततु ः। ऋिषिभ ंभत े मत
ृ ो रसो ाण ृ 

िहतम।।
 5.16.4 पावमानी दध ु न इमँ लोक मथो अममु ।् कामा  मधय ु नो देवी दव ै
माताः।।
े ाान ं पनु त े सदा। तेन सहधारेण पावमानी पनु  ु नः।।
 5.16.5 येन देवा पिवण
 5.16.6 पावमानी यनी ािभ गित नानम।् पु या भ ा  य मृत
गित।।-
 अथ अमः खडः
ु रोदसी अ व
 5.17.1 अग महा नमसा यिवँ यो दीदाय सिम े रोण।े िचभान

ातँ िवत म।।
 5.17.2 स मा िवा िरतािन साा नि व े दम आ जातवदे ाः। स नो रि ष िरु ता दवा
दा ृणत उत नो मघोनः।।
 5.17.3 ँ वण उत िमो अ े ाँ वधि मितिभ विसाः। े वस ु सषण
ु नािन स ु यूय ं पात
ििभ दा नः।।
  वावृध।े ।
 5.17.4 महा इो य ओजसा पजो वृिमा इव। ोम ै व
 5.17.5 कवा इँ य दत ोम ै य  साधनम।् जािम वु त आयधु ा।।
 5.17.6 जा मृत िपत  य र वयः। िवा ऋत वाहसा।।-
 अथ नवमः खडः
 5.18.1 पवमान िजतो हरे ा अस ृ त। जीरा अिजरशोिचषः।।
ु िे भ श
 5.18.2 पवमानो रथीतम श ु शमः। हिरो मणः।।

ु रिमिभ वाजसातमः। दध ो े सवु ीयम।।
 5.18.3 पवमान िह
 5.18.4 परीतो िषता सतु  सोमो य उम हिवः। दधाँ यो नय अ 3  रा सषु ाव
सोम मििभः।।
 5.18.5 नून ं पनु ानो िविभ पिर वाद रु िभरः। सतु  े िचा ु मदामो असा

ीणो गोिभ रम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 102


 5.18.6 पिर ान  स े देवमादन त ु िर िवच णः।।
 5.18.7 असािव सोमो अषो वृषा हरी राजवे दो अिभ गा अिचदत।् पनु ानो वार

े य येनो न योिन ृतव मासदत।।
म
 5.18.8 पज िपता मिहष पिणनो नाभा पृिथा िगिरष ु य धे। सार आपो अिभ गा
उदासर-  ाविभ वसते वीत े अरे।।
 5.18.9 किव वधा पयिष मािहन मो न मृो अिभ वाज मषिस। अपसेध िरता सोम नो

मृड- घृता वसान पिर यािस िनिणजम।।
 5.18.10 ाय इव सूय िव े िद भ त। वसिू न जातो जिनमोजसा ित भाग 
दीिधमः।।
ु भा इ रातयः। यो अ कामँ िवधतो न रोषित मनो
 5.18.11 अलिषराितँ वसदु ा मपु िह

दानाय चोदयन।।
 5.18.12 यत इ भयामहे ततो नो अभय  िध। मघव छि ध तव त ऊतय े िव िषो िव मृधो
जिह।।
 5.18.13  िह राधस ते राधसो मह यािस िवधता। त ा वय ं मघव ि िगवण
तु ावो हवामहे।।
 5.18.14  सोमािस धारय ु म ओिजो अरे। पव महय ियः।।
 5.18.15  सतु ो मिदमो दधा िरमः। इ ािज दृतः।।
ु ाणो अििभ रष किनदत।् मु  श
 5.18.16  स ु  मा भर।।
ु ा ोम न दः।।
 5.18.17 पव देववीतय इो धारािभ रोजसा। आ कलशं मधम
 5.18.18 तव ा उदतु  इं मदाय वावृधःु । ा ेवासो अमत ु
ृ ाय कं  पपः।।
ु ना धावता रियम।् वृिावो रीाप िवदः।।
 5.18.19 आ न तु ास इव पना
 5.18.20 पिर  हयत हिरं ब ं ु पनु ि वारेण। यो देवा िा इिर मदन
े सह
गित।।
 5.18.21 ि य प यशस सखायो अिसहतम।् िय िम का ं ापय
ऊमयः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 103


 5.18.22 इाय सोम पातव े वृ े पिर िषसे। नरे च दि णावते वीराय सदनासद।े ।-
 अथ दशमः खडः
 5.19.1 पव सोम महे द ायाो न िनो वाजी धनाय।।
 5.19.2  ते सोतारो रस ं मदाय पनु ि सोमं महे 
ु ाय।।
 5.19.3 िशश ु  ान हिरं मृजि पिव े सोम ेव ्
े  इम।।
 5.19.4 उपो ष ु जात मरु ं गोिभ भं पिरृतम।् इ ेवा अयािसषः।।

 5.19.5 तिम ध ु नो िगरो व सिशरी िरव। य इ द सिनः।।
 5.19.6 अषा न ोम शवे ध ु  िपषु ी िमषम।् वधा समु  म
ु ।।
 5.19.7 आ घा ये अि िमत े ृणि  बिह रानषु क।् येषा िमो यवु ा सखा।।
 5.19.8 बृह ि िद एषां भूिर श ं पृथ ु ः। येषा िमो यवु ा सखा।।
ु  इधा
 5.19.9 अय ु वृत शूर आजित सिभः। येषा िमो यवु ा सखा।।
 5.19.10 य एक इ िदयत े वस ु मताय दाशषु ।े ईशानो अितुत इो अ।।
 5.19.11 यिि ा ब आ सतु ावा आिववासित। उ  ते शव इो अ।।
ु िमव ुरत।् कदा न श
 5.19.12 कदा मत मराधस ं पदा  ु व िर इो अ।।
 5.19.13 गायि ा गायिणो ऽचक मिक णः। ाण ा शतत उ श िमव
येिमरे।।
 5.19.14 यानो ााहो भूय कम।् तिदो अथ ेतित यूथने  वृि रेजित।।
ु ा िह के िशना हरी वृषणा का। अथा न इ सोमपा िगरा मपु िु त र।। इित
 5.19.15 य
पमपाठकः।।-

 अथ षपाठक थमोधः। एकादशोायः।

 थमः खडः -
(1 – 19) मेधाितिथः कावः, 2, 10 विसो मैाविणः 3 गाथः कावः, 4 पराशरः
शाः 5 गाथो घौरः कावः 6 मेाितिथः कावः 7 ण ैवृः, सदःु पौकुः 8
अयो िधा ऐराः 9 िहरयूप आिरसः 10 सापरा ी।। 1 आीसूम ् (1 इः

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 104


सिमोिवा, 2 तनूनपात, ् 3 नराश सः 4 इळः) 2 आिदः 3, 5 – 6 इः, 4, 7 – 9 पवमानः
सोमः 10 अिः 11 आा, सूय वा। 1 – 3 11 गायी 4 िुप ्5 – 6 गाथः (िवषमा बृहती,
समा सतोबृहती) 7 िपपीिलकमा अनु पु 8् िपदा िवराट ् 9 जगती 10 िवराट ्।।
 6.1.1 सषु िमो न आ वह देवा अ े हिवत।े होत पावक यि  च।।
 6.1.2 मधमु  नूनपा   ेवषे  ु न कवे। अा कृ ण
ु त
ू य।े ।

 6.1.3 नराशस िमह िय मि   उप ये। मधिु ज हिवृतम।।
ु तम े रथ े देवा ईिडत आ वह। अिस होता मनिु हतः।।
 6.1.4 अ े सख
 6.1.5 य द सूर उिदत े नागा िमो अयमा। सवु ाित सिवता भगः।।
 6.1.6 सु ावी र ु स य  न ु याम दु ानवः। ये नो अहोितिपित।।
 6.1.7 उत राजो अिदित रद त ये। महो राजान ईशते।।
ु  राधो अिवः। अव िषो जिह।।
 6.1.8 उा मद ु सोमा कृ ण
 6.1.9 पदा पणी नराधसो िन बाध महा अिस। न िह ा क न ित।।
 6.1.10  मीिशषे सतु ाना िम  मसतु ानाम।्  राजा जनानाम।।-

 अथ ितीयः खडः
ु नो असद मषू ।ु सपि यं िमथनु ासो िनकामा
 6.2.1 आ जागृिव िव ऋतं मतीना सोम पना
अयवो रिथरास हु ाः।।
 6.2.2 स पनु ान उप सूरे दधान ओभ े अा रोदसी वी ष आवः। िया िच ियसास ऊती सतो

धन ािरण े न  यसत।।
 ान ोमो मीा अिभ नो ोितषावीत।् य न पूव िपतर
 6.2.3 स विधता वधन पूयम

पद ा िवदो अिभ गा अि िमन।।
 6.2.4 मा िच द ि शसत सखायो मा िरषयत। इ िमोता वृषण सचा सतु  े मु  ा
च शसत।।
 6.2.5 अवि ण ँ वृषभ ँ यथा जवु  ा  चषणीसहम।् िवषे ण सँवनन मभय
ु रं मिह

मभु यािवनम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 105


ु मा िगर ोमास ईरते। सािजतो धनसा अि तोतयो वाजयो रथा
 6.2.6 उ े मधम
इव।।
 6.2.7 कवा इव भृगव ूया इव िव िम ीत माशत। इ ोमिे भ महय
 आयव
े ासो अरन।्
ियमध
 6.2.8 पयू ष ु  ध वाजसातये पिर वृािण स िणः। िष रा ऋणया न ईरसे।।
 6.2.9 अजीजानो िह पवमान सूय िवधारे शना पयः। गोजीरया रहमाण परु ा।।
 6.2.10 अन ु िह ा सतु  सोम मदामिस महे समयरा।े वाजा अिभ पवमान गाहसे।।
े ाय सोम ा िमाय पू े भगाय।।
 6.2.11 पिर  ध
ु ो अष िद पीयषू ः।।
ृ ाय महे याय स श
 6.2.12 एवामत
 6.2.13 इ े सोम सतु  पेया- े द ाय िव े च देवाः।।-
 अथ तृतीयः खडः
 6.3.1 सूयवे रमयो ावियवो मरास सतु  ाक मीरते। त ु तं पिर सगास
आशवो नेा त े पवते धाम िक न।।
  े िसत े मध ु माजनी चोदते अ रासि न। पवमान िन
 6.3.2 उपो मित पृत
ु ता िमव मधम
 ु ा  पिर वार मषित।।
 ो देव देवी प यि िनृ तम।् अमी दजनु  ँ वार
 6.3.3 उ ा िममिे त ित यि धेनव
मय म  िनं पिर सोमो अत।।
 6.3.4 अि रो दीिधितिभ ररयो हतु नयत शम।् रेश ृहपित मथमु ।।

ु च  मवस े कुत ित।् द ाो यो दम आस िनः।।
 6.3.5 तमि मे वसवो ृव ित
 6.3.6 ेो अे दीिदिह परु ो नोजया सूायिव। ा श उप यि वाजाः।।
 6.3.7 आय ौ पृि रमी दसद ातरं परु ः। िपतर य ः।।

 6.3.8 अ रित रोचना  ाणा दपानती।  िहषो िदवम।।
 6.3.9 िश ाम िव राजित वाताय धीयते। ित वो रह िु भः।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 106


 अथ षपाठक ितीयोधः। ादशोायः।

 थमः खडः -
(1 – 20) 1 (1 – 2) गोतमो रागणः 1 (3 ), 8, 11 विसो मैाविणः 2, 7 भराजो
बाहः 3 जापितवािमो वाो वा 4, 13 सोभिरः कावः 5 मेधाितिथ – मेाितथी कावौ

6 (1) ऋिजा भाराजः 6 (2) ऊसा आिरसः, 9 ितरीरािरसः 10 सतर आेयः 12,
ु धावािरसौ 14 शनु शेप आजीगितः 15 नोधा गौतम- 16 मेाितिथः कावः
े – पमे
19 नृमध
17 रेणवु 
 ािमः 18 कु आिरसः 20 अगो मैावणः।। 1 – 2, 7, 10, 13 – 14 अिः
3, 6, 8, 11, 15, 17 – 18 पवमान ोमः 4, 5, 9, 12, 16, 19, 20 इः।। 1 – 2, 7, 10,
् 6 – 13 काकुभः गाथः (िवषमा ककुप, ्
14, गायी 3, 9, 19 (1 – 2) 20 (2 – 3) अनु पु 4,
समा सतोबृहती) 5, 19 (3, बृहती 8, 11, 18 िपु ् 12, 16 गाथः (िवषमा बृहती, समा
सतोबृहती) 17 जगती 20 (1) ोीवी बृहती।।
 6.4.1 उपयो अरं मँ वोचेमाय।े आरे अ े च वत।े ।

 6.4.2 य ीिहतीष ु पू  मानास ु कृ िष।ु अर ाशषु  े गयम।।
 6.4.3 स नो वेदो अमा मी र त ु शमः। उताा ाहसः।।
 6.4.4 उत वु  ु जव उदि वृहाजिन। धनयो रणेरणे।।
 अथ ितीयः खडः
ु ा िह ये तवाासो देव साधवः। अरँ वहाशवः।।
 6.5.1 अ े य
 6.5.2 अा नो याा वहािभ यािस वीतय।े आ देवा ोमपीतये।।
े  दिवतु त।् शोचा िव भाजर।।
ु  दजण
 6.5.3 उद े भारत म
ु ानायासो मत न व तचः। अप ान मराधस हता मख  भृगवः।।
 6.5.4  स

ु  े न पु  ओयोः। सर ारो न योषणाँ वरो न योिन मासदम।।
 6.5.5 आ जािम रे  अत भज

 6.5.6 स वीरो द साधनो िव य  रोदसी। हिर पिव े अत वेधा न योिन मासदम।।-
6.5.7 अातृो अना मनािप िर जनषु ा सना दिस। यधु  े दािप िमसे।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 107


 6.5.8 न की रेव ु ः। यदा कृ णोिष नदनु स मूहािद
  साय िवसे पीयि ते सरा
ितवे  यसे।।
ु ा रथे िहरयय।े यज
 6.5.9 आ ा सह मा शतँ य ु ो हरय इ के िशनो वह ु
सोमपीतये।।
 6.5.10 आ ा रथ े िहरयय े हरी मयरू श
े ा। िशितपृा वहतां मो असो िवव ण
पीतय।े ।
 6.5.11 िपबा  3  िगवण तु  पूवपा इव। पिरृत रिसन इय मासिु त ा मदाय
पते।।
 6.5.12 आ सोता पिर िषता  ोम मरु  रजरु म।् वन  मदु तु म।।

 ं िय ेवाय जन।े ऋतने  य ऋतजातो िववावृध े राजा देव ऋतं
 6.5.13 सहधारँ वृषभ ं पयोह

बृहत।।-
 अथ तृतीयः खडः
 6.6.1 अि वृािण जन िवण ु िवपया। सिम श
ु  आतः।।
 6.6.2 गभ मातु िपत ु िता िविदता
ु नो अ र।े सीद ृत योिन मा।।
 6.6.3  जाव दा भर जातवदे ो िवचषणे। अ े य ीदय ििव।।
ृ  रसम।् सतु  पिव ं पयि त रेभ ितवे 
 6.6.4 अ ेषा हेमना पूयमानो देवो देविे भ  मप
ु ि होता।।
स पशम
 6.6.5 भा वा समा 3 वसानो महा िव िनवचनािन शसन।् आ व चो
पूयमानो िवच णो जागृिव दववीतौ।।
 6.6.6 स म ु ियो मृते सानो अ े यशरो यशसा ैतो अ।े अिभ र धा पूयमानो यूयं
पात ििभ दा नः।।
ु  श  
 6.6.7 एतो ि वाम श ु न ु  ै   वावृास श
े  साा। श ु  ै राशीवा

म।।
ु ो न आ गिह श
 6.6.8 इ श ु  श
ु ािभ ितिभः। श
ु ो रिय ि धारय श
ु ोममि सो।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 108


ु ो िह नो रिय श
 6.6.9 इ श ु ो रािन दाशषु ।े श
ु ो वृािण िजसे श
ु ोवाज
िसषासिस।।-
 अथ चतथु ः खडः
 6.7.1 अ े ोमं मनामहे िस म िदिवश
ृ ः। देव िवणवः।।
 6.7.2 अि जषु त नो िगरो होता यो मानषु  ्
े ा। स य  ै नम।।
 6.7.3 म े सथा अिस जु ो होता वरे यः। या य ँ िव तते।।
 6.7.4 अिभ िपृ ँ वृषण ँ वयोधा मोिषण मवावश वाणीः। वना वसानो वणो न िस ु िव
रधा दयते वायािण।।
 6.7.5 शूराम ववीर हावा जेता पव सिनता धनािन। ित मायधु ः ि धा
 षाढ ाा ृतनास ु शन
सम ्
ू ।।
 6.7.6 उगिू त रभयािन कृ व मीचीन े आ पवा परु ी। अप िषास षु स  3 गा

िदो महो अ ँ वाजान।।

ृ ीषी शवस ितः। ँ वृािण ह ती ेक इ वु न
 6.7.7  िम यशा अज
षणीधिृ तः।।
 6.7.8 त म ु ा नून मसरु  चेतस राधो भाग िमवम ु ा
े हे। महीव कृ ि शरणा त इ  ते स

नो अवन।।
 6.7.9 यिज ा ववृमहे देव ेवा होतार ममम।् अ य  स
ु तम ्
ु ।।
 6.7.10 अपा पात सभु ग सदु ीिदित मि म ु ेशोिचषम।् स नो िम वण सो अपा
ु ँ य ते िदिव।।-
मा स
 अथ पमः खडः
 6.8.1 य म े पृ ु म मवा वाजषे  ु य नु ाः। स या शती िरषः।।
 6.8.2 न िक र सह पयता कय िचत।् वाजो अि वाः।।
 6.8.3 स वाजँ िवचषिण रवि र ु तता। िविे भ र ु सिनता।।
 6.8.4 साकम ु ो मजय सारो दश धीर धीतयो धनु ीः। हिर पयव ा ूय ोण
न  े अो न वाजी।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 109


 6.8.5 सं मातिृ भ न िशश ु वावशानो वृषा दधे पु वारो अिः। मय न योषा मिभ िनृत ँ य-
ते कलश उियािभः।।
ु धाः। मूधान ाव पयसा चमू िभ
 6.8.6 उत  िप ऊध राया इ धारािभ चते समे
ीणि वसिु भ न िनैः।।
 6.8.7 िपबा सतु 
  रिसनो मा न इ गोमतः। आिप न बोिध सधमा े वृध े 3 ा
अव ु ते िधयः।।
 6.8.8 भूयाम ते समु तौ वािजनो वय-ं मा न  रिभमातये। अा ि चािभ रवता दिभििभ रा न
ु षे  ु यामय।।

 ो िरे- सा मािशरं परम े ोमिन। चाया भवु नािन िनिणज े
 6.8.9 ि र ै स धेनव
चािण चे  य त ै रवत।।
ृ  चाण- उभ े ावा काने ा िव शथे। तेिजा अपो महना पिर
 6.8.10 स भ माणो अमत
त यदी देव वसा सदो िवः।।
 ो मृवो दाासो जनषु ी उभ े अन।ु येिभ नृा च देाच पनु त
 6.8.11 ते अ स ु के तव
आ िद ाजान ं मनना अगृत।।-
 अथ षः खडः
 6.9.1 अिभ वायँ ु वीषा गृणानो 3 िभ िमा वणा पूयमानः। अभी नर ीजवन रथेा

मभीँ वृषण ँ वबाम।।
 6.9.2 अिभ वा सवु सनाषािभ धेन ू ु घा पूयम
 ानः। अिभ चा भव े नो िहरयाा
िथनो देव सोम।।
 6.9.3 अभी नो अष िदा वसूिभ िवा पािथवा पूयमानः। अिभ येन िवण मव  
 ामााषय
मदिव ः।।

 6.9.4 यायथा अपू मघव ृहाय। त ृिथवी मथय  दा उतो िदवम।।

 6.9.5 त े य ो अजायत तदक उत हृ ितः। त ि मिभभ ू रिस यात ँ य जम।।
 6.9.6 आमास ु प मरै य आ सूय रोहयो िदिव। घम  साम पता सवृु ििभ जृ िवणसे

बृहत।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 110


 6.9.7 मपािय ते मह पावे हिरवो मरो मदः। वृषा ते वृ इ वाजी
सहसातमः।।
 6.9.8 आ न े ग ु मरो वृषा मदो वरेयः। सहावाँ इ सानिस पृतनाषा डमः।।
 ।् सहावा  ु मत मोष पा  शोिचषा।
 6.9.9  िह शूर िनता चोदयो मनषु ो रथम

 अथ षपाठक तृतीयोधः। योदशोायः।

 थमः खडः -
(1 – 10) 1 किवभागवः 2, 9, 16 भराजो बाहः 3 अिसतः कायपो देवलो वा, 4
ु ः आिरसः 5 िवाौयः 6, 8 विसो मैाविणः 10 – 17 भागवः ागाथः 10, 17
सक
िवािमो गािथनः 11 मेधाितिथः कावः 12 शतं वख ु ा
ै ानसाः 13 यजत आेयः 14 मध
वैािमः 15 उशना काः 18 हयतः ागाथः 19 बृहिव आथवणः 20 गृमदः शौनकः।। 1,
3, 15 पवमानः सोमः 2, 4, 6, 7, 14, 19, 20 इः 8 सरान ् 9 सरती 10 सिवता 11
णितः 12 अिः पवमानः 13 िमावणौ 16 – 18 अिः 18 हविष वा 5 सूयः।। 1, 3 –
4, 8 – 14, 16 (2 – 3) 18 गायी 2 (1 – 3) अनु ुप ्2 श(4)
् बृहती, 6, 7 गाथः (िवषमा
बृहती, समा सतोबृहती) 16 (1) वधमाना, 19 िपु ् 20 (1) अिः 20 (2 – 3) अितशरी, 5
जगती।। 15।।
 6.10.1 पव वृि मा स ु नो पा मूिम िव िर। अया बृहती िरषः।।
 6.10.2 तया पव धारया यया गाव इहागमन।् जास उप नो गृहम।।

 6.10.3 घृतं पव धारया य षे  ु देववीतमः। अ ँ वृि मा पव।।

 6.10.4 स न ऊज   3यं पिव ाव धारया। देवास णव ि कम।।
 6.10.5 पवमानो अिस  ापजनत।् व ोचय च
ु ः।।
 6.10.6  ै िपपीषते िवािन िवष े भर। अरमाय ज मय े पादन े नरः।।
 6.10.7 एमने ं ते न सोमिे भ ोमपातमम।् अमिे भर ्ऋजीिषण िम सतु िे भ िरिभः।।
 6.10.8 यदी सतु िे भ िरिभ ोमिे भ ितभषू थ। वेदा िव मेिधरो धृष  िम देषत।े ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 111


 6.10.9 अा अा इदसो य  भरा सतु म।् कुिव म जे शधतो िभश े

रवरत।।-
 अथ ितीयः खडः
 6.11.1 बव े न ु तवसे णाय िदिवश
ृ ।े सोमाय गाथ मचत।।
 6.11.2 हतु िे भ रििभ तु  सोमं पनीतन।
ु मधावा धावता मध।ु ।
 6.11.3 नमस े प सीदत द े दिभ ीणीतन। इ िमे दधातन।।
े ो अनकाम
 6.11.4 अिमहा िवचषिण पव सोम श वे। देव ्
ु कृत।।
 6.11.5 इाय सोम पातव े मदाय पिर िषसे। मनि नस ितः।।
 6.11.6 पवमान सवु ीय रिय सोम िररीिह णः। इ िवेण नो यज
ु ा।।
 6.11.7 उे दिभ तु ामघ ँ वृषभ यापसम।् अार मेिष सूय।।

ु िबभदे  बाोजसा। अिह वृहावधीत।।
 6.11.8 नव यो नवितं परो
 6.11.9 स न इ िशव खा ाव ोम वमत।् उधारवे दोहते।।-

 अथ तृतीयः खडः
 6.12.1 िवा ह िबत ु सो ं माय ु दध  पता विवतम।् वातजत
ू ो यो अिभर ित ना
जा िपपित बधा िव राजित।।
ु त ँ वाजसातम म िवो धण े स मिपतम।् अिमहा वृहा
 6.12.2 िवा ह भृ
दहु म ोित ज े असरु हा सपहा।।
 ।् िवा ाजो मिह सूय
 6.12.3 इद े ोितषा ोित मँ िविज निज ते बृहत

श उ पथे सह ओजो अतु म।।
 6.12.4 इ त ु  आ भर िपता पु 
े ो यथा। िश ा णो अि ु त यामिन जीवा ोित
रशीमिह।।
ु या वयं वत शती रपो
 6.12.5 मा नो अ ाता वृजना राो 3 मा िशवासोवमः।
ित शूर तरामिस।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 112


 6.12.6 अाा  इ ा परे च नः। िवा च नो जिरतॄ ते अहा िदवा न
रि षः।।
 6.12.7 भी शूरो मघवा तवु ीमघ िो वीयाय कम।् उभा ते बा वृषणा शततो िन या
वं िमिम तःु ।।-
 अथ चतथु ः खडः
ु य
 6.13.1 जनीयो व पी   सदु ानवः। सर हवामहे।।
 6.13.2 उत न िया ियास ु स ्
ु ु ा। सरती ोा भूत।।
 सा सज

 6.13.3 तिवत ु वरेयं भग देव धीमिह। िधयो यो न चोदयात।।
 6.13.4 सोमाना रण णिु ह ण ते। क ीवँ य औिशजः।।

ू िष पवस आसवु ोज िमष नः। आरे बाध नाम।।
 6.13.5 अ आय
 6.13.6 ता न शं  पािथव महो रायो िद। मिह वा  ेवषे ।ु ।
 6.13.7 ऋत मृतने  सपिे षर   माशाते। अुहा देवौ वधत
 ।े ।
 6.13.8 वृिावा रीापषे ती दानमु ाः। बृह त माशाते।।
ु ि   मष रं पिर तषु ः। रोच े रोचना िदिव।।
 6.13.9 य
ु 
 6.13.10 य   काा हरी िवप सा रथ।े शोणा धृू नृवाहसा।।
 6.13.11 के त ु व केतव े पेशो मया अपेशस
 ।े स मषु ि रजायथाः।।-
 अथ पमः खडः
ु  से
 6.14.1 अय सोम इ त ु  त
ु  ं पवते  म पािह।  ह य कृष े ँ ववृष इं

ु ाय सोमम।।
मदाय य
 6.14.2 स ई रथो न भिु रषा डयोिज मह प
ु ि ण सातय े वसिू न। आद िवा नािण जाता
षाता वन ऊा नव।।
ु ी शध न मात ं पवानिभशा िदा यथा िवट ्। आपो न म  ू समु ित भवा न
 6.14.3 श
ह
 ाा पृतानाषा न य ः।।
 6.14.4 म े य ाना होता िवषे ा िहतः। देविे भ मानषु  े जन।े ।
 6.14.5 स नो मािभ ररे िजािभ यजा महः। आ देवा ि  यि  च।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 113


 6.14.6 वेा िह वेधो अन पथ देवासा। अ े य षे  ु सतो।।

 6.14.7 होता देवो अम परु 
 ा देित मायय
 ा। िवदथ ्
 ािन चोदयन।।
 6.14.8 वाजी वाजेष ु धीयत े रेष ु  णीयते। िवो य  साधनः।।
 6.14.9 िधया चे वरेयो भूताना भ मा दध।े द  िपतर ना।।-
 अथ षः खडः
 6.15.1 आ सतु  े िसत िय रोदो रिभियम।् रसा दधीत वृषभम।।

 6.15.2 ते जनत  मो 3 सँ वासो न मातिृ भः। िमथो नस जािमिभः।।
 6.15.3 उप ेष ु बत कृ वत े धण ििव। इे अा नम ः।।
 6.15.4 त िद दास भवु नषे  ु ेँ यतो ज  उ ेषन
ृ ः। सो ज ानो िन िरणाित श ू नन ु यँ
ू ाः।।
िवे मदम
ृ ान शवसा भूयजा श ु दासाय िभयस धाित। अन न सि स े
 6.15.5 वावध

ृ ा मदषे ।।
नव भत
 6.15.6 े त ु मिप वृि िव े ि यदेत े ि भवम
ू ाः। ादो ादीय ाना सृजा
समद  ु मध ु मधनु ा िभ योधीः।।
 6.15.7 िकुके ष ु मिहषो यवािशर िवश
ु   ।् स
ु  ृ ोम मिपब िनु ा सतु ँ यथावशम

 ममाद मिह कम कव े महा मु  सनै  स ेवो देव स इ  िमम।।
 6.15.8 साक ात तनु ा साक मोजसा ववि थ साकँ वृो वीय  ासिह मृधो िवचषिणः।

दाता राध वु त े काँ वस ु चते न सनै  स ेवो देव स इ  िमम।।
 6.15.9 अध िषीमा अोजसा कृ िवँ यधु ा भव दा रोदसी अपृण द मना  वावध
ृ ।े

अधा ठरे े मिरत  चेतय सनै  स ेवो देव स इ  िमम।।
इित षपाठकः।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 114


 अथ समपाठक थमोधः। चतदु शोायः।

 थमः खडः -
ु धावािरसौ 3, 7 ण ैवृः,
े – पमे
(1 – 16) 1, 9 ियमेध आिरसः 2 नृमध
सदयःु पौकुः 4 शनु शेप आजीगितः 5 वः कावः 6 अिापतः 8 िवमाना वयै ः
10 विसो मैाविणः 11 सौभिरः कावः 12 शतं वैखानसः 13 वसूयव आेयः 14 गोतमो
ु यः 16 िवप आिरसः।। 1 – 2, 5, 8 – 9 इः 3, 7 पवमानः सोम 4, 10
रागणः 15 के तराे
– 11, 13 – 16 अिः 6 िवे देवाः 12 अिः पवमानः।। 1, 4 – 5, 12 – 16 गायी 2, 10
गाथः (िवषमा बृहती, समा सतोबृहती) 3, 7 ऊा बृहती 6 अनु पु , ् 8 – 9 उिक ् 11 बृहती।।
े  मच यथा िवद।े सून
 7.1.1 अिभ  गोपित िर ्
ु स सितम।।
 7.1.2 आ हरय सृिरे षी रिध बिहिष। यािभ सवामहे।।
 7.1.3 इाय गाव आिशर े विण े मध।ु यी मप ्
ु रे िवदत।।
 7.1.4 आ नो िवास ु ह िम सम ु भूषत। उप ािण सवनािन वृह रमा
ऋचीषम।।
 7.1.5  ाता थमो राधसा मिस स ईशानकृत।् तिु व ु ा वृणीमहे पु 
ु  य
शवसो महः।।
 7.1.6  ं पीयषू ं पू  य  ं महो गाहा िव आ िनरध ु त। इ मिभ जायमान स

मरन।।
 7.1.7 आ दी े  िच यमानास आँ वसु चो िदा अनषू त। िदवो न वार सिवता
ु ।।
ूणते
 7.1.8 अध यिदम े पवमान रोदसी इमा च िवा भवु नािभ मना। यूथ े न िना वृषभो िव
राजिस।।
 7.1.9 इम मू ष ु  माक सिन ाय ासम।् अ े देवषे  ु  वोचः।।
 7.1.10 िवभा िस िचभानो िसो मा उपाक आ। सो दाशषु  े रिस।।
े ा वाजेष ु ममषे ।ु िश ा वो अम।।
 7.1.11 आ नो भज परम

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 115


 7.1.12 अह िम ि िपत ु िर मेधा मृत जह । अह सूय इवाजिन।।
ु ािम कववत।् येन
 7.1.13 अहं ने  जना िगर श ु  िम ध।े ।
े  श
 7.1.14 ये ा िम न तु वु रु ्ऋषयो ये च तु ुवःु । मम े ध सु ुतः।।-
 अथ ितीयः खडः
 7.2.1 अ े िविे भ रििभ जिष  सहृ त। ये देवा य आयषु  ु तेिभ न महया िगरः।।
 7.2.2  स िवेिभ रििभ रि  य वािजनः। तनय े तोके अदा स ाजै परीवृतः।।
 7.2.3  ो अे अििभ  य  वधय।  ो देवतातये रायो दानाय चोदय।।
 7.2.4 े सोम थमा वृबिहषो महे वाजाय वस े िधय धःु । स  ो वीर वीयाय चोदय।।
 7.2.5 अिभ िह वसा ततिदथो  कि नपान मि तम।् शयािभ न भरमाणो
गभोः।।
 7.2.6 अजीजनो अमृत माय क मृत धम मत
ृ  चाणः। सदासरो वाज मा

सिनदत।।
 7.2.7 ए िमाय िसत िपबाित सो ं मध।ु  राधािस चोदयते मिहना।।
 7.2.8 उपो हरीणां पित राध पृ मवम।् नून िु ध वु तो अ।।
 7.2.9 न  3  परु ा च न ज  े वीरतर त।् न की राया न ैवथा न भना।।
 7.2.10 नदँ व ओदतीना दँ योयवु तीनाम।् पितँ वो अाना ेननू ा िमषिस।।-

 अथ तृतीयः खडः
 7.3.1 देवो वो िवणोदा पूणा िववािसचम।् उा िस मपु  वा पृण मा िद ो देव
ओहते।।
 7.3.2 त होतार मर चते सँ वि ेवा अकृवत। दधाित र ँ िवधत े सवु ीय मि जनाय
दाशषु ।े ।
 7.3.3 अदिश गातिु वमो यि ता ादधःु । उपो ष ु जात माय वधन मि   ु नो
िगरः।।
 7.3.4 या ेज कृ य
  कृ ािन कृ वतः। सहसां मेधसाता िवव नाि ीिभ
नमत।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 116


 7.3.5  दैवोदासो अि दव इो न मना। अन ु मातरं पृिथव िव वावृत े तौ नाक
शमिण।।

ू िष पवस आ सवु ोज िमष नः। आरे बाध नाम।।
 7.3.6 अ आय

 7.3.7 अिर ्ऋिष पवमान पाज परु ोिहतः। तमीमहे महागयम।।
 7.3.8 अ े पव पा अ े वच वु ीयम।् दध ियं मिय पोषम।।

 7.3.9 अ े पावक रोिचषा मया देव िजया। आ देवा ि  यि  च।।
 7.3.10 त ा घृत वीमहे िचभानो शम।् देवा आ वीतय े वह।।
ु  स िमधीमिह। अ े बृह मरे।।-
 7.3.11 वीितहो ा कवे म
 अथ चतथु ः खडः
 7.4.1 अवा नो अ ऊितिभ गाय भमिण। िवास ु धीष ु व।।
 7.4.2 आ नो अे रियं भर सासाहँ वरेयम।् िवास ु पृ ु र म।।

ु तनु ा रियँ िवायपु ोषसम।् माडक ेिह जीवस।े ।
 7.4.3 आ नो अे सचे
 7.4.4 अि िह ु नो िधय ि माश ु िमवािजष।ु तेन जे धन ्
 नम।।
 7.4.5 यया गा आकरामहै सेनयाे तवोा। ता ो िह मघय।े ।
 7.4.6 आे ूर रियं भर पृथ ु ोम मिनम।् अि खँ वतया पिवम।।

 7.4.7 अ े न  मजर मा सूय रोहयो िदिव। दध ोित जन
े ः।।
 7.4.8 अ े के त ु िवशामिस े े उपसत।् बोधा ो े वयो दधत।।

 7.4.9 अि मूधा िदव ककु ित पृिथा अयम।् अपा रेतािस िजित।।
 7.4.10 ईिशष े वाय िह दाा े  पितः। ोता ा व शमिण।।
ु य व श
 7.4.11 उ द े शच ु ा ाज ईरते। तव ोतीचयः।।-

 अथ समपाठक ितीयोधः। पदशोायः।

 थमः खडः -
(1 – 14) 1, 11 गोतमो रागणः 2, 9 िवािमो गािथनः 3 िवप आिरसः 4, 7 भागः
ागाथः 5 ित आः 10 सोभिरः कावः 12 गोपवन आेयः 13 भराजो बाहो, वीतह

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 117



आिरसो वा 13 योगो भागवः पावकोिबाहो वा, गृहपित – यिवौ सहसः पवातरो
वा।। अिः।। 1 – 3, 6, 9, 14 गायी 4, 7, 8 गाथः (िवषमा बृहती, समा सतोबृहती) 5 िपु ्
10 काकुभः गाथः (िवषमा ककुप, ् समा सतोबृहती) 1 1 उिक ् 12 अनु  ु ः गाथः (अनु पु ्
ु ख
गायौ) 13 जगती।।
 7.5.1 क े जािम जनाना म े को दारः। को ह कि िस ितः।।
 7.5.2  ािम जनाना म े िमो अिस ियः। सखा सिख ईः।।
 7.5.3 यजा नो िमा वणा यजा देवा ऋतं बृहत।् अ े यि   मम।।

े ो नम िर मािस दशतः। स मि िरते वृषा।।
 7.5.4 ईड
 7.5.5 वृषो अि  िमत े ो न देववाहनः। त हिव ईडते।।

 7.5.6 वृषण ा वय ँ वृष ृषण  िमधीमिह। अ े दीत ं बृहत।।
 7.5.7 उ े बृहो अचय िमधान ु ास ईरते।।
  दीिदवः। अ े श
 7.5.8 उप ा जु ो 3 मम घृताची य ु हयत। अ े हा जषु  नः।।
 7.5.9 म होतार मृिज- िभान ँ ु िवभावसमु ।् अि मीड े स उ वत।।

 7.5.10 पािह नो अ एकया पा ु 3त ितीयया। पािह गीिभ िसिृ भ जा पते पािह चतसिृ भ
वसो।।
 7.5.11 पािह िवा  सो अरा   वाजषे ु नोव। ा िम ि न ेिद ेवत
 ातय आिप
 ामहे वृध।े ।-
 अथ ितीयः खडः
 7.6.1 इनो राज रित िमो रौो द ाय सषु मु ा अदिश। िचिक ि भाित भासा बृहतािसी

मेित शती मपाजन।।
 7.6.2 कृ ाँ यदेनी मिभ वपसा भू-नय ोषां बृहत िपत ु जाम।् ऊ भानु सूय भाय
िवो वसिु भ ररित िव भाित।।
 7.6.3 भो भया सचमान आगा- सार ारो अिे त पात।् सु के त ै िभ
ु रि िवित

ु ि वण  रिभ राम मात।।
श
 7.6.4 कया ते अे अिर ऊज नपा पिु तम।् वराय देव मव।े ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 118


े  क मनस
 7.6.5 दाशम  ा य  सहसो यहो। क  वोच इद मः।।
  सिु तीः। वाजिवणसो िगरः।।
 7.6.6 अधा  िह नरो िवा अ
 7.6.7 अ आ याििभ हतार ा वृणीमहे। आ ा मनु यता हिवती यिजं बिह
रासद ।े ।
ु  र
 7.6.8 अा िह ा सहस ूनो अिर च  र।े ऊज नपात ृतक
 े श मीमहे िँ

य षे  ु पूम।।
 7.6.9 अा न शीरशोिचष िरो य ु दशतम।् अा य ासो नमसा प
ु व
 स ं ु पश
ु 
मूतय।े ।
ु सहसो जातवदे स ानाय वायाणाम।् िता यो भू दमत
 7.6.10 अि सून  ा होता
ृ ो म
मतमो िविश।।-
 अथ तृतीयः खडः
 7.7.1 अदा परु एता िवशा मि मानषु ीणाम।् तूण रथ दा नवः।।
 7.7.2 अिभ यािस वाहसा दाा अोित मः। यं पावकशोिचषः।।
ु  त ु दवाना ममृः। अि िु ववमः।।
 7.7.3 साा िा अिभयज
ु ग भो अरः। भा उत शयः।।
 7.7.4 भो नो अि रातो भा राित भ
 7.7.5 भं मन कृ ण ू  येना सम ु सासिहः। अव िरा तनिह
ु वृतय ु भूिर शधताँ वनमे ा ते
 ।े ।
अिभय
 7.7.6 अ े वाज गोमत ईशान हसो यहो। अ े देिह जातवेदो मिह वः।।
ु िव रि रीड
 7.7.7 स इधानो वस े ो िगरा। रेव द ु
 ं पवणीक दीिदिह।।
 7.7.8 पो राज तु  ना े वो तोषसः। स ित मज र सो दह ित।।-
 अथ चतथु ः खडः
ु यम।् अिँ वो य वच षु  े शूष मिभः।।
 7.8.1 िवशोिवशो वो अितिथँ वाजय पि
ु ।् शसि शििभः।।
 7.8.2 य नासो हिवो िम  सिपरासितम
ु ता। हा ैरय ििव।।
 7.8.3 पास ातवदे सँ यो देवता 

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 119


 7.8.4 सिम मि सिमधा िगरा गृण े शिु चं पावकं परु ो अरे वु म।् िव होतारं पु वार
ु  ै रीमहे जातव
मुह िव स ्
 दे सम।।
 7.8.5 ा त म े अमत
ृ  ँ य ग ु े हवाह िधरे पाय ु मीम।् देवास मास जागिृ वँ
ु ये ग
िवभ ँ ु िवपितं नमसा िन षेिदरे।।
 7.8.6 िवभषू  उभया अन ु ता तो देवाना रजसी स मीयसे। य े धीित समु ित
मावण
ृ ीमहे ध  न िवथ िशवो भव।।

 ः। वायो रनीके अिरन।।
 7.8.7 उप ा जामयो िगरो देिदशती हिवृत
 7.8.8 य िधावृत ं बिह ा वसिनम।् आप ि ि दधा पदम।।


 7.8.9 पद ेव मीढुषो नाधृ ािभ ितिभः। भा सूय इवोपक।।-

 अथ समपाठक तृतीयोधः। षोडशोायः।

 थमः खडः -
(1 – 21) 1, 8, 18, मेाितिथः कावः 2 िवािमो गािथनः 3 – 4 भगः ागाथः 5
सोभिरः कावः 6, 15 शनु शेप आजीगितः 7 सक
ु आिरसः 9 िवकमा भौवनः 10 अनानतः
पाेिपः 11 भराजो बाहः 12 गोतमो रागणः 13 ऋिजा भाराजः 14 वामदेवो
गौतमः 17 देवाितिथः कावः 19 वालिखः (िु गःु कावः) 20 पवतनारदौ 21 आिभमः।।
1, 3 – 4, 7 – 8, 15, 17 – 19 इः 2 इाी 6 वणः 9 िवकमा 10, 20, 21 पमवानः
सोमः 11 पूषा 12 मतः 13 िवे देवाः 14 ावापृिथवी, 16 अिः हवीि ष वा।। 1, 3 – 5, 8,
17 – 19 गाथः (िवषमा बृहती, समा सतोबृती) 2, 6 – 7, 11 – 16 गायी 9 िपु , ् 10 अिः
20 उिक ् 21 जगती।।
 7.9.1 अिभ ा पूवपीतय इ ोमिे भ रायवः। समीचीनास ऋभव  मर ु ा गृण

पूम।।
 7.9.2 अ1 े िदो वावृध े वृ शवो मद े सतु  िविव। अा त म मिहमान मायवो
न ु वु ि पूवथा।।
 7.9.3  वा मच िु नो नीथािवदो जिरतारः। इाी इष आ वृण।े ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 120


ु ।् साक मेकेन कमणा।।
ु दासपी रधूनतम
 7.9.4 इाी नवितं परो
 7.9.5 इाी अपस यपु  यि धीतयः। ऋत पा 3 अन।ु ।
 7.9.6 इाी तिवषािण वा सधािन यािस च। यवु ो रय ्
ू  िहतम।।
 7.9.7 श ू 3 ष ु शचीपत इ िवािभ ितिभः। भग  िह ा यशस ँ वसिु वद मन ु शूर
चरामिस।।
ु ो देव िहरययः। न िक िह दानं पिरमि धष े- य ािम
 7.9.8 पौरो अ पु कृ वा म-
तदा भर।।
ु ये। उ ावषृ  मघव िवय उ िदािमये।।
 7.9.9  ेिह चेरव े िवदा भगँ वस
 7.9.10 ं पू सहािण शतािन च यूथा दानाय महसे। आ परु र कृम िववचस इ
ायो वस।े ।
 7.9.11 यो िवा दयत े वस ु होता मो जनानाम।् मधो न पाा थमा  ै  ोमा
 ।े ।
यय
 7.9.12 अ  गीभ र सदु ानवो ममृ े देवयव
 ः। उभ े तोके तनय े द िवपते पिष

राधो मघोनाम।।-
 अथ ितीयः खडः
 7.10.1 इमं मे वण धु ी हव मा च मृडय। ा मव ु रा चके।।
 7.10.2 कया   ऊािभ  मसे वृषन।् कया ोत
ृ  आ भर।।
 रे। इ समीके विननो हवामह इ न सातय।े ।
 7.10.3 इ िम ेवतातय इं य
 7.10.4 इो मा रोदसी पथ व इ ूय मरोचयत।् इे ह िवा भवु नािन येिमर इे
ानास इवः।।
ु   े अिभतो जनास
 7.10.5 िवकम िवषा वावृधान यँ यज त 3 ा िहते। म

इहााकं  मघवा सूिर र।।
 7.10.6 अया चा हिरया पनु ानो िवा ेषािस तरित सय ु विभ ूरो न सय ु विभः। धारा
ु नो अषो हिरः। िवा य ूपा पिरया ृिभ ाेिभ ऋिभः।।
पृ रोचते पना

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 121


 7.10.7 ाची मन ु िदशँ याित चेिकत- रिमिभ यतते दशतो रथो दैो दशतो रथः। अ म
े  ै ाय हषयन।् व यवथो अनपतु ा सम नपतु ा।।
ु ािन प
 
 7.10.8  ह  णीनाँ िवदो वस ु सं मातिृ भ मजयिस  आ दम ऋत धीितिभ दम।े
परावतो न साम त ा रणि धीतयः। िधातिु भ रषीिभ वयो दधे रोचमानो वयो दधे।।-
 अथ तृतीयः खडः
ु त
 7.11.1 उत नो गोषिण िय मसाँ वाजसा मतु । नृव ृ ण ू य।े ।
 7.11.2 शशमान वा नर ेद सशवसः। िवदा काम वेनतः।।
ृ  ये। समु ड
 7.11.3 उप न ूनवो िगर व मत ृ ीका भव ु नः।।
ु भरामहे। शच
 7.11.4  वां मिह वी अपु ितं ु ी उप शये।।
 7.11.5 पनु ाने तािमथ ेन द ण ्
े राजथः। ऊाथ े सना तम।।
 7.11.6 मही िम साधथ री िपती ऋतम।् पिर य  ि षेदथःु ।।
 7.11.7 अयम ु ते स मतिस कपोत इव गभिधम।् वच  ि  ओहसे।।
 राधानां पते िगवाहो वीर य ते। िवभिू त र ु सूनतृ ा।।
 7.11.8 ो
 7.11.9 ऊ िा न ऊतय े ि ाजे शततो। स मषे  ु वावहै।।
 7.11.10 गाव उप वदावटे मही य  रदु ा। उभा कणा िहरयया।।
ु रे मध।ु अवट िवसजन।े ।
 7.11.11 अार िम दयो िनिषं प
ु ाचं पिरानम।् नीचीनवार मि तम।।-
 7.11.12 िसि नमसावट म ्
 अथ चतथु ः खडः

 7.12.1 मा भेम मा िमो स े तव। मह े वृो अिभच तं पयेम तवु शँ यम।।
 7.12.2 सा मन ु ि यँ वावसे वृषा न दानो अ रोषित। मा स े  धेनव ूय
ृ ा ारघण
मेिह वा िपब।।

 7.12.3 इमा उ ा पवसो िगरो वध ु या मम। पावकवणा शच
ु यो िवपितोिभ ोमै
रनूषत।।
 7.12.4 अय सह मृिषिभ हृत मु  इव पथे। स ो अ मिहमा गृण े शवो
य षे  ु िवरा।े ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 122


ु े ो अते
 7.12.5 यायँ िव आय दास शेविधपा अिरः। ितरि दय शम े पवीरिव त
रियः।।
 7.12.6 तरु  यवो मधमु  ृततु ँ िवासो अक मानच ु अ े रिय पथे वृ शवो े
ृ ः।
ानास इवः।।
 7.12.7 गोम  इो अव तु  दु धिनव। शिु च वण मिध गोष ु धारय।।
 7.12.8 स नो हरीणां पत इो देवरमः। सख े व स े नय च े भव।।
 7.12.9 सनिे म  मदा अदेव ि दिणम।् साा इो पिर बाधो अप यम ्
ु ।।
 7.12.10 अत े ते समते त ं ु िरहि माते। िसो ास े पतय म ु ण ं
िहरयपावा पश ु म ु गृते।।
 7.12.11 िवपित े पवमानाय गायत मही न धाराो अषित। अिहन जूणा मित सपित च
मो न ीड सर षृ ा हिरः।।
े ो राजा िवते िवमानो अां भवु न े िपतः। हिर घृत ु ु शीको
 7.12.12 अग
अणवो ोतीरथ पवते राय ओः।।
 इित समपाठकः।।-

 अथ अमपाठक थमोधः। सदशोायः।

 थमः खडः -

(1 – 14) 1, 7 शनु शेप आजीगितः 2 मधा व ु
ै ािमः 3 शबाहः
(तृणपािणः) 4 विसो मैाविणः 5 वामदेवो गौतमः 6 रेभसून ू कायपौ 8 नृमध
े आिरसः 9, 11
गोषूसूिनौ कावायनौ 10 तु क ु ो वा आिरसः 12 िवप आिरसः 13 वः
क
कावः।। 1, 3, 7, 12 अिः 2, 8 – 11, 13 इः, 4 िवःु 5 (1) वायःु , 5 (2 – 3) इवायःु 6
पवमानः सोमः।। 1 – 2, 7, 9, 10, 12, 13 गायी 3, 8 गाथः (िवषमा बृहती, समा सतोबृहती)
् 6 अनु पु 11
4 िपु 5, ् उिक।्
 8.1.1 िविे भ रे अििभ िरमँ य  िमदँ वचः। चनो धा हसो यहो।।
 8.1.2 यि ि शता तना देववे ँ यजामहे। े इ ूयते हिवः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 123



 8.1.3 ियो नो अ ु िवपित हता मो वरेयः। िया यो वयम।।
े ः। अाक म ु के वलः।।
 8.1.4 इँ वो िवत िर हवामहे जन
 8.1.5 स नो वृष म ु  सादाव पा वृिध। अ मितुतः।।
 8.1.6 वृषा यूथवे  वसग कृ ी िरयजसा। ईशानो अितुतः।।
ु े तु
 8.1.7   ि ऊा वसो राधािस चोदय। अ राय  म े रथी रिस िवदा गाध च
नः।।
ु िभः। अ े हेडािस दैा ययु ोिध नो देवािन
 8.1.8 पिष तोक नय ं पतिृ भ  मद ै रय
रािस च।।
 8.1.9 िकिमे िवो पिरचि  नाम  य व  े िशिपिवो अि। मा वप अ दप गूह एत 
ू । ।
दप िमथ े बभथ
 8.1.10  ते अ िशिपिव ह मय शसािम वयनु ािन िवान।् त ा गृणािम तवस
मता य म रजस पराके।।

 8.1.11 वषे िव वास आ कृ णोिम त े जष िशिपिव हम।् वध ु ा सु ुतयो िगरो मे
यूयं पात ििभ दा नः।।-
 अथ ितीयः खडः
ु ो अयािम ते मो अ ििविष।ु आ यािह सोमपीतये ाह देव िनय
 8.2.1 वायो श ु ता।।
 8.2.2 इ वायवेषा सोमानां पीित महथः। यवु ा िह यीवो िन मापो न सक।् ।
ु ा न ऊतय आ यात सोमपीतये।।
 8.2.3 वाय िव शिु णा सरथ शवस ती। िनय
 8.2.4 अध पा पिरृतो वाजा अिभ  गाहसे। यदी िववतो िधयो हिर िहि यातव।े ।
 8.2.5 तम मजयामिस मदो य इपातमः। याव आसि भ दधु परु ा नून सूरयः।।
ु या पना
 8.2.6 ताथया परा ु न मनषू त। उतो कृ प धीतयो देवाना ाम िबत
 ीः।।

 8.2.7 अ  ा वारवँ वा अि मोिभः। साज मराणाम।।
 8.2.8 स घा न ून ु शवसा पृथु गामा सश ्
ु वे ः। मीा अाकं बभूयात।।
 8.2.9 स नो रा ासा िन मा दघायोः। पािह सद िम िायःु ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 124


 8.2.10 िम तिू त िभ िवा अिस ृधः। अशिहा जिनता वृतू रिस  ूय
ततः।।
 8.2.11 अन ु ते श
ु  रु य मीयतःु ोणी िशश ु  मातर ा। िवा े ृध थय मव े
वृ ँ यिद तूविस।।-

 अथ तृतीयः खडः
 8.3.1 य  इ मवधय ूिमँ वतयत।् चाण ओपश ििव।।

 8.3.2  3िर मितर द े सोम रोचना। इो यदिभन लम।।

ु सतीः। अवा नु देु वलम।।
 8.3.3 उा आज दिरो आिव ृ व हा
 8.3.4 म ु व ासाहँ िवास ु गीायतम।् आ ावयूतय।े ।
ु  स मनवाण सोमपा मनपतु म।् नर मवायतमु ।।
 8.3.5 य ्
 8.3.6 िश ा ण इ राय आ पु  िवा ऋचीषम। अवा न पाय धन।े ।
 8.3.7 तव  िदियं बृह- व द  मतु  तमु ।् व िशशाित िधषणा वरेयम।।

 8.3.8 तव ौ िर पौं पृिथवी वधित वः। ा माप पवतास िहिरे।।

 8.3.9 ाँ िव ु बृह यो िमो गृणाित वणः। ा शध मद न ु मातम।।-
 अथ चतथु ः खडः
 8.4.1 नम े अ ओजस े गृणि  देव कृ यः। अम ै रिम मदय।।
 8.4.2 कुिव  ु नो गिवय-े े सँविे षषो रियम।् उकृ  ण ृ िध।।
 8.4.3 मा नो अे महाधन े परा वारभ ृ था। सँवग स रिय य।।
 ः। समु ायवे  िसवः।।
 8.4.4 स म मव े िवशो िवा नम कृ य
 8.4.5 िव िच  े शतपवणा।।
ृ  दोधत िशरो िबभेद वृिना। वण
 8.4.6 ओज द ितिष उभ े य मवतयत।् इ मव  रोदसी।।
 8.4.7 समु ा वी री सूनरी।।
 8.4.8 सप वृष ा गहीमौ भौ धयु ा विभ। तािवमा उप सपतः।।

 8.4.9 नीव शीषािण मृं म आप ितित। ेिभ दशि भ िदशन।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 125


 अथ अमपाठक ितीयोधः। अादशोायः।

 थमः खडः -
(1 – 19) 1 मेधाितिथः कावः ियमेधािरसः 2 तु क ः सक
ु ो वा आिरसः 3 शनु

शेप आजीगितः 4 शबाहः 5 मेधाितिथः कावः 6, 9 विसो मैाविणः 7 वालिखम ्
(आयःु कावः) 8 अिरषो वाषािगरः, ऋिजा भाराज 10 िवमना वयै ः 11 सोभिरः
कावः 12 सषयः (1 भराजो बाहः, 2 कयपो मारीचः, 3 गोतमो रागणः, 4 अिभमः,
5 िवािमः 6 गािथनः, जमदिभागवः, 7 विसो मैाविणः) 13 किलः ागथः, 14, 17
िवािमः ागाथः 15 मेाितिथः कावः, 16 िनिु वः कायपः 18 भराजो बाहः।। 1 –
2, 4, 6 – 7, 9 – 10, 13, 15 इः 3, 11 18 अिः 5 िवः,ु 5 (6) देवो वा 8, 12, 16
पवमानः सोमः 14, 17 इाी।। 1 – 5, 14 16 – 18 गायी 6, 7, 9, 12, 13 गाथः (िवषमा
् उिक,् 11 काकुभः गाथः (िवषमा ककुप, ् समा सतोबृहती)
बृहती, समा सतोबृहती) 8 अनु पु 10
15 बृहती।।
 8.5.1 पपं  िमोतार आ धावत माय। सोमँ वीराय शूराय।।
ु ा श मा व त खायम।् इ ीिभ िगवणसम।।
 8.5.2 एह हरी यज ्
 8.5.3 पाता वृहा सतु  मा घा गम ारे अत।् िन यमते शतमिू तः।।
 8.5.4 आ ा िवश िव मु  िमव िसवः। न ा िमाित िरते।।
 8.5.5 िव मिहना वृष   सोम जागृव।े य इ जठरषे  ु ते।।
 8.5.6 अर  इ कु य े सोमो भवत ु वृहन।् अर ाम इवः।।

 8.5.7 जराबोध तििवि िवशिे वश े यि याय। ोम ाय शीकम।।
 े तु प
 8.5.8 स नो महा अिनमानो धूमक ु ः। िधय े वाजाय िहत।ु ।

 8.5.9 स रेवा इव िवपित द के त ु णोत ु नः। उ ै रि बृहानः।।
 8.5.10 तो गाय सतु  े सचा प
ु ताय सन।े शँ यवे न शािकन।े ।
 8.5.11 न घा वस ु िन यमते दान ँ वाज गोमतः। यी मपु विरः।
 8.5.12 कुिव  िह ज ोम हु ा गमत।् शचीिभ रप नो वरत।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 126


 अथ ितीयः खडः
 8.6.1 इदँ िव ु िव चमे ेधा िन दध े पदम।् समढू म पासल
ु े । ।

 8.6.2 ीिण पदा िव चमे िव ु गपा अदाः। अतो धमािण धारयन।।
ु  खा।।
 8.6.3 िवो कमािण पयत यतो तािन पश।े इ य

 8.6.4 तिो परमं पद सदा पयि सूरयः। िदवीव च  ु राततम।।

 8.6.5 तिासो िवपवु ो जागृवास  िमते। िवो यरमं पदम।।
 8.6.6 अतो देवा अव ु नो यतो िव ु िव चम।े पृिथा अिध सानिव।।
 8.6.7 मो ष ु ा वाघत नारे अ ि रीरमन।् आराा ा सधमाद  आ गहीह वा सपु
िु ध।।
 8.6.8 इम े िह ते कृत तु  े सचा मधौ न म  आसत।े इे काम िरतारो वसूयवो रथ े न पाद
मा दधःु ।।
 8.6.9 अािव म पू ेाय वोचत। पूवर ्ऋत
  बृहती रनषू त ोत ु मधा अस ृ त।।
ू तु सोणी सम ु सूयम।् स श
 8.6.10 स िमो रायो बृहती रधन ु ास शच
ु य  वािशर

ोम इ ममिषः।।
 8.6.11 इाय सोम पातव े वृ े पिर िषसे। नरे च दि णावते वीराय सदनासद।े ।
ु च
 8.6.12 त सखाय प ्
  ँ वय ँ यूय सूरयः। अयाम वाजग सनमे  वाजपम।।
 8.6.13 पिर  हयत हिरं ब ं ु पनु ि वारेण। यो देवा िा इिर मदने सह गित।।
 8.6.14 क  िम ा वस-वा म दधषित। ा िह ते मघव ाय िदिव- वाजी वाज
िसषासित।।
 8.6.15 मघोन  वृहषे ु चोदय ये ददित िया वस।ु तव णीती हय सूिरिभ िवा तरेम
िरता।।-
 अथ तृतीयः खडः
 8.7.1 ए  मधो मिदर िसाय असः। एवा िह वीर वत े सदावृधः।।
 8.7.2 इ ात हरीणा-  िक े पूिु तम।् उ दानश शवसा न भना।।
 8.7.3 तँ वो वाजानां पित ममिह ववः। अायिु भ य िे भ वावृध ्
े म।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 127


 8.7.4 त ूधया णर ेवासो देव मरित धिरे। देवा ह मूिहषे।।
ू राितँ िव िचशोिचष मि मीिड यरु म।् अ मेध सो सोभरे
 8.7.5 िवभत

ेमराय पूम।।
 8.7.6 आ सोम ानो अििभ िरो वारायया। जनो न पिु र चो िवश िर दो वनषे ु
दिषे।।
ृ े ितरो अवािन मेो मीा ि न वाजयःु । अनमा
 8.7.7 स मामज ु  पवमानो मनीिषिभ
ोमो िविे भर ्ऋिभः।।
 8.7.8 वय मेन िमदा ो ऽपीपमे हे  विणम।् ता उ अ सवन े सतु ं भरा नून ं भूषत तु ।े ।
 8.7.9 वृक ि द वारण उरामिथ- रा वयनु षे ु भूषित। सेम  ोम ज ु ण आ गही 
ु षा
िचया िधया।।

 8.7.10 इाी रोचना िदव पिर वाजषे ु भूषथः। ता ेित  वीयम।।
 8.7.11 इाी अपस यपु  यि धीतयः। ऋत पा 3 अन।ु ।
 8.7.12 इाी तिवषािण वा सधािन यािस च। यवु ो रय ्
ू  िहतम।।
 8.7.13 क  वेद सतु  े सचा िपब  यो दधे। अय ँ य परो
ु िविभन ोजसा मान
िशसः।।
 8.7.14 दाना मृगो न वारण पु ा चरथ धे। न िक ा िन यम दा सतु  े गमो- महा
रोजसा।।
 8.7.15 य उ  िनृत ि रो रणाय सृ तः। यिद ोत ु मघवा णव
  व ेो

योषा गमत।।-
 अथ चतथु ः खडः
ु ास इवः। अिभ िवािन काा।।
 8.8.1 पवमाना असृ त सोमा श
 8.8.2 पवमाना िदव यि र ा दसृ त। पृिथा अिध सानिव।।
ु ा अस
 8.8.3 पवमानास आशव श ृ  िमवः। ो िवा अप िषः।।
 8.8.4 तोशा वृहणा वे सिजाना परािजता। इाी वाजसातमा।।
 8.8.5  वा मचिु नो नीथािवदो जिरतारः। इाी इष आ वृण।े ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 128


ु ।् साक मेकेन कमणा।।
ु दासपी रधूनतम
 8.8.6 इाी नवितं परो
 8.8.7 उप ा रवसशं य हृ त। अ े ससृहे िगरः।।
 8.8.8 उप ाया िमव घृण े रग शम ते वयम।् अ े िहरयसशः।।
 8.8.9 य उ इव शयहा ित मो न वसगः। अ े परु ो रोिजथ।।
 8.8.10 ऋतावान ँ वैानर मृत ोितष ितम।् अज म मीमहे।।
 8.8.11 य इदं ितपथ े य   िरन।् ऋत ू नृ
ु जते वशी।।
 8.8.12 अि ियषे  ु धामस ु कामो भूत भ। सा डेको िवराजित।।-

 अथ अमपाठक तृतीयोधः। एकोनिवशोायः।

 थमः खडः -
(1 – 18) 1 िवप आिरसः 2, 18 अवारः कायपः 3 िवािमो गािथनः 4 देवाितिथः
ु तु आेयः
कावः 5, 8, 9, 16 गोतमो रागणः 6 वामदेवो गौतमः 7 वः कावः 10 वस
11 सवा आेयः 12 अवरु ाेयः 13 बधगिविरावाे
ु यौ 14 कु आिरसः 15 अिभमः
17 दीघतमा औचः।। 1, 10. 13 अिः 2, 18 पमवानः सोमः 3 – 5 इः 6, 8, 11, 14 (1
उराधः राि), 16 उषाः 7, 9, 12, 15, 17 अिनौ।। 1 – 2, 6 – 7, 18 गायी 3, 13 – 15
िपु ् 4 – 5 गाथः (िवषमा बृहती, समा सतोबृहती) 8 – 9 उिक ् 10 – 12 पिः 16, 17
जगती।।
ु ान  3 ाम।् किव िवेण वावृध।े ।
 8.9.1 अि ने  जना श
 8.9.2 ऊज नपात मा व े िं पावकशोिचषम।् अि   े रे।।
ु े ण शोिचषा। देव ै रा सि बिहिष।।
 8.9.3 स नो िम मह  मे श
 8.9.4 उ े श  ो अिवः। नदु  या पिरध
ु ासो अू र ो िभ ृ ः।।
 8.9.5 अया िनजि रोजसा रथसे धन े िहत।े वा अिबषु ा दा।।
 8.9.6 अ तािन नाधृष े पवमान ा। ज य ा पृतित।।
 8.9.7 त िहि मदतु  हिर दीष ु वािजनम।् इ िमाय मरम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 129


 8.9.8 आ मै िर हिरिभ यािह मयरू रोमिभः। मा ा के  िच ि येम ु िर  पािशनो ित धवे 
ता इिह।।
 8.9.9 वृखादो वलज परु ा म अपा मजः। ाता रथ हय रिभर इो ढा िच
दाज
 ः।।
 8.9.10 गीरा उदधी िरव तं ु पिस
ु गा इव।  सगु ोपा यवस ेनव
 ो यथा द ा
इवाशत।।
 8.9.11 यथा गौरो अपा कृ त ृ े वेिरणम।् आिपे न िप े तूय मा गिह कवेष ु स ु
सचा िपब।।
 8.9.12 म ु ा मघव ि
े वो राधोदय ु त।े आम
े ाय स ु ा सोम मिपब मू सतु  े
िधषे सहः।।
 8.9.13  म  शिसषो देव शिव मम।् न  दो मघव ि मिडत
े  वीिम ते
वचः।।
 8.9.14 मा ते राधािस मा त ऊतयो वसो ा दा च ना दभन।् िवा च न उपिममीिह
मानषु वसिू न चषिण आ।।-
 अथ ितीयः खडः
ु ी पिर सःु । िदवो अदिश िहता।।
 8.10.1 ित ा सूनरी जनी 
 8.10.2 अवे िचा षी माता गवा मृतावरी। सखा भू दिनो षाः।।
 8.10.3 उत सखािनो त माता गवा मिस। उतोषो व ईिशषे।।

ु ित िया िदवः। षु  े वा मिना बृहत।।
 8.10.4 एषो उषा अपूा 
 8.10.5 या दा िसमु ातरा मनोतरा रयीणाम।् िधया देवा वसिु वदा।।

 8.10.6 व े वा कुहासो जूणाया मिध िवि प। या रथो िविभ तात।।
 8.10.7 उष ि मा भरा ँ वािजनीवित। येन तोक तनय धामह।े ।
ु सूनतृ ावित।।
 8.10.8 उषो अहे गोम ावित िवभाविर। रेव द े 
ु ा िह वािजनीव ा अाणा उषः। अथा नो िवा सौभगाा वह।।
 8.10.9 य
 8.10.10 अिना वित र दा गोम ा िहरयवत।् अवा थ समनसा िन यतम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 130


 8.10.11 एह देवा मयोभवु ा दा िहरयवनी। उषबधु ो वह ु सोमप ीतये।।

 8.10.12 या िवा ोक मा िदवो ोित जनाय चथःु । आ न ऊज वहत मिना यवु म।।-
 अथ तृतीयः खडः
 8.11.1 अि ं म े यो वस ु र ँ यँ यि धेनवः। अ मव आशवो  िासो वािजन
इष ोत
ृ  आ भर।।
 8.11.2 अि िह वािजन ँ िवश े ददाित िवचषिणः। अी राय े ाभवु  स ीतो याित वाय
िमष ोत
ृ  आ भर।।
 8.11.3 सो अि य वस ु गृण े सँ य मायि धेनवः। स मवो रघु ु व  सज
ु ातास ूरय
इष ोत
ृ  आ भर।।
 8.11.4 महे नो अ बोधयोषो राय े िदिवती। यथा िच ो अबोधय  ु त े
 विस वा े सजा
असनू तृ ।े ।
ु  सहीयिस सविस वा े सजा
 8.11.5 या सनु ीथ े शौचथ े ौो िहत िदवः। सा  ु त े
असनू तृ ।े ।
ु ा िहत िदवः। यो ौ हीयिस सविस वा े सजा
 8.11.6 सा नो अा भरस ु  ु त े
असनू तृ ।े ।
 म रथ ँ वृषण ँ वसवु ाहनम।् ोता वा मिना वृिष ोमिे भ भूषित ित
 8.11.7 ित ियत

माी मम तु  हवम।।
ु ा िसवु ाहसा
 8.11.8 अायात मिना ितरो िवा अह सना। दा िहरयवतनी सषु 

माी मम तु  हवम।।
 ।् ा िहरयवतनी जषा
 8.11.9 आ नो रािन िबता विना गत ँ यवु म ु णा वािजनीवसू

माी मम तु  हवम।।-
 अथ चतथु ः खडः
 8.12.1 अबोि िमधा जनानां ित धेन ु िमवायती मषु ासम।् या इव  वया मिु हाना
 भानव ते नाक म।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 131


ु ना ात रात।् सिम श ददिश
 8.12.2 अबोिध होता यजथाय देवा नू अि म
पाजो महा ेव मसो िन रमोिच।।
 8.12.3 यदी ण रशना मजीग शिु च रे  शिु चिभ गिभ रिः। आ ि णा य
ु ते वाजय-
ु ाना मू अधय ु िभः।।
 
ू ा सिवत ु
 8.12.4 इद े ोितषा ोित रा गा ि केतो अजिन िवा। यथा सत
वायवै ा राषु स े योिन मारैक।् ।
 8.12.5 शा शती ेा गा दारै ग ु कृ ा सदना ाः। समानब ू अमत
ृ  े अनूची
ावा वण रत आिमनान।े ।
 8.12.6 समानो अा ो रन - माा चरतो देवि श।े न मेथते  े न तत ु म
ु क
े े
नोषासा समनसा िवप।े ।
ु अवाा नून रहे  यात ं
 8.12.7 आ भाि षसा मनीक मिु ाणा ेवया वाचो अः।
पीिपवास मिना घम म।।
ु ह। िदवा िभिप े वसागिमा
 8.12.8 न सृ त ं  िममीतो गिमाि नून मिनोपते
वि ाशषु  े शिवा।।
 8.12.9 उता यात सव े ात रो मिन उिदता सूय। िदवा न मवसा शमने 
नेदान पीित रिना ततान।।-
 अथ पमः खडः
 8.13.1 एता उ ा उषस के त ु मत पूव अध  रजसो भान ु मते। िनृवाना आयध
ु ानीव
धृव ित गावो षी यि मातरः।।
ु ो अषी गा अय ु त। अ षु ासो वयनु ािन पूवथा
 8.13.2 उ दप णा भानवो वृथा ायज
श ं भान ु मषी रिशयःु ।।
ु ृ त े
 8.13.3 अचि नारी रपसो न िवििभ मानने  योजनने ा परावतः। इष ँ वही क
सदु ानव े िव े दह यजमानाय स
ु त।े ।
 8.13.4 अबोि  उ देित सूय  ु 3 षा ा मावो अिचषा। आय ु ाता मिना यातव े

रथ ं ासावी ेव िवता जग ृथक।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 132


ु ाथ े वृषण मिना रथ ृतने  नो मधनु ा  म ु तम।् अाकं  पृतनास ु िजतँ
 8.13.5 य 
वय ना शूरसाता भजेमिह।।
 8.13.6 अवा िचो मधवु ाहनो रथो जीराो अिनो यात ु सु ुतः। िवरु ो मघवा िवसौभग
ु दे।।
श  आ व िपद े चत
 8.13.7  ते धारा असतो िदवो न यि वृय ्
 ः। अा वाज सहिणम।।
ु न आयधु ा।।
 8.13.8 अिभ ियािण काा िवा च ाणो अषित। हिर ा
ृ न आयिु भ िरभो राजवे सु तः। येनो न वस ु षीदित।।
 8.13.9 स ममजा
 8.13.10 स नो िवा िदवो वसूतो पृिथा अिध। पनु ान इवा भर।।
इित अमपाठकः।।-

 अथ नवमपाठक थमोधः। िवशोायः।

 थमः खडः -
े आिरसः 2.....3 ियमेध आिरसः 4 दीघतमा औचः 5 वामदेवो
(1 – 18) 1 नृमध
गौतमः 6 वः कावः 7 बृहो वामदेः 8 िबः पूतद ो वा आिरसः 9, 17

जमदिभागवः 10 सक ु
आिरसः 11 – 13 विसो मैाविणः 14 सदाः प ैजवनः 15
मेधाितिथः कावः 16 िनपाितिथः कावः 18 पेपो दैवोदािसः।। 1, 17 पवमानः सोमः 3, 7,
10, 16 इः 4 – 6, 18 अिः 9 मतः 10 सूयः 2.........।। 1, 8, 10 15 – 17 गायी (17
ु ख
िनपदा) 2....... 3 अन ्
ु ः गाथः (1 अनु पु गायौ) 4, 11, 13 िवराट ् 5 पदपिः 6, 9,
् शरी 18 अिः।।
12 गाथः (िवषमा बृहती, समा सतोबृहती) 7 िपु 14
 9.1.1 ा धारा अ र ृ तु 
 ौजसः। देवा अन ु भषू तः।।

ु म।।
 9.1.2 सिं मृजि वेधसो गृण कारवो िगरा। ोित ज ान म
 9.1.3 सषु हा सोम तािन ते पना
ु नाय भूवसो। वधा समु  म
ु ।।
 9.1.4 एष ा य ऋिय इो नाम तु ो गृण।े ।
 9.1.5 ा िम वस ते यि िगरो न सँयतः।।
 9.1.6 िव तु यो यथा पथ इ   ु रातय
 ः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 133



ु ाय वतयामिस। तिु वकू िम मृतीषह िम शिव सितम।।
 9.1.7 आ ा रथँ यथोतय े स
 9.1.8 तिु वश
ु  तिु वतो शचीवो िवया मते। आ पाथ मिहना।।

 9.1.9 य ते मिहना मह पिर ाय मीयतःु । हा व िहरययम।।
 9.1.10 आ य परु ािमणी मदीद े द किव नभो 3 नावा। सूरो न ा छताा।।
ु नो अात।् होता यिजो अपा
ु चा
 9.1.11 अिभ िजा ी रोचनािन िवा रजािस शश
सध।े ।
 9.1.12 अय स होता यो िजा िवा दध े वायािण वा। मत यो अ ै सतु क
ु ो ददाश।।
ृ म।् ऋामा त ओहःै ।।
 9.1.13 अ े त मा  ोमै त ु  भ िदश
 9.1.14 अधा  े तो भ द  साधोः। रथीर ्ऋत बृहतो बभथ
ू ।।
ु ना अनीकैः।।-
 9.1.15 एिभ न अक भवा नो अवा  3ण ोितः। अ े िविे भ म
 अथ ितीयः खडः
  ि राधो अम। आ दाशषु  े जातवेदो वहा  मा देवा
 9.2.1 अ े िवव षस
उषबधु ः।।
 9.2.2 जु ो िह तो अिस हवाहनो े रथी रराणाम।् सजू रिा मषु सा सवु ीय म े धेिह

वो बृहत।।
 9.2.3 िवध ु ाण समन े बनाँ यवु ान सं पिलतो जगार। देव पय का ं मिहाा
ममार स  मान।।
 9.2.4 शाना शाको अण पु ण आ यो मह शूर ना दनीडः। य िकेत स िम  
मोघँ वस ु ाह मतु  जेतोत दाता।।
 9.2.5 ऐिभ ददे वृा पौािन येिभ रौ  
ृ हाय वी। ये कमण ियमाण म
े म मदु जाय देवाः।।
ऋतक
 9.2.6 अि सोमो अय सतु  िपब मतः। उत राजो अिना।।
 9.2.7 िपबि िमो अयमा तना पूत वणः। िषध जावतः।।
 9.2.8 उतो  जोष मा इ तु  गोमतः। ात हतेव मित।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 134


 9.2.9 बमहा अिस सूय ब डािद महा अिस। मह े सतो मिहमा पिनम मा देव महा
अिस।।
  वसा महा अिस सा देव महा अिस। मा देवाना मसयु  परु ोिहतो िवभ ु
 9.2.10 बय

ोित रदाम।।-
 अथ तृतीयः खडः

 9.3.1 उप नो हिरिभ तु ँ यािह मदानां पते। उप नो हिरिभ तु म।।

ु उप नो हिरिभ तु म।।
 9.3.2 िता यो वृहमो िवद इ शततः।

 9.3.3  िह वृह ेषां पाता सोमाना मिस। उप नो हिरिभ तु म।।
ु म।् िवश पूव  चर चषिणाः।।
ृ  े भरं चते से  समु ित ण
 9.3.4  वो महे महेवध
 9.3.5 उचस े मिहन े सवु ृि िमाय  जनय िवाः। त तािन न िमनि धीराः।।

ु म ु मेव सा राजान िधरे सह।ै हयाय बहया समापीन।।
 9.3.6 इँ वाणी रन
 9.3.7 य िद यावत  मेताव दह मीशीय। ोतार िम िधषे रदावसो न पापाय

रिसषम।।
 9.3.8 िश ये  िम हयत े िदविे दव े राय आ कुहिच िद।े न िह  द घव  आँ वो
अि िपता च न।।
 ाे बधा िवाचतो मनीषाम।् कृ ा वा मा सचम
 9.3.9 धु ी हवँ िविपपान े ा।।
 9.3.10 न ते िगरो अिप मृ े तरु  न सु ुित मसयु  िवान।् सदा ते नाम यशो िववि।।
 9.3.11 भूिर िह ते सवना मानषु षे  ु भूिर मनीषी हवते ा िमत।् मारे अ घव ो ः।।-
 अथ चतथु ः खडः
  ु वृहा। अाकं
ु थ िमाय शूष मचत। अभीके िच लोककृ े सम
 9.4.1 ो  ै परोर

बोिध चोिदता नभा मकेषा ाका अिध धस।।
ृ ो धराचो अह िहम।् अश ु िर जि षे िव ं पिस
ू रवासज
 9.4.2  िस ु वायम।् त

ा पिर जामहे नभा मकेषा ाका अिध धस।।
 9.4.3 िव ष ु िवा अरातयो य नश नो िधयः। अािस शव े वध ँ यो न इ िजघासित।
या ते राित दिद वस ु नभा मकेषा ाका अिध धस।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 135


 9.4.4 रेवा इ ेवत ोता ा-ावतो मघोनः। े हिरव तु ।।

 9.4.5 उ  न शमान ागो रिय रा िचकेत। न गाय ीयमानम।।
 9.4.6 मा न इ पीयव े मा शधत े परा दाः। िश ा शचीव शचीिभः।।
 9.4.7 ए यािह हिरिभ प कव सु ुितम।् िदवो अम
ु  शासतो िदवँ यय िदवावसो।।
ु  वृकः। िदवो अम
 9.4.8 अा िव नेिम रेषा मरु ा  धूनते ु  शासतो िदवँ यय िदवावसो।।
 9.4.9 आ ा ावा वद िह सोमी घोषेण व त।ु िदवो अम
ु  शासतो िदवँ यय िदवावसो।।
ु मः।।
 9.4.10 पव सोम मय िाय मधम
ु ा वाय ु मस ृ त।।
 9.4.11 ते सतु ासो िवपित श
 9.4.12 अस
ृ ेववीतये वाजयो रथा इव।।-
 अथ पमः खडः
 दे सम।् य
 9.5.1 अि होतारं मे दाँ वसो ूनु सहसो जातवदे सँ िव  जातव
ऊया रो देवो देवाा कृ पा। घृत िवाि मन ु श
ु शोिचष आजु ान सिपषः।।
ु  मि भः। पिरान
 9.5.2 यिज ा यजमाना वेम े मिरसाँ िव मिभ िविे भ श
िमव ा होतार षणीनाम।् शोिचेशँ वृषण ँ य िममा िवश ाव ु जूतय े िवशः।।
ु  िच दोजसा िवता दीानो भवित ुहर परश ु न ुहरः। वीडु िच 
 9.5.3 स िह प
ृ ौ वु  नवे  य िरम।् िनह माणो यमते नायत े धासहा नायत।े ।
समत

 अथ नवमपाठक ितीयोधः।।
(1 – 13) 1 अिः पावकः 2 सोभिरः कावः 3 अणो वैतहः 5- 6 अवारः कायपः 9

गोषूसूिनं कावायनौः 10 ििशरााः िसीप आरीषो वा 11 उलो वातायनः 13
वेनो भागवः 4, 7, 8, 12। 1 – 4 7 – 8, 12 अिः 5 – 6 िवे देवाः 9 इः 10 आपः 11 वायःु
13 वेनः 1 (1 – 2) िवारपिः 1 (3 – 5) सतोबृहती, 1 (6) उपिराोितः, 2 काकुभः गाथः

(िवषमा ककुप समा ् 7 – 11, गायी 4, 7, 8, 12।
सतोबृहती) 3 जगती 5 – 6, 13 िपु 4,
ु  3
 9.5.5 अ े तव वो वयो मिह ाजे अचयो िवभावसो। बृहानो शवसा वाज म
धािस दाशषु  े कवे।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 136


ु वचा अननू वचा उ िदयिष भाननु ा। पु ो मातर ा िवचर पु ाविस पृणि 
 9.5.6 पावकवचा श
रोदसी उभ।े ।
ु ििभ म
 9.5.7 ऊज नपा ातवेद श  धीितिभ िहतः। े इष  ध ु भूिरवपस
िोतयो वामजाताः।।
 9.5.8 इर  े थय जिु भ र े रायो अम। स दशत वपषु ो िव राजिस पृणि  दशत

तमु ।।
  सभु गां मही िमष धािस
 9.5.9 इतार मर चते स य राधसो महः। राितँ वाम

सानिस रियम।।
ु ाय दिधरे परु ो जनाः। 
 9.5.10 ऋतावान ं मिहष ँ िवदशत मि स ु ण सथम ा
िगरा दै ं मानषु ा यग
ु ा।।-
 अथ षः खडः
 9.6.1  सो अ े तवोितिभ वु ीरािभ रित वाजकमिभः। य  स मािवथ।।
 9.6.2 तव ो नीलवा ाश ऋिय इान िवा दद।े ं महीना मषु सा मिस िय पो
वषु ु राजिस।।
 9.6.3 त मोषधी दिधरे गभ मृिय  मापो अि नय मातरः। तिम मान ँ विनन
वीधो वती सवु त े च िवहा।।
ु ो िव राजित। मिहषीव िव जायते।।
 9.6.4 अि िराय पवते िदिव श
 9.6.5 यो जागार त मृच कामये यो जागार त म ु सामािन यि। यो जागार त मय सोम
आह- तवाह मि स े ोकाः।।
 9.6.6 अि जागार त मृच कामये ि जागार त म ु सामािन यि। अि जागार त मय
सोम आह- तवाह मि स े ोकाः।।
े ः। य
 9.6.7 नम िख पूवसो नम ाक िष ्
ु  े वाच शतपदीम।।
ु  े वाच शतपदी-ाय े सह
 9.6.8 य ्
 वतिन। गाय  ैुभ गत।।
ृ ा। देवा ओकािस चिरे।।
 9.6.9 गाय  ैुभ ग- िा पािण संभत
 9.6.10 अि ित ित रि िरो ोित ित िरः। सूय ोित ित ूयः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 137


 9.6.11 पनु  जा िन वत पनु  र इषायषु ा। पनु  न पाहसः।।
 9.6.12 सह रा िन वता े िप धारया। िवा िवत िर।।-
 अथ समः खडः
 9.7.1 य िदाहँ यथा  मीशीय व एक इत।् ोता मे गोसखा ात।।


 9.7.2 िश ये म ै िदये  शचीपते मनीिषण।े य दह ोपित ाम।।
 9.7.3 धेन ु  इ सूनत ु त।े गा मं िपषु ी हे।।
ृ ा यजमानाय स
 9.7.4 आपो िह ा मयोभवु  ा न ऊज  दधातन। महे रणाय च स।े ।
 9.7.5 यो व िशवतमो रस  भाजयतेह नः। उशती िरव मातरः।।
 9.7.6 ता अर माम वो य याय िजथ। आपो जनयथा च नः।।
 9.7.7 वात आ वात ु भेषज श ु मयोभ ु नो द।े  न आय ्
ू िष तािरषत।।
 9.7.8 उत वात िपता िस न उत ातोत न खा। स नो जीवातव े कृ िध।।
 9.7.9 य ददो वात ते गृहे 3 मृत ििहत हु ा। त नो धिे ह जीवस।े ।
 9.7.10 अिभ वाजी िवपो जिन िहरययं िब द सपु णः। सूय भान ु मृतथु ा
वसान पिर य ं मेध मृो जजान।।
 9.7.11 अ ु रेत िशिये िवप ेज पृिथा मिध य भवू । अिर  े ं मिहमान ं
िममान किनि वृो अ रेतः।।
ु ा वसान ूय भान ँ ु य ो दाधार। सहदा शतदा भूिरदावा
 9.7.12 अय सहा पिर य
धता िदवो भवु न िवपितः।।
 9.7.13 नाके सपु ण मपु य त दा वेनो अच त ा। िहरयप  ँ वण तँ
यम योनौ शकुन ं भरु यम ्
ु ।।
ु ािन। वसानो अ सरु िभ
् ा िब दायध
 9.7.14 ऊ गव अिध नाके अा-ङिच
श े क  3ण नाम जनत ियािण।।
 9.7.15  मु  मिभ यिगाित पय ृ च सा िवधमन।् भान ु श
ु े ण शोिचषा
चकान ृतीय े चे  रजिस ियािण।।-

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 138


 अथ नवमपाठक तृतीयोधः। एकिवशोायः।

 थमः खडः।।
(1 9) 1 – 4, 5 (1 – 2), अितरथ ऐः 5 (3), 6 (3), 8 (1, 3) पायभु ाराजः 7 (1 –
2) शासो भाराजः 9 (1) यज ऐः 9 (2 – 3) गोतमो रागणः 4 (3) 6 (1 – 2) - ? 7 (3)
........ 8 (2) ...........।। 1, 2 (2 – 3), 3 – 4, 5 (2) 6, 7, 9 (1) इः 5 (2) इो मतो वा 2
ु भूिम – कवच –
(1) बृहितः 5 (1) अा देवी, 5 (3) इषवः 6 (3) (सामािशषः) य
ाणािदतयः 8 (1, 3 (सामािशषः 1 वम – सोम – वणाः, 3 देविण) 9 सोमावणौ।
(2 – 3) िवे देवाः 8 (3) ......।। 3।। 1 – 4, 5 (1), 6 (1) 8 (1) 9 (1 0 2) िपु 5् (2 – 3),
6 (2) 7 (1 – 2 ), 8 (2) अनु पु 6् (3) पिः 9 (3) िवरााना 7 (3) िवराज जगती
् 8 (2 )
 9.8.1 आश ु िशशानो वृषभो न भीमो घनाघन ोभण षणीनाम।् सनो िनिमष एकवीर
शत सेना अजय ाक िमः।।
े  िजनु ा य
 9.8.2 सनने ािनिमषण ु ारेण वनने  धृनु ा। त िदेण जयत त हँ
यधु ो नर इषहु ेन वृा।।
 9.8.3 स इषहु  ै  िनषििभ वशी सा स यधु  इो गणने । ससृिज ोमपा बाश ु
3धा ितिहतािभ रा।।
ु ा जय
 9.8.4 बृहते पिर दीया रथने र ोहा िमा अपबाधमानः। भ ेना मृणो यध

ाक मेिवता रथानाम।।
 9.8.5 बलिव ाय िवर वीर हा ाजी सहमान उः। अिभवीरो अिभसा सहोजा

ज ै िम रथ मा ित गोिवत।।
  म मृण मोजसा। इम सजाता अन ु वीरय
 9.8.6 गोिभद ोिवदँ वबा य

िम सखायो अन ु स रभम।।
  ु िरः। वन पृतनाषा डय
 9.8.7 अिभ गोािण सहसा गाहमानो दयो वीर शतम ु ो
ु ।ु ।
3 ाक सेना अवत ु  य

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 139


 9.8.8 इ आसा ेता बृहित दि णा य  परु  एत ु सोमः। देवसेनाना मिभभतीना

यीनां मतो यम।।
 9.8.9 इ वृो वण रा  आिदानां मता शध उम।् महामनसां भवन
ु वाना

ोषो देवाना यता म ु दात।।
ु ा- ु नां मामकानां मनािस। उ ृह ािजनां वािजना- ु
 9.8.10 उषय मघव ायध
थाना यताँ य ु घोषाः।।
ृ षे ु ज
 9.8.11 अाक िम मत े ाकँ या इषव ा जय।ु अाकँ वीरा उरे

भवा उ देवा अवता हवषे ।।
 9.8.12 असौ या सने ा मत परेषा मिे त न ओजसा धमाना। ता ूहत तमसा पतेन

यथतै षे ा मो अ  जानात।।
 9.8.13 अमीषा ि ं ितलोभयी गृहाणााे परिे ह। अिभ ेिह िन दह  ु शोकै 

रने ािमा मसा सचाम।।
 9.8.14 ेता जयता नर इो व शम यत।ु उा व  ु बाहवो नाधृा यथा सथ।।
 9.8.15 अव सृा परा पत शर े सिशते। गािमा  प मामीषा  
नोिषः।।
 9.8.16 का पु णा अन ु येना ृाणा म मसा व ु सेना। मषै ां मोघहार ने
ु य
वयाेना ननस ्
ँ  ु सवान।।
 9.8.17 अिमसेनां मघव ा छयु ती मिभ। उभौ ता िम वृह ि दहतं ित।।
 9.8.18 य बाणा ति कुमारा िविशखा इव। त नो णित रिदित शम यत ु
िवाहा शम यत।ु ।
 9.8.19 िव र ो िव मृधो जिह िव वृ हन ू ज। िव म ु िम वृह िमािभदासतः।।
 9.8.20 िव न इ मृधो जिह नीचा य पृततः। यो अा अिभदास धर मया तमः।।
 बा िवरौ यवु ाना वनाधृौ सु तीका वसौ। तौ य
 9.8.21 इ ु ीत थमौ योग आगत े

याा ित मसरु ाणा सहो महत।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ उरािचकम ् Page 140


 9.8.22 ममािण ते वमणा छादयािम सोम ा राजामृतने ानवु ाम।् उरो वरीयो वणे
कृ णोत ु जय ा न ु देवा मद।।


ु ाना िमो ह ु वरँवरम।।
 9.8.23 अा अिमा भवताशीषाणो हय इव। तेषाँ वो अि न
 9.8.24 यो न ो रणो य िनो िजघासित। देवा  सव धूव ु  वम ममार

शम वम ममारम।।
 9.8.25 मृगो न भीम कुचरो िगिरा परावत आ जगा पर
 ाः। सृक सशाय पिव िम

ित मँ िव शू ािढ िव मृधो नद।।
 9.8.26 भ णिभ णयु ाम देवा भं पयेमा िभ यजाः। िरै रै ु ुवास निू भ
े िह देविहतँ य दायःु ।।
शम
 दे ाः। ि न ा अिरनेिम
 9.8.27 ि न इो वृवा ि न पूषा िवव
ु ॐ ि नो बृहि त दधात।।
ि नो बृह ित दधात।। ु
।। इित नवमपाठक तृतीयोधः, नवमपाठक समाः।। 1 – 3।।
।। इेकिवंशोायः।। 21।।

।। इरािचक माः।।
।। इित सामवेदसंिहता समाा।।
अथ कृ ितगानम ्
 आेय ं पव
।।िवािमः गायी सिवता।।

ओम।् भूभवु । तिवतवु रेयं भगदवे  धीमिह। िधयोयोन चोदयात।।

् परमेी जापितः गायी सिवता।।


 गायम।।

् तिवतवु रेिणयोम।् भागदवे धीमाहीख़। िधयोयोनचो1212।


 ओम3।

िहम(ि)आख़। ् पवािण-6। माा-3।। (िख)
दायो। आ345।। दीघम-6।

ू म)्
(इित कृ ितसगानाभूतं गायां थमं गानं संपण

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः अथ कृ ितगानम ् Page 141


 अथ थम पाठके थमोः
 अथ थम खडः

 पकः।। गोतमो गायिः।।

ओाइ।। आयाही3वोइतोयाख़इ। तोयाख़इ। गृणानोह। दातोयाख़इ। तोयाख़इ।।


नाइहोतासा23।। ा2ग़इबा234औहोवा।। ही234षी।। ◌दी-7। प-9। मा-9।। 1 (झो)
1।।

् कयपो गायिः।।
 बिहम।।

अआयािहवी।। तयाइ। गृणानोहदाता23याइ। िनहोता सि बहा23इषी।।


बहा2ग़इषा234औहोवा।। बहग़3षी2345।। ◌दी-9। प-6। मा-6।। 2 (तू)
2।।

 पकः।। गोतमो गायिः।।

अआयािह। वा5इतयाइ।। गृणानोहदा1ता3ये।। िनहोग़ता234सा।।

ा23इबा3। हा234इषो6" हाइ।। ◌दी-4। प-6। मा-6।। 3 (तू) 3।।

2-1. सौपणम, ् सपणः


ु ् िवमनाः गायिः।।
वैमनसम।।

मये ानाम।् माइ।। य ानाहोता। िवेषाहा23इता।। देवभै ा23इमा। नषु ज


े ना।
औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-12। प-9। मा-6।। 4 (झो)
4।।

् (बृहदाेय,ं बृहासौरम)।
3-1. बृहाराजम।। ् भराजो गायिः।।

् वृणीमहाइ। होतारां23वी। वेदसाम।।


अिताम।। ् अया23 ा। आ। औ3होवा।।
ु तमु ।् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
ास ◌दी-6। प-11। मा-5।। 5 (कु)
5।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 142


् याणां तु िषः गायिः।।
4-1. ौतषािण ीिण ौतषम।।

अिवृा।। णा2ग़इजा234औहोवा। घा234नात।् िवणिु वपयाज़2।


ओइसिमा23शू।। ायातः। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-4। प-9। मा-6।। 6 (धू) 6।।

4-2. अिरौहोवाहाइ। वृाणी।। जाा3नात।् औहो3वा3। िवणा234ू।

ओइवोइपय़याख़।। समाये3ग़। धा2ग़शू234औहोवा। याता2345।।

◌दी- 4। प-9। मा-7।। 7 (धे) 7।।

4-3.  ओी।। वृािणजनात।् औहौहो234वा। िवणिु वपया। औहौहो234वा।।


ु या। औहौहो234वा।। हो5तो6" हाइ।।
सिमश ◌दी-4। प-8। मा-3।। 8 (िद)
8।।

् उशना िवराायिः।।
5-1. औशनम।।

 ेवं ा।। अता23इथीम।् ौषिे मम।् इवा23याम।।


् अाइरा3था3म।।

नावा23हा343इ।। दा234यो6" हाइ।। ◌दी-2। प-7। मा-9।। 9 (धे)
9।।

् िशरीषो उशना गायिः।।


5-2. शैरीषम।।

ेवं ः। ओहाइ।। अता23इथीम।् षु ाइिमाग़3म।् इवा2ग़ा234याम।।


् औहो1इ।
् ना23वे3। दा345यो6" हाइ।।
अेराथा23म।। ◌दी-3। प-9। मा-10।। 10 (ढौ)
10।।

् उशना िवराायिः।।
5-3. औशनम।।

 ेवं ोहाउ।। अितथाइम।् षु िे मिमवा23याम।।


् अाये3। रा2ग़था234 औहोवा।।

नविे दया2ग़345म।। ◌दी-6। प-6। मा-7।। 11 (कू ) 11।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 143


् (संवगः) साकमः गायिः।।
6-1. सांवगम।।

ोया।। ेमहोिभः। पाहोइवी3ा। ाअराते ।। उताा1इषाख़।। म।


इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-9। मा-7।। 12 (झे) 12।।

् साकमः गायिः।।
6-2. वाम।।

ांोअेम। हो6भाइः।। पािहिवाऔ3हो। ाऔ3हो। आराते। उताा1इषाख़।


मता2ग़या234औहोवा।। ा2345।। ◌दी-6। प-8। मा-9।। 13 (गो) 13।।

् वः गायिः।।
7-1. शौनशेपम।।

ू 3वाणा6इताइ।। अइेतरागाख़इरा।। एभाख़इवा।। सया23हाग़343इ।।


एषू 
234भो6" हाइ।। ◌दी-5। प-5। मा-8।। 14 (ङे )
14।।

् शौनशेपः गायिः।।
7-2. शौनशेपम।।

ु होणाइताइ।। अइेतरा1गी3रा।। एिभग़वा234ा।। सया23हाग़343इ।।


 एषू वौ
234भो6" हाइ।। ◌दी-4। प-5। मा-6।। 15 (नू)
15।।

8-1. वाे े।। वो गायिः।।

आतवे ाः।। मनोयमत।् परमात।् िचधा23ात।।


् अाइ ा ग़3ा ग़3।। मयोवा।
गा5इरो6" हाइ।। ◌दी-4। प-7। मा-7।। 16 (थे)
16।।

् कवः गायिः।।
8-2. कावम।।

 आतवे ोमनोयमत।् ऐयाहाइ।। परमािधादयै ा23होइया।।


अेांकामयऐया23होइया।। िगरा। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 144


◌दी-4। प-9। मा-7।। 17 (जू)
17।।

् अिः गायिः।।
9-1. अेराषयम।।

ू ा6रादधी।। आथवा। नाइः। अय़मा2ग़ा234ता।। मू234। वा234इा।


ामेप
वोवा। घा5तो6" हाइ।। ◌दी-5। प-8। मा-4।। 18 (वी)
18।।

् (वोनूपो वा) वाः। गायिः।।


10-1. वाम।।

 अिे ववदाभरो। वाहाइ।। अमूत3याइमहे। ओ। वा3ग़हाइ। ओ।

वा3ग़हाइ।। दाइवो1िहयाख़। ओ। वा3हाइ। ओ। वा3ग़हा3ग़इ।। सा2ग़इना234औहोवा।


षे 1।। ◌दी-6। प-14। मा-9।। 19 (घो) 19।।

 अथ ितीयः खडः

् सांवगः। अिः गायिः।।


11-1. सांवगम।।

नमौ। होाइ।। ओजसा3इ। गृणा2ग़ा234इदे। वाकृय़याख़।। अमाये3।।


आ2ग़मा234औहोवा।। मदग़या2345।। ◌दी-3। प-8। मा-6।। 20 (डू) 20।।

् िवमनाः गायिः।।
12-1. वैमनसम।।

् हवाहाम।् अय़मा2ग़ा234याम।।
ता3ो3िववेदसाम।। ् यािजम।् ऋ।
जसे3ग़हाइ।।

िगरा। औग़3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-10। मा-6।। 21 (णू)


21।।

् ाभो गायिः।।
13-1. ाभम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 145


ू । दाइिदशतीहिवृ । तओइयय़यख़
उपाजा।। मयोज़2िग। रओइ यय़यख़ ू ।। वायोरा23नी।।
् अा3ग़गावा2345।।
कयाग़3ा5इरा656न।। ◌दी-6। प-8। मा-10।। 22 (गौ)
22।।

् ौम।् ो
13-2. ौीयम।। ु गायिः।।

उपाजामा6योिगराः।। दाइिदश। ताइः। हय़वी2ग़ा234ा।। वायोरनाहाइकाया।।


ाइरा।

औहो234वा।। ईडा।। ◌दी-8। प-8। मा-7।। 23 (धे)


23।।

् िवािमो गायिः।।
14-1. वैािमम।।

् नामोख़भाराख़।।
 उपाा23ेिदवेिदवाइ।। दोषाख़वााख़। िधयावयम।।

तयेमा23सा343इ। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-4। प-7। मा-5।। 24 (थ)ु


24।।

15-1. जराबोधीये े।। योरिगायी ः।।

जारा। बोधाख़बोधाख़। तििवाइ।। िवशवे ाइशेख़।। य ा23। याया ग़34 औहोवा।।



ोमायशीकाम।। ◌दी-7। प-7। मा-4।। 25 (छी) 25।।

15-2.

 जराबोधोवा।। ताििवाइ। िवशाइवा2ग़3इशे। यि याया। ोमाय़ा23" या। ।


शीको345इ।। डा।। ◌दी-5। प-4। मा-4।। 26 (वी) 26।।

् मतो गायिः।।
16-1. मातम।।

् गोपीथा। या। ाया234साइ।। मि। आ। ाआगहा।


िता23ामराम।।
औग़3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-5। प-10। मा-5।। 27 (म)ु 27।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 146


17-1. भागवे े।। वारवीयम।् योः भृगःु शनु शेपो वा गायिः।।

 आा। औहो234वा। नाा। औहो234वा।। वारवंवा। आा। औहो234वा।।


् आराणाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।।
नमोिभाजाम।।
◌दी-7। प-12। मा-3।। 28 (िछ) 28।।

् वाअिमोभाइः। साज। तमारा34।


17-2.  अावारवाम।।

औहोवा।। इहा234हाइ। औहो312 ग़। या234औहोवा।। णा2345म।।

◌दी-7। प-9। मा-7।। 29 (भे)


29।।

17-3.

अाऔह ोहाइ।। वाराग़वा234ाम।् वाा234हाइ। अाइमा34। औहोवा।


इहा234हाइ। उग़वा234भी।। साज। तामय़रा34। औहोवा।। इहा234हाइ।
औहो3ग़1234। णाम।् एिहया6हा। हो5इ।। डा।। ◌दी-9। प-16। मा-10।। 30 (तौ) 30।।

18-1. सामेु े।। समु  वासो वा। औवः योरिः गायिः।।

औवभृगवु त।् ओहाइ।। शू234चीम।् आवान। वदाख़वाख़इ। वओइ ।।


अाख़इसमख़ ु । वाससा31उवा2345।।
ू ।। समओ ◌दी-2। प-9।
मा-9।। 31 (झो) 31।।

18-2. (वैधारया ऋिषवा)

औवभृगवु िचम।् ए5। शच ् आवान। वदा23वाइ। वा23इ। वए।।


ु ीम।।
अाइसा3मू।। समू23। समएु 3। ा2ग़वा234औहोवा।। ससा3मे2345।।
◌दी-4। प-12। मा-8।। 32 (थ ै) 32।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 147


् आसंगः अिः गायिः।।
19-1. असंगम।।

अििमानोमनसौ। हौहोवाहाइ।। िधयसचते मौ। होढ़3हा3। हो234ितयाः।।


अाये3ग़म।् आ2ग़इध
ं ा234औहोवा।। िववभी2345।। ◌दी-8। प-8। मा-6।।
33 (डू) 33।।

् जापितगायिः।।
20-1. िनधनकामम।।

् परोयाख़िदताइ।। िदिव। होइ।


 आिदा5रेतसाः।। ोितपयिवासाख़राम।।
होइ। औहोऔहोवा2345हाउ।। वा।। ◌दी-8। प-8। मा-7।। 34
(डे) 34।।

 अथ थमपाठके ितीयोधः
 अथ तृतीय खडः


21-1. स ैिु तािन।। याणां िसिु ायिः।। (ारं स ैिु तम)।

् आराणाम।् प
ृ ााम।।
अिंवोवध ु तामौ। होवा3ग़हाइ।। आाख़नाे 23।।
सहो234वा। ा5तो6" हाइ।। ◌दी-5। प-7। मा-
4।। 1 (फी) 35।।

21-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 148


अिंवा6ए।। वृधाम।् अराणा
ु तममाख़हो1इ।। ना23े।
सहाा2345ता656इ।। ई234ती।। ◌दी-3। प-6। मा-4।। 2 (दी)
36।।


21-3. ऐडं सधिु तम।।

अिंव। ओहाइ।। वृधा23ाम।् अराणा ् अानो234हाइ।।


ु 1ता ग़3माम।।
साहा3हा। ता। औ3ग़होवा।। हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-10। मा-6।। 3 (णू)
37।।

22-1. हरसी े।। योरिगायिः।।

आा ग़ओ234 वा।। ित मेन3ग़शो। चाइषा ग़ओ234 वा।। यासा ग़ओ234 वा।।
वाइािया। ाइणा ग़ओ234वा।। अिनज़2 वसतेरय ्
 ी1म।। ◌दी-3। प-7। मा-
8।। 4 (ठै ) 38।।

22-2. ओहा। ओी।। ता234इ मे। नाशोग़चा234इषा।


् या234इणाम।।अ
यसा2ग़ा234इाम।िन ् िनज़2ग़। वसा2ग़ता234 औहोवा।।

रा234यीम।। ◌दी-3। प-9। मा-9।। 5 (ढो)
39।।

् वामदेवो गायिः।।
22-3. इहवामदेम।।

अिि मेनशोिचषा। इहा।। यसििणाख़म।् इहा।। अिनवसताख़इ। इहा3।।


रा234यो6" हाइ।। ◌दी-4। प-7। मा-3।। 6 (िथ)
40।।

् यमो गायिः।।
23-1. यामम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 149


् इयथे बा23।।
ु ा234नाम।।
अाइमृय़डा2ग़। महाआ234सी।। अयआदा2ग़इ। वय

िहरा3सा5" दा656म।। ◌दी-2। प-6। मा-6।। 7 (चू)
41।।

् यमो गायिः।।
23-2. उरयामम।।

े ड
अम ु नम।् ओहा3ग़ओहा।। इयथे ा23ब।।
ृ महाअिस। ओहा3ओहा।। अयआदवे य

िहरा3सा5" दा656म।। ◌दी-7। प-6। मा-6।। 8 (चू)
42।।

् अिगायिः।।
24-1. रा ोम।।

अरे ा3 ाणोअहसा।। ितदेविरषा23ता।। तपाइा23इरा।। जरोदा23हा343।


ओ2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-6। मा-6।। 9 (पू)
43।।

् अिगायिः।।
25-1. रा ोम।।

ू 3ािहयते वा।। अासोदवे साधा23वा।। अरंवा23हा।। ितयाशा23वा343।


 अये 
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-8। प-6। मा-3।। 10 (िट)
44।।

् िवमना गायिः।।
26-1. वैमनसम।।

ु म।् धाइ। माहेवा234याम।।


िना। हो3इ। न। ि या।। वाइपताइ। म ् सवो
ु हाइ।।
रामाओ234वा। हो5तो6" हाइ।। ◌दी-3। प-11। मा-9।। 11 (टो)
45।।

् अिगायिः।।
27-1. अेः आषयम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 150


् पातीख़पाथख़। िवयाअयाम।।
 अिमूधादी6वककू त।। ् आपाख़राइताख़।।
िसिजा23ता ग़343इ। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-3। प-7।
मा-6।। 12 (ठू) 46।।

28-1. सोमसाम।। सोमो गायिः।।

इममूष।ू । माा234काम।् सानीख़होइ। गायाख़हो। ा23साम।।


् आख़
े होइ।
दाइवाख़हो।। षु ावो23चाग़343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-1। प-10। मा-7।। 13 (ङे )
47।।

् गोपवनो गायिः।।
29-1. गौपवनम।।

तंागोपा।। वानो2ग़गा234इरा। जनाइदा। य़या2ग़ा234इरा।। सपौवाग़ओ234वा।


् हो5इ।। डा।।
कौवाग़ओ234वा।। धु ी5हवाम।। ◌दी-2। प-9। मा-8।। 14 (झ)ै 48।।

् सूयवा वा वसरोिचवा
30-1. सौयम।। ु गायिः।।

् दधा23त।।
पय। होइवाजा।। पताइका1वीख़। आिहा। नायय़मीख़त।। ्
रा2ग़ा234औहोवा।। िनदाशषु े 2345। ◌दी-5। प-8। मा-6।। 15 (बू) 49।।

् सूय गायी सूयः।।


31-1. सौयम।।

 ।् ओहाइ।। जा। तय़वे 2ग़दा234साम।् देववं हा। तीके ता234वा।। दा234शहाइ।।


उम
वाइायसू। याम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-4। प-12। मा-8।। 16 (थ)ै 50।।

् किववसरोिचगायिः।।
32-1. कावम।। ु

् उपा23। ू2ग़हा234औहोवा।। सधमाणमरे।। देवाम।।


किवमीम।। ्
अमीवचाता23ना ग़343म।् ओ2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-8। मा-5।। 17 (ज)ु 51।।

् कापीतं वा समं
33-1. काशीतम।। ु वा। पारावतो (पारावितवा) गायिः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 151


शोदवे ीः।। अिभा23या34इ।। शोभवा।। तपु ीता23याग़34इ।। शंयोरभी।। व।
तू2ग़। ना234। औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-7। प-10। मा-3।। 18
(ि व) 52।।

् पारावतो गायिः।।
33-2. काशीतोरम।।

वा ग़3हो234इ। शोदवे ी। अिभयाइ।। वा3हो234इ। शोभव। तपु ीतयाइ।।


वा3ग़हो234इ। शंयोरिभ। वनु ाः।। वा3हो2ग़। वा234औहोवा।। ऊ234पा।।
◌दी-8। प-12। मा-8।। 19 ( व)ै 53।।

34-1. मनाे े।। योगतमो (गोरािरसो वा) गायिः।।

 कानू1ना2ग़म।् परीणा234सी।। िधयोिजा2ग़। िससा234ताइ। गोषाताया23।।

ा2ग़ता234औहोवा।। उपग़।् गी234रा।। ◌दी-5। प-8। मा-6।। 20 (ब)ु 54।।

34-2. गौरािरस साम।। गौतम मनां वा मनाोरं वा।।

ओहोइ3ग़वा23इ। वए। कनूनां3ग़पा3रीणिस।। ओहोइ3ग़वा23इ। वए।


िधयोिजा3ग़सी3सताइ।। ओहोइ3ग़वा23इ। वए। गोषाताय।।
ता3इगा5" इरा656।। ◌दी-12। प-10। मा-13।। 21 (िञ)
55।।

ु खडः
 अथ तरीय

35-1. उपहवौ ौ।। योभराजो बृहिः।।

य ाय ा।। वोअया3ग़इ। िगरा2ग़िगरा3ग़4। हाहो3ग़इ। चाद ा234साइ।


् ियिाम।् नशिसषाम।।
ं ा। तावे 1दासाख़म।।
ाज़2वयममृतज ् एिहया।
औहौहो2345इ।। डा।। ◌दी-
8। प-12। मा-8।। 22 (ठै ) 56।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 152


35-2.

य ाय ा। होइ। वो3ग़यए34। िहया।। िगरािगरा। चा2ग़द साइ। ावयाम।् अमत
ृ ज
ं ा3ग़।
् ियि ाम।् नशिसषाम।।
तवे 2ग़दा234साम।। ् एिहया। औहो2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-14। मा-8।। 23 (घ)ै 57।।

् ीग
35-3. ौीगवम।। ु बृु हिः।।

या ाया ाख़। वोअायाख़इ।। गाइरागाइराख़। चादय़ ासाख़इ। ावायाख़म।् अमृतज


ं ा3ग़।
् ायाइाख़म।।
तवे 2ग़दा234साम।। ् नाशय़सा23इषाग़343म।् ओ2345इ।। डा।।

◌दी-2। प-11। मा-12।। 24 (चा) 58।।

् (भराजः) अिवानरो बृहिः।।


35-4. य ाय ीयम।।

य ा5य। ा3वो3ग़ायाइ।। गाइरािगरा। चा3ग़दा ा3ग़साइ। ाज़2ग़वयममृतम।्

् ायिशा2ग़िसषाउ।। वा345।।
जाता23वा। िहाइ।। दा3साम।।

◌दी-3। प-10। मा-7।। 25 (णे) 59।।

् कृ तयशाः बृहिः।।
36-1. कायशम।।

पािहनो ग़3अएकया।। पािहयतु । िताया1याख़। पािहगीिभिसृिभः। ऊजाा1ताख़इ।।


पािहचतौढ़3। हो ग़3वा।। सृिभवा23सा343उ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-4। प-10। मा-6।। 26 (नू) 60।।

् नृमध
36-2. नामधम।। े ा (भराजः) बृहिः।।

पािहनोअएकया6ए।। पा। होइ। उ। ता। िताया3ग़या। पाहो2ग़इगा234इभ।


ताइसृिभ।। ऊजााता। औहौहो234वा। पा234िहहाइ।। चतासभ
ृ ा। औहौहो234वा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 153


वा234साउ। एिहया6हा। हो5इ।। डा।। ◌दी-11। प-17। मा-12।।
27 (चू) 61।।

् कृ तवेशो (भराजः) बृहिः।।


36-3. कावेशम।।

पािहनोअए। कया3। पा234। िहयतु िती। याया।। पािहगीिभिसिृ भजाम।् पा3ताइ।।


पाहोइचाग़3ता3ग़4। हाओवा।। सृिभवसो।। उपा2345।।

◌दी-11। प-11। मा-6।। 28 (कू ) 62।।

37-1. पृि।। भराजो बृहिः।।

ु ाइणदेवशोिचषा। भराा1जे23। होवा3ग़हाइ। सिमधानः।


े िचिभहाउ।। श
बृहाी23रअ
यािवय़िया23। होवा3ग़हाइ।। रेवाा1वा23। होवा3ग़हाइ।। कादीिदिह। इडा23भा343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-13। मा-8।। 29 (जै) 63।।

37-2. पृि।। भराजो बृहिः।।

ु ाइणदेवशोिचषा। भराा1जे23। ओढ़3वा। सिमधानः।


बृहिरेअिचभी6रे।। श
यािवय़िया23। ओढ़3वा।। रेवाा1वा23। ओढ़3वा।। कादीिदिह। इडा23भा343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-13। मा-4।। 30 (जी) 64।।

38-1. उरोरािरस साम।। उबृहिः।।

ु रय
ेआ23ेातहाउ।। ियाससू ्
 । यारो1या234इ। मघवानोजना। ना3ग़म।।
ऊवय़या23हा।। तगोनाज़2म।् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-10। प-10। मा-7।। 31 (मे) 65।।

39-1. पौमे े।। योगतमो बृहिः।।

ज़ े 2वर स। अोषा1इवाख़न।्


े िरतिवपित। औहोवा। एिहया। हाउ।। तपानोद
अज

गाहपता3इ। माहाआ234सी।। िदवाः। पायौवाओ234वा।। हा3ग़हाइ। रो5णयूः।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 154


हो5इ।। डा।। ◌दी-6। प-14। मा-12।। 32 (घा) 66।।

39-2.

े िरतिव। पती3। ता234। पानोदवे र। सा।। तापानोदवे र सो। अोषी3ग़वान।्


 अज
ू 2345।। ओ4हा। हहाइग़।
गृहपताइ। माहाआ234सी।। ओ4हा। हहाइग़। िदवाय
ू 2345।। ओ4हा। हहा3ग़43इ। ओ2345इ।। डा।।
रोणय

◌दी-9। प-19। मा-11।। 33 (ध) 67।।


40-1. माडवे े।। जमदिः योमडुबहिः।।

अिे ववाहाउ।। ा3षा3सा। चाइा3ग़हाइ। राधो3हा3ग़इ।


अमा2ग़ता234या। आदा1शषु ख़ ् अाहोइ। दा23इवा।।
ू 1वाख़म।।
े । जातवेदः। वहात
ू 2345।।
उष। बू2ग़धा234औहोवा।। ववे स ◌दी-7। प-13। मा-11।। 34 (ज)
68।।

40-2. िवदावसिनधनम ।् माडवम।।

अिे ववषासा।। िचराधोअमाज़2ितय। आदा1शषु ख़ ्


ू 1वाख़म।।
े । जातवेदः। वहात
ू 2345।।
अादा23इवा।। उष। बू2ग़धा234औहोवा।। िवदावस

◌दी-9। प-9। मा-7।। 35 (धे)


69।।

् भराजो बृहिः।।
41-1. गाथम।।

ा23िऊा।। वसोराधा। िसचोदा1या23। आारा234या। मे।


रथाइरासा3इ।। वीदागा234धाम।् तच
ु ा23हाइ।। तनु ा। औ3ग़होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-2। प-12। मा-7।। 36 (छे) 70।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 155


 अथ ितीयपाठके थमोधः

42-1. उभयत ोभम गौतमम ् गोतमो बृहिः।।
।।

हाउिमथाअिसहाउ।। आे ातः। ऋताकय़वा234इः। हाहोइ। ांिवासिमधा।


नादीिदवा34। हाहोइ।। आिववासा34। हाहो3।। ितवो234वा। धा5सो6" हाइ।।

◌दी-11। प-11। मा-10।। 1 (कौ) 71।।

् गोतमो बृहिः।।
42-2. गौतमम।।

 ंा6मे।। इ3थायासा ग़इ। आ234सी। आे ातः। ऋताकय़वा2ग़इः। का234वी।


ािासिमधा। नादीिदवो। दा234इवा।। आिववासा23हा।। ितवेधा23सा343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-8। प-13। मा-9।। 2 (डो) 72।।

ु ाम।। अिबृहिः।।
43-1. आय

ृ म।् एग़34। रया345इम।।


आनोअवे योवध ् पावग़3काश
य़ सा23याम।् रााचनउपमात।े
् सनु ाइताइसू3हाइ।। यशराम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।।
पूय़हृ ाख़म।।

◌दी-9। प-11। मा-12।। 3 (ता) 73।।

44-1. हरसी े।। योरिबृहिः।।

योिवा3दायतवे सू।। होताख़माोख़। जनानाम।् माधोख़नापाख़। ाथमा।ै ।


ाोख़माया23। तवु ो234वा। ा5यो6" हाइ।। ◌दी-7। प-8। मा-2।। 4 (जा) 74।।

44-2.


योिवादयतेवसहाउ।। होताख़माोख़। जनानाम।् ओवा। ओवा। माधोख़नापाख़।
ाथमा।ै ओवा। ओवा।। ाोख़माया23। तवु ो234वा। ा5यो6" हाइ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 156


◌दी-8। प-12। मा-3।। 5 (िठ)
75।।

44-3. दैघवसे े।। योदघवा बृहिः।।

 योिवादयतेवोहाओहा6ए।। होताज़2मोजनाज़2नाम।् ओढ़3हा। ओढ़3हा3ग़ए34।।


मधो3ग़4नपा।। ाथ। मानायाइ। ओढ़3हा। ओढ़3हा3ग़ए34।। ो34माया3।।
तवु ो234वा। ा5यो6" हाइ।। ◌दी-13। प-12। मा-7।। 6 (ठे ) 76।।

44-4.

् माधो1नापौ। वाग़32।। ाथमा।ै


 योिवादयतेवसू6ए।। होतामोजनानाम।।
ाो1मायौ। वाग़32।। य।े इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-12। प-11। मा-3।। 7 (िच) 77।।

 अथ पम खडः

45-1. आेय े े।। योरिबृहिः।।

एनावोअिामसा।। ऊजनपा। तामा1वेख़। ायेितमरितम।् सवा ्


ु ा1राख़म।।
िवाा1ख़।। ताममृतम।् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-10। मा-5।। 8 (ङु ) 78।।

45-2.

एनावोअिमसाहाउ।। ऊजनपा। तामा1वे23। हाउ। ायेितमरितम।्


ु ा1रा23म।् हाउ।। िवाा123। हाउ।। ताममृतम।् इडा23भा343।
सवा
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-13। मा-9।। 9 (जो) 79।।

45-3. मनाे े।। योगतमो बृहिः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 157


एनावोअिमे 5नमसा।। ऊजनपातमाव।े ा23याम।् चाइितम।् आरितम।्
् िवाा1ख़।। ताममृतम।् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
ु ा1राख़म।।
सवा
◌दी-8। प-11। मा-8।। 10 (टै) 80।।

45-4.

 एनावोअिमसो। जोनपोवा।। तामाव।े ा23याम।् चाइितम। रा23तीम।् रम।।



िवा23।। ताममृतम।् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-7। प-12। मा-7।। 11 (छे) 81।।

् देवराड ् (गौतमः) बृहिः।।


46-1. दैवराजम।।

ु तषृ ।ू । सांामतासः। इा23ताइ। आतोहंवह। साइ।


शेषवे ना5इषमा

हय़वी2ग़ा234ा।। आिदेवाइ।। षरु ाजा23सा343इ। ओ2345इ।। डा।।


◌दी-8। प-10। मा-8।। 12 (णै) 82।।

47-1. गािथनाम।। कौिशको गािथः बृहिः।।


अदिशगातिवमा6ए ्
।। यािन(ि) तािनयादधु । ऊपोषजा
ु 3। हा3ग़हाइ।
् अाइ ा3। हा3ग़हा।। तनु ोिगर। इडा23भा343। ओ2345इ।।
तमािरयवनम।।
डा।।

◌दी-6। प-11। मा-8।। 13 (कै ) 83।।

48-1. बाहे े।। योबृहो बृहिः।।

अिाइ।। परु ो3हाइता। ावाणोब। िहरा3ाराइ। ऋचायािममतोाणय़ाताख़इ।।


दाइवाख़आवा23।। वरो234वा। णा5यो6" हाइ।।

◌दी-6। प-8। मा-9।। 14 (गो) 84।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 158


48-2.

अिाऔहोहोहाइ।। परु ौ ग़वाओ234वा। िहताः। ावाणोब। िहरौ ग़वाओ234वा। राइ।


ऋचौढ़3हो। यािममतोाणय़ाताख़इ।। दाइवाख़आवा23।। वरो234वा।
णा5यो6" हाइ।।

◌दी-7। प-11। मा-11।। 15 (च) 85।।

् पमीढो
49-1. पौमीढम।। ु बृहिः।।

अिमी। िडा34औहोवा।। आवसे। गाथािभशी। रशोचा23इषाम।् अिरायाइ।



पमा23इढा। तु रो।। अिू23दी। तयाइा2345द656।। द ा3या2345। ।

◌दी-9। प-11। मा-7।। 16 (ते) 86।।

् ावं वा। कणवा बृहिः।।


50-1. काणवसम।।

धु ी3। ू234। िध


ु णव। िभाइः।। देवरै ेसयावा23भी।
आसीदतबु िहिषिमोअया23मा।। ातया23वा3।। भा2ग़इरा234औहोवा।। एग़3।
रआ।।

◌दी-10। प-10। मा-7।। 17 (मे) 87।।

् िदवोदासो बृहिः।।
51-1. दैवोदासम।।


दवै ोदासोी।। देवइोनमना। अनमा23ता ृ ाइ।। तौना23का।।
। रंपिृ थविववावत

ाशमिण। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-6। प-9। मा-4।। 18 (घी) 88।।

् सत
52-1. सौतवम।। ु बृु हिः।।

अधाओव
 ा।। धवादा1इवाख़। बृहतोरोचाना1दाधीख़। आ। यौ। हौहोग़3वा।
वाधता। गाइरा1ममाख़। आजातासौ। हौहो3वा34।। हा। हाउवा3।।
तोपण
ृ ा2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 159


◌दी-6। प-13। मा-5।। 19 () 89।।

53-1. कावे े।। योः कवो बृहिः।।

् यातरॄ ा। जागा234पा। नतेअे3ग़। मषृ े 3हा3इ।


कायमानो5वनातवु ाम।।
् इहाभवु ा। औ3होवा। हो5इ।। डा।।
् यरू ा23इसान।।
िनवा2ग़ता234नाम।।
◌दी-8। प-11। मा-8।। 20 (टै) 90।।

53-2.

ू 234वाम।् ओइग़। तू234वाम।् उवाहाइ। औढ़3ग़हो31इ। यातॄरा।


एकाया।। मानो। वनात
जागा234पा। आ234पा। उवाहाइ। औढ़3ग़हो31इ।। नतआ। ा3इमषृ ा3इ।
े ान।् इहाभ
िनवा2ग़ता234नाम।् ता234नाम।् उवाहाइ। औढ़3ग़हो31इ।। यरू स ू 234वा।
भू234वा।। उवाहाइ। औढ़3ग़हो312ग़। या234औहोवा।। ऊ234पा।।

◌दी-7। प-25। मा-21।। 21 ( व)


91।।

54-1. मानवाे े।। योमनबृु हिः।।

ु 234धाइ। ोितजना। याशय़ाताख़इ। दी। दाइ। थक। वाऋय़तजा3।


िनामाइ।। मना
तऊ2ग़ ा234इता। यमा23।। ता2ग़इकृ 234औहोवा।। ा234या।।

◌दी-5। प-12। मा-11।। 22 (फ) 92।।


54-2. मानवोरम।।

े नदु धे। होवाइ।। ोितजनायशते। दाइदे1थक। वाऋय़तजा31।


होवाइ। िनामम
तय़ऊ2ग़ ा234इता।। यामा23ा3।। ता2ग़इकृ 234औहोवा।। ा234या।।

◌दी-8। प-10। मा-10।। 23 (णौ) 93।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 160


 अथ ष खडः

् अिबृहिः।।
55-1. िवणम।।

देवो3वो3िवणोदाः।। पूणािववािसचम।् ऊा1िसाख़। मपु वापण ्


ृ म।।
आिदय़ोदेख़।।

वओहत।े इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-8। प-9। मा-5।। 24 (ढु) 94।।

् बृहितबृहिः।। (णितवा)।
56-1. बाहम।।

ु नतृ ा3। अा2ग़वा234इराम।् नय।


ू 3णती।। दाइिवये। तसू
तै 
् देवा2ग़या234 ाम।।
िराधा1सा23म।। ् ना2ग़या234औहोवा।। तू234ना।।
◌दी-4। प-9। मा-8।। 25 (ध ै)
95।।

् विसो बृहिः।। (यूपो वा)।


57-1. वीम।।

ु ऊता234याइ।। ितादवे ोनसिवता। ऊवा23जा। ासिनता।


 ऊऊषण3ग़
यादय़िं जभीख़।। वाघाीख़।। वीवीख़।। यामा23हा343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-10। प-10। मा-7।। 26 (धो) 96।।

58-1. िवधसाम।। िवधा बृहिः।।

योराया5इिननीषताइ।। मतयेवसोदाशत।् सवीरा23ा। ताअउ। शिसनम।।



नासा23हा।। पोषा23इणा343म।् ओ2345इ।। डा।।
◌दी-9। प-9। मा-9।। 27 (धो) 97।।

् ऐतविबृहिः।।
59-1. ऐतवा म।।


वा।। यंप 23णाम।् िवशांदवे यता23इनाम।् अिसूेिभवचोिभवृणीमा23हाइ।
् यइध
यासाख़माइदाख़न।। ं त।े इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 161


◌दी-8। प-9। मा-9।। 28 (झो) 98।।

60-1. दोहाम।। दोहो बृहिः।।

 अयमिवु ीयहाउ।। आइशेिहसौभग। होवाग़3हाइ। रायईश


े प ।
ागो1माता23। होवाग़3हाइ।। ईशहे ा23इवॄ3। होवाग़3हा।। ाहथानाम।्

इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-10। प-12। मा-9।। 29 (फो) 99।।

् अिविसो वा बृहिः।।
61-1. समम।।

े हृ पताइः।। होतानोअराइ। ंपो23ता। वाइवा। रचाइता।


मग
औहो34वाहाइ।।

य। ाइया23सी3। होवा3ग़हाइ।। चवारा23या343म।् ओ2345इ।। डा।।


◌दी-8। प-12। मा-12।। 30 (ठा)
100।।

61-2. समे े।। योवणो बृहिः।।।

े ।ृ हा5पती।। हो234ता। नोअा234राइ। ा2ग़ो234ता।


मग

िवाग़वा234रा। चते ा3।। य ाये3।। या2ग़सा234औहोवा।। चवािरया2345म।।

◌दी-5। प-10। मा-6।। 31 (मू) 101।।


61-3. समम।।

मा3ेगहृ ापती।। होतानोअ


 र।े ा23ोता। औहो34इ। औहो। वाहाइ।
वाइवा। रचाइता। औहो34इ। औहो। वाहाइ।। य ाइयासा। औहो34इ। औहो। वाहाइ।।
चवारा23या343म।् ओ2345इ।। डा।। ◌दी-21। प-18। मा-14।। 32 (गी)
102।।

् वाो वैखानस आिग दानवो वा बृहिः।।


62-1. वाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 162


सखायाऔहोहोहाइ।। ववग़।ृ मा234हाइ। देवम
ं ता3हा3।


सऊ2ग़ता234याइ। अपापा3। तस।ु भगौ। वा3हा3इ। सूदसा234साम।।
सु त ् अनेहा23सा343म।् ओ2345इ।। डा।।
ू 23तम।।

◌दी-6। प-14। मा-10।। 33 (घौ)


103।।

 अथ सम खडः

63-1. ि ् यावािबु िः।।


ु ावाम।।

आजहु ोता।। हिवषामजयाख़ाउवाख़। िनहोतारंगहृ पितधाख़इाउवा234।।


इडा34दाइ।। नमसारातहााख़म।् सापयता। याजतंपा23। ियोवा। आ5नो6" हाइ।।

◌दी-7। प-9। मा-6।। 34 (झ ू) 104।।

64-1. ऋतषु ामणी े।। योऋतज


ु गिः।।


ओइ। िचइाइशो1णा23। ा3व थ।। ओइ। नयोमातारा1वनवा23इ।
ती3धातव।े । ओइ। अनूधायादय़जीजना23त।् आ3धािचदा।। ओइ। वव ाो1मिह23।
्  चरहे2345।।
ितया3ा5रा656न।। ◌दी-10। प-13। मा-10।। 35 (वौ)
105।।

64-2.

िचा6ए।। ए3ग़1234। िशशोणव थ। थ। िहिहिहया6हाउ। ए3ग़1234।।


नयोमातरावेितधातव।े तव।े िहिहिहया6हाउ।। ए3ग़1234। अनूधायदजीजनदधािचदा। िचदा।
ं र न।् चरन।् िहिहिहया6हाउ। वा।।
िहिहिहया6हाउ। ए3ग़1234।। वव ोमिहि तयच
एग़3। ऋतन ्
ू ।। ◌दी-16। प-20। मा-10।। 36 (ङौ)
106।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 163


् कौं वा। यमिुबिः।। (िवेदवे ाः)।
65-1. यामम।।

् तृतीयने ा। ोितषाग़3। संिवशा।।


ओ4हा। हहाइ। इदंतए। काग़3रः। ऊतएकाम।।
े नाः। तनवु ।े चा ग़रध
संवश े ी।। ओ4हा। हहाइ। ियोदवे ा। ना3र। मा343इ।
जा3ग़ना5इा"656इ।। ◌दी-7। प-17। मा-10।। 37 (छौ)
107।।

् कुो जगिः य सारिथः अिः।।


66-1. कौम।।

इमो234माम।् अहाग़ते 234जा। तावदे से 3। होइ।। रथामी234वा। संमाग़हे234मा।


े 3। होइ।।
मानीषया3। होइ।। भाही234ना। माग़ती234रा। ाससद
अाइग़सा234ाइ। माराग़इषा234मा। वायत
ं व
 ा3। हो2345इ।। डा।।

◌दी-2। प-17। मा-9।। 38 (छो) 108।।

67-1. अिवानर सामनी े।। योरिवानरिबु िवानरः।।

 मूधहोहाइ।। नंदा234इवा। अरताइम।् पृथी3ा। वैानराम।् ऋतआ। जा ग़तमीम।।


किवसाजमितथाइम।् जय़ना23नाम।।
् आसपा। ा3न। या343।
ता3दा5इवा"656।। ◌दी-6। प-13। मा-14।। 39 (गी)
109।।

67-2.

होवाइ। मूधहाइ।। नंदाइ। वा3अर। ितंपिृ था। इहोइया3। ईढ़3या। वैानराम।् ऋतआ
 ।
जातमीम।् इहोइया3। ईढ़3या।। किवसा। जा3मित। िथंजनानाम।् इहोइया3।
ईढ़3या।। आसपा। ा3न। यंतदवे ा। इहोइया3। ई2ग़। या234। औहोवा।।
ई2345।।

◌दी-13। प-25। मा-14।। 40 (ण) 110।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 164


 अथ ितीयपाठके ितीयोधः
68-1. आे े।। योरिबु िः।।

िवत।् ओहाइ।। आपोनपवतपा23ात।् उेिभरेजनयदा23इवा।।


तंािगरु त
ु योवाजया23ी।। आिजगाइवय़वा23हा3ग़। जाये ग़3।
यू2ग़रा234औहोवा।। अा2345।। ◌दी-10। प-
9। मा-9।। 1 (भो) 111।।

68-2.

हा। ययाइिदवोहाइ। िवत।् आपो। नपव। तपृ ात।।


् हा। ययाइिदवोहाइ। उाइ। िभरा।
ेग़3जन। यंतदवे ा।। हा। ययाइिदवोहाइ। तंा। िगराः। सु त
ु यः। वाजयत
ं ी।। हा।
ययाइिदवोहाइ। आजीम।् नगाइवय़वा23हाग़3। जाये ग़3। यू2ग़रा234औहोवा।।
अा2345।।

◌दी-3। प-25। मा-19।। 2 (णो) 112।।

् रौं वा। िबु िः ः।।


69-1. वामदेम।।

आवोराजा।। नम। राम।् हो। ता। राम।् स। यजाग़3म।् रोदसीयो।। अिंप।ु रा।
् िहरय। ।। पा3मव। साग़343इ। का3ग़ण
तनिय। ोरिचात।। ्
ू 5ा65" 6म।।

◌दी-4। प-18। मा-7।। 3 (दे) 113।।

70-1. वैोितषे े।। योिवोितिबु िः उषा वा।।

 इा31234इ। हाउहाउहाउ। राजासमयन। मोभीरोभी। ओभी।। या31234।


हाउहाउहाउ। तीकमातघ
ं ।ृ ताइनाआइना। आइना।। नरा31234। हाउहाउहाउ।
हेिभरीडतेस। बाधाबाधा। बाधा।। आाग़31234इ। हाउहाउहाउ। अमषु सा23मशाउ।
वाग़3।। ची2345।। ◌दी-21। प-20। मा-24।। 4 (ङी)
114।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 165


70-2.

हौहोख़। हौहोख़। हौहोइ। इरे ाजासमयनग़3मोभीख़। ओभीख़। ओभीख़।।


यतीकमातंघ
ृ 3ताइनाख़। आइनाख़। आइनाख़।। नरोहेिभरीडतेस3बाधाख़।
बाधाख़। बाधाख़।। हौहोख़। हौहोख़। हौहोइ। आिरमषु सा23मशाउ। वाग़3।।
ची2345।।

◌दी-13। प-18। मा-12।। 5 (डा)


115।।

71-1. यामे े।। योयमिबु िः।।

केतनु ा। बृहताया। ितयाइः। होइहोवाग़3होइ।। आरोदस


 ाइ। वृषभोरो। रवीताइ।
होइहोवाग़3होइ।। िदविदा। ताप माम।् उदानाट ्। होइहोवाग़3होइ।। अपामपु ा। ेमिहषो।

ववा। होइहोवाहा31उ। वा23।। देग़3। िदवा2345म।। ◌दी-11। प-19। मा-15।।
6 (घ)ु 116।।

71-2.

हा। हाऔहोग़इ। ा234के । तनु ा। बृहता3ग़। याितयी।। हा। हाऔहोग़इ। आ234रो। दसाइ।
वृषभो3। रोरवीती।। हा। हाऔहोग़इ। दी234वा। िचदा। ता3ग़प। मामदु ानट ्।। हा।
हाऔहोग़इ। आ234पाम।् उपा। ेग़3मिह। षोववा। हा। हाऔहोग़। वा234औहोवा।। एग़3।
िदवा2345म ्
 ।। ◌दी-7। प-29। मा-16।। 7 (झ ू) 117।।

72-1. मराये े।। योरािशमरायो िवराडिः।।

हाउहाउहाउ। आीम।् नरा। नरा। नरा। दीग़3िधित। िभररयो।। हाउहाउहाउ। हाा।

तु ाम।् तु ाम।् तु ाम।् जनय। तशम।।


् हाउहाउहाउ। राइ। शाम।् शाम।् शाम।्

गृहप । ितमथमु ।् हाउहाउहाउ। वा।। ई2345।। ◌दी-10। प-24। मा-26।। 8 (ू) 118।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 166


72-2.

हाउहाउहाउ। आीम।् नरा। दीग़3िधित। िभररयो। यो। यो।। हाउहाउहाउ। हाा।


तु ाम।् जनय। तशम।् म।् म।।
् हाउहाउहाउ। राइ। शाम।् गृहप । ितमथमु ।्
मु ।् मु ।् हाउहाउहाउ। वा।। ई2345।। ◌दी-12। प-24। मा-14।। 9 (ी)
119।।

 अथ सम खडः

ु वा।। जापितिबु िः।। उषा वा।


73-1. येनः जापितवा दीघायं

अबोिधया।। ाइिमधाजनाज़2नाम।् ताइधे3नूम।।


् इवायतीमषा
ु सम।् याई3वा।
वाज़2यामिु हाना।। भाना23वा।। सतेनाकम। इडा23भा343। ओ2345इ।।
डा।।

◌दी-14। प-11। मा-9।। 10 (तो)


120।।

74-1. वासम ् श
ु ।। ु ं वा। वसि
ु ुबिः।।

् महा343िपोधाम।् मूररै मूरंपराय़


ू याम।।
भज ् नया343गीिभ।
ु मा23णाम।।

ु वमणा6। हाउवा।। धना3च2345म।।
वना343िधया।। हिरम

◌दी-8। प-8। मा-7।। 11 (डे) 121।।

् पूषा ि
75-1. पौषम।। ु षू ा।।

े जतम।् तआ6ात।।
ु   अ
श ् िवष
ु पअ
े हनीौः। इय़वा23सी।।
् भात।े पू। षा3िनह। राितर।ू ितरा5हाउ"वा।।
वाइािहमायाअवसाइ। धा3वान।। ु

◌दी-9। प-11। मा-11।। 12 (त)


122।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 167


् कुिबु िः।।
76-1. कौम।।


इडामाइ।। पु दाग़3। ससिनंगो। शमहवमाना। यसा234धा। ाूननयः।
े ाताइ।। समु ा343। तीग़3। भूतहा
िवजा3वा3।। आस ु उवा।। ा2345इ।।

◌दी-6। प-12। मा-7।। 13 (खे) 123।।

77-1. कायपे े।। योः कयपिबु िः।।

होताजाता।। महाभोिवृषा23सीदात।् अपांिववताइ।। दधो23धा। याइ।


सतेु वयािसयाउ। वा।। वासिू निवध। ता2ग़। या234औहोवा।। तनू 3पा2345 ।।

◌दी-12। प-11। मा-7।। 14 (चे) 124।।

77-2.

होताजात। उवाहाइ।। माहाख़ाभोख़। वाइृषासीददपांिवय़वा23ताइ। आऔ3हो।


ु वयािसयावसू23नी। आऔ3हो। इहा।। िवधताये 3।
इहा। दाधाख़ोधाख़। याइसते
तनू 2ग़पा234औहोवा।। हिवते2345।। ◌दी-10। प-13। मा-8।। 15 (ब)ै 125।।

78-1. घृताचेरािरस साम।। घृतािचिबु िः।। इो वा।

् असराग़
साजाम।। ु 3। ा ग़शाम।् पस
ं ु कृ ाइ। ना3मन।ु मािदया।
इेवा343तव। सृतानी।। वाराव
 माना।। िववा2ग़ू234औहोवा।।
वी234शा।।

◌दी-8। प-11। मा-5।। 16 (टु) 126।।

् भराजिबु िः।।
79-1. ासाहम।।

ु तोग। िभणा234इभी।।
अरयोः।। िनिहतोजा343तवदे ा। गभइवेभृ
ु 5िभरि। एिहया6हा।
िदविे दवईोजागृय़वा23ी।। हा234वी। ा234ी। मने

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 168


हो5इ।। डा।। ◌दी-10। प-11। मा-10।। 17 (पौ)
127।।

80-1. अेव ् अििबु िः।।


 ानराेवा रा ोम।।

् नार ा। सी ग़3पृत।


अहा। वो3हा। वो3हा। सनादाइ। मृणिस। यातधु ानान।।
नासिु ज यू।। अनदु हा। सहम
 ।ू रायादा।। अहा। वो3हा। वो3हा। माताइहेा। म ु त।
दा343इ। वी3या5" या656।। ◌दी-5। प-19। मा-8।। 18
(भ ै) 128।।

 अथ अम खडः

81-1. पाथे े।। योः पथोनु बु िः।।

ु ममिगोग़3। ओइ।
आाओ234वा।। ओिज3मा। भाराओ234वा। 

ानाओ234वा।। रायपे नीज़2यसेग़3। ओइ। रााओ234वा।। वाजायपा2345म।।

◌दी-6। प-10। मा-7।। 19 (ङे ) 129।।

ु म। ामय़ीगा।
81-2. अहे ाउ।। ओिज। ामा1भारा। औहो234वा। 
औहो234वा। नोराय।े पानी1यासा। औहो234वा।। राीख़वाजाख़।।
यपोवा3ओ234वा।

था5मो6" हाइ।। ◌दी-7। प-13। मा-3।। 20 (िज) 130।।

् अिरनु बु िः।।
82-1. बृहदाेयम।।

ु ात।् ऐया343ई34या।। अििमीतमौ। होढ़3हा3। हो234ितयाः।


 यिदवीरोअन
् शमभ। ाइ। तदाग़3हा3इ।। वा3ओ234वा।।
ू ाा23। मा2ग़नू 234षाक।।
आजख़

ा2345म।। ◌दी-6। प-12। मा-9।। 21 (खो) 131।।

् यमोनु बु िः।।
83-1. यामम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 169


ेषाे 23धूमऋवतीहाउ।। िदिवसंग़3आताता3। सूरोनहीहाउ।। तु ातवू ा3म।्
कृ पापवाहाउ।। करोचा23सा343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-8। मा-9।। 22 (गो) 132।।

् अिरनु बु िः।।
84-1. बृहदाेयम।।

िह तै वश। ईयइयाहाइ।। अाइिम। ो। नापा234साइ। आऔ34हो। इयाहाइ।


ंिव। चा। षय़णे 2ग़ा234वा। आऔ34हो। इयाहाइ।। वासा ग़3उवा। प।ु ाइम।्
ु ा234सी। आऔ34हो। इयाहा। हो5इ।। डा।।
नाप

◌दी-1। प-20। मा-15।। 23 (ङु )


133।।

85-1. बृहत कौमदु  साम।। कुमु हृ दनु ुबिः।।

ातराइपू6ियाः।। िवशाव।े ता23। अितथाइः। वाइेयाी3न।्


अमा2ग़ा234याइ।। हा23होइ। मा3हो।। सइा23ता343इ।। ओ2345इ।।
डा।। ◌दी-3। प-11। मा-11।। 24 (ट)
134।।

86-1. यािहीये े।। योरिरनु बु िः।।

 यािहदा।। याइ। बृहदचिवभावा23साउ। माहीख़षाइवाख़। ियः।। ा23जा।।


उदीरा23ता343इ। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-3। प-9। मा-7।। 25 (ढे) 135।।


86-2. यािहीयोरम।।

यािहत  ।े यािहोवा।। तदयाइ। बृहदा23चा। िवभावसाउ। मिहषा23इवा।


ं द य
ियः।।

ा23जा।। उदीरा23ता343इ। ओ2345इ।। डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 170


◌दी-5। प-11। मा-7।। 26 (पे) 136।।


87-1. िवशोिवशीयम ऐडम ्
वा।। अिरनु बु िः।।

् वाजयाः। पू3ी3याम।् अिंवोज़2।


िवशोिवशोिहं( ि)वो6अितथाइम।।
रा23याम।् िहंमाइ। वा3चा3। ू234षेहाइ।। ओ। वाइ। शू234षा।। िहंमा।
ा3मा3। ा234भाइ। एिहया6हा। हो5इ।। डा।। ◌दी-7। प-17। मा-13।।
27 (िछ) 137।।

88-1. आेय े े।। योरिरनु ुबिः।।

बृहयाः।। िहभाना23वाइ। आचादवे ा। यअ


 ा23याइ। यि। ाशय़ायाख़इ।।
मतासो3दा3।। िधरोवा। पू5रो6" हाइ।। ◌दी-4। प-9। मा-6।। 28 (धू) 138।।

88-2.

बृहयोिहभाना6वाइ।। आचादवे ा। यअा23याइ। यि। ाशय़ायाख़इ।। मतासोद।।


धाइरे1पूरा। औहोवाहा34औहोवा।। वाग़3हा2345।।

◌दी-12। प-9। मा-7।। 29 (झे) 139।।

् तु वानु ुबिः।। वृहा वा।


89-1. ौतवणम।।

अगवॄ।। ा3हाा3माम।् ाइम। िमाना3वाम।् या23होइ। तु व


 ा ाइ।।
बृहा23ोइ।। आनीकया31उवाये3।। ा234ते।।

◌दी-2। प-9। मा-7।। 30 (झे) 140।।

् इोनु बु िः।।
90-1. इ ियम।।

जातपरेण3धा। इहा। मणा। इहा। यो234नीम।् योिनिमगथः।। यवृि3हा।


इहा। भवु ा। इहा। यो234नीम।् योिनिमगथः।। िपतायय3पा। इहा। ााइ।
इहा। यो234नीम।् योिनिमगथः।। ामाताम3नू। इहा। कवाइ। इहा।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 171


् योिनिमगथा2345।।
यो234नीम।। ◌दी-11। प-24। मा-
12।। 31 (घा) 141।।

 अथ दशम खडः

 अथ तृतीयपाठके थमोधः
् बृहितरनु ुबिः।। िवेदवे ाः।
91-1. बाहम।।

् अिमारभामहेग़3। होवा3हाइ। आिदंिव


 सोमराजानवं णाम।। ु सूयम।्

होवा3हाइ।। ाणा23ा3। होवा3हाइ।। बॄहाढ़3उवा3।। पा234तीम।।

◌दी-8। प-9। मा-7।। 1 (ढे)


142।।

92-1. आढवदािरसं यामं वा।। आढिवदािरानु बु िः।।

 आरोढ़ग़3हान।् आरोढ़ग़3हान।् आरोढ़ग़3हान।् इतएतउग़3दा1हाख़न।।



् भूजयोयग़3थापा1थाख़।। उामिरग़3सोया1यूख़।
िदवपृािनग़3या1हाख़न।।
आरोढ़ग़3हान।् आरोढ़ग़3हान।् आ23। रो2ग़। हा234। औहोवा। ऊ234पा।।

◌दी-12। प-14। मा-10।। 2 ( वौ)


143।।

93-1. आिसते े।। योरिसतोनु बु िः।।

े म
 रायअ ्
े हाइ।। ा। दानायसिमधीमा23ही। आइडीख़ाहीख़। महेवषृ न।।
ावाख़होाख़।। यपोवाग़3ओ234वा। था5इवो6" हाइ।। ◌दी-7। प-8। मा-
7।। 3 (जे) 144।।

93-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 172


रायाया23ेमहेाहाउ।। दानायसिमधीमा23हाइ। आइडाइाग़3हाग़3इ।
माहव ् ावाहो3ा3।। यपो234वा। था5इवो6" हाइ।।
े ा234षान।। ◌दी-8। प-7।
मा-8।। 4 (ठै ) 145।।

94-1. ाीसाम।। ानु बु िः।।

 दधेवा5यदीमन।ू । वोचेितवेतत।् पािरय़िवाख़। िनकाा।। नाइिमौवाग़।।


ई234वा। भवु ात।् औ23होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-6। प-10। मा-4।। 5
(ङी) 146।।

् अगोनु बु िः।। र ोहा वा।


95-1. रा ोम।।

।े होइग़। हरसाहरा6ए।। णािहवा2ग़इ। ता345। पा234री।।

् िनय
ु नर सो3ग़।। बा23लाम।।
यातधा ्
ु वो234वा।। री234याम।।

◌दी-6। प-10। मा-6।। 6 (ङू) 147।।

् मनरन
96-1. मानवम।। ु ु ुबिः।। िवेदवे ाः वा।


ू िरहा। ाआ23दी। ितयाउता। यजासू 23वा। रनम।।
म।े माइ।। वस

मनजा23ता ् घृतषु म।् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
म।।

◌दी-5। प-12। मा-7।। 7 (फे ) 148।।

 अथ दशम खडः

97-1. (ौतािन प) तौदे े।। योः तोद उिगिः।।

ु । । ादािशवावोचाये3। आरीरााइ। ताविदा। तोदवे शरणआ23होइ।।


 प 

महा23होये ग़3।। ो। या234औहोवा।। ई2345।।

◌दी-8। प-7। मा-8।। 8 (ी) 149।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 173


97-2.

पु ादािशवावो। चे।। आरीग़रा234ाइ। तावा234इदा।। तोदवे शर।


णयो234हाइ।। माढ़ग़3हाग़3।। िहंमाये3। ो। या234औहोवा।। ई2345।।

◌दी-8। प-11। मा-4।। 9 (ी) 150।।

97-3. दैघतमसािन ीिण।। याणां दीघतमा उिगिः।।

पु ादािशवावो। चे। चे।। अराइरा234ाइ। तावा234इदा।। तोदाा234इवा।।


शाराग़णा234या। मा3हा5ा656।। एग़31।। ◌दी-5। प-9। मा-4।। 10 (भी) 151।।

97-4.

पु ा3दािशवावोच।े । अिरर। ाइ। तय़वा2ग़ा234इदा।। तो234दा। ा234इवा।।


शाराग़णा234या। माग़3हा5" ा656।। ◌दी-3। प-8। मा-3।। 11 (िड) 152।।

97-5.

पु ा23दािशवावोचहे ाउ।। हा। औहोढ़3हा। ओ234वा। अिररेतविदा।। हा ग़।


औहोढ़3हा। ओ234वा। तोदवे शरणआ।। हा ग़। औहोढ़3हा। ओ234वा।। एग़3।
मह
 ा2345।। ◌दी-12। प-14। मा-2।। 12 (झा)
153।।

98-1. िहतौ ौ।। योः यावा उिगिः।।

् िवपांो23ती।। िषबाये ग़3।


होपे ।ू । िवयवं चो। अया23इभा। रताबहृ त।।
ा2ग़ता234औहोवा।। नवज़े 2धसे 2345। । ◌दी-7। प-8। मा-3।। 13 (िज) 154।।

98-2.

होा3इपूिवयवं चा।। अयज़े 2भरता3बॄ। हा23त।् िवपांोताइ। षी234िब।


ता3इ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 174


ना23वे3।। धाग़345सो6" हाइ।। ◌दी-6। प-8। मा-6।। 14 (गू) 155।।

ु े े।। योः जापित उिगिः।।


99-1. 

अवे ाजा5। गोमतोवा।। ईशाना। हसोयहो।। अाइदेिहजातवेदोम। हा23इ।


वाउवा।। ूिधयाख़। ए23िहया343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-11। प-11। मा-4।। 15 (की)


156।।

99-2.

अवे ाजगोिहं( ि)मतोहोहाइ।। ईशाना। हासो ग़या234हो। आे 1दाइही3। जात।


वेदा3।। मा23ही3।। ा345वो6" हाइ।। ◌दी-8। प-8। मा-2।। 16 (डु) 157।।

100-1. सदाम।। जापितिगिः।।

अये िजोअरा6ए।। देवावे य3ताइया1जा2ग़। वा3। होढ़3वा।। होतामं ः।


िवराजा1सी2ग़।। वा3। होढ़3वा। अिता23इधा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-11। मा-7।। 17 (के ) 158।।

100-2. हिवधाने े।। योः जापितिगिः।।

अ।े इया343ई34या।। यिजोअराइ। देवावे यतेख़। हौहोख़। याजाख़।


होताख़माोख़।।

िवराजा3सी।। आ2ग़। ितया34औहोवा।। ी234धा।।

◌दी-7। प-11। मा-5।। 18 (च)ु 159।।

100-3.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 175


अईया। ओवा।। यिजोअराइ। देवाा23इवा। याते 1याजाख़।। होता3उवा।।
मोिव3रा23। जा2ग़सा234औहोवा।। अितिधा2345।।

◌दी-6। प-9। मा-7।। 19 (घे) 160।।

् ोिगिरिदितवा।।
101-1. आितम।।

ज ाना।। मातभ


ृ ाइः। मेधा म ू 234वा।
ग़ ा234शा। सतायाइ। अय़या2ग़
् िचकाये3।। ता2ग़दा234औहोवा।। ऊ234पा।।
रया23इणाम।। ◌दी-4। प-9। मा-
7।। 20 (े) 161।।

् अिदितिगिरिदितवा।।
102-1. आिदम।।

् साशत
उता3नोिदवामती।। आिदित। ितयागा1माख़त।। ं ाग़3ताग़3।। मा। य।
कराओ234वा। अपा5िधाः। हो5इ।। डा।। ◌दी-4। प-10। मा-6।। 21 (नू) 162।।

् वृकजो उिगिः।।
103-1. वाकजम।।

् याजजा। तवदे सा23म।।


 ईडाइा23िहतीिवयाम।। ् चिरधूु ।। मा234म। गृभा3इ।

ता2ग़शो234औहोवा।। ची234षाम।। ◌दी-5। प-8। मा-6।। 22 (बू) 163।।

् अग उिगिः।।
104-1. रा ोम।।

 नतोवा।। ा234मा। ययाचा23ना। िरपरु ीशीतमा31उवा23। ती234या।।


योअयेज़2ददा। श"हदो"234वा।। ता234ये।। ◌दी-6। प-8। मा-3।। 23 (िग) 164।।

105-1. सौमतवम बृ् हदाेयम वा।।


् ु
सोमतिगिः।।

अपवं िृ जनम।् िरपम


ू ।् ेना2345म।।
् अाइ। राधा23या34म।।
् दिवमसत।्

पता3इ।। का23ध3।। सू345गो6" हाइ।। ◌दी-2। प-9। मा-8।। 24 (झ)ै 165।।

् अग उिगिः।।
106-1. रा ोम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 176


ु ेनवमेहाउ।। ोमावाइ। रिवताये34। ऐहीहाउहोवा। िनमाियनाः।
हाउ
तपस
 ारा234। ऐहीहाउहोवा।। ासा234। ऐहीहाउहोवा।। दहए34। िहया6हा। हो5इ।।
डा।। ◌दी-15। प-13। मा-10।। 25 (बौ)
166।।

 अथ ादश खडः

107-1. मिहीये े।। योिरः ककुबिः।।

ू ा3शो3। चा234इषाइ।। उपाऔ3हो।।


े । बृहतेश
 महा3इायगायता।। ऋताख़
ोतासो3आ3। ा345यो6" हाइ।। ◌दी-3। प-7। मा-6।। 26 (ठू) 167।।

107-2.

मिहाय। गा5यता।। ऋताख़1। ेख़। बृहाता1इशूख़। । शोचा23इषाइ।। उप।


तु ौख़।। वाइ। होढ़3वा3। सओ234वा।। ा5यो6" हाइ।।

◌दी-2। प-13। मा-6।। 27 (जू) 168।।

् अिसतः ककुबिः।।
107-3. गायीसामािसतम।।

ु शौख़। हौख़। वाख़इ।


मिहायगा। इयाग़343ई34या।। यतऋताबे हृ तेश
ु 3हो।। सोअा23या343इ। ओ2345इ।। डा।।
चाइषाख़इ।। उपा3होइ। ता

◌दी-6। प-11। मा-9।। 28 (को) 169।।

् इः ककुबिः।।
107-4. मिहीयम।।

ु शो। चा3इषाइ।।
मिहायगायत। मिहोवा।। यागायत। ऋता23ा34इ। बृहतेश
उपौहोवा3हाइ। तु ौहोवा3हा3।। सओ234वा। ा5यो6" हाइ।।

◌दी-9। प-10। मा-6।। 29 (नू) 170।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 177


108-1. वाजभृाजाभृाजाभमयं वा।। भराजः ककुबिः।।

ासो3हाइ। आे 3हाइ।। तवा31उवा23। ती234भी। सवु ीरािभरितवाजकमिभः।।


याा3हाइ। ासा23।। मोवा। वा5इथो6" हाइ।।

◌दी-9। प-10। मा-6।। 30 (ढै) 171।।


109-1. सौभरािण ीिण।। याणां सभिरः ककुबिः।।

ू 3धा3यासवु णरोवा।। देवासोदवे मराख़ताइय़धा23। हो। ा234इराइ।। देवाह।


तंग
मूढ़3हा3।। हा2ग़इषा234औहोवा।। ऊ2345।।

◌दी-8। प-8। मा-5।। 31 (डु) 172।।

109-2.

ू यासवणा
तंगध ् देवासोदाइ। वमरता23इम।् दधिराउ। वा3। दे234वा।।
ु राम।।
ाहा23।। मोवा। हा5इषो6" हाइ।। ◌दी-6। प-9। मा-7।। 32
(घे) 173।।

109-3.

् देवा2ग़सो234दे। वमरता2इम।् दा234धा। ा234इराइ।


ू याौहोणाराम।।
तंगध
ू 3हा5इ।। षा2345इ।।
हाहो234हा।। देवा2ा234हा।। म

◌दी-5। प-9। मा-7।। 33 (भे) 174।।

110-1. प सौभर सामनी े।। योः पः ककुबिः।।

मा। नाः।। णी3थाअय़ितथीग़3म।् वासरू ा234ी।। परु ौहोवा3हाइ। शौहोवा3हा3।।


ओ234वा। आ5इषो6" हाइ।। ◌दी-5। प-8। मा-8।। 34 (ब)ै 175।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 178


110-2.

मानोहाउ।। हा234। णीथाअितिथम।् वासरू ा234ाइः।। परु ौहहोइ। शौहहो।।


ा234एषाः। एिहया6हा। हो5इ।। डा।। ◌दी-7। प-10। मा-9।। 35 (ञो) 176।।

(सामयेिप यहु ोतारः इित पाद गानं नाि)

् देवानीकः ककुबिः।।
111-1. दैवनीकम।।

भो4न। होइग़। अिराता6ए।। भाराताइः। सभु गभाग़3। ो2ग़ाग़234रा।।


भाऊ23ता3।। ा23शा3। ा345यो6" हाइ।। ◌दी-4। प-9। मा-8।। 36 (ध ै)
177।।


112-1. गौतमम सां वा।। सािधः ककुबिः।।

या5िज। ंा3वाग़3वृमहाइ।। देवदं वे ाहोता23राम।् आमितयम।।


् आय़या ा23।
ा23सू3। ा345तो6" हाइ।। ◌दी-4। प-7। मा-4।। 37 (थी) 178।।

113-1. संवगः।। जमदिु गिः।।

ू 5म।् आभरोवा।। यासा23हा। सदा23नाइ। कि-दा23इणाम।।


 तदे ्
ु ।। ढा234याम।् एिहया6हा। हो5इ।। डा।।
मान23हो

◌दी-4। प-10। मा-6।। 38 (नू) 179।।

् अग उिगिः।।
114-1. रा ोम।।

ु िवशे।। िवाइदा23ी।। ितर ा। िससधे ता।


याऊ23िवपितिशताः।। सु ीतोमनषो

औग़3होवा। हो5इ।। डा।। ओम।। ◌दी-7। प-8। मा-5।। 39 (ज)ु 180।।


।।इित ादश खडः।। इित थमोायः।। कृ ितगान े आेय ं पव समाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  आेय ं पव Page 179


 कृ ितगाने ऐं पव।
पव।  ितीयो
ितीयोाय ारः

 अथ तृतीयपाठके ितीयोधः
।। बसािम ।।

 अथ थम खडः

् मृगयग
 115-1. मागयवम।। ु ायीः।।

् तौहोवा।। गाया2ग़। सतु ाइग़सा234चा। पु ता। यसाा1नाख़इ।। शंयत।् हा।


 ओम।।

औ3होइग़। गा234वाइ।। ना2ग़शा234औहोवा।। एग़3। िकने 2345।।

◌दी-5। प-12। मा-6।। 1 (फू ) 181।।

115-2.

तोगाया।। सतु ाइसचाग़3। पू23ता34। हाहो3। यासा234नाइ।। शंय ा23वे।।


नशौख़। हौख़। वो234। वा। का5इनो6" हाइ।। ◌दी-4। प-11। मा-4।। 2 (ती)
182।।

115-3.

ु सचा6ए।। पु तायसन।े पु ता। यासय़ा23ना34इ। शंयत।्


तोगायसते
गौवाग़ओ234वा।। ना23शा3।। काग़345इनो 6" हाइ।।

◌दी-8। प-8। मा-6।। 3 (डू) 183।।

् मृगयःु गायीः।।
115-4. ईिनधनं मागयवम।।

ु सचा6ए।। पु तायसनाइ।। शंया23वे।। ऐख़हो1आ23इही। नशा23।


तोगायसते
का2ग़इना234औहोवा।। ई2345।। ◌दी-7। प-7। मा-6।। 4 () 184।।

् अो गायीः।।
116-1. आम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 180

यने नू ा5शतताउ।। इितमो
माख़दा।। तेनननू ा23ा।। दाइमाढ़3उवा3।।
दे2345।। ◌दी-5। प-5। मा-5।। 5 (म)ु 185।।


117-1. ऐटते े।। योिरटान गायीः।।

 गाव। एगावा।। उपव। दाग़3। वा2ग़दा234औहोवा। वा234टे ।। महीग़या234 ा।।


रा3। ा2ग़रा234औहोवा। ू234दा।। उभाग़का234णा।। िहरा3।
हा2ग़इरा234औहोवा।। या234या।। ◌दी-7। प-14। मा-6।। 6 (झ ू) 186।।

117-2.

ओइग़गा234वा।। उपव3दा। वाटाओ234वा। महीय रदु ा3।। ओऊ234भा।।


काणाओ234वा।। िहरयया2345।। ◌दी-1। प-7। मा-5।। 7 (ख)ु 187।।

118-1. ौतक े े।। योः तु क ो गायीः।।

अरा34म।् अाय। गाया6ता।। ूतक। ाराावाइग़। आ234राम।् हाग़3हाइ।। इ।


ाा23धा।। िहंमाये3। ो। या234औहोवा।। ई234ती।।

◌दी-5। प-13। मा-5।। 8 (ब)ु 188।।

118-2.

अरमायगायता। रमोवा।। यागायत। तु क। ा23। हा3हा3इ।


आरा2ग़ा234वाइ।। आरिमा3। हा3हा।। ाधाा। औ3होवा। हो5इ।। डा।।

◌दी-5। प-13। मा-3।। 9 (िब) 189।।

119-1. तसाम।। तः गायीः।।

तिमा23ाजयामसी।। माहवे ृा। यहाा1वेख़।। सवाषा1वा23।। षभो234वा।


भू5वो6" हाइ।। ◌दी-4। प-6। मा-1।। 10 (त) 190।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 181

119-2. दावसिनधनम ् दावसगायीः।।
।। ु

तिमा23ाजयामिसहाउ।। माहवे ृा। यहाा1वे23। होवाग़3हाइ।। सवाषा1वा23।


ू 2345।।
होवाग़3हा।। षभो23। भू2ग़वा234औहोवा।। एग़3। दावस

◌दी-7। प-10। मा-3।। 11 (िञ) 191।।

119-3. िनवेः।। विसो गायीः।।

तिमंवाजयामसी6ए।। महा3हाइ। वृा3याहय़वेख़। ओख़। ईख़ईढ़3या। ओमोवा।।



सहेवाषाख़। ओख़। ईख़ईढ़3या। ओमोवा।। वृष। भो2ग़। या234औहोवा।। भू234वात।।

◌दी-6। प-14। मा-4।। 12 (घी) 192।।

119-4. इडानासं ारः।। इडा गायीः।।

े ृा3या3हव।े ।
औहोइवा3होइ। तिमं वा3जा3यामिस।। औहोइवा3होइ। महव

औहोइवा3होइ। सवाषा234वॄ।। षभोभवु त।् इडा23भा3। एहीडा। हो5इ।। डा।।

◌दी-10। प-11। मा-8।। 13 (प ै)


193।।

120-1. शायातािन ीिण।। याणां शयाितगायीः।।

हाउिमा।। बलादिध। हा3उहाउ। सहसोजा। ताओ1जसा3। हा3उहाउ।।


ासृषा3न।् हा3उहाउ।। वृषाये 3त।् आ2ग़सा234औहोवा।। वृधे 1।।

◌दी-5। प-11। मा-12।। 14 (पा)


194।।

120-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 182
िमबलादधी6ए।। सहसोजा। ताओ1जस ग़। इया3होइ। इयायो234वा।।
ासृषन।् इया3होइ। इयायो234वा।। वृषाये 3त।् आ2ग़सा234औहोवा।। मह
े 1।।

◌दी-5। प-11। मा-8।। 15 (प ै) 195।।

120-3.

 सा।। जाताख़। ओजसा234। इहोइहा।। ासृषा34न।्


िमबलादिधसह
इहोइहा।। वृषाये 3त।् आ2ग़सा234औहोवा।। ई234हा।। ◌दी-6। प-9। मा-8।। 16
(घ ै) 196।।

121-1. इायााम।। इाणी गायीः।।

् यूिमम।् ा। य़वा2ग़ा234यात।।


य इमवधा6यात।। ् चा234ा। णा234ओ।
पाशििव।। चाणओ23।। पा2ग़शा234औहोवा।। दी234वी।।

◌दी-4। प-10। मा-7।। 17 (ने) 197।।

् गौषूिगायीः।।
122-1. गौषूम।।

् ईशीयवऔख़। वाइ। वाये। काईख़त।।


ु म।।
यिदाहंयथौ। हौहोवाहाइ। तवा ्
े ोसखौख़। वाइ। वाये।। साया23त।् हो2ग़वा234औहोवा।।
ोतामग
अिराता2345।।

◌दी-12। प-13। मा-10।। 18 (जौ) 198।।

् आसूिगायीः।।
122-2. आसूम।।

् यथा। म।् ऐहीयहै ी1। आइशीयवआइकइत।।


आऔहोवाहाइ। यिदाहाम।। ्
ऐहीयहै ी1।।

ु आ ता2345।।
आख़इ। ोताख़माइगोख़।। सखा23। सा2ग़या234औहोवा।। श

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 183
◌दी-12। प-12। मा-14।। 19 (छी) 199।।

् गौरीिवितगायीः।।
123-1. गौरीिवतम।।

पपं िमत।् सोता6रा।। पपं िमो1ता3रा। आ। धावत। मिदयाया।। सोमवं ी।
रा23।। यशू3रा5" या656।। ◌दी-3। प-9। मा-3।। 20 (िढ) 200।।

124-1. गारािण ीिण।। याणां गरो गायीः।।

इदवं साउ।। सतु म ् अना34भया3इन।्


 ा23ा। िपबाज़2सपूु । णमदु ा23रा34म।।
ररोवा।। मा5तो6" हाइ।। ◌दी-2। प-7। मा-6।। 21
() 201।।

124-2.

 इदा3सोसतु माः।। िपबासू 23पू3। णम ् आ23ना।। भाख़याइन।्


ू 2ग़दा234राम।।
रय़रा23। हाउवा3।। माते 2345।। ◌दी-3। प-8। मा-5।। 22 (डु) 202।।

् इदवं सोसतमा6ए
124-3. गारम।। ु ।। िपबासपूु 3णामय़दु रौ। हो3वा। िपबासपूु णामय़दु रौ।
् रिरमाता। औ3होवा। हो5इ।। डा।।
हो3वा।। आनाभा3यीन।।

◌दी-8। प-10। मा-3।। 23 (िण) 203।।

 अथ ितीय खडः

् शवेतसं वा। याणां सपण


125-1. ऐडं सौपणम।। ु गायीः।। (सूयः)।

उदे ोवा।। ूता ग़मा234घाम।् वृषाभा। िरय़या2ग़पा234साम।।


् आख़ा। रा23मे।।
षाइसूिरया। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-2। प-10। मा-4।। 24 (ञी) 204।।

् शवेतसं वा।
125-2. ारसौपणम।।

् वृषभया। िहम।् पा234साम।।


उदे िभतु ामा6घाम।। ् आा3उवा।। रामाइ।
िषसू 234वा। रा5यो6" हाइ।। ◌दी-4। प-8। मा-6।। 25 () 205।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 184
् शवेतसं वा।
125-3. िवलसौपणम।।

उदे िभतु ामघम।् ईयइयाहाइ।। वृषभया। हा3हा3इ। पा234साम।।



आा3उवा3।। रा2ग़मा234औहोवा।। िषसिू रया2345।। ◌दी-6। प-8। मा-
7।। 26 (गे) 206।।

् शकलो गायी इसूय।।


126-1. शाकलम।।

् उदग
 यदका5वृहान।। ् तािदताये ग़3। िहम।्
 ाअिभसरू ा23या।। सावाख़म।।
वाग़345शो6" हाइ।। ◌दी-2। प-6। मा-5।। 27 (च)ु 207।।


127-1. आभरसवे े।। योराभरसगायीः।।

यआहाउ।। आनायाख़त।् आनाया23त।् पारा2ग़वा234ता। सनु ीतीतूख़। सनु ीतीतू23।


ं ा234म।् इानाख़। इाना23।। यू2ग़वा234औहोवा।। सा234खा।।
वाशय

◌दी-4। प-11। मा-9।। 28 (तो) 208।।

127-2.

 ।् परावा6ता।। सनु ीतीतवशां


यआनयत ् इनोयवु ा1सा3खा।
ु 1या3म।।
इो234ाइ।। इाऔ3हो234। ाइ।। आइोअ। ा2ग़। या234औहोवा।।
ई234ा।। ◌दी-8। प-11। मा-11।। 29 (ट)
209।।

128-1. ताे े।। योो गायीः।।

मानइािभयादाइशा।। सूरोअु। षवा ् तवु ा34यज


ु या23मा34त।। ु ा।।
वनाइमा23ता343त।् ओ2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-7। मा-8।। 30 (फै ) 210।।

128-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 185
् ायज
माना3आ3इािभयािदशाः।। सूरोग़आ234ू । षूआग़या234मात।। ु ावनौढ़3हो।।
ू 2345।।
मतौख़। वाइ। औढ़3हो2345वा656।। एग़3। यय

◌दी-5। प-9। मा-8।। 31 (भे) 211।।

 अथ चतथु पाठके थमोधः


129-1. रोिहतकू लीये े।। योिरो, िवािमो वा गायीः।।

एसा।। निसरियम।् सिजानसदासा23हाम।।


् वा23ष।। ामत
ू या31उवाये3।।
भा234रा।। ◌दी-4। प-6। मा-3।। 1 (ित) 212।।

129-2.

् रयाख़इम।् सिजानसदासा23हाम।।
 एसानसाइम।। ् वाषख़ामू 23।। तयो234वा।
भा5रो6" हाइ।। ◌दी-4। प-6। मा-6।। 2 (तू) 213।।

130-1. इायाामनी े।। योिराणी गायीः।।

इाम।् इय़ंवायाख़म।।
् महा। मय़हाधानाख़इ।। इाम।् इय़मभाख़इ।। हवा। हय़वामाहाख़इ।।
ु ाम।् यय़ज
यज ु वं ृाख़इ।। षवु ा। षय़वु िणा2343म।् ओ2345इ।। डा।।

◌दी-2। प-14। मा-10।। 3 (झौ) 214।।

130-2.

् महा। मय़हाधाना23इ। आऔ3हो। इह। इिहवाला। ओ234वा।। इमभाइ।।


इंवयाम।।

ु वं ृाइ।। षवु ा।
हवा। हय़वामाहा23इ। आऔ3हो। इह। इिहवाला। ओ234वा।। यज

षय़वु िणा23म।् आऔ3हो। इह। इिहवाला। ओ234वा।। ई234हा।।

◌दी-2। प-22। मा-9।। 4 (छो) 215।।

् इो गायीः।।
131-1. सहबाहवीयम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 186
् इाहोख़इ। सहाहोख़। ाबा1वेख़।। तादा23दी।। पौख़।
अिपबाू6वतु ाम।।
हौख़। वाख़इ। ईढ़3या। िसयाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।।

◌दी-4। प-13। मा-5।। 5 (ज)ु 216।।


132-1. धृषतो मात साम।। धृषत गायीः।।

् िवाग़इतवु ा3।।
ु वषृ न।।
वयमा234इा।। ा23। या2ग़वा234औहोवा। अिभनोज़2नमो
ा2ग़ना234औहोवा।। वा234सो।। ◌दी-6। प-7। मा-5।। 6 (ख)ु 217।।

् भराजो गायीः।।
132-2. अदारसृत।।


 हाउवयिमा।। ाख़यावाख़ः। अिभनोनमोख़वा ् िवाख़इतूवाख़।। नो23।
षाख़न।।
वा2ग़सा234औहोवा।। अग
ं ातिव ्
ु मा2345म।।

◌दी-5। प-7। मा-6।। 7 (फू ) 218।।


132-3. धृषतो मात साम।। धृषत गायीः।।

वयिमा।। ायाग़3वा। अिभनोनमो ् िवीग़त


ु 1वाग़3षान।। ू 234वा। ओ234हाइ।।
नोवा। वा5सो6" हाइ।। ◌दी-1। प-7। मा-4।। 8 (खी) 219।।

132-4. अदारसृती े।। योभराजो गायीः।।

् िवीो234हाइ।।
ु 1वाग़3षान।।
वयामौहो। इा।। ायाग़3वा। अिभनोनमो
ानोग़3हाइ। वसा। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-4। प-10। मा-5।। 9 (न)ु 220।।

132-5.

वयामौहोवाहाइ। इा। ाऔहोवाहाइ। यावा।। आ23भी। ा23नो।


् वा23इी। तू23वा3।। ा2ग़ना234औहोवा।। वा234सो।।
ु वा23षान।।
ओइनमो

◌दी-5। प-11। मा-8।। 10 (प ै) 221।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 187
133-1. ऐवाहािन हारािण वा ीिण।। याणािमवाहो गायीः।।

े ििमाताइ।। ृणि बिहरानषक


आघायअ ् येषािमोयवु ाइहा।। ऊवाइ। ऊवो234। वा।
ु ।।
सा5खो6" हाइ।। ◌दी-8। प-7। मा-6।। 11 (ठू) 222।।


133-2. इहवदैवाहम।।

आघायइहा।। िमाइ। धाताओ234वा। ई234हा। ृणिबिह3रा। नूषाओ234वा।


ई234हा।। येषाम।् आइाओ234वा।। ई234हा। यवु ा। यय़वु ा2ग़सा2345खा656।।
ई234हा।। ◌दी-8। प-13। मा-7।। 12 (डे) 223।।

133-3.

 ाया6ए।। िमाइाता। औहो234वा। ृणिबिह3रानषू ा। औहो234वा।।


औहोआघ
येषामाइा। औहो234वा।। यवु ा3। सा234खा। उवा6हाउ।। वा।।

◌दी-8। प-11। मा-5।। 13 (टु) 224।।

134-1. प ै प ै वा साम।। प ैो गायीः।।

िभ। ोहाइ।। वाइाअपा। ाइषाओ234वा।। पाराओ234वा।। बाधोजहाइ।


ु ाहदाभरा2345।।
मााओ234वा।। वस ◌दी-4। प-8। मा-8।। 14 (दै) 225।।

 अथ तृतीय खडः

् इषो गायीः।।
135-1. ऐषम।।

इहवे ा23वएषाम।। ु 1ाग़3दान।् िनयामी3ा3मृताइ।। िनयामच


् कशाहेषया ं ाइ।

य़मा2ग़ा234ताइ।। एिहया34। औहोवा।। एिहयौहोइ। एिहयौहो23इ। ए234ही।।

◌दी-13। प-10। मा-8।। 15 (णै)


226।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 188
् पूषा गायीः।। मतः।
136-1. पौषम।।

 ािवच त।े एग़3। सखाया।। इसोमा23इना। होइहोवा।। पु ावा23ा।


इमउ
होइहोवाग़3।। यथो234वा। पा5शो6" हाइ।।

◌दी-4। प-9। मा-8।। 16 (ध ै) 227।।

137-1. मतां संवश ्


े ीयम िस ु
षाम।। मतो गायीः।।

 समामाख़। ाविे वशाः।। िवानामाख़। ताकृयाः।। समु ायेख़।। विसंधा23वा343।


ओ2345इ।। डा।। ◌दी-4। प-8। मा-4।। 17 (दी) 228।।


138-1. हािवते े।। योहिवान गायीः।। (िवेदवे ाः वा)।

देवा। नाम।् इदा ग़ओ234वा।। ओवाओ234वा। मा234हात।् तदावृणाइ।


् वृामा।। ामाओ234वा।। ता234ये।।
माहाओ234वा। वा234याम।।

◌दी-5। प-11। मा-8।। 18 (प ै) 229।।


138-2. हािवतम।।

े ा234याम।् ऐख़हो1आ23इही।।
हाउदेवानािमदवोमहाउ।। तदावृणा3इ। माहव
वृामा3ा।। मू23। ता2ग़या234औहोवा।। हिवते2345।।

◌दी-8। प-8। मा-7।। 19 (डे) 230।।

138-3. हािवृ ते े।। योहिवृ ायीः।। (िवेदवे ाः)।

् तदावृणाइ। महाइवा23याम।।
 देवानािमदवोहाउमाहात।। ् वृाख़हो1इ। आ23ा।।
मू23। ता2ग़या234औहोवा।। हिवृ ते 2345।। ◌दी-8। प-8। मा-7।। 20 (डे) 231।।

138-4.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 189
् तादावृणी। महाइवा23याम।।
देवानािमदवोमाहात।। ् वृामा23ा3।। म
ू 234वा।
ता5यो6" हाइ।। ◌दी-7। प-6। मा-4।। 21 (ची) 232।।

139-1. का ीवतम।। ्
् क ीवान िवराायी णितः।।

् कृ णिू ह। णताये3। ओ34। हाहोइ।। क ाइवा23ाम।।


सोमा3नारणाम।। ्
यऔहोइग़। औहो234वा। शा5इजो6" हाइ।। ◌दी-5। प-9। मा-8।। 22 (भ)ै 233।।

् उषो गायीः।।
140-1. औषसम।।

बोधनाः।। इदाख़ूनाख़। वृहाभ।ू िरय़या2ग़स ु आ।


ू 234ती।। णा34औहो।। तश
िश। षाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-2। प-11। मा-7।। 23 (चे)
234।।

् भराजो गायी सिवता।।


141-1. द िणधनमौ म।।

् परा23ा3।
अनोदवे सिवतः। औहोवा।। इहधु ाइ। जावा23ा। वीौभगाम।।
होवाग़3हा।। ियसू2345वा656।। द ा3या2345।।

◌दी-8। प-9। मा-3।। 24 (िढ) 235।।

् भराजो गायी सिवता।।


141-2. मौ म।।

् पारा3ा।। ियसवु ोवा3।


अा34। नोदवे सा। िवता।। जावा। वीौभगाम।।
ओ2ग़। वा234। औहोवा।। अग
ं ातिव ्
ु मा2345म।।

◌दी-9। प-11। मा-3।। 25 (ित) 236।।

142-1. भाराजािन ीिण।। याणां भराजो गायीः।।


कू 234ववा5षभोयवु ा।। तिु वीवोख़। अनानताः।। ाका23ाम।।
ऐख़हो1आ23इही। सपया23ता343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-3। प-8। मा-6।। 26 (डू) 237।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 190
142-2.

कुवाकुवा।। वषृ 3भोयय़वु ाढ़3। ओ34। हाहोइ। तिवी


ु वोअ3नानय़ताढ़3। ओ34।
हाहोइ।। ाग़23।। का2ग़ा234औहोवा।। सपयती2345।।

◌दी-6। प-10। मा-5।। 27 (ङु ) 238।।

142-3.

ऐहीयहै ी। वृषभोयवु ा।। ऐहीयहै ी। तिु वीवोअनानताः।। ऐहीयहै ी। ाकसपयती।।
ऐहीयहै ी। आ2ग़इ।। िहया34औहोवा।। आ234इही।।

◌दी-23। प-10। मा-5।। 28 (ण)ु


239।।

143-1. शासामनी े।। योः शाो गायीः।।

् संगामेचा। नदाख़इनाम।।
उपराइ। िगराख़इणाम।। ् िधयािवो। अजायता।। अयाम।्
अया31उ। वा23।। ऊग़34पा।। ◌दी-1। प-10। मा-7।। 29 (े) 240।।

143-2.

इदामी234दाम।् इदािमदक ग़म।् इदामी234दाम।् उपरेिग3राइणाम।।


् इदामी234दाम।्
इदािमदकम।् इदामी234दाम।् संगमेचन3दाइनाम।।
् इदामी234दाम।् इदािमदकम।्
इदामी234दाम।् िधयािवोअ3जायाता।। इदामी234दाम।् इदािमदकम।्
् गोदपे टृ ्।।
इदा3मा5इदा656म।। ◌दी-6। प-16। मा-19।। 30 (को)
241।।

144-1. वाषरे े।। योवृषरो गायीः।।

् चाषाख़णाइनाख़म।् आइाख़ोता23। ना2ग़ा234इभ।।


साजाम।।
नाराख़ाषा23।। होवा। हा5इो6" हाइ।। ◌दी-1। प-7। मा-8।। 31 (ख)ै 242।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 191
144-2.

साजोहाइ।। चाषाणी3नाम।् आइाो3ता3। ना2ग़ा234इभ।। नारमोइग़।


नृ।

षाहमो3इ।। महा5इाम।् हो5इ।। डा।। ◌दी-2। प-10। मा-10।। 32 (ञौ)


243।।

144-3. कु ोकौ ौ।। योः कुो गायीः।।

स ् इाो3ता3। ना2ग़ा234इभ।।


ं ाज। षणाग़3234इनाम।।

नरषृ ाहंमा5िह। आ6हाउवा।। ा2345म।। ◌दी-2। प-7। मा-6।। 33 () 244।।

144-4.

स
ं ाजषणीनािमोतान। ा6इभ।। इोताना23इभ34।।
नरंनषृ ाहम।् मा5िहाम।।
् सहमहै ै 3हो2ग़। या234औहोवा।। मिह3ा2345म।।

◌दी-12। प-8। मा-8।। 34 (जै) 245।।

 अथ चतथु पाठके ितीयोधः


 अथ तरु ीय खडः

145-1. औपगवे े।। योः उपगःु गायीः।।

अपाशी।। ियसाः। सदु ा23ा। होिषणः।। इोरा23इा।। यवाशा23इरा।


ऐ। िहया2ग़इ। िहया34औहोवा।। एग़3। उपा312345।। ◌दी-7। प-11। मा-8।। 1 (च)ै
246।।


145-2. औपगवोरम सौवसम ्
वा।।

अपा3िशियसाः।। सदु  होिषणाः। इौख़। हौख़। वा23इ। आग़34इो।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 192
यवाशाइरा।। ऐ। हाख़ए23। िहया34औहोवा।। एग़3। उपा312345।।

◌दी-6। प-12। मा-8।। 2 (ख)ै 247।।

146-1. ाीसाम।। ा गायीः।।


ु ख़वासाख़उ। अिभनोनवूख़गाइरा2ग़।। औहो1इ। गावोवाा23म।।
इमाउा।। प
ना23धे3। ना345वो6" हाइ।। ◌दी-7। प-7। मा-7।। 3 (फे ) 248।।

147-1. रु ािते े।। ा गायीः।। (ृचमसौ वा)।

 आा।। हागोरमताउवा23। होवा23होइ।। नामुरपीिचयाउवा23। होवा23होइ।।


इाचमसोगहृ ाउवा23। होवा23हो2ग़। वा234औहोवा।। ऊ234पा।।

◌दी-6। प-12। मा-8।। 4 (ख)ै 249।।

147-2.

हावाा।। हागोरमताउवा23। होइया23। हाख़ऊवाइ।।


नामुरपीिचयािमयाउवा23होवा23हाख़ईया।। इाचमसोगहृ ाउवा23। होइया23।
हाख़ऊवा2ग़। या234औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-8। प-10। मा-10।। 5 (वौ)
250।।

148-1. पौषे े।। योः पूषा गायी पूषणौ।।

यिदोया।। नाया23त।् ओमो3म।् ओवा। िरतोमहीरापा23। ओमो3म।् ओवा।।


वृषावृय़षा2ग़।। तमा34औहोवा।। तपषू ाभवु चा2345।।

◌दी-7। प-10। मा-5।। 6 (ञ)ु 251।।

148-2.

यिदोअनयिता6ए।। महीरापाख़। महीरापा23।। वाषा234मा।। तापूषा3।


पू2ग़षा234औहोवा।। भवु चा2345।। ◌दी-5। प-7। मा-6।। 7 (फु) 252।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 193
149-1. यावाे े।। योः यावाो िवराायीः।। मतो वा।

गौधया6ए।। ितमता3म।् वाय़म ् य


ु ाढ़3। तामघो234नाम।। ु ावय़ाइः।। रथा3।

ना2ग़मा234औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-3। प-8। मा-6।। 8 ()


253।।

149-2.

ु ाज़2तामघोनाज़2म।् उवा23हाइ।। य
 गौधयितमता6मे।। वम ु ावा23ी।।
उवा23हाइग़। रथानाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-7। प-9। मा-6।। 9 (झ ू) 254।।


150-1. सतंु रियीये े।। योः जापितिनचृत गायीः।।

उपनो23हिरिभतु ोवा।। यािहमदा3ना। ता23इ।। उपनो3। हा3ओ234वा।।


रा234इभी। सतु ाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-2। प-10। मा-6।। 10 (ञू) 255।।

150-2.

उपनोहाहोहा। राइभी।। सू23ताम।् यािहमदा। नांपा23ताइ।। उपा ग़नो234हा।।


रा2ग़इभा234औहोवा।। सतु रिया2345।। ◌दी-6। प-8। मा-7।। 11 (गे) 256।।

् अरसो गायीः।।
151-1. इाहोीयम।।

ृ ा। तोय़2ग़ा234राइ।। आा3ग़वोभॄ।।
इाहोा।। आस ृ ा234ता। इंवध
थमो3जा5सा656।। एग़3। उदिधिनधी1।। ◌दी-1। प-8। मा-3।। 12 (िग) 257।।

152-1. जापतेिनधनकामं िसषु ाम वा।। जापितगायीः।। सूय वा।

ु राइ।। मेधामत
अहिमा5इिपतप ृ जहा। अहसूयाः।। इय़वा234। हाहोइ।। जिन। होइ।
होइ। औहोऔहोवा2345हाउ।। वा।। ◌दी-7। प-10। मा-8।। 13 (ञ)ै 258।।

153-1. रेवः वाजदावय वा।। वाजदावय जापितगायीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 194
 रेवतीनाः।। सधा2ग़मा234दाइ। इा2ग़इसा234ू। तिु ववाख़जा।। 
ू 23मा।।
तोख़या। िभम234वा। दा5इमो6" हाइ।। ◌दी-2। प-8। मा-6।। 14 (जू)
259।।

154-1. सौमापौषं गोअीयं वा।। सोमपूषणावृषी गायीः।।

 सोमपूषा।। चचाइततु । अया ग़यो234वा। वाइासासिु ती। नाम।् अया ग़यो234वा।।


दाइवय़ारा23।। िथयो3हा5इता656।। गावोज़2अा2345।।

◌दी-7। प-9। मा-8।। 15 (झ ै) 260।।

 अथ पम खडः

155-1. वैतहािन ीिण।। याणां वीतहोनु िु बः।।

पामावोअसा।। इामािभ। गायाता3। हा3हाइ। िवासाहम।् शताातू3म।्


हा3हाइ।। महाइा3। हा3हा।। षणा2ग़इ। ना234औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।।

◌दी-5। प-12। मा-9।। 16 ( लो)


261।।

155-2.

पामावोअसः। इहा।। इमभाइ। गायताख़। इहा। िवासाहशताख़तूम।् इहा।।


् इहा2345।। ◌दी-6। प-11। मा-7।। 17 (के ) 262।।
महाख़इा। इहा। षणाख़इनाम।।


155-3. ओकोिनधनं वैतहम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 195
पा5म।् आ3वो3असा।। आइामभाइ। य़गा2ग़या234ता।
् शा3ताा3तूम।।
िवा2ग़सा234हाम।। ् मिहष। णाये 3। ना2ग़मा234औहोवा।।
ओ3का2345।।

◌दी-2। प-10। मा-9।। 18 (ञो) 263।।

156-1. शाािन षट ्, शाे सामनी े।। षणां शाो गायीः।।

् वाख़इा। औ3हो। या234मा। दा3नाम।।


वइा2ग़। यमा ग़दा234नाम।। ्
हराख़अा। औ3हो। या234गा।। या3ता।। सखाख़याो। औ3हो3। मापो234वा।
आ5ो6" हाइ।। ◌दी-नाि। प-14। मा-6।। 19 () 264।।

156-2.

् हराख़अा। औ3हो। या234गा।


वाख़इा। औ3हो। या234मा। दा3नाम।।
या3ता।। सखाख़याो। औ3हो3।। मापो234वा। आ5ो6" हाइ।।

◌दी-नाि। प-12। मा-4।। 20 (यी) 265।।

156-3. गौरीिवते े।।

् हरईढ़3या। ईढ़3या।
वईढ़3या। ईढ़3या। इोईढ़3या। ईढ़3या। या234मा। दा3नाम।।
आोईढ़3या। ईढ़3या। या234गा। या3ता।। सखईढ़3या। ईढ़3या। याोईढ़3या।
ईढ़3या3।। मापो234वा। आ5ो6" हाइ।। ◌दी-3। प-18। मा-8।। 21 (डै) 266।।

156-4.

् हरौहोवाख़। आौहोवा। या234गा।


वौहोवाख़। इौहोवा। या234मा। दा3नाम।।
या3ता।। सखौहोवाख़। याौहोवा3।। मापो234वा। आ5ो6" हाइ।।

◌दी-6। प-12। मा-2।। 22 (खा) 267।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 196
156-5. शां साम।।

् हिरद3दा। औ3हो।
वोद3दा। औ3हो। इोददा। औ3हो। या234मा। दा3नाम।।
आोददा। औ3हो। या234गा। या3ता।। सिखद3दा। औ3हो। याोददा।
औ3हो3।। मापो234वा। आ5ो6" हाइ।। ◌दी-4। प-12। मा-2।। 23
(दा) 268।।


156-6. गौरीिवतम।।

े ा। यमादा1नाख़म।् हराइहया। यगाया1ताख़।।


 व। वा।। इाय
सखाया23ो3।। मापो234वा। आ5ो6" हाइ।।◌दी-5। प-9। मा-5।। 24 (भ)ु
269।।

157-1. कावे े।। योः कवो गायीः।।

् ऊ234ा। तादीग़दा234था। इाय।


 वयवं ायाम।।
सखा234या।।कवा31234।।

उेिभजरे। एिहया6हा। हो5इ।। डा।। ◌दी-4। प-10। मा-6।। 25 (नू) 270।।


157-2. कावम।।

ु तिददथाइा-यखा23या।।
 वयमू3ातिददथा।। ऐिहहाख़इ। वयमा
का234वा।। ऊ। ाइ। िभज234वा।। रा3या2345।।

◌दी-5। प-8। मा-6।। 26 (बू) 271।।

158-1. गौरीिवते े।। योगरीिवतो गायीः।।

इायमनाइ।। सतु ाम।् इायमनेसतु ाम।् पराइो23भा। तनु ोिगरो।। अकमा23चा।।


ु रा23वा343। ओ2345इ।। डा।।
तका ◌दी-5। प-9। मा-6।। 27 (भू) 272।।

158-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 197
इायमनेहाउ।। ओइसू3ताम।् पिरो। भा। तय़नु ो23हाइ। गाइराख़। पिरोभा।
् आ2ग़चा234औहोवा।। एग़3।
तय़नु ो23हाइ।। गाइराख़।। अका23म।।
ु ा3रवा2345।।
तक

◌दी-6। प-13। मा-12।। 28 (गा)


273।।

् तु क ो गायीः।।
158-3. ौतक म।।

े तु म।् इायमोवा।। ा3नाइसू3ताम।् पिरो। भा23। हा3हा3।


इायमनस
ु ारा23वा343। ओ2345इ।। डा।।
तूनो2ग़गा234इरा।। आकमचा3। हा3हा।। तक

◌दी-5। प-12। मा-7।। 29 (फे ) 274।।


159-1. सौिमे े।। योः सिमो गायीः।।

ं आ।। सोमो। होवा3होइ। िनपतू ोआ3। धीबहा234इषी।। आइहीमा23।।


अयत
ा2ग़वा234औहोवा।। पी234बा। ◌दी-6। प-8। मा-6।। 30 (गू) 275।।

159-2.

अयत ू ोअिधबाख़हाइषीख़। ऐहोख़इमाा।। वापाइबाख़।


ं इसो4मा।। िनपत
आइहीमावा31उवा23।। पी234बा।। ◌दी-5। प-6। मा-8।। 31 (प)ै 276।।

् िदवोदासो गायीः।।
159-3. इहवैवोदासम।।

अयत ू ोअिधबहा23इषी।।
ं इसो4म। ना234इ। पूतोअिधबिहषी।। िनपत
ऐहोइमा23ा।। वापा2345इबा656।। ई234हा।। ◌दी-6। प-7। मा-
8।। 32 (ख)ै 277।।

् शारवण गायीः।। (जापितवा)।


160-1. शारवणम।।

 ाम।् इवगोख़। हया31उवा23। ऊग़34पा।। जु मा23सी।।


ु तयाइ। सु घ
सू।। पकृमू

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 198
िविवया31उवा23।। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-3। प-9। मा-4।। 33 ( ली) 278।।

् रेणग
160-2. रैणवम।। ु ायीः।। (जापितवा)।

ु ख़तायाख़इ। सु घाम।् इवगोख़। ह।े ऐहीयहै ी1।। जहु ौख़। हौख़।
ु ह ाहाउ।। पकृमू
स
वाख़इ। मासीख़।। िविव।। ऐहीयहै ी1।। ◌दी-10। प-12। मा-4।।
34 (फी) 279।।

् वको गायीः।। (जापितवा)।


160-3. औदले े उदलः वकम।।

ु प कृ ू3मूता234याइ।। ओइस
 स  ु पकृ ूम ु िमवागो1हाख़इ।
ू 1तायाख़इ। ओइसघा
जु मसा2इ। िवा234वी। ऐही।। जूख़मासीख़।। िवा। वीवी23। आऔहोइ।
आऔहो6वा।। एग़3। िव3ई2345।। ◌दी-6। प-13। मा-10।। 35 (गौ)
280।।

् उदलो गायीः।। (जापितवा)।


160-4. औदलम।।

ु पकॄ ।। ूमख़


 स ू तयाइ। सु घामी3। वागो234हाइ।। सु घामा।। वागोख़हाइ।।
जु मा23सी3। ा23वी3। ा345वो6" हाइ।। ◌दी-4। प-9। मा-4।। 36 (धी)
281।।

 अथ पमपाठके थमोधः
161-1. आषभािन स ैिु तािन वा वाािन वा ीिण।। याणामृषभो गायीः।।

ु इ।। सूतसृजा। िमपाइता1याख़इ।। तृावा1या2।।


अिभावृषभासता

हा31उवाये ्
3।। मा234दाम।। ◌दी-3। प-6।
मा-5।। 1 (टु) 282।।

161-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 199
ु अाहाउ।। ावृ3षाभा1सूताख़इ। सूतसृजा। िमपाइता1या2ग़इ।।
 अिभावृषभासते
तृा3होइ। िवया3हो।। हु ीमा23दा343म।् ओ2345इ।। डा।।

◌दी-7। प-9। मा-8।। 2 (झ)ै 283।।

ु । सतु सृजोवा।। िमपीतायाख़इ। सतु सृजािम। पीता23याइ।।


161-3.  अिभावषृ भासते

ा23ा3।। वा2ग़या234औहोवा।। हु ीमदा2345म।।

◌दी-9। प-8। मा-4।। 3 (दी) 284।।

् योः कुो गायीः।।


162-1. कौे पावाजे वा दाशवाजे वा े, ऐडं कौम।।

ु ईया।। सोममषू तेु सतु । सोमम।ू षता


 याहीा23। चमसषे वा ु इसू23ता।। पाइबे3ाइ।
आा3हाइ।। मीशा23इषा343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-7। प-10। मा-10।। 4 (ञौ) 285।।

162-2.


यइचामा6सेषवा।। ु 1इसू3ता। सोममू3। षू3ताइसू3ता।। आ2इ।
सोममूषता
िपबेदो234हाइ।। मा3इशा5" इषा656इ।। ◌दी-6। प-7। मा-10।। 5 (खौ) 286।।

ु धा गायीः।।
163-1. सौमेधािन पूवितथािन वा पौवाितथािन वा ीिण।। याणां समे

् वाजवे ाजहे वामहे।। सखाया23ई3।। म


योगये ोगते वराम।। ू 234वा।
ता5यो6" हाइ।।

◌दी-11। प-5। मा-3।। 6 (िङ) 287।।

163-2.

् वाजज़े 2वाजज़े 2हवाज़2महे3। होवा3हाइ।। साखाख़याई23।


योगये ोगते वा6राम।।
होवा3हाइ। मू23। ता2ग़या234औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 200
◌दी-11। प-8। मा-5।। 7 ( ) 288।।


163-3. सौमेधम।।

् वाजवे ाज।े हवाख़माहाइ। वाइ। औ3हो234वा। साखायइ।


 योगये ोगते वाहाउाराम।।

मूख़तायाइ। वाइ। औ3हो234वा।। सखायआ।। वाख़इ। औढ़3हो2345वा656।।


मू 3तये 2345।। ◌दी-11। प-13। मा-9।। 8 (गो) 289।।

164-1. दैवाितथं मैधाितथं वा।। देवितिथगायीः।।

ू 34। एतािन। षीदा6ता।। इमभाइ। गायता। साखायोम। वा। औ3हो।


आत
ववा2ग़हा234सा।। हयाइ। साखायोम। वा। औ3हो।। िहा23। हा345सो6" हाइ।।

◌दी-9। प-15। मा-4।। 9 (नी) 290।।

 अथ ष खडः


165-1. आिरसं माधछसम ्
वा।। ु
मधछा वधमाना गायीः।।

इदा6मे।। िहय3नूओ1जासाख़। सूतराधा। नाा1ताख़इ।


ु वाणा234।। िपबा34तवु ा3।। ा2ग़गा234औहोवा।। वा234णा।।
िपबातवािगय़

◌दी-3। प-8। मा-5।। 10 (डु) 291।।


165-2. (आिरसं) ौम वा।। ौो वधमाना गायीः।।

इदिहया4औहो।। नूढ़3ओजा234सा। सूतराधा। नाढ़ग़32म।् पा234ताइ।।



िपबातवा23। ग। वाहाइ।। वा234णाः। एिहया6हा। हो5इ।। डा।।

◌दी-2। प-12। मा-7।। 11 (छे) 292।।


165-3. आिरसं घृतिधनं ु सं वा।। जापितवधमाना गायीः।।
ाजापं माध

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 201
इदनू6ओजसा।। सतु राधा। नाातौ। होवा3हाइ। िपबातवु । गाइवाणौ।
होवा3हाइ।। िपबातवु ौ। होवा3हा।। गाये 3। वा2ग़ना234औहोवा।।
घृततु ा2345।।

◌दी-9। प-12। मा-7।। 12 (थे) 293।।

166-1. वाािण  ैयमेधािन वा ीिण।। याणां वो गायीः।।

ु िणाइ।। ौख़नााख़।।
महाइाः।। परु नो। मा1हीख़ामाख़। व।
िथनाशा23वा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-1। प-9। मा-5।। 13 (घ)ु 294।।

166-2.

महाहाइा।। पू3राा3नो। महा2ग़इा234मा। वु ौढ़3हौ3। हवा5िणाइ।


ौन। िथनाशय़वा23।। ौ2ग़ना234ा।। िथनौढ़3हौ3। हवोवा। शा5वो6" हाइ।।

◌दी-3। प-11। मा-6।। 14 (टू) 295।।

ु नाः।। मािहाढ़32323मा। वु ाढ़32323इणाइ।।


166-3.  महाइा5पर
ौनाढ़32323ा।। िथनाशवाढ़3232343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-3। प-7। मा-6।। 15 (ठू) 296।।

167-1. गौरीिवते े।। योगरीिवितगायीः।।

ू आ।।  मु ा23ाम।् चाइंाभा23हाइ। संगख़


आतन ृ भाया। महाहो234हाइ।
द ाख़इणाइना। महा23।। हा2ग़ा234औहोवा।। दि णे 3ना2345।।

◌दी-6। प-9। मा-8।। 16 (घ)ै 297।।

167-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 202
ू इ मु ााम।् िचा2ग़ा234भाम।् संगभ
आतन ृ ा234या।। माढ़3हा3।।
हा2ग़ा234औहोवा।। दि णने ा2345।। ◌दी-5। प-6। मा-4।। 17 (पी) 298।।

167-3. आपाले वा आकू पारे वा े।। योराकू पारो गायीः।।

 आतन ु
ू इ।  मा6ा ् िच
म।। ं ाभसम।् गॄ। औ3होइग़।
ृ ाख़या। िच
ं ाभसंगभ
भा234या।। ऐहोइ। महाहीद ा23होइ।। औहो। वाहो234वा। णा5इनो6" हाइ।।

◌दी-9। प-12। मा-8।। 18 (थ ै) 299।।

167-4.

आतन ् िच
ू इ मु ा6ाम।। ं ाभसम।् गॄ23। ई34हा।
ृ ाया। िच
ं ाभसंगभ
भा234या।। ऐहोइ। महाहीद ा23होइ। औहो। वाहो234वा। णा5इनो6" हाइ।।

◌दी-10। प-11। मा-7।। 19 (पे)


300।।


168-1. धरोामनी ु गायीः।।
े।। योधरो

अभीअभ ू 3होइ। सो234हा।।


 ी।। गो3पाितंय़िगराख़। इमचयाथा1िवदा2ग़इ।। सून
ा2ग़सा234औहोवा।। पित3मे2345। । ◌दी-4। प-7। मा-4।। 20 (थी) 301।।

168-2.

 ी।। गो। पितंिगरा। इाम।् अचाया234था। िहढ़म3(ि)िह


अभीअभ ् ्
म3।

ु ससा।। िहढ़म3(ि)िह
आ234इिवदाइ।। सून ् ओ234वा।। पा5तो6" हाइ।।
म3।

◌दी-1। प-11। मा-9।। 21 (को) 302।।

168-3. महागौरीिवतं गौरीिवतं वा।। शाः गौरीिवितगायीः।।


अिभ। गो3। पितंिगरा।। इमचयथािवदा23इ। सूनसा ्
3123। सा5ताइम।।

सूनसा 3123। सोवा। पा5तो6" हाइ।। ◌दी-1। प-9। मा-4।। 22 (घी) 303।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 203
169-1. वाचामनी े।। योवाक ् गायीः।।

ू 3वात।् ऊताइस। दा। वाा234खा।। कयाशा3ची3।।


कयानी।। आभ
ा23या3। वा345त6" हाइ।। ◌दी-2। प-8। मा-4।। 23 (जी) 304।।

169-2.

होवाइ। होवाइकयानी।। आभ ् होवाइ। होवाऊत


ू 3वा34त।।  ीसदा।। वृधाा3खा34।
होवाइ। होवाइकयाशचाइ।। या। वा2ग़ता234औहोवा।। ऊ234पा।।

◌दी-19। प-11। मा-10।। 24 (ौ) 305।।


169-3. महावामदेम वामदे ्
म वा।। वामदेवो गायीः।।

का5या। ना3इा3आभवा ् ऊ। तीसदावध


ु त।। ृ । खा। औ3होहाइ। कया23शचाइग़।।
यौहो3। िहाख़। वा2त35" हाइ।। ◌दी-6। प-10। मा-6।। 25 (ङू) 306।।

170-1. इ सासाहीये अिजत आिजती वा े।। योिरो गायीः।।

मवु ाः।। सासाहाख़म।् िवासगी ू 1याताख़म।् आा23।।


ु षआ
ू 3तये 2345।।
वा2ग़या234औहोवा।। िसय ◌दी-6। प-6। मा-
5।। 26 (कु) 307।।


170-2. सासाहीयम।।

ा34म।् उवासाहम।् ओ6वा।। िवासगी


ु ायाख़ताम।् आख़ा। वा23या।।
िसयौढ़3हो। वाहा343इ।। ता234यो6" हाइ।। ◌दी-7। प-9। मा-5।। 27 (झ)ु 308।।

् वामदेवो गायीः।। (मेधाः)।


171-1. वामदेम।।

 सादा।। सताइमय़ूता। ओ234वा। ायाओ234वा।। आइा।

् सिनंमज़े 2धामयािसषा2345म।।
ाकामा2345या656म।। ्

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 204
◌दी-3। प-7। मा-5।। 28 (ठु) 309।।

172-1. अिनोाम।। अिनौ गायीः।।

हाइ। आूग़दा234 ा।(िः)। येतपे ाअ3धोिदय़वा2345।। हाइ।


आूग़दा234 ा।(िः)। येिभ3माइरय़या2345।। हाइ। उता ग़ो234षा।। तनु ो23।
भू2ग़वा234औहोवा।। ई234ती।। ◌दी-6। प-
13। मा-12।। 29 (गा) 310।।

् गोतमो गायीः।।
173-1. गौतम भम।।

् नआभ
भंभााम।। ् शता23ता3उ।। यािदाम।ॄ ।
ू ाम।।
 ा23रा3।। आइषामज
डा2ग़या234औहोवा।। सी234ना।। ◌दी-3। प-7। मा-7।। 30 (ठे ) 311।।

174-1. अिनोाम।। सोम साम वा, अिनौ गायीः।।

अिसोमोअयसतु । अ। ेआी।। सोमोअयसतु िपबम। तो234हाइ।।


उतरा5जोवा।। ा5इनो6" हाइ।। ◌दी-4। प-7। मा-7।। 31 (थे) 312।।


ू म।।
।।ऐगान े बसामां संपण

।।अथ एकसािम।।

 अथ सम खडः

175-1. ाी साम।। ा गायीः।।

ईयीः।। अपाख़ूवाख़। आइंजातम।् ऊपा1साताख़इ।। वाना23सा।।


ु िरया31उवा23।। वृधे 1।।
सवी ◌दी-3। प-7। मा-7।। 32 (ठे ) 313।।

176-1. गोधा साम।। गोधा गायीो िवेदवे ा वा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 205
निकदेवाः।। इनाइ। इनीमासा3इ। मासीढ़3या। निकयायो।। पया। पयामासा3इ।
मासीढ़3या।। म ् चरा। चरामासा3इ। मासीढ़3या।।
ु ाम।। ◌दी-2। प-12। मा-6।। 33
() 314।।

ु ाम।। सिवता गायी सिवता।।


177-1. सिवत

् बृह ाया। मु ा23मान।् आथवणा3।। िु ह। औढ़3हो34इ।। देवा3म।्


दोषोआगात।।
सवोवा। ता5रो6" हाइ।। ◌दी-6। प-9। मा-6।। 34 (घू) 315।।

178-1. उषसाम।। उषा गायिनौ।। (सिवता)।

ु ित। होवा3हाइ। ियादा23इवा34।। षु ा34इवामा3।।


एषोउषाः।। आपिू वया। 
िनो234वा। बॄ5हो6" हाइ।। ◌दी-6। प-8। मा-7।। 35 (गे) 316।।

 अथ पमपाठके ितीयोधः
179-1. रु ािते े।। योा गायीः।।

इोदधीचोअिभिरयाख़ईढ़3या।। वृायितुतइयाख़ईढ़3या।। जघाननवतीनवइयाख़।।


ई2ग़। या234। औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-8। प-7। मा-5।। 1 ( व)ु 317।।

179-2.

इोदधाइ।। चोअा234भी। वृािणया। ाितुताः। जघाना23ना ग़।। वतीनवा।


औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-5। प-9। मा-5।। 2 (भ)ु
318।।

् पूषा गायीः।।
180-1. पौषम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 206
 इिे हमाहाउ।। ी3आा3सा। वाइेिभो23हा3। मापवा234भी।
महा23।। आ2ग़भा234औहोवा।। िरोजसा2345।। ◌दी-6। प-7। मा-6।। 3
(खू) 319।।

181-1. इ माया।। इो गायीो।। वृहा वा।

ू हो।।(िः)। नइवृा234हान।् अाकमधम।् आगा23ही। गाहीख़।।


आतऔ
माहाख़ाही23।। िभ234वा।। ता5इभो6" हाइ।।

◌दी-10। प-9। मा-7।। 4 (भे) 320।।

182-1. इ सांवत े।। योिरो गायीः।।

् हा।
हा। हाउवा3। ओजदितिषे234। हा। हाउवा। उभेयमवतया234त।।

हाउवा3। इम
ज़ 2वरोदसी2345।। ◌दी-4। प-9। मा-4।। 5 (धी) 321।।

182-2.

ओजदा5ितिषाइ।। उभये मवतयादा1इा23।। चा2ग़मा234औहोवा।


वरोदसी2345।। ◌दी-5। प-4। मा-4।। 6 (भी) 322।।

183-1. शौनशेपम, ् ावनं वा।। शनु शेपो गायीः।।

् वाचाख़ाी23त।।
अया5म।ु ता3इसा3मातसाइ।। कापोतइ। वगाभा1धीख़म।। ्
नओ234वा। हा5सो6" हाइ।। ◌दी-2। प-7। मा-4।। 7 (छे) 323।।

् काशीतो गायीो, वायवु ा।।


184-1. तीचीनेडं काशीतम।।

 वातआव ् शामु यः। भनु ोय़दा234इ। हाहोइ।। नआय


 ात।ु भा5इषजाम।। ू षी3ता।।
िरषात।् औ23होवा। ईडा।। ◌दी-5। प-9। मा-8।। 8 (भ ै) 324।।

 अथ अम खडः

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 207
् सिमो
185-1. सौिमम।। ु गायीो िवेदवे ा वा।।

 यर िचते सा।। वणोिमोअया2ग़3मा। न। काइा23दा।। िहंमाये3।


ा2ग़ता234औहोवा।। जा234ना।। ◌दी-5। प-7। मा-5।। 9 (फु) 325।।

186-1. यावाे े।। योयावाोः गायीः।।

ु यथापरा
गोषणो ु ।। अयोतरथा। याविरवा।। म। होमा23। होना34औहोवा।
ऊ234पा।। ◌दी-8। प-7। मा-1।। 10 ( व) 326।।

186-2.

ु यथापरा6ए
गोषणो ु ।। अयो1त। रथाख़। या।। विरवाख़ा। महो।
महो2ग़ना234औहोवा।। ई2345।। ◌दी-6। प-8। मा-2।। 11 (ा) 327।।

् िशखडी गायीः।।
187-1. शैखिडनम।।

इमाई।। प ्
ृ योघतृ ं ढ़3हा। औहोढ़3हा3। हा3इ। ताआ2ग़शा234इराम।।

एना34मृता3।। पो234वा। ू5षो6" हाइ।।◌दी-4। प-8। मा-6।। 12 () 328।।

् वीतहो गायीः।।
188-1. वैतहम।।

 अयािधयाचगा6या।। पु णा3। म ग़


ू 234। ूतौ। वा32।। योमे 3सोमआ।।
याोमज़े 2सो। मओ234वा। भू5वो6" हाइ।। ◌दी-8। प-9। मा-2।। 13 (िढ) 329।।

् भराजो गायीः।। सरती वा।


189-1. भाराजम।।


पावकानईया।। सराा1तीख़। वाजिे भवा। िजनाइवा1तीख़।। य ा23म।।
वा2ग़ू234औहोवा।। िधयावसू2345।। ◌दी-7। प-7। मा-5।। 14 () 330।।

190-1. आण वैतह साम, सौभरं वा।। अणो वीतहः गायीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 208
कइमम।् उवाहाइ।। ना3षाइषू1वाख़। आइसोम। तापा1याख़त।् सनोज़2वस।ू
् सनोज़2वसिू न।। आ23। भराउवा। आगिहयिे हताइमे1।।
िनयाभा1राख़त।।

◌दी-8। प-11। मा-9।। 15 (टो) 331।।

् सभिरगायीः।।
191-1. सौभरम।। ु

आयािहसू।। षमु ाहा1इतेख़। षमा ं सोमम।् िपबाइमम।्


ु हा1इतेख़। आइ
् एदबं हाइः।। सदोमा23मा343। ओ2345इ।। डा।।
िपबाआ1इमा2ग़म।।

◌दी-4। प-10। मा-12।। 16 (ना)


332।।

192-1. पाौहे े।। पवाायीः।। (िमावणोयमा)।

् अवाख़र।ू  ु म
महाइग़ा234इणाम।। ्
ं ा234इा।। ाख़याः।। रा ग़धा234षाम।।
वरौहो234। वा। णा5ो6" हाइ।। ◌दी-1। प-8। मा-7।। 17 (गे) 333।।

192-2.

् वरौहोख़। िहाख़। ण।
मिहीणामवरू6ए।।  ु िं मायाः।। राधा23षाम।।
ो2ग़। या234औहोवा।। हाओवा। ओवा2345।।

◌दी-7। प-10। मा-5।। 18 (ञ)ु 334।।


193-1. धरासाकमम ् साकमो गायीः।।
।।

ु वसो3। हौढ़3हो31इ। वयिमा3। हौढ़3हो31इ।


ावतो3। हौढ़3हो31इ।। प
णेता3। हौढ़3हो31इ।। िसाता3। हौढ़3हो31इ।। हरीणा3म।्
हौढ़3हो312345इ।। डा।। ◌दी-5। प-13। मा-9।। 19 (बो) 335।।

 अथ नवम खडः

् यमो गायीः।।
194-1. यामम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 209
ु होमा।। कृ णौहो। रौहो। धाअिवाः।। अ। वा23ा।। िषाख़। हाख़इ।
उामसो
ू 2345।।
औढ़3हो31ये3। जा2ग़हा234औहोवा। एग़3। यय

◌दी-7। प-12। मा-7।। 20 (छे) 336।।

् अिरा गायीः।।
195-1. आिरसं हिरीिनधनम।।

िगवणपािहनतु म।् िगवणपा।। िहनतु ाख़म।् मधोधारािभराहोख़। ासे 23। हाउवा।।


इाा23दा। तमाये 3त।् या2ग़शा234औहोवा।। हिर3ी2345।।

◌दी-6। प-10। मा-6।। 21 (ङू) 337।।

् िवपो गायीः।।
196-1. वैपम।।


सादा।। वइा3। चकृषादा। उपोनसा3। ् नदवे ा23।। वृता343। शू343।
सापयन।।
रा3आ5इा"656।। ◌दी-2। प-9। मा-9।। 22 (झो) 338।।

ु वा।। आिसतो गायीः।।


197-1. आिसतं िसषाम

आािवशिा6वा।। समु िमविसवः। समु िम। विसा23वा।


नािमाितिरते।। नामा23इा।। ितिरा23ता343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-9। मा-6।। 23 (घू) 339।।

् यमो गायीः।।
198-1. यम इ वा अकः (अकम)।।

् इामकाइ। िभरिक णाः।। इंवाणी3। हा3हाइ।। अनू 5षता।


इिमािथनोबहृ ात।।

हो5इ।। डा।। ◌दी-2। प-8। मा-6।। 24 (जू) 340।।


199-1. सौिमे े।। योः सिमो ु
गायीः।। ऋभवा।

इइ षेददातनु ः। ओहाइ।। ऋभ।ु णा2ग़म।् ऋभ


ु ग़रा234यीम।् वाजीददातवु ा3। वाजीददा।
तवु ो234वा। जा5इनो6" हाइ।। ◌दी-6। प-9। मा-7।। 25 (घे) 341।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 210
199-2.

इइषेददातनु ा6ए।। ऋभ ु णमृ। भूख़123म।् रयी343म।।


् वा23जी।। ददाख़ओ23।
तवु ोवा। जा5इनो6" हाइ।। ◌दी-2। प-8। मा-7।। 26 (जे) 342।।

् इो गायीः।।
200-1. इाभयरम।।

इोअा।। महा23याम।् आभीषद। पच


ु ा23वा34त।् सहा34इिरा3। िवचोवा।
षा5णो6" हाइ।। ◌दी-2। प-7। मा-6।। 27 () 343।।

201-1. ाीसाम।। ा गायीः।।


इमाउा।। सतु ाइसतु ाइ। न ा23इगी34। वन। गा3इरा।। गावोवा3ा3म।।
नधो234वा। ना5वो6" हाइ।। ◌दी-2। प-8। मा-10।। 28 (जौ) 344।।

् पूषा गायीः।। (इापूषणौ वा)।


202-1. पौषम।।

इानपूु ।। षणावा23याम।् सााय। सवु ा23याइ।। वख़


े मावा23। जसो234वा।।
ता5यो6" हाइ।। ◌दी-3। प-7। मा-3।। 29 (िठ) 345।।

203-1. इायााम।। इाणी गायीः।।

न। ेनाकी।। आइराम।् नायोज़2। अा23इवॄ। िहढ़म3(ि)िह


् म।्
् न।े वंया23था।। िहढ़म3(ि)िह
ा234हान।। ् ्
म343। तू ग़345वो6" हाइ।।

◌दी-3। प-11। मा-9।। 30 (टो) 346।।

 अथ दशम खडः

204-1. यावां तारणं वा।। यावाो गायीः।।

 तरिणंवाः।। जना23नाम।् दंवाजा3हा3। ागो ग़मा234ता।। समाना23मू।।


शा5िसषाम।् हो5इ।। डा।। ◌दी-2। प-8। मा-5।। 31 (ज)ु 347।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 211
् िवपो गायीः।।
205-1. वैपम।।

अस ू त।् अहा। सता।। सा1जोख़षावाख़।।


ृ माइा6तेिगराः।। ातीख़ामख़
षभाख़ितम।् ओ2345इ।। डा। ◌दी-3। प-8। मा-
5।। 32 (डु) 348।।

् कौं वा। सिमो


206-1. सौिमम।। ु गायीः।।

सनु ीथोघा5समितयाः।। यतोज़2यमयमा। िमाांुह।। ऊ। ऊ। वाहा31उवाख़।


अितिषा2345।। ◌दी-3। प-8। मा-5।। 33 (डु) 349।।

् तभु ो गायीः।।
207-1. तौभम।।

औहोवाऔहो234वा। ओ6हा। यीडावी3ा3यिराइ।। औहोवाऔह ो234वा।


ओ6हा। यशाने 3पा3राभत ् औहोवाऔह ो234वा। ओ6हा।
ृ म।।
ु हा3ा3दाभर।। औहोवाऔहो234वा। ओ6हा। हो5इ।। डा।।
वसा

◌दी-22। प-13। मा-7।। 34 (जे)


350।।

् तु ो गायीः।।
208-1. ौतम।।

् वोव
 तु ाम।। ृ हमम।् शषणा23इनाम।।
् आशाइषा23-इरा।। धसम
े हा।
औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-8। मा-7।। 35
(डे) 351।।

 अथ षपाठके थमोधः
् अभीशःु गायीः।।
209-1. आभीशवम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 212
अरइवसेए। ए।। गमाइमशूरावता3। होवा3हाइ।। अराशा1ा23।
होवा3हाइ।। पराइमा23णा343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-3। प-9। मा-5।। 1 (ढो) 352।।

् पूषा गायीः।।
210-1. पौषम।।

धानावक ् अपपू वमू1ी3नाम।।


ं रिणाम।। ् इाग़ा234ता। ओ234हाइ।।
जषु ोवा। ा5नो6" हाइ।। ◌दी-3। प-6। मा-5।। 2
(टु) 353।।


211-1. इ रपिव।। इो गायीः।।

ु े ।। िशरइ। ोत।् अय़वा2ग़ा234या।। वाइा23।।


अपांफेनने नमच
या2ग़दा234औहोवा।। जयृधा2345।। ◌दी-5। प-7। मा-
8।। 3 (फै ) 354।।


212-1. सौिमे े।। सिमो गायीः।।

ू 234वा।। ते4षाम।् हा3हाइ।।


इमते आ।। सोमाः। होवा3होइ। सतु ासोये 3। चासोत
माभू 234वा।। वा5सो6" हाइ।। ◌दी-5। प-9। मा-5।। 4 (भे)
355।।

213-1.

ु हाउ।। सतु ासोमा। ीणबा23ह। िवभाख़हो1इ। वा23साउ।।


त
ोता3उवा3।। आ2ग़इ। मॄ34औहोवा।। डा234या।।

◌दी-6। प-9। मा-9।। 5 (घो) 356।।

 अथ एकादश खडः

214-1. कौे े।। कुो गायीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 213
् कृ िवंयथा। वाजया23ा। शतातमु ।।
आवइाम।। ् मिहा23सी।
चायाढ़3उवा3इ।। 234भी।। ◌दी-2। प-7। मा-
7।। 6 (छे) 357।।

215-1.

अतििदनउपा6ए।। आयािहश। तवाजा23या34।। इषा34सहा3।। वो234वा।


जा5यो6" हाइ।। ◌दी-2। प-6। मा-3।। 7 (िच) 358।।

् उषा गायीः।।
216-1. औषसम।।

ु वॄ।। हाद। दाइ। जातपृा3त।् िवमा2ग़ता234राम।।


आबं ् कउा23के ।।
हािवर।े इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-3। प-10। मा-5।। 8 (ण)ु
359।।

् भराजो गायीः।।
217-1. भाराजम।।

बृबहा6वामहाइ।। सााख़काराख़। मू। तयाइ।। सा1धाख़कावा23।


तमो234वा। वा5सो6" हाइ।। ◌दी-2। प-7। मा-
3।। 9 (िछ) 360।।

् कुो गायीः।।
218-1. कौम।।

ऋजनु ीतीनोव
 णः। इहा।। िमोनयितिवा23ा। इहा।। अयमादा23इवाइ। इहा।।
सजोषाढ़3उवा3।। ई34हा।। ◌दी-5। प-8। मा-5।। 10 (ब)ु 361।।

् उषा गायीः।।
219-1. औषसम।।

् िवभानूं 23वी।। ाथातनत।्


रादी23हेवयताः।। अणरु िशा23इतात।।
इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-7। मा-5।। 11 (फु) 362।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 214
् िमावणौ गायीः।। िमावणौ।
220-1. िमावणयोः संयोजनम।।

ै ूितम।ु ता3म।् औहोवाख़।।


आनोिमा। वणा3। औहोवा234।। घृतग
माारज
 ाज़2िससू3। औहोवाख़।। तू। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-11। प-12। मा-2।। 12 (खा)


363।।

221-1. ऋतषु ाम।। ऋतवो गायीो, मतो वा।।

ू ा6वोिगराः।। कााय। ाइ। षय़वु ा2ग़ा234ता।। वााआ23भी3।।


 उेसन
ू 23या3। ता345वो6" हाइ।।
 ◌दी-6। प-7। मा-4।। 13 (खो) 364।।

ु चृ गायी िवः।।
222-1. िवोाम।। िविन ु

् समख़
इदा6मे।। िवू 2ग़। िवचा234माइ। ाइधािन। दधाइपा1दाख़म।। ू हो1।
ु े1।।
ढा23मा3। ा2ग़पा234औहोवा।। एग़3। सल

◌दी-3। प-10। मा-5।। 14 (ण)ु 365।।

 अथ ादश खडः

् कुो गायीः।।
223-1. कौम।।

अतीिहमा। षु ाख़वाइणाख़म।् सषु वा


ु साख़म।् होइ। ऊपै 1रायाग़2। अराता23उ।
सू2ग़ता234औहोवा। पी234बा।। ◌दी-4। प-8। मा-6।। 15 () 366।।

224-1. कायपम, ् आरसं वा।। कयपो गायीः।।

क चते स।े महा3इ।। वा234चो। देवाहाउ। वचोदेवा। यश


 ा23ता34इ।।
तदा34इिया3।। वो234वा। धा5नो6" हाइ।। ◌दी-5। प-9। मा-5।। 16 (भ)ु
367।।

225-1. बाहे े।। योबृहो गायीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 215
उनोहाइ।। शमानम।् नागोरा23यी। आिचके ता।। नगाया23ाम।।
् गी।
यमा2ग़ना234औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-9। प-8। मा-5।। 17 ()ु 368।।

226-1.

इउाइ।। िभमााइो3। वाजा ग़ना234ा। वाजपितः।। हरा2ग़इवा234ू।


तानाज़2स। खा। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-10। मा-6।। 18 (णू) 369।।

् कुो गायीः।।
227-1. कौम।।

 आयाही। उपनतु म।् होवा3हाइ। वाजज़े 2िभमाणीयथा3। होवा3हाइ।


महाइवयवु ा23। होवा3हाग़3इ। जा2ग़ना234औहोवा। ऊग़32ग़34पा।।

◌दी-9। प-9। मा-7।। 19 ( ले) 370।।

228-1. कौे े।। योः कुो भिु र गायीः।।

ओख़हो1इ। कदावसो। ोा3म।् हयताआ।। ओख़हो1इ। अवमशा।


् वाता343। पी3या5या656।। ई2345।।
धा234वा।। ओख़हो1इ। दीघसतु म।।

◌दी-5। प-12। मा-7।। 20 (े ) 371।।

228-2.

 कदा34औहोवा। वसो। ोा3म।् हयताआ। अवा34। औहोवा। मशा2ग़। धा


ग़234वा। दीघा34औहोवा। सतु ा23म।् वाता343। पी3या5या656।।

◌दी-8। प-12। मा-6।। 21 (ठू) 372।।

् ऊसा गायीः।।
229-1. औसनम।।

ाणादी।। राधसाः। िपबासोमाख़म।् ऋतूरन।ू । तवदे ासा23।। ा23मा3।


ा345त6" हाइ।। ◌दी-6। प-7। मा-3।। 22 (िख) 373।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  कृ ितगान े ऐं पव।  ितीयोाय ारः Page 216
् ऊसा गायीः।।
230-1. औसनम।।

वयघ े िपसाइ।। ोतारइिगवणाः। ववा23होइ।। तूवय़ोजीख़। ववा23हो।।


ं ातअ
सो23। मा2ग़पा234औहोवा। एग़3।। उपा2345।।

◌दी-6। प-9। मा-6।। 23 (घू) 374।।

231-1. अभीपाद औदल साम।। उदलो िनचृ गायीः।।

ु ।। नृाम।् तनूष3धा


ु सची6दे
एपृ का ु इहा1इनाख़।। साािज।। पौ23िसयाउ।
वा3।। ऊग़34पा।। ◌दी-4। प-7। मा-5।। 24 ()ु 375।।


232-1. आमहीयवं उामहीयवम वा।। अमहीयगु ायीः।।

ू 1राख़। उता23िरा। आइवातरे ा।। िधया23नाउ।


 एवाहो3अिसवीरयूः।। एवाश
वा3। ोषग़े 2345। । ◌दी-27। प-7। मा-6।। 25 () 376।।

् अथ बाहतम।।
ू म।।
।।ऐगान े एकसामां संपण ्

 तृतीयोायः
 अथ थम खडः

233-1. भराजाक ौ।। योभराजो बृहतीः।। ईशान ेौ वा।

 अिभाश।ू । रनोनय़मु ाख़। ओइनू3मा। आ धाइ। वधाइनय़वाख़। ओइना3वा।


ु शम।् आ3षाम।।
आइशानमजगतः। सवा ् आइशानिम।। ताषु । आ23। ू2ग़।
षा234। औहोवा।। षु षु ा2345।। ◌दी-6। प-16। मा-15।। 26 (कु)
377।।

233-2.

ु ।। आ धाइव। धाइना23वा। आइशानमाजग। ताः।


अिभा3शूरनोनमा
् ईशाना23मी।। ातषु ः। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
सय़वु ा2ग़234शाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 217


◌दी-6। प-11। मा-9।। 27 (को) 378।।

234-1. इ भाराजे े।। योभराजो बृहतीः।।

ािमी।। हवाख़मह।े आ। औ3होवाहाउवा3। ऊ3ग़4पा।। सातौवाज। ा3काख़रव।


आ। औ3होवाहाउवा3। ऊ3ग़4पा।। ांवृाइषइु । साख़ितम।् आ। औ3होवाहाउवा3।

ऊ3ग़4पा।। नरांकाा। सआख़व
त। आ। औ3होवाहाउवा3।। ऊग़32ग़34पा।।

◌दी-17। प-20। मा-10।। 28 ( लौ) 379।।

234-2. ािमिहवामहे। सातौवाजोवा।। ाका1रावाख़। ांवृाइषइु सत।्


ु वा23ता343। ओ2345इ।। डा।।
पाितय़ाराख़।। ांका23ा।। सअ

◌दी-8। प-9। मा-8।। 29 (ढै) 380।।

235-1. साते े।। योः सितः बृहतीः।।

 अिभवाः।। सरु ाधा23साम।् इमचयाथा1िवदा234इ। योजा34िरतॄ।


ू 1वासूख़।। सहा23।। ा2ग़इणा234औहोवा।। विश ती2345।।
ोमघवाप

◌दी-6। प-8। मा-6।। 30 (गू) 381।।

235-2.

् इामय़चा23। या2ग़था234औहोवा। वी234दे।


अभाइय़वा2ग़। सरु ाधा234साम।।
योजिरत ु वसु ।। सहा।। ेणवे 3शाये 3। ा2ग़ता234औहोवा।।
ृ ोमघवाज़2प
सभु ू 3तये 2345।। ◌दी-10। प-10। मा-6।। 31 (मू)
382।।

् जापितबृहतीः।।
235-3. य ैतम।।

अिभवरु ा। धसा34औहोवा।। आइमच। यथािवय़दा234इ।। ओ6हा। योजिरत


ृ  ।
ु 2ग़। वा234सू।। सहण
माघा23वा। प े ाइवा3शा।। िहाये3।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 218


ा2ग़ता234औहोवा।। वा234सू।। ◌दी-7। प-13। मा-
7।। 32 (जे) 383।।

् जापितबृहतीः।।
236-1. जापतेनािवकम।।

् ऋतीषहम।् हाख़इ। आऔ3हो। इहा। वासोमानमसा3। हाख़इ।


तंव। एदााम।।
 ाज़2। हाख़इ। आऔ3हो। इहा।। इम।् हाख़इ।
ु नव
आऔ3हो। इहा। अिभवसरेषधे
आऔ3हो। इहा। गीभाइग़ । ना234औहोवा।। वामग़ह
े 2345।।

◌दी-10। प-21। मा-17।। 33 (पे)


384।।

236-2. अभीवतः।। जापितबृहतीः।।

ृ ीषहोवा।। वासोमा। नमाा1साख़। आिभ-वा31234म।्


 तंवो3दा3ामत
नसर।े षधु ाइना1वाख़।। इागा1इभ2ग़।। नवा3। मा2345।। हा2345इ।।

◌दी-4। प-10। मा-7।। 34 (ने) 385।।

् भगो बृहतीः।।
236-3. भागम।।

तंवोदमत ू े 1नावाख़।


ृ ी। षहाओ234वा।। वासोमानमासाख़। आिभवसरेषध
ओढ़3वा।। इंगा234इभ।। नवामा2345हा"656इ।। भगा3या2345।।

◌दी-6। प-8। मा-6।। 35 (गू) 386।।

236-4. अभीवतः।। इो बृहतीः।।

ृ ी। षहा3म।् वा234। सोमानम। धासा।। अिभवसरेष3धा


 तोदमत ु इ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 219



ना23वा।। इंगीभाइा3वा।। िहढ़म3(ि)िह ् िहढ़म3(ि)िह
म3। ् म।् नवानवो234वा।
मा5हो6" हाइ।। ◌दी-6। प-12। मा-10।। 36 (खौ)
387।।

् नोधा बृहतीः।।
236-5. नौधसम।।

ता234म।् वोदमत ् वसोमा। ना3माा3सा। आ23भी। वा।


ृ ी। षाहाम।।
् गाइिभनवो234वा।। मा234हे।।
स। राइ। षूधने ा234वा। आ23इाम।।

◌दी-3। प-13। मा-8।। 37 (डै) 388।।

 अथ षपाठके ितीयोधः
237-1. लौशे े।। योशो बृहतीः।।

तारो।। भाइविवदा31उवा23। वा234सूम।् इाज़2सबाधऊतयज़े 2। बृहात।् बृहा31उ।

वाख़। गायतु सोमअ


े रे।। वभ ् नाकािरणम।् इडा23भा343।
े ा23राम।।
ओ2345इ।।

डा।। ◌दी-11। प-13। मा-10।। 1 (गौ)


389।।

237-2.

तारो।। भाइविवदा31उवा23। वा234सूम।् इाज़2सबाधऊतयज़े 2। बृहाा1याख़।


तातु सोख़। मेअ ् नाकािरणम।् इडा23भा343। ओ2345इ।।
े ा23राम।।
 राइ।। वभ
डा।।

◌दी-8। प-12। मा-9।। 2 (ठो) 390।।

237-3. धानाके े।। योधानाको बृहतीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 220


् इाम।् इसबाध3ऊता1याख़इ।। बृहात।्
ू ।।
तरोिभविवदासम
बृहायतु सोम3आा1राख़इ।। वाइ। वेभरकािरणम।् इडा23भा343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-10। मा-10।। 3 (ञौ) 391।।


237-4. ककाले ्
यम वा।।

् इसबा3। धऊ2ग़ता234याइ। बृहात।् बृहा31उ। वाख़।


 तरोिभविवदा4ासूम।।
गायतु सोमअ ् नाकािरणम।् इडा23भा343। ओ2345इ।।
े रे।। वहे ोइभा23राम।।
डा।। ◌दी-8। प-12। मा-10।। 4 (ठौ) 392।।

237-5. कालेयािन ीिण।। याणां किलः बृहतीः।।

् इसबा3धाऊ1तायाढ़3इ। ओ34वा। ओ234वा।


तरो23िभव। िवदा5सूम।।

बृहायतु सो3माअय़ाराढ़3इ। ओ34वा। ओ234वा।। वाइभराम।।
नाकारा234इणाम।् ओ234वा। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-3। प-13। मा-
10।। 5 (डौ) 393।।

237-6.

् इसबा3धाऊ1तायाख़इ। औढ़3हो3वा।
तरोिभव2ग़। िवदा234सूम।।
औढ़3हो3वा। बृहायतु सो3माअय़ाराख़इ। औढ़3हो3वा। औढ़3हो3वा।।
वाइभा1राख़म।् औढ़3हो3वा। औढ़3हो3वा।। नाकािरणम।् इडा23भा343।
ओ2345इ।। डा।।

◌दी-5। प-15। मा-9।। 6 (मो) 394।।


237-7. कालेयम।।

् इासबा। धऊतया23इ। बृहाया3। ता234। सतु सोमअ


तरोभा3इविवदसूम।। े ।
ा3राइ।। वाइभरौ। वा343ओ34वा।। नका5िरणाम।् हो5इ।। डा।।

◌दी-6। प-12। मा-11।। 7 (ख) 395।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 221


238-1. ऐिषरे े।। योिरिषरो बृहतीः।।

् िसषा3साती। वाजारु ाम।् िधयायज


तरिणरीत।। ् प
ु ा। आवा3आइाम।।  तम।्
ु 
े ाइरा।। नाइमी3ा।े । वासु ु वा2345म
नमग ्
 ।। ◌दी-5। प-9। मा-9।। 8 (भो) 396।।

् िधयायज
238-2. तराहाउ।। िणिरि3षासित। हयाइ। हयाइ। वाजपं रु म।। ू ौ।
होवा3हाइ।। आवइं पु तम।् नमाइगाइरौ। होवा3हाइ।। निे मेवा3सा।।
औ3होवाहा34औहोवा।। उप।् ू234वाम।।
् ◌दी-12। प-
14। मा-13।। 9 (िझ) 397।।

ं े े।। योगृग
238-3. गौृग ं ो बृहतीः।।

 तरिणिरिषा। सा3ती। वाजपं रु ंायज ु ा। वआ-23इा34म।्


ु ा।। वाजपं रंु ायज
् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
ु तम।े गा3इरा।। नमे ाइा23े।। वसु ु वम।।
प

◌दी-9। प-12। मा-7।। 10 (थे) 398।।

238-4.

ु ा।।
तरिणिरिषा। सती3। वा234। जंपरंु िधया। यज
ु वइं प
वाजपं रंु ायजा ु तमाख़इगाइराख़। हाख़ऊऊवाइ।। निे मेवसोवा3ओ234वा।।
ू5वो6" हाइ।। ◌दी-8। प-9। मा-7।। 11 (ढै) 399।।

् पृो बृहतीः।।
239-1. पृम।।

 िपबा3सतु र िसनाः।। मानइगोमता23होइया। आिपन-


बोिधसधमावे ध
ृ ा23होइया।।

अाआ23वा।। ततु ाइधा23या343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-8। प-7। मा-8।। 12 (ठै ) 400।।

् श
239-2. शौम।। ु ो बृहतीः।। अभीवत ौ। योजमदिः।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 222



िपबासतरिसनो
हाउ।। मानइगोमा2ग़त। हाओ234वा।
आिपनबोिधसधमािदयवे ा2ग़। हाओ234वा। अाअवतु धे ा2ग़य। हाओ234वा।
ई2345।।

◌दी-12। प-8। मा-8।। 13 ( ै) 401।।

239-3. जमदेरभीवतः।। जमदिबृहतीः।।


िपबासतरिसनो
माहाउ।। नाख़। इाख़गोमता23। हाउ। आिपनज़2बो।
ृ ा23। हाउ।। अाअय़वा23। हा।। ततु े 3हो2ग़। या234औहोवा।।
िधसाधय़माख़। िदयवे ध
िधयग़ऊ2345।

◌दी-10। प-13। मा-8।। 14 (ब)ै


402।।

240-1. कौलबिहष े े।। कुलबिहबहतीः।।


् ऐहोइ।
 तवु ा3हो3एिहचेरवाइ।। िवदाभगंवसूख़ाया234इ। उावृषमघावान।।
गाख़िवयाइ।। उिदामोवा3ओ234वा। ा5यो6" हाइ।।

◌दी-6। प-7। मा-8।। 15 (ख)ै 403।।

240-2.

् आइिहयाइ।
ेिहचेरा6वाइ।। िवदाभगंवसूा1या234इ। उावषृ । मा5घवान।।

गिवायाख़इ।। उिदाख़अमी। ओ31म।् ओ234वा। ा5यो6" हाइ।।

◌दी-4। प-10। मा-9।। 16 (नो) 404।।

241-1. विसजिने े।। योविसो बृहतीः।। (मतः) जिनाम।्

ं ना।। वहे ोख़इ। विसपराइमय़साताख़इ। अाकममता2ग़।


निहवा3ारमच

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 223


सतु ाइग़सा234चा।। वाइे3होइ। िपबा3हो।। तक
ु ा23। मा2ग़इना234औहोवा।।


जिना2345म।। ◌दी-3। प-10। मा-10।। 17 (णौ)
405।।


241-2. जिनोरम।।

निहवरमम।् चना3। विसा।। होइ। होइ। पराइमय़साता234इ। अाकममत।


सतु ा3इसाचा।। वाइेिपबकौढ़
ु 3। हो31ये3।। मा2ग़इना234औहोवा।।

जिन3ा2345म।। ◌दी-4। प-12। मा-12।। 18 (था)
406।।

242-1. मधै ाितथं दैवाितथं वा।। मेधाितिथबृहतीः।।

मािचददोहाइ।। िवशा3साता। सखायाख़हो1इ। माऔ3हो। राइषाउवा। याताउवा।


इिमोतावृषणाऔ3हो। साचाउवा। सूताउवा। मु ाऔ3हो। चशा। औहो।
वाहो234वा। सा5तो6" हाइ।। ◌दी-6। प-14। मा-11।। 19 (घ)
407।।

 अथ ितीय खडः

् वैखानसा बृहतीः।।
243-1. वैखानसम।।

् याकारा। सदावृधा23म।् सदावध


निका3मणानशात।। ृ ाम।् इाया। िै वग।ू
तय़माज़2सा23म।् तम ् अधाा। म
ृ साम।। ु ोजसा23।। म
ु ोजसा343।।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-8। प-13। मा-6।। 20 (डू) 408।।


243-2. पौहनं ाकष वा।। पहा बृहतीः।।

निकमणानशत।् हो34इ। यका3रासदावध ् आइाख़ायाख़।


ृ ाम।।
् अधाख़हो1। ा23ॄ34।। हाओवा।। म
िै वगूतामृय़ासाख़म।। ु ोजसा2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 224


◌दी-6। प-9। मा-6।। 21 (घू) 409।।

् सो बृहतीः।।
244-1. साम।।

ू । आतदृ ा3। होवा3हाइ। सााख़तासाख़म।्


यऋता3इचीदिभिषा।। पूराख़जाख़

धाइम ु वसु । होवा3हाइ।। नाइाख़तावीख़।। तंपनु । हो। वा2ग़। हा234।


ं घवाज़2प
औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-5। प-14। मा-12।। 22 (ा)
410।।

् चतणा
245-1. भाराजािन चािर, भाराजम।। ु भराजो बृहतीः।।

आासहा।। माशा1ताख़म।् यूारथ


 िे हरयये। ायू1जाख़। हारयइ।
काइशा1इनाख़।। वहाू1सो23।। मा2ग़पा234औहोवा।। ता234ये।।

◌दी-7। प-9। मा-7।। 23 (झे) 411।।

245-2. भाराजं, कवबृहा।। कवो बृहतीः।।

औहोआासहा6ए।। माशा1ता234म।् हाहोइ। यूारथिे हरयये। ायू1जा234।


हाहोइ। हारयइ। काइशा1इना234। हाहोइ।। वहाू1सो234। हाहो।। मपी3।
ता234याइ। उवा6हाउ।। वा।। ◌दी-7। प-15। मा-13।। 24 (िङ)
412।।

245-3. भाराजे े।। योभाराजो बृहतीः।।

 आासहमाशतम ु ारथेिहरयये। यज


 ा।। य ु ोहरयइकेहोख़इ। शाइना23। हाउवा।।
ु पौहो3। िहंमा2ग़।। तया3इ। ओ234वा।। ऊ2345।।
वहसोम

◌दी-6। प-10। मा-6।। 25 (ङू) 413।।

245-4.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 225


 ा। शताम।् आासहा।। माशतम।् आ2इिहया234हाइ। यूारथिे हरयये।
आासहम
ायू1जा23। आ2इिहया234हाइ।। हारयइ। काइशा1इना23।
आ2इिहया234हाइ।। वहाू1सो23। आ2इिहया234हाइ।। मपीता23या343इ।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-9। प-16। मा-17।। 26 (ते)
414।।

246-1. अेवाािण ीिण।। याणां वो बृहतीः।।

आमैरा।। हिरभाइयािहमयूर3रोमाभा3इः। मााकाइचीत।् िनयग़म ू 234रीत।्


े 
नपािशनाः।।

े ।। वता23। आ2ग़इहा234औहोवा।। वा234या।।


अितधाख़

◌दी-7। प-9। मा-10।। 27 ( ौ) 415।।

246-2.

आमिै र। हा5िरभाइः।। यािहमयूररोमभाइः। मााका23इचीत।् नाइयेमिु रत।्


नपाशा23इना। अताइधा23े। वता23। आ2ग़इहा234औहोवा। वयो3भी2345।।

◌दी-10। प-10। मा-14।। 28 (मी)


416।।

246-3.

आमिै र। हा5िरभी।। यािहमयूररोमभाउ। वाख़। मााख़। के िचियेमिु रपािशनाउ।


वाख़।। आतीख़।। धवे ता31उवा23।। ई234ही।।

◌दी-8। प-10। मा-4।। 29 (णी) 417।।

247-1. गो ्
ु सामः, गौवम वा।। अिबृहतीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 226


मा3ाशिसषा।। दाइवाख़। शिवमा3। तायाम।् नदोमघवा23ना2ग़।।
िमा3डाइता।। आइ। वा। औ3हो।। िमतो234वा। वा5चो6" हाइ।।

◌दी-1। प-11। मा-7।। 30 (के ) 418।।

248-1. इ यशािर सामािन।। इो बृहतीः।।

िमा। यशा। असाइ। ऋजीषीशवस। पताइः। ंवृाणी3हिसया। तीनाएख़।


ू हो1। त। षा2ग़णा234औहोवा। धा234।।
कइूख़। अनख़

◌दी-7। प-12। मा-9।। 31 (छो) 419।।

् सो बृहतीः।।
248-2. साम।।

मा3इायशाअसाइ।। ऋजाइषीशा2ग़। वसा345। पा234ती।

े इ।ु ।। आनाओ234वा। तााओ234वा।। षणा5इधृतीः।


ंवृािणहतीक
हो5इ।। डा।। ◌दी-5। प-11। मा-12।। 32 (पा)
420।।


248-3. (समीचीनं) साम वा।। सो बृहतीः।।

हाउिमा।। याशाग़आ234सी6। हाउ। ऋजाग़इषी234शा। वासग़ा234ती6। हाउ।


ु ा234ा6।
ू 2346। हाउ।। अन
ंवृा। णीहिसया। हाउ। तीग़ना234ए। कइ
हाउ।। षा2ग़णा234औहोवा।। धा234।। ◌दी-4। प-16। मा-13।। 33 (ित)
421।।

248-4. (ाचीनं) यशसी े।। योिरो बृहतीः।।

हाउिमा।। यशाअिस। होइ। होइ। होये34। हाउहाउहाउ। ऋजीषीशवसि त। होइ।


होइ। होये34। हाउहाउहाउ।। ंवृािणहतीक
े इ  ु । होइ। होइ। होये34।
 
ु षणीधिृ त। होइ। होइ। होये34। हाउहाउहाउवा।। सवु महा2345।।
हाउहाउहाउ।। अन

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 227


◌दी-8। प-22। मा-26।। 34 (ठू)
422।।

248-5.

होिमा।। यशाअिस। होये 3। हो2345। ऋजीषीशवसि त। होये 3। हो2345।।


ंवृािणहतीक
े इ    ु षणीधिृ त। होये 3।
ु । होये3। हो2345।। अन
हो234वा6। हाउवा।। सवु मया2345।। ◌दी-8। प-15। मा-6।। 35
(णू) 423।।

 अथ समपाठके थमोधः
् य
ु म।।
249-1. यौच ु ् बृहतीः।।
ु क

 ा23राइ। आइाख़म।् समीकेविननोहवामा23हाइ।।


इि मवे ता।। तयाइ। इंयितय
् धानसो234वा।। ता234ये।।
आइाख़म।। ◌दी-5। प-8। मा-7।। 1 (बे)
424।।

250-1. आािण ीिण, वािसािन वा।। याणां अिः बृहतीः।।

ु वसोिगर। ए5। िगराः।। वायु ाममा23। पावकवणा। शच


इमाउाप ु योवी3पा।


िहढ़म3(ि)िहम।् चा234इता।। अिभोमरै नौख़।। वाइ। होढ़3वा। षता। औ3होवा।

हो5इ।। डा।। ◌दी-8। प-15। मा-10।। 2 (णौ) 425।।

250-2.

ु वसोहाउ।। िगरोव। तूया1ममा2ग़। इहाहाहोइ। इहो234वा।


इमाउाप
ु य।
पावकवणाशच

इहाहाहोइ। इहो234वा।। िवपि। तो। अिभोमै । इहाहाहोइ। इहो234वा।। अनू 23।


षा2ग़ता234औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-17। प-16। मा-8।। 3 ( ै) 426।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 228


250-3.

इमाउ ु । वसा3उ। गा234इ। रोवया


 ाप ु । ममा।। पावकवणाशच
ु योिवपि। ता।
औ3हो। आऔ3हो।। अिभोमरै नौख़। वाइ। होढ़3वा।। षता। औ3होवा। हो5इ।।
डा।।

◌दी-10। प-16। मा-7।। 4 (पे) 427।।

251-1. वािसािन ीिण, आािण वा।। याणां विसो बृहतीः।।

उेमा।। धूममा23। गाइग़रो234मा। साईरताये3। सााग़जा234इता।


धानाग़सा234आ। ीतोतया23।। वाजाग़या234ा।। रथा3आ5इवा6" 56।।

◌दी-6। प-9। मा-10।। 5 (घौ) 428।।

251-2.

उेमा5धमु माः।। िगरोमासआख़इराताख़इ। सािजतोधनाख़साअ।। ि तोतायाख़।।


वाजयोरथा31उवा23।। ई234वा।। ◌दी-9। प-6। मा-7।। 6 (ते)
429।।

251-3.

ह2345। उमे धमु । तमो234हाइ।। गाइराख़ोमा2ग़। सआ345इ। रा234ते।


सािजतोज़2धनसाअि तोतग़या2345।। ह2345। वाजयोरथा। इवो234हाइ।।
वाजयोरथाइ। वा। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-11। प-15। मा-10।। 7 (ङौ)
430।।

252-1. गौतम मनाे, गोरािरस सामनी वा े।। योगतमो। बृहतीः।।

् तृेितयवरे ा23इणाम।् आिपेनिपेतय


 यथागौ23रोअपाकृताम।। ू मागा23ही।।
ु 23।। सा2ग़चा234औहोवा।। पी234बा।।
कवेख़षसू

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 229


◌दी-8। प-15। मा-10।। 8 (च)ु 431।।

252-2.

ओवाग़ओ234वा। याथा।। गौरोअ3पाकृय़तम।् ओ34। हाहोइग़। तृेितय3वाइिरय़णम।्


ू ामा1गिह। ओ34। हाहोइग़।।
ओ34। हाहोइग़। आ234पी। ेनिपेतय
ु 23।। सा2ग़चा234औहोवा।। िपब3ई2345।।
कवेख़षसू ◌दी-11। प-15। मा-
10।। 9 (ङौ) 432।।

 अथ तृतीय खडः

253-1. इ हारयणािन, हारायणािन वा ीिण।। याणािमो बृहतीः।।


श ूष।ू । शचाइपताइ। ई234ा। िवािभ3ितभाइः। भा234गाम।।
् अनू 23। शू2ग़रा234औहोवा।। चराज़2मसी2345।।
निहायश3सासू। वी234दाम।।

◌दी-6। प-10। मा-7।। 10 (ङे ) 433।।


253-2. हारायणम।।

श ूौहो5इशचीपताइ।। आइिवािभितिभः। भगाा3ही। ायशसाम।्


् अनशू
वसू3हाइ।। वाइदाख़म।। ु रचरोवा3ओ234वा। मा5सो6" हाइ।।

◌दी-7। प-8। मा-10।। 11 (जौ) 434।।

253-3.

ु ची। पताइ। श ूष।ू । शचाइपते। आ2इिहमा234हा।। आइिवा।


श ूषश
िभितिभ। आ2इिहमा234हा।। भागिहायशसम।् वसूिवदम।् आ2इिहमा234हा।।
ू 
अनश ू 1रा23। आ2इिहमा234हा।। चरामा23सा343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-7। प-16। मा-16।। 12 (चू)


435।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 230


254-1. वाािण ीिण। याणां वो बृहतीः।।

ु 3आभा1राख़। सवु ा23हा। वाअस3रा


याहोइग़। ई234ा।। भज ु इभा1याख़।
ृ बहा23इषा343।
ोता3हा। रिमघवावय़ायाख़।। याइचा3हाइ।। ेव
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-3। प-11। मा-11।। 13 (ट)
436।।

254-2.

ु े 2ग़भा234या। हा। औहो234हा। ोतारमाइत।्


भा6रा।। सवु वाअ। सरु 
 याइभजआ
माघवा। य़वा2ग़ा234या। हा। औहो234हा।। येचा23इवॄ3। हा। औहो234हा।।
बहा23इषा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-9। प-16। मा-11।। 14 (त)
437।।

254-3.

ु आभरः। उवाहाइ।। सवु वाअसरेु ः। उवा23हाइ। ोतारिमघव।


याइभज
ावय़ायाख़। उवा23हाइ।। येचा23इवॄ। उवा23हा।। बहा23इषा343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-12। मा-12।। 15 (छा)
438।।

255-1. वणसामािन ीिण।। याणां वणो बृहती िवेदवे ाः।।

िमायाहाउ।। आख़याइ। सचाख़हो। िथयौख़। वाइ। आतावसाउ। वराख़हो। िथयौख़।


वाइ। वणेा। दीयवं चाः।। ोाख़होइ।। राजौख़। वा। षूगायता31उवा23।।
ऊग़34पा।। ◌दी-10। प-16। मा-8।। 16 ()ै
439।।

255-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 231


िमायौहोवा।। आया। औहो34इ। औहोढ़3वा। साचम।् ऋतावासा। औहो34इ।
औहोढ़3वा। वावे णे। िदयााचा। औहो34इ। औहोढ़3वा।। ोराजा।
औहो34इ। औहोढ़3वा।। षूगायाता। औहो34इ। औहोढ़3वा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-16। प-20। मा-7।। 17 (ङे )


440।।

255-3. वणसाम।।

िमायायोवा। ओवा।। साचम।् ऋतावा1साख़उ। वा23। था23याइ। वणे।


् राजसगु ौढ़3। हो31234।
 राजसगु ायत। ो23ाम।।
दाया23हाइ। वचोढ़3आ।। ो
वा।। या5तो6" हाइ।। ◌दी-6। प-15। मा-7।। 18 (ङे ) 441।।

् जापितबृहतीः।।
256-1. जापतेः वषारिणधनम।।

अिभापवू पीतय।े अिभा3पूवपीतयाइ।। इोमिे भ3रायय़वाख़। िभराया1वा23।

ओमोढ़3वा।। समीचीनासऋभव3माय़राख़न।् समाा1रा23न।् ओमोढ़3वा।।


ृ 3पूिवय़याख़म।् तपूवा1या23म।् ओम।् ओ2ग़। वा234। औहोवा।। ऊ234पा।।
ागण

◌दी-17। प-15। मा-9।। 19 ( वो)


442।।


257-1. धृषतो मात साम, मातम वा।। मातो बृहतीः।।

वइायबृहते। वा।। इाय3बॄहा1ते23। ओमोढ़3वा। मतो3आचा1ता23।


ओमोढ़3वा। वृहाना। ितवृ। ाहा23। ओमोढ़3वा। शतातु ।। वा234े।। णशा3।
हा3हा। तपा5वणा। हो5इ।। डा।। ◌दी-7। प-17। मा-5।। 20 () 443।।


258-1. संवसः, िववसः, सवसः, वसो वा, सँशानािन चािर सामािन।। चतणािमो
बृहती मतः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 232


साािह। ितधाइताइभी3।। ता2ग़इ।। भा234। औहोवा।। सवसे3।।(दा-1)।।
साािरण। ितधाइताइभी3। ता2ग़इ।। भा234। औहोवा। िववसे3।।(दा-2)।।
ु इताइभी3। ता2ग़इ।। भा234। औहोवा।। सवसे3।।(दा-3)।।
साातत। धा

◌दी-9। प-18। मा-12।। 21 (दा)


444।।


ु न साा सह साािहेािद ोभम अस
।।योगे चतथ ्
ेत।।

258-2. इ वाानां वा।।

साािशश। ितधाइता1इभीख़।। ताइभीख़। बृहिदाय3गाया1ताख़। याताख़।।


् तामाख़म।् येनोितरजनयृ3तावा1ाख़। वााख़।।
मतोवृ3हाा1माख़म।।
ृ 1वीख़। गॄवीख़। साािशश। ितधाइताइभी3। ता2ग़इ। भा234।
देवदं वे ाय3जाग
औहोवा।। वसे2345।। ◌दी-11। प-17। मा-13।। 22
(िख) 445।।

259-1. वाे े।। योवाो बृहतीः।। (सूयः)।

ु 3आभा1राख़। िपताऔ3हो। पे


इाऔ3हो।। त ु िभ3योया1थाख़।
िश ाऔ3हो। णोअिु तयामा1नीख़।। जीवा23।। ो2ग़ता234औहोवा।।
अशीमही2345।।

◌दी-7। प-9। मा-7।। 23 (झे) 446।।


259-2. त ु वािसम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 233


ु िभयोयथा। िश ाणो23आ। ाइु । तयामा1नीख़।
इतू5आभरा।। िपतापे
औख़। हौख़। वाइ। औ3हो234वा।। जीवाो23ती। अशीमा23हा343इ।
ओ2345इ।। डा।।

◌दी-8। प-13। मा-7।। 24 (डे) 447।।

् विसो बृहतीः।। (सूयः)।


259-3. वािसम।।

ु आ। भरा ग़ओ234वा।। िपताप


इत ू 3ेिभयोयथा। ह2345। िपतापु िे भय।
याथा234हाइ। शाइ ाणोआ। ाइु त
 या। मानो234हाइ।। जीवाोती।।
अशो234वा। मा5हो6" हाइ।। ◌दी-8। प-12। मा-
10।। 25 (ठौ) 448।।

260-1. आिग पसः सामनी े।। आिगपिसः बृहतीः।।

मानइा।। परावा3णाक।् भवानधमा1दी3याइ।। ऊतीिमआपी3याम।।



मानइपरावृणा31उवा23।। ऊग़34पा।। ◌दी-6। प-6। मा-8।। 26 (ै) 449।।

260-2.

मानइ परा। वृणाक।् मानइ ा।। परावा23णाक।् भवाज़2न। धमादा23याइ।


् मानाआ23इा। परावा23णा343क।् ओ2345इ।।
ऊतीख़। िमख़आिपयाम।।
डा।।

◌दी-10। प-12। मा-12।। 27 (फा) 450।।

् कवो बृहतीः।।
261-1. आारिणधनं कावम।।

वयघ ु वा।। आपोनव।ृ बा23िहषाउ। वा32। पिवा। वणाइ।


ं ा3ासता
् पा23री।। ोतार। आसा2345ता656इ।। आ2345ष।।
षवु ृा234हान।। ्

◌दी-6। प-11। मा-7।। 28 (के ) 451।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 234


261-2. महावैभ ् िवंभो बृहतीः।।
ं म।।

औहोवा। वयघ ु वः। औहोवा।। औहोइ। आपोनवृबिहषः। पवाइा3ा।


ं ासता
ु 1ा3हान।् औहो3इ। औहोइ।। पिरोतारआसते। पराइो3ता।। रआसता।
वणेषवा
औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-17। प-15। मा-11।। 29 (ञ) 452।।

् कवो बृहतीः।।
261-3. अिभिनधनं कावम।।

् घा234ा। सूताग़वा234ा। आपोग़ना234वॄ। ाबिहषाः।


औहोहोहाइ। आइही। वायाम।।
ऐहोइ। आ234इही। पािवा234ा। ााग़वा234णे। षूवृहान।् ऐहोइ। आ234इही।।
पािरो234ता। रआ3सा5ता656इ। आ234भी।।

◌दी-5। प-15। मा-13।। 30 (फा)


453।।

261-4. महावैभ ् िवंभो बृहतीः।।


ं म।।

ं ोहाइ। सतु ावोवा।। आपोनव।ृ बाहा1इषा23। होवा3हाइ। पिववणे।


वयघ
ु ा1हा23न।् होवा3हाइ।। पराइो1ता23। होवा3हा। रआ23।।
षवा
सा2ग़ता234औहोवा। दी234शा।। ◌दी-5। प-13। मा-10।। 31 (बौ)
454।।

् ीग
262-1. ौीगवम।। ु बृु हतीः।।

ओहाइ। यिदना। षीषू 6वा।। ओजोख़नााख़म।् चकृ ि। षू। ऐख़ही1आइहीख़।


हाख़ऊऊवाइ। या1ाख़पााख़। ि तीनाम।् ऐख़ही1आइहीख़। हाख़ऊऊवाइ। 
ु माभ। रा।
ऐख़ही1आइहीख़। हाख़ऊऊवाइ।। सा1ाख़वाइाख़। िनपौिस। या। ऐख़ही1आइहीख़।
हाख़ऊऊवा2ग़। या234औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-9। प-23। मा-24।। 32 (ी)
455।।

ु खडः
 अथ तरीय

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 235


् इो बृहतीः।।
263-1. इ वृषकम।।

ु िवषाख़इ। परावताइ।
सि माव।ृ षा5इदसाइ।। वृषजूितनिवताख़। वृषााय़
वृषो23वा।। वताइू23ता343।। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-9। मा-7।। 33
(भे) 456।।

 अथ समपाठके ितीयोधः
 264-1. ौते े।। ैगते वा योः। योः िगत बृ् हतीः।।

या3सीपरावती।। यादवाव। ितवाा1हा2ग़न।् अता3। हौढ़3हो3वा।



ागीिभगिदाके 1िशभीख़ः।। सतु ा23। वा2ग़आ234औहोवा।। एग़3।
िववाज़2सती2345।। ◌दी-7। प-10। मा-5।। 1 (ञ)ु 457।।

264-2.

यािसपरावितयदोहाइ।। वाव3ताइवृय़ाहा234न।् अता34ागाइ। भाइग


ु िद।
ाके1िशभीख़।। सतु ा23।। वा2ग़आ234औहोवा।। िववाज़2सती2345।।

◌दी-7। प-8। मा-8।। 2 (जै) 458।।

265-1. कातयशं कातवेशं वा।। कृ तयशा बृहतीः।।

् इामा।।
अिभवोवीरमसा।। मदषे ू 3गायाख़। िगरामाहा3। वीचते ा234साम।।
ूशाका2ग़इ। ना234औहोवा।। वचोउप ा2345।। ◌दी-8। प-8। मा-5।। 3 (डु) 459।।

् इो बृहतीः।।
266-1. इ शरणम।।

इिधा5तशर ् िव
ु णाम।।  थसवु 
 याइ। छिदया23ा। माघवः। चामय़ा23ा।।
े िभया। औग़3होवा। हो5इ।। डा।।
यावया23दी।। ूमख़

◌दी-2। प-10। मा-4।। 4 (ञी) 460।।

् जापित बृहतीः।। (सूयः)।


267-1. ायीयम।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 236
् िवाख़इिदाख़। भाख़ ाता। वासूिनजातोजिनमा।
ायइवसू4रायाम।।
 दीज़2िधमः। ा23ती।। भागाा3दा। िहम।् िधमा3।
िनयोजा1साख़।। ितभाग
ओ234वा।। हे2345।।

◌दी-8। प-12। मा-6।। 5 (ठू) 461।।


268-1. वाम आ ीलं वा।। वाो बृहतीः।।

नसीमदवे आ। हा3हा3इ। पा234। ततोवा।। इषहोख़इ। दीघाहोख़। योमय़तायाख़।


आइत वािचत।् यआइताशो ग़। ययु ाउवा3। ऊग़34पा। जताख़इ।। आइोख़हारीख़।।
ु 23। जा2ग़ता234औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।।
ययो ◌दी-7। प-16। मा-12।। 6 ( ला)
462।।

269-1. शाािण वा वयै ािन वा ीिण।। याणां विसो बृहतीः।।

आन। एिवा।। सहु ााख़म।् आइसम। ूभ


ू 1षाता ग़। ऊ234पा। हा3हाइ।
् परमा23ा।। आचा3हाइ।। षमा। औग़3होवा। हो5इ।।
ािणसवना। िनवृहान।।
डा।।

◌दी-3। प-15। मा-8।। 7 (णै) 463।।

269-2.

ु हााम।।
 आनोिवासहा ्
् इसमभु षू तो। पा23ा। िणसवना। िनवृहान।।
परम
 ा23ा। आचा3हाइ।। षमा। औग़3होवा। हो5इ।। डा।।

◌दी-2। प-10। मा-4।। 8 (कु) 464।।

269-3.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 237


् इाम।् समभू
ु ाम।।
आनोिवासहा ्
ु षत। उपाा1ाख़। िणसवनािनवृहन।।
परामा1ाख़।। ऋचीषा23मा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-9। मा-5।। 9 (घ)ु 465।।

् जापितबृहतीः।।
270-1. जापतेिनधनकामम।।

ु िसममम।् साा वग़ ा234इा। ापरमराजिस।।


तविे दा5वमंवस।ू । ंप
निका234गो। षूवय़ृ वा23ताइ। होवा3होइ। हो। वाहा31उ"वा2345।।

◌दी-3। प-9। मा-5।। 10 (ढु) 466।।

271-1. इ ियािण ीिण, विस वा।। याणां इो बृहतीः।।

 ाख़इ। औहोख़। औहोइ। औ3हो234वा। पु ाचाइत।् िहतम


े यथा।। कुवदे स े नाख़।
औहोख़। औहोइ। औ3हो234वा। अलिषय।ू ाखजकॄ ख़त।् औहोख़। औहोइ।
औ3हो234वा। परु रा। गायााख़। औहोख़। औहोइ। औ3हो234वा।। अगा3।
ु सा2345।।
सा2ग़इषू234औहोवा।। सश ◌दी-12। प-23। मा-13।।
11 (िज) 467।।

271-2.

 ाइ। ऊवाइ। औ3हो2345। पु ाचाइत।् िहतम


कुवाकुवा।। याथा। कुवदे स े नाः। ऊवाइ।
 कॄ त।् ऊवाइ। औ3हो2345।। परु रा। गायााः।
औ3हो2345। अलिषय।ू ाखज
ु ा3सा2345।।
ऊवाइ। औ3हो2345।। अगा3। सा2ग़इषू234औहोवा।। सश

◌दी-7। प-20। मा-13।। 12 (िञ) 468।।

271-3.

 े यथकू 3वाइदा234सी।। पु ािचत।् िहताइमा23ना। आलिष। य


ु ाखजकॄ 3त।्
हाउवा।। परु ा23रा। गायााख़।। अगा23। सा2ग़इषू234औहोवा।। ू2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 238


◌दी-5। प-11। मा-9।। 13 (पो) 469।।

272-1. ऐािण वािसािन वा, ीिण।। याणां विसो बृहतीः।।

् आ2ग़इदा234औहोवा। ही234या। अपीपमे हे विणम।् तााख़ऊवाख़।


वयमेनाम।।
ं ाराख़। आननू ा23ू। षाततु ।े इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
सवनाइ। सूतय़भ

◌दी-9। प-12। मा-8।। 14 (थ ै) 470।।

272-2.

् इदाख़हाया। अपौहोइ। पेमौहोइ। इ। हाविणाम।।


वयमेनाम।। ् ताउव
 ा। ासवनाइ।
ं रा।। आनौहो। नंभौहो।। षाततु ा31उवा23।। ऊग़34पा।।
सूतभ

◌दी-12। प-13। मा-8।। 15 (ै) 471।।


272-3. इदावािसम।।

वयमने िमदा। िहया ग़ओ234वा। इयाहाइ।। वहे ोख़इ। अपीपमे हे ावय़िणाख़म।्
ं ाराख़। ईढ़3या।। आननू ा234ू।। षता
ताउवसवनाइ। सूतय़भ ू 2345ता656इ।।
व3सा2345इ।।

◌दी-8। प-11। मा-8।। 16 (टै) 472।।

 अथ पम खडः

् पहा
273-1. पौहनम।। ु िवराट ् बृहतीः।।

् यातारथ।े िभराा1इगूख़। ाइगूख़। वाइासा3म।् तता3।


योराजा3चषणाइनाम।।
् ाइंयोवा। ाहा ग़गा234णाइ।। हा5गृणाइ। हो5इ।।
तता3। पाता ग़ना234नाम।।
डा।।

◌दी-5। प-13। मा-13।। 17 (िब)


473।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 239


273-2.

् यातारथेिभरा23इगू। िवासातापत
 योराजाच। षणा3234इनाम।। ्
ृ ना23नाम।।

् योवृहोवा3ओ234वा। गा5ण6" हाइ।।


ा23इाम।।

◌दी-9। प-7। मा-9।। 18 (थो) 474।।

् इो बृहतीः।।
274-1. इाभयरम।।

यतआ3इाभयामहाइ।। ततोनोअभया23ध। मघवि धतवतऊत


 ा23याइ।।
िवाइषो23वी।। माजिह। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-5। प-8। मा-8।। 19 (ब)ै 475।।

275-1. कावषे े।। कवषो बृहतीः।। (वाोितः)।

वाोताइ।। वु ा। ूणा ग़ओ234वा। अससोानाज़2म।्


ु भ
परां ् आ234इा।। मनु ीज़2। ना31उवा23।। सा234खा।।
े ाशता23इनाम।।

◌दी-9। प-9। मा-8।। 20 (ध ै) 476।।

275-2.

 वाोत ् परां
े वु ा। ूणा3। आ234। ससो। ानाम।। ु भ
े ाशता23इना
् आ23इा।। मनु ीज़2। नो234वा।। सा234खा।। ◌दी-11। प-10। मा-5।। 21 (ङु )
ग़म।।
477।।

276-1. सूयसाम।। सूय बृहती सूयः।।

े तोमिहमापि न।
 बमहा3अिससूया।। बाडािद। महाआ1सा234इ। महस
ा3मा।। मादा23इवा3।। महो2ग़34वा। आ5सो6" हाइ।। ◌दी-6। प-8। मा-5।। 22
(ग)ु 478।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 240


277-1. वैदेव े आनूप,े वाे वा े।। आनूपो बृहतीः।।

ु पा1ईख़त।् गोमायिद। ाते 1साखाख़। ााख़भाजाख़।


अीअी।। रथीस3
े ा23दा।। चाइया3ती3।। सा23भा3म।् ऊ345पो6" हाइ।।
वयसासचतस

◌दी-4। प-9। मा-6।। 23 (धू) 479।।

277-2.

् गोमायिदतेसखाउवा23होवा23हाख़ईया।
ु पा6ईत।।
 अीरथीस
ााभाजावयसासचतेसदाउवा23होवा23हाख़ईया।। चाइया1तीख़।। साभामपु ।
इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-13। प-8। मा-8।। 24 (डै) 480।।

् िवपो बृहतीः।। (सूयः)।


278-1. वैपम।।

् शतभ
 यावा23इतेशताम।। ू ीतूख़। नाविहसूयाअनूख़।।
ं म
नाजाख़तामा23।। रो234वा। दा5सो6" हाइ।। ◌दी-7। प-6। मा-5।। 25 (च)ु 481।।

279-1. न ैपाितथे े।। योिनपाितिथबृहतीः।।

् उदाक।्  वायसने भ
यिदागपाक।। ु नषृ तू ोअ। िसयानय़वाख़इ।।
ृ ाख़इ। िसमाप
आसीख़ाशाख़।। धतोवा3ओ2ग़34वा। वा5शो6" हाइ।।

◌दी-8। प-8। मा-8।। 26 (डै) 482।।


279-2. न ैपाितथम।।


यिदागपागदा6गे
।। नाय वा। यसाइनृभी3। हा ग़। औहो234हा।
ु नषृ तू ोअ। िसयानय़वे 23। हा ग़। औहो234हा।। असाइाशा3। हा ग़।
िसमाज़2प
ू 234औहोवा।। वा234शे।।
औहो234हा।। धा2ग़त ◌दी-13। प-14। मा-
5।। 27 (ढु) 483।।


280-1. कौमद ु बृहत बृ् हतीः।।
बृहतः सामनी े।। योः कुमदो

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 241


किमा।। ाख़वासाख़उ। आमदधषताइ। ाहाइतेख़। माघवा।
् िसषा23। सा2ग़ता234औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।।
िरयाइदा1इवी2ग़।। वाजीवाजाख़म।।

◌दी-8। प-10। मा-7।। 28 (ले)


484।।

280-2.

किमा। वसा3उ। आ234। मदध। षताइ।। ाहाइतेख़। माघवा। िरयाइ।

् िसषा23। सा2ग़ता234औहोवा।।
दाइवा ग़ओ234वा। ऊ234पा।। वाजीवाजाख़म।।
ऊ234पा।। ◌दी-8। प-14। मा-8।। 29 (ै) 485।।

281-1. वाचाम।। वाक ् बृहती इाी।।

इाीअपािदया6मे।। पूवागाख़त।् पताइभा1याख़। िहािशरोज़2िजयारा।


् िशदा।। िनया23। ा2ग़मा234औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।।
रापय़ाराख़त।।

◌दी-10। प-9। मा-6।। 30 ()


486।।

282-1. वाे े।। योवो बृहतीः।।

इनदे ीयएिद। हाइ। िमतम।े धा।। िभितिभः।। आशा23मा। शमािभरिभििभः।


आा23पे।। ाऔ3हो3। िपिभग़रो2345इ।। डा।।

◌दी-8। प-11। मा-6।। 31 (टू) 487।।

282-2.

 इनदे ीयएिद। हाइ। िमतम


 ।े धा। िभितभाइः।। आशमशमाख़भाइः। आिभय़ििभः।।
आाख़पाइा23।। हा3। िपिभग़रो2345इ।। डा।।

◌दी-8। प-11। मा-9।। 32 (टो) 488।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 242


 अथ ष खडः

283-1. िहतौ ौ, वासकेु वा।। योगरीिवितबृहतीः।।

इतऊती।। वो3ओजा3राम।् औढ़3हो3वा। हेतारमाही3ताम।् औढ़3हो3वा।


ु ते ारा3हाइता3राम।् औढ़3हो3वा।। रथाइतममतूता234 ू।। िया3।
आश
वा2ग़ा234औहोवा।। षु े 1।। ◌दी-9। प-11। मा-8।। 33 (तै) 489।।

283-2.

् हत
इतऊतीवोअजा6राम।। े ारमिहतमु वा23होइ। आश
ु ते ारहाइतारमवा23हो
ु ।।
रथी।

तमा2ग़म।् अतू ग़ता234ू।। िया3। वा2ग़ा234औहोवा।। ौ3षा2345इ।।

◌दी-12। प-9। मा-8।। 34 (झ)ै 490।।

284-1. आे े।। योरिबृहतीः।।

े िरीज़2रमन।् आरा1ााख़।
ु वा।। घाता2345। चा234ना। आरअ
मोषा
् ऊपिु ध। इडा23भा343। ओ2345इ।।
साधय़मादाख़म।् नाआगिह।। आइहय़वासाख़न।।
डा।।

◌दी-6। प-12। मा-8।। 35 (ख)ै 491।।

284-2.

े िरीरमाख़न।् हाख़ऊऊवाख़इ। ऊ।


ु वाघतना6ए।। आरअ
मोषा
आरााासधमादाख़म।्

ू 23धा343इ।
हाख़ऊऊवाख़इ। ऊ2। नआग़गा234ही।। आइह। वासौवाओ234वा।। उप
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-11। प-13। मा-15।। 36 (ग)ु
492।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 243


 अथ अमपाठके थमोधः
285-1. गौरीिवते े।। योगरीिवितबृहतीः।।

सनु ोतसोमपाा6ए।। सोमिमा23। होवा3हा। यवा23इणाइ। पचतापाइरवसेकृ।


णू। ा1मी23ाइ।। पृ। णान।् आइॄ3हा।। णताइमा23या343। ओ2345इ।।
डा।।

◌दी-6। प-13। मा-10।। 1 (गौ) 493।।

285-2.

 सनु ोतस े । वख़


 ोमपा। आा ग़ओ234वा। इयाहाइ।। सोमिमाख़। वख़ े हो। यावय़िणाख़इ।
पचतापाइरवसेकृ। णू। ा1मी23ाइ।। पृ। णान।् आइॄ3हा।। णताइमा23या343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-16। मा-10।। 2 (चौ) 494।।

् वामदेवो बृहतीः।।
286-1. वामदेम।।

् इमहवे ा23याम।्
े याम।।
याहािवचषिणः। इा3महव
ु सा23ताइ।। भवासा23मा।। ूनोवृध।े इडा23भा343।
सहमोतिवनृ
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-10। प-9। मा-
5।। 3 (भ)ु 495।।

287-1. अिनोाम।। अिनौ बृहतीः।। (अिनौ)।

शचीिभना5शचीवस।ू । िदवानं िदशताम।् मावाख़म।् राितपदसदाचना।।


् राितकदो234वा। चा5नो6" हाइ।।
आाख़त।। ◌दी-5। प-7। मा-
4।। 4 (फी) 496।।

288-1. विस पािण ीिण।। याणां विसो बृहतीावणः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 244


यदाकदा।। चा2ग़मा234औहोवा। ढू234षे। ोताजरेतमितया3। आिदे।
तावय़णा234म।् िवपा34िगरा।। धाारांवी23।। ा2ग़ता234औहोवा।। ना2345म।।

◌दी-9। प-10। मा-5।। 5 (न)ु 497।।

288-2.

यदाकदाचमाहाउ।। ढूषाख़इोताख़। जराइ। तमितयः। आिदा ग़।। औहोढ़3हा3।


हा3इ। तावा2ग़234णाम।् िवपािगरा।। धारंा। औहोढ़3हा3। हाइ।। ातानाम।्
इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-10। प-16। मा-9।। 6 (पो) 498।।


288-3. पम।।

यदा4क। दा4चमी। ढुषा3इ। ोता।। जराइ। तमााया3। आदाइा3इ।


् िवपा। िगरौवाग़ओ234वा। धा। रंौवाग़ओ234वा।। ता5नाम।्
तावा2ग़234णाम।।
हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-15। मा-10।। 7 (णौ) 499।।

289-1. सौभरे े।। सौभिरबृहतीः।।

पािहगाआ।। धसोमा23दाइ। आइायम।े िधयाता23इथाइ। यसिमोहिरयोय।

हाइरय़यायाख़। आइोवा3ी3।। िहरो234वा। या5यो6" हाइ।।

◌दी-8। प-9। मा-10।। 8 (ढौ) 500।।

289-2.

पा। ेपाही।। गाअसोमा23दाइ। आइायम।े िधयाता23इथाइ।।


यिमोज़2हिरयोयः। हाइरय़यायाख़।। आइोवा3ी3।। िहरो234वा।
या5यो6" हाइ।।

◌दी-8। प-10। मा-10।। 9 (णौ) 501।।

् ो बृहतीः।।
290-1. इ वैयम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 245


उभयृणवना6ए।। आइोज़2अवािगदंवचा23। होवा3हाइ। सािचयामघवाज़2न।्
सो। मापा3हाइग़। ता234याइ।। िधयाशिवआ23होइ।। गमात।् औ23होवा। हो5इ।।
डा।।

◌दी-6। प-12। मा-12।। 10 (खा)


502।।

291-1. इ सहायतु ीये।। जापतेमहोिवशीये वा े। बृहतीः।। (इो वा)।

ु ा। य3दायासा3इ। नस। हा3। यानायतु ा।


े नोवा।। ाअा234इवा। पराश
महच
यवााइवो3।। नश। ताया3।। शा23ता3। मा345घो6" हाइ।।

◌दी-6। प-12। मा-6।। 11 (खू) 503।।

291-2.

ु ा। यदाया1साख़इ। नसहाख़। यनायतु ायावय़िवाख़।।


े ा3नाअिवा।। पाराश
महच
नशाता23या।। शता23। मा2ग़घा234औहोवा।। महोिवशे1।।

◌दी-9। प-9। मा-5।। 12 (ध)ु 504।।

292-1. इायााम।। इाणी बृहतीः।।

ू ातौ। वाग़ओ234वा। माताचामौ।


 वाइािसमे। हाउिपतू।। उता ग़ा234तू। अभ

ू ानौ। वाग़ओ234वा।।
वाग़ओ234वा। छदयथः। सा3मावासौ। वाग़ओ234वा।। वस

यरो234वा। धा5सो6" हाइ।। ◌दी-4। प-10। मा-10।। 13 (धौ)


505।।

 अथ सम खडः

् सभिरबृ
293-1. सौभरम।। ु हतीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 246



इमा34इ। इमइ। ायसा6इरा
इ।। सोमासोदािशराः। ताआमदायवहपीतायाइ।।
हरा23हो। ांया23हो।। िहयो23। का2ग़आ234औहोवा।। ऊ234पा।।

◌दी-12। प-10। मा-9।। 14 ( वो) 506।।

् गृमदो बृहतीः।।
294-1. गामदम।।

 इमइा5मदायताइ।। सोमाििकउिनाः। मा1धोख़पापाख़।


नउपनोिगराशा1णूख़।। राो23ा।। यिगवा23णा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-5। प-8। मा-7।। 15 (बे) 507।।

295-1. वाचाम।। वा बृहतीः।।

् वाइगाज़2यवज़े 2पसम।् आइाे3नूम।् सु घाम।् आ।


आासा6बघाम।।
् उध
िनय़या2ग़मा234इषाम।। ् अरंका23ता343म।् ओ2345इ।। डा।।
 ा23राम।।

◌दी-5। प-10। मा-11।। 16 (म) 508।।

् बृहो बृहतीः।।
296-1. बाहम।।

नाबहृ । तो5या।। वरइवीडा23वा। यािय़ ासीख़। ूवय़ताइमाख़। वतेवसू।।


निका23दा।। िमनाता23इता343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-4। प-10। मा-7।। 17 (ने) 509।।

् वाशम वा।
297-1. न ैपाितथम।। ् िनपाितिथबृहतीः।।

कईदे ा।। सतु ाइसा1चाख़। िपबायो1दाधाख़इ। अयंयपरो


ु िविभनाओ1जासाख़।।
माना23शी3।। ा2ग़या234औहोवा।। धा234सा।।

◌दी-6। प-7। मा-6।। 18 (ख)् 510।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 247


् तरु वा बृहतीः।।
298-1. तौरवसम।।

् ावयास। दा3साारौ। वा32। अाकामौ। वा32।


यिदा23शासोअताम।।
ं ु घवन।् प
शम ु हॄ ौ। वा32।। वसाायौ। वा323।। िधबो234वा। हा5यो 6" हाइ।।

◌दी-4। प-13। मा-4।। 19 (दी) 511।।

299-1. ाााम।। ाी बृहतीो, िवोदेवाः।।

ा34। नोदिै वयम।् वचा।। पजोणा23ती। पु  ै ातिृ भरिदितपु ात


ू 23ना।।

ारा23ा।। मणंवा23चा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-9। मा-6।। 20 (धू) 512।।

300-1. अिदतेाम।। अिदितः बृहतीः।।

कदाचनाा6रीरसाइ।। न े ाग़सा234ा। साइदाग़श े मु घवूयइत।्


ू 234षाइ। उपोप
हा2ग़इनू234ताइ।। दानग़ा234इवा।। पो234वा। ा5तो 6" हाइ।।

◌दी-6। प-8। मा-9।। 21 (गो) 513।।

् अजीगितबृहतीः।।
301-1. आजीगतम।।

ं ु ािहवा3ा3ह ग़म।। हारीइ। परावा1ता234।


आइहीख़। आइिहहाइ। य
अवा34चीना। माघवो। मपाइता1या234इ।। उा34ऋा3इ।। िभरो234वा।
गा5हो6" हाइ।। ◌दी-4। प-11। मा-11।। 22 (त)
514।।

302-1. माध ् मध


ु सम।। ु ा बृहतीः।।

ािमदा। हो ग़इ। िहयोनरा6ए।। अपाइा। ाइू ग़णा234या। सइोमवाहसः।


ू ा ग़। औहो34वाहाइ।। उपाासा ग़। औहो34वाहा।। रमागा23हा343इ।
इहाध

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 248


ओ2345इ।। डा।। ◌दी-10। प-13। मा-
10।। 23 (बौ) 515।।

 अथ अम खडः

303-1. उषसाम।। उषा बृहतीः।। उषा।

ताइ। इहा। आइ। इहा। उवद। िश3आयती। आयती।। उा। इहा। आ। इहा। ती।
िह3तािदय़वाख़। आिदय़वाख़।। अपो। इहा। ओ। इहा। माहीवृणतु च
े । षु ातय़माख़।
आतय़माख़।। ोताइ। इहा। आइ। इहा। कृ णो। ित3सूनय़रीख़। ओनय़री2343। ओ2345इ।।
डा।।

◌दी-5। प-30। मा-10।। 24 (मौ)


516।।

304-1. अिनोाम।। अिनौ बृहतीः।। (अिनौ वा)।

 इमाउवांिदिवग़या234ऐही।। उाहवेअिना234ऐही।।
ू 234ऐही।। िवशिं वशंिहगथा234ऐही। हो5इ।। डा।।
अयवं ामेवसेशचीवग़स ◌दी-
12। प-6। मा-7।। 25 (चे) 517।।

् अिनौ बृहतीः।। (अिनौ वा)।


305-1. अिनोंयोजनम।।

कुकोवामिनाआ।। तापानोद।े वामय़ताया3। होवा3हा34इ। ता34वामा1।


ाया3। होवा3हा34इ।। पा34माणा। आशूना3। होवा3हा34इ।
इा34मवु ा3त।् उवा2ग़न।् यथा34औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-10। प-14। मा-
9।। 26 (ो) 518।।

306-1. अिनोाम।। अिनौ बृहतीः।। (अिनौ वा)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 249


अया34म।् अयंवांम। धम
ु ा6मा।। सतु ोमोज़2िदिविष।ु ओढ़3हा। ओढ़3हा34।
ओहा। तामिनािपबतंितरोअियम।् ओढ़3हा। ओढ़3हा34। ओहा।। धारा1ाख़।
ओढ़3हा। ओढ़3हा34। ओहा।। िनदा23। शू2ग़षा234औहोवा।। ऊ234पा।।
◌दी-10। प-18। मा-5।। 27 ()ु
519।।
307-1. सोमसाम।। सोमो बृहतीः।। (सोमो वा)।

आासोमा।। । गा2ग़या234औहोवा। सदाज़2याचहंिजया23। भूणा ग़ओ234वा।


ु 
मृगसवनषे च ् कईशा23नाम।।
ु ु धम।। ् नायािचषत।् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-10। प-11। मा-7।। 28 (पे)


520।।

् अजमायबृु हतीः।।
308-1. आजमायवम।।

् सोमिमाख़। िपपासा1तीख़। उपोज़2नूनयं यु ज


अया5वयातवु ाम।। ु वे ृ।
ृ हा। औ3ग़होवा। हो5इ।। डा।।
षाणा1हारीख़।। आचाजा23गा ग़।। मव

◌दी-7। प-10। मा-3।। 29 (िञ) 521।।

् ियमेधा बृहतीः।।
309-1. समु  ैयमेधम।।

ु वसिह
अभीषतदाहाउ।। भरा। इायकनीया23सा। प ु मघवभवू ा23इथा।।
भराइभा23रे।। चह। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-9। मा-6।। 30 (घू) 522।।

310-1. वैपे े।। योिरो बृहतीः।।

् एतावदहमीशीया। ोतारा23मीत।् दािधषे। रदावा1साख़उ।।


यिदा23यावतवु ाम।।
नपापा234ा।। यारौवाग़ओ234वा। सा5इषो6" हाइ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 250


◌दी-9। प-8। मा-6।। 31 () 523।।

310-2.

् आइता3। वादा3हामी। शाया3ख़। ोतारामी23त।् दिधषेरदा।


यिदयावतवु ाम।।
वासा3ख़उ।। नापापाा23।। यारौवाग़ओ234वा। सा5इशो6" हाइ।।

◌दी-4। प-10। मा-7।। 32 (ने) 524।।

् िवेदवे ा बृहतीः।।
311-1. वैदेवम।।

िमोहाइ। तिू तोवा।। आिभिवा। असाइा1ाख़। आशिहाजिनतावृ।।


ू 1रासाख़इ।। ा
ात ू 1या2ग़।। तता। औ3ग़होवा। हो5इ।। डा।।

◌दी-4। प-11। मा-6।। 33 (तू) 525।।


312-1. परीषम ् अथवा बृहतीः।।
।।

योिरिर ओजसा6ए।। िदवदोज़2िर। नािवय़ा। औहोढ़3वा। चा। रजः।


् अितवा23इाम।।
औहोढ़3वाइ। पािथवाम।। ् वावि थ। इडा23भा343। ओ2345इ।।
डा।। ◌दी-6। प-13। मा-8।। 34 (ग)ै 526।।

।।अथ  ैभ ्
ु म।।

 अथ नवम खडः

् कषििु बः।।
313-1. ाकषम।।

ग़ मा।। ौहोवा3हा ग़। ी234नी। ोजन।ु


असौहोवा3हा ग़इ। वी234दे। वाोऋ। जी क
षे ग़मवु ोचा।। बोधौहोवा3हा ग़इ। मा234सी। ाहिर। अय ै ।। बोधौहोवा3हा ग़इ।
ना234ो। मम। सो343। मा3दा5" इषू656।। ◌दी-11। प-17। मा-7।।
35 (खे) 527।।

् विसिुिबः।।
313-2. िनहवः।। िनहवम वा।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 251
आइही3। आइही ग़। एिहया ग़। ओ234वा। हाइ। असािवदेवोऋजीक3माा3। आा ग़।
अा ग़। ओ234वा। हाइ।। ििोजनषेु मु 3वोचा3। वोचा ग़। वोचा ग़। ओ234वा।
हाइ।। बोधामिसाहय3या ै 3। या ै ग़। य ा ग़। ओ234वा। हाइ।।
ु ।ग़ ओ234वा। हाइ। आइही3। आइही ग़।
बोधानोममसोम3 दाइषू3। आइषू ।ग़ एषवा
एिहया ग़। ओ234वा। हा34। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-
19। प-32। मा-16।। 36 (ू) 528।।

 अथ अमपाठके ितीयोधः
314-1. योिननी े।। योगृमदििु बः।।

ु 3। ता ग़याही।। आसा।


योनी।। तआइ। ा3सद। ना ग़अकारी।। तामा। नृभाइः। प
् दादा। वस।ू नी3मम। दा343। चा3सो5मा"656इः।।
यथा। नो3अिव। ता ग़वृधीत।।

◌दी-नाि। प-7। मा-13।। 1 (िय) 529।।

314-2.

ृ ी। होवा। पू। 3। ता ग़याही।


योिनआ ग़इ। सदनाइ। होवा।। आका3। रा ग़इतमानभ
होवा। आसोयथा ग़। नोअिवता। होवा।। वाा3। चाइग़दोवसू। होवा।। नाइममद ग़। चसोमै ।
होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-21। मा-12।। 2 (का) 530।।

315-1. औ ये े।। यो यििु बः।।

् समसृजोिवखािन। मणा234वान।् बधानाअराा। महाा234मी।


अददत।।
पवतंिवया।। सृजाा234रा।। अवयान। वा23ा343न।् ओ2345इ।। डा।।

◌दी-5। प-11। मा-8।। 3 (प)ै 531।।


315-2. औ यम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 252


अददमसज
ृ ा।। िवखािन। मणवाधानाअरा23ा।
महािमपवतंिवया23ा।। सृजााराख़ः।। अवाज़2यान। वा2ग़। या234औहोवा।।

हा2345न।। ◌दी-10। प-9। मा-7।। 4 (भे) 532।।

316-1. पाथ े।। योः (पृथी वैः) पाथििु बः।।


ु । वा234जाम।् आनः।
सूाणासा।। इ।ु मिसा। सिनििवनृ
ु यको। ना।। तानााना। सिहया। मा343। तू3वो5ता"656।।
भरा ग़ओ234वा। सिवतं

◌दी-3। प-13। मा-5।। 5 (डु) 533।।



316-2. पाथम।।

ओ3हो3होइग़। सू234ा। णासाः। इ।ु म िग़ सा।। ओ3हो3होइग़। सा234नी।


् ओ3हो3होइग़। आ234ना। भरा। सिु वता3म।्
ाः। ची3िु व। नृ ग़वाजाम।।

य ग़कोना।। ओ3हो3होइग़। ता234ना। ना। सिहया। मा343। तू3वो5ता"656।।

◌दी-2। प-21। मा-10।। 6 (चौ) 534।।

ु िुिबः।।
317-1. सौपण े।। योः सपण

ृ ातदे ि णमोहाओह ा6ए।। इहा23ाम।् वसूयवो। वसपु ा3। ता ग़इवस।ू नाम।्
जग
ओ3। हा। ओ3। हा3ए।। िवािहा। गोपती3म।् शू ग़रगो। नाम।् ओ3। हा। ओ3।
ं ाइ। ा3ृष। ण ग़रियम।् दा। ओ3। हा। ओ3। हा3ए।।
हा3ए।। अच
रयाइाढ़3उवा3।

ऊ ग़34पा। औहोऔहोवा2345हाउ। वा।। ई2345।।

◌दी-11। प-31। मा-17।। 7 (े )


535।।

317-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 253


ृ ातदे ि णम।् औहौहोवाहाइ।। इाग़हा234ाम।् वसय
जग ु 3। ता ग़इवस।ू नौ।
ू वो। वसपा
वाग़ओ234वा। हा3हाइ। िवािहा। गोपती3म।् शू ग़रगो। नौ। वाग़ओ234वा। हा3हाइ।
ं ाइ। ा3ृष। ण ग़रियम।् दौ। वाग़ओ234वा। हा3हा34। औहोवा।। ई2345।।
अच

◌दी-9। प-23। मा-12।। 8 (ा) 536।।

317-3. वाािण ीिण।। याणां विििु बः।। तृतीयं महावाम।्

होईख़। होईख़। होईख़। जगृातदे ि णम।् इहााख़म।् हााख़म।् हााख़म।।


ु तेवसूनाख़म।् सूनाख़म।् सूनाख़म।।


वसूयवोज़2वसप। ् िवािहागोपितम।् शूरगोनाख़म।्
गोनाख़म।् गोनाख़म।।
् अिं चंवृष। णरयाइाख़। आइाख़। आइाख़। होईख़।
होईख़। होया2ग़। वा234औहोवा।। ई2345।। ◌दी-11। प-24। मा-23।।
9 (ि) 537।।

317-4.

 आऔहोइ। आऔहोइ। आऔहो6वा। औढ़3होइ। औढ़3होइ। औ23होवा। जगृाताइ।


दि णा3म।् इ ग़ह
 म।् हम।् हाम।।
् वसय ु 3। ता ग़इवसनू ाम।् वसनू ाम।्
ू वो। वसपा
् िवािहा। गोपती3म।् शू ग़रगोनाम।् रगोनाम।् रगोनाम।।
वसनू ाम।। ् अच
ं ाइ।
ा3ृष। ण ग़रिया। रिया। रिया।। आऔहोइ। आऔहोइ। आऔहो6वा।
औढ़3होइ। औढ़3होइ। औ23होवा34। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-14। प-34। मा-
31।। 10 () 538।।


317-5. महावाोरम।।

हाउहाउहाउ। ओ। होहोवा।(े-िः)। जगृाताइ। दि णा3म।् इ ग़हम।् हम।्


् वसय
हाम।। ु 3। ता ग़इवसनू ाम।् वसनू ाम।् वसनू ाम।।
ू वो। वसपा ् िवािहा। गोपती3म।् शू
ग़रगोनाम।् रगोनाम।् रगोनाम।।
् अच
ं ाइ। ा3ृष। ण ग़रिया।। रिया। रिया।।
हाउहाउहाउ। ओ। होहोवा। ओ। होहोवा। ओ। हो। हो2ग़। वा234। औहोवा।। ई2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 254


◌दी-12। प-38। मा-23।। 11 (ि) 539।।

् गौरीिवितििु बः।।
318-1. गौरीिवतम।।

इग़ा234रो। नेमाग़धा234इता। हवा23इ।। याग़रा234या। यूनाग़जा234ताइ।


िधयाा23।। शूरोग़ना234षा। तााग़वा234सा। चकामा23इ।। आगोग़मा234ती।
जाग़इभा234जा। ाढ़3उवा3। एग़3। उपा2345।।

◌दी-नाि। प-14। मा-9।। 12 (लो) 540।।

् िु बः।। सूय वा।


् िवदान ि
319-1. वैदतम।।

 वयोहाहाउ।। सूपणाउपसेराइम।् ियमध


े ाऋषयोनाधय़मा23ना।
ु िधचा23 ू ।। ममु िु ध। औढ़3हो3इ।। आख़1। ा3िध। ये343।
अपामूणिहपू

वा3बा5ा"656न।। ◌दी-10। प-10। मा-9।। 13 (मो) 541।।

् यमििु बः।। यमो वा।


320-1. यामम।।

आख़याम।् अयायम।् औढ़3हो3इ। आख़इ। ऊख़। नाकेसपाणम


ु ु ताम।् पतम।्
पया
औढ़3हो3इ। आख़इ। ऊख़।। आख़याम।् अयायम।् औढ़3हो3इ। आख़इ। ऊख़।
दावने ाोअचा ता। तौढ़3। हो3इ। आख़इ। ऊख़।। आख़याम।् अयायम।्
औढ़3हो3इ। आख़इ। ऊख़। िहरयपा वं णाताम।् तम
 ।् औढ़3हो3इ। आख़इ।
ऊख़।। आख़याम।् अयायम।् औढ़3हो3इ। आख़इ। ऊख़। यमयोनौशकुनांभरु यूम।्
भरु यमु ।् औढ़3हो3इ। आख़इ। ऊख़।। आख़याम।् अयायम।् औढ़3हो3इ। आख़इ। ऊ2।
् -िः)। एग़3। िदवा2345म।।
वाहा31उवा23।। एग़3। िदवम।(े ्

◌दी-14। प-52। मा-39।। 14 (थो)


542।।

321-1. ऋतसामनी े।। ऋतििु बः।। बृहितवा।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 255


ा। ा23ा। ज ानं थमंपरु ाात।् िवसाइ। वा23इसी। मतु चोवने आव।। सब।ू
सा23बू। ियाउपमाअवाइा।। सताः। सा23ता। चयोिनमसतवाइवा343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-6। प-14। मा-14।। 15 (घी)
543।।

321-2.

् िवसीमताः।
वढ़े 3हा3इ। वढ़े 3हा3इ। िहषाढ़3या। ज ा। ना3थ। म ग़रु ात।।
सु चः। वे ग़नआवा।। सबिु याः। उपमा। अ ग़िवा।। सतयो। नी3मस। त ग़िववा।।
वढ़े 3हा3इ। वढ़े 3हा3इ। िह। षा2ग़। आ234। औहोवा।। एग़3। ऋतममृतम।् एग़3।
 मृतम।् एग़3। ऋतममृता2345म।।
ऋतम ् ◌दी-4। प-27। मा-17।। 16 (थे)
544।।

् इििु बः।।
322-1. वारवीयम।।

ू ाऔह ोहोहाइ।। पु त। मा ग़िनय।ै महवे ीरा। या3तव। सा ग़इतरु ाया। िवरि।
अप
नाग़इविण।े शा343मािन।। वचािसया। ा3इिव। रा ग़यत ू ।। िवरायत ःु । िव।
रा343। या3ता5 "ू 656।। िवरायत 
ू 2345।। ◌दी-10। प-17। मा-9।। 17 (फो)
545।।

 अथ दशम खडः


323-1. रपिवणी े।। इििु बः।। (इाबृहती वा)।

ू ा234तीम।् आती3। ा2345त।।


अवा234ा। आग़शम ् ई य
ग़ ाना 234कॄ ।

ो ग़दाशा234भी। साहा3। ा2345इः।। आ ग़वा234मी। शाग़ची234या। धामा3।


ता2345म ् आ पग़ ी234ही। ितग़म
 ।। ॄ ा234णा। अधा2ग़ा234औहोवा।।
अध3ा2345 ।। ◌दी-2। प-16। मा-10।। 18 (चौ)
546।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 256


323-2.

ु तीमिता23त।् ईयानकृ ा। दाशि भहा23इः।।


 अवा6ए।। आशम

् अपा 
आव ग़िमा। शािच ग़याधमा23म।। ग़ ीिहतीम।् नृमणा23। अधा5ाः। हो5इ।।
डा।। ◌दी-5। प-11। मा-11।। 19 (प)
547।।

323-3.

 अव ु तीम।् औढ़3हो34इ। औहोवा।। आती3ात।् औढ़3हो34इ। औहोवा।


 ोअशम
ईया ग़नकृ ा। औढ़3हो34इ। औहोवा। दाश। भाइग़है । औढ़3 हो34इ। औहोवा।
आवि मा। औढ़3हो34इ। औहोवा। शािच। या ग़धमाम।् औढ़3हो34इ। औहोवा।।
अपा ग़ीिहतीम।् औढ़3हो34इ। औहोवा। नृमा2ग़णा234औहोवा।। अध3ा2345।।
◌दी-21। प-25। मा-18।। 20 (ङे )
548।।
323-4.

 अव ु तीम।् एग़3। औ3हो5वा।। आता2345इा656त।्


 ोअशम
ईयान कृ ोदशिभहै ।। आवम।् आइ। ा3शिच। या ग़धमाम।।
् अपीिहितृमणा।
ओवा। अधा3आ2345।। ◌दी-9। प-12। मा-10।। 21 (थौ) 549।।


324-1. ौतान े े।। धृषतो मात सामनी वा े। तानि िु बः।।

हा3ग़ । ओढ़3हा3। ओढ़3हा3। हाइ। वृा। सथात।् ई ग़षमाणा।। िवदे वे ाः।

अज3। ये ग़सख े ।ू । अथम


 ाया।। मि राइ। ा3सिख। य ग़अ े ावाइ। ा3पृत। ना
ग़जयासी। हाग़3। ओढ़3हा3। ओढ़3हा3। हा34। औहोवा।। आऔ3हो2345।।

◌दी-8। प-22। मा-10।। 22 (ठौ)


550।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 257


324-2.

 ात।् ई ग़ष माणा।।


होये 3। हयाये 3। हया ग़। औहो234वा। हाइ। वृा। सथ
िवदे वे ाः। अज3। ये ग़सखाया।। मिराइ। ा3सिख। यअ  ।ू । अथमे ावाइ।
े 
ा3पृत। ना ग़जयासी। होये 3। हयाये 3। हया ग़। औहो234वा। हा34। औहोवा।।
आऔ3हो। आऔ3हो2345।। ◌दी-10। प-25। मा-11।।
23 (म) 551।।

325-1. सोमसामनी े।। योः सोमििु बः।। (सूय वा)।

् दादय़ा। णा3सम। नाइग़बनाम।।


ू ।।
 वीधम ् यूवा। नसानय़सा। ता3िल।

तो ग़जगारा।। देवा। पाय़पा। या3कािव। यं ग़मिहा।। आा। ममामय़मा। रा3सिह।
या343। सा3मा5" ना656।। ◌दी-1। प-17। मा-4।। 24 (खी) 552।।

325-2.

् यवु ानसा।
ु ा। णा3सम। नाइग़बनाम।।
ह4। आ45। ह। ह2345। िवध
ता3िल। तो ग़जगारा।। देवपा। या3कािव। यं म
ग़ िहा।। ह4। आ45। ह।
ह2345। अाममा। रा3सिह। या343। सा3मा5" ना656।।

◌दी-4। प-21। मा-3।। 25 (ित) 553।।

326-1. इवे े।। इििु बः।।

औहोइतवा ् होजायमाना234।। औहोअशा। 


ु म।। ु ोअभवशिर
ु ग़ा234।।
औहोइगूढ।े ावापिृ थवीअिव ग़ा234।। औहोइिवभू। मोभवु नेोरण"ं धा2345।।

◌दी-19। प-8। मा-10।। 26 (दौ)


554।।

326-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 258


ोहाइ। हौ ग़वाओ234वा। सोजायमा। नोवा3। ओवा345। । अशोहाइ।
ु ौवाग़ओ234वा। अभवशिर
 ु । ोवा3। ओवा345।। गूढोहाइ। ौवाग़ओ234वा।
पृिथवीअिव। दोवा3। ओवा345।। िवभोहाइ। मौ ग़वाओ 234वा। भवु ने। ोवा3।
ओवा345। रणा5ाः। हो5इ।। डा।। ◌दी-6। प-26। मा-11।। 27 (ग) 555।।

327-1. ऋिषमाणपदगिणते अवेयः, सूयवचसो भृिमतः सामनी े।। भृिमांििु बः।।

् नाविणंभिृ मा23ाम।् पधा


मेडीम।। ु नवं ृषभिरा23ूम।्
् वृा23। हा2ग़णा234औहोवा।।
करोयषाइय़वा23ू।। आइ ु म।।
गृणी3षे2345। । ◌दी-5। प-8। मा-8।। 28 (ब)ै 556।।

327-2.

मेिडा।। वा34औहो। ाइ। णंभााइमौ। वाग़3234। ताम।् परु ा34औहो। धानवं ।ृ


् करा34औहो। िषअय। षाइवौ। वाग़3234। ू।।
षभाइरौ। वाग़3234। ूम।।
इा34औहो।।  ु म।् वृा23। हा2ग़णा234औहोवा।। गृणीषे 2345।।

◌दी-5। प-21। मा-14।। 29 (पी)


557।।

328-1. अंकुशौ ौ, विसौ।। विसििु बः।।

े हव
वा।। माहम ृ ।े भराधू3वाम।् चाइतसाइ। ासू ग़मा234तीम।।
े ध ् कृ णम
ु ।्
इहा2ग़वा234इशा।। पू23व। चा। रा23चा। षणाइ। ा। औ3होवा।। हो5इ।। डा।।

◌दी-3। प-15। मा-11।। 30 (ण)


558।।

् ह2345।
328-2. ह2345। वोमहाइमा234हे। वृधा343इ। भ ग़रा234ाम।।
चते साइग़ा234सू। मता343इम।् कृ ण ् ह2345। िवशपूवाइग़ा234चा।
ू 234ाम।।
रचा343। ष ग़णा234इा।। ह2345। हाउहौहोवा6। हाउवा।। ई2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 259


◌दी-5। प-16। मा-12।। 31 (ा)
559।।

् भराजििु बः।।
329-1. भाराजम।।

शनु वम ् अिरे नृतमँ वाजसा23ताउ। ृवमु


े मघवानिमाम।।
मूतयेसमा23ू।।

। तंवा23ा3। होवा3हा।। िणसंिजतम।् धना23नी3। होवा3हा343इ।


ओ2345इ।।

डा।। ◌दी-6। प-11। मा-5।। 32 (कु) 560।।

् िवेदवे ाििु बः।।


330-1. वैदेवम।।

िदवया। ओवा। औढ़3हो3वा। उा। णी3ऐर। तवा।। इसमा। य3मह। या


ग़विसा।। आयोिवा। नी3व। सा ग़तताना।। िदवया। ओवा। औढ़3हो3वा। उपोता। मईव।
तो343। वा3चा5" सा656इ।। ◌दी-7। प-19। मा-3।। 33 (िझ) 561।।


331-1. परीषम ् अथवा ििु बः।।
।।

 ् उतोतद ै मिा23ात।् पृिथामितिशतँ


चँ यदावु ा िनषाम।।
य23धा।। पयोगो23षू। आदधाओषधीष।ु इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-9। प-8। मा-5।। 34 () 562।।

 अथ नवमपाठके थमोधः
 अथ एकादश खडः

332-1. तासामनी े।। ताििु बः।। (ता वा)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 260


मषू ।ू । वािज। ना345म।् देवजूता234म।् सहोवानतं ा। ता3। र ग़ रथानाम।्
् पृतना343जमाशम
अिरना234इमीम।। ् । याइ।। ता ग़िमहा 343।
ु ।।
3वा5इमा"656।। ◌दी-8। प-13। मा-8।। 1 (डै) 563।।

332-2.

ु िजना3े3वजत
ईयइया3हाइ। मषू वा ् ई4यइय
ू म।।  ा। हा234इ। सहोवानतं ा। ता3।
् ईयइया3हाइ। अिरा3। नाइ। मी3ृत। ना ग़जमाशम
र ग़रथानाम।। ् ई4यइया।
ू ।।
हा2345इ। । याइ। तािमहा343। 3वा5इमा"656।।
◌दी-10। प-18। मा-14।। 2 (बी)
564।।
् इििु बः।।
333-1. इ ातम।।

् हवहे वेसहवशू
ातारिममिवता। रय़मी23ाम।। ु ् वाइनशं
। रय़मी23ाम।। ु प।

् इदह। वाइः। मघव
तय़मी23ाम।।  ा। वा343इ। तू3वा5इा"656।।

◌दी-5। प-11। मा-9।। 3 (पो) 565।।

् वृतरु ििु बः।।


ु ।।
334-1. वातरम

यजामहोवा।। आइं व। द ा23इणाम।् हरीणारंिव। ता23नाम।् मिु भदधवु त।्


् िवसाइ। ना। िभभयमाना23।। वा23इरा3।
ू 234वात।।
ऊ। ाधा ग़भ
धा345सो6" हाइ।।

◌दी-4। प-13। मा-10।। 4 (दौ) 566।।

335-1. मात धृषतः सामनी े।। योः धृषििु बः।।

सा। हणा34औहोवा।। दाधिृ षू। िमा ग़ओ234वा। महामपारँ वृषभसवु  ्


 ा23म।।

हा2ग़यो234वॄ।। ासिन। तो343। ता3वा5जा 656म।।
ु धा2345।।
दातामघािनमघवाज़2सरा ◌दी-11। प-10। मा-5।। 5 (ङु ) 567।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 261


335-2.

साहणाधिृ षम।् तू343 ग़िमम।।


् महामपारंवषृ भसवु ा23म।।
् ह ग़ायो234वॄ।।
् दाता मघािन मघवाज़2सरा
ासिन। तो343। ता3वा5जा656म।। ु धा2345।।

◌दी-9। प-8। मा-5।। 6 () 568।।

् अिििु बः।।
336-1. आम।।

ु िभदा। ितमा ग़3234ता।। उगणावाममानरु ो23वा।


योनोवन

ि धीयधु ाशवसावातमा23इा। अभाइा3मा।। वृषामा3णा3। ो23 ता343।


ओ2345इ।। डा।। ◌दी-10। प-9। मा-6।। 7 (भू) 569।।

337-1. गृमद मदौ ौ गामदे वा े।। योः गृमदििु बः।।

ु े ष।ू तरु या3।


हाउयंवृषे ।ू ि तया3।  ग़धमाना। धमाना3। ई234यइया।। हाउयंय
तो ग़हवाइ। हवा3इ। ई234यइया।। हाउयशूरसा। ता3उयम। पा ग़मपु ान।्
उपा3न।् ई234यइया।। हाउयंिवासाः। वा3जय। ता ग़इसइा। सइा3। ई234य।
इया6। हाउवा।। ई2345।। ◌दी-12। प-23। मा-22।। 8 (ा)
570।।

337-2.

ं ा। हाउयंवृषे ।ू ि तया3।  ग़धमाना। धमाना। यंयय


यंयय ् यंयय
ं ड़20याम।। ं ा।
ु े ष।ू तरु या3। तो ग़हवाइ। हवे। यंयय
हाउयंय ् यंयय
ं ड़20याम।। ं ा। हाउयशूरसा।
ता3उयम। पा ग़मपु ान।् उपन।् यंयय ् यंयय
ं ड़20याम।। ं ा। हाउयंिवासाः। वा3जय। ता
ं ड़20याम।् यंयय
ग़इसइा। सइ। यंयय ं ा6। हाउवा। ई2345।। ◌दी-15। प-27। मा-
12।। 9 (ा) 571।।

् िवािमििु बः।। (इापवतौ वा)।


338-1. वैािमम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 262


इाहाउ। हाहोइ। पवताबहृ तारथा2ग़इना2उवा3। ऊग़34पा।। वामीहाउ। हाहोइ।

इषआवहतसवा2ग़
इरा2उवा3। ऊग़34पा।। वीतहाउ। हाहोइ।

हारेषदा2ग़
इवा2उवा3। ऊग़34पा।। वाहाउ। हाहो। थाीिभडया
मदा2ग़ा2उवा3।। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-14। प-16। मा-15।। 10 ( ) 572।।

339-1. सािवािण षामािन।। षणां सिवता ििु बः।।

हा3। हाइ। इायगाइ। रा3अिन। शी ग़तसगा।।1।। असाउ। असाउ। इायगाइ।


रा3अिन। शी ग़तसगा।।2।। कुवा। कुवा। इायगाइ। रा3अिन। शी ग़ तसगा।।3।। अयाम।्
अयाम।् अपरै ा। या3ग। र ग़बु ात।।4।।
् अिवदा3त।् अिवदत।् योअ ण
े ाइ।
वा3चि। यौ ग़शचीभी।।5।। इहा23। ईग़34हा। िवा। भा3पृिथ। वी343म।्

ऊ3ता5ा656म।।6।। ◌दी-6। प-31। मा-22।। 11 (का)
573।।

340-1. कुतीपाद वैप साम।। िवपिुिबः।।

 आासख ु िचदणवांजगा2ौ। हौहो3वा।।


 ायाववृू ।। ितरप
िपतनु पातमादधीतवा2इधौ। हौहो3वा।। अियेतरांदीिदया2नौ। हौहो3वा। औहोख़।
इहा2345।। ◌दी-19। प-9। मा-2।। 12 (धा) 574।।

् अमहीयिु ुिबः।।
341-1. आमहीयवम।।

ु े  धिर
कोअ य ् आसषे ाम ु
ु गा ऋता6ए।। िशमीवतो भािमनो णा23यून।।
वाहोमयो23भून।् य एषां भृामण
ृ धजा इवाढ़3उवा3।। ऊग़34पा।।

◌दी-5। प-5। मा-8।। 13 () 575।।


।।अथानु पु ।।

 अथ ादश खडः

342-1. शैखिडने े।। योः िशखनु िु बः।।


यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 263
गाया31। िता31234। गाय। ा3इणा ग़।। अचा31। ितया31234। कम।
का3इणा।। ा31। णा31234। शत। ा3ता ग़ उ।। उा31। शमा3123इ।
वया5इिमराइ। हो5इ।। डा।। ◌दी-2। प-17। मा-9।। 14 (छो) 576।।

342-2.

गायिोहाइ।। गाया ग़ी234णा। अचकमा1क3णा। अचियो 234हा। कमा


ग़क234णा।। ाणाशता1ा3तो। ाणो234 हाइ।। शता ग़ा234ताउ।
उशिमवया1इमी3रे। उशग़मो234 हाइ। वया3इमा5 इरा"656इ।।

◌दी-5। प-11। मा-11।। 15 (प)


577।।

् िवेदवे ानु िु बः।।


342-3. उशीयम।।

 गायिागायिणआ।। अचकमका23इणा। ाणाख़हो1इ।


शता23ताउ।

उशिमवया1इमी3रे।। उग़शा234मी।। वायाढ़3उवा3। उप।् मा2इरो35" हाइ।।

◌दी-4। प-9। मा-10।। 16 (धौ) 578।।

343-1. शैखिडनािन ीिण।। याणां िशखनु िु बः।।

इंिवाः।। आवीख़वृधान।् सामु ा। चासंिगरा। राथीतमा31उवाख़। रथाइनाख़म।।



् पाितंपितम।् इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
वाजाना23सात।।

◌दी-3। प-11। मा-9।। 17 (टो) 579।।

343-2.  ओइंिवाः।। अवी। वृधान।् सा1मूख़ााख़। चसम।् िगराः।।


रा1थीख़तामाख़म।् रथी। नाम।् वाजाख़नासाख़त।।
् पितंपा23ती343म।् ओ2345इ।।
डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 264


◌दी-2। प-13। मा-10।। 18 (जौ)
580।।

343-3.

ृ न।् समग़ू ा234ा।। चा3सांगी3रा। राथीतमाख़म।् ऊख़। हाख़इ।


इँ िवाअवीवध
् वाजानासाख़। ऊख़। हाख़इ। ऊख़।। पितंपा23ती343म।्
ऊख़। रथाइनाम।।
ओ2345इ।। डा।।

◌दी-5। प-15। मा-10।। 19 (मौ)


581।।

343-4. आादे े।। योरादोनु ुिबः।। पूवम।्

ृ न।् ऐयाहाइ।। समू ा1ाख़। चसांगा1इरा23। ऐया23हाइ।।


इँ िवाअवीवध
रथाइता1माख़म।् रथाइना23म।् ऐया23हाइ।। वाजाना1साख़त।् पताइपं ा1ती23म।्
ऐया23हा343इ। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-3। प-13। मा-16।। 20 (गू) 582।।


343-5. आादोरम।।

ृ यै ादौ। हो6वा।। समु चसम।् गाइरा23। ऐया23त।् औ23होवा।।


इँ िवाअवीवध
रथाइतमर। थाइना23म।् ऐया23त।् औ23होवा।। वाजानासितम।् पाती23म।्
ऐया23त।् औ23होवा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-14। प-16। मा-13।। 21 (ित)
583।।

343-6. महावैािमे े।। योः िवािमोनु ुिबः।।

हयाइ। हया3। ओहाओह ् समु ाग़।


 ा।(ीिण-िः)। इंिवाःग़। अवीवााख़न।।
ं ाइराख़।। रथीतमम।् रथाइनाख़म।।
चसग ् वाजानासात।् पितंपातीख़म।् हयाइ। हया3।
ओहाओह
 ा।।(ीिण-िः)। हो4इडा। हो4इडा। हो2345इ।। डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 265


◌दी-5। प-30। मा-24।। 22 (मी)
584।।

343-7.


हयाये 3। हयाये 3। हया2345। ह23। आ234इ। ं िवाअवी। वृधा3न।।
सा234। मु चसम।् िगरा3।। रा234। थीतमरथी। ना3म।।
् वा234।
जानासितम।् पता3इम।् हयाये 3। हयाये 3। हया2345। ह2345। हो4इडा।
हो4इडा। हो2345इ।। डा।। ◌दी-6। प-
24। मा-12।। 23 (घा) 585।।

344-1. विस ियािण चािर।। विसोनु िु बः।।

  ।् पा2ग़इबा234औहोवा। ेम
इममा234इा।। सतु म  माज़2ितयंमदम।् शा।।

ािभ3या23।। ा2ग़रा234औहोवा।। धाराज़2ऋत सादने 2345। ।

◌दी-10। प-8। मा-7।। 24 (बे) 586।।

् गोतमोनु िु बः।।
344-2. गौतमम।।

ं द ा2ग़म।् श
इमिम ग़सतु िं पबा।। ेाममा। ितयम ् धारा
ु ा ग़। औहो234वा। ा रग़न।।
ग़। औहो234वा। ऋता ग़। औहो234वा।। सा5दनाइ। हो5इ।। डा।।

◌दी-6। प-13। मा-4।। 25 (गो) 587।।

344-3. विस िये े।। योविसोनु ुिबः।।

 इमिमा5सतंु िपबा।। ेममा3ायय़ादाख़म।् औख़। हौख़। वाइ।


औ3हो234वा।

ु ा3भायय़ ाराख़न।् औख़। हौख़। वाइ। औ3हो234वा।। धारा1ऋताख़। औख़।


श
हौख़।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 266


वाइ। औ3हो234वा। सादा23ना343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-3। प-19। मा-8।। 26 (ढै) 588।।


344-4. विसियम।।

् अम3ायय़म
 ी23। सतु िं पब। ेाम।।
इमम ं ादाख़म।् श
ु ाा3।
् धारा ग़ओ234वा। आा ग़ओ234वा।। सा5दनाइ। हो5इ।। डा।।
िभया2ग़ ा234रान।।

◌दी-नाि। प-11। मा-7।। 27 (हे) 589।।

345-1. वकािन चािर, वीे े।। योः गृमदोनु िु बः।।

यिदोहाइ।। िचमइहना23। आ234। िादा। हा3इ। तमाइवा23।। रा234।


धोिवदा। हा3। वा। साउ।। उभयाहा23।। ियाउवा343। भा345रो6" हाइ।।

◌दी-4। प-14। मा-8।। 28 (ध ै) 590।।

345-2.

यिदिचमौहोवा।। हा234ना। अिादातमोवा3। ओवा ग़। ा234इवा।।राधो


िवदोवा3। ओवा ग़। वा234साउ।। उभयाहियोवा3।ओवा343। भा345रो6" हाइ।।

◌दी-6। प-11। मा-4।। 29 (की) 591।।

345-3. आकू पारं वा।। अकू पारोनु िु बः।।

यिदा23िच। मइहा234ना।। अाख़इादा। तमाइवो। राधााख़। िवदसाउ।।


उभयाहा23। ा23या3। भा345रो6" हाइ।। ◌दी-2। प-9। मा-6।। 30 (झ ू) 592।।


345-4. वीम।।
यिदिचमइ। हना3। आी।। ादातमिवः।। राधा23ा। वीवीख़। दसाउ।।
उभया23हा। ाया23। भा23रा343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-3। प-12। मा-5।। 31 (ठु) 593।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 267


 अथ नवमपाठके ितीयोधः
346-1. तैरे े।। योः ितरनु िु बः।।

धु ी।। हावाख़हावाख़म।् ितरियाः। इया23ा। सपौढ़3हो। यतीढ़3या।।


ु यगोमताः।। राया
सवी ू 23।। महा23। अिसया343।। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-3। प-12। मा-4।। 1 (ठी) 594।।


346-2. तैरम।।

धु ीहा3विरिया।। इाया। सपयताये 34। सवी


ु । िरया ग़। ा234गो। माताख़।।
रायाू3। हा3हाइ।। महा5असी। हो5इ।। डा।।

◌दी-2। प-12। मा-5।। 2 () 595।।

् िवािमोनु िु बः।। सूय वा।


347-1. महावैािमम।।

असािवसोमइ ते। शािवा234धॄ।। ो3आगा3ही। आापण


ृ ा23हा3।

् रजाः। सूयवाग़ओ234वा।। नरा5िमभीः।। हो5इ।। डा।।


ुई2ग़ा234याम।।

◌दी-4। प-10। मा-8।। 3 (न ै) 596।।

348-1. कावे े।। योः कवोनु िु बः।।

एा3यािहहि रभाइः।। उपाकवा3। ासु ू 234तीम।् िदवोअमू3। ाशा


ग़सा234ता।। दाइवंयया31उवा23।। दा23इवा3। वा345सो6" हाइ।।

◌दी-3। प-8। मा-9।। 4 (डो) 597।।

348-2.

एयािह हिरिभः। उवाहाइ।। उपकवसु िु तम।् उवा23हाइ। िदवोअमू3। ाशा


ग़सा234ता।। दाइवंययाउ। वा3।। दे234वा। वसो5हा। हो5इ।। डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 268


◌दी-3। प-12। मा-9।। 5 (ठो) 598।।

् िवािमोनु िु बः।।
349-1. वैािमम।।

ु तु े 3षूिगय़वाणाढ़3। ओ34वा। ओ234वा।।


आागा3इरोरथीिरवा।। अ
अिभास3मानू 1षाताढ़3।। ओ34वा। ओ234वा।। गावोवा3ा3म।् नधो234वा।
ना5वो6" हाइ।। ◌दी-7। प-10। मा-4।। 6 (ञी) 599।।

ु ाशीये
350-1. श ु ु ाशु ीयम)् योिरोनु िु बः।।
े।। (पदा िनधनंश

ु शु न
एतोिवामा।। श ्
ु ै वै ावृा23 साम।।
े सा23ा। श
शु रै ा23शी3।। वा2ग़न।् ममा34औहोवा।। तू2345।। ◌दी-10। प-7। मा-
3।। 7 (िफ) 600।।

ु ाश
350-2. ऐडँश ्
ु ीयम।।

ु श
एतोिवा6मा।। श ु ।े न। सााख़।। श
ु ाइ3ा3इः।
् श
वावा2ग़ा234साम।। ु रै ा23शी।। वाम।ु इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-4। प-11। मा-8।। 8 (त)ु 601।।

351-1. रिये े।। योः गोतमोनु िु बः।।

ु व
योरियंवोरयाहाउ।। ता234मा। योै ु मः। सोमतु आ23 होइ। य़ताख़इ।
अिधापता23होये 3।। मदो2345इ।। डा।। ◌दी-7। प-8। मा-7।। 9 (जे) 602।।

351-2.

ु 
योरि यंवोरिय। तमो234हाइ।। यो ु व। तमो234हाइ।। सोमतु इ।
ै 
तो234हाइ।। अिधापते। मदो234हा। हो5इ।। डा।। ◌दी-7। प-10। मा-
5।। 10 (ञ)ु 603।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  तृतीयोायः Page 269


ु ाय ारः
 अथ चतथ
थ
 अथ थम खडः

352-1. कौबिहष े े।। योः कुबिहरनु ुिबः।।

िै पपाहाउ।। आइषा3ताइ। वाइािनवाइ। षे3हा3इ। भा3रा। आराज़2मा।।


ज़ े 2नरा2345।।
याजा3हा3। मा3याइ।। अपा23। ा2ग़दा234औहोवा।। न

◌दी-7। प-11। मा-9।। 11 (चो) 604।।

352-2.

पै ी6पीषताइ।। वाइािनवाइ। षेभाराख़। आराज़2मा। यज मा।। याइ।


अपादना23होइ। नरा। औ3होवा। हो5इ।। डा।।

◌दी-6। प-11। मा-6।। 12 (कू ) 605।।

् इोनु िु बः।।
352-3. नानदम।।

िै पपी। षता3इ। वा234इ। ािनिवषे। भारा।। अरमायज। मयो234हाइ।।


आपादा।। नो234वा। ना5रो6" हाइ।। ◌दी-5। प-10। मा-4।। 13 (मी) 606।।

् शाकपूितरनु िु बः।।
353-1. शाकपूतम।।

् महारा234इाम।् महापं िू वना234 इाम।।


आनोवयोवयशा6याम।। ्

उवं ा23चा ग़।। अपा3वा5" धा656इः।। ◌दी-6। प-5। मा-8।। 14 (ङै ) 607।।

354-1. कौलबिहष े े।। योः कुलबिहरनु िु बः।।

आारथंयथौहोवा।। ताया ग़इसू234ा। यवयामिसतिु वकू मम।् आ234त। षहम।।



आइा3शावी।। सा23ती343म।् ओ2345इ।। डा।।

◌दी-4। प-9। मा-6।। 15 (धू) 608।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 270


354-2.

आारथय ् यथोताया ग़। औहो234वा। ई234हा।


ँ थो। तयाइग़। आारथाम।।
ु ायव3यामिस ग़। औहो31इ। औ2ग़हो234वा।। तिु वकू िममृ3 ताइषह ग़म।् औहो31इ।
स 
औ2ग़हो234वा।। इ शिव3साित ग़ म।् औहो31 इ। औ2ग़हो2345वा656।।
ई234हा।। ◌दी-11। प-16। मा-8।। 16 (कै )
609।।

ु िधनम
355-1. मध ु ् जापितरनु िु बः।।
।।

ू महोना6मे।। वेनतू3भाइरानजे3। हा3हा। औढ़3हो3वा। आइहीख़।


सप

यारा3मानिपता ु 3। हा3हाइ।
3। हा3हा। औढ़3हो3वा। आइहीख़।। दाइवेषधा
ु तु ा2345।।
औढ़3हो3वा। आइहीख़।। यआ23। ना2ग़जा234 औहोवा।। मध

◌दी-10। प-16। मा-9।। 17 (पो)


610।।

356-1. उषसाम।। उषानु िु बः।।

यदीवहाशव। य। ेयादी।। ओइवहाआ1शावाख़। ओइाजमाना रथाइषू1वाख़।


ओइिपबोमिदरांमा1धूख़।। ओइ। तवािस कोवा3ओ 234वा।। वा5तो6" हाइ।।

◌दी-7। प-9। मा-10।। 18 (झौ) 611।।

् भराजोनु िु बः।।
357-1. भाराजम।।

् गृणीषश
मवु ोअ। हा ग़। हा234णाम।। े वस। पताइम।् आइा3ाइा।
सहा3होये 34। नारमो3इ।। शिचा234ी।। वा3हो234। वा। दा5सो6" हाइ।।

◌दी-3। प-12। मा-9।। 19 (ठो) 612।।

358-1. (दिधम)् दिधाम।।


् अिरनु ुिबनः।। दिधा वा।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 271


ओहाइ। दिधाोअकािरषम।् ओहाइ।। ओहाइ। िजोर वािजना23होइ।

सरु िभनोमख ् ना23होइ। आय


ु ाका23रात।। ू 23हो।। िषतारा23 इषा343त।्
ओ2345इ।।

डा।। ◌दी-9। प-11। मा-11।। 20 (त)


613।।

् मतोनु िु बः।।
359-1. मातम।।

परु ांिभयवु ाकवीः।। अिमतौजाअजाया23ता। आइोिवा3। ाकमा234णा।। धा।


ु 5त
वाौवाग़ओ234वा।। प ु ाः। हो5इ।। डा।। ◌दी-6। प-9। मा-7।। 21 (घे) 614।।

 अथ ितीय खडः

् वामदेवोनु िु बः।।
360-1. वामदेम।।

विभ
ु िमषमोहाओह े । ओढ़3हा। ओढ़3हा3ए।
 ा6ए।। वीरा। यआइय़वख़
िधयावोमधे सा1ता3याइ। ओढ़3हा। ओढ़3हा3ए।। परु ांधी3या3। िववो234वा।
सा5तो6" हाइ।। ◌दी-6। प-11। मा-8।। 22 (कै ) 615।।

् कयपोनु िु बः।।
361-1. कायपम।।


कयपसविवदा6ए ु ावा1इती234। ययोिवम
।। यावा। यज ्
 िप। ता3म।।
य ाी3रा।। िनचा23। आ2ग़या234औहोवा।। ऊ234पा।।

◌दी-4। प-9। मा-5।। 23 ()ु 616।।

् ियमेधानु िु बः।।
362-1.  ैयमेधम।।

 अचत ाचताग़ना234रा।। ियमेधा3सो3अचत। अचपूु 23ा3 काउत।।


परु िमा23।। वु ा3चा5" ता656।। ◌दी-3। प-5। मा-3।। 24 (िख) 617।।

् बृहोनु िु बः।।
363-1. बाहम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 272


उिमा।। यशसा23याम।् वानंप।ु िनशा23इधाइ। शोया3था3।
सूत े ग़षू 234ना।। रारणा23ा।। िखयाइषू23चा343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-1। प-10। मा-6।। 25 (ङू) 618।।

 ानर सामनी े।। योरिरनु बु ििरो वैानरो वा।।


364-1. अेव
िवानरा।। वाख़ातीख़म।् आनानत। शावा1साख़। एव ्
ै ा। चषणाख़इनाम।।
ऊख़ती।। वाइर। था234नो6" हाइ।। ◌दी-4। प-9। मा-6।। 26
(धू) 619।।

364-2.

् अनानता3। ाशा ग़वा234सा। एव


िवा34। नरवौ। होातीम।। ै ा।
् ऊतीवाइर।। था234नो6" हाइ।। ◌दी-6। प-9। मा-6।। 27 (घू)
चषणा234इनाम।।
620।।

365-1. शाकपूत े े।। योः शाकपूितरनु िु बः।।

सघाया3इ। ए।। िदवोनरा3। ए। िधयामता3। ए। शमता3। ए।। ऊताइसबृ3।


ए। हतोिदवा3। ए।। िषोअहा3। ए। नातरित। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-18। मा-8।। 28 (ग ै) 621।।

365-2.

ृ । हतोिदवाः।।
सघायाइ।। िदवोनराः। िधयामाताख़। शमताः।। ऊतीसाबख़
िषोआहाख़।। नातरित। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-7। प-11। मा-7।। 29 (चे) 622।।

366-1. वणााः साम।। वणानु ुिबः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 273


िवभोइराधा6सा।। िवीराज़2ितशततो। शताख़ाताउ।। आथानोिवचषणे।
ु सदु महयग़। मा3हा5" या656।।
चाख़षाणाइ।। 

◌दी-7। प-7। मा-4।। 30 (ठी) 623।।


367-1. उषसम औषसम ्
वा।। उषानु िु बः।। उषा वा।

वया3इेपतिणाः।। िपात ु 3। ऊषारान।् ऋत


ु ादजनाये ू रन।ू । िदवोआे 23।।
भा23या3। पा345रो6" हाइ।। ◌दी-5। प-7। मा-6।। 31 (फू ) 624।।

् िचरनु िु बः।। िवेदवे ा वा।


368-1. देवानां िचः।। रोचनम वा।

 अमीयदे वे ााना।। मआरोचनेिदवाः। कऋताम।् कदमाताख़म।।



काावआ23ती343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-10। प-7। मा-8।। 32 (फै ) 625।।

369-1. ऋाोामनी े।। योः ऋगनु ुिबः।।

 ऋचसामयजा।। महाइ। याांकमािणकृवा23ताइ। िवतस


े दिसराजा23ता।।
य दं ा23इवे।। षूव तः।। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-6। प-9। मा-6।। 33 (घू) 626।।

369-2. सााम।। सामानु िु बः।।

ऋचसा3मायजामहाइ।। याांकमा। िणकावा1ताख़इ। वाताख़इ। वाइतेसद।


िसराजा1ताख़। जाताख़।। य ांदा1इवेख़।। षूव तः। इडा23भा343। ओ2345इ।।
डा।।

◌दी-4। प-12। मा-9।। 34 (थो) 627।।


।।अथ जागतम।।

 अथ तृतीय खडः

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 274


् िशोको जगतीः।।
370-1. ैशोकम।।

ू त रु ाइजनू। चराजासो234हाइ। ौहोइ।


िवोहाइ।। पृतनाअिभभू। तररा। सज
् उतोहाइ।। उमो234जी। ंताग़रा234साम।् होइग़।
ू 234रीम।।
वरौहोइ। ेमा2ग़म
तरा34। िनम।् ओ6वा।। ओइग़दी234वा।। ◌दी-7। प-16। मा-14।।
35 (ची) 628।।

 अथ दशमपाठके थमोधः
371-1. शैखिडने े।। योः िशखडी जगतीः।।

े 3होइ। दधा3हो234। िमथमायम। वाइवाइ।। अहा3ोइ। या3हो234।

ु यिववे। अपाअप ा।। उभे 3होइ। या3हो234। रोदसीधावताम।् अनअ


 ू न।ू ।

ू 3हो234। ािृ थवीिचद। िवोिवा। िवआ। औहोवा6। हाउवा।।


सा3ोइ। तेश

ई2345।। ◌दी-11। प-20। मा-14।। 1 (ी)


629।।

371-2.

ा31इ। दधा31234। िमथमायम। वाइवाइ।। अहा31न।् या31234।


ु यिववे। अपाअप ा।। उभा31इ। या31234। रोदसीधावताम।् अनअ
 ू न।ू ।
सा31त।् तेश
ू 31234। ािृ थवीिचद। िवोिवा। िवए। िहया6हा। हो5इ।। डा।।

◌दी-9। प-20। मा-14।। 2 (नी) 630।।

371-3. अेिववत ौ।। योरिजगतीः।।

अयो234वा। अया ग़यो234वा। ााइ। दा234धा। िमथमायम। वाइवाइ।।


अयो234वा। अया ग़यो234वा। आहान।् या234। 
ु यिववे। अपाअपा।। अयो234वा।
अया ग़यो234वा। ऊभाइ। या234ा। रोदसीधावताम।् अनअ
ू न
 ।ू । अयो234वा। अया

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 275


ग़यो234वा। ासात।् ता234इश।ु ािृ थवीिचद। िवोिवा। िवआ। औहोवा6।
हाउवा।। िवऔहो3ह1।। ◌दी-13। प-28। मा-16।। 3 (डू)
631।।

371-4.

इयो234वा। इया ग़यो234वा। ााइ। दा234धा। िमथमायम। वाइवाइ।।


इयो234वा। इया ग़यो234वा। आहान।् या234। 
ु यिववे। अपाअपा।। इयो234वा।

इया ग़यो234वा। ऊभाइ। या234ा। रोदसीधावताम।् अनअ


ू न।ू । इयो234वा।

इया ग़यो234वा। ासात।् ता234इश।ु ािृ थवीिचद। िवोिवा। िवआ। औहोवा6।


हाउवा।। िवइहो3ह1।। ◌दी-12। प-28। मा-16।। 4 (जू) 632।।

371-5. महासावेतसे े।। योः वेतसो जगतीः।।

आ23या3म।् ााइ। दा234धा। िमथमायम। वाइवाइ।। आ23या3म।्


आहान।् या234। 
ु यिववे। अपाअप ा।। आ23या3म।् ऊभाइ। या234ा।
रोदसीधावताम।् अनअ
ू न।ू । आ23या3म।् ासात।् ता234इश।ु ािृ थवीिचद।
िवोिवा। िवआ। औहोवा6। हाउवा।। िवो3िवा2345।। ◌दी-12। प-24। मा-
20।। 5 (झौ) 633।।

371-6.

अयय ं ा3। आहान।्


ं ा3। ााइ। दधाऽ31234। िमथमायम। वाइवाइ।। अयय
ं ा3। ऊभाइ। या31234। रोदसीधावताम।्
ु यिववे। अपाअप ा। अयय
या31234। 
ं ा3। ासात।् ताइशू31234। ािृ थवीिचद। िवोिवा। िवआ।
ू न।ू अयय
अनअ
औहोवा6। हाउवा। िवा3ई2345।। ◌दी-10। प-24। मा-20।। 6 (भौ) 634।।

371-7. महाशैरीषे े।। योः िशरीषो जगतीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 276


औहोहोहाइ। ााइ।। दा234धा। मी ग़ाथा234मा। य ग़मा234वे। य म
ग़ ा234वाइ।।

अहा312न(ि)या ु ाग़री234याम।् िव ग़वरे ा234पो। िव ग़वरे ा234पा।।
234ा। 
उभा312इया234ा। रोदाग़सी234धा। वताग़मा234नू। वताग़मा234नू।।
सा312ा234इशू। ाग़थ
ॄ ी234वी। िच ग़दि234व। िचदग़ा234इवा। िवआ।
औहोवा6। हाउवा।। एग़3। िवइहा2345।। ◌दी-3। प-23। मा-14।। 7 (डी) 635।।

371-8.

ाऔहोहोहाइ। दधा31234। िमथमायम। वाइवाइ।। अहाऔहोहोहाइ।


ु यिववे। अपाअप ा।। उभाऔह ोहोहाइ। या31234। रोदसीधावताम।्
या31234। 
ू न।ू । साऔहोहोहाइ। ताइशू31234। ािृ थवीिचद। िवोिवा। िवआ।
अनअ
औहोवा6। हाउवा। िवए3िवा2345।। ◌दी-18। प-20। मा-
21।। 8 (ण) 636।।

372-1. इ ियािण ीिण।। याणां इो जगतीः।।

समाहाउ।। आइतिवाओजसा3। पितमा3इ। िदवा234। हाहोइ। यआइका1ईख़त।्


भूरितिथ। जना23ना34म।् हाहोइ। सपूिवय़याख़। नूतनमा। िजगा23इषा34न।् हाहोइ।।
ु वत
तंवाा1नीख़। अनवा ृ ।े आये 3। कयाउवा3।। वृधे 1।।

◌दी-10। प-18। मा-19।। 9 (बो)


637।।

372-2.

 समते िवा ओजसापितम।् एपातीम।।


् िदवया। हौख़। हौढ़3हो3वा। ईढ़3या।
यआइका1ईख़त।्

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 277


भूरितिथ। जना23नाम।् हौख़। हौढ़3हो3वा। ईढ़3या। सपूिवय़याख़। नूतनमा।
िजगा23इषान।्

ु वत
हौख़। हौढ़3हो3वा। ईढ़3या।। तंवाा1नीख़। अनवा ृ ।े आये 3। कयाउवा3।।
े 1।।
मह

◌दी-10। प-23। मा-14।। 10 (बी)


638।।

372-3.

 सापितम।् एपातीम।।
 समते िवाओज ् दाइवा1याख़। औख़। हौढ़3हो3वा। ओमोवा।
यआइका1ईख़त।् भूरितिथ। जना23नाम।् औख़। हौढ़3हो3वा। ओमोवा। सपूवा1याख़।
नूतनमा। िजगा23इषान।् औख़। हौढ़3हो3वा। ओमोवा। तंवाा1नीख़। अनवा
ु वतृ ।े
आये 3। कयाउवा3।। धमणे2345।। ◌दी-9। प-23। मा-15।।
11 (ढु) 639।।

373-1. वैपािण ीिण।। याणां इो जगतीः।।


इमते आ।। तवे यंपख़ू ताख़। येारचरामिसभूख़वासाख़उ।

निहदोिगवणोिगराख़ाघाख़त।। ोणीिरविततयनोख़वाचा2ग़। वचा ग़ओ-234वा।
हो5इ।। डा।। ◌दी-9। प-8। मा-6।। 12 () 640।।

373-2.

इमते आ।। तवे यंपु । त


ु ा। या1इाख़रााख़। चारामिसभू। वसाउ।
ना1हीख़ादाख़न।्


योिगवणोिगरः। सघात।। ोऽ1णीख़राइवाख़। ितत
 । यनोवा23चा343। ओ2345इ।।
डा।।

◌दी-6। प-14। मा-9।। 13 (घो) 641।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 278


373-3.

ु ोवा।। येारााख़। चरामसी23ा3भूवसाउ। निहादाख़न।्


इमते ा23इतवे यपं ु त
योिगवणो23गी3रघत।् ोणीिरवाख़।। ितता23। यनो5वचाः। हो5इ।। डा।।

◌दी-9। प-10। मा-6।। 14 (नू) 642।।

् बृहो जगतीः।।
374-1. बाहम।।

चषणीधत ु ा23याम।् इंिगरोबहृ तीरनषू ा23ता। वावय़ध


ृ हाउ।। मघवानम ृ ानाख़म।्
पु य़ता23म।् सवु ा2ग़ा234इभी।। अमाख़ितयाम।् जरम ् दा23इवे3।
 ाणा23म।।
दा345इवो6" हाइ।। ◌दी-5। प-10। मा-11।। 15 (म)
643।।

ु गतीः।।
375-1. ासदवे े।। योसदज

अावइं मतयवु यवा6ए


ु ।। सीचीिवाउशतीरनूख़षाताख़।
् मया23शू।। 
पिरजजनयोयथाख़पातीख़म।। ु । घवा2ग़। नम
ू 34औहोवा।।
तया3ई2345।। ◌दी-8। प-8। मा-6।। 16 (डू) 644।।


375-2. ासदवम।।

आ234। ावइ ु
 ं म। तया। सूवयवा23। सा234। ीचीिवाउ। शती। आनषू ता23।
पा234। िरजज। नया। याथापता23इम।् मा234। यश ु । घवा।
ु 
ू या31उ। वा2345।।
नामत ◌दी-11। प-17। मा-
9।। 17 (खो) 645।।

376-1. जागतँसोमसाम।। सोमो जगतीः।।

अिभा3ेषपं ु ।। तम ृ मायाख़म।् इंगीभाइः। मदतावा3आणय़वम।् ओ34।


हाहोइ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 279


यावोनिवचरि3मानय़षु म।् ओ34। हाहोइ।। भजे
ु मिहमिभिवमचत। रा2ग़।

ितना34औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-10। प-13। मा-9।। 18 (ो)


646।।

् सभिरजगतीः।।
377-1. सौभरम।। ु

ं हया।। सवु वाइदाख़म।् शतंयसभु वा


 सू3मेषम ु क3माइरा1ताख़इ।
् आइं ववृाम। । वसाये3। सू2ग़वॄ234औहोवा।।
अवाजहवन3दारा1थाख़म।।
ी234भी।। ◌दी-6। प-8। मा-8।। 19 (ग)ै 647।।

378-1. जागतं वणसामनी े।। योवणो जगतीावापृिथौ।।

घृतव। ता3इभवु नानाम।् अिभिया।। उवप ु सपेु शसा23होइ। ावापिृ थवीवणा।


ृ ीमधघे
ाधमणा23। होइ।। िवाभा23इते।। आजरे। भूिर। राये3। तसाउवा3।। एग़3।
इमु मिव
ु यािवभाती2345।। ◌दी-14। प-14। मा-6।। 20 (धू)
648।।

378-2.

ृ ीमधु घेसपेु शाख़सा। ावापिृ थवीवणा।


 तीभवु नानाम। भा5इिया।। उवप
घृतव
ाधमणा।। वाइिभताइ।। अजरेज़2भूिर। राये3। तसाउवा3।।
इमु मिव
ु यािवभाती2345।।
◌दी-15। प-10। मा-4।। 21 (मी)
649।।
379-1. येनः।। इो जगतीः।।

उभ े यिदरोदसाइ।। आ23पा। ाथउषा31उवा23। इवआ। महाामाहाइनाम।।
् भौढ़3हो।।
संौढ़3हो।। जंचषणा31उवाये3। ना3मा। देवीजिनियाजी1जानाख़त।।
जािनियजा31उवा23।। एग़3। जनदा32।। ◌दी-6। प-13। मा-9।। 22 (गो) 650।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 280



् िवपो जगतीो मान।।
380-1. वैपम।।

मग़दं ा234इने।। िपतमु दा3ा3तावच। यका3ओ234वा। गभािनरहिृ जना3।


् मारौवाग़ओ234वा।।
अवा234वा। वृषणवं ा। ाद ा234इणाम।।
सायवा5इमहाउ।। वा।। ◌दी-3। प-10। मा-9।। 23 (णो) 651।।


।।इपम ्
।।अथ ्
उिगम।।

 अथ तरु ीय खडः

् इ उििगः।।
381-1. ोशम।।

ु षउियाम।् िवदाइवा1ा23।।
ु म।े ष।ु होईख़। हो। वाहोइ। तपं ु नी
इा।। सतु षे सो
ा3दा ा3ा।। महा23िहषा343। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-5। प-12। मा-7।। 24 (फे ) 652।।


381-2. अनोशम ् इ उििगः।।
।।

ु मषे त
इा3होइ। हवे 3होइ।। सतु षे सो ु पं ु नी ् िवदाइवा1ाख़।। द ा।
ु षउियाम।।
मा3हािह।। षा2345।। ◌दी-5। प-7। मा-6।। 25 (फू ) 653।।

् कु उििगः।।
381-3. कौम।।
ु षसो
इसते ूं पनु ाइ। षउियाम।् िवदवे ााख़। द ा।। महाहाइषाख़।
ु मषे ।ू । तख़
महा23िहषा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-4। प-9। मा-7।। 26 (धे) 654।।
382-1. दैवोदासे े।। योः िदवोदास उििगः।।
ु ग़234ताम।् पु ुताम।् हाउ।। इा234इभ।।
हाउतमूवभी।। गायता। हाउ। प
तवाइषा23मा34। हाउ। िववा3सा5ता656।। दी234वी।।
◌दी-6। प-11। मा-9।। 27 (को) 655।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 281


382-2.
 3ताम।् प
ु 
ता4मूवभी। हो ग़इ। गायता6ए।। प ु ू3ता3म।् पू2ग़ू234ताम।्
इाी3भाइः। तवाइषा3मा। िववासा3ता3। िववा2ग़सा234ता। आइा34म।्
गीभा3इः। तिवषम।् आ।। िवय़वा23हा3। साता ग़ओ234वा।। ऊ2345।।

◌दी-3। प-17। मा-14।। 28 (ठ) 656।।

् िहतोः संयोजने े। योः िहितििगः।।


382-3. ओकोिनधनम।।

ु । तपं ख़
ू 3अिभगायता।। प
 तम ु ू ताख़म।् इांख़गाइभख़। तिवषा234मा।।
िववा23।। सा2ग़ता234औहोवा।। ओ234का।। ◌दी-4। प-8। मा-6।। 29 () 657।।

382-4.

् प 
ू 3अिभगायतदे ाम।।
तम ु । तपं ख़
ु ू ताख़म।् आइीिभिवषमा। िववासा1ताख़।
आइा345इ। भा2345इः।। तवाइषा23मा3।। वा2ग़इवा234औहोवा।।
सतए2345। ।

◌दी-7। प-10। मा-12।। 30 (ञा)


658।।

ु ा हिरवण उििगः।।
383-1. हािरवणािन चािर।। चतण

तंते 5मदम।् गृणी5मिस।। वृषा। णंप ृ स


ु ासाख़हाइम।् उलोका। कृ माइ।।

वोहा23री3।। ा23या343म।् ओ2345इ।। डा।। ◌दी-3। प-10। मा-
6।। 31 (णू) 659।।

383-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 282


 ता4े। हो ग़इ। मदग
ं ण ू ा1साहीख़म।्
ृ ीमसी6ए।। वृषाहोख़। णंप ृ स
उलोककृ मु िवोहा1रीख़।। ियाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।।

◌दी-3। प-10। मा-5।। 32 (ण)ु 660।।

383-3.

े दंगण
तंतम ु ासहीम।् उलाऔ3हो34।
ृ ीमसी6ए।। वृषाऔ3हो34। णंपृ स
ककृ मु िवा।। हरो234वा।। ा5यो6" हाइ।। ◌दी-3। प-7। मा-6।। 33
(ठू) 661।।


383-4. हािरवणम।।

ु सा3ही3म।् होवा3हाइ।। उलोका3कृ 3।


े दां5गृणीमसाइ।। वाषणंप।ृ सा
तंतम

होवा3हा।। मु ा23। ा2ग़इवा234औहोवा।। हिरिया2345म।।

◌दी-4। प-9। मा-6।। 34 (धू) 662।।

 अथ दशमपाठके ितीयोधः
ु ित उििगः।।
384-1. ैतािन चािर।। चतणा

योमिमिवावी।। याघितआियाइ। याममु 3ासो234हाइ।।


सा2ग़मा234औहोवा।। एग़3। भी2345।। ◌दी-6। प-6। मा-5।। 1 (कु) 663।।
384-2.

योममा5इिववाइ।। याघाितआाख़याइ।। यामाख़मा।। दासाये3।
सा2ग़मा234औहोवा।। 234भी।। ◌दी-6। प-6। मा-6।। 2 (कू ) 664।।
384-3.
 हाओहायोममा।। ा2ग़वा234औहोवा। ा234वी। याज़2घितआज़2िये।
याममु ा23हो। दय़साख़इ।। समा23होये 3।। िभरो2345इ।। डा।।
◌दी-10। प-9। मा-5।। 3 (भ)ु 665।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 283


384-4.
औहो31इ। औ2ग़हो234वा। योममी3ा3िववाइ।। औहो31इ।
औ2ग़हो234वा। याघी3ता3आियाइ।। औहो31इ। औ2ग़हो234वा।
याम3ू3मसाइ।। औहो31इ। औ2ग़हो2345वा656।। सिमभी2345।।
◌दी-8। प-
12। मा-9।। 4 (ठो) 666।।

385-1. सराधसम ् सराधस
।। ु उििगः।।
् िसायअसा2ग़। धा234सा।।
एमधो। मदाग़32इा234राम।।
एवािहवीरवता2ग़इ। वा234ताइ।। सदा3वा5ा"656।।
◌दी-7। प-7। मा-9।। 5 (छो) 667।।
् राधस उििगः।।
385-2. राधसम।।
् िसाहोख़इ। अयअंय़धासाख़।। आइवा1िहवीख़।।
एमधौहो5मिदराम।।
राख़वताइ। सदाव।ृ धा। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-10। मा-7।। 6
(णे) 668।।

् मतः उििगः।।
386-1. िवकमातम।।

ं ध।ु राधा23सी।। चोदयताइमा3ही।।


ए5िम। ा3या3िसता।। िपबाज़2ितसोम
ना। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-4। प-9। मा-2।। 7 (धा) 669।।

् िवमना उििगः।।
387-1. वैमनसम।।

एतोिवा6मा।। साखाय ो2ग़। िमया345म।् नरमाकृीयिवाअिभ।। आ।।


ियाये।। काई2ग़दा234औहोवा।। ऊ2345।। ◌दी-9। प-8। मा-4।। 8 (द) 670।।


388-1. सौिमािण ीिण।। याणां सिम उििगः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 284


् ाय़कृतेख़।। िवपा23।
इायसा।। मागायत। वाइा1याबॄख़। हातबे हृ त।।
चा2ग़इता234औहोवा।। पनवे 2345।। ◌दी-5। प-8। मा-5।। 9 (ब)ु 671।।

388-2.

इा34। यसाम। गाया6ता।। वाइायबॄ2ग़। हता345इ। बॄ234हात।्


कृ तज़े 2िवपितज़े 2।। ओये 3। पा2ग़ना234औहोवा।। ा234वे।।

◌दी-7। प-10। मा-4।। 10 (ञी) 672।।


388-3. सौिमम।।
औहौहोइ। औ3हो3इ। ओग़32345वा656। इाज़2यसामगायत।। िवाज़2यबृहतेबहृ त ्
 ।।
कृ तज़े 2िवपितज़े 2।। औहौहोइ। औ3हो3इ। ओग़32345वा656।। एग़3।
पनवे 2345।। ◌दी-11। प-11। मा-5।। 11 (कु)
673।।
389-1. ैककुभािन ीिण।। िककुबिु  वीशानेः।।
यएक ु
 इिदहाहाउ।। िवदयताइ। वसमा23ता । यदाशषु ाइ। ईशानो23आ।।
ाितुता31उवा23। ई234ा। अंगा। औ3होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-6। प-11। मा-9।। 12 (को) 674।।

389-2.
् वीदाग़या234ताइ। वासमु ता23हा3। यादा ग़श
या234ए। का234ईत।। ू 234षाइ।
आइशानोअ। ता23हा ग़इ।। ू 234ता।। आइोअ। गा2ग़। या234औहोवा।।
ई234ा।। ◌दी-5। प-12। मा-13।। 13 (िफ)
675।।


389-3. ैककुभम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 285


यएक ु
 इिदाया6ताइ।। वासमाया 3दा। िहम।् शू234षाइ। आइशानोअितुतः।
आइशा। नोअताइ।। ू 234ता।। आइोअ। गा2ग़। या234औहोवा।। ई234ा।।

◌दी-9। प-12। मा-16।। 14 (थू)


676।।

ु ोरो उििगः।।
390-1. औोरािण िनयानािन वा ीिण।। याणाम

सखायआहाउ।। िशषा3महहे ाउ। ा3इाहाउ। यविणाइ। ूषऊषू3हाइ।


वोनय़तृ मा23हा।। यधा23।। ा2ग़वा234औहोवा।। ऊ234पा।।

◌दी-4। प-9। मा-9।। 15 (ो) 677।।

390-2.
े ायविणोवा।। आइती3वा3। होवा3हा3। हा ग़इ।
सखायआिशषाम। हाइ। 
षु ऊषू 234। वोहोहाइ।। नाता3मा3। होवा3हा3। हा।। यधा23।।
ा2ग़वा234औहोवा।। ई2345।। ◌दी-8। प-14। मा-7।। 16 (े) 678।।
390-3.
सा4खायः। आिशषा। मा3हाइ। ेायविणो। हाइ।। षु ऊषवो
ु 3नाामा ग़।
या234धॄ। हा3हाइ। वोनाामा ।ग़ या234धॄ। हा3हा।। वाढ़3इ। औ3हो ग़। औहोवा।।
वाढ़3इ। औ3हो ग़। औहोवा34। औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-14। प-19। मा-7।।
17 ( ले) 679।।
 अथ पम खडः
् या। जापितििगः।।
391-1. यम।।
हाउगृणाइ।। तदा3इाताइ। शवा23123। उपा3मा।े वतातयाइ। यसा23इवा ग़।
मो3जासा।। शाची।। पत।े औ23होवा34। औहोवा।। ू234भी।।
◌दी-5। प-12। मा-8।। 18 (फै ) 680।।
् जापितििगः।।
391-2. आ ारम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 286


गृण।े तदा34। औहो5इतेशव
 ाः।। उपमांदवे ताता23या34इ।। या34िसवा।।
मोजसा। शा3चीप।। ता2345इ।। ◌दी-8। प-8। मा-4।। 19 (डी) 681।।

् या। जापितििगः।।
391-3. यम।।

गृणते दौहो5इतेशवाः।। उपमा


ज़ े 2वताज़2तये। उपमांद।े वताता23याइ।। यिसव।ृ
मो23जसाउ। वाग़3। शा234ची। पा234ताइ। हो2345इ।। डा।।

◌दी-10। प-11। मा-6।। 20 (पू)


682।।

ु ा िदवोदास उििगः।।
392-1. दैवोदासािन चािर।। चतण

या31। ा31234म।् बरम।् मा3दा ग़इ।। िदवो31। दासा31234। यर। धा3या


् अया31म।् ससो31234। मइ। ा3ता ग़इ।। सतु ा31। िपबा3। ओ234वा।।
ग़न।।
ऊ234पा।। ◌दी-1। प-16। मा-8।। 21 (ै ) 683।।

392-2.

् आयय़ससो3।। मइ। ता3इ।


या5रंमदाइ।। िदवोदासायरयन।।
सू2ग़ता234औहोवा।। पी234बा।। ◌दी-5। प-7। मा-5।। 22 (फु) 684।।

392-3.

् आयय़ससो3। मइ। ता3इ।


या3ा5रदाइ।। िदवोज़2दासायरंधयन।।
सतु आ23। पा2ग़इबा234औहोवा।। ई234ती।। ◌दी-5। प-8। मा-8।। 23 (ब)ै 685।।

392-4.

या4त।् हो ग़इ। शरंमदा6ए।। िदवोदासायरंधययासा3सो। मइ। ता34।


औहोवा। सू234ता।। िपबो2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-10। मा-6।। 24 (मू) 686।।

393-1. सांवत े।। योिर उििगः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 287


एना।। गिधा23या। साािजत।् अगोहा23या34।। िगरा34इनवाइ।।
तापाथू3। पा2ग़ता234औहोवा।। दी234वा।। ◌दी-5। प-8। मा-
7।। 25 (बे) 687।।

393-2.

एनो5गिधाया।। साािजत।् अगोहायौ। हो3वा।। िगराइनवौ। हो3वा।। ता23।


ू 234औहोवा।। पितिदवा1।।
पा2ग़थ ◌दी-6। प-9। मा-5।। 26 (घ)ु 688।।

् आ ारं वा। यम उििगः।।


394-1. यामम।।

यइसो।। मापा3तामा। मदाशवाइ। चते ताइ।। याइना3हासी।। िनयिणाम।्


ता3मीम।। हा2345इ।। ◌दी-2। प-8। मा-7।। 27 (जे) 689।।

् जापितििगः।। आिदो वा।


ु म।।
395-1. दीघाय

ु ते नु ा। यता ग़32ू234ना।। ाघीग़या234यू। जीवासाख़इ।। आदीख़ासाख़।।


 तच
समहस
 ा2ग़। कृ णो3ता5।। ना2345।। ◌दी-3। प-8। मा-5।। 28 (डु) 690।।

ु ाम।। भराज उििगः।।


ु स
396-1. श

् वाहपिरवृ। जाम।।
वेािहिनऋतीनाम।। ् अहर। हा।। श
ु ु पिर।
पदा3मा5इवा"656।। ◌दी-3। प-7। मा-4।। 29 (ठी) 691।।

् आिद उिगािदः।।
397-1. अपामीवम।।

अपामीवामपा।। िधाम।् अपसेधतम


 ा23तीम।् आदीख़ासाख़।।
ु तनानओवा3ओ234वा।। हा5सो6" हाइ।। ◌दी-6। प-6। मा-6।। 30 (कू ) 692।।
ययो

398-1. वैराजे े।। योिरो िवरािडः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 288


ु ाख़। यंतस
िपबा।। सोमिममत ु वहिरया।। ा23ी। सो23तू।।
े षा
बाभी3या3म।् सयु ा2ग़ता234औहोवा।। एग़3। नावा2345। । ◌दी-7। प-9। मा-
4।। 31 (झी) 693।।


398-2. सहोदैघतमसम।।

ु ा3। दता
हाउिपबा।। सोमिम। मा। दत ु । येसषा
ु वहिरया। ा1ीख़। ाीख़।
सोतबु ााम।् सयता
ु 3। सयु ता3।। ना2ग़वा234औहोवा।। ई2345।।

◌दी-6। प-13। मा-7।। 32 (े) 694।।


।।अथ काकुभम।।

 इित पम खडः

् इः ककुिबः।।
399-1. अातृम।।

् अनािपराइाख़। जनषु ाग़2।। सना345त।।


ृ ो5अनातवु ाम।।
अात ् आ234सी।
यधु दे ाज़2िपिमस।े । यध
ु ा1।। ◌दी-6। प-7। मा-4।। 33 (खी) 695।।

400-1. शाकरे े।। योः शकरः ककुिबः।।


योनोहाउ।। इदाम।् इदंपरा23हा
ु उ। वा। वआ23हाइ। िनना। िननायतमवु ा23हाउ।।
ु इ। सखायआ23हाइ।। मूता23या343इ।। ओ2345इ।। डा।।
षा
◌दी-4। प-12। मा-11।। 34 (थ) 696।।
400-2.
योना3इदिमदपं रु ा।। योनइदिमदा1ू3रा। वआिनना। यता3मू3वषु ाइ।। िनना।
यता3मू3वषु ाइ।। सखायाख़। आ23इ। मू3ता5या"656इ।।
◌दी-3। प-9। मा-8।। 35 (ढै) 697।।

 अथ एकादशपाठके थमोधः
् बृहकुतः।।
401-1. बृहम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 289


आगा।। मािरषया23ता। ाावानोमापात। सामय़ावाख़।। ढाची3ा3।।
मयोवा। ा5वो6" हाइ।। ◌दी-7। प-7। मा-2।। 1 (छा)
698।।

402-1. सौयवसािन ीिण।। याणां सूयवसः ककुिबः।।


आयाही।। अयि मवे। पा23ताइ। गोपतउ। वारा1पाता234इ।। सोमा3म।।
सोमा23। पा2ग़ता234औहोवा।। पी234बा।। ◌दी-7। प-9। मा-5।। 2
(झ)ु 699।।

402-2.

े ोपते। ऊ। वय़रा23हा3इ। पा3ताइ।।


आयािहया।। या3माइा3वे। आपतग
सो234महाइ।। सो। म। पते3हा3इ। पा234इबा। एिहया6हा। हो5इ।। डा।।
◌दी-6। प-14। मा-7।। 3 (घे) 700।।
402-3.
आयायिमा6वाइ।। अापा1ताख़इ। गोपाताऊ3। वरा2ग़पा234ताइ।।
सोमसोमा31।। पताइ। िपबा3ओ234वा।। ऊ234पा। ऊपा।।

◌दी-3। प-9। मा-6।। 4 (ढू) 701।।


403-1. धेनषाम।। मतः ककुिबः।।

् यूजावयम।् ाितय़ासाख़। तंवषृ भ। ूवी1माहा234इ।। सा3इ।।


याहीत।।
जानगो234वा।। मा234ता।। ◌दी-2। प-8। मा-5।। 5 (ज)ु 702।।

् मतः ककुतः।।
े ीयम।।
494-1. संवश

 गाविासा6मवाः।। सजाने मतबवा23होइ। िरहतक


े ाकू 3भो।। िमथा।
औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-5। प-7। मा-3।। 6 (िफ) 703।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 290


405-1. आभरे े।। योिरः ककुिबः।।

ृ म।् शातता3उ। वीचषा234णाइ।।


ई। । आभा23रा। ओजोन

आवीरंपा3हा3।। ता2ग़ना234औहोवा।। सा234हाम।। ◌दी-5। प-8। मा-
7।। 7 (बे) 704।।

405-2.

ृ म।् शातता3उ। वीचषा234णाइ।।


इा।। आभा23रा। ओजोन
आवीरा23ा।।

तनासहाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-5। प-10। मा-6।। 8 (मू) 705।।

406-1. ऐिषरािण ीिण।। याणां वायःु ककुिबः।।

े ।।
अधािहया।। िगवा23णा। उपाका। मईमा23हाइ। ससृ मा23हाइ।। ऊदख़
व मा23ा। उदा23भाइ। इडा5भी। हो5इ।। डा।।

◌दी-4। प-11। मा-9।। 9 (तो) 706।।

406-2.

अधाहीिगवा6णा।। ऊपाका। माई1माहाख़इ। सासय़ ृ माहाख़इ।। ऊदे 1वा मा23।।


तओवा। दा5भो6" हाइ।। ◌दी-4। प-7। मा-6।। 10 (थू) 707।।

406-3.

अधाहीिगवणा6ए।। उपाका। माई1माहा3इ। सासृ मा234हाइ।। उदौढ़3हो3।


वाढ़3हा3।। मा2ग़। तऊ34औहोवा।। दभी3रे2345। ।

◌दी-6। प-9। मा-6।। 11 (घू) 708।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 291


407-1. सीदीये े।। योः जापितः ककुिबः।।

साग़34इ। दवे । योया6था।। गोाइतेम। धौमिदराइ। वा3इव । णा2345इ।।


अिभामाइा3नो3।। नू345। मा2345।। ◌दी-6। प-10। मा-7।। 12 (ङे ) 709।।

407-2.
सीदवे य। यथा3। गो234। ीतम
े धौम। िदराइ।। िववा3। हा3। ा234णाइ।।
अभी3। हो3इ। ा234मी।। नो3। नू234माः। उवा6हाउ।। वा।।
◌दी-5। प-15। मा-6।। 13 (मू) 710।।
408-1. सौभरे े।। (पम)।् योः सभिरः
ु ककुिबः।।

ु ामपिू वया।। ूरकिरआवय़ावा234।। विन।् िचा3म।।


 वयम ् हा23वा3।
मा345हो6" हाइ।। ◌दी-3। प-6। मा-5।। 14 (टु) 711।।


408-2. सौभरम।।

 वयम ु ामप
  ू ूरकिरः। ओवा।। हा3हा ग़इ। अवावा2345।। हा3हा ग़इ।
् हा3हा ग़इ।। हवा3। मा234हाइ। उवा6हाउ।। वा।।
वििा2345म।।

◌दी-3। प-11। मा-8।। 15 (टै) 712।।

।।अथ पंिः।।

 अथ सम खडः

् यमः पंििरः।।
409-1. यामम।।

ादोिरािवष।ू वता3। मा234। धोिपबिगौ। िरया।। याइेण। सयावा23री।

वृामद। ितशोभा23था।। वाइरा1नूख़।। ारािजयम।् इडा23भा343। ओ2345इ।।


डा।। ◌दी-12। प-14। मा-7।। 16 (झे)
713।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 292


410-1. गृमद मदौ ौ।। योः गृमदः पंििरः।।

 ा23नाम।् शिवव। िोजा23सा।


इािहसो।। मइा23दा। चका। रव
् अचाना1नूख़।। रौहोख़। िजयमो2345इ।। डा।।
पृिथािनशशाअि हम।।

◌दी-5। प-11। मा-6।। 17 (पू) 714।।

410-2.

इािहसो5मइदाः।। चका। रवा23नाम।् शािवा234वा। िोग़जा234सा।

् अचा3ोइ। अय़नू 23हो।। ारािजयम।् इडा23भा343।


पृिथािनशशाअिहम।।

ओ2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-12। मा-8।। 18 (फै ) 715।।

411-1. आभीके े।। योराभीकः पंििरः।।


इोमदायवा3। वााइ।। शवसेवृहा3। नॄभी। तिमहवा3। जाइषू।।
ऊितमभहवा3। माहाइ।। सावा। जाइषु नो234वा। वा5इषो6" हाइ।।

◌दी-5। प-11। मा-7।। 19 (पे) 716।।

411-2.

ॄ ी34। ताम।् इाग़हा234वु ा6। हाउ।।


ृ ाइ।। शवसेव।ृ हानभ
इोमदा5यवावध
जाइषू। ऊितमभहवा1। मा3हाइ।। सावा। जाइषु नो234वा। वा5इषो6" हाइ।।

◌दी-5। प-12। मा-9।। 20 (फो) 717।।

411-3. आभीशवे े।। योरभीशःु पंििरः।।

ृ ाइ।। शवसेव।ृ हाख़नृिभ। आऔ3हो। औहोवा2345। ह2345।


 इोमदा5यवावध
तिमह। वु ाख़िजष।ु आऔ3हो। औहोवा2345। ह2345। ऊितमभ। हवाख़मह।े
आऔ3हो। औहोवा2345। ह2345।। सवाजषे ू ा3नो3।। वा345इषो6" हाइ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 293


◌दी-11। प-18। मा-7।। 21 (गे)
718।।

411-4.
ृ श
इोमदायवावध े व
 सवे ॄ।। हान
ॄ 1भीख़। तािमह। ूआ1िजषू3। ऊती ग़मा234भाइ।
हवाख़माहाइ।। सवाजषे ू ा3नो3।। वा345इषो6" हाइ।।
◌दी-7। प-8। मा-6।। 22 (जू) 719।।
411-5. बाहिरािण ीिण।। याणां बृहििरः पंििरः।।
ृ श
इो31234। मदा।। यवावध े वा2ग़सा234इवॄ। हाढ़3। औहो3वा। आढ़3।

औ ग़हो234वा। नृभाइः। तिमहािजषूितमा23भाइ। हवाढ़3। औहो3वा। आढ़3।

ु 3। औहो3वा। आढ़3। औ ग़हो234वा।।


औ ग़हो234वा। महाइ।। सवाजषे नाढ़
वा5इषो6" हाइ।। ◌दी-9। प-19। मा-7।। 23 (दे) 720।।

411-6.

इो34। मदाय। वावा6ाइ।। शवसेव।ृ हानभ


ॄ ी3। हाउहौ। होवा। तािमह।
ूआ1िजषू3। हाउहौ। होवा। ऊितमभ। हवामाहे3। हाउहौ। होवा।। सवाजषे ू ा3नो3।।
वा345इषो6" हाइ।। ◌दी-15। प-17। मा-8।। 24 (फै ) 721।।

411-7.

ओहाइ। इो34। मदाय। वावा6ाइ।। शवसेव।ृ हानभ


ॄ ी3। आउहौ। होवा। तािमह।
ूआ1िजषू3। आउहौ। होवा। ऊितमभाइ। हवौ। हो3वा। माहाख़इ।। सवाजषे ू ा3नो।।
िवषात।् औ23होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-15। प-21। मा-10।। 25 (पौ) 722।।

् इः पंििरः।।
412-1. ाराम।।

इतिमदिवा6ए ् याा1ाख़। याइनंमग
ु विीिरयम।।
।। आनं ृ म।्
तवाा1ाख़। यायावधी।। अचाना1नूख़।। ारािजयम।् इडा23भा343।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 294


ओ2345इ।। डा।। ◌दी-4। प-11। मा-
7।। 26 (ते) 723।।
् स
े ीयम धृ
413-1. संघश ु ाम।। कयपः पंििरः।।

ाइहीख़। अभीिहधृहाऔ 3हो।। नाताख़इ। वोिनयसताऔ3हो। आइाख़।
नृिहतेशवाऔ3हो। हानाख़। वृज ू । ारािजयम।्
ं याअपाऔ3हो।। आचाख़नानख़
इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-13। मा-11।। 27 (ब)
724।।
् मतः पंििरः।।
े ीयम।।
414-1. संवश
यदीरा5तआजयाः।। धृवज़े 2धी। यताइधा1नाख़म।् य
ु ामदतु ा3। हारी।
कहनकं वसा3उ। दाधा। अाआ23इा।। वसौदा23धा343। ओ2345इ।।
डा।।

◌दी-7। प-11। मा-10।। 28 (चौ) 725।।

415-1. यामे े।। यमः पंििरः।। िचा वा। (िपतरो वा पूव)।

अ मीमद। तही3। आ234। वियाअध।ू षता। अोषतभानवः। िवाना23वी।


ायामती। योजानू3वा3इ।। ा2ग़ता234औहोवा।। हा234री।।

◌दी-11। प-11। मा-4।। 29 (की) 726।।

् यमः पंििरः।।
416-1. यामम।।

उपोषु ण ु िगर। ए3। औ3हो5वा।। माघवा। तथाआ1इवा234। कदा34न।ू


 ही
् योजा34नवु ा3इ।। ा2ग़ता234औहोवा।।
नाावतः। करइद। थाया1साई234त।।
हा234री।। ◌दी-7। प-12। मा-9।। 30 (छो) 727।।

417-1. ैतािन ीिण।। याणां ितः पंििरो।। िवेदवे ाः।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 295


ु ाराउवा। सपण
चमाआउवा। वा ु धाउवा।। वतेिदिव। नवोिहराउवा। यनाइमायाउवा।

पदंिवाउवा। ितिवताः।। िवाआउवा। रोदा23सा343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-5। प-12। मा-13।। 31 (िफ) 728।।

417-2.
चमाआ।। ू3आा3रा। सूपणधाव। ता23इ। िदिवया।
नवोज़2िहरयनमे यपदंिव। ितिवूतो234हाइ।। िवहोइ। मआ23हो।।
रोदा23सा343इ। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-6। प-12। मा-8।। 32 (ख)ै 729।।
417-3.
चमा3आवु रा।। सूपणधा। वताइदा1इवीख़। नवोज़2िहरयनमे यपदंिव।
ितिवूता23।। िवहोइ। मआ23हो।। रोदा23सा343इ। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-5। प-10। मा-8।। 33 (मै) 730।।
ु ः पंििरो।। िवेदवे ाः।
417-4. सौपण े।। योः सपण
चमाअवु ा। तरा। सपण
ु धावतदे ा23इवी। नवा23होइ। िहरयनमे यपदंिव।
ितिवूता23।। िवहोइ। मआ23हो।। रो23। दा2ग़सा234औहोवा।।
ऊग़32ग़34पा।।

◌दी-7। प-11। मा-7।। 34 ( ले)


731।।

417-5.

चौहोमाअवु रा। ओ6वा।। सपु णधावतेदाइवाये3। होवा3होग़2इ। वाग़345इ।


नवोहाइरयनाइमाया23। होवा3होग़2इ। वाग़345इ।। पदिं विवाइूता23।
े रोदासाये3। होवा3होग़2इ।
होवा3होग़2इ। वाग़345इ।। िवअ
वा3ओ5वा656।। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-10। प-15। मा-
16।। 35 ()ू 732।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 296
् शः पंिरिनौ।।
418-1. लौशम।।

ा234। ितियतमम।् राथाम।।


् वाषणंव। सवा
ु हा23नाम।् ोतावा3मा3।
िना2ग़वा234ष। ोमाइभी3भू3। षािता234ती।। मााइमा3मा3।।
ू23ता3म।् हा345वो6" हाइ।। ◌दी-4। प-12। मा-8।। 36
(थ ै) 733।।

 अथ एकादशपाठके ितीयोधः
 अथ अम खडः

419-1. संजये े।। योिरः पंिरिः।।

आ234। तेअइधी। माहाइ।। मु ंदवे 3। आ23। जरमा। याा3ता3इ।


पानी2ग़या234सी। सिमीज़2दय। ता23इ। िवया।। इषाो3तॄ3।। ा23आ3।
भा345रो6" हाइ।। ◌दी-4। प-14। मा-7।। 1 (धे) 734।।


419-2. संजयम।।

् यातपे नीयसी। सिमीदयताइ।


े इधी। मा3हाइ। मु ा3ेवअजरम।।
आतअ

िहढ़म3(ि)िह ग़म।् ा234वी।। इषोत ्
ॄ ा3आ।। िहढ़म3(ि)िह ्
म343।
भा345रो6" हाइ।। ◌दी-10। प-10। मा-12।। 2 (मा) 735।।

420-1. उेधः।। अंिगरसः पंिरिः।।

हाउ। औग़हो234वा। आिवृिभी2345।। हाउ। औग़हो234वा।


होतारावृणीमहे2345। हाउ। औग़हो234वा। शीरंप ावकशोिचषम।् िववो ग़मा234दाइ। हाउ।
् हाउ। औग़हो234वा।। िवव से 2345।।
ु ीणबिहषा2345म।।
औग़हो234वा। य ाइष

◌दी-9। प-16। मा-10।। 3 (तौ) 736।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 297


420-2. िनषेधः।। अंिगरसः पंिरिः।।

 आिवृििभहइहाहाइ।। होतारावृणीमहइहइह ा3। हाइ।


ु ीणबिहषिमहइहा3।
शीरंप ावकशोिचषिमहइहा3। हाइ। िववो ग़मा234दाइ।। य ाइष
हा3इ।। वा2ग़इवा234औहोवा।। ा234से।। ◌दी-
12। प-10। मा-13।। 4 (िञ) 737।।

421-1. सवसः वा साम।। सवाः पंिषा।।


महा34इ। महेनोअ। बोधा6या।। उषोराय।े िदिवा23ती। यथाची3ा3।
ु ाता3आ3।।
आबो ग़धा234या। साा3वा3। िसवा2ग़या234याइ।। सज
ा23सू3। नाग़3456" हाइ।। ◌दी-6। प-12। मा-7।। 5
(खे) 738।।
् पूषा पंि सोमः।।
422-1. पौषम।।
भो23अिपवातया।। मनोज़2द। ाम।् ऊता234तूम।।
् आथात।े सा। ेअसा2ग़।
िववो ग़मा234दाइ। रणाज़2गावाज़2नय।। वसाये3।। वा2ग़इवा234औहोवा।। ा234से।।
◌दी-10। प-12। मा-8।। 6 (फै ) 739।।
् उषा पंििरः।।
423-1. औषसम।।

 ामहाअनधा6मे ृ 3ताइशा1वाख़। ियऋा3। ऊपा
।। भीमआवाव
ग़का234यो। िनिशीहिर3वाा1धाख़इ।। हायो3वा3।। मो234वा।
या5सो6" हाइ।।

◌दी-6। प-8। मा-9।। 7 (गो) 740।।

् शः पंििरः।।
424-1. लौशम।।

सघातवं षृ णम।् रथा34औहोवा।। आिधिता। ितगोवा1इदाख़म।् यपाहा।

िरय़यो2ग़जा234नाम।् पूणिम। ा। चीके  ग़ता234ती।। योजानू3वा3इ।।


ा2ग़ता234औहोवा।। हा234री।। ◌दी-9। प-12। मा-7।। 8 (थे) 741।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 298


425-1. िनषेधः।। अंिगरसः पंििरः।।

अिंता3ये ोवसू।। अय ं ा3। तीध े ग़ना234वा। अमवा3।


ं य
ताआ2ग़शा234वा। अिा3। सोवा2ग़जा234इना।। इषाो3तॄ34।
हाहो234हा।। ा23आ3। भा345रो6" हाइ।। ◌दी-
4। प-11। मा-8।। 9 (तै) 742।।


426-1. अहोमचाम।। ु बृहती िवेदवे ाः।।
अहोमच

 नतमहोनिरतम।् ईयइय
 ाहाइ।। दाइवाज़2सोअमि तयमी। यइया23हाइ।।
सजोषसोयमयमाई। यइया23हाइ।। माइोनाया3।। ितवा2ग़2345णा656।।
अितिषा2345।।

◌दी-8। प-9। मा-13।। 10 (िढ) 743।।

 अथ नवम खडः

427-1. इ संमे े।। योिरः पंििरसोमौ।।

पिरधा।। इायसोमाा1234। हाइ।। िमाया।। पूभे ा234हाइ।।


गा234यो6" हाइ।। ◌दी-5। प-6। मा-64।। 11 (पी) 744।।

427-2.

पिरधा।। इायसोमा। ओढ़3हा ग़। ओढ़3हा ग़।। ाि माया। ओढ़3हा ग़। ओढ़3हा ग़।।
पूा34औहोवा।। भगा3या2345।। ◌दी-7। प-9। मा-1।। 12 (झ) 745।।

् याणां सहिवः
427-3. सौहिवषािण ीिण।। (िनधनसौहिवषम)। ु पंििरसोमौ।।
परी3होइ। धा234ा।। इा3हो। यसो234मा। ा3हइ। िमा234या।
पूे 3होइ। भगा234या।। पूभ
े गाय।। पूे 343। हो343इ। भा3गा5या656।।
एग़3। सवु वते 2345।। ◌दी-6। प-14। मा-4।। 13 (घी)
746।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 299


427-4.
हा3हाइ। पिर3धाा ग़। ए234िहया। हा3हाइ।। हा3हाइ। इाय3सोमा ग़।
ए234िहया। हा3हाइ।। हा3हाइ। ािम3ाया ग़। ए234िहया। हा3हाइ।। हा3हाइ।
पूभे 3गाया ग़। ए234िहया। हा3हा343इ। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-4। प-18। मा-9।। 14 (दो) 747।।

427-5. वािधनसौहिवषम।।
प। यपारी।। धा। होवा3होइ। इायसोमा। होवा3होइ। ािमाया। होवा3होये 3।
पूौवाग़ओ234वा। भगा5याउ।। वा।। ◌दी-5। प-11। मा-4।। 15 (पी) 748।।

428-1. बाकािन ीिण।। याणां बकोनु ुोमः।।


पयषू धा
वाज3सा। तायाइ। ओइ। पारी। ओइ। वृािण। स िणः। ाइषय़ाराख़।
िधयाख़इ। अणायाख़। नाख़। ईरासा23इ। ओये 3। रसा343इ। ओ2345इ।। डा।।

◌दी-5। प-16। मा-11।। 16 (प)


749।।

428-2.

पयषू ।ू । धावा3। जासा ग़ता234याइ। पिरवृािणस िणः। िषाा3रा।।


िधयाऋणया1ना3ई।। िहम।् रा345सो6" हाइ।। ◌दी-4। प-8। मा-6।। 17 () 750।।

428-3.


प। यपारी।। ऊषधा
वाजसातयेपिरवृािणस िणा23इषा। ता23रा।।
िधयाऋणयानओवा3ओ234वा।। रा5सो6" हाइ।।◌दी-8। प-6। मा-6।। 18 (टू) 751।।

429-1. धम सामनी े।। योः जापितः पंिोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 300



पवसोमा।। माहामाः। ् वा2ग़इा234औहोवा।।
िपतादज़े 2वाना23म।।
िभधामा2345।। ◌दी-8। प-5। मा-4।। 19 (णी) 752।।

429-2. धमसाम।।
औहो6वा। औहो3वा। औहो2ग़वा234औहो6वा। पवसोम।। महामु ।।
िपताद ् िवािभधामा234। औहो6वा।। औहो3वा।
ज़ े 2वानाज़2म।।
औहो2ग़वा234औहो6वा।। एग़3। धमा2345।। ◌दी-16। प-12। मा-4।। 20 (खी)
753।।
430-1. िवधम सामनी े।। योः जापितः पंिोमः।।
ओहो6वा। ओहो3वा। ओहो2ग़वा234ओहो6वा। पवसोम।। महेद ाय।।
अोनि न।।
वाज़2जीधनाज़2ग़या234। ओहो6वा।। ओहो3वा। ओहो2ग़वा234ओहो6वा। एग़3।
िवधमा2345।। ◌दी-15। प-12। मा-3।। 21 (िफ)
754।।
430-2. धनसाम।।
पवसोमा।। महदे 3 ायाख़।। अोनिनो23।। वाजा34। औहोवा।
धना3या2345।।

◌दी-6। प-6। मा-नाि।। 22 (कू )


755।।

् भगः पंिोमः।।
431-1. भागम।।

 इपिवा। चा23। मदाया।। अपामपु ा23ा3इ।। का2ग़वा234औहोवा।


भगा3या2345।। ◌दी-4। प-6। मा-3।। 23 (ित) 756।।

432-1. वािजनाँसाम।। वािजनोनु 


ु ोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 301


अन।ु अनू।। हाइासतु सोममदामिस। मदामसाये 3। महा343इ। सा34मा।। यरा।े
वाजाअिभपवमान। पवमाना।। ागाहसा। औ3होवा। हो5इ।। डा।।

◌दी-11। प-13। मा-4।। 24 (गी) 757।।

् जापितः पंिमतः।।
433-1. िहकम।।

कई 5ा।। नर3नाइडाख़।। मया23।। आ2ग़था234औहोवा।।


सवु ा3ा2345।। ◌दी-3। प-5। मा-7।। 25 (णे) 758।।

् जापितः पंिमतः।।
433-2. िवकम।।

कई343िया।। नरा343नीडा।। ामय़या23।। आ2ग़था234औहोवा।।


सवु ा3ा2345।। ◌दी-5। प-5। मा-6।। 26 (मू) 759।।

् जापितः पंिमतः।।
433-3. िनकम।।
काईम।् िवया23। ओवा3। आा।। नारा। सना23। ओवा3। आइडा।। ा।
मा23। ओवा3। आया।। आथा। सवु ा23। ओवा3। आा। हो5इ।। डा।।
◌दी-नाि। प-18। मा-9।। 27 (रो) 760।।
434-1. आे े।। योरः पंिरिः।।

अते माा।। अोमाइः। त3भा ् हािदश
ाख़म।। ्
ृ ाम।।
ऋा2ग़मा234औहोवा।।
तओहा2345इः।। ◌दी-5। प-6। मा-8।। 28 (प ै) 761।।

434-2.

 अ।े हो343इ। तम।। अोमाइः। त3भा ् हादा3ओइ। ृशम।।
ाख़म।। ्
ऋा2ग़मा234औहोवा। तओहा2345इः।। ◌दी-5। प-9। मा-11।। 29 (भ) 762।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 302



435-1. वािजनासाम।। वािजनः परउिक ् सिवता।।

आिवमा234या।। आवाजवं ािजनोअ मान।् देवस।। िवत ्


ु ा234वाम।।
गाअय़वा2345ा656।। जयता2345।। ◌दी-6। प-6। मा-6।। 30 (कू ) 763।।

् आिदाः पंिोमः।।
436-1. पिवम।।

् अनपूु ।। िवयो345इ।। डा।।


ु ी343सधु ार। माहाअवीनाम।।
पवसोमा।। 

◌दी-5। प-6। मा-4।। 31 (पी) 764।।

 अथ दशम खडः

437-1. आभरे े।। योिरः पंििरः।।

िवतोहाउ।। दावितोना। ओ3। हा ग़। ओ234हाइ। आ। भरा। भा23रा।।


यााशिवमाइ।। माहा ग़। औहो234वा।। ऐहीयहै ी1।।

◌दी-9। प-12। मा-4।। 32 (थी) 765।।

437-2.

िवतोदावितोनआ।। भरा। भा23रा।। यााशिवमाइम।। हा। औ3होवा। हो5इ।।


डा।। ◌दी-5। प-8। मा-3।। 33 (िव) 766।।


438-1. वासमे ु
े।। योवसमो गायीः।।
एषा। ाायआ31उवा23। ए3ग़। ियआ।। आ23इा।। नामतु ा31उवा23।।
एग़3। गृणआ।। ◌दी-1। प-8। मा-8।। 34 (गै) 767।।
438-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 303


एषाएष ा।। ााख़ााख़। यऋियोवा। ओवा। आइाख़आइाख़।। नामतु ोवा।
ओवा।
गृणा। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-1। प-11। मा-8।। 35 (कै ) 768।।
438-3. कावषािण ीिण।। याणां कवषो गायीः।।
एषा। ओ। ओवा। ाया। ऋय़ियाख़। आइो3हा3इ।। ना3मा।। ू23तो। गृणा।
औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-1। प-12। मा-6।। 36 (खू) 769।।

438-4.

ओढ़3हा343। ओ34हा। एषााा343। या34। ऋिया।। ओढ़3हा343।


ृ ाइ। ओढ़3हा343।। ओ345हा"656।। एग़3।
ओ34हा। इोनामा343। ू34। तोगण
सवु वते 2345।। ◌दी-2। प-14। मा-3।। 37 (िझ) 770।।

438-5.

ृ ा31उवा23।। ऊ34पा।।
 एषौहो।। याऋियाः।। इोनामौहो।। ूतोगण

◌दी-8। प-5। मा-3।। 38 (िय) 771।।

 अथ ादशपाठके थमोधः
439-1. ोके े।। योः जापितििु बः।।
 ा2ग़ो234। कै ।। अवाख़यान।् अहयेहग़।
हाउरता।। ाणाख़। इम।् आ। महय
तवा345इ। ऊ656।। ोकयता2345।। ◌दी-3। प-11। मा-6।। 1 (टू) 772।।
439-2.

हाउ। अिभ। रता।। ाणआइाख़म।् महया2ग़ो234। कै ।। अवायाख़न।।
अहयेहवा2345ऊ656।। ो234का।। ◌दी-3। प-9। मा-8।। 2 (ढै) 773।।

440-1. अनोके े।। योः जापितििु बः।। ा वा।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 304


हाउरता।। रतरा23ता। आनवरे थ ू 234।। हाउरता।
 म। ायाता1 
रतरा23ता। ावपं ु । ताय़मु ाा234म।् हाउरता।। रत। रा2ग़।
ता234। औहोवा।। र3ता2345।। ◌दी-9। प-14। मा-5।। 3 (ध)ु
774।।
441-1.
् मघरया31234इ। िषणाइ। नकाममतोिहनोितनृशत।।
औहो ग़इ। शदाम।। ्
रियमो2345इ।। डा।। ◌दी-4। प-7। मा-6।। 4 (थू) 775।।
442-1. वाचामनी े।। योवा पंिवाक।् ।
ु योिवधाया23सा ग़।। सा234दा।। दाइवाअरो234वा।। पा234सा।।
सादा।। गावशच

◌दी-4। प-5। मा-4।। 5 (नी) 776।।

443-1.

् यात।् ऊ23।।
औहो3इ। आयाही।। वनाख़सासहा। गावच। तावय़ानीख़म।।
धिभरो2345इ।। डा।। ◌दी-2। प-9। मा-4।। 6 (झी) 777।।

444-1. माधछ ् मधछाि


ु सम।। ु 
ु तः।।

ु िति य। ओवा।। ओइ। पे


े धम
 ओवा। उप म ु मरियीमहेतआ23इा। ओ।
वाओवा।। ओ।। वाहा31उवा23।। ऊग़34पा।। ◌दी-5। प-10। मा-6।। 7
()ू 778।।

् मतिुतः।।
445-1. मातम।।

अिया।। कतवु ा23का।। आोभताइ।। तु ोयवु ासआइाढ़3उवा3।।


ऊग़34पा।। ◌दी-3। प-5। मा-5।। 8 (य)ु 779।।


446-1. उशपः।। जापितििु बो वृहा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 305


वा।। आइायवृहाय़मा23या।। वाइायगाथग ु वा3। उप।्
ं ा1या3ता। यांजजौ
षा2तो35" हाइ।। ◌दी-3। प-6। मा-5।। 9 (टु) 780।।

 अथ एकादश खडः

ु गायिः।।
447-1. शाे े।। योधरो

अचते ी।। अि। िचका23इती3।। हा23ा3।। वा2ग़ना234औहोवा।।


समु था2345।। ◌दी-3। प-6। मा-5।। 10 (टु) 781।।

447-2.

अचिे तया।। ाइाइकाइती23। हौहोइ। औ3हो2345।। हा23।।


वा2ग़ना234औहोवा।। एग़3। समु था2345।। ◌दी-4। प-8। मा-7।। 11 (दे) 782।।

448-1. गूः।। जापितः पंिरिः।।


ओाइ।। ो23आ। िहा23। ता234मा। उतातािशवोभवु ः।। िशवोभवा23।।

वरोवा। था5यो6" हाइ।। ◌दी-4। प-8। मा-6।। 12 () 783।।
448-2.
अौ। होइ। ौ। होइ।। नोअमा31उवा23।। ऊ234ता।। ाता ग़ओ234वा।।
िशवोभवु ा2345।। ◌दी-5। प-8। मा-6।। 13 (बू) 784।।
448-3. गूः।। जापितः पंिरिः।।
ू 3वोअमा।। उतातािशवोभवु ः।। वरा23।। औहौ ग़हो234वा।
अते 
था5यो6" हाइ।।
◌दी-6। प-5। मा-4।। 14 (ङी) 785।।
448-4. अः।। िवािमः पंिरिः।।
अ।े हो3इ। ोअ। तमा।। उताख़। हाख़इ। औढ़3हो31इ।। ाता2ग़।। िशवो345।।
भू234वा।। ◌दी-2। प-10। मा-6।। 15 (ञू) 786।।
449-1. सािनके े।। योः जापितगायिः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 306


् दा2ग़धा234औहोवा।। ितरा2345म।।
भागा।। निचः।। अिमहो23ना3म।। ्
◌दी-2। प-5। मा-5।। 16 (ञ)ु 787।।
449-2.
् दा2ग़धा234औहोवा।। एग़3। ितरा2345म।।
भगोनि चा।। अिमहो23ना3म।। ्
◌दी-3। प-5। मा-4।। 17 (णी) 788।।
450-1. धनम े् ।। योः जापितगायी िवेदवे ाः।।
ु वासा3न।् यिदवे234हा।। नू23।। ना2ग़मा234औहोवा।।
िवा।। ोभाख़। परो

धा234नाम।। ◌दी-4। प-7। मा-3।। 18 (िथ) 789।।
450-2. धमसाम।।
ु होव3हाइ। वासाख़न।् यिदवेहा।। नू23।।
औहोइिवा।। ोभाख़। परौ
ना2ग़मा234औहोवा।। धा234मा।। ◌दी-7। प-8। मा-4।। 19 (जी) 790।।
451-1. उषसाम।। उषा पंिषा।।
् सू2ग़जा234औहोवा।।
उषाअपा।। ासु ा234मा। संवाख़या। ितय़वा2ग़ा234नीम।।
एग़3। तता2345।। ◌दी-3। प-7। मा-4।। 20 (ठी) 791।।
् भराजः पंििवेदवे ाः।।
452-1. भाराजम।।
इमानकंु भू 5वना।। सीषधा2ग़इमा2उवा3। ई34हा। इवा2ग़इा2उवा3।
े 3। वा2ग़या234औहोवा।। वी234शा।।
ई34हा।। चद ◌दी-4। प-8। मा-6।। 21
() 792।।

453-1. राितसाम।। इो गायीः।।


 ः।। आइाख़ाा23।। तरु ो234वा।
िविू व।ू । तायाख़ायाख़। यथापथ
ता5यो"6हाइ।। ◌दी-1। प-6। मा-4।। 22 (की) 793।।
् भराजििु बः।।
454-1. भाराजम।।
् दाइविह। तसनमे ा। मदम
अयावाजाम।। े श3तािहय़माख़।। शता23।।
हा2ग़इमा234औहोवा।। सवु ी3रा2345।। ◌दी-5। प-7। मा-6।। 23 (फू ) 794।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 307


् इषििु ावणौ।।
455-1. ऐषम।।
 ऊजा।। िमोवणिपता23इडा।। पीवरीिमषंकृणहु ीनआइाढ़3उवा3।। ऊग़34पा।।
◌दी-4। प-4। मा-5।। 24 ()ु 795।।
456-1. वैराजे े।। योिरो गायीः।।
इो34।। िव
 रा।। जित"हो2345इ।। डा।। ◌दी-1। प-4। मा-1।। 25 (घ) 796।।
456-2.
इाख़हो1इ।। वाख़इा।। राख़जित।। होवा23हो2345इ।। डा।।
◌दी-नाि। प-5। मा-3।। 26 (िव)
797।।
 अथ ादश खडः
् जापितरििवः।।
457-1. वाजिजत।। ु
ओ ग़इिक। ुकाइ। षू3मिहषो। यवािशरम।् तवु ीश
ु ।। ओ ग़इतृ234ात।् सोमाम।्
अिपबा3ि। नु ासतु म।् यथावशम
 ।् ओ इग़ सा234ईम।् ममा। दा3मिहक। मकतव।े
् ओ इग़ सा234इनाम।् सात।् देवोदवे ाम।् सइा5िमाउ।। वा।।
महामु म।।
◌दी-9। प-20। मा-20।। 27 (नौ)
798।।
458-1. गोरांिगरस सामनी े।। योगरितजगतीः।।
अयसहोहाइ।। मा ग़ना234वा। शाकवीनाित। ितिवधा234मा।।
ामाइचीषस। समाइरा1या2ग़त।् अरा3। होवा3। पा। सच।े तसा3। ासरे।।
ममु ा23ा ग़।। िचतो ग़।। या234औहोवा।। गो2345।।
◌दी-8। प-16। मा-10।। 28 (टौ)
799।।
458-2.
अयसहमाना6वा।। शाकवीनामित। ितिवधा23मा।। ामाइचीषस।
समाइरा1या23त।् ओढ़3वा। अरेपस
 चते सः। ासरे।। ममु ा23ा। ओढ़3वा ग़।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 308


िचता3। गो2ग़रा234औहोवा।। बा2345।। ◌दी-10। प-13। मा-9।। 29 (बो)
800।।
् जापित(रि) रििरः।।
459-1. यत।।
 एयापु ना।। पारा2ग़वा234ता। नायमा। िवदथ
 ानाइ। वास ग़ा234ती।
अारा3जे3। वासा234ती। हवामहेाया। सतु ाइषू3वा।। पा
ु सोना। िपतर ं वा।
जासा ग़ता234याइ।। महाइा3ा3।। जा23सा3। ता345यो6" हाइ।।
◌दी-9। प-15। मा-10।। 30 (नौ)
801।।
् रेवजापितरितजगतीः।।
460-1. अ म।।
् ऊ234ाम।् साहोइ। दधानमता2ग़इू 234ताम।्
तिमं जोहवीिममघवानाम।।
वा23सा2ग़इ। भू234री। मिहोगीिभरा। चय़या2ग़ ा234या। वावााख़।। रायहे ोइ।
ु 234था। कृ णो3। तू2ग़वा234औहोवा।। ऊ234पा।।
नोिवासपा
◌दी-14। प-14। मा-9।। 31(ो)
802।।
461-1. या तरम ् य तरोििरः।।
ु ।। ु
ु षाट ्।। परु ोअिंिधयादधे। हा। औ3हो234वा। आन
अौ ु िद। ाम।् वृय़णा23हा
ग़इ। मा234हे। इावा3यू3। वृणी2ग़मा234हाइ। याणािववा1ा3ताइ।
नाभासायना3। ासाइ। अधनूनमपु या। ितधीताया 23। हा। औ3हो234वा।।
दाइवा1अा23। हा। औ3हो234वा। नधो234वा। ता5यो6" हाइ।।
◌दी-13। प-22। मा-11।। 32 (ठ)
803।।
462-1. एवयामताम।। एवयामदितजगतीः।।
ु वो। हाइ।। मता3इिगिरजा34। हाहोइ। एवाया2ग़।
े तयोयिव
ा234। वोमहम
मा234त।् ाशय़ायाख़। ायय़ावा23इ। सूखा ग़दा234याइ। तवसेभदं िदय।े ।
धनु ाग़इा3ता3।। या2ग़शा234औहोवा।। वा234से।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 309


◌दी-9। प-14। मा-9।। 33 (धो) 804।।
463-1. िवषमािण ीिण।। भराजोिोमः।।
आया।। चा। हिर। या ग़पनु ाना। िवाषे ािसतरती23सा3य ु विभ।। सूरो23ना3।
ू 234औहोवा।। वा234भी।।
सा2ग़य ◌दी-6। प-8। मा-4।। 34 (गी) 805।।
463-2.
अयाचाहिरया।। पनु ान। िवाा23इषा। साइतर। ौहो। वा3हा3इ।
ू 2ग़ वा234भी।। सूरो23ना ग़।। सय
साय ू 3 वा5" भा656इः।।
◌दी-7। प-9। मा-7।। 35 (झे) 806।।
463-3.
अयाचाहिरया। पू234। नानोिवाषे ा।। साइतरित। सायय़ ु वाभीख़। सूरोना3।
ू 2ग़ वा234भी। धारापृ ा। ारोख़चताइ। पनु ानोआ3। षो ग़हा234री। िवायू।
साय
पापिरया। साऋय़ाभीख़।। सासी3ये3।। भा23इरा3। ा345भो6" हाइ।।
◌दी-10। प-17। मा-10।। 36 (फौ) 807।।
ु ाम।। सिवतािः सिवता।।
464-1. सिवत
अिभेवसिवतारम।् औहौहोवाहाइ।। ओणा234यो। किवा234तूम।्
आचाग़मी234सा। ासाग़वा234रा। धामा234भी। िया234तीम।्
ू 234तात।्
औहोऔहोवा234हाउ।। ऊाग़या234ा। आमाग़ती234भा। अिद
ु ा234तू।
सवीमा234नी। औहोऔहोवा234हाउ।। हीरग़या234पा। णीराग़मी234मी। तस

औहोऔहोवा2345हाउ। वा।। एग़3। कृ पासवा23
45।।
◌दी-17। प-21। मा-15।। 37 (च)ु
808।।
465-1. भाराजे े।। भराजोिरिः।।
अिहोता।। रे3दाम।् ओग़3वा3। वासो ग़
ू 234नूम।्
सहसोजा3तावे 1दासाख़म।् िवजा। ओग़3वा3। तवे 2ग़दा234साम।् यऊ
 ा1याख़।
ु ा1रा2। देवोदवे ा। ओग़3वा3। िचया2ग़का234पा। घृतोवा। िवाज़2िम।्
सवा

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 310


ु 
अनश ु शा। ओग़3वा। िचषः।। आजा23ना
ु ।। सा। ओग़3वा3।
पा2ग़इषा234औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-13। प-23। मा-10।।
38 (ौ) 809।।
465-2.
 अिहोतारे। दा234। ंवस
 ोन ् सहसोजा3तावे 1दासाख़म।्
ू मु ।।
िवजा3तावे 1दासाख़म।् यऊया3सूवय़ाराख़। देवोदवे ा3चाया1कृ पाख़।
ु ।ु ाशो1िचषाख़। आजू ा3ना3।। ा23सा3।
घृतािवािमनश
पा345इषो6" हाइ।। ◌दी-16। प-12। मा-8।। 39 (ख)ै
810।।
465-3. अवभृथसाम।। बृहितरिरिः।।

अहावोग़हा234वा।(िः)। अिपती। ितदहती। अिहो। तारा3े3दाम।।
ु जा3ता3वेदसम।् िवाम।् नजा3ता3वेदसम।् यऊ।
वसो। सूनसहसो
ु 3ा3शोिचष।।
या3सू3वर। देवो। देवा3ची3याकृपा।। घृता। िवािमनशू
आज।ू ाना3ा3सिपष। अहावोग़हा234वा। (िः)। अिपती। ितदहा5ता656इ।।
एग़3। िवसमिणंदह।(े-िः)। एग़3। िवसमिणंदहा2345।।
◌दी-14। प-30। मा-16।। 40 (नू)
811।।
465-4. व यसाम।। बृहितरिरिः।।
् वसो।
ाग़इः। ितदहती। हाउग़हो5हाउ। अिहो। तारा3े3दाम।।

सूनसहसो जा3ता3वेदसम।् िवाम।् नजा3ता3वेदसम।् यऊ। या3सू3वर।।
ु 3ा3शोिचष।। आज।ू
देवो। देवा3ची3याकृपा।। घृता। िवािमनशू
ाना3ा3सिपष। ाग़इः। ितदहती। हाउग़हो5हाग़उ। वा।। एग़3। िवसमिणंदह।
एग़3। िव
ं िणंदह। एग़3। िवि णंदहा2345।। ◌दी-
14। प-27। मा-17।। 41 (थे) 812।।
् इषोििरः।।
466.1. ऐषम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ चतुथाय ारः Page 311


ं ृ तम।्
ता234वा5िरयृताउ।। अपइाख़। थमंपू 2ग़। िवयिं दिव। वा। िचयक
योदवे ााख़। शवसाा2ग़। िरणाअस।ु िरणप। भवु ोिवाख़म।् अदा2ग़इ। वमोजसा।
िवदे जम।् शता ग़ा234तू।। िवदा5-इिदषाउ।। वा।। ओम।।

◌दी-9। प-17। मा-11।। 42 (थ)
813।।

इित ादशाधपाठकः।। इित ादश खडः।। इित चतथायः।। ्
ु समाम।।
इपं

ू म।।
।।कृ ित गानाभूतं ऐं पव संपण

 अथ पावमानगानम ्

 अथ ादशपाठके ितीयोधः। पमोायः


 अथ थमः खडः
् अिजगो जापितवा गायी सोमः।।
 467-1. आिजगम।।
् उा।। तेजा3तामय़ासाख़ः। िदिवसूाददाइ।। उशा23 मा3।।
 ओम।।
मा2ग़हा234औहोवा।। उ ग़प।् ा234वा।। ◌दी-6। प-7। मा-5।। 1 (ख)ु 814।।
् अिरसो गायी सोमः।।
 467-2. आभीकम।।
उाते 234जा। तमा234सा। िदवाइसा234ू।। िमयाददाइ।। उ
 शा23मा।।
महाये 3। ा2ग़वा234औहोवा।। वा2345इ।। ◌दी-4। प-8। मा-5।। 2 () 815।।
् ऋषभो गायी सोमः।।
 467-3. ऋषभः पावमानम।।
े ा।। हा3। हा3इ। तामा2ग़ा234सा। िदिवसू िमया1दा3दे।।
 हाहाउातज
उशा234मा।। ओमो3। महोवा। ा5वो6" हाइ।।◌दी-5। प-9। मा-4।। 3 (भी)
816।।
् अिरसो गायी सोमः।।
 467-4. आभीकम।।
े ा5।
ऊ234ातज तमौहोासा।। िदिवसूिमया1दा3दे।। उग़शा234मा।।
माहाढ़3उवा343। ा345वो6" हाइ।। ◌दी-4। प-6। मा-3।। 4 (ित) 817।।

 467-5. बावे े।। योः बगायी सोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 312


े ा।। तम। धासा23। ओमोढ़3वा। िदिवसू। िमयादा1दे23।। ओमोढ़3वा।।
उातज
उाशा1मा23।। ओमोढ़3वा3। मा2ग़हा234औहोवा।। व3ई2345।।
◌दी-8। प-11। मा-3।। 5 (िट) 818।।

 467-6. वािनधनबावम।।
े ा।। तमा23सा। िदिवसू। िमयादा23दाइ।। ऊा3हाइ। शामा3हाइ।।
उातज
महा3होये 3। ा2ग़वा234औहोवा।। वा234भी।। ◌दी-6। प-9। मा-6।। 6 (घू) 819।।
 467-7. इायााम।। इाणी गायी सोमः।।
े ातमा। धासा23। ओमोढ़3वा। िदिवसू। िमयादा1 दे23। ओमोढ़3वा।
 उातज
उाशा1मा23। ओमोढ़3वा। महाये 3। ा2ग़ वा234औहोवा। ऊग़32ग़34पा।।
◌दी-9। प-11। मा-2।। 7 ( ला)
820।।

ु ायी सोमः।।
 467-8. शैशवे े।। योः िशशग
े ातमासा।। िदिवसूाददाइ।। उशा234मा।। महा3इा5वा"656।।
उातज
◌दी-5। प-4। मा-4।। 8 (भी) 821।।
 467-9.
े ातमा6सा।। िदिवसू। ादा23दाइ। उ। शा23मा।। महाख़। हाख़इ।
उातज
औढ़3हो31इ। वाख़। हाख़इ। औढ़3हो31इ।। इया3होइ। इयो2345वा656।।
ऊ2345।। ◌दी-5। प-14। मा-8।। 9 (भ) 822।।
 467-10. दोहसामनी े।। योः जापितगायी सोमः।।
उा34औहोवा।। तेजा2ग़। तमा345। धा234सा। िदिवसूाददे।। ऊय़शा23मा।।
मिहवा। औ3होवा।। हो5इ।। डा।। ◌दी-5। प-10। मा-3।। 10 (िम)
823।।
 467-11. दोहीयसाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 313


े ातमसोदोहाइदोहा6ए।।
उातज िदिवसूाददे। दोढ़3हाइ। दोढ़3हा3ए।।
उशा23मा। दोढ़3हाइ। दोढ़3हा3ए।। मिहा23 वा343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-10। प-10। मा-8।। 11 (म)
824।।
 467-12. इायााम।। इाणी गायी सोमः।।
े ातमसाः।। िदवाइसा234ू। िमयाख़दद।े ओम।् ओढ़3वा। ओढ़3वा।
उा ग़तज
ववा23होइ।। उशा23मा। ओढ़3वा। ओढ़3वा। ववा23होइ।। मिहवो2ग़।
या234औहोवा।। ययरु 
े 2345।। ◌दी-6। प-14। मा-8।। 12 (घू) 825।।
् अमहीयग
 467-13. आमहीयवम।। ु ायी सोमः।।
उाता3इजातमसाः।। िदवाइसा1ूख़। िमया23ददाइ।। उशमा।।
महा23इवाउ। वा3।। ौषे 345।। ◌दी-3। प-7। मा-
6।। 13 (ठू) 826।।
् अिजगो गायी सोमेौ।।
 468-1. आिजगम।।
 ादाइाया। मदाइाया।। पवसो। माधा1रा23या।। इायापा। तवाइसू23ता343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-2। प-8। मा-5।। 14 (ज)ु
827।।
ु े।। सपगायी
 468-2. सपे ु सोमेौ।।
 ािदयाख़। इयाख़इया। मिदायाख़।। पवसोख़। इयाख़इया। मधारायाख़।।
इायप ाख़। इयाख़इया।। तवाइसू23ता343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-3। प-11। मा-6।। 15 (टू) 828।।

 468-3. सपोरम ्
।।
ािदयौहोख़। इया। मिदायाख़।। पवसौहोख़। इया। मधारायाख़।। इायपौहोख़।
इया।। तवाइसू23ता343। ओ2345 इ।। डा।। ◌दी-3। प-11। मा-3।। 16
(िट) 829।।
 468-4. जमदेः िशे े।। योः जमदिगायी सोमेौ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 314


ओइग़ा234दी।। या3मािदय़या ग़। ओ234वा। पवसोम धारयाग़3।। ओ ग़ई234ा।।
े तु ा1।।
या2ग़पा234औहोवा।। तवस ◌दी-6। प-7। मा-4।। 17 (खी) 830।।
 468-5.
उवाइग़। ा234दी।। या3मािदय़या ग़। ओ234वा। पव सोमधारयाग़3।। उवाइ।
इा5यपा।। ता2ग़वा234औहोवा।। सू234ता।। ◌दी-5। प-9। मा-4।। 18 (भी)
831।।
् सँिहतः साा देवा गायी सोमेौ।।
 468-6. सँिहतम।।
 ादाइया।। मिदया3। पावा3ासो। मधारया3।। आइा3 यापा6। हाउ।।

तवा5इसताउ।। वा।। ◌दी-2। प-8। मा-5।। 19 (ज)ु
832।।
 468-7. शकुलः।। विसो गायी सोमेौ।।
ािदयामिदयापव
 सोमधारयाइ। ा5यपा।। तवाख़इ। ऊख़। तवाख़इ। ऊ2ग़।।
तवा34औहोवा। सू234ता।। ◌दी-8। प-8। मा-5।। 20 (डु) 833।।
् जमदिगायी सोमेौ।।
 468-8. गीरम।।

औहोिहम(ि)हा एि हया। हा3हाइ। ादाइाया ग़। मा234दी।। ओइग़मा234दी।।

औहोिहम(ि)हा
एि हया। हा3हाइ। यापाव। ा234सो।। ओ ग़ा234सो।।

औहोिहम(ि)हा
एि हया। हा3हाइ। मधारया ग़। ई234ा। ओ ग़ई234ा।।

औहोिहम(ि)हा ्
ू 234ता।। औहोिहम(ि)
एि हया। हा3हाइ। यपातवाइ। सू234ता। ओइग़स
हा
एि हया। हा3हा34। औहोवा। ई2345।। ◌दी-23। प-24। मा-21।। 21 ()
834।।
 468-9. सँिहतः।। साा देवा गायी सोमेौ।।
ािदयाम। दा5इया।। पवाख़। ा23सो। मधाख़राया।। आ23इा।। याख़पा।
तय़वा23।। हाउवा3।। सू234ता।। ◌दी-2। प-10। मा-4।। 22 (ञी)
835।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 315


 469-1. सोम सामनी े।। योः सोमो गायी सोमौ इो वा।।
वृषापवा।। धारायाख़। मताइ। चमा23रा।। वाइा 23।।
दा2ग़धा234औहोवा।। नओज
 सा2345।। ◌दी-5। प-7।
मा-5।। 23 (फु) 836।।
 469-2.
वृषाहाउ।। पा234वा। ाधाग़रा234या। मा234। ा234 ताइ। चामग़ा234रा।।
वाइादधा23।। ना2ग़ओ234औहोवा।। जा234सा।।◌दी-3। प-9। मा-6।। 24 (ढू)
837।।
् भृगगायी
 469-3. आशभु ागवम।। ु सोमौ इो वा।।
वृषापव। धारा6या।। माता3इ। चामा2ग़ा234रा।। िवादा1धा2ग़।।
नओ3। जा234सो6" हाइ।। ◌दी-2। प-7। मा-4।। 25 (छी)
838।।
 469-4. वैदेव े े।। योिवेदवे ा गायीसोमौ इो वा।।
आइवृषा।। पवा। इहा। औढ़3हो। धारा234या। म। । ते3हाइ। च। मा।
य़रा23हा34इ।। िवादधाहाउ। नओजसा हाउ।। ओवा343ओ345वा656।।
अरे ायाज़2उतवा2345।। ◌दी-9। प-15। मा-9।। 26 (नो) 839।।
 469-5. वृषा। पवा3। एिहया।। धा2ग़। रया34औहोवा। मा34। औहोवा।।
े मा1ा3रा।।
तच औढ़3हो31ये3। औहो2345 वा656।।
िवादधानओजसा2345।। ◌दी-10। प-11। मा-3।। 27 (िपं)
840।।
 469-6. इ सामनी े।। योिरो गायीसोमौ इो वा।।
वृषापावा23। हौहोइ। औ3हो2345 ।। धाराया23। हौहोइ। औ3हो2345।
माते23। हौहोइ। औ3हो2345। चमाारा 23। हौहोइ। औ3हो2345।।
िवादाधा23। हौहोइ। औ3 हो2345। नओजासा23। हौहोइ। औ3हो343।।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-6। प-20। मा-9।। 28 (ङो) 841।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 316


 469-7.
वृषापावा ग़। औहौहो234वा। धाराया ग़। औहौहो234वा।। माता ग़। औहौहो234वा।
चमाारा ग़। औहौहो234वा।। िवादाधा ग़। औहौहो234वा।। नओजासा ग़।
औहौहो234वा।। हो5इ।। डा।। ◌दी-12। प-14।
मा-2।। 29 (झा) 842।।

 469-8. यौाे े।। योयाो ्
गायी सोमः इो वा।। (यौााम)।
औहोहोहाइ। वृषा।। पव3धाराया3। मा2ग़ा234ताइ। ओइ। चय़मा23।
चमा2ग़ा234रा।। औहोहोहाइ। िवा।। दधा2ग़ ना234ओ। जा ग़सा234औहोवा।। ओइ।
रआ।। ◌दी-4। प-13। मा-9।। 30 (दो) 843।।

 469-9. यौाोरम।।
वृषाऔहोहोहाइ।। पव3ाधा1राया3। मा2ग़ा234ताइ। चमा3। ओइ।
चय़मा2ग़ा234रा।। िवाऔहोहोहाइ।। दधा2ग़ ना234ओ। जा2ग़सा234औहोवा।।
ओइग़। जू234वा।। ◌दी-6। प-11। मा-10।। 31 (कौ)
844।।

 अथ योदशपाठके थमोधः
् अिगायी सोमः।।
 470-1. भासम।।
 यााइ।। मादो। वारा ग़ओ234वा। णी234या। ताइना।। पावा।
ाढ़3आ ग़ओ234वा। धा234सा।। दाइवा।। वाइरा। घाशा ग़ओ234 वा।। सा234हा।।
◌दी-नाि। प-12। मा-9।। 1 (यो) 845।।
 470-2. सोम साम।। सोमो गायी सोमः।।
े दाः।। वराग़इिणया। ताइनापावा3ा3। असा।। दाइवावाइरा34। हाउ।।
यम
घशा5सहा। हो5इ।। डा।। ◌दी-नाि। प-9। मा-8।। 2 (लै) 846।।
् जापितगायी सोमः।।
 470-3. ाजापम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 317


या32ग़इमा234दा।। वराइणाया ग़। ओ234वा। हा ग़। ओ234 वा। हाइ। ताइनापव।
आासा ग़। ओ234वा। हा ग़। ओ234वा। हाइ।। दाइवावाइरा ग़। ओ234वा। हा ग़।
ओ234वा। हा3इ।। घा2ग़ शा234औहोवा।। सहोरिय3ा2345।।
◌दी-4। प-19। मा-12।। 3 (धा) 847।।
 470-4. सोमसाम।। सोमो गायी सोमः।।
याइमा23दोवरेिणयाः।। ताइनापव। आा1साख़।। दाइवाख़वाइरा23।।
घशो234वा। सा5हो6" हाइ।। ◌दी-3। प-6। मा-
7।। 4 (टे ) 848।।
् अिगायी सोमः।।
 470-5. भासम।।
य।े मा3दो। वा। ईया।। राइणा1याख़। ताइनापव। । औढ़3हो। वाहा। धसाख़।।
दाइवा23।। वा2ग़इरा234औहोवा।। घश सहा1।। ◌दी-6। प-13। मा-6।। 5 (गू)
849।।
 470-6. अडँ सोम साम।। सोमो गायी सोमः।।
े दोवरेिणया6ए।। तेनापवासा।। देवावीरा23। हाइ।। घाशाउवा। साहाउवा3।।
यम
ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-9। प-7। मा-4।। 6 ( ली) 850।।
 471-1. वैे े।। योिवो गायी सोमः।।
ितोवाचाः।। उदाइ। उदा31उ। वाये3। रा234ते।। गावो िममा।। ितधाइ। ितधा31उ।

वाये3। ना234वा।। हिररेती।। कनाइ। कना31उ। वाये3।। ा234दात।।
◌दी-5। प-15। मा-9।। 7 (मो) 851।।
 471-2.
ितोवाचाः।। उदाइरा3ते। गावोिममिधा1इना3वा। हिररे तो234हाइ।।

का2ग़ना234औहोवा।। ा234दात।। ◌दी-7। प-6। मा-7।। 8 (चे) 852।।
 471-3. पाौहे े।। योः पवाड ् गायी सोमः।।
ितोवाचो234हाइ।। उदीरताइ। गावोिममा234हा।। ितधने वाः।। हिरराइतो234हाइ।।

ं ात ु िवमा2345म।।
कनाये 3। ा2ग़दा234औहोवा।। अग

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 318


◌दी-8। प-8। मा-7।। 9 (डे)
853।।
 471-4.
ितोवाचउदीरतो। वाहाइ।। गावोिममा3। तीध े ग़ना234वा।। हारीराइती।।

का2ग़ना234औहोवा।। ा234दात।। ◌दी-7। प-7। मा-6।। 10 () 854।।

 471-5. क वैभ ् िवंभो गायी सोमः।।
ं म।।
ितो5वा। चा3उदीरताइ।। गावोिमम। ितधाइना1वा23। होवा3हाइ।।
हराइरा1इती23। होवा3हाइ।। कनाये 3। ा2ग़ दा234औहोवा।। दी234शा।।
◌दी-5। प-10। मा-10।। 11 (मौ)
855।।
् पवाायी सोमः।।
 471-6. पाौहम।।
ितोवाचा5उदीरताइ।। गावोिममिधने वः। हिररा23इती।। कनौख़। वाइ। होढ़3वा3।।
ा2ग़दा234औहोवा।। हाओवा। ओवा 2345।। ◌दी-9। प-9। मा-7।। 12 (धे) 856।।
् जापितगायी सोमौ।।
 472-1. इषो वृधीयम।।
े ाउ।। मताइ। पवामाख़। धमु माः।। अक ायोख़।। िनमा23।
इाय
ृ े 1।।
सा2ग़दा234औहोवा।। इषोवध ◌दी-5। प-8। मा-4।। 13 (बी) 857।।
 472-2. इसाम।। इो गायीसोमौ इो वा।।
आ234इा। या234इो।। मते3। पा234वा। ा 234मा। धमु ामा3।।
् ◌दी-1। प-9। मा-4।। 14 (घी) 858।।
आ234का।। ा234यो।। िनमासदा 2345म।।
 472-3. वैदेव े े।। योिवेदवे ागायीासोमौ इो वा।।
इायाइो23। हा। औ3होवा। माते 23। हा। औ3 होवा।। पवामा23। हा।
औ3होवा। धमु ामा23। हा। औ3 होवा।। अकायो23। हा। औ3होवा।
िनमासादा23म।् हा। औ3 होवा343।। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-8। प-20। मा-4।। 15 (णी) 859।।
 472-4.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 319


ु ा23मा। वाइ। होढ़3वा।। अकाा23यो।
े ो। ए5। म।। ताइ। पवमधम
इाय
वाइ। होढ़3वा।। िनमासा23 दा343म।् ओ2345इ।। डा।।
◌दी-4। प-13। मा-6।। 16 () 860।।
 472-5. आेय े े।। योरिगायीासोमौ इो वा।।
े ोहाउ।। म। । ते3हाउ। पवमध।ु मा। तय़मा23 हाउ। अ। का।
इाय
य़यो23हा3इ।। िनमा23। हो234वा। सा5दो6" हाइ।।
◌दी-3। प-13। मा-5।। 17 (डू) 861।।

 472-6.
े ोवा। ओवा।। मतोवा। ओवा। पवमोवा। ओवा। धमु मोवा। ओवा3।।
इाय
अकाहाउ। योहाउ।। िनमोवा3ओ234वा। सा5दो6" हाइ।।
◌दी-2। प-12। मा-4।। 18 (छी)
862।।
् िवेदवे ा गायीासोमौ इो वा।।
 472-7. वैदेवम।।
े ोमत।े
इाय ओहाइ।। पवमधमु मः। ओढ़3हा343। ओ34हा।।
आकय़ायो23।। ना2ग़इमा234औहोवा।। उप।् सा234दाम।।
् ◌दी-6। प-9। मा-6।।
19 (घू) 863।।
् अिगायीासोमौ इो वा।।
 472-8. आेयम।।
े ोमा6ताइ।। पवम। धमु ाा1मा234।। अक योिनमा6हाउ।
 इाय
सा5दो6" हाइ।। ◌दी-4। प-5। मा-4।। 20 (नी) 864।।

 473-1. शैशवािन चािर।। िशशगायी येनसोमौ।।
आसा।। ु ा31उवा23।
िवयशम दा234या। आदू ा ा। िगरा31उवाये3।

ा2345।। येनोना23यो। िनमा31उवा23।। सा234दात।। ◌दी-2। प-9। मा-6।।
21 (झ ू) 865।।
 473-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 320


असािवया।। शूमय़दाख़। य। आय़दू ा ाख़। गाइिरा।। याइनो 1नायो23।।
िनमो234वा।
सा5दो6" हाइ।। ◌दी-2। प-8। मा-5।। 22 (ज)ु
866।।
 473-3.
असा। िवया ग़ओ234वा।। शूमय़दाया ग़। ओ234वा। आा ग़ओ 234वा।। द ोिगराइ।

ाओ234वा।। येनोनयोिनमासदा2345त।। ◌दी-6। प-8। मा-5।। 23 (ग)ु 867।।
 473-4.
ु दायौ। वाग़ओ234वा। अू। द ौवाग़ओ234वा। िगराइ।
असा। िवयौवाग़ओ234वा।। शम
ौवाग़ओ234वा। येनः। नयौवाग़ ओ234वा।। िनमा। सादौवाग़ओ234वा।। हो5इ।। डा।।
◌दी-2। प-14। मा-9।। 24 (झो) 868।।
ु वनो गायी येनसोमौ।।
 473-5. ावनािन चािर।। चतणा
ु दायादु ोिगिराउवा23होइ।। या23इनो3।।
असा। ु वाहाइ।। अशम

ना2ग़यो234औहोवा।। िनमासदा2345त।। ◌दी-8। प-6। मा-6।। 25 (टू) 869।।
 473-6.
असाशु । औहोवाहाइ।। मदा23या। आदु  ोिगिरा। याइनोना3यो3।।
ना2ग़इमा234औहोवा।। उप।् सा234दात।।
् ◌दी-6। प-8। मा-8।। 26 (ग ै) 870।।
 473-7.
इहा31234। इहा। साशमु दाय। इहा।। अदु ोिगिरा 345। ई234हा।।
् ई234हा।।
येनोनयो2ग़िनमा345। ई234हा।। आ2ग़सदा 345त।।
◌दी-6। प-10। मा-2।। 27 (ङा)
871।।
 473-8. असा234। िवयशःु । मदा234या6। हाउ।। आग़दू ा234 ा।
िगराइा234हाइ।। याइनोना3यो3। नाइमा23हा343इ। सा234दो6" हाइ।।
◌दी-नाि। प-9। मा-9।। 28 (लो) 872।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 321


 474-1. ाजापे े।। योः जापितगायी मायू।।
पवदौ। हौहोवाहाइ।। े पाइ।
ासाधनाढ़3। औ3हो34इ। औहो। वाहाइ। देव
तयहे राढ़3इ। औ3हो34इ। औहो। वाहाइ।। मोवाढ़3। औ3हो34इ। औहो।
वाहा3इ।। या2ग़वा234 औहोवा।। मा234दा।। ◌दी-18। प-17। मा-12।। 29
(ठा) 873।।
 474-2.
े पीतयाख़ओइ। हराख़इ।। मोवाख़। ओ23।।
पवद साधनः। ओ6वा।। देव
यवोवा। मा5दो6"" हाइ।। ◌दी-5। प-8। मा-5।। 30 (ब)ु
874।।
ु िवदाायी सोमः।।
 475-1. वैदतािन चािर।। चतणा
् मदाइषूसा3। ईढ़3या3।।
पारी।। ानोिगिरा। पवा2ग़इे234सो। मोअ ाराख़त।।
वधो234वा। आ5सो6" हाइ।। ◌दी-4। प-8। मा-6।। 31 () 875।।
 475-2.
् मदाइषूसा3हा3।।
प। यपारी।। ानोिगिरा। पवा2ग़इे234सो। मोअ ाराख़त।।
वा2ग़धा234औहोवा।। एग़3। असी2345।। ◌दी-6। प-9। मा-6।। 32 (घू) 876।।
े ो। मोअ रात।् पिव।े सोमो23।
 475-3. पा5िर। ानो3गा3इिरा।। पिवस
ारात।् ओइ। मदौ। वा343ओ34वा। षवा
ु ।। सवधा। असाये3। मा2ग़दा234औहोवा।।
ु वधाअसी2345।।
एग़3। षस ◌दी-8। प-16। मा-10।। 33
(टौ) 877।।
 475-4.
औढ़3होइ। इहहाहहाइ। औ2ग़हो234वा। पराइाग़234नो। िगरा234इा।।

पािवे234सो। मोअ ा234रात।। मदाइषू2ग़34 सा। वधाआ2ग़34सी।। औढ़3होइ।
इहहाहहाइ। औ2ग़हो2345वा 656।। एग़3। उपा2345।।
◌दी-2। प-14। मा-11।। 34 (झ)
878।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 322


 475-5. आिरस रजेः पदोभौ ौ।। योरािजगायी सोमः।।
प। याना।। गाख़इ। िराख़या। हाहाइ। उवा23होइ। पािवेसो। मोअय़ ारा2ग़त।् हाहाइ।
ु ा। हाहाइ। उवा23हो।। वधो234वा। आ5सो6" हाइ।।
उवा23होइ।। मदा2ग़इषस
◌दी-3। प-15। मा-11।। 35 (ण)
879।।
 475-6.
पयहोवाहाइाना।। गाख़इ। िराख़या। ओ234। हाहो ग़इ। हाहा। होवा। होवा। पािवेसो।
मोअय़ ारा2ग़त।् ओ234। हाहोइ। हाहा। होवा। होवा। मदा2ग़इषस
ु ा। ओ234। हाहो ग़इ।
हाहा। होवा। होवा3। वधो234वा। आ5सो6" हाइ।।
◌दी-10। प-23। मा-10।। 36 (वौ)
880।।
ु ायी सोमः।।
 476-1. औणायवे े।। योणायग
पिरियािदवकावी।। वयािसनोिहतः।। ानयै ा23ती।। आयाख़। इयाख़ईढ़3या ग़।।
किवतो2ग़। या234औहोवा।। ई2345।। ◌दी-7। प-8। मा-4।। 37 (ी)
881।।

 476-2. औणायवोरम।।
 पिरिया5िदवकवाइः।। वयाज़2हो1वािसनोवोिहत।। ानयै ा 23ती।। वा। होवा।

होवा। वाख़इ। ईढ़3या। किवतो2ग़। या234 औहोवा।। ई3या2345म।।
◌दी-8। प-11। मा-6।। 38 (टू) 882।।

 अथ योदशपाठके ितीयोधः
 अथ ितीयः खडः

 477-1. सौभरे े।। योः सभिरगायी सोमः।।

सोग़मा234सा।। मदतु । औ23होवा3। वा2ग़सा234 इना। ओइमय़घोनाख़म।।
सतु ा23।। वा2ग़इदा234औहोवा।। थेअमू 2345।।◌दी-4। प-8। मा-11।। 1 (द)
883।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 323


 478-1.
सोमासाः।। वाइपितः। आपो1नायाख़। ताऊमयः।। वाना1 िनमाख़। आऔ3हो।
िहषाइव। इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-4। प-10। मा-8।। 2
(न ै) 884।।
 479-1. वृषकािण ीिण।। याणािमो गायी सोमः।।
पवेो5वृषासतु ाः।। कृ धीनोयशसोजनाये3।। वाइाग़आ 234पा।।
ा2ग़इषा234औहोवा।। जा234ही।। ◌दी-7। प-5। मा-3।। 3 (ञ)ु 885।।
 480-1.
वृषािहया।। िसभानू 23ना। मु ाहावा1माहा234इ।। पवा3।। मानसवु ो234वा।।

234शाम।। ◌दी-3। प-6। मा-2।। 4 (टा) 886।।
 480-2.
ु शम।्
वृषािहया5िसभाननु ा।। मु ाहवाज़2महे। हाख़इ। ऊख़। होढ़3वा ग़। पवमानसव
हाख़इ। ऊख़। होढ़3वा ग़।। वो345इ।। डा।। ◌दी-6। प-11। मा-4।। 5 (की)
887।।

 481-1. बाोामािन ीिण।। कौ वा। याणां बगायी सोमः।।
इरौहोवाहाइ। पावी।। चा2इ। तनो234हा। हाहोइ। होढ़3हा। ियाकवी। ना।
ितरो234हा। हाहोइ। होढ़3हा।। सृजा 2त।् अो234हा। हाहोइ। होढ़3हा3।।
रा2ग़था234औहोवा।। ई234वा।। ◌दी-8। प-17। मा-7।। 6 (ठे )
888।।
 481-2.

इपिवचेतनियकवाइ।। िहढ़म3(ि)िहम।् नाा234 ती।। सृजादा23ाम।।


िहढ़म3(ि)िह ्
म3। रा2ग़था234औहोवा।। ई234वा।। ◌दी-3। प-7। मा-8।। 7 (ठै )
889।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 324


् ओवा23। ओवा23।।
 481-3.  इपिवचेतनियकवीनाितृ। जा5दाम।।
रा2ग़था234औहोवा।। ई234वा।। ◌दी-5। प-6। मा-2।। 8 (पा)
890।।
 482-1. कातवेश सामािन ीिण।। याणां कृ तवेशोगायी सोमः।।
अस ृ ा3तावािजना।। गााख़सोमाख़। सोअ। या।। शू1 ाख़सोवीख़।। रयाख़शव।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-2। प-8। मा-4।। 9 (जी) 891।।
 482-2.
ु ासोऱ वा31इ।। रया23।
अस ृ ताऱा6वािजनाः।। गासोऱमाऱसोऱअया23होइ।। श
शा2ग़वा234औहोवा।। वा234भी।। ◌दी-10। प-6। मा-6।। 10 (पू)
892।।
 482-3.
ु ा 2ग़सो234वी।।
 अस ृ तवािजन। एग़3। गासोमा।। सो3आा3या।। श
रयो234वा। शा5वो6" हाइ।। ◌दी-2। प-7। मा-3।। 11 (िछ)
893।।
 483-1. शादे े।। योः शायीवायू।।
 पावाद।े । वया3। वा2ग़या234औहोवा। यू234षाक।् आइं गा। ततु ा3इ।
तू2ग़ता234औहोवा। मा234दा।। ू होऽ1इ।
वायख़ आ23रो ग़। हधा3।
हा2ग़धा234औहोवा।। मा234णा।। ◌दी-7। प-13। मा-8।। 12 (जै)
894।।
 483-2.  पवदवे ऐऱ। हीऐहग़ ी234या।। आयषु ाग ैख़हीऐख़हीढ़3या। इंगत ु
ू ारो3123।। हधो234वा। मा5णो6" हाइ।।
तेऱमदऐख़हीऐख़हीढ़3या।। वायम
◌दी-4। प-7। मा-6।। 13 (थृ)
895।।
 484-1. जिने े।। योविसो गायी सोमवैानरौ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 325


पावा।। मानो। अजीजा234नात।् िदवि ाम।् ्
नततूम।। ोितवऱ ा23।।

ना2ग़रा234औहोवा।। बॄ234हात।। ◌दी-4। प-8। मा-5।। 14 () 896।।
 484-2.
पवमाऱनाः।। अजाइजा3नात।् िदविा23हा3इ। नात ा234तूम।।
् ो234ती।

वा234इा।। नरोवा। बॄऽ5हो6" हाइ।। ◌दी-1। प-8। मा-5।। 15 (ग ै)


897।।

 485-1. ीडायः।। (ीडम)।् मतो गायी सोमः।।


पारी।। ानाऱसइवोऱमदाऱयब। हणा2ग़3िगरा34। मधो34 अषा3।। ितधो234वा।
रा5यो6" हाइ।। ◌दी-4। प-6। मा-3।। 16 (ित) 898।।

 485-2. संीडम।।
पारी।। ानासइवाउवा23होवा23हाख़ईया।। मदाऱयबहणाऱ-
िगराउवा23होवा23हाख़ईया।। मधोऱअषिधाऱरयाउवा23होवा23 हाख़ईया2ग़।
वा234औहोवा।। ऊ234पा।। ◌दी-8। प-6। मा-9।। 17 (ो) 899।।

 485-3. िनीडम।।
पा5िर। ाऱना3सा3इवा।। मदाज़2यबहणाज़2िगरा।। मधो23षा।। ऊिमय़िरवाख़।
ईढ़3या। ितधाऱरया। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-4। प-10। मा-3।। 18 (िन)
900।।
् उशना गायी सोमः।।
 486-1. औशनम।।
पिराऱसी।। दावीख़। िसोऱऱमाऱवािधय़िताख़।। ्
का23म।।

बा2ग़इा234औहोवा।। पु ृहा2345म।। ◌दी-7। प-6। मा-
6।। 19 (चू) 901।।
 अथ तृतीयः खडः
 487-1. यामािन ीिण।। याणां यमो गायी देवाः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 326


ु म।् इहा।। इहाख़इहा। गोिभभं पराख़इृ ताम।् इहा।।
ु तमाख़रा
इहाख़इहा। उपोषजा
इहाख़इहा। इेवाअयाख़िस"षू। इहा1।। ◌दी-5। प-9। मा-8।।
20 (भ ै) 902।।
 487-2.
ु म।् उपा।। गोभा23इहइ। भं पराख़इृ ताम।् उपा।। इ23होइ।
ु तमाख़रा
ऊपोषजा
देवाअयाख़। िसषरु ा31उवा23। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-5। प-9। मा-8।। 21 (ै) 903।।
 487-3.
उपोौ। ्
होइजाताम।। आू 3राम।् औढ़3हो3वा3। गोिभभा ्
234ाम।।
् इ23म।।
ओइपािरय़ृताख़म।। ् देवा34औहोवा।। अयािसषू2345।।
◌दी-6। प-9। मा-9।। 22 (घो)
904।।

् अितगायी सोमः।।
 488-1. (अंकतेः साम) वैपम।।
पनु ाऱनोऱआ।। ामीग़दा234भी। िवा2ग़मा234ा। वीचग़षा 234णी।।
ु ा2ग़ा234इवी।। ा2ग़ा234औहोवा।। ती234 भी।।
श
◌दी-4। प-7। मा-6।। 23 (थू) 905।।
 489-1. औशने े।। योशना गायी सोमेौ।।

आिवशाऱला6शसताः।। वाइाअषन।् अभाइाया3। ओढ़3 हा3। ओवा ग़।
ओ234हाइ।। इ23।। आ2ग़इा234औहोवा।। यधीऱयते2345।।
◌दी-6। प-9। मा-10।। 24 (घौ) 906।।
 489-2.
आिवशलशम।् सतु ा3। वाइा।। अषन।् अभाइाया ग़। औहौऱहो234वा।।
औहौहो1इ। इरा1इाख़। य। धीया2ग़ता234 औहोवा।। ऊ234पा।।
◌दी-7। प-11। मा-9।। 25 (ो) 907।।
 490-1. सोमसाम।। सोमो गायी सोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 327


असिजरा।। िथ। योया23था। पिव।े चा। मय़वु ो2ग़ू234 ता।। काा23जी।।
िनयमाइत।् औ23होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-11। मा-4।। 26 (टी)
908।।
 491-1. का े।। योः कृ ो गायी सोमः।।
याउ। गावोऱन3भूणा1या234। ेषा3। आयाज़2सोऱअमःु ।।
ाका23ाम।् अपाचम।् औऱहो2ग़हा234औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-8। प-8।
मा-8।। 27 (डूलै) 909।।
 491-2.
या3वोनभूणयाः।। ाइषाऱअयाऱ। सोअय़मू23।। ा234ोहाइ।।
का2ग़ा234औहोवा।। अपच ्
 ा2345म।। ◌दी-7। प-6। मा-8।। 28 (च)ै 910।।
् सोमो गायी सोमः।।
 492-1. सोमसाम।। (वैदेवम)।
ु ोऱ। ममाा1राख़।। नदु ा23।
अपौ। होइपावा।। साइमा1ाख़। ातिव
ा2ग़दा234औहोवा।। वय ्
ु ना2345म।। ◌दी-4। प-9। मा-6।। 29 () 911।।
् सूय गायी सोमः।।
 493-1. सूयसाम।। (वैदेवम)।
एअयाऱपवा।। धाख़। रया31उवा23। ऊ34पा। ययाऱसूऱयमरोख़। चया31उवा23।

ऊ34पा।। िहाऱनोऱमाऱनषा23इह इ।। आपआ31उवा23।। ऊग़32ग़34पा।।
◌दी-7। प-10। मा-7।। 30 ( ले)
912।।
् इो गायीो वृहा।।
 494-1. वाम।।
सहो343इ। पव।। यआख़िवथा। इंवृा3। याहा234वे। ओवा3ओवा।।
् माहीरपा। औ3होवा। हो5इ।। डा।।
विवा23साम।।
◌दी-1। प-11। मा-5।। 31 (कु) 913।।
 495-1. सोम सामािन ीिण।। याणां सोमो गायी सोमः।।

अयावीती।। पािरवा। यइाउ। मादाइषवा।। अवाहा3 ा3।। वतो234वा।
ना5वो6" हाइ।। ◌दी-4। प-7। मा-4।। 32 (थी) 914।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 328


 495-2.
अयावीता ग़।। औहोवा ग़। औहो34इ। औ। हो2ग़। वा234। औहोवा।। पिरव।।
ु ।। अवाहा
ज़ े 2षवा
यइा।। औहोवा ग़। औहो34इ। औ। हो2ग़। वा234। औहोवा।। मद
ग़।। औहोवा ग़। औहो34इ। औ। हो2ग़। वा234। औहोवा।। वतीनवा2345। ।
◌दी-21। प-24। मा-4।। 33 (घी)
915।।
 495-3.
अया5वी। ता3इपा3िरवा।। याइो। मदाइषू1वाख़।। अवाहा3ा ग़।। वतीनवा।
औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-3। प-9। मा-4।। 34 (ढी) 916।।
् भराजो गायी सोमः।।
 496-1. भाराजम।।

पिर ु ाम।। ओइ। सनायीख़म।् ओइ। भराजाख़म।् ओइ। नोअासा234।।
ानो34अषा3।। पवोवा। ा5यो6" हाइ।। ◌दी-2। प-10। मा-9।। 35 (ञो) 917।।


 अथ चतदशपाठके थमोधः
 अथ चतथु ः खडः
् वृषाहिरगायी सूयः।।
 497-1. वाषाहरम।।
अिचदा3त।् आिचदा3त।् अिचदा5दे।। वृषाहरा3इ। वाषाहरा3इ। वृषाहरा5ए।
महािा3। माहािा3। महा िा5ए।। नदशता3। नादशता3। नदशता5ए।।
ससूिरया 3इ। सासूिरया3इ। ससूिरया5ए। ु
णिदता3इ। णािदतु ा3इ।

णदा5इताउ।। वा।। ◌दी-9। प-19। मा-18।। 1 (ध ै) 918।।
 498-1. वाशािण ीिण।। याणां वृशोगायी सोमः।।
् मयोभ
आतदे ाम।। ू 3वाम।् विम। ा। वृय़णी2ग़मा234हाइ।। पामा3। ईढ़3या।।
ु 23। ॄ2ग़हा234औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।।
प ◌दी-4। प-10। मा-4।। 2 ( ली) 919।।
 498-2. आतग़दे ा234 ाम।् मायोग़भ ् विमावृणी। महो 234हाइ।।
ू 234वाम।।

पाा3मा3। ईढ़3या3।। पू2ग़234औहोवा।। ॄ 234हाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 329


◌दी-4। प-8। मा-5।। 3 ()
920।।
 498-3.
ृ ी। महो234हाइ।। पाा1माख़।। पूृहम।्
आतदे  यः। भवु ो234हाइ।। विमावण
इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-4। प-9। मा-5।। 4 (ध)ु
921।।
 499-1. वैपे े।। योिरो गायी सोमः।।
अय
 234आ।। िभाइू3ता3म।् सोमा2ग़ा234वी। ाआ1नायाख़।।
पनु ा23।। हीा34औहोवा।। यपातवे 2345।। ◌दी-5। प-7। मा-5।।
5 (फु) 922।।
 499-2.
अय। होअी।। िभतु म।् औढ़3हो3वा3। सोमा2ग़ ा234वी।
ओाआ1नायाख़।। पनु ा23।। हा2ग़इा234 औहोवा।। यपातवे 2345।। ◌दी-5। प-
9। मा-5।। 6 (भ)ु 923।।
 500-1. तर साम।। तरो गायी सोमः।।
ू 234ता।। आ23।। धा2ग़सा234औहोवा।।
 तरमा।। दीधावा1ता23इ। धारा2ग़स
तरमीधावती2345।। ◌दी-6। प-6। मा-3।। 7 (िक)
924।।
 501-1. सोमसाम।। सोमा गायी सोमः।।
आपवा।। सहिणाम।् वाइ। वा23हो।। रियसोमा। सवु ीिरयाम।् वाइ।
े वा। िसधारय
वा23होइ।। अ  ा। वाइ। वा23हो2ग़। वा234औहोवा।। ऊ234पा।।
◌दी-7। प-14। मा-7।।
8 ( वै) 925।।
 502-1. सूयसाम।। सूय गायी सोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 330


ु सआया6वा।।
अना पदवीयोअमूः।। चाइजय़ना।। ता3 सू। िहाये3।।

री234याम।। ◌दी-4। प-6। मा-6।। 9 (तू) 926।।
 503-1. दाढतु ािन ीिण।। याणां ढितगायी
ु सोमः।।

अषा।। इहा। सोममाख़मा
। इहा।। अभाइ।। इहा। ोणािनरोख़ वा। इहा।। सीदा।।
ु ।। इहा1।।
इहा।। योनौवनाख़इषवा ◌दी-6। प-12। मा-2।। 10
(खा) 927।।
 503-2.
अषाहाउ।। सोममु मो। िभो23णा। िनराऔ3हो। ्
वा23त।। सीदाउवा।।
योनौवा3ने। िहाये3।। षू234वा।। ◌दी-4। प-9। मा-4।। 11
(धी) 928।।
 503-3.

अषासोमम। तमा ग़ । अषासोमा।। ूममः। अिभोणा23हा। ्
िनरोवत।।
साइदोना23उहाइ।। वनाइषू2ग़3वा343। ओ2345 इ।। डा।।
◌दी-7। प-9। मा-8।। 12 (ञ)ै
929।।
् इो गायी सोमः।।
 504-1. वृषकम।।
वृषासोमा।। मु ाख़आसाख़इ। वृषादेवा3हा3इ। वाषा234 ता।। वृषाधमा3।।
ईढ़3या।। णाइदिष।े इडा23भा343। ओ 2345इ।। डा।। ◌दी-3। प-10। मा-6।। 13
(णू) 930।।
् इषो गायी सोमः।।
 505-1. ऐषम।।
इषपे वा।। धारयौहोवा3हा34। औहोवा। मृमाज़2नोमनी िषिभ ग़ ।। इोचा।।
अिभगौहोवा3हा34। औहोवा।। उप।् इही 2345। । ◌दी-15। प-9। मा-2।। 14 (भा)
931।।
् यावाो गायी सोमः।।
 506-1. यावाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 331


मयासो।। मधारया। वृषापा23वा। दाइवा23यू।। अा 23।।
वा2ग़रा234औहोवा।।
ू 1।।
िभरय ◌दी-5। प-7। मा-5।। 15 (फु) 932।।
् अयासोमो गायी सोमः।।
 507-1. अयासोमीयम।।
अया3सो3मसकृु या।। महाा। य़वा2ग़ा234था।। माानआये 3त।्
वृषा3या5" सा656इ।। ◌दी-2। प-5। मा-4।। 16 (ञी)
933।।
् अिगायी सोमः।।
 508-1. आेयम।।
आ ग़। औहौहोवाहाइ। अयंिवचा।। षणाइहाइता ग़। औहौहोवाहाइ।। पवमानाः।। सचाइताता ग़।
औहौहोवाहाइ।। िहानआ।। िपयौढ़3हौ3। हवोवा। बॄ5हो6" हाइ।।
◌दी-8। प-12। मा-9।। 17 (ठो) 934।।
 509-1. आयाे े।। योरयाो गायी सोमः।।
नइ ोऐ। हीऐग़ही234या।। े नु ऐख़हीऐख़हीढ़3या।
महत ऊिम
िबदषसऐख़हीऐख़हीढ़3या।। अभाये3।। दा2ग़इवा234औहोवा।। अयािसया2345।।
◌दी-
7। प-7। मा-10।। 18 (छौ) 935।।
 509-2. नइ ो। इया343ई34या। महत ु
े नइयाख़ईढ़ 3या। ऊिमिब
दषसइयाख़ईढ़3या। अभाये3।। दा2ग़इवा234औहोवा।। एग़3। अया िसया2345।।

◌दी-6। प-8। मा-9।। 19 (गो) 936।।


् भराजो गायी सोमेौ।।
 510-1. भाराजम।।
होई234या।(िः)। इयाहाइ। अपा23ा345।। होई234 या।(िः)। इयाहाइ। वताइ।
मा2ग़। धा234। औहोवा।। अपसोमोज़2 अराज़2ा345।। होई234या।(िः)। इयाहाइ।
गा23 इा345। होई234या।(िः)। इयाहाइ। नाइः। का2ग़। ता234। औहोवा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 332


ई2345।। ◌दी-7। प-24। मा-18।। 20 (झौ)
937।।
 अथ पमः खडः
् अयाो बृहती सोमः।।
 511-1. आयाम।।
पनु ानो।। मा2ग़धा234औहोवा। रा234या। अपोवसोनो अषिस।। आराा3धा।
योनाइमा3ा3। ा2ग़सा234औहोवा। दा234सी।। उोदे3वो3।।
हा2ग़इरा234औहोवा।। या234 या।। ◌दी-12। प-11। मा-8।। 21 (चै) 938।।
् मडुबहती
 511-2. माडवम।। ृ सोमः।।
इयाख़ईढ़3या। पनु ानो2ग़। मधा ग़रा234या।। अपोवसानो अषा23सी।
आरधायोिनमृतसीदा23सी।। उोदवे ो23।। हा2ग़ इरा234औहोवा।।
याग़3या2345।। ◌दी-12। प-8। मा-5।। 22 (ज)ु 939।।
् विसो बृहती सोमः।।
 511-3. अपदासम।।
 पनु ानोमधारया।। अपोवसानोअष। ोढ़3हा। ओढ़3हा। आर धायोिनमृतसीद।
ोढ़3हा। ओढ़3हा।। उोदा1इवाख़। ओढ़3हा। ओढ़3हा।। िहरया2ग़3या343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-10। प-13। मा-4।। 23 (ब)ु
940।।
 511-4. सोमसाम।। सोमो बृहती सोमः।।
 पनु ानो5मधारया।। आपोख़वासाख़। नोअष सी। आराख़ाधाख़। योिनमााख़।
सीदसी।। ऊोख़दाइवाख़।। िहरया2ग़3या343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-5। प-10। मा-6।। 24 (मू)
941।।
् अयाो बृहती सोमः।।
 511-5. ऐडमायाम।।
आइपनु ा।। नाो। मधारया। आपोवसा31। नोअषसी। आरधा31। योिनमृता।
सीदसी।। ऊोदेवा31। िहरया2ग़3 या343। ओ2345इ।। डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 333


◌दी-5। प-12। मा-6।। 25 (फु)
942।।
् मडुबहती
 511-6. माडवम।। ृ सोमः।।
पनु ानोमधारया। पोवसोवा।। नोअषिस। आर। धाउवा23। होवा3हाइ।
योिनमृत
 सीदिस।। उोदऱे । वाउवा23। होवा3हाइ।। िहरया2ग़3या343।
ओ2345इ।। डा।। ◌दी-11। प-13। मा-
7।। 26 (गे) 943।।
् जापितबृहती सोमः।।
 511-7. उाजापम।।
पनु ानोमधा। हो5रया।। अपोवसानआहोख़। षासीख़। आर धायोिनमृतसाहोख़इ।
दासीख़। उाख़हो1इ। दा23इवो3। िहरो 234वा। या5यो6" हाइ।।
◌दी-8। प-10। मा-5।। 27 (ण)ु 944।।

् अयाो बृहती सोमः।।


 511-8. ििणधनमायाम।।
पनु ानोमधाहाउहोवा।। राया ग़आ234पो। वसा2ग़। नआ345। षा234सी।। आराग़34।
औहोवा।। धायोिनमृता2ग़। सा345इ। दा234सी।। उा34। औहोवा।। दाइवो2ग़।
िहरा345।। या 234या।। ◌दी-11। प-15। मा-6।। 28 (ङू)
945।।
् कवो बृहती सोमः।।
 511-9. कवरथम।।
पूनानोमधारया।। अपोवसा। नो3आषा3सी। आरधायोिन मृतसीदसा234ऐही।।
उोदा234इवा।। िहराऽ31उवाऽ23।। एग़3। ययआ।।
◌दी-11। प-8। मा-6।। 29 (गू) 946।।
् अयाो बृहती सोमः।।
 511-10. ितरीन (ि) िनधनमायाम।।
पनु ानोमधारया। एग़3। औ3हो5वा।। आपो3। वसा2ग़। नआ345। षा3सीख़।
आरधा। योिनमृता। ासा3आ। औ3 हो3। दा234सी।। उाऔ3हो।। दाइवो2ग़।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 334


िहरा345।। या3 या2345।। ◌दी-4। प-16। मा-6।। 30 (तू)
947।।
् जापितबृहती सोमः।।
 511-11. सदोिवशीयम।।
 पनु ानोमधारयाओहाओह
 ा6ए। औहोऔहो6वा।। अपोवसानोअष। ोढ़3हा।
ओढ़3हा3ए। औढ़3होइ। औढ़3हो3वा। आरधायोिन मृत
 सीद। ोढ़3हा। ओढ़3हा3ए।
औढ़3होइ। औढ़3हो3वा।। उोदा1इवाख़। ओढ़3हा। ओढ़3हा3ए। औढ़3होइ।
औढ़3हो3वा।। िहर। या2ग़या234औहोवा।। सदोिवशा2345।।
◌दी-20। प-20। मा-15।। 31(म)ु
948।।
 511-12. वािसनी े।। योजमदिबृहती सोमः।।
ओख़हो1। वाओवा। ओख़हो1। वाओवा। ओख़हो1। वाओवा3।
ओ2ग़वा234औहोवा। पनु ानोमधारया।। पोवसानोअषिस। आरधायोिनमृत
 सीदिस।।
उोदवे ा। ओख़हो1। वाओवा। ओख़ हो1। वाओवा। ओख़हो1। वाओवा3।
ओ2ग़वा234औहोवा।। एग़3। िहरयया2345।। ◌दी-17। प-
20। मा-11।। 32 (ञ) 949।।
 511-13.
ओग़3। हो1। वाओवा3। ओ2ग़वा234औहोवा। पनु ानोम धारया। पोवसानोअषिस।।
आरधायोिनमृत
 सीद। ो3। हो1। वाओवा3। ओ2ग़वा234औहोवा।।
उोदवे ोिहरययः। इडा23 भा343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-18। प-15। मा-7।। 33 (णे)
950।।
 511-14. वः।। विसो बृहती सोमः।।
हा ग़। वो3हा। वो3हा3। हा ग़। ओ234वा। हाइ। पूनाग़ना234 ो। माधाग़रा234या।।
आपोग़वा234सा।। नोअग़षा234सी। आरग़ा 234धा। योनीग़मा234ा। ासीग़दा234सी।।
ऊोग़ दा234इवो। हाइरग़या234या। हा ग़। वो3हा। वो3हा3। हा ग़। ओ234वा। हा34।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 335


े ा2345। ।
औहोवा।। एग़3। अितिवािनिरतातरम ◌दी-5। प-24। मा-6।। 34 (भू)
951।।
् बृहती सोमः।।
 511-15. रौरवम।।
 पनु ानोमा3धारा234या।। आपोवसानोअषारधायोिनमृत सा2ग़इदसाइ।
ओहा3उवा।। उोदवे ोिहरा23हाइ। ओहा3उवा।। यया। औ3होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-11। प-9। मा-7।। 35 (घे) 952।।
् यधु ािजह
 511-16. यौधाजयम।। ृ ती सोमः।।
पनु ा31। नाग़3ो। म। धा ग़रा234या।। आपो3। वसा2ग़। नआ345। षा234सी।
आराधा। यो। िनमत
ृ ा2ग़। सा345इ। दा234सी।। उाख़।। दाइवो2ग़। िहरा345।
या234या।। ◌दी-2। प-17। मा-6।। 36 ()
953।।


 अथ चतदशपाठके ितीयोधः
् िवािमो बृहती सोमः।।
 512-1. अिम।।
परीतोषी।। चता3ग़1उवा23। सू234ताम।् सोमोज़2यउम हवी।। सोमोयऊ।
तमा31उवा23। हा234वी। दधायोनयज़2वु रा।। दधायाः।। नयज़2। आ।
वु ा31उवा23। ता234 रा। सषु ावसोममिभी234।। सषु ावसो।। ममा31उवा23।।
ा234 इभी।। ◌दी-15। प-17। मा-13।। 1 (िफ)
954।।
् इो बृहती सोमः।।
 512-2. रियम।।
ू 3ताम।् औढ़3हो3वा। औढ़3हो3वा। ईढ़3या। ईढ़3या34। हा।
परीतोषी।। चतास
हाउवा। सोमोज़2यउमहवी।। सोमोयऊ।। तमा हा3वी। औढ़3हो3वा। औढ़3हो3वा।
ईढ़3या। ईढ़3या34। हा। हाउवा। दधायोनयज़2वु रा।। दधायाः।। नयज़2ग़। आ।
ू3आा3रा। औढ़3हो3वा। औढ़3हो3वा। ईढ़3या। ईढ़3या34। हा। हाउवा।
ु वसोममिभी234।। सषु ावसो।। ममाी3भाइ। औढ़3हो3वा। औढ़3हो3वा। ईढ़3या।
सषा

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 336


ईढ़3या34। हा। हाउवा3।। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-15। प-38। मा-13।। 2 (ि)
955।।
 512-3. भाराजे े।। योभराजो बृहती सोमः।।
औहोइपरीतोषी।। चतासतु म।् औढ़3होइ। औहोइग़। आढ़3। औहो 3वा।
सोमोज़2यउमहिव। औढ़3होइ। औहोइ। आढ़3। औहो3वा।।
दधायोनयज़2वु रा।। औढ़3होइ। औहोइ। आढ़3। औहो3वा।। सषा
ु वसोममििभ।
औढ़3होइ। औहोइ। आ234। उवा6हाउ।। वा।।
◌दी-20। प-22। मा-14।। 3 (फी)
956।।
 512-4.
प। यपारी।। तोिषताज़2सतु म।् आउवा23। हाउहाउ। होढ़3वा। सोमोज़2यउमहिव।
आउवा23। हाउहाउ। होढ़3वा। दधायोनयज़2वु राउ। वा23। हाउहाउ। होढ़3वा।।
ु वा23 सो3। हाउहाउ। होढ़3वा।। मम। ा234इभाइ। उवा 6" हाउ।। वा।।
सषा
◌दी-16। प-21। मा-17।। 4 (के )
957।।
 512-5. आभीशवे े।। योरभीशबु हती सोमः।।
ु ।् ए।। सोमोयउ3ामय़हािव ग़।। दा234धा। हाइ।
परीतोिषतासतम
ायोनयअूअय़ारा ग़।। सू234षा। हाइ।। वासोममो234वा। ा5इभो6" हाइ।।
◌दी-9। प-10। मा-9।। 5 (नो) 958।।

 512-6. आभीशवोरम।।
ु ।् ए। ए। सोमोयउ3ामय़हािव ग़।। दा234 धा। हा3हाइ।।
परीतोिषतासतम
ायोनयअूअय़ारा ग़।। सू234षा। हा3हाइ।। वासोममो234वा। ा5इभो6" हाइ।।
◌दी-9। प-11। मा-9।। 6 (तो) 959।।

 512-7. माडवे े।। योमडुबहती सोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 337


परीतोिषतासतु म।् इहा।। सोमोयउमहा23वी। इहा। दध ायोनयअवु 
 ा23रा।
ु वा23सो। इहा।। ममा23। ा2ग़इभा234औहोवा।। ई234हा।।
इहा।। सषा
◌दी-11। प-11। मा-6।। 7 (कू ) 960।।
 512-8.
इहा। परीतोिषतासतु म।् इहा।। सोमोयउमहा23वी। इहाउवा3। ऊ34पा।
दधायोनयअवु ा23रा। इहाउवा3। ऊ34पा।। सषु ावा23सो। इहाउवा3।
ऊ34पा। ममा23इभी। इहाउवा3।। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-9। प-15। मा-10।। 8
( लौ) 961।।
 512-9. अिभवाससाम।। अिरसो बृहती सोमः।।
परीतोिषतासता ्
ु म।। सोमोयउ। तमहवाइः। दाधा ग़ओ234वा। ऊ234पा।
ायोनयअवु ा23रा।। सषा
ु वा23सो।। मामििभः। इडा23भा343। ओ2345इ।।
डा।। ◌दी-9। प-11। मा-8।। 9 (तै) 962।।
 512-10. पिरवाससाम।। अिरसो बृहती सोमः।।
 परीतोिषतासतु म।् ओ6वा।। सोमोज़2यउमहिव। दधाा यो3। हा3हाइ।
नयज़2वु रा।। सषावासो
ु 3। हा3हा।। मामििभः। इडा23भा343। ओ2345इ।।
डा।।
◌दी-7। प-12। मा-6।। 10 () 963।।
् वेणबु हती सोमः।।
 512-11. वैवम।।
् सोमोयउामाख़12म।् हावीख़। दधायोनयअवु ाख़12।
ु म।।
परीतोिष। ता5सता
ु वा23सो3।। ममो234 वा। ा5इभो6" हाइ।।
ताराख़।। सषा
◌दी-8। प-9। मा-7।। 11 (ढे) 964।।
 512-12. सौमतवीयम, ् माडवं वा।। सोमतबृु हती सोमः।।

परीतोषाख़इ। चतासताख़म ।् ऐहीख़। ऐहीख़। ऐिहहाख़इ। उवाख़इ। ईढ़3या।। सोमोयऊख़।
तमहवीख़। ऐहीख़। ऐहीख़। ऐिह हाख़इ। उवाख़इ। ईढ़3या। दधायोनयख़।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 338


वु राख़। ऐहीख़। ऐहीख़। ऐिहहाख़इ। उवाख़इ। ईढ़3या।। सषु ावसोख़। ममिभाख़इ।
ऐहीख़। ऐहीख़। ऐिहहाख़इ। उवाख़इ। ईढ़3या ग़343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-20। प-30। मा-14।। 12 (मी)
965।।
 512-13. गूः।। जापितबृहती सोमः।।
् उपा ग़उप। उपाग़31। उपा ग़उप।
उपा ग़उप। उपाग़31। उपा ग़उप। परीतोिषग़तासतु  ग़म।।
सोमोयउमहिव ग़।। उपा ग़उप। उपाग़31। उपा ग़उप। दधायोनय3वु रा।। उपा ग़उप।
उपाग़31। उपा ग़उप। सषु ावसो ममििभ ग़। उपा ग़उप। उपाग़31। उपा3ग़ऊ5पा656।
ऊ234पा।। ◌दी-11। प-20। मा-14।। 13 (ी)
966।।
 512-14. तोदः।। कयपो बृहती सोमः।।
हाउहाउहाउवा। परीतोिषतासतु म।् उपा2345।।1।।
 (15) अिरसां गोः।। अिरसो बृहती सोमः।।
हाउहाउहाउवा। परीतोिषतासतु म।् इहा। उपा2345।।2।।

 (16) पि।। अिरसो बृहती सोमः।।
हाउहाउहाउवा। परीतोिषतासतु म।् वोबहृ त
 ।् उपा2345।।3।।
् बृहती सोमः।।
 (17) महारौरवम।।
् सोमोज़2यउमहिव।। दधायोनयज़2वु रा।।
हाउहाउहाउवा। परीतोिषतासतु म।।
ु वसो2345। हाउहाउहाउवा।। एग़3। ममिभी2345।।
सषा
◌दी-20। प-19। मा-23।। 14 (िभ)
967।।
् यधु ािजह
 512-15. महायौधाजयम।। ृ ती सोमः।।

हा ग़ओ234वा। हा ग़ओ234वा। हा ग़3ओ234वा। हाउवा। परीतो िषतासतु म।।
सोमोज़2यउमहिव।। दधायोनयज़2वु रा।। सषा
ु वसोममा। हा ग़ओ234वा। हा
ग़ओ234वा। हा ग़3ओ234वा। हाउवाग़ 3।। ा3इभी2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 339


◌दी-11। प-13। मा-13।। 15 (िगं) 968।।

 513-1. आािन चािर।। चतणामो बृहः ईरो वा।।
आ234सो।। मानो3आ। ाइभा ग़ओ234वा। ितरोवाराज़2 िणअया23।
ु 2िवश री23।।
जाना ग़ओ234वा। नापा ग़ओ234वा। िरचमवोज़
सादा ग़ओ234वा।। वाना ग़ओ234वा।।षदु ा5िषाइ। हो5 इ।। डा।।
◌दी-6। प-12। मा-11।। 16 (ख)
969।।
 513-2. सोम साम।।
हावासोमा।। नोअग़ा234इभी। ितरोग़वा234रा। िणयाग़31 उवा23। ा234या।।
ू 234वो। िवशाग़ 31उवा23। हा234री।। सदोग़वा234ने।।
जनोग़ना234पू।। राइचाग़म
षदु ाग़31उवा23।। ी 234षे।। ◌दी-3। प-12। मा-9।। 17 (ठो)
970।।
 513-3.
आसोमानोअिभाइः।। ितरोवारािणआा1याख़। ु
जनोनपिर चामू1वोख़।
िवशाा1री2ग़।। सदोवनाइ।। षू2ग़दिषो2345इ।। डा।।
◌दी-9। प-17। मा-8।। 18 (थ)ै
971।।
 513-4.

आसोमानोअििभ। ितरोवाग़3रािणअया।। जनोनपिरचम वु ो िवश
 िरः। औख़। वाइ।
होढ़3वा।। सदोवनेषदु ौख़। वाइ। होढ़3वा।। िषा। औ3होवा। हो5इ।। डा।।

◌दी-10। प-13। मा-7।। 19 (वे)


972।।
् अिबृहती सोमः।।
 514-1. ििणधनमाेयम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 340


 सोमदा। वावीग़ता234याइ। ू ापाइआग़31उवा23।
िसन णा 234सा।

आशोग़पा234या।। सामदाइरोनजाग़31उवा23। गॄ234 वी।। आाग़को234शाम।।

मधाग़31उवा23।। ू234ताम।। ◌दी-3। प-30। मा-10।। 20 (णौ)
973।।
 514-2.
सोमदवे वी। तयो234हाइ।। िसनु िपअ
े । णसो234हाइ।। आशा ग़ओ234वा। पाया
ग़ओ234वा।। सामिदरोनजा। गॄ234। वी6 हाइ।। आा ग़ओ234वा। कोशा ग़ओ234वा।।
ू 5तु ाम।् हो5इ।। डा।।
मध ◌दी-7। प-14। मा-10।। 21 (झौ)
974।।
् वामदेवो बृहती सोमः।।
 514-3. ििहारं वामदेम।।
सोमा23देववीतयाइ।। साइनु िपेअणसाशोपयसामिदरो नजौहो3ग़। िहाख़।
गॄ23वी।। अाकोशाधौहो3ग़। िहाख़।। तु ाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-11। प-10। मा-6।। 22 (ङू)
975।।
 514-4. उेधः।। अिरसो बृहती सोमः।।
सोमदेववीतय।े िसःु । नपा34औहोवा।। ेअणसा2। हाग़31उवा23। ऊग़34पा।।
अशो3पया। औहोवाहाइ।। सामिदरो। नजागिॄ व। हाग़31उवा23। ऊग़34पा।।
अा3कोशम।् औहोवाहाइ।। मध
ू 3ग़ ् ऊ2345।।
ू 5ता656म।।
◌दी-11। प-16। मा-10।। 23 (क)
976।।
 514-5. िनषेधः।। अिरसो बृहती सोमः।।
ू पाइ। ेअणसाख़। इहाग़3।। आशोग़3पाया। हा
सोमदाइवा6वीतयाइ।। िसन
ॄ 23वी। इहाग़3।। आाग़3कोशाम।् हा ग़हो234हा।।
ग़हो234हा।। सामिदरो। नजाग
मध ् हे2345।।
ू 3ू5ता656म।। ◌दी-5। प-13। मा-7।। 24 (बे)
977।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 341


 515-1. सोम सामािन षट ्।। षणां सोमो बृहती सोमः।।
हाउसोमा।। उाणग़3ोतॄ1भीख़।  ीज़2नाम।्
आिधिु भरव आौढ़3हो।।
येवहिरतायाताग़इधा1रायाख़।। मायाग़3या34। हाओवा।। ितधारया2345।।
◌दी-8। प-8। मा-6।। 25 (डू)
978।।
 515-2.
 सोमऊग़3ाणोतभ
ृ ाइः।। आिधिु भरवीनाम।् आय़ये 234वा।
हिरतायाितधा1रा3या।। माग़या234या।। ता234इधा। रया। औग़3होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-7। प-10। मा-6।। 26 (ञू) 979।।
 515-3.
् आ23ा।।
 ोतिृ भ। ए5। अधी।। िु भराग़31उवा23। वी234 नाम।।
 सोमउाण
येवहिरतायाितधा3ग़1उवा23। रा234या।। मा 23ा।। यायाितधाग़31उवा23।।
रा234या।। ◌दी-7। प-11। मा-6।। 27 (चू) 980।।
 515-4.
 ोतिृ भ। ए5। अधी।। िु भरवीज़2। नाम।् आयेव। हािरय़तायाख़। ताइधारया।
सोमउाण
मायायौवाग़।। ती234धा। रया। औग़3होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-7। प-14। मा-5।। 28 (झ)ु 981।।
 515-5.
् अिधिु भ रवीज़2। नाम।् अयेवा।
 ोत।ृ भाइ। अिधिु भरवी। नाम।।
सोमउाण
हिरतायाता23इधा। रया31उवा23।। मा 234ा।। यायाग़ती234धा।। रया ग़औहोवा।
हो5इ।। डा।। ◌दी-9। प-14। मा-8।। 29 (ध)ै 982।।
 515-6.
 सोमउाणोतिृ भ। औढ़3हो ग़3इ। आ234। िधिु भरव ् आयेवहिरताया।
 ीनाम।।
ितधारायौ। वाओ234वा।। मयायाती ग़3धा।। ्
िहढ़म3(ि)िह मग़् 343।
रा345यो"ऽ6हाइ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 342


◌दी-8। प-10। मा-8।। 30 (णै)
983।।

 अथ पदशपाठके थमोधः

 516-1. वैवे े।। योिवबृु हती सोमः।। (वैवाम)।
ु िणबोिनचरिमाख़मवा।
तवाहसो।। मराख़रणा। रण। सइोिदवाख़इिदवाइ। िदवे। प
अव।। पिरधीरितताख़इहा23इ। आ2ग़इ। हा234। औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।।
◌दी-8। प-12। मा-6।। 1 ( ) 984।।

 516-2. वैवोरम।।
तवा। तवा।। अहसोमरारण। साईग़3ो। िदवाऔग़3हो। दाइवेख़।
ु िणबोिनचरिमा1माग़3वा।। पराऔग़3हो।। धाइरिततो234वा।
प
आ5इहो6" हाइ।। ◌दी-5। प-10। मा-7।। 2 (मे) 985।।
 516-3. आिरसािन ीिण।। याणामिरसो बृहती सोमः।।
ु िण बोिनचर िमाम।्
 तवाहसोमा6रारणा।। सााग़ई234ो। िदवग़दे ा234इवे। प
आवा234हाइ।। पारीधाइरा। िततो234वा। आ5इहो6" हाइ।।
◌दी-6। प-8। मा-7।। 3 (गे)
986।।
 516-4.
तवाहसोमरौ। हो5रणा।। साइ
 ो2ग़।। िदवा345इ। दी234वे। पूख़णाइबाख़।
ोिनचरा2ग़। ितमा345म।् आ234वा।। पारीख़धाइरा2ग़।। ितता345।। ई234ही।।
◌दी-4। प-12। मा-5।। 4 (थ)ु 987।।
 516-5.
तवाहसोमरारण। सइोिदविे दवाइ।। सइोिदवदे ा23 इवे।
ु िणबोिनचरिमामा23वा।। पराइधा23इरा।। ितता23 इहाग़343इ। ओ2345इ।।
प
डा।। ◌दी-10। प-8। मा-9।। 5 (बो) 988।।
् याणाम
 517-1. औोरंािण ीिण।। (ारम)। ु ोरो बृहती सोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 343


ू ग़3ाइवा। चिमसाग़3इ। रायी3ग़ाइशा। गंबलाग़3म।्
मृमानाः।। सहु ियाग़3। साम
् पवमा। ना। औग़3हो।। िभयो234वा। षा5सो6" हाइ।।
पू2ग़ॄ234हाम।।
◌दी-2। प-12। मा-7।। 6 (छे) 989।।
 517-2.
मृमानाः।। सहु ायाख़। समु ेवा। चािमय़ासा234इ।। रया ग़ ग़34इिशा।
् पवा23। मा2ग़ना234औहोवा।। िभयाज़2षसी2345।।
ू य़हृ ाख़म।।
गंबलं प
◌दी-6। प-9। मा-5।। 7 (घ)ु
990।।
 517-3.
मृमानाः।। सहु । िया। सा1मूख़ाइवाख़। चिम। साइ। रा1यीख़ाइशाख़।
् पा1वाख़माना23।। भा2ग़या234औहोवा।। षा234सी।।
गंबलंप ु । ृहाम।।
◌दी-3। प-12। मा-6।। 8 (ठू)
991।।
 517-4. आेयािन ीिण।। याणामिबृहती सोमः।।
 मृा6ए।। मानहु ियाऔग़3हो। समु व
े ाचिमसाऔग़3हो।
ु हाऔग़3हो।। पवमा23नाग़3।। िभयो234वा। षा5सो6" हाइ।।
रियंिपशं बलं पृ
◌दी-3। प-7। मा-5।। 9 (ठु)
992।।
 517-5.
ु इवा। चय़मी2ग़ा234सी। रयाग़34इिशा। गंबलम।्
मृमानहु ो। वाहाइ।। समा
् पवा34मानाग़3।। िभयो234वा। षा5सो6" हाइ।।
पूय़हृ ा234म।।
◌दी-2। प-10। मा-6।। 10 (ञू) 993।।
 517-6.
मृमाना5हु िया।। समख़
ू ाइवाख़। चमाख़इासीख़। रियंिपशं बलं
ु हाऔग़3हो।। पवमा23नाग़3।। िभयो234वा। षा5सो6" हाइ।।
पृ

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 344


◌दी-1। प-7। मा-4।। 11 (खी) 994।।
् उोरो बृहती सोमः।।
 517-7. ऐडमौोरम।।
े ोवा।। चािमिस। राियंय़िपशाग़3। हा3हा।। गंबलंप ु हृ म।्
मृमानहु ा। समु व
पवमाना3। हाग़3हा।। िभयषा23 साग़343इ। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-3। प-11। मा-3।। 12 (िट) 995।।
् जापितबृहती सोमः।।
 517-8. वाजिजत।।
मृमानहु ा।। ियाख़। समख़
ू हो। ेवाख़हो। चािमसाइ। रयाख़इहोइ। िपशाख़हो।
ग लाम।् पू
 हृ ाम।् पवाख़हो। मानाख़ हो। भीयषसाग़31उवा23। वाजीिजगीग़3वा1।।
◌दी-8। प-13। मा-6।। 13 (डू) 996।।
 518-1. वैदेव े े।। योिवेदवे ा गायी सोमः।।

हा3ग़हाइ। अिभसोमास3ग़आया1वा23।। हा3ग़हाइ। पवे मिद3ग़याा1दा23म।।
हा3ग़हाइ। समु ािधिवपेम3ग़नाइषा1 इणा23।। हा3ग़हाइ।
ू 1ता23। हा3ग़हा 343इ। ओ2345इ।। डा।।
मरासोम3दा ◌दी-7।
प-11। मा-13।। 14 (िच) 997।।
 518-2.
आभीसोमा।। सआ31उवा23। या234वा। पावाइमा। िदया31उवा23।
मा234दाम।् सामु ा।। िधिवापेमनाग़31 उवायेग़3। षी234णा। माारासा।।
मदा31उवाग़23।। ू234 ता।। ◌दी-1। प-12। मा-
11।। 15 (ख) 998।।
 518-3. इसामनी े।। योिरो बृहती सोमः।।
अिभसोग़3मासआयवाः।। पवेमिदय। दा। औग़3हो। आऔ3हो।।
समु ािधिवपमे नीिष। णा। औग़3हो। आऔ3हो। मरासोमद।ु ता। औग़3हो।।
आऔ3हो343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-8। प-15। मा-6।। 16 (णू)
999।।
 518-4.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 345


अिभसोमासआ। हो5यवा।। पवेमदवेम। िदया होइ। ्
मा23दाम।।
समु ािधिवपेमनीिषणाः। मनाहोइ। षा23 इणा। मरासोमदतु ाः। मदाहोइ।
ू23ताग़343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-10। प-13। मा-12।। 17 (बा)
1000।।

् अिरसो बृहती सोमः।।


 518-5. ः पृमािरसम।।
अभा2ग़इसोमा34। औहो5सआयवाः।। े ा34।
पवा2ग़म औहो5िदयदाम।्
समू 2ग़ा34। औहो5िधिवपाइ। ओये ग़3। मा2ग़ना234औहोवा। षी234णा।
ऊ234पा। ऊ234पा।। म रासो23।। मा2ग़दा234औहोवा।। ू234ता।।
◌दी-11। प-14। मा-9।। 18 (घो)
1001।।
 518-6. इसामािन ीिण।। याणािमो बृहती सोमः।।
औहोवा। अिभसोमासआयव। औहोवा। पवा2ग़। तेमा3ओ5 वा656।
िदयदम।् सम
ू 2ग़।। ा3ओ5वा656। िधिवप
ज़ े 2 मनीिषणाज़2ग़। औढ़3हो31इ।।
मा2ग़।। रासा3ओ5वा656।। मदतु ा2345।।
◌दी-12। प-13। मा-9।। 19 (जो)
1002।।
 518-7.
 अिभसोमासआया6वा। पवा2ग़। तेमाग़3ओ5वा656। िदय-ं मदम।् ू 2ग़।
सम
ा3ओ5वा656। ज़ े 2मनीिषणाज़2ग़।।
िधिवप मा2ग़।। रासाग़3ओ5वा656।
मदतु ा2345।। ◌दी-8। प-10। मा-8।। 20 (णै)
1003।।
 518-8.
अिभसोमासआया6वा।। पवाइमा। िदय़या2ग़ा234दाम।् समु ा। िधिवपाइ।
मनाग़3इषाइणा।। मारासो23।। मा2ग़ दा234औहोवा।। ू234ता।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 346


◌दी-6। प-9। मा-10।। 21 (घौ)
1004।।
 519-1. सोमसाम।। सोमो बृहती सोमः।।
पनु ानोमजागिृ वरा।। वारै पािरय़ियाख़ः। ंिवोअभवो ाइरा234। मा3।।
मााय ा23म।् मा2ग़इमा234औहोवा।। ा234णा।।
◌दी-10। प-7। मा-8।। 22 (फै )
1005।।

 520-1. सोमसाम।। सोमो बृहतीो मान।।
इायपा।। वताख़इमादाख़ः। सोमोमताख़इसूताख़ः। स। हाधारः।
अितअमाख़षातीख़।। तमाख़इमाजाख़।। ितआया23 वाग़343। ओ2345इ।।
डा।। ◌दी-5। प-10। मा-10।। 23 (मौ)
1006।।

् अिरसो बृहतीो मान।।
 520-2. पृमािरसम।।
े दाः। सोमोमाख़। तहे ोख़इ। सूताख़। स। हाधारः। अितअमा।
इायपा।। वतम
षाता ग़ओ234वा। ऊ234पा।। तमीहोख़इ। माजाख़।। ितआया23वाग़343। ओ2345इ।।
डा।। ◌दी-6। प-15। मा-10।। 24 (ङौ) 1007।।

 520-3. सोमसाम।। सोमो बृहतीो मान।।
इायाग़3पावताइमदा।। सोमोमता1इसूग़3ता। स। हाधारः।। अितअमाग़3।
षाती।। तमाऔग़3होग़3इ। माजा।। ता2ग़ या234औहोवा।। या234वा।।
◌दी-6। प-10। मा-10।। 25 (ङौ) 1008।।
 521-1. सोमसाम।। देवाः देवताः सोम।।
 पववाजसा। इहा। ता234मा। अिभिवािनवािरया। सा2ग़ मू234औहोवा।
् दाइवाये3।। ा2ग़ो234 औहोवा।। ममरा1।।
थमेिवधमन।।
◌दी-10। प-9। मा-6।। 26 (भू)
1009।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 347


् आिदोबृहतीमाोमः।।
 522-1. पिवम।।

 पवमानाअसृ तपवाइ।। ामितधारयामोमराइी3या।। हया।। मा23इधाम।।
अभाये3। ा2ग़या234औहोवा।। सी234 चा।। ◌दी-8। प-7। मा-8।। 27 (ठै ) 1010।।
 अथ षः खडः
 523-1. औशनािन प।। उशनािुबः अिवा।।
ओइग़त।ु इहा31। वा। पिरकोग़3। शिषीदा।। ओइग़निृ भ। इहा31। पनु ा। नोग़3अिभ।
वा ग़जमष ा।। ओ ग़अम।् इहा31। ना। वा3िजनम।् मजया।। ओ ग़अ। इहा31।
बहाइः। रशना। भा343इः। नाग़3या5ा6" 56इ।।◌दी-1। प-21। मा-14।। 28 (की)
1011।।
 523-2. वृषौशनंसाम।।
त।ु एतू। वा।(िः)। पिरकोग़3। शिषीदा।। नृिभ। एनभ
ृ ी। पनु ा।(िः)। नोग़3अिभ। वा
ग़जमषा।। अम।् एअाम।् ना।(िः)। वाग़3िजनम।् मजया। अ। एअा। बहाइ।
बहाइः। रशनािभ ग़ । नये 34। िहया6हाउवा।। ता2345इ।।
◌दी-1। प-26। मा-15।। 29 (कु) 1012।।
 523-3. जानाभीवत ौ।।
तु ा।। वापिरकोशाम।् िनषीग़3दा। साइदा ग़। औहोइ। औहोढ़3वा। नृिभपना
ु नोअिभवा।
जय़मा23षा। आषा। औहोइ। औहोढ़3वा। अ ावािजना। जय़या23ा। याा।
औहोइ। औहोढ़3वा।। अाबहाइः।। रशनािभ। नये 34। िहया6हाउवा।। ता2345इ।।
◌दी-13। प-21। मा-12।। 30 (टा) 1013।।
 523-4. हाओ6हा। उवा34। ओ6हा। तु वा। पिरकोग़3। शि षीदा।।नृभाइपनु ा।
् जया।।हाओ6हा। उवा34।
नो3अिभ। वा ग़जमषा।। अा। वाग़3िजनम।म
ओ6हा।
अाबहाइः। रशना। भाग़343इः। ना3या5" ा656इ।।
◌दी-4। प-19। मा-11।। 31 (ध)
1014।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 348



 523-5. िबु ौशनम।।
ात।ू । वापिरकोशाम।् िनषी3दा। नृभाइपनु ा। नो ग़3अिभ। वा ग़जमष ा।।
अावािजना। जय़या23ा।। अाबहाइः। रशना। भाग़343इः।
ना3या5ा"656इ।।
◌दी-5। प-12। मा-9।। 32 (फो)
1015।।

ु वराहि
 524-1. वाराहािण चािर।। चतणा ु वे वराहौ।।
ा।। कािवयाख़म।् उशन ेवाख़। वु ा23णा। देवोदवे ाख़। नािनमाख़। िववा23ी।।
मिहाताख़। शिु चबूख़। पवा23 का।। पदावाराख़। होअिभया2ग़इ। ितरा34औहोवा।।
भा2345न ्
 ।। ◌दी-8। प-14। मा-9।। 33 (ढो)
1016।।
 524-2.
कािवयाख़म।् उशन ेवाख़। वु ाणाख़।। देवोदवे ाख़। ना िनमाख़। िववाीख़।।
मिहाताख़। शिु चबख़
ू । पवाकाख़।। पदा वाराख़। हो2ग़। िभया34औहोवा।।

े ा2345न।।
ितरभ
◌दी-8। प-13। मा-7।। 34 (डे)
1017।।
 524-3.
ु नवे ूग़3वाणो ग़। दे234वा।। देवानािनमािवग़3 वाी ग़। मा234ही।।
कामश

तशिु चबु प3वाक। पा234दा।। वराहो अेितरा23। हाउवा3।। भा2345न।।
◌दी-9। प-9। मा-5।। 35 (ध)ु
1018।।

 524-4. वाराहम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 349


हाउहाउ। प।् कािवयाम।् उशन।े ववु ाणा।। देवोदवे ा। ना3 िन। मा ग़िववी।।
मिहताः। शिु चबाग़3। धु पवाका।। हाउहाउ। प।् पदावरा। होग़3अिभ। आ343इ।

ती3रा5इभा"656न।। ◌दी-10। प-17। मा-14।। 36 (फी)
1019।।

 अथ पदशपाठके ितीयोधः
 525-1. संोशायः।। याणामिरसि
ु ोमः सूय वा।।
होइ। हो। हाग़3होइ। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।।1।। होइया23होइ। ितोवाचाः।
ईग़3रय। ितवी।।2।। आ। होइया23 होइ। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।।3।।
ु े।। योः समसराि
 ।।सामसरसी ु ुोमः सूय वा।।
होइहा। इहोइहा। औढ़3होग़31इ। इहा। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।।4।। होइया।
इयोइया। औढ़3होग़31इ। इया। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।।5।।
◌दी-11। प-29। मा-22।। 1 (घा)
1020।।
 525-2. वेणोिवशाले े।। वेणिु ुोमः सूय वा।।
इहो ग़इह। इहोइहाग़3हो। वाहो ग़इह। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।। 6।। इहोवा5।
इहोवा23। ईग़34हहाइ। ई5। इहा। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।।7।।
।।ताते े।। गोतमाि
ु ोमः सूय वा।।
 इहोवा23। ई34हहाइ। इहा। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।।8।। आऔग़3हो।
आऔग़3हो34। औहोवा। हाग़3हाइ। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।।9।।
।।अग यिमके े।। योरगिुोमः सूय वा।।
आ। औग़3होवाहा34। औहोवा। ितोवाचाः। ईग़3रय। ितवी।।10।।
◌दी-7। प-33। मा-18।। 2 (दै) 1021।।
 525-3.

ओहाग़3। ओहाओहा। ऋतधाइ। तीग़3। णो ग़मनीषाम।।11।।
 ।।वारवीये े।। योिरि
ु ोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 350


 हहहोइ। हहहाहहोइ। गावोयाइ। गोग़3पितम।् पृमाना।।12।। इहहोइ। इहहाहहोइ।
सोमय  ः। वाग़343। वाग़3शा5" ना656।।13।।
ं ाइ। मतय
◌दी-6। प-16। मा-13।। 3 (िकं )
1022।।
ु वे ाः उरयोिवेदवे ाः।।
 526-1. अौ वािसािन।। षणां विसि
अा34औहोवा। षे ा। हेग़3मना। पू ग़यमाना।।1।। उवाइग़। अा34औहोवा। ेषा।
हेग़3मना। पू ग़यमाना।।2।। हाइ। उवाग़। देवा 34औहोवा। देवाइ। भी3ग़म।
पृरस ्
 ाम।।3।। हाउ। होग़इ। सतु ा34 औहोवा। पवाइ। ा3िर। ए ग़ितरभ ्
े ान।।4।। हा।
हाऔहोग़इ। िमताग़34 औहोवा। वसा। ाग़3पश।ु मिहोता। पश।ु मा343। तीग़3हो5
ता"656।।5।।
◌दी-17। प-30। मा-17।। 4 (ञे)
1023।।

 526-2. वािसम।।
औहोवाहाग़3होइ। इहा। अषे ा। हे3मना। पू ग़यमाना।। देवोदवे ाइ। भी3म।
पृरस
 ाम।। ् औहोवाहाग़3होइ। इहा। िमतेवसा।
् सतु पवाइ। ाग़3िर। ए ग़ित रेभान।।
ाग़3पश।ु माग़343। तीग़3 हो5ता"656।।6।। ◌दी-12। प-17।
मा-7।। 5 (छे) 1024।।
 527-1. कालकाौ ौ।।
् जिनतािदवोजिनतापृ ग़3थाइ ाख़।। जिनताज
सोमपवतेजिनतामग़3ताइनाख़म।। े िनतास।ू
िरय़या23ा।। जिनतेा। ाग़3 जिन। तोग़343। ताग़3वा5इो"656।।7।।
◌दी-10। प-8। मा-6।। 6 (बू) 1025।।
 527-2.
सोमपवतेजिनता। एग़3। औग़3हो5वा।। माता2345इना656म।्
जिनतािदवोजिनतापिृ था।। जना2ग़इता234े। जिनता। सू343। रीग़3या5ा656।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 351


जिनतेजिनतोतिवो2345।।8।। ◌दी-10। प-10। मा-6।। 7 (मू)
1026।।
 527-3. जिने े।। योविसििु ेदवे ाः।।

हाउजनत।(िः)। ् -िः)। होइ। जनात।् सोमपवा। तेग़3जिन।
जनाउ।(िः)। होइ। जनत।(े
् जिनतादाइ। वोग़3जिन। ता ग़पिृ था।। जिनतााइः। जिनता। सू ग़िरया।।
ता ग़मतीनाम।।

हाउजनत।(िः)। ् -िः)। होइ। जनात।् जिनतेा। ाग़3जिन।
जनाउ।(िः)। होइ। जनत।(े
तोग़343। ताग़3वा5इो"656।। ◌दी-11। प-37। मा-37।। 8 (खे)
1027।।
 527-4.
जनाउ।(िः)। जनदाउ।(िः)। जनत।् होइ।(े-िः)। सोमपवा। तेग़3जिन। ता ग़मतीनाम।।

जिनतादाइ। वोग़3जिन। ता ग़पिृ था।। जिनतााइः। जिनता। सू ग़िरया।। जनाउ।(िः)।
जनदाउ।(िः)। जनत।् होइ।(े-िः)। जिनतेा। ाग़3जिन। तोग़343। ताग़3वा5
इो6" 56।। ◌दी-5। प-37। मा-31।। 9 (फ)
1028।।
 528-1. अिरसां तोपोहः।। (सा)। विसिुणः।।

ओग़3हाइ। ओढ़3हा ग़। ओहा। इयाख़। ओढ़3हाग़3ए। अिभिपा। ा3ृष। णंवयोधाम।।
अंगोिषणाम।् अवाव। शवाणी।। वनावसा। नोग़3व। णो ग़निसू ।। ओग़3हाइ। ओढ़3हा ग़।
ओहा। इयाख़। ओढ़3 हा3ए। िवरधाः। दयत।े वाग़343। री3या5णा"656इ।।
◌दी-6। प-23। मा-10।। 10 (गौ)
1029।।
् ि
 529-1. वैयम।। ू ः।।
ु य
् हो। होइ। जनयजाभवु नगो। पा।। हो। होइ।
हो। होइ। अामु थमेिवध। मान।।
े ि धसानोज़2अ।
वृषापिवअ ाइ।। हो। हो। बृह ृ 
 ोमोज़2वावध े ानोअ। ा।
औग़3होवाहाउवा3।। एग़3। ानोअ। ी2345।। ◌दी-18। प-20।
मा-12।। 11 (णा) 1030।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 352


 530-1. सोम सामनी े।। योोमि
ु ोमः।।
कानी।। ाीख़ाीख़। हिररास
ृ म
 ा23ना3।। साइदान।् वानाख़वानाख़।

जठरेपनु ा23ना3।। नॄभी। याताख़याताख़। कृ णतु िे निणजा23ा3म।। आता।
मातीख़ातीख़म।् जनयता23। ा2ग़धा234औहोवा।। भी2345।।
◌दी-5। प-14। मा-11।। 12 (भ)
1031।।
 530-2. किनिहा। होइ। हिररास
ृ  ग़। मा234ना।। हाहोइ। सीद

नजठरेपनु ा23ना।। हाहोइ। नृिभयतकृ णतु िे निणजा23ाम।। हाहोइ। अतोमताइम।्
जय़नयता23।। ा2ग़धा234औहोवा।। भी 2345।।
◌दी-11। प-13। मा-11।। 13(ग)
1032।।
् इषिुिबसोमौ।।
 531-1. ऐषम।।
एषाएष ा।। ताग़31234इ। मधमु ाइसोम। वृषावृषा6ए। वृा31234।
े ा।। सहसहा6ए। दाग़31234। शतदा भूिरदावा।। शा6दे।
पिरपिवअ
तमा31234म।् बिहरावािजये 5। िहया6 हाउवा।। ा2345त।।

◌दी-11। प-14। मा-0।। 14 (घी)
1033।।
 532-1. माध ् मध
ु सम।। ु ाि
ु ोमः।।
हा ग़ओ234हाइ। इहा31। पवसो। माग़3मध।ु मा ग़ऋतावा।। अपोवसा। नोग़3अिध। सा
ग़नोअ
 ाइ।। अवोणा। नीग़3घृत। विरोहा।। हा ग़ओ234हाइ। इहा31। मिदमो। मर ः।
आग़343इ। ाग़3पा5 ना"656।। ◌दी-3। प-17। मा-11।। 15 (ठ)
1034।।
 अथ सम खडः
 533-1. कुािधरथीयािन ीिण।। याणां कुिुोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 353


् गते ाइ। हषताग़3इ।
हो4वा। उवा3। होवा। सने ानाइः। शूरोआग़3। ाइग़रथानाम।।
असने ा।। भाृवान।् इहाग़3। वा ग़िखा।। आसोमोवा। ा3रभ। सा ग़िनदाइ।
हो4वा। उवा ग़3। होवा6।। हाउवा।। ◌दी-9। प-19। मा-11।। 16 (ध) 1035।।
 533-2.
् ग ेताइ। हषताग़3इ।
औहो3वा345। सने ानाइः। शूरोआग़3। ाइग़रथानाम।।
असने ा।। भाृवान।् इहाग़3। वा ग़ िखा।। औहो3वा345। आसोमोवा।
ाग़3रभ। साग़343। नीग़3 दा5ा"656इ।। ◌दी-11। प-
15। मा-10।। 17 (ङौ) 1036।।
 533-3.
् ग ेताइ। हषताग़3इ।
ओहो3वा345। सने ानाइः। शूरोआग़3। ाइग़रथानाम।।
असने ा।। भाृवान।् इहाग़3। वा ग़ िखा।। ओहो3वा345। आसोमोवा।
ाग़3रभ। साग़343। नीग़3 दा5।। ता2345इ।। ◌दी-11। प-16। मा-
10।। 18 (कौ) 1037।।
ू ः।।
 534-1. वैोितषािण ीिण।। याणां िवोितिुय
हाउहोवा3ग़हाइ। तेधारामधमु 3ताइरय़स
ृ ा2345न ्
 ।। हाउहोवा ग़3हाइ।

वारंयूतोअित3याइिषय़आा2345म।। हाउहोवाग़3हाइ।
् हाउहोवाग़3हाइ। जनयूयम3 पाइोय़अका2345इः।
पवमानपवसे3धामय़गोना2345म।।
हाउहोवाग़3हाउ। वा345।।
◌दी-20। प-10। मा-21।। 19 (म)
1038।।
 535-1. अ देवा देवता।।
् सोमिहनो। ताग़3मह। ते ग़धनाया।। ापवा। ताग़3मित।
गायता। अिभय। चा ग़मदवे ान।।
् आसीदतू। कलशम।् दाग़343इ। वाग़3आ5इ"656।।
वा ग़रमाम।।
◌दी-5। प-13। मा-7।। 20 (बे)
1039।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 354


 536-1. इो देवता।।
हाउहोवा3हाइ। िहानोजिनतारो343दसीयो।। हाउहोवा3 हाइ।
् हाउहोवा3हाइ। इ ायधु ासा343िशशान।।
रथोनवाजसिनषा343नयासीत।।

हाउहोवा3हाइ। िवावसहयो
रा343 दधान। दधा5नाउ।। वा।।
◌दी-23। प-10। मा-13।। 21 (िण) 1040।।
 537-1. वाचामनी े।। योः वािुाोमौ।।
् े धा। हो2345।। म ु ोरनी।
 ोवने त। वा2345क।।
त दी। हो2345इ।। मनस
का2345इ।। आदीमायन।् हो 2345इ ।। वरमावावशा। ना2345।। जु 
 ितम।्
हो2345इ।। कलशेगा5वः। इ। दाउ।। वा।। ◌दी-13। प-18। मा-11।। 22 (ड)
1041।।
 537-2.
त दाग़31234इ। मनस  । वा2345क।् । े
 ोवने त  धा ग़31234।
म ु ोरनी। का2345इ।। आदाइमाया31234न।् वरमावा वशा। ना2345।।
 ताग़31234इम।् कलशेगा5वः। इ। दाउ।। वा।।
जु 
◌दी-11। प-14। मा-11।। 23 (घ)
1042।।
ू ः।।
 538-1. दाश े े।। योदशितिुय

साकाम।। उ ोमजयसा23रा। दाशाख़। धीरधीतयो धनू 23ी। हारीख़।
पयवािू रय़या23ा। ोणाख़म।् नन  े अोनवा23। हाउवाग़3। जी2345।।
◌दी-11। प-14। मा-7।। 24 (ञे)
1043।।
 538-2.
साकम ु ा6ए।। एग़31234। मजयसारः। दशधीरा6ए। ए31234।
धीतयोधनु ी।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 355


हिरपया6ए। एग़31234। वा ूय।। ोणना6ए। एग़31234। े ोनव
अ  ा6।
हाउवा।। जी2345।। ◌दी-11। प-14। मा-8।। 25 (घ)ै
1044।।
् कयपिटुय
 539-1. कयप शोभनम।। ू ः।।
अिधयदा।। ाइाज़2िजनीज़2वश।ु भाः। िे धयू। राइग़निवशा। अपोवृणानपवताइ।
कय़वी23यान।् ज। पा। शवु 
 । नाग़343। याग़3मा5ा"656।।
◌दी-6। प-12। मा-6।। 26 (खू)
1045।।
ु ा दशिति
 540-1. दाशािन चािर।। चतण ू सोमेाः सोमेौ वा।।
ु य
इ3वाजीख़। पवतेगोिनयोघा।। इाइसो234मा। साहइ दाया।।
हाइरा234 ा। ्
बाधतेपयराितम।। वराइवा234ॄ । ृ ाना23।
वज ा।
राढ़3जौवाओ234वा। हो5इ।। डा।। ◌दी-4। प-12। मा-10।। 27 (थौ)
1046।।
 540-2.
इवाजीपवतौ। हौहोवाहाइ।। गोिनय़योघौ। वाग़ओ234वा। इेज़ 2सोमाज़2हइ।
ाय़दायौ। वाग़ओ234वा।। हिर ोबाधत।े पायय़ रातौ। वाग़ओ234वा।।
ृ नाग़3। ा। राढ़3जौवाग़ ओ234वा। हो5इ।। डा।।
विरवृवज ◌दी-10। प-
15। मा-7।। 28 (मे) 1047।।

 540-3. दाशम।।
इरौहोवाहाईया।। वाजाउ। वाग़3। हाउवा। पवतेगोिनयोघाउ। वाग़3। हाउवा। इाइसोम।
सहइाउ। वाग़3। हाउवाग़3। मा2ग़ दा234औहोवा। या2345।। हाइर ो। बाधाताइपाउ।
् वराइवृ । वज
वाग़3। हाउवाग़3। या2ग़रा234औहोवा। ती2345म।। ृ नाउ। वाग़3।
हाउवाग़3।। ा2ग़रा234औहोवा।। जा2345।। ◌दी-14। प-25। मा-21।। 29 (न)
1048।।
 540-4.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 356


इवाजीपवतेगोिनयोघा।। इेसोमहइदाया।। हि ्
र ोबाधतेपयरातीम।।
विरवृ वृजनराजा। राजा34औहोवा।। एग़3। राजा2345।।
◌दी-13। प-7। मा-4।। 30 (ठी)
1049।।

 अथ षोडशपाठके थमोधः

 541-1. ौािन ीिण।। याणां िि 
ु ोमः।।
औहोहाइ। अयोहाइ।। पवाऱपवैऱनाऱवसू 23नी। औढ़3होइग़। इहा। ईढ़3या।
माऱइोऱसरिसधा23ा। औढ़3होइग़। इहा। ईढ़3या।

ू 23तीम।।
िवाऱतोऱनज औढ़3होइग़। इहा। ईढ़3या। ु धाऱ
पमे
् औढ़3होइग़। इहा। ई2ग़। या234। औहोऱवा।। एग़3। दीिदही1।।
िकवेऱनरा23ात।।
◌दी-14। प-22। मा-9।। 1 (थो) 1050।।
 541-2.
अयोहाइ। पवोहाइ।। पवैऱनाऱवसू 23नी। इहोऱइयाग़3। ईढ़3या।।
ू 23तीम।्
माऱइोऱसरिसधा23ा। इहोऱइयाग़3। ईढ़3या।। ि वाऱतोऱनज
ु धाऱिकवेऱनरा23 ात।् इहोऱइयाग़3। ई2ग़। या234।
इहोऱइयाग़3। ईढ़3या।। पमे
औहोऱवा।। एग़3। दीदय ्
 ा 2345त।। ◌दी-16। प-18। मा-10।। 2 (गौ)
1051।।
 541-3.
हा ग़ओ234वा।(ि)। हाग़3ओ234वा। हाउवा। अयापवापवैऱ नावसूिन। इहइ। िहयाख़।
 ातोनजिू तम।्
इहा। इहा।। माइोसरिसध। इहइ। िहयाख़। इहा। इहा।। िव
ु धा
इहइ। िहयाख़। इहा। इहाग़3।। हा ग़ओ234वा।(ि)। हाग़3ओ234वा। हाउवा। पमे
िकवेनरात।् इहइ। िहयाख़। इहा।। इहा2345।।◌दी-14। प-28। मा-15।। 3 ()
1052।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 357


् अिि
 542-1. आम।। ू  िवेदवे ा वा।।
ु य
महोऱमोऱमिहषग़3काराख़।। अपांऱयभऱ ्
वृणीऱत3दाइवाख़न।।
अदधाऱिदेऱपवमाऱन3ओजाख़।। अजनयूऱयऱ3ो23। ितिराउवा3।। एग़3।
 ोितिर। 2345।।
अजनयूय ◌दी-13। प-8। मा-6।। 4 (डू)
1053।।
् विसिुोमः।।
 543-1. वािसम।।
असाऔ3ग़हो। िजवााख़। राइया34। था। जा2345उ।। िधयाऔग़3हो। मनोताख़।
थमामा34। नी। षा2345।। दशाऔग़3 हो। साराख़। अिधसानो34। अ।
ा2345इ।। मृजाऔग़3हो। ितवाीख़म।् सदनाइषूग़34। अा2उ। वा345।।
◌दी-2। प-20। मा-11।। 5 (ञ) 1054।।

 544-1. अपां साम।। आपि


ु ोमः।।
अपािमवे मयौ। होवाहाइ।। तरु ा ग़णा234। हाहोइ। मनी। षा। ईरतेग़3। सोमम।
छा34। हाहोइ।। नम। ताइः। उपचा3। यिसम।् चाग़34। हाहोइ।। आचिव। शा।
ु । तीष। ताग़34म।् हाहा34। औहोऱवा।। वाग़3हा2345।। ◌दी-12। प-24। मा-
ितयश
11।। 6 (झ) 1055।।
 अथ अमः खडः
 545-1. ेौ ौ।। नकुलोनु 
ु ोमः।।
परु ोऱिजती।। वोअग़ा234सा। सतु ायामा2दयाग़31उवाये3। ा234वे।।
अपाना2था31उवाये3। ा234ना।। सखाऱयोदी 2घजाग़31उवाये3।।

ी234याम।।
◌दी-3। प-8। मा-6।। 7 (डू) 1056।।
 545-2. वामदेवोनु 
ु ोमः।।
परु ोऱिजती।। वोग़3ओा3सा। सूतायमाख़। ऊख़। हाख़इ। ऊ2। दा3याइा3वे।
आपानाख़म।् ऊख़। हाख़इ। ऊ2। ा3 थाइा3ना।। साखायोऱदाख़इ। ऊख़। हाख़इ।

ऊ23।। घा2ग़जा234 औहोवा।। एग़3। िया2345म।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 358


◌दी-7। प-19। मा-11।। 8 (झे)
1057।।
् कृ तयशानु 
 545-3. कातयशम।। ु ोमः।।
परु ोऱहाऱहाउ।। जा234इती। वोआऔ3हो3। धासा। सतु ाऔ3 हो3। यामा6।
हाउवा। दियवज़े 2। उपा।। अपाऱनथा1इ ा3ना।। सखाऔ3हो3। योदा6।
् उपा 2345।।
हाउवा। घिजियम।। ◌दी-5। प-15। मा-11।। 9 (म)
1058।।
् ऊसानु ुोमः।।
 545-4. औसनम।।
परु ोिजतीऱवोऱअसः। उवाहाइ।। सतु ायमादियवउवा23होइ।
अपाऱनिथनउवा23होइ।। साखायोऱदाइ।। घािजा2345या6 ्
56म।।
सवु िृ िभनमा े 2षवु ा1।।
ृ दनंभरज़
◌दी-10। प-7। मा-9।। 10(फो) 1059।।

् यावाोनु 
 545-5. यावाम।। ु ोमः।।
 परु ो31। जीग़3ती। वोऱअ। धाग़3स। एिहया।। सू। ताऱयमाऱदा। िय। वाख़इ। एिहयाख़।
अपानाा3थी3।। ा234ना।। ऐहाख़इ। एिहयाख़। सखाऱयोदाइघा3जी3।
ा345यो6" हाइ।। ◌दी-9। प-16। मा-6।। 11 (तू) 1060।।
् अीगरन
 545-6. आीगवम।। ु ु 
ु ोमः।।
परु ोऱिजतीऱवो4ासा।। सतु ाय। माऱदा23या। िहाख़12। वऱे अपाऱनिथन।।
साखा3उवा।। योख़दी। घा23जी। ियाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-6। प-12। मा-5।। 12 (ख)ु
1061।।
 546-1. ौािन ीिण।। याणां ुङनु ुषू ा भगोावापृिथवी।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 359


अयपं षू ौऱहो। राियभगाः।। ु 3।
सोमपनाग़ नोआ3षा5ता656इ।। पितिवौऱहो।
ू नाः।। िवयोग़3। दासीग़3ऊ5भा"656इ।।
ाभम ◌दी-7। प-8। मा-6।। 13
(जू) 1062।।
 546-2.
अयपं षू ा। अयंपऱू षा।। रियभगाः। सोमपूनाख़। नोअषताइ। पितवाइाख़।
ओाभू1मानाख़।। ओइिवया23ो।। दासीऱउभ। इडा23भा343। ओ2345इ।।
डा।।
◌दी-5। प-12। मा-8।। 14 (फै )
1063।।

 546-3. तृतीयं ौम।।
अयपं षू ा। हो। रियभगा6ए।। सोमाख़पनु ा2ग़। नआ345। षा234ती।
ू न।। िवया23ो।। दसीऊ23 भा343इ। ओ2345इ।। डा।।
पितिवभम
◌दी-4। प-11। मा-6।। 15 (तू)
1064।।
 547-1. ाी सामनी े।। योाोनु 
ु ोमेौ।।
ु ाग़3माः। सोमाइाग़3यमा3। एग़3। िदनआ। पवाइव3ो3।
सतु ाऱसोऱमा।। धम
एग़3। रा। दाइवाा3वु 3। एग़3।। मदाआ।। ◌दी-4। प-11। मा-7।। 16 (ते)
1065।।
 547-2. ऊडंाी साम।।

ु मा।। सोमाख़इा2ग़। यमा345। दी234ना। पिववोऱअ रन।।
सतु ासोमधम
देवाऱा।। तवु ोमा23दा343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-6। प-9। मा-7।। 17 (घे) 1066।।
् विसोनु 
 547-3. वािसम।। ु ोमेौ।।
् दाइवाऱौवाग़।।
ु माऱ। सोमाइा।। यमिनः। पािवय़ावाख़। तोअ रन।।
सतु ासोमधम
तू234वा। मदा। औ3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-6। प-11। मा-8।। 18 (कै ) 1067।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 360


 547-4. आिनधनं ाी साम।। ाोनु 
ु ोमेौ।।
ु माऱ।
सतु ासोमधम सोमाहाउ।। इाऱ3यामय़िना2ग़। इा3 हो।
यय़मा2ग़ा234इना। पिवव3ोअय़ ारा2ग़न।् वा3हो। तोय़2ग़ ा234रान।्
देवाऱ3ूवो1मादा2ग़।। देवा3ोइ। गो234हा।। तू2ग़वा234औहोवा।।
मदाग़3आ2345।।
◌दी-10। प-13। मा-12।। 19 (बा) 1068।।
् विसोनोोमे
 547-5. वािसम।। ु ौ।।
सतु ाऱसोऱमधमु मा6ए।। सोमाऱइाऱ3यामय़िनाख़। दाइनाख़।
पिवव3ोअय़ ाराख़न।् ाराख़न।् देऱवाऱ3ूवो1मादाख़। मादा2ग़। देवाग़3ोइ।
गो234हा।। तू2ग़वा234औहोवा।। मदा ग़3ई2345।। ◌दी-10। प-11। मा-13।।
20 (िप) 1069।।
 547-6. ाी सामनी े।। योाोनु 
ु ोमेौ।।
ु ामाख़।। सोमाऱइाग़3हा ग़। यमाइनाख़।। पिववा3हा ग़।
सतु ाऱसोऱमा3हा ग़। धम
् देवाऱा3हा ग़। तवु ो3हो234। वा। मा5दो6" हाइ।।
तोअ ाराख़न।।
◌दी-7। प-10। मा-7।। 21 (ञे)
1070।।
 547-7. िरासं ाी साम।।
सतु ाऱ। सोमाग़3। हाग़3हा। ु ामा234।।
धम सोमा। इाग़3। हाग़3हा।
् देऱवान।् गाग़3।
यमाइना234।। पिव। वा3। हाग़3हा। तोअ ारा 234न।।
हाग़3हा। तवु ोग़3हो234।। वा। मा5 दो6" हाइ।। ◌दी-7। प-
18। मा-8।। 22 (जै) 1071।।

् विसोनु 
 547-8. वािसम।। ु ोमेौ।।
सतु ाऱसो3माधम ्
ु मा।। सोमाइा। यमिनः। पावा ग़ओ234 वा। वोऱअ रन।।
देवाऱा।। तवु ोमा23दा343। ओ2345 इ।। डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 361


◌दी-7। प-9। मा-8।। 23 (झै)
1072।।
 548-1. ौे े।। योः ुङनु 
ु ोमः।।
हाउसोमा।। पवाग़3ाइय़ावाउ। वाग़3। हाउवा। अाऱतूिवय़ामाउ। वाग़3। हाउवा।
ु । िधयाग़3।। सू23वा3।
िमााऱनाऱआरे1पासाउ। वाग़3। हाउवा34।। सवा
वा345इदो6" हाइ।। ◌दी-5। प-14। मा-14।। 24 (भी)
1073।।
 548-2.
 वाः।। अाा। तिु वमा। माइा ग़ओ234 वा। ानाअरेपस
सोमाऱपवइ  ।
सवु ाऱिधया। सवु व
 ा23इदा343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-6। प-9। मा-11।। 25 (घ)
1074।।
 549-1. सोम सामािन ीिण।। याणां सोमोनु 
ु ोमः।।
अभीऱनोऱवा।। जा2ग़सा234औहोवा। ता234माम।् रियमषशत ृहम।।

् तिु वं
इोऱसहभा23हो। णय़साख़म।। ु िवभा23होये 3।। सहमो2345इ।। डा।।
◌दी-5। प-9। मा-5।। 26 (भ)ु 1075।।
 549-2.
अभीऱनोऱवा।। जासातमम।् रियम। षाउवा23। होवा3हाइ। शतृहम।् इोज़2स।
हाउवा23। होवाग़3हा। ्
भणसम।। तवु ाये3।। ू2ग़ा234औहोवा।।

िवभाऱसहा2345म।।
◌दी-7। प-13। मा-8।। 27 (जै)
1076।।
 549-3.
् रयीख़होइ। अषशाग़3ता3।
अभीख़होइ। नोवाऱजाग़3सा3। हा ग़ता234माम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 362



हा ग़ॄ234हाम।। ्
इोख़होइ। सहाग़3भा3। हा ग़णा 234साम।। तवु ाख़होइ।
 ्
ु वं ी3भा3। हाग़3सा5हा"656म।। ◌दी-2। प-12। मा-
8।। 28 (छै) 1077।।
् ुङनु 
 549-4. ौम।। ु ोमः।।
् रियमषाग़31234। शत। ृहा3म।।
अभीनोवा31234। जसा। तमाग़3म।। ्
् तवु ाइूा ग़312ग़3म।् िवभा5सहाउ।। वा।।
इोसाहा31234। भ। णसा3म।।
◌दी-1। प-12। मा-6।। 29 (खू)
1078।।
 549-5. सोमसाम।। सोमोनु 
ु ोमः।।
् रियमषऱहो5शतृहाम।।
अभीऱनोऱवौऱहो5जसाऱतमाम।। ् इोऱसहौऱहो5भणसाम।।

ु 
तिव ु ौऱहो5िवभाऱसहाम।् सहम।् तिु वं
ु िवभा6। हाउवा।। सहग़3मे2345।।
◌दी-9। प-8। मा-6।। 30 () 1079।।
 550-1. आिरसािन ीिण।। याणामिरसोनु िु बः।।
 आ234भी।। ओइनवआू1हाख़। ्
ओइियिमकामा1याख़म।।
ओइवपूऱवआयू1नीख़।। ओइ। जाऱतिरहिमो1234। वा। ता5रो6" हाइ।।
◌दी-2। प-8। मा-9।। 31 (जो)
1080।।
 550-2.
ग़ ा234 याम।् वपूग़3।
अभीऱ। नवा32। तआ5ुहाः।। ियािमाग़3। ाका म
ू 234नी।। जाता3होइ। िरहा3हो।। ितमाता23राग़343। ओ2345इ।। डा।।
वाआ ग़य
◌दी-3। प-12। मा-7।। 32 (टे )
1081।।
 550-3.
अभीनवेऱअुह। ओहाइ।। ियिमकािमयम।् ओहाइ।।  िु न।
वपूऱवआय
औऱहोवाहाइ।। जातिरहौवाग़। ती234मा। तरा। औग़3होवा। हो5इ।। डा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 363


◌दी-6। प-12। मा-8।। 33 (ख)ै
1082।।
ु ा गृमदो बृहती सोमः।।
 551-1. गृमद सूािन चािर।। चतण
ू 3। ओ234वा।।
 ज़े 2। धन
आहाग़3। ओ234वा।। यतायधृव
तिपौिसय ग़म।् श
ु ा3। ओ234वा।। िवयसरा
ु यिनिणजज़े 2। िवपा3। ओ234वा।।
ज़ े 2महीऱयवु ा2345।।
अ ◌दी-8। प-12। मा-4।। 34 (ठी)
1083।।

 551-2.
हा3ग़हाइ। आहय़यता ग़। या234धॄ। हाग़3हा34। औहोऱवा। ा234वे।। हा3ग़हाइ।
् हा3ग़हाइ। श
धनू ाा ग़। ती234पौ। हाग़3हा34। औहोऱवा। सी234याम।। ु ाऱिवय।
ु ग़। या234नी। हाग़3हा34। औहोऱवा। णी234जे।। हा3ग़हाइ। िवपामााइग़।
ताअय़सरा
मा234 ही। हाग़3हा34। औहोऱवा।। यू234वा।। ◌दी-9। प-25। मा-8।।
35 (न ै) 1084।।
 551-3.
ृ वआ।। धनू ा1ाख़। ितपौसा1याख़म।् श
आहयतायध ु ाऱिवय। ताअय़सरा
ु 3।
यानी2ग़णा234इजाइ।। िवपामा1ाख़इ।। ओइ। मा23ही3। यूग़345वो6" हाइ।।
◌दी-3। प-10। मा-8।। 36 (णै)
1085।।
 551-4.
आ4हय। ता4यध।ृ ाग़3वे। धनु ा।। ितपौग़िसयाम।् श
ु ाऱिवय। ताअय़सरा
ु ग़।
ू 23वा343। ओ2345इ।।
यनाउवा3। णी234जे।। वाइपाग़3हाइ। आे 3हाइ।। महीय
डा।।
◌दी-2। प-14। मा-8।। 37 (झ ै) 1086।।
् अकू पारोनु 
 552-1. िरमाकू पारम।। ु वे ाः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 364


पिरहयतहिरम।् पा234। िरहौऱहो5यतहराइम।।
् बपं ु नु िवारेण। बा234।
 ु
ु नौऱहो5िवाऱरे
णा।। योदवे ािाइिर। यो234। देऱवाऱौऱहो5ाऱइराइ।।
मदने सहगित। मा234। देऱनसौऱहो5हग। छा5तो6" हाइ।।
◌दी-17। प-13। मा-7।। 38 (जे) 1087।।
् िवपोनु 
 553-1. वैपम।। ु ोमः।।

ु ा23नायअसाः।। मत। नवा2ग़। ता234चा। अपाऱनमरा ग़। धा234साम।।
स
् नभ
हतामा23खम।। ॄ 3गा5वा"656।। ◌दी-3। प-8। मा-7।। 39 (डे) 1088।।

 अथ षोडशपाठके ितीयोधः
 अथ नवमः खडः
् (कुो)। किवः जगती सोमसूय।।
 554-1. कावम।।
आिभग़ी234या। णीपाग़वा234ताइ। चानोिहता23।। नामाग़नी 234या। ोअग़धी234ये।
षूवताये3।। आसग़रू ी234या। ाबग़हॄ ा234ता। बॄह
 धाये3।। राथग़वं ा234इा।
चामाग़234हात।् िवचाग़ 31उवा23।। ा234णा।। ◌दी-4। प-13। मा-8।। 1 (दै)
1089।।
् किवजगती सोमसूय।।
 554-2. ऐडंकावम।।
ए5। अिभिया2ग़। िणपवताइ। ए5। चनोिहताः।। ए5। नामािनया2ग़। ोअिधयाइ। ए5।
षवु ताइ।। ए5। आसिू रया2ग़। बहृ ता। ए5। बृहधी।। ए5। रथिं वा2ग़। चमहात।्
ए5। िवच णाः। हो5इ।। डा।। ◌दी-6। प-22। मा-9।। 2 (खो)
1090।।
 554-3. वाजसिन।। वाजसिनः जगती सोमसूय।।
अौहोवाहाइियाणी।। पवताइग़चा234नो। िहता। नामािनयो ु
अिधयेषवता
इ।।
ू बृहतोबहृ धाइ।। रथम।् वाइमहत।् िवचा3ग़1उवा23।। ाग़3णा2345।।
आसय
◌दी-9। प-9। मा-11।। 3 (ध)
1091।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 365



 554-4. वाजिजनी े।। योवाजिजत (जापितः) जगती सोमसूय।।
 ताइ। होइहोवाग़3होये 34। चनोिहता। हाहो। वाहाइ।। नामािनया।
अिभिया। णीपव
ोअि धयाइ। होइहोवाग़3होये 34। षवु ताइ। हाहो। वाहाइ।। आसिू रया। ाबहृ ताः।
होइहोवाग़3होये 34। बृहधी। हाहो। वाहाइ।। रथिं वा। चामहात।् होइहोवाग़3होये 34।
िवच णा। हाहो। वा6हाउ। वा।। वाजीिजगी3वा1।।
◌दी-15। प-26। मा-16।। 4 (पू)
1092।।
 554-5.
अिभिया। णीपव
 ताइ। चानोिहताः। होवाग़3होइ।। नामािनया। ोअिधयाइ। षूवताइ।
 धाइ। होवाग़3हो।। रथिं वा। चामहात।्
होवाग़3होइ।। आसिू रया। ाबहृ ताः। बॄह
वीच णाः। होवा3हो2ग़। वा234औहोवा।। वाजीिजगीवािवाधनाज़2नी2345।।
◌दी-21। प-18। मा-12।। 5 (गा) 1093।।
् किवः जापितजगती सोमसूय।।
 554-6. ारंकावम।।
अोवा।। ियािणपवताइ। चनोहाइताख़। नामािनयोअिधयाइ। षवु ाताख़इ।
ू बृहतो। बृहाधी23।। राथाग़3ाइा। चमहा23त।् वाइचाग़3 ा5णा"656।।
आसय

◌दी-7। प-10। मा-10।। 6 (ञौ)


1094।।
् भृगजगती
 555-1. उागवम।। ु सोमो देवा।।
अचोदासो23। नोधनूवा23। तूइवाः।। ानासो23। बृहाइवे23। षूहर याः।।
िविचदाा23। नाइषाया23। आरातयाः।। अयनाा23। तूसनाइषा23।
तूनोिधया31उ"वा2345।। ◌दी-12। प-12। मा-9।। 7 (छो)
1095।।
 555-2. आिरसे े।। योः अिरसो जगती सोमो देवा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 366


ु ।ु इवा।। ाानासो ग़।। बृहवे षे ।ु हरया। वाइिचदा ग़। नाइषयोअ।
आचोदसो। नोधनव
ु िनष। तनु ो 5िधयाउ।। वा।।
रातया।। आयना ग़। तस
◌दी-10। प-13। मा-7।। 8 (बे)
1096।।
 555-3.
हाउहोवाग़3हाइ। अचोदसोनो3धा। नवु ाग़3ू3। इवा 2345।। हाउहोवाग़3हाइ।
ॄ ग़3हात।् देवे ग़3षू3। हरग़या 2345।। हाउहोवाग़3हाइ। िविचदाना3आइ।
ानासोब
षयोग़3आ3। रातया 2345।। हाउहोवाग़3हाइ। अयनग़ु 3सा। िनषाग़3ू3।
नोिधयाग़32उवा345।। ◌दी-20। प-16। मा-16।। 9 (पू)
1097।।
 555-4. सामराजे े।। सामराजो जगती सोमो देवा।।

अचोहाइ।। दासोनोधनवा। तइु ावाख़। ानासोबहृ ेवाइ। षहु राया2ग़। िवचो234हाइ।
अो234हाइ। नाइषयः। अरो234हाइ। ताया।। अय234हाइ। नो234हा।।
तूसाग़नी234षा। तूनाढ़3 उवाग़3।। धी234या।। ◌दी-7। प-15। मा-14।। 10 (ञी) 1098।।

 555-5. ार सामराजम।।
ु तइु ावाख़। ानासोबहृ ेवाइ। षहु राया23। वाइची3दाा।
अचौहोवा।। दासोनोधनवा।
नाइषा234या। होइग़। अरा ग़ता234 या।। हो3इ। आय3नाा।। तूसाग़नी234षा। हो।
तनु ोग़3धा5" या656।। ◌दी-7। प-14। मा-11।। 11 (झ)
1099।।
 555-6. िसमानािषेधः।।

अचो। वाहाइ।। दासोनोधनवा। तइु ावाख़। ाानासो बृहेवाइ। षहु राया23।
वा23इचीत।् आ23ा34। नाइषयोअरा। ता3या।। आ23य।। ना23ा34।
ु िनष। तनु ो3धा5 या"656।।
तस ◌दी-9। प-14। मा-
11।। 12 (घ) 1100।।
् विसो जगती इः।।
ृ ं वािसम।।
 556-1. वैधत

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 367


् इा वााख़। व। पषु ो2ग़।
ु ा2ग़। अचाइग़ा234दात।।
एषकोशेख़। म। धम
वपु ा234मा। अभाऋतााख़। स।ु घा2ग़। घृता ग़
ू 234ता। वााअषाीख़। प।
यसा23। चधाग़3इना5 वा"656।। ◌दी-3। प-16। मा-10।। 13 (टौ)
1101।।
 557-1. लौशे े।। योशो जगती इसोमौ।।
ो ग़या234सीत।् इिरा23। ा3िनृतम।् सखासु । निमना23। ती3सिरम।्
मयइव। यवु ितभा23इः। सा3मषित। सोमकला। शेशतया23। मनाग़3पा5था"656।।
◌दी-7। प-12। मा-7।। 14 (ठे )
1102।।
 557-2.
 ोयासीिदि रिनः। कृ ताम।् कृ ता2345म।।
् सखा31234। सनु िमनाितसम।्
् मया31234। इवयवु ित िभम। षताइषताइ।। सोमा31234। कलशेशतया।
िगरािराम।।
मनाग़3पा5 था"656।। ◌दी-7। प-12। मा-9।। 15 (छो)
1103।।
् भृगःु जगती इसोमौ।।
 557-3. वागवम।।
ोअयासाइत।् इिरा। ाख़िनृताम।।
् सखासःू । निमना। ताख़इसिराम।।

मयइवा। यवु ितभाइः। साख़मषताइ।। सोमकला। शेशतया। माख़नापथा31उ।। वा2345।।
◌दी-6। प-13। मा-12।। 16 (गा)
1104।।
् िवपो जगती इसोमौ।।
 557-4. तम।।
ोअयासाइत।् इिरा। ािनृता23म।।
् सखासु । ना ग़िमना। ितसा234इराम।।

मयइवा। यवु ितभाइः। सामषताये3।। सोमकला। शेशा ग़तया। मनाग़3पा5था"656।।
◌दी-9। प-12। मा-10।। 17 (थौ)
1105।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 368


् यमो जगती इसमौ।।
 557-5. यामम।।

आख़इ। इया। ोअयासाइिदय़िरा23। ा3िनृतम।। सखासूनय़िमना23।

ती3सिरम।। मयइवायय़वु ितभा23इः। सा3 मषित।। आख़इ। इया।
सोमकलाशे1शतया23। मनाग़3पा5 था"656।।
◌दी-4। प-12। मा-9।। 18 (थो)
1106।।
 558-1. दास(वा) िशरसी े।। योदसिशरा जगती सोमः।।
धतादाइवा3। ओवा5ए।। पवतेकृि3योरासा3। ओवा5ए। द ोदाइवाग़3। ओवा5ए।।
ु िद3योनभ
नामनमा ॄ ा3। ओवा5ए।। हराइाजा3। ओवा5ए।। नोअितयोन3सााभा3।
ओवा5ए। वृथापाजाग़3। ओवा5ए।। िसकृणषु ाइनदाइषूवा3। ओवा5ए। हो5इ।। डा।।
◌दी-13। प-18। मा-15।। 19 (डु)
1107।।
 558-2.
 धताऔहोहोहाइ।। िदव। पवतेका ग़। औहोढ़3हाग़3। हा। ियोरसो। द ोदवे ा ग़।

औहोढ़3हा3। हा। नामनमा। ृ ाइः। हराइाजा ग़।। औहोढ़3हा3। हा। नोअितयो।
िदयोनभ
नसभाइः।। वृथापाजा ग़। औहोढ़3हा3। हा।। िसकृ णूषा। औहोढ़3हाग़3। हाइग़। नदीषवु ा।
ु 1।।
औहोढ़3हा3। हा34। औहोवा।। एग़3। नदीषवा ◌दी-18। प-28। मा-10।।
20 (डौ) 1108।।
 559-1. यामािन ीिण।। (ऐडयामम)् याणां यमो जगती सोमेौ।।
वृषामाती23। नावाता23इ। एग़3। िवच णएग़3।। सोमो आा23म।् तराइता23।
एग़3। उषसािवएग़3।। ाणासाइ ू 23। नांकलाशा23। एग़3। अिचददेग़3।।
इाहा23। िदया वाइशा23न।् एग़3। मनीिषिभरे343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-10। प-18। मा-10।। 21 (बौ)
1109।।
 559-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 369


वृषामतीनाव। ताइवा1इचा234। । णा2345।। सोमो अातरी।
तोषा1सा234म।् िद। वा2345।। ू ांकल।
ाणािसन शाआ1चा234इ। ।
् आइहािदयािव। शाा 1ना234इ। िषभा2उ। वा345।।
दा2345त।।

◌दी-13। प-16। मा-12।। 22 (टा) 1110।।


 559-3.
वृषाख़मताख़इ। नावतेिवच ा23णा।। सोमोख़अाख़म।् तरीतोषसाा23इवा।।
ू ।
ाणाख़िसख़ ्
नांकलशाअिचा23दात।। इाख़हाख़।
िदयािवशनीषा23इभा343इः।। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-11। प-10। मा-12।। 23 (ङा) 1111।।
ु मतो जगती सोमः।।
 560-1. मताेन।।
 ा234इः। ै धने व
अस  ोदौ। होाइराइ।। सामािशररमाइ। िवयोमानीख़।
चायाभवु ना। िनिनणाइजा23इ।। चाग़णा234 इचा।। े य तै।
आवा3ा5ता"656।।
◌दी-11। प-10। मा-9।। 24 (ङो) 1112।।
् इो जगती इसोमौ।।
 561-1. इापामीवम।।
ु 3पा3िरव।। अपा। मीवाभवतरु ा3 ा3 सासह।। माताइ।
 इा। यसोमसषु ताग़
रसमताग़3ा3यािवन।। वाइ। णइहस। तवु ाग़3इा5वा"656।।
◌दी-6। प-9। मा-6।। 25 (घू) 1113।।
् वायःु जगती इसोमौ।।  इायसोमसषु तु पय। होइावा।।
 561-2. वायोरिभम।।
अपामीवाभवतरु सा1साग़3हा। मातरे समतया1वी3नो ग़। ा234वी। णा234ा।।
ताइहसा ग़3। हा23। तवु ाग़3इा5वा"656।। ◌दी-8। प-9। मा-4।। 26 (ढी) 1114।।
 562-1. यामािन ीिण।। याणां यमो जगती सोमयेनौ।।
असािवसो। मोअषो234। वृषाहर ाइः।। राजवे दा। ोअिभगा 234। अिचदात।्
पनु ानोवा।। रामि तया234इ। िषअयाम।् येनोनयो। िनंघत
ृ वा23। तमा5सदात।् हो5इ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 370


डा।। ◌दी-11। प-14। मा-11।। 27 (घ)
1115।।
 562-2.
 आसाग़वी234सो। मोअग़234षा। वाषाहराये3।। राजग़वे ा234दा। ोअभी234गा।
् पूनाग़नो234वा। रामाग़ती234 ये। षीअ
आिचदा23त।। ् येनोग़ना234यो।
 या23म।।
िनघ
 ाग़ा234वा। तमाग़3। सा2ग़दा234औहोवा।। दे3। िदवी2345।।
◌दी-6। प-15। मा-9।। 28 (ङो)
1116।।
 562-3.
् पनु ानोवारम
 असािवसोमोअषोवषृ ाह। राइः।। राजवे दोअिभगाअिच। दात।। े ।
 
् येनोनयोिनंघतृ । वा। तमाग़3। सा2ग़ दा234औहोवा।। एग़3। िदवी2345।।
याम।।
◌दी-18। प-12। मा-8।। 29 (ठै )
1117।।

ु मतो जगती सोमः।।


 563-1. मताेन।।
 ाद।े । वमामधमु । तआख़इवा। आिसा234दा। तगावआ। नधाख़इनवा।
बिहषा234दा। वचनावाज़2। तऊख़धभाइः।। पािरू ्
234ताम।।
उियािनिणजाइरायेग़3।। धाइरा34औहोवा।। धाग़3इ रा2345इ।। ◌दी-8। प-
13। मा-16।। 30 (डू) 1118।।

 564-1. का ीवतािन(शागा11िन) ीिण।। अतः क ीवान जगती सोमः।।
अत ु िरहा। तीमध
 ाइ। िवयताइ। समाताख़इ। त ु
 वा। िभयाताख़इ। िसोा।
 या। तम ु ाणाख़म।् िहरयपा। वापशमु ा। ूग
सेपत ृ ताग़31उवा"2345।।
◌दी-5। प-12। मा-6।। 31 (फू )
1119।।

 564-2. त क ीवान।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 371


ू 3 होइ। िरहाग़3हो।
अा3हो। तेग़3होइ। िवयतेग़3सा3मताइ।। त
् िहराग़3हो।
ितमधवु ाग़3भी3अताइ।। िसोग़3हइ। उा3हो। सेपतयाग़3ा3म ु णम।।
यपा3हो। वापशम ु ाग़3ा5ता"656इ।।
ु ।  ग ◌दी-2। प-13। मा-8।। 32 (जै)
1120।।

 564-3. समत क ीवान।।
े मत।े एिहया। एिहया 34।। हाउातूम।् रा234इ।
हावाा।। ता234इ। िवयतस
हिमधवु ािभयत।े एिहया। एिहया 34।। हाउसाइो। ऊ234त।् ासपे त
 यम ु णम।्
ु 
एिहया। एिहया 34।। हाउहाइरा। या234। पावापशम ु 
 ग ृ त।े एिहया। एिहया 34।
हाउ। हो5इ।। डा।। ◌दी-9। प-23। मा-13।। 33 (िद)
1121।।
ु े।। योरािदो जगती णितः।।
 565-1. अकपे
ं िे वततं
पिवत  णतेग़3। वे 23। वे 23। होवाग़3हाग़3। हाइ।।
भगु ाािणपिरयेिषिवता23। वे 23। वे 23। होवाग़3 हाग़3। हाइ।।
अततनूतदाज़2मोअतु े ग़3। वे 23। वे 23। होवा ग़3हाग़3। हाइ।।
तासइहदाज़2शत। वे 23। वे 23। होवाग़3हाग़3। हा34। औहोवा।।

अकदवे ानाज़2रमेिवयोज़2मा 2345न।। ◌दी-17। प-22। मा-7।। 34 (छे) 1122।।

 565-2. अकपोरम ्
।।
 णते3। वाइ। औहोवाख़।। भगु ाािण पिरयेिषिवता23। वाइ।
ं िे वततं
पिवत
औहोवाख़।। अततनूतदाज़2मोअतु े ग़3। वाइ। औहोवाख़।। तासइहदाज़2शत।

वाइ। औ। हो2ग़। वा234। औहोवा।। अकदवे ापरमेिवयोज़2मा2345न।।
◌दी-19। प-16। मा-8।। 35 (तै)
1123।।

।। इित जागतम।।
 अथ सदशपाठके थमोधः
 अथ दशमः खडः

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 372


 566-1. पदे े।। योविस उिक ् इः।।
इमा।। सतु ाइमा ग़। औहो234वा। वृषणंय। तूहय़रया ग़। औहो 234वा।। ु ाइजाता।
सइवा।। सवु व
 ा23इदा343। ओ2345 इ।। डा।।◌दी-3। प-11। मा-7।। 1 (टे )
1124।।
 566-2.
इमा।। सतु ाइमाग़3इ। ताईग़3माइ। वृषणंय। तूहय़रयाख़। हाराग़3या।
ु ज
े ाता3साइय़वाख़।। आइाग़3वाग़3।। सवु राग़34। औहोवा।। िवदोिवग़3दा2345।।
◌दी-6। प-11। मा-11।। 2 (क)
1125।।
ु े।। योविस उिक ् इः।।
 566-3. अनपदे
 ।् इाम।।
इम ् अग़3सूता1इमेख़। आइमेख़। वृषणंय। तूहय़रयाख़। रायाख़।
ु ज
े ाता3साइय़वाख़।। दावा23।। सवु राग़34। औहोवा।। िवदोग़3िवदा2345।।

◌दी-5। प-12। मा-7।। 3 (फौ) 1126।।


 566-4.
इमस ु इमवे षृ णय
 ता ु होग़343। रयआ।। ूाउवा। जाताउवा34।। सइववु ा।
ं हा।
हो।। िवदओग़345इ।। डा।। ◌दी-2। प-9। मा-7।। 4 (झे) 1127।।
् जापितः उिक ् इः।।
 566-5. पौलम।।
इमाग़3स।ु ता ग़ई234माइ।। वृषाणय
ं ा। तूहा ग़रा234या।। ु ाइजाता।
सय़ई2ग़ा2345वा656।। सवु िवदा2345।। ◌दी-1। प-7। मा-7।। 5 (खे)
1128।।
 567-1. ऐिषरािण प।। इिषर उिक ् इः।।
धासौहोइ। औग़3हो234वा। मजागिृ वः।। इाय
े ौहोइ। औग़3हो234वा। पिरव।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 373


ु दौहोइ। औग़3हो2345वा656।।
ु शौहोइ। औग़3हो234वा। माभर।। सविव
म
ऊ234पा।। ◌दी-9। प-12। मा-5।। 6 ()ु
1129।।
 567-2.
धासौहो। वाग़3हो। मजागवॄ ीख़।। े ौहो।
इाय वाग़3होइ। पिरावाख़।।
ु दौहो। वा3ग़ हो2ग़। वा234औहोवा।
ु शौहो। वाग़3हो। माभाराख़।। सविव
म
ऊ234पा।।
◌दी-11। प-13। मा-3।। 7 (ि व)
1130।।
 567-3.
औहौहोइ। धासोख़। औहौहो। मजागवॄ ीख़।। औहौहोइ। इा याइोख़।
ु ाशूख़। औहौहो। माभाराख़।। औहौहोइ। सवु ः।
औहौहोइ। पिरावाख़।। औहौहोइ। म
वा2ग़इ। दा234। औहोवा।। ऊ234 पा।। ◌दी-19। प-18। मा-9।। 8 (टे ) 1131।।
 567-4.
वाख़इ। वाख़इ। वा23होइ। धासोख़। मजागवॄ ीख़।। इायाइोख़। पिरावाख़।।

मा ु
शूख़। माभाराख़।। सववा इदाख़म।् वाख़इ। वाख़इ। वा23हो2ग़।
वा234औहोवा।। ऊ234 पा।। ◌दी-5। प-15। मा-10।। 9 (ौ)
1132।।
 567-5.
धा23सोमजागवृ ीः।। इा2ग़या234इो। ओइ। पाग़3 राइाग़3वा।।

मु ा2ग़ा234शू।। ओ। य़मा2ग़भा2345रा656।। सवु िवदा2345म।।
◌दी-2। प-8। मा-5।। 10 (ज)ु
1133।।
 568-1. शौािन प।। शिु ः उिक ् सोमः।।
ु ना23या। गायता।। िशश ु ा23या।। ै पराइभूख़।
सखा3याआख़। िनषीदता।। पना

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 374


षताा23याग़343इ। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-9। मा-4।। 11 (भी)
1134।।
 568-2.
 साखायाआ।। िनषीग़दा234ता। पनु ा2ग़ना234या। ा2ग़गा234 औहोवा। या234ता।।
ू या। ै पिरभ
िशश ू 23।। षा2ग़ता234 औहोवा।। िये 1।।
◌दी-5। प-9। मा-3।। 12 (िभ) 1135।।
 568-3.
सखायआिन। षीदा6ता।। पनु ानायगायाता।। िशश
ु य ै पराख़इ।। भूषा23ताग़3।
ा23याग़343इ। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-8। प-8। मा-4।। 13 (डी)
1136।।
 568-4. 7
ओहाइ। सखायआिन। षीदा6ता।। पनु ानौहोइ। पनु ानौहोयेग़3। याायाा।। गायतौहोइ।
् नय ौहोइ। नय ौहोये3। पारी। पाराग़34औहोवा।। एग़3।
गायतौहोयेग़3। शाइशूशाइशूम।।
भूषतिये 1।। ◌दी-18। प-15। मा-9।। 14 (णो) 1137।।

 568-5. शौम।।
सखा। यआ ग़ओ234वा।। िनषाइ। दाता ग़ओ234वा। पनु ानायगाज़ ग़2यत।। शाइशा
ग़ओ234वा।। नय ै पिरभू3। षाता ग़ओ234वा।। िये 1।।
◌दी-5। प-9। मा-7।। 15 (भे)
1138।।
 569-1. काणवसािन ीिण।। याणां कणवा उिक ् सोमः।।
ु ह ग़।
ता234। सा234खा।। योमदा23या। पूनानम। िभगाया 23ता।। शाइश
 ै दया23।। तगिू तभाग़343इः। ओ 2345इ।। डा।।
◌दी-5। प-10। मा-5।। 16 (म)ु
1139।।
 569-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 375


ओइग़तवं खा।। योम। दाया ग़ओ234वा। पनु ानमिभगाढ़3। आ ग़। ओ234वा।
ु  ह  
यता ग़ओ234वा।। िशश ै दया3। आ ग़। ओ 234वा। तगा ग़ओ234वा।।
ती234भी।।
◌दी-3। प-12। मा-5।। 17 (ठु)
1140।।

 569-3.
तंवखायोमदा6या।। पनु ानम
 िभगाज़2यत। ु हाग़3।
शाइशय़  ै । दयाग़3।।
ता23गू3।। ताग़345इभो"6हाइ।। ◌दी-3। प-7। मा-3।। 18 (िफ) 1141।।
 570-1. वाचामनी े।। योवाक ् उिक ् सोमः।।
ाणा।। शा234इशू। महा234इनाम।् िहा2ग़ना234ता। ाग़3दाइधीग़3तीम।।

् अधिता343। ओ2345इ।। डा।।
वाइापि र। ियाभवु ा23त।।
◌दी-2। प-10। मा-9।। 19 (ञो)
1142।।
 570-2.
ाणााणा।। शाइशूख़शाइशू2। महा31उवायेग़3। ना2345म।्
िहातदा31उवाये3। धी234तीम।् िवापािरिया31उवा 23। भू234वात।्
अधौख़। हौख़। वाये3।। ा2ग़इता234 औहोवा।। ऊग़32ग़34पा।।
◌दी-3। प-13। मा-11।। 20 ()
1143।।
 570-3. इसामनी े।। योिर उिक ् सोमः।।
ाणािशशू।। महा2इनाम।् औहोग़3वा। िहतृ दीिधितम।।
् वाइाउवा। पाराउवा।।
ियाख़भवु त।् अधाउवा3।। एग़3। िता1।। ◌दी-5। प-10। मा-9।। 21 (मो)
1144।।
 570-4.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 376


ाणा। होग़3इ। इयाहाइ।। शाइशमु हाइ। ना23म।् आउहाउ। होढ़3वा।
िहतृ दीिधताइम।् आउहाउ। होढ़3वा।। िवापा। याउहाउ। होढ़3वा।। िया23।
भू2ग़वा234औहोवा। अधिता1।। ◌दी-12। प-16। मा-
14।। 22 (ची) 1145।।
् मत उिक ् सोमः।।
 570-5. मतां ेम।।
ाणा। हहोइग़। शा234इशू। हहोग़3इ। महीना23म।् होवाग़3 होये ग़34।। िहन।् हहोइग़।
आ234ता। हहोग़3। दीिधता23इम।् होवाग़3होये ग़34।। िवा। हहोइग़। पा234री।
हहोग़3इ। ियाभवु ा 23त।् होवाग़3होये ग़3।। आ23धा3। ा345इतो6" हाइ।।
◌दी-6। प-20। मा-14।। 23 (ङी)
1146।।

 571-1. ाजापे े।। जापितः उिक ् इसोमौ।।


 पवदा2ग़इ। ववी ग़ता234याइ।। आइोधारा2ग़। िभरो ग़जा234 सा। आकालशाम।् माधू
ग़मा234ो।। मनएमाना23।। सदा5ए। हो5इ।। डा।।
◌दी-4। प-10। मा-8।। 24 (न ै)
1147।।
 571-2.

पवदा।। ववीतयाइ। इोधा23रा34। िभरोजसा6ए। आका3हा। लाशाख़म।।
ू ग़3हाइ। माो23।। मनो234वा। सा5दो6" हाइ।।
माध
◌दी-3। प-10। मा-5।। 25 (ण)ु
1148।।
 572-1. स ु ाने े।। योिर उिक ् सोमः।।

सोमपना।। नऊिमणा। अवं ाराख़म।् िवधावताइ।। अ े वाचाख़।। पव।
मा2ग़ना234औहोवा।। किनददेउप ा2345।। ◌दी-7। प-8। मा-6।। 26 (जू) 1149।।
 572-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 377



 सोमपना।। नऊि मणोवाग़3। ओ2ग़। वा234। औहोवा। अवं ारं िवधावित।। अे ग़3।
होवाग़3। हो2ग़। वा234। औहोवा। वाच पवमानः।। कनाग़3। होवाग़3। हो2ग़। वा234।

औहोवा।। ा234 दात।। ◌दी-12। प-18। मा-3।। 27 (िज)
1150।।
 572-3. ौते े।। तु उिक ् सोमः।।
ु नऊ।। िमणा। अंवारंिवधावा23ती।। अवे ाचाः।। पवमानाः। काग़3िन।।
सोमपना

दा2345त।। ◌दी-7। प-7। मा-4।। 28 (छी) 1151।।
 572-4.
 ु नऊिमणा234ऐही।।
सोमपना अवं ारंिवधावता234ऐही।। अ े
वाचपवमाना234ऐही।। कानी। ददे34। िहया6हा।। हो5इ।। डा।। ◌दी-11। प-
8। मा-5।। 29 (ग)ु 1152।।
 572-5. आतीषादीये े।। योः जापितः उिक ् सोमः।।
सोमपनु ा। नऊग़32म234णा।। अवं ारम।् िवधावित।। अाढ़32ग़इ।

वा234चा।। पवाढ़32ग़। मा234ना।। कना3इा5 दा"656त।।
◌दी-3। प-9। मा-7।। 30 (ढे)
1153।।

 572-6. आतीषादीयम।।
 सोमपनु ा। हो ग़। नऊिमणा6ए।। अवं ारंिवधा1वा3ती। अेग़वा 2345। चा2345।।
पवम
 ा23ना3।। का2ग़ना234औहोवा।। ददे2345।।
◌दी-6। प-9। मा-5।। 31 (घ)ु
1154।।
ु ा सोम उिक ् सोमः।।
 573-1. सोमसामािन चािर।। चतण
पनु ा23नायवेधसाइ।। होइ। होइ। सोमायवचाउय़ाताख़इ।। भृितभरामय़ितभाख़इः।।
ु षा23ताग़343इ। ओ2345इ।। डा।।
जजो ◌दी-5। प-8। मा-9।। 32 (बो) 1155।।
 573-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 378


ु नौहो5यवेधसाइ।।
पना सोमाऔग़3हो34। यवचउताइ।। भृताऔग़3हो34।
ु ाग़31उवा23।। षा234ते।।
नभरामितभाइः।। जज ◌दी-5। प-7। मा-8।। 33 (फै )
1156।।
 574-1.
गो4मः। होइग़। इोअवा6दे।। सूतदु धा1नीग़3वा। शिु चंचवा2345।।
णमिधगो234औहोवा।। षू234धा। रया। औ3 होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-3। प-11। मा-5।। 34 (टु)
1157।।
 575-1.
हावाा।। ा234ा। वासग़वू ी234दाम।् अभा2ग़इवा234 णी। अना ग़ओ234वा।
षा234ता।। गोिभवे ।। णमिभवा23।। सयामिसहो2345इ।। डा।।
◌दी-3। प-10। मा-5।। 35 (ण)ु
1158।।
 576-1. यशािस ीिण।। याणां सोम उिक ् सोमः।।
पवतेहा।। यतोहिरः। औग़3हो31इ। औ2ग़हो234वा। आितराज़ 2िसरिहया।
औहोग़31इ। औ2ग़हो234वा।। अषोत
ृ ोवा। औग़3हो31इ। औ2ग़हो234वा।।
रा2ग़वा234औहोवा। यशोयश
 ा 2345।। ◌दी-10। प-12। मा-6।। 36 (फु) 1159।।
 576-2.
 पवा3। पवतेहा।। यतोहिरः। औहोइ। औढ़3होइ। औहोइ। आित राज़2िसरिहया।
औहोइ।
औढ़3होइ। औहोइ।। अषोत
ृ ोवा। औहोइ। औढ़3होइ। औहो3।।
रा2ग़वा234औहोवा।।
यशोयशा 2345।। ◌दी-15। प-16। मा-11।। 37 (प)
1160।।
 576-3.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 379


पवतहे यतः। हरीग़3। आ234। ितरािसर। िहया।। अषा234। ोत।ृ । ोवाग़3इ।।
रा2ग़वा234औहोवा। या234 शा।। ◌दी-6। प-10। मा-5।। 38 (ङु ) 1161।।
् भराज उिक ् सोमः।।
 577-1. भाराजम।।
ु ताम
पिरको3शंमध ु ।।् सोमपनु ानोअषित। होये ग़3।। अिभवा 2345।। णीऋषीणास"।

ाना ग़ओ234वा।। षा234ता।। ◌दी-6। प-7। मा-3।। 39 (िख) 1162।।

 अथ सदशपाठके ितीयोधः
 अथ एकादशः खडः
् विसः ककुोमः।।
 578-1. वािसम।।
ु ा। तामा ग़ओ234वा। ई234ा। यसोमत ु िवमोमदाग़3।। ओइ।
पावा।। माधम
माहा ग़ओ234वा।।  ु तमोमद ा2345।। ◌दी-3। प-8। मा-5।। 1 (डु)
1163।।

 578-2. सफे े।। योदवाः ककुप इसोमौ।।
ु ा6मा।। आइाख़। यसोमाख़। तवु ाइ ा3मो3। मा3दा।।
पाग़34। वम। धम
मिह ु ाताग़3मो3।। मा345दो6" हाइ।। ◌दी-नाि। प-9। मा-5।। 2 ()
1164।।
 578-3.
ु ा। इहा।। तमः। इायसोमतिु वमोमा23दा। इहा।। महाइू23 ा। इहा।।
पवमधम
तमोमा23दा343। ओ2345इ।। डा।। ◌दी-5। प-10। मा-5।। 3 (म)ु 1165।।
् विसः ककुोमेौ।।
 578-4. वािसम।।
पवमा। ए5। धमु ा।। तमाः। इायसोग़3। हा। औग़3हो। माातूवी23दाग़3। हा।
औग़3होग़34। तमोग़34मदा।। महायेग़3।। ू2ग़ ा234औहोवा।। तमोमदा2345।।
◌दी-5। प-14। मा-4।। 4 (भी) 1166।।
् देवाः ककुोमः।।
 578-5. सफम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 380


पवाग़3मध।ु मा234मा।। इायसोमाख़। तवु ाइाग़3 मो3। मा3ग़234दा।।
महाइ।।  ु ाताग़3मो3। माग़345दो6" हाइ।। ◌दी-1। प-8। मा-5।। 5 (ग)ु
1167।।
ु ािमिषरः ककुोमः।।
 579-1. ऐिषरािण चािर।। चतण
् िवको। श।।
ु ाग़3ॄ3हश।। इषा। पतिे ददीिहदेग़3वा3 देवयमु ।।
अभाइ। 
माग़3ू 5वा"656।। ◌दी-3। प-7। मा-4।। 6 (ठी) 1168।।
 579-2.
् बृहाा1शाख़। इषाताइ। दीदी ग़हा234इदे। वदाइग़वा234यूम।।
ू ाम।।
अ। भे ्
िवकौवाग़ओ234वा।। शमा31उवा23।। यू234वा।।
◌दी-नाि। प-9। मा-8।। 7 (लै)
1169।।
 579-3.
 ।् इहा।। यशः। इषतेिददीिहदेवदवे ा23यूम।।
ु हृ त
अिभ ्
िवकौहोवाग़3हाइ।। शाज़2मंयवु । इडा23भा343। ओ2345इ।। डा।।
◌दी-7। प-9। मा-5।। 8 (झ)ु 1170।।
 579-4.
ॄ 6हशाः।। इषताइ। िददीिहदाइ। वादवे यूम।् िवको शमा23होइ।
ु ब
 अिभं
यू234वा। एिहया6हा। हो5इ।। डा।। ◌दी-5। प-9। मा-6।। 9 (भू) 1171।।
 580-1. काणवसािन ीिण।। याणां कणवा ककुबः।।

आसोतापा।। रा2ग़इषा234औहोवा। चा234ता। अो ममरु ाज़2रजरु म।।

ओये3। वनाग़3।। ओये ग़3।  ाग़34। औहोवा।। उदतु ा2345म।।
◌दी-9। प-10। मा-4।। 10 (नी)
1172।।
 580-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 381


आसोतापा।। िरिष। चताख़। ऊख़। हाख़इ। ऊख़। अ ोमम। रु ाख़म।् ऊख़। हाख़इ।
ऊख़। रज। रु ाख़म।् ऊख़। हाख़इ। ऊख़।। वन।  ाख़म।् ऊख़। हाख़इ। ऊ2ग़।। उद।
ू2ग़ ता234औहोवा।। ऊग़32ग़34पा। ◌दी-6। प-24। मा-8।। 11 ( लै)
1173।।
 580-3.
आसोतापा।। िर। षाइ। चता। अाो। मामू 234राम।् रजा ग़ ् वनोहाइ।।
ू 234राम।।

ा ामूग़3दा। िहाये3।। ू234 ताम।। ◌दी-3। प-11। मा-5।। 12 (टु)
1174।।
 580-4. वाचामािन ीिण।। याणां वाकुबः।।
् होइ। वाना
आसोतापारी6िषता।। आा ग़ओ234वा। नोममरु ाज़2 रजरु ा23म।।

ग़ओ234वा।।  मदु तु ा2345म।। ◌दी-6। प-6। मा-5।। 13 (कु)
1175।।
 580-5.
आसो34औहोवा।। तापराइिषय़ाताख़। आो। मामय़रू ा 2ग़म।् रजा ग़ ्
ू 234राम।।

वनोहाइ।। ा मदु ा31उवा23।। ू234 ताम।। ◌दी-5। प-8। मा-7।। 14 (बे)
1176।।

 580-6. वाचाम।।
आसोतापा। हो ग़। िरिषता6ए।। आो। मामय़रू ाख़म।् राजरु म।।
् वानय़ा ा23म।।

ऊ23दा3। ूग़345तो6" हाइ।। ◌दी-4। प-9। मा-5।। 15 (ध)ु
1177।।
 581-1. कौलबिहष े े।। योः कुलबिहः ककुप वृ् षभः।।
् ऊाम।् मय़दा2ग़
एताम।। ू 234ताम।् सहाधा। रांवृषभा ग़3म।् िदवो2ग़234हाम।।


िवाख़हो1इ। होइ।। वा23सूग़3। ना2ग़इबा234औहोवा।। ा234ताम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 382


◌दी-3। प-11। मा-10।। 16 (चौ)
1178।।
 581-2.
् मदाग़31उवा23। ू234ताम।्
ू ाम।।
एताम
 धारंवृषभिवोह
सह ् वाइावास।ू । िनबाग़31उवायेग़3।। ा234ताम।।
 ा23म।। ्
◌दी-2। प-7। मा-7।। 17 (छे)
1179।।
् (श) । जापितः ककुप वृ् षभः।।
 581-3. सादीयम।।
एतम  ।् ए5। मदा।। तु ाम।् सहधारंवषृ भंिदवो23 हाम।।
ु म
  ् वाइाख़वासू 23।।
िनबो234वा। ा5तो6" हाइ।। ◌दी-3। प-8। मा-5।। 18 (डु)
1180।।
 581-4. कौलबिहषािण ीिण।। याणां कुलबिहः ककुप वृ् षभः।।
एतम
   ।्
ु म ओहाइ। मदतु म।् ओहाइ।। साहग़ा234धा। रवाग़षा234भाम।्
िदवोहमो234हाइ।। िवाख़हो1इ।। वा23सूग़3। ना2ग़इबा234औहोवा।।

ा234ताम।। ◌दी-4। प-11। मा-10।।
19 (तौ) 1181।।
 581-5.
् साहधा। रांवय़ृषाभाख़म।् िदवोख़। हमोइ।। िवावसूिनबा23होइ।।
ु मदातु ाम।।
 एताम
ातमा31उवा23।। ऊग़32ग़34पा।। ◌दी-3। प-8। मा-5।। 20 ()
1182।।
 581-6.
एता34म।् उदा। ूताम।।
् सह
 धारड़2ृ। षभम।् िदवो23123। 234हाम।।

िवावसूिनबाग़3ओये ग़3।। ा234 ताम।् एिहया6हा।। हो5इ।। डा।।
◌दी-6। प-12। मा-7।। 21 (खे)
1183।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 383


 582-1. लोमनी े।। (दीघम)।् योभराजः ककुप सोमः।।

सास।ू । ेयोवसू23नाम।् योराख़यामाख़। ्
नते ायइडा23नाम।। सो23मा।।
यिु ता234इनो6" हाइ।। ◌दी-4। प-6। मा-6।। 22 (तू) 1184।।
 582-2. ु उ।।
ससहा ेयोवसूना23हाउ। योराख़यामाख़।। नेतायः।।
इडाना23हाउ।। सोमोयूग़3हाउ।। ि तीनाम।् औ23होवा। हो5इ।। डा।।
◌दी-9। प-10। मा-7।। 23 (ने)
1185।।

 582-3. सोमसामािन ीिण।। याणां सोमः ककुप सोमः।।
स। ेसासू।। ेयोवसा31उवा23। ना2345म।् योराज़2 यामाज़2नेतायइड ्
 ाज़2नाग़3म।।

सोमौवाग़ओ234वा।। यिु ता31 उवाये3।। ना2345म।।
◌दी-9। प-8। मा-8।। 24 (दै) 1186।।
 582-4.
सस ्
ु े 23योवसूनाम।। योराया1मा23ने। तायइडा2345 ्
ना656म।।
सोमोज़2यिु तीनाम।् सोमा2345।। ◌दी-8। प-5। मा-5।। 25 (ण)ु 1187।।
 582-5.
ु य
सस ् सोमा3।। यिु ।
े ा। एवासू।। नांयोरा1या23मा। नेतायइडा23 ना34म।।

ता2345इ।। ना2345म।। ◌दी-6। प-8। मा-6।। 26 (गू)
1188।।

ु शीतोः ककुप सोमः।।
 583-1. शैतोािण चािर।। चतणा
िहया।। गदाइिवयपवमानजिनमािनग़3ूमाख़। तामाख़।।आमाख़ताा23।।
यघो234वा। षा5यो6" हाइ।। ◌दी-2। प-6। मा-
3।। 27 (िच) 1189।।
 583-2. िहया।। गदाइिवय। पवमान। होवाग़3हाइ। जिनमा23 नी34। मु ।
ताग़3मा।। अमा23।। ता2ग़ा234औहोवा।। यघोग़3षया2345न ्
 ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 384


◌दी-3। प-10। मा-5।। 28 (ण)ु
1190।।
 583-3.
दा।। िवय। पवमानजिनमािनमु ा23मा।। अमाता 23ाग़3।। यघो234वा।
षा5यो6" हाइ।। ◌दी-2। प-6। मा-2।। 29 (चा) 1191।।
 583-4.
होग़3अदिै वया।। पवमाख़ना। जिनमाख़नाये ग़34। मु । ताग़3मा।।
अमाताग़3ा3।। यघो234वा। षा5यो6" हाइ।। ◌दी-1। प-8। मा-
3।। 30 (िग) 1192।।
् देवाः ककुप सोमः।।
 584-1. गायपाम।। ्
एषा।। ाधारया31उवा23। सू234ता। अाज़2वारेिभपवतेमिदम।।
ीडानू 1म2ग़।। अपाग़3म।् िहम23(ि)बा
् 3।। आइवा2345।।
◌दी-6। प-8। मा-8।। 31 (ग ै) 1193।।

 584-2. सिन।। देवाः ककुप यउिया अिभजेित िवारपंिः सोमः।।
एषाहाउ।। ाधारया31उवा23। सू234ता। अाज़2वारिे भ पवतेमिदमा23।।
ीडाउ।। ऊिमरपा31उवा23।। ई234वा।। ।।1।।
यउियाज़2अिपयाअरमनी23।। िनगाहाउ।। आकृदा 31उवा23।। जा234सा।।

झ।।2।। े मिया
अिभजिषग ्
23म।। वमहाउ।। ृ वा31उवा23।।
वाध
234जा।। िघ।।3।। ◌दी-10। प-15। मा-14।। 32 (मी)
1194-1195।।
 584-3. सोमसामािन ीिण।। याणां सोमः ककुोमः।।
एषधा। राया1सूता2ग़।। अावाराइ। भाइपवते। मिदमा।। ीडू 23म3।।
आग़23पा3म।् आग़345इवो6" हाइ।। ◌दी-6। प-8। मा-8।। 33 (ग ै) 1196।।

 584-4.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ पावमानगानम ् Page 385



एषाग़3धारयासताः।। अाहोख़इ। वारिे भपवतेमािदय़ामाख़।। ीडाख़ो1इ।
ऊ23म।। अपािमवा। औग़3होवा। हो5इ।। डा।। ◌दी-8। प-9। मा-6।। 34 (ढू)
1197।।
 584-5.
 एषधा5रयासतु ाः।। अावाराइ। िभपवता23इ। मिदमा।।

ीडूिमरपोवा3ओ234वा।। आ5इवो6" हाइ।। ओम।।
◌दी-6। प-6। मा-7।। 35 (के )
1198।।
।।इित एकादश खडः ।। इित ककुबिु हः ।। इित सदशपाठकः।।
् इित वेयगानं समाम ।।
।। पावमानगानं समाम ।। ्
् अकपव
 अथ आरयकगानम।।

 थमपाठके थमोधः
 अथ थमः खडः
 अौ व
ै पािण (अो व ् वैपो बृहती इसूय वा।।
ै पम)।।
् यावई।। ताग़31उवा23। शा234ताम।् हाहाग़31उवा23। ई234डा।
ओम।।
शतभ ू ी।
ं म उताग़31उवा23। सी234यू।। हाहाग़31उवा23। ई234डा।।
नाविहसू। िरयाग़31उवा23।। आ234नू। हाहाग़31उवा23। ई234डा।
नजातम। रोग़3। आउ। वा23। दा234सी। हाहाग़31उवा23।। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दीघ-10। पव-22। माा-13।। 1 (िफ)
1।।

 ावैपम।।
यावइतेशतम।् ए। शतभ ू ीत। ोवा।। नााविन।् सहसूिरयाख़आनख़
ं म ू ।।
नाजाख़तमा।। रो23। दा2ग़सा234 औहोवा।। िदशिं वशहस।् अािशशमु तीग़3।
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-10। प-12। मा-7।। 2 (फे )
2।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 386

 पिनधनं वैपम।।
यावइतेशतम।् ए। शतभ ू ीत। ोवा।। ओवाख़। हख़।(िः)। ओवाढ़ग़3। हाउवा।
ं म
नाविहसूयाअन।ु ओवाख़। हख़।(िः)। ओवाढ़ग़3। हाउवा। नजातमरोदसी।।
् ओवाख़। हख़।(िः)। ओवाढ़ग़3।
ओवाख़। हख़।(िः)। ओवाढ़ग़3। हाउवा। िदशिं वशहस।।
हाउवा। अा िशशमु ती। ओवाख़। हख़।(िः)। ओवाढ़ग़3। हाउवाग़3।। इट ्(ि)
इडा2345।।
◌दी-23। प-39। मा-10।। 3 (ढौ)
3।।
 षिणधनं व ्
ै पम।।
यावइतेशतम।् ए। शतभ ू ीत। ोवा।। हाउहाउहाउवा। नाविहसूयाअन।ु
ं म
हाउहाउहाउवा। नजातमरोदसी। हाउहाउ हाउवा। ्
िदशिं वशहस।। हाउहाउहाउवा।
अािशशमु ती। हाउहाउहाउवा।। ु कुमािरणी।
यवित हाउहाउहाउवाग़3।।
इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-15। प-16। मा-23।। 4 (िप)
4।।

 स िनधनं वैपम।।
यावइतेशतम।् ए। शतभ ू ीत। ोवा।। हाउहाउहाउवा। ना विहसूयाअन।ु
ं म
हाउहाउहाउवा। नजातमरोदसी। हाउहाउहाउवा। ्
िदशिं वशहस।। हाउहाउहाउवा।
अािशशमु ती। हाउहाउहाउवा। सूव। हाउहाउहाउवा। ोितः।। हाउहाउहाउवाग़3।।
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-15। प-18। मा-38।। 5 (बै)
5।।

 अा िनधनं वैपम।।
यावइतेशतम।् ए। शतभ ू ीत। ोवा।। हाउहाउहाउवा। ना विहसूयाअन।ु
ं म
हाउहाउहाउवा। नजातमरोदसी। हाउहाउहाउवा। ्
िदशिं वशहस।। हाउहाउहाउवा।।
अािशशमु ती।। हाउहाउहाउवा।। यवु ितकुमािरणी।। हाउहाउहाउवा। सूव। हाउहाउहाउवा।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 387
ोितः। हाउहाउहाउवाग़3।। इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-17। प-20। मा-31।। 6(ञ)
6।।

 ादश िनधनं वैपम।।
यावइतेशतम।् ए। शतभ ू ीत।
ं म ोवा।। ओहहाउहाउ। ओहहाउवा।
नाविहसूयाअन।ु ओहाओहा। ओहाओहा। ओहा ओहाग़3। हाउवा। नजातमरोदसी।
् ओहाओहा। ओहाओह
ओहहाउहाउ। ओहहाउवा। िदशिं वशहस।।  ा। ओहाओहाग़3। हाउवा।
अा िशशमु ती।। ओहहाउहाउ। ओहहाउवा। सूवा। ओहाओहा। ओहाओहा। ओहाओहाग़3।
हाउवा। ोितः। ओहहाउहाउ। ओहहाउवा। ईडा। ओहा ओहा। ओहाओहा। ओहाओहाग़3।
हाउवा। इट ्(ि)इडा। ओहहाउहाउ। ओहहाउवाग़3। हौग़3। आग़3। ऊग़3। ई2345।।
◌दी-68। प-42। मा-38।। 7 (ै ) 7।।


ु वैपम।।
 पं
यावइतेशतम।् ए। शतभ ू ीत। ोवा।। हाओवा।(िः)। व।े हाओवा। व।े हा
ं म
ग़ओ234वा। नाविहसूयाअन।ु हाओवा। (िः)। व।े हाओवा।(े-िः)। व।े हा
ु व।े हाओवा।(े-चतः)।।
ग़ओ234वा। नजातमरोदसी। हाओवा।(चतः)। ु नाजातमरोदसाइ।

ऐहोइ। आ234इही।(ीिण-चतः)।।  ा।(प)। व।े हाओवा।(े-प)। हैहहै है ोवाढ़ग़3।
हाओव
हाउवाग़3।। ऊ2345।। ◌दी-115। प-63। मा-44।। 8 (व)
8।।

 2-1. अिर े े।। योः जापितबृहतीः।।



हाउिपबासता।। रिस। नाः। औहौहोवाख़। इहा। मान इगोम। ताः। औहौहोवाख़।
इहा। आिपनबोिधसधमावे ।ृ धाइ। औहौ होवाख़। इहा।। अाअ। वा। औहौहोवाख़।। इहा।
ु भु ोऱािशशमु ाग़3न।् इट ्(ि)इडा2345।।
ु इ। धा2ग़ या234औहोवा।। सु भ
तता
◌दी-26। प-21। मा-10।। 9 (कौ) 9।।
 2-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 388

िपबासता।। रिसनः। माा1नाईख़। आ। औग़3होवा हाउवाग़3। ई3ग़ 4डा। गोमतः।
आिपय़नबोख़। आ। औग़3होवाहाउवाग़3। ईग़34डा। िधसधमावे ध
ृ ।े । आा1अवाख़। आ।
औग़3होवाहाउवाग़3। ईग़34डा। ततु ाइ।। धा2ग़या234औहोवा।। ु भु ोािशश ु
िवभ
माग़3न।् इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-15। प-20। मा-11।।
10 (म) 10।।
 3-1. अिरे े।। योः जापितजगती सोमः देवा णितवा।।
हाह। होइया।(े-िः)। पावी। ंताइ। िवतताग़3। ण ग़ा 234ताइ।। ाभू । गाा।
ू 234ताइ।। शाता।
णीग़3पिरयाइ। िषवाइग़ा234ता।। आता। ता। नूग़3नतदा। मोअ
सआइत।् वहः। सम।् तदाशा234ता। हाह। होइया।(े-िः)।। होइडा।(िः)। हो2345इ।
डा।। ◌दी-26। प-33। मा-22।। 11 (गा)
11।।
 3-2.
हाह। हौग़345।(े-िः)। पावी। ंताइ। िवतताग़3। ण ग़ ा234ताइ।। ाभू । गाा।
ू 234ताइ।। शाता।
णीग़3पिरयाइ। िषवाइग़ा234ता।। आता। ता। नूग़3नतदा। मोअ
सआइत।् वहः। सम।् तदाशा234ता। हाह। हौग़345।।(े-िः)। होइडा।(िः)।
हो2345इ।। डा।। ◌दी-14। प-33। मा-16।।
12 () 12।।

 4-1. अहरीते े।। योः जापितबृहती इः ऋभवा।।
हावाभी।। ापवू पीत। याइ। इहाग़3। हाउवा3। बॄ234हात।् इाोमाइ। िभरायवा।
इहाग़3। हाउवा3। बॄ234हात।् समाइ चीना। सऋभवा। समाख़रान।् इहाग़3। हाउवा3।
् ागण
बॄ234हात।। ृ ा। तपिू वयाम।् इहाग़3। हाउवा3। बॄ234हात।् ए। बृहत।।

◌दी-8। प-24। मा-17।। 13 (ढे) 13।।
 4-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 389
अभीहाउ।। ापवू पीतयाइ। इह। हाग़31उवा23। सू234वा। इोमिे भरायवाः। इह।
हाग़31उवा23। सू234वा।। समी। चीना सऋभवमरान।् इह। हाग़31उवा23।
ृ  पूिवयाम।् इह। हाग़31उवा23। सू234वा।। एग़3। सवु ा2345।।
सू234वा।। ागण
◌दी-11। प-30। मा-15।। 14 (ङु )
14।।
 अथ ितीयः खडः
् वणो बृहती इः।।
 5-1. वण देवानम।।
 ु
हाउिपबासता।। रिसनाग़3। होइ।(िः)। हाउहाउहाउवा। सहोनरः।
मानइगोमताग़3। होइ।(िः)। हाउहाउहाउवा। समोजः।। आिपनबोिधसधमाग़3।
होइ।(िः)। हाउहाउहाउवा। ितः।। िदयवे ृधे ग़3। होइ।(िः)। हाउहाउहाउवा।।

एािददम।(िः)। ु िधयाग़3। होइ।(िः)। हाउहाउहाउवा।। ौरािू मरततन
अाअ वते
मु समचूकुपत।् इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-23। प-34। मा-
44।। 15 (ढी) 15।।
् जापितबृहती मतः।।
 6-1. बृहेवानम।।

हाउहाउहाउ। बृहात।(िः)। ्
बॄहत।(िः)। ्
बृहात।(िः)। बृहिदा यग़3गाया1ताख़।।

मतोवृग़3हाा1माख़म।। येनोितरजनय ॄग़3तावा1ाख़।।
ॄ 1वी23। हाउहाउहाउ। बृहात।् (िः)। बॄहत।(िः)।
देवेवायग़3जाग ् ्
बृहात।(िः)।
बृहाग़31उ। वाख़।। ए। बृहत।् (े-िः)।।
◌दी-16। प-31। मा-29।। 16 (को)
16।।

 7-1. ऐरयदैिरणे े।। वणो बृहती सोमः।।



 ऐरायाख़त।(िः)। ऐराया23त।् सवु राग़34। हाहोइ। पना
ु नोमग़3 धारा1याख़।।
अपोवसानोग़3आषा1सीख़।। आरधायोिनमृतग़3 साइदा1सीख़।।

उोदवे ोिहग़3राया1याख़।। ऐरायाख़त।(िः)। ऐरा या23त।् सवु राग़34। हाहाग़34।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 390
औहोवा।। एग़3। देवािदवाोती 2345।। ◌दी-25। प-17। मा-11।। 17 (फ)
17।।
 8-1. वणो गायी इः।।

हावौहोहाउ। अिभावाषाग़3भासताइ। ु
अिभावा। षाभासताइ। ु
अिभावाषाग़3भासताइ।।
ु जामीग़3पीतयाइ। सतु सृजा। मीपीतयाइ। सतु सृजामीग़3पीतयाइ।।
औहोहावौहोख़। सतसृ
हावौहोहाउ। तृपा िवयाू ग़3हीमदाम।् तृपािवया। ूहीमदाम।् तृािवया ्
ू ग़3हीमदाम।।

औहोहावौहो2। उवाग़3हाउ। वाग़3।। हस।। ◌दी-34। प-19। मा-13।। 18 (िध)
18।।
 9-1. आिरसे े।। अिरा बृहती सोमः।।
ु नोम धारया। वोबहृ ि दहाइडा।।
हाउहाउहाउ। हौवाग़ओ234वा। हाहाग़31उवाख़। पना
अपोवसानोअषिस। वोबहृ ि दहाइडा।। आर धायोिनमृत
 सीदिस। वोबहृ ि दहाइडा।।
उोदवे ोिहरयय। वोबहृ  िदहाइडा। हाउहाउहाउ। हौवाओ234वा। हाहाग़31उवाख़।।
सवु जग महिृ थािदवमाशकेमवािजनोयमम।् हस।् इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-39। प-17। मा-19।। 19 (थो)
19।।
 10-1. (तोरम)्
 औहोवाऔहोवाऔहोग़3वा। तविे दावमंवस।ु । ंप ्
ु िसममम।।
सािवपरमराजिस।। निकागोषवृु वते। औहोवाऔह ोवा औहोग़3वा।।
 सावयशकेमवािजनोयमम।्
सवु जगदेवानामव ु ग
सवज महिृ थािदवमा।

हस(ि)बृ
ह
 मा2345।। ◌दी-30। प-9। मा-8।। 20 (भ)ै 20।।
् बृहितः बृहती इः।।
 10-2. बाहम।।
औहोऔहोग़3वा।(िः)। इडा23िभराग़34। औहोवा। तविे दा वमंवस।ु । ंप ्
ु िसममम।।
सािवपरमराजिस।। निका गोषवृु वते। औहोऔहोग़3वा।(िः)। इडा23िभराग़34।
ु बहृ मा2345।।
औहोवा।। इडा सवो ◌दी-31। प-15। मा-8।। 21 (ङै ) 21।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 391
् भराजो बृहती इः।।
 11-1. भाराजम।।
् हाउहाउहाउ। य
हाउहाउहाउ। औहोआासहमाशताम।। ु ारा1 था23इ। हाउहाउहाउ।
िहराया1या23इ। हाउहाउहाउ। ायू1 जा23।। हाउहाउहाउ। हारयइ।
काइशा1इना23।। हाउहाउहाउ। वहाू1सो23।। हाउहाउहाउ। मपीग़3। ता234याइ।

उवा6हाउ। वा।। हस।। ◌दी-26। प-19। मा-33।। 22 (िध)
22।।
् अथवा गायी आपः।।
 12-1. आथवणम।।
उवाओह
 ा। औहोवा। शोदवे ीः।। उवाओह
 ा। औहोवाहाउ। वा। आवत।्
अिभा23याग़3इ।। उवाओह ा। औहोवा। शोभवा।। उवा ओहा। औहोवाहाउ। वा। सूव।
ु ता23याग़3इ।। उवाओह
तपी  ा। औहोवा। शंयोरभी।। उवाओह
 ा। औहोवाहाउ। वा। ोित।
वू 23 नाग़3। उवाओहा। औहोवाहाउ। वाग़3।। ई2345।। ◌दी-43। प-28।
मा-18।। 23 (ै) 23।।
् नरसबृु हती इः।।
 13-1. नारसवम।।
हाउहाउहाउ। औहोइेआभराग़3ए।। हाउहाउहाउ। औहोख़। ओख़।
िजूपारा। औहोवाावा।। हाउहाउहाउ। औहोख़। याख़त।् िदधृ म
े ाव। ह।
ु इा। औहोवापाा। हाउहाउहाउ।
औहोवारोदासी।। हाउहाउहाउ। औहोख़। ओख़। भेसशा

औहोख़। ओ2। उवाग़3हाउ। वाग़3।। हस।। ◌दी-36। प-24। मा-24।।
24 (वी) 24।।
 14-1. बृहती वामदे े े।। वामदेवो गायी इः।।
 हाउहाउहाउ। बृहामम ्
 ।(िः)। बृह ्
 ािथवम।(िः)। बृहदिर म।् (िः)। बृहिवम।(िः)।

बृह
 ामम ्
 ।(िः)। कयानिग़3आभ ्
ू 1वाख़त।। ृ ग़3धाा1खाख़।।
ऊतीसदाव
कयाशिचग़3यावा1ता23।। हाउहाउ हाउ। ्
बृहामम।(िः)। बृह ्
 ािथवम।(िः)।

बृहदिर म।(िः)। ्
बृह िवम।(िः)। बृह
 ामम ्
 ।(िः)।  ामम।् औहोवाहाउ। वा।। ए।
बृह
 ।् ए। बृहोवामम।् ए। वाम
बृहामम े ोवामम।् ए। वामम।् वामम।् वामम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 392
◌दी-45। प-47। मा-45।। 25 (फु)
25।।
14-2.

बृहामम।(िः)। ू 234वात।् ऊताइसदा। वाा234खा।।
कयानाइ। य़आ2ग़भ

कयाशचाइ। य़या2ग़वा234ता।। बृहामम।(िः)।। बृहत।् वामाढ़ग़3उवा।। ए। बृहामम ् -
 ।।(े
िः)।। ◌दी-10। प-19। मा-15।। 26 (भ)ु
26।।
 15-1. बृहाम।। भराजो बृहती इः।।
 औहोइािमिहवामहाग़3ए।। सातौवाजा। ाका ग़रा234वा। तवु ा ग़34।
औहोवा। ु
वृाइषवाइ। ासाग़31त।् पिता234रा।। ांकाा ग़34। औहोवा।।

सूख़आवा234। ताः। उवा6हाउ। वा।। हस।। ◌दी-13। प-15। मा-
11।। 27 (ण) 27।।

 अथ थमपाठके ितीयोधः
 अथ तृतीयः खडः
 16-1. विसजमदरक ौ।। अग जमदोवा विसििु बः।।
 ाइ।। यािरयाः। यनु ज। ताइग़िधया।।
 इयाग़3होइ।(िः)। इरो। नेग़3मिध। ताहव
े । जातवु ा। इयाग़3होइ।(िः)।
शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभ
इयाग़3हो2ग़। या234औहोवा।। ई2345।। ◌दी-11। प-20। मा-13।। 1 (फे )
28।।
 16-2. जमदिः ििु बः।।
 ाइ।। यािरयाः। यनु ज
 ओहोइया।(िः)। इरो। नेग़3मिध। ताहव  । ताइग़िधया।।
े । जातवु ा। ओहोइया।(िः)।
शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभ
ओहोग़345या656।। ई2345।। ◌दी-25। प-19। मा-12।। 2 (ा)
29।।
 17-1. ािशरामकः।। ािशरा गायी सोमेौ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 393

अयामायाम।(िः)। ािदया2ग़। मदाइग़ा234या।। पवसो 2ग़।
ू 234ता।। अयामायाम।् (िः)। अयाम।् आ2ग़।
मधा ग़रा234या।। इायपा2ग़। तवाइग़स
या234। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-10। प-16। मा-9।। 3 (ो) 30।।
 18-1. दीघतमसोकः।। दीघतमा जगती सोमः।।
े ृ िय। रसो रसो। रस।।
 हाउहाउहाउ। औहोवाएि हयाहाउ। धाा। दाइवपवतक
हाउहाउहाउ। औहोवाएि हयाहाउ। दा ा। दाइवानामन ु मािदय। नृभीनभ
ृ ी। नृभी।।
हाउहाउहाउ। औहोवाएि हयाहाउ। हारी। साजानोअोनस। भीभी। भी।।
हाउहाउहाउ। औहोवा एिहयाहाउ। वाथा। पाजािसकृणषु ने दी। षवु ाषवु ा। षवु ा। हाउहाउहाउ।
औहोवाएि हयाग़3हाउ। वाग़3।। ई2345।। ◌दी-53। प-28।
मा-37।। 4 (े) 31।।
 19-1. मतामक ौ।। मतो बृहती मतः।।
हाउहाउहाउ। वइायबृहाताइ। हाताइ। हाताइ।। हाउहाउहाउ। मतोअचाता। चाता।
चाता।। हाउहाउहाउ। वृहनितवृहाशत ातू । ातू । ातू ।। हाउहाउहाउ।
वेणशतपवाणा। वाणा। वाणा। हाउहाउहाउ। वाग़3।। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-16। प-19। मा-24।। 5 (घी)
32।।
 19-2. मतां संोभः।। मतो बृहती सोमः।।

हाउहाउहाउ। सानोनवःु ।(िः)। अनोनवःु ।(िः)। मतः। (िः)। िवात।(िः)।
वइायबृहाताइ। हाताइ।(िः)।। मतो अचाता। चाता।(िः)।।
वृहनितवृहाशतातू । ातू ।(िः)।। वेण शतपवाणा। वाणा।(िः)।। हाउहाउहाउ।
सानोनवःु ।(िः)। अनोनवःु । (िः)। मतः।(िः)। ्
िवात।(िः)।
वाइा234औहोवा।। ई2345। ।
◌दी-35। प-39। मा-39।। 6 (ो)
33।।
 20-1. अेरकः।। अिः गायिः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 394
होहोवा। ई। ईया।(ीिण-िः)। ्
अिमूािदग़3वाका1कू ख़त।।
् अपारेतािसग़3जाइा1तीख़।। होहोवा। ई। ईया।(ीिण-
पितपृथीिवग़3याआ1याख़म।।
ू ाभविव।।
िः)। होहोवा। ई। ई2ग़। या234। औहोवा।। ए। अिम
◌दी-11। प-25। मा-5।। 7 (ङु ) 34।।

 21-1. जापतेरकः।। जापितरनु पु ावापृ
िथवी।।
होवा। ईया। औ23होआग़3। आयाम।् पूषा2ग़। रियभा234 गा।। सोमा। पनु ा2ग़।
नोअषा234ती।। पाती। िवा2ग़। भ ू ग़मा 234ना।। वाया। ो2ग़। दसी ग़ऊ234भाइ।
होवा। ईया। औ23 होआग़34। औहोवा।। ई2345।।
◌दी-6। प-20। मा-13।। 8 (ौ)
35।।
 22-1. इाक ौ।। इििु बः।।
हावीा।। राजा। जगतः। चषणीनाम।् नाम।् नाम।् नाओइनम।् (िः)। नाहोइनम।(िः)।


हावौहोहाउ। अिध मा। िव। पंयदा। ा। ा। ाओइ नम।(िः)। ्
ाहोइनम।(िः)।

औहोहावौहोख़।। ततोददा। तीग़3दाश।ु षाइवसूनी। नी। नी। नाओइनम।(िः)। नाहोइनम।्
 ।ु तंिचदवा। वा। वा। वाओइनम।् (िः)।
(िः)। हावौहोहाउ।। चोदाधाः। उप

वाहोइनम।(िः)।
औहोहावौहोढ़ग़3। हाउवाग़3।। ई2345।। ◌दी-66। प-51। मा-70।। 9 (ौ) 36।।
 22-2.
इोहाउ।। राजा। जगतः। चषणीनाम।् नाम।् नाम।् नोवा। (िः)। नोवाहाइ।(िः)।
हाओग़3। हाग़3हाउ। अिध मा। िव। पंयदा। ा। ा। ोवा।(िः)।
ोवाहाइ।(िः)। हाओग़3। हाग़3हाउ।। ततोददा। तीग़3दाश।ु षाइवसूनी। नी। नी।
नोवा।(िः)। नोवाहाइ।(िः)। हाओग़3। हाग़3हाउ।। चोद  ।ु तंिचदवा। वा। वा।
 ाधाः। उप
ववा।(िः)। ववाहाइ।(िः)। हाओग़3। हाग़3हाउ। वाग़3।। ई2345।।
◌दी-72। प-55। मा-27।। 10 (े) 37।।
 23-1. अकिशरः।। अक गायीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 395
ु ज
हाउयाा।। इदमारजोयू1जाख़।। तज े नेवनासू1वाख़।। आइाग़345रा656।।

ितयबं हृ त।। ◌दी-3। प-5। मा-5।। 11 (ण)ु
38।।
 1. अकीवः।। अक यजरु कः।।
पातीख़।(िः)। िदवआ।। पातीख़।(िः)। अिर । ा। पातीख़।(िः)। पािथव। ा।।
् पातीख़।(िः)। िवभत
पातीख़।(िः)। अपामोषधी। नाम।। ू । ा। पातीख़। पाती23।
पा2ग़। ता 234। औहोवा।। ए। पितिदव। ए। पितरिर । ए। पित पािथव। ए।
पितरपामोषधीनाम।् ए। पितिवभत
ू । ए। सवु ती2345।।
◌दी-20। प-41। मा-22।। 12 (पा)
39।।

 24-1. वणगोतमयोरकः।। वणगोतमौ िपु वणािदौ।।
हाउहाउहाउ। ु 
आय ु ितः। औहोवा। ईया। उमंवणपा ्
शमा23ात।।
अवाधमंिवममथा23या।। अथािदतेवय ा23वा।।
ु ु ितः। औहोवा। ई2ग़। या234।
अनागसोअिदतयेिसया23माग़3। हाउहाउहाउ। आय
औहोवा।। ई2345।।
◌दी-21। प-15। मा-10।। 13 (ौ)
40।।
ु े।। योः जापितििु बः।।
 25-1. अकपे
 ाइ।। यािरयाः। यनु ज
इय। होइ। इयइयईढ़ग़3या।(ीिण-िः)। इरो। ने ग़3मिध। ताहव  ।
े । जातवु ा। इय। होइ।
ताइग़िधया।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभ
इयइय ईढ़ग़3या।(ीिण-िः)। इय। होइ। इयइय। ई2ग़। या234। औहोवा।। ई2345।।
◌दी-11। प-34। मा-24।। 14 (ी) 41।।

 25-2.
उव। होइ। उवउवऊढ़ग़3वा।(ीिण-िः)। इरो। ने ग़3मिध। ताहव  ाइ।। यािरयाः।
यनु ज
 । ताइग़िधया।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभे । जातवु ा। उव।
होइ। उवउव ऊढ़ग़3वा।(ीिण-िः)। उव। होइ। उवउव। ऊ2ग़। वा234। औहोवा।।
ई2345।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव
 अथ आरयकगानम।। Page 396
◌दी-11। प-34। मा-24।। 15 (ी) 42।।
 अथ चतथु ः खडः
् अिवानरिुबिवानरः।।
 26-1. ेसाम आदोहम।।

हाउहाउहाउ। आदोहम।(िः)। मूानाइ। वाग़3अर। ितंप ृ िथा।। वैानराम।् ऋतआ
 ।
जातम ् किवसा। जाग़3मित। िथंजनानाम।।
 ीम।। ् आस
 पा। ाग़3न। यदवे ा।

हाउहाउहाउ। आदोहम।(िः)। ् -िः)। ए।
आदो5हाउ। वा।। ए। आदोहम।(े

आदोहा2345म।। ◌दी-32। प-27। मा-23।। 16 (िछ)
43।।

 26-2. ईिनधनमादोहम।।
् हम।् िचदोहम।् िचदोहम।् मूा नाइ। वाग़3अर। ितंपिृ था।।
हाउहाउहाउ। िहम(ि)िचदो
वैानराम।् ऋतआ ् किवसा। जाग़3मित। िथंजनानाम।।
 । जातमीम।। ् आस
 पा।
् हम।् िचदोहम।् िचदोढ़ग़3हाउ। वाग़3।।
ाग़3न। यदवे ा। हाउहाउहाउ। िहम(ि)िचदो
ई2345।।
◌दी-17। प-22। मा-22।। 17 (ा)
44।।

 26-3. ऋतिनधनमादोहम।।

हाउहाउहाउ। ोहम।(िः)। मूानाइ। वाग़3अर। ितंप ृ िथा।। वैानराम।् ऋतआ।
जातम ् किवसा। जाग़3मित। िथंजनानाम।।
 ीम।। ् आस
 पा। ाग़3न। यदवे ा।

हाउहाउहाउ। ोहम।(िः)। ्
ोढ़ग़3हाउ। वाग़3।। एग़3। ऋतम।।
◌दी-15। प-23। मा-21।। 18 (ब)
45।।
 27-1.  य ऋषभाः। तेदं थमं रैवतऋषभः।। ो गायी जापितः।।
ु प कृ मु त
स ू ये।(िः)। सु घ ु साइ।। ािववाइ।। (िः)। ािववाग़31उ।
 ािमवगोह।े जम

वा23।। उम।(िः)।। ◌दी-15। प-12। मा-7।। 19 (फे )
46।।
् ो िवरािडः।।
 28-1. वैराजऋषभिमदं ितीयम।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव
 अथ आरयकगानम।। Page 397
हाउहाउहाउ। आइही।(िः)। आइ।(िः)। इयाहाउ।(िः)। िपबासोमाम।् इ। मत
ु ा।।
ु वाग़3हिर। अअी।। सोतबु ा। ाग़3सयु । तोनअवा।। हाउहाउहाउ।
े षा।
यस
आइही।(िः)। आइ। (िः)। इयाहाउ।(िः)। इयाढ़ग़3हाउ। वाग़3।। ई2345।।
◌दी-12। प-31। मा-28।। 20 ( ै)
47।।
् ः पििरः।।
 29-1. शारऋषभिमित तृतीयम।।

ओग़31म।(िः)। ादोरइे ाएि वषूएव
 तआ। शंयो। शंयो।। मधोरिे पबाएि गोएि रयआ।
हिव।(िः)। याआएेणाएस
 याएव
 िरया। ु
सव।।(िः)। वृाएम
 दाएि शोएभ
 थाआ।
ोित।।(िः)। वीरअ ्
े नू एराएि जयमा। ओग़31म।(िः)। ओग़31234। वा।। इट ्(ि)
इडा2345।। ◌दी-38। प-21। मा-32।। 21 (टा)
48।।
 अतीषािन ीिण, इ योतीाः,
 30-1. अथापरं रौः ः।। इः अनु पु , ् गायी सोमः।।
ु िजती।। वोअसतु ायमादयाख़इवाइ। इडा।। ऊा।। तेजातमाख़सा। अथा।।
एपरो
दाइवी।। सूिमयाख़ददाइ। अथा।। ्
ऊम।। शममहाख़इवा। अथा।
अपानथा1इाग़3ना।। सखायोदीघजा 23होइ।। ायमाग़31उवा23।।
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-12। प-16। मा-13।। 22 (िच)
49।।
 31-1. वासवः।। इः िु गायी सोमयेनौ।।
ु दाख़या। अथा।। धाया।।
एआसा।। िजवारेयथाख़जाउ। इडा।। आसा।। शम
मनोताथमामनाख़इषा। इडा।। आू।। द ो िगराख़इा। अथा।। दाशा।।
सारोअिधसानोख़अाइ। इडा।। याइनो।। नयोिनमाख़सदात।् अथा।। माजा।।

ितविसदनेषवा2 ाग़31उ। वा23।। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-11। प-22। मा-12।। 23 (खा)
50।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 398
 32-1. पाजो वैदेवो वा।। इः अनु ु गायी सोमेौ।।
एआभी। नवआख़। ुहआग़31उवाख़। तरमीधावित। ायम।् इकाख़।
िमयमाग़31उवाख़। धारासतु 
 ास। वाम।् नपूवआख़। यिु नयाग़31उवाख़।
तरमीधावित। जातम।् िरहिमाख़। तरआग़31उवा23। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-8। प-16। मा-14।। 24 (टी) 51।।
 33-1. ाजापाारः, पदोभाः, अेडपदोभः।। जापित जगती सोमः।।
े ृ ोरस।
हाह। हौवाग़ओ234वा।(े-िः)। ए। औहौहोवाहाउ। वा। ईडा। धािदवपवतक
ईडा।।
ु ोनिृ भ। ईडा।। ईडा। हिरृजानोअोनस
ईडा। द ोदवे ानामनमा  िभ। ईडा।। ईडा।
वृथापाजािसकृणषु  े नदीषवा
ु 1। हाह। हौवाग़ओ234वा।(े-िः)। ए। औहौहोवाहाउ। वा।।
ईडा।।
◌दी-47। प-30। मा-12।। 25 (ञा)
52।।
 33-2. षिडडपदोभः गोतमः।।
हाउहाउहाउ। हौवाग़ओ234वा। ए। औहौहोवाहाउ। वा। धा िदवपवा। ईडा। तेकृोरस।।
ईडा।। ु ोनिृ भ।
द ोदवे ानामनमा ईडा। हिरृजानआ। ईडा। ोनसिभ।। ईडा।
वृथापाजािसकृणषु ने दी षवा
ु 1। हाउहाउहाउ। हौवाग़ओ234वा। ए। औहौहोवाहाउ। वा।।
ईडा।।
◌दी-44। प-22। मा-14।। 26 (थी)
53।।

 33-3. चतिरडपदोभः। िवािमः।।
 औहौहोवाख़। ओवाख़। ए। औहौहोवाहाउ। वा। धािदवपवा। ईडा। तेकृोरस।।
द ोदवे ानामा। ईडा। नमु ाोनिृ भ।। हिरृजा नआ। ईडा। ोनसिभ।। वृथापाजािसकॄ।
ईडा। औहौहोवाख़। ओवाख़। ए। औहौहोवाहाउ। वा।। णषु ने दीषवा
ु 1।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 399
◌दी-42। प-22। मा-6।। 27 ()
54।।
 33-4. ििरडपदोभः। इाी वा।।
आ ग़औहोवाहाइ। ए। औहौहोवाहाउ। वा। धा। दीख़। वप। वा। तेकृ।। रस।
ु ोनिृ भ।
द ोदवे ानामनमा ईडा।। हिर। सा। जानोअ। ोन। । सिभ।
वृथापाजािसकृणषेु नदीषवा
ु 1। आ ग़औहोवाहाइ। ए। औहौहोवाहाउ। वा।। ईडा।।
◌दी-30। प-23। मा-12।। 28 (बा)
55।।

 अथ ितीयपाठके थमोधः
 अथ पमः खडः
 34-1. दशसंसपािण, सपसामािन वा।। अिजगतीः।।
 अभाइमाहे।(िः)। ृ म
चषणीधत ्
ं घवानग़3मूा1याख़म।। इंिगरो
बृहतीरग़3नूषा1ताख़।। वावध ु तसग़ु 3वाा1इभीख़।।
ृ ानपं  अम
जरमाणिं दग़3वाइदा1इवेख़। अभाइमाहे।(िः)।
अभा23इ। मा2ग़। हा234। औहोवा।। सपसवु ा2345।।
◌दी-10। प-14। मा-12।। 1 (भा) 56।।

् पृिथवी जगतीः।।
 34-2. सपम।।
अिभमिहग़3राइमाहे।(िः)। ृ म
चषणीधत ्
ं घवानग़3मूा1याख़म।।
इिगरोबहृ तीरग़3नूषा1ताख़।। ु तसग़ु 3वाा1इभीख़।।
वावृधानपं 
अमजरमाणिं दग़3वाइदा1इवेख़। अिभमिहग़3राइमाहे। (िः)। अिभमिहग़3रा23इ।
मा2ग़। हा234। औहोवा।। सपसवु ा 2345।। ◌दी-10। प-14। मा-12।। 2 (भा)
57।।
् वायज
 34-3. उपम।। ु गती सोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 400
ृ म
 हाउहाउहाउवा। चषणीधत ं घव
 ानम ् हाउहाउहाउवा। इं िगरोबहृ तीरनूषत।।
ु म।।
हाउहाउहाउवा। वावृधानु तसवृु ििभः।। हाउहाउहाउवा। अमजरमाणिवेिदवे।
हाउहाउहाउवा।। उपसवु ा 2345।। ◌दी-11। प-10। मा-18।। 3 (ङै )
58।।
् अिर ौ बृहतीः।।
 35-1. अिर  सपम।।
हाउहाउहाउवा। सवु सप। तविे दावमंवस।।
ु हाउहाउ हाउवा। सवु सप।
ंप ्
ु िसममम।। हाउहाउहाउवा। सवु सप। सािवपरमराजिस।।
हाउहाउहाउवा। सवु  सप। निकागोषवृु वते। हाउहाउहाउवा।। सवु सप। ए।
सपतसपतसवु गमम ्
े तेवयम।। ◌दी-10। प-16। मा-22।। 4 (पा)
59।।
् आिदो बृहतीः।।
 35-2. आिद च सपम।।
 सवु सापससपाख़।(िः)।  ।्
सवु सापसम सा2ग़। पा234। औहोवा।
तविे दावमंवस।ु । ंप ्
ु िसममम।। सािवपरम राजिस।। निकागोषवृु वते।
 ।् सा2ग़। पा234। औहोवा।। एग़3।
सवु सापससपाख़।(िः)। सवु  सापसम
सवु गमम
े ा2345।। ◌दी-12। प-18। मा-3।। 5 (िज)
60।।
् ौजगती सूयः।।
 36-1. िदव सपम।।
 सृपायसृ। पा। इहा। ईढ़ग़3या।(चािर-िः)। अिभियािणपवतेच ग़3नोहा1इताख़।।
नामािनयोअिधयेषग़ु 3वाा1ताख़इ।। ू 
आसय ृ ग़3हाना1धीख़।।
बृहतोब
रथंिवंचमहिग़3चा ा1णाख़। सृपायसृ। पा। इहा। ईढ़ग़3या।(चािर-िः)। सृपायसृ।
पा। इहा। ई2ग़। या234। औहोवा।। ए। सृपायसृपाय।(े-िः)। ए। सृपायसृपाया 2345।।
◌दी-26। प-36। मा-5।। 6 (कु)
61।।
 37-1. अपां सपसाम।। आपः ि
ु ोमः िलं गोा वा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 401
सृपायसृ। पा। ओहा। ईढ़ग़3या।(चािर-िः)। यावयंपवमान े नसोमा।।

ु मशाात।।
भरेकृतंिविचनया ्
तोिमोवणोमामहााम।। अिदितिु पृिथवीउत
 ाौ।
सृपायसृ। पा। ओहा।। ईढ़ग़3या। (चािर-िः)। सृपायसृ। पा। ओहा। ई2ग़। या234।
औहोवा।। ए। सवु ः। ए। सवु ः। ए। सवु ा2345।। ◌दी-27। प-36। मा-7।। 7 (चे)
62।।
 37-2. समु  सपसाम।। समु िदी
ु ोमः िलंगोा वा।।

ु मशाात।।
सृपायसृ। पा। ओहा।(ीिण-िः)। यावयंपवमानने सोमा।। भरेकृतंिविचनया
् अिदित िु पृिथवीउत
तोिमोवणोमामहााम।।  ाौ। सृपायसृ। पा। ओहा।(ीिण-
िः)। सृपायसृ। पा। ओ2ग़। हा234। औहोवा। सवु ः। ए। सवु ः। ए। सवु ः। ए2345।।
◌दी-26। प-30। मा-7।। 8 (ङे )
63।।
 38-1. माडवे े।। योः मडुः पििरः।।
 ादोिरािवषूवताएहाउ।। मधोिपबिगौिरयाएह
 ाउ। याइेण सयावराएहाउ।।
वृामदिशोभथाएह ु िजयामढ़े ग़3 हाउ। वा। ए। िदशिदशक। पा2ग़।
 ाउ।। वीरनरा
े राजग
ता234। औहोवा।। ए। राज ं गमम े ा2345।।
ं मम
◌दी-26। प-13। मा-10।। 9 (गौ) 64।।
 38-2.  ादोिरािवषूवताओह
 ाउ।। मधोिपबिगौिरयाओहाउ।
याइेणसयावराओह ु िजयामोढ़ग़3 हाउ। वा। ए।
 ाउ।। वृामदिशोभथाओहाउ।। वीरनरा
उिशोिविदशक। पा2ग़। ता234। औहोवा।। ए। िवराजग े राजग
ं मम ं म े ा2345। ।
 म
◌दी-27। प-13। मा-10।। 10 (जौ)
65।।
 अथ षः खडः
् म।् जापितः पाबृहती इः।।
 39-1. िषंिध।। बृहाम-रथरम-वामदे
औहोइिमतूितषूग़3ए।। अभाइवाइाः। आिसा234 ा।। ीः।।
आशिहाजिनताव।ृ

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 402
तू 23रसाइ।। ीः।। तवु ा23 ूया।। तरौहोग़3। िहाख़।। ा2तो35" हाइ।।
◌दी-7। प-9। मा-8।। 11 (झ ै) 66।।
 40-1. य सारिथः।। जापितबृहती सूयः।।
एबामा।। हाअिससूख़िरया। इडा। बॄ। हाउवा। आथा।। बाडा।। िदमहाख़असाइ। इडा।
हिरः। हाउवा। आथा।। माह।। तेसतो मिहमापनाख़इमा। इडा। मितः। हाउवा। आथा।।
माा।। देवमहाख़ असाइ।। इडा2345।। ◌दी-5। प-21। मा-12।। 12
(पा) 67।।
 41-1. वृषा।। जापितरेकपदा िुिेदवे ाः।।
इमाओवा।(िः)। इमाग़3। ओइ।(े-िः)।। इमाग़3। ओ234 वा।। वृषाओवा।(िः)।
वृषाग़3। ओइ।(े-िः)। वृषाग़3। ओ234वा। णंकृणावता। एकाओवा।(िः)। एकाग़3।

ओइ।(े-िः)। एकाग़3। ओ234वा।। इा2345म।। ◌दी-35। प-29। मा-
16।। 13 (भू) 68।।
् जापितििगः।।
 42-1. एकवृषम।।

 हािहम।(िः)। योवा।(िः)। योवाहाइ।(िः)। यएक ृ ।े ।
 इि दयते। एक समरै यध
वसमु ायदाशषु ।े एकसमरै यहे।। ईशानोअितुतः। एकोवषृ ािवराजित।। इोअग
ं ।

हािहम।(िः)। योवा।(िः)। योवाहाइ। (िः)। योवाढ़ग़3हाउ। वाग़3। ई2345।।
◌दी-59। प-27। मा-17।। 14 (े)
69।।
 43-1. िवथं।। जापितः ककुिबः।।
होवाहाइ। योनः।। होवाहाइ।(िः)। औहोवाहाइ।(िः)। इदामे। (िः)। परु ाए।
होवाहाइ।(िः)। औहोवाहाइ।(िः)। वाए। आए। िननाए। होवाहाइ।(िः)।
औहोवाहाइ।(िः)। यतामे। उवाए। षु ाए।। होवाहाइ।(िः)। औहोवाहाइ।(िः)। सखाए।

यआए। मएू । तयाए। होवाहाइ।(िः)। औहोवाहाइ।(िः)। औहोवाढ़ग़3हाउ। वाग़3।। हस(ि)
बृह
 मा2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 403
◌दी-89। प-47। मा-46।। 15 (थू)
70।।
् जापितः ककुिबः।।
 44-1. अातृम।।

हाउहाउहाउ। वेिवराजराजम।(िः)। हाओवा।(िः)। हाग़3 ओ234वा।(िः)। हाउवा।
महामअजीजन।े अात ्
ृ ोअनाम।।  मजीजन।े
मह अनािपिरजनषु ासनाद।।
ात
ृ म ्
 जीजन।े यधु दे ा िपिमस।े । हाउहाउहाउ। वेिवराजराजम।(िः)। हाओवा।
(िः)। हाग़3ओ234वा।(िः)। हाउवाग़3।। एग़3। अिभभूरसी2345।।
◌दी-54। प-28। मा-27।। 16 (दे)
71।।
 45-1. रैवते े।। योः जापितगायीः।।
हाउरेवा।। तीना। इहा। सधमादा2। हा31उवा23।। ई34 डा।। इाख़इसू।। इहा।
तिु ववाजा2। हा31उवा23।। ई34डा।। ु ाख़ोया।।
म इहा। े ा2।
िभमदम
हा31उवा23।। ई34डा।। ◌दी-5। प-16। मा-7।। 17 (पे) 72।।
 45-2.
रा।। वताख़इः। ना। इहा। औहौहो। इडा। सधाख़। मादाइ। इहा। औहौहो। इडा।। इाख़इ।
सू। इहा। औहौहो। इडा।। तवु ाख़इ। वाजा। इहा। औहौहो। इडा।। ु ाख़। तोया। इहा।
म
औहौहो। इडा।। िभाख़। देमा। इहा। औहौहो। इडा।। एरा। एब।ॄ एरे2345।।
◌दी-19। प-34। मा-7।। 18 (धे) 73।।
् शारवण गायी सोमः।।
 46-48-1. शारवणम।।
एऊा।। तेजातमसोिदिवसूिमयाख़ददाइ। इडा। उशम महा1इाग़3वा।। ीः।।
सान।। इाययवेवणायमख़िया। इडा। विरवोिवरा1इा3वा।। ीः।। आइना।।
ु म।् इडा।। िसषासोवना23होइ।। माहाग़31उवा23।।
ु ा िनमानषाख़णा
िवायआ
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-14। प-14। मा-13।। 19 (िध)
74।।
 49-1. िनवाः।। जापितरिोमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 404
ु नोिवाेषािसतरितसयूख़ वभाइः। इडा। सूरोनसयू1 वाग़3भी।।
 एआया।। चाहिरयापना
धारा। पृ
 रोख़चताइ। इडा।। धारा। पृ रोख़चताइ। अथा।। धारा। पृरोख़चताइ।
ु नोअषो1 हाग़3री। िवायूपापिरयािसयाग़3। ाभी। सािे भरा23हो।
इडा। पना
ािभराग़31उवा23।। इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-17। प-19। मा-12।। 20 (झा)
75।।
् विसो बृहतीशानौ।।
 50-1. विस च रथरम।।
ु वा।।
आिभाशरू नोनमो आ धाइवधेनवईशानमजगतः। सवु ा ्
23शाम।।

आइशानमा23इाग़3।। ताू 234षा। ओवा6। हाउवा।। अस।।
◌दी-10। प-8। मा-8।। 21 (बै)
76।।
् जमदिबृहतीः।।
 51-1. जमदे सहम।।
अयवं ायाउ।(िः)। ािमाइ। हावामहाइ।।(िः)। सातौवाजा। ाकारवाः।।(िः)।
ांवृाइ।
षूइसात।् पाितराः।।(िः)। ांकाा। सूअव ं ायाउ।(िः)। अयम।् वा2ग़।
 ताः।(िः)। अयव
् -िः)। ए। िवृतं वृता2345म।।
या234। औहोवा।। ए। िवृतं वृतम।(े ्
◌दी-31। प-32। मा-28।। 22 (खै)
77।।
 अथ समः खडः
् िुिबः।।
 52-1. प पिवमि (महासामािन) सूम।।
आयकुघ
 ोषंमहाहरीइिभयोजयाश।ू मािवधदता
े नताअवयत।्
ु ोकम।यमरास
मोअशाापतत
ोिगिओहातैशय ै े शविर।।
 ातक ्
(िरतम-2। ्
उदाम-2। धािर-15। 23 ()
78।।
 52-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 405
आ। य। कु। घोषम।् महाम।।
् हरीइित। इ। अिभ। योजय। आशूइित।।
् । अम।् अन-य
ममािवधम।् मम-िवधम।् ददताम।् अ। अन-य ् म।।
् शाा। श-
आा। पतत।ु ोकम।् अ।। । यत।् चम।् अरा।े अ-रा।े । सनत।ै अवयत।्
् ोक।् इत।् ित। ओहातै।। शयात ै। के शवत।् िशर।।
अिभ-अवयत।।

आदाम ्
-10। ् पदािन-43। 24 (िक) 79।।
अवहम-6।
 52-3. आयोवा।। कुघ ं हाख़। आाख़म।् हरीइािभयोजयाख़। आशख़
 ोषम ू ।।
् शाा पततो
मािवधदं दतामोख़। आाख़म।। ु कमा23। आ2ग़। ा234।

औहोवा।। अस।। ◌दी-12। प-12। मा-4।। 25 (छी)
80।।
52-4. ोनु िु बः।।

हाउहाउहाउ। अस।(िः) ्
फट ्।(िः)। मृस।(िः)। ्
हस।(िः)। ायड़ग़2त।् चड़2म।्
् जीयोज़2क।् इिड़2।
आराज़2। आाज़2इ।। सानड़2। ताअड़2। ावड़2। तायड़2त।।
ज़ 2। शावड़2त।् शाइरड़2। हाउहाउहाउ। अस।(िः)।
ाओज़2। हातैज़ 2।। शायाज़2। तैके ्

फट ्।(िः)। मृस।(िः)। ्
हस।(िः)। हा234। औहोवा।। एअस।् एफट ृ ।् एहस
 ्। एमस  ।्
ई2345।।
◌दी-33। प-48। मा-44।। 26 (ी) 81।।
 52-5. ोनु िु बः।।
अाभू ।(िः)। ायड़2त।् च
ड़ 2म।् आराज़2।

आाज़ 2इ।।(िः)। सानड़2। ताअड़2। ावड़2। तायड़2त।।(िः)। जीयोज़ 2क।् इिड़2।
ाओज़2। हातैज़ 2।।(िः)। शायाज़2। तैकेज़2। शावड़ 2त।् शाइरड़2।(िः)। अाभू ।(िः)।

अ। ा2ग़। भू234। औहोवा।। हस(ि) ्
हस(ि)ए ू 2345।।
ग़3च 
◌दी-35। प-34। मा-26।। 27 (भू)
82।।
 52-6. हरसी े।। ोनु िु बः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 406
हाउहाउहाउ। ु हरोहरोहरः।(िः)।
रो वृ वृिि।(िः)। हाउहाउहाउवा।
् ोिगि ओहात।ै । शयातक
यमरा।े । सनताअवयत।। ै े शविरः। हाउहाउहाउ।
ु हरोहरोहरः।(िः)। वृ वृिि।(िः)। हाउहाउहाउवा।। ए। वृवृिि। (े-
रो
िः)। ए। वृवृिी2345।। ◌दी-37। प-26। मा-22।। 28 (चा)
83।।

 53-1. मृोहरः लोकानां शािमम।।

ू  रजवु ः। िहम।(िः)।
हाउहाउहाउ। वयोबहृ तहिवभाधायृ वइषमज
् अ धाइवधेनव
ु हस।।
हो।(िः)। ह।(िः)। ह234। औहोवा। अिभाशरू नोनमो ्
 ोहस।।
् ईशानिमतषु ोहस।् हाउहाउहाउ। वयोबहृ  तहिवभा
ईशानमजगत शहस।।
धायृ वइषमज ्
ू रजवु ः। िहम।(िः)। हो।(िः)। ह। (िः)। ह234।
औहोवा।। ए। वाक।् ए। इडा। ए। सवु ः। ए। बृहत।् ए। भा। ए। अकमचतदेवावध ्
ृ हस।।
◌दी-41। प-40। मा-26।। 29 (ङू)
84।।
् वामदेवो गायी िवेदवे ाः।।
 54-1. पिनधनं वामदेम।।
होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ। िहया345। हाउहाउहाउ। एिहयाहाउ। (िः)। एिहयाग़34। औहोवा।
इहजािमहरियरराणोहस।् होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ। िहया345। हाउहाउहाउ।
ू 234वात।् होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ। िहया345।
एिहयाहाउ।(िः)। कयानाइ। य़आ2ग़भ
हाउहाउहाउ। एिहयाहाउ।(िः)। एिहयाग़34। औहोवा। रायोशायसकृु तायभय  ।्
ू सेहस
होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ। िहया345। हाउहाउहाउ। एिहयाहाउ।(िः)। ऊताइसदा।
वाा234खा।। होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ। िहया345। हाउहाउहाउ। एिहयाहाउ।(िः)।
 स।् होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ। िहया345।
एिहयाग़34। औहोवा। आगामिमदं बृह
हाउहाउहाउ। एिहयाहाउ। (िः)। कयाशचाइ। य़या2ग़वा234ा।। होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ।
 स।्
िहया 345। हाउहाउहाउ। एिहयाहाउ।(िः)। एिहयाग़34। औहोवा। इदवं ा मिमदबं हृ 
होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ। िहया345। हाउहाउहाउ। एिह याहाउ।(िः)। कयाशचाइ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 407
य़या2ग़वा234ा।। होवाग़3हाग़3। आ2ग़इ। िहया345। हाउहाउहाउ। एिहयाहाउ।(िः)।
एिहयाग़34। औहोवा। चराचरायबृहतइदवं ामिमदबं हृ  ्
 स।।
◌दी-127। प-81। मा-70।। 30 (चौ) 85।।
 55-1. इ महावैराजं विस वा।। इो िवरािडः।।
होइयाहोइयाहोइयाग़343िपब।। माहाउ। ओजोहाउ। सहोहाउ। बलहाउ।
इोहाउ। वयोहाउ। बृहाउ। ऋतहाउ। हाउ। ोितहाउ। दाग़3धे। हाउहाउहाउ।
औहो1इ।(िः)। सोमाम।् इमा। दता
ु । (िः)। हाउहाउहाउ। औहो1इ।(िः)।
िपबासोमाम।् इमा। दत
ु ा। (िः)।(नव-िः)। माहाउ। ओजोहाउ। सहोहाउ। बलहाउ।
इोहाउ। वयोहाउ। बृहाउ। ऋतहाउ। हाउ। ोितहाउ। दाग़3धे। हाउहाउ हाउ।
औहो1इ।(िः)। यस ु
े षा। वाहि रया। ािड़2।(िः)। ािः। (नव-िः)। माहाउ।
ओजोहाउ। सहोहाउ। बलहाउ। इोहाउ। वयोहाउ। बृहाउ। ऋतहाउ। हाउ।
ोितहाउ। दाग़3धे। हाउहाउ हाउ। औहो1इ।(िः)। सोतबु ा। ासयु तो। नावाज़2।(िः)।
नावा। (नव-िः)। सधमे।(िः)। साधाग़3माइ। ऋतमे।(िः)। आाग़3माइ। इयाहाउ।(िः)।
इयिपबमाढ़ग़3। हाउवाग़3। ई2345।। ◌दी-164। प-
126। मा-104।। 31 (ी) 86।।
् अिगायिः।।
 56-1. अे ियम।।
हाउहाउहाउ। ियहोइ।(िः)। ियमोइ।(िः)। अआयािहग़3 वाइता1याख़इ।।
गृणानोहग़3दाता1याख़इ।। िनहोतासिग़3बाहा 1इषी23।। हाउहाउहाउ।
ियहोइ।(िः)। ियमोइ।(िः)। ि। या2ग़म।् आ234। औहोवा।। ए। ियम।(े
् -िः)। ए।
ाणानां  ियाणानाम।्
यन ए। ू ाम।्
पशूनांयनियपशन ए।

योिषतांयनिययोिषता2345म।। ◌दी-33। प-32। मा-29।। 32 (ठो)
87।।
् जापितगायी िवेदवे ाः।।
 57-1. सपसाम काषं वा वामदेम।।
् ऊताइसदा।
वीहायवाइ।(िः)। वीहायवाइ।(िः)। कयानाइ। य़आ2ग़भू 234 वात।।
वाा234खा।। कयाशचाइ। य़या2ग़वा234 ा।। वीहायव
 ाइ।(िः)। वीहायवाइ।(िः)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ् अकपव


 अथ आरयकगानम।। Page 408
वीहा। या2ग़। वा234। औहोवा।। ए। संयमायमियमस ् केचोदरसिपण
 मायमन(ि)ये
ेोनम
 ा2345।। ◌दी-37। प-23। मा-18।। 33 (जै) 88।।
 58-1.  यम, ् सेतषाम
ु पषगितवा।।
ु जापितिबु ाा।।
् -िः)। दानने ादानम।् (िः)। हाउहाउहाउ।
ू र।(िः)। । रान।(े
 हाउहाउहाउ। सेत
् -िः)।
ू र।(िः)। । रान।(े
अहमिथमजाऋता23ा345।। हाउहाउ हाउ। सेत

अोधने ोधम।(िः)। अोधने ोधम।् हाउहाउहाउ। पूवेव
े ोअमृतना23माग़345।।
् -िः)। य
ू र।(िः)। । रान।(े
हाउहाउहाउ। सेत  ााम।् (िः)। हाउहाउहाउ।
् हाउहाउहाउ। सेत
योमाददाितसइदेवमा23वाग़345त।। ् -िः)।
ू र।(िः)। । रान।(े

सने ानतृ म।(िः)। हाउहाउहाउ। अहमममदमा23ीग़345।। हाउहाउहाउवा।
एषागितः। (िः)। एतदमत ्
ृ म।(िः)। ग।(िः)। ोितग।(िः)। ू
सेत
ीाचतरु ा2345।।
◌दी-106। प-74। मा-62।। 34 (घा) 89।।
।।इित सम खडः।।
।। ितीयाः पाठकः।।
् अकपविण 89 सामािन।।
।।इित आरयकगाने अकपव समाम।।
 अथ आरयकगान े पव

 अथ ितीयपाठके ितीयोधः
 अथ थमः खडः
 59-1. विस ाणापानौ ौ।। विसििु बः।।

हाउहाउहाउ।(िवारंिनसेत)। आयःु ।(िः)। ्
साम।(िः)। इरो। नेग़3मिध।
ताहवाइ।। यािरयाः। यनु ज। ताइग़िधया।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।।
् आयःु ।(िः)। साम।(िः)।
े । जातवु ा। हाउहाउहाउ।(िवारं िनसेत)।
आगोमताइ। जभ ्
साग़34। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-28। प-
34। मा-24।। 1 (ी) 90।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 409


 59-2.
ु सेत)।् आनोिहय।(िः)। मनदोहम।(िः)।
 हाउहाउहाउ।(िवारम ् इरो। नेग़3मिध।
ताहवाइ।। यािरयाः। यनु ज। ताइग़िध या।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।।
ु सेत)।् आनोिहय।(िः)। मनदोहम।्
आगोमताइ। जभे । जातवु ा। हाउहाउहाउ।(िवारम
(िः)।
मना23दोहाग़34। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-35। प-34। मा-18।। 2 ( ै)
91।।
 59-3. इ
ै ौ ौ।। इििु ब।।
हाउहाउहाउ। एौ।(िः)। एाहाउ।(िः)। इरो। नेग़3 मिध। ताहव
 ाइ।। यािरयाः।
यनु ज े । जातवु ा।
 । ताइग़िधया।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभ
हाउहाउहाउ। एौ।(िः)। एाहाउ।(िः)। एाढ़ग़3हाउ। वाग़3।। ई2345।।
◌दी-38। प-28। मा-19।। 3 (ौ) 92।।
 59-4.
हाउहाउहाउ। आहोएौ।(िः)। आहोख़एाउ।(िः)। इरो। नेग़3मिध। ताहवाइ।।
यािरयाः। यनु ज
 । ताइग़िधया।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभ
े ।
जातवु ा। हाउहाउहाउ। आहोएौ।(िः)। आहोख़एाउ।(िः)। आहोख़एाढ़ग़3।
हाउवाग़3।। ई2345।। ◌दी-5। प-28। मा-31।। 4
() 93।।
 59-5. जापतेतप ौ ौ।। अहोरायोवा। जापितििु बः।।
हाउहाउहाउ। हहहह।(िः)। हाउहाउहाउ। इरो। ने ग़3मिध। ताहवाइ।।
यािरयाः। यनु ज
 । ताइग़िधया।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभ
े ।
जातवु ा। हाउहाउहाउ। हहहह।(िः)। हाउहाउहाउ। वाग़3।। ई2345।।
◌दी-18। प-24। मा-19।। 5 (ौ) 94।।
 59-6.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 410


हाउहाउहाउ। इहा। हहह।(े-िः)। हाउहाउहाउ। इरो। ने ग़3मिध। ताहव
 ाइ।।
यािरयाः। यनु ज
 । ताइिधया।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभ
े ।
जातवु ा। हाउहाउहाउ। इहा। हहह।(े-िः)। हाउहाउहाउ। वाग़3।। ई2345।।
◌दी-18। प-30। मा-19।। 6 (ो)
95।।
ु ी े।। इाणी िुिबः।।
 59-7. इाया उजरायण
् नरोनमे िधताह। वाख़1। ताख़इ। यााख़।। यायनु जतेिध। याख़1। ताख़।।
हावीाम।।
शूरोख़। नृषातावस। काख़1। माख़इ।। आगोख़। मितजेभजात।ु वा23। आ2ग़।
ना234। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-11।
प-19। मा-5।। 7 ()ु 96।।
 59-8. उवा। ओवा।(े-िः)। उवा। ओवाग़3। आइाम।् नरोनमे िधता हवा23ाग़3इ।।
याा। यायनु जतेिधया23ाग़3।। शूरो। नृषाता वसका23माग़3इ।। आगो।

मितजेभजातवा23ा
। उवा। ओवा।(े-िः)। उवा। ओ2ग़। वा234। औहोवा।।
ई2345।।
◌दी-11। प-23। मा-6।। 8 (ू) 97।।
 60-1. बृहतेबलिभदी े।। उिा अनयोः पूवम।् बृहितगायीः।।
होवाइ।(िः)। होवाग़3हाइ। उपाजा3मा3योिगर।। होवाइ। (िः)। होवाग़3हाइ।
देिदशती3हा3िवृत।। होवाइ।(िः)। होवाग़3 हाइ। ्
वायोरनी3का3अिरन।।
होवाइ।(िः)। होवाग़3हा34। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-27। प-17। मा-15।। 9 () 98।।
् बृहितगायीः।।
 60-2. बलिभत।।
ओवा।(िः)। ओवाग़3हाइ। उपाजा3मा3योिगर।। ओवा। (िः)। ओवाग़3हाइ।
देिदशती3हा3िवृत।। ओवा।(िः)। ओवाग़3 हाइ। ्
वायोरनी3का3अिरन।।
ओवा।(िः)। ओवाग़3हाग़34। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-27। प-17। मा-7।। 10 (े) 99।।
 अथ ितीयः खडः
 61-1. भगयशसी े।। तािमदं भगः। जापितबृहतीः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 411


हाउधामयत।् हाहाउधामधामायत।् हाहाउबृहामधामायत।् बृह िदा। यगा2ग़या234ता।।

मतोव।ृ हा2ग़ा234माम।। येन ोितरजनयन।् ऋता2ग़वा234ा।। देवेवा।
ॄ 234वी। हाउधामयत।् हाहाउधामधामायत।् हाहाउबृहामधा। मा2ग़। या234।
यजा2ग़ग
औहोवा।। एग़3। भगा2345।। ◌दी-29। प-19। मा-15।। 11 (ध)ु
100।।
 61-2. यशाम।। जापितगायिः बृहतीः।।
हाउहाउहाउ। यशोहाउ।(िः)। वचहाउ।(िः)। ्
आिन(ि) हाइ।(िः)।

आिन(ि)हाग़ 31उ। वाख़। तविे दावमंवस।ु । ु
ंप ्
िसममम।।
सािवपरमराजिस।। निकागोषवृु वते। हाउ हाउहाउ। यशोहाउ।(िः)।

वचहाउ।(िः)। आिन(ि)हा ्
इ।(िः)। आिन(ि)हाग़ 31उ। वाख़।। आय ु िवाय ु
िवंिवमाय ु रशी मिहजां रि ध िनध े  े शतज े शरदो वये 2345। । ◌दी-47। प-
ं ीवम
27। मा-31।। 12 (छ) 101।।
 62-1. यामे े।। यमो बृहिः।।
ु ।।
 कायमानोवनातवाम ् यातरॄ जगाना1पाख़। औख़। हौख़। वाइ।
औग़3हो234वा। नतेअेमृषिे नवाा1नाख़म।् औख़। हौख़। वाइ। औग़3हो234वा।।
े िहाभू1वाख़।
यरू स औख़। हौख़। वाइ। औग़3 हो2345वा656।। ए।

राजराजा2345म।। ◌दी-14। प-18। मा-9।। 13 (दो) 102।।
 62-2.
् यातरॄ जगप।।
औहोवाख़।(िः)। औ। हो2ग़। वा234। औहोवा। कायमानो वनाम।।
नतेअे मृषिे नवनम।् यरू ेसि हाभवु । औहोवाख़।।(िः)। औ। हो2ग़। वा234।

औहोवा।। ए। िवराजराजा2345म।। ◌दी-29। प-18। मा-6।। 14
() 103।।
 63-1. घमतनू े।। जापितबृहती सोमः।।
 हाउहाउहाउ। सोमदेवग़3वाइता1या23इ।। हाउहाउहाउ। िस ु
िपेग़3आणा1सा23।। हाउहाउहाउ। अशोपयसामिदरोनग़3 ॄ 1वी23।।
जाग

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 412


हाउहाउहाउ। अाकोशम ू 1ता23म।्
ं ग़3धू हाउहाउ हाउ। वा।
ृ वे ध
घमवृासमानध ृ स ु
े वा23
45।।
◌दी-24। प-11। मा-21।। 15 (त) 104।।
 63-2.
औहोग़3वा।(िः)। ईढ़ग़3या।(िः)। आइहीख़।(िः)। सोमदे। ववा2ग़इता234याइ।।
ॄ 234वी।। अाकोशम।्
ु िप। ेआ2ग़णा234सा।। अशो पयसामिदरः। नजा2ग़ग
िस
ू 234ताम।् औहोग़3वा।(िः)। ईढ़ग़3या।(िः)। आइहीख़। आइही23।। आ2ग़इ।
ू 2ग़
मध
हा234। औहोवा। घमवृासमानशम ु
े हेसवा23
45।।
◌दी-13। प-29। मा-14।। 16 (ढी) 105।।
ू िष ीिण।। जापितरनु 
 64-1. जापते  ु ोमः।।
अयपं षू ाग़3ओ234वा।। रियभग। रियभागाग़3ओ234वा। चा 234 ू ।।
ु ग़3ओ234वा। नोअष ित। नोअषाताग़3ओ234वा। सू234वा।
सोमपना
ू न। भूमानाग़3ओ 234वा। ो234ती।।
पितिवाग़3ओ234वा। भम
िवयोग़3ओ234वा। दसीउभे। दसीऊ भाग़3ओ234वा।। चा234 ू ।।
◌दी-9। प-19। मा-18।। 17 (तै)
106।।
 64-2. अयम।् पू2ग़षा234औहोवा।। रियभग। रिय। भा2ग़गा234 औहोवा।
सोमपनु ानोअषित। नोअ। षा2ग़ता234औहोवा। पितिव भूमन।। भू।
मा2ग़ना234औहोवा। ोदसीउभे। दसी। ऊ2ग़ भा234औहोवा।। चा234 ू ।
औहोग़31इ। औ2ग़हो234वा। सू234 वा। औहोग़31इ। औ2ग़हो234वा। ो234ती।
औहोग़31इ। औ2ग़ हो234वा।। चा234 ू ।। ◌दी-23। प-24। मा-19।। 18 (ढो)
107।।
 64-3.

एअयूषारियभगाः।। सोमपना। इहा। नोख़अषा। इडा। ताइपितिवभू1माग़3ना।।
िवयोदसा23होइ।। ऊभआग़31 उवा23। इट ्(ि)इडा2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 413


◌दी-5। प-9। मा-9।। 19 (भो) 108।।
 65-1. वाषाहरािण ीिण।। वृषाहिरगायी सोमः।।
् एतदत
हाउमेतात।। े ात।् आधा ग़रा234या। कृ ासरो
ु िहणा1इ षूग़3चा।। पा23इषू।।
शत।् पा2ग़या234औहोवा।। ◌दी-8। प-7। मा-8।। 20 (ठै ) 109।।
 65-2. ु
मते ोहाइ।। होइ। आधा1रायाख़। होइ। काा1सरोख़। होइ।

हाइणी1षचाख़।।  ।् पा2ग़ या234औहोवा।।
होइ। पाय़ाइषूख़।। होइ। शत
◌दी-3। प-12। मा-11।। 21 (ठ) 110।।
 65-3. ्
 आइमेतात।। ु
आआधा1रायाख़। आइकाा1सरोख़। आइहाइ

णी1षचाख़।। आइपाय़ाइषूख़।। आइ। शत।् पा2ग़या234 औहोवा।। अिभूयिं ।

ं ात ु िवमा2345म।।
समोषािभूयिं । अग
◌दी-9। प-11। मा-15।। 22 (त)ु
111।।

 अथ तृतीयपाठके थमोधः
 अथ ततीयः खडः
 66-1. ौते े।। तु ो बृहतीः।।
 हाउयासी।। पाराग़वा234ती। ई4य। इया234। इयाहाउ।। यादग़वा234वा।
ताइग़वृा234हान।् ई4य। इया234। इयाहाउ।। आतग़ा234गी। भाइग़गा
ू 234दी।
ाकेग़शा234इभी। ई4य। इया 234। इयाहाउ।। सूताग़वा234आ। वाइग़वासा234ती।

ई4य। इया234। इया5हाउ।। वा।। अिमयेग़3हस।।
◌दी-2। प-23। मा-13।। 1 (िज)
112।।
 66-2.

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 414


ई4य। इया2345।(े-िः)। इयाहाउ। याा। ा। सीग़3 पा3रावित।। यादा। वा।

वाग़3ता3इवृहन।। आता। ा। ु
गीिभगदीग़ 3ा3के िशिभ।। सूता। वा।

आग़3वी3वासित। ई4य। इया2345।।(े-िः)। इया5हाउ। वा।। अिदयेग़3हस।।
◌दी-4। प-28। मा-7।। 2 (दे) 113।।
 67-1. ताे े।। तेः तो वा। इः अनु 
ु ोमः।।
आ। भीनव। तआख़12। ुहआग़31उवा23। ई234डा।। ा। यिम। काख़12।
िमयमाग़31उवा23। ई234डा।। वा। पू। वआख़12। यिु नयाग़31उवा23। ई234डा।।
जा। तिरह। ितमाख़12। तरआग़31उवा23। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-2। प-20। मा-9।। 3 (ञो) 114।।
 67-2. अभीनव। तआग़31उवा23। ू234हा। होइ। हो। वाहाग़31 उवा23।
ई234डा।। ियिम। काग़31उवा23। मी234याम।् होइ। हो। वाहाग़31उवा23।
ई234डा।। वपू। वआग़31उवा23। यू234नी। होइ। हो। वाहाग़31उवा23।
ई234डा।। जातिरह। ितमाग़31उवा23। ता234रा। होइ। हो। वाहाग़31उवा23।।
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-7। प-28। मा-18।। 4 (जै)
115।।
 68-1. तौरवसे े।। तरु वा बृहतीः।।
 ्
यिदशासोअाताम।। ावयासदाग़3सा23राइ। आ23ा। कम।
ं ु ाघा1वा23न।्
शम
् वसााआग़34। औहोवा।। धा23इबाग़3। हा2ग़वा234औहोवा।।
पू2ग़ॄ234हाम।।
या2345।। ◌दी-8। प-11। मा-8।। 5 (टै)
116।।
 68-2. या5िद। शाग़3सोग़3अाताम।। ् ावयासाख़। दसाा1 रा2ग़इ। उवाग़3।
ओढ़ग़3वा। अाका1माख़। शम ं ु ाघा1वा2ग़न।् उवा ग़3। ओढ़ग़3वा। प
ु ॄ1हाख़म।। ्
वसाा1या2ग़। उवाग़3। ओढ़ग़3 वाग़3।। िधबोवा। हा5यो6" हाइ।।
◌दी-2। प-16। मा-16।। 6 (चू) 117।।

 69-1. धेनषाम।। जापितगायी सोमेोः वा।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 415


हाउहाउहाउ। ओहा।(िः)। ओहाइ। इयाहाउ।(िः)। औहो1इ। (िः)। भवु त।् इडा।
ािदया। मािदया।। जनत।् इडा। पवसो। माधारया।। वृधत।् इडा। इायपा।

तावाइसताः।। करत।् इडा23। हाउहाउहाउ। ओहा।(िः)। ओहाइ। इयाहाउ।(िः)।
औहो1इ।(िः)। औहो12ग़। या234औहोवा।। एग़3। धेन।ु । ◌दी-33। प-37। मा-
26।। 7 (ठू) 118।।
 70-1. पयाम।। जापितगायिः।।
ु ाहीग़3 येतवा। अेय
इयोग़3। इया। इयोख़इया। इयोग़3। इया। अेय ु ा। हीयते वा।
ु ाहीग़3येतवा।। इयोग़3। इया। इयोख़इया। इयोग़3। इया। अासोदाइवाग़3साधवाः।
अये 
अासोदाइ। वासाधवाः। अासोदाइवाग़3साधवाः।। इयोग़3। इया। इयोख़इया। इयोग़3। इया।
अरंवहाीग़3आशवाः। अरंवहा। तीयाशवाः। अरंवहाी ग़3आशवाः।। इयोग़3। इया।

इयोख़इया। इयोइयाग़3उवाग़3।। आख़। (िः)। हस(ि)ए ग़3पया2345।।
◌दी-28। प-35। मा-19।। 8 (णो)
119।।
 71-1. ितषी े।। जापितजगती आिदः, सोमो वा।।

हाउहाउहाउ। िवम।(िः)। ्
अचत।(िः)। उषसपृिराख़ ायाः।। हाउहाउहाउ।

िवम।(िः)। ु
उ ािमम।े (िः)। ितभवु न े षवाख़जा ्
यःू ।। हाउहाउहाउ। िवम।(िः)।

मायािवनः।(िः)। मिमरे अमाख़याया।। हाउहाउहाउ। िवम।(िः)। नृच सः।(िः)।

िपतरो गभमाख़दाधःू । हाउहाउहाउ। िवम।(िः)। सवु ा23िवाउ। वाग़3।। एग़3।
सवु ा2345।।
◌दी-33। प-39। मा-44।। 9 (ढी) 120।।

 71-2. हाउहाउहाउ। ोितिवम।(िः)। ्
अचत।(िः)। उषस पृिराग़3। ाया।।

हाउहाउहाउ। ोितिवम।(िः)। ु ग़3। जायू ।। हाउहाउहाउ।
उ ािमम।े (िः)। ितभवु नेषवा

ोितिवम।(िः)। मायािवन। (िः)। े माग़3।
मिमरअ याया।। हाउहाउहाउ।

ोितिवम।(िः)। नृच स।(िः)। िपतरोगभमाग़3। दाधू ।। हाउहाउहाउ। ोितिवम।्

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 416


(िः)। ोता23इिवाउ। वाग़3।। एग़3। ोती2345।। ◌दी-49। प-43। मा-45।। 10
() 121।।
 अथ चतथु ः खडः
् जापितगायीः।।
 72-1. यवम।।
 ।्
इिमािथनोबहृ त एख़। इमकिभ। अिक णोवा।। औहोवा औहोवाऔह ोवा।
औहोहाइ।(िः)। इंवाणीरनू 23षताउ। वाग़3। ई 234डा।। ीः।। औहोवाऔहोवाऔहोवा।
औहोहाइ।(िः)। इइय 23चा3। ु ा3।।
संिमआवचो23यज
औहोवाऔह ोवाऔहोवा। औहोहाइ।(िः)। इोवीिहरा23ययाउ। वाग़3।। ई234डा।।
ीः।। औहोवाऔहोवाऔह ोवा। औहोहाइ।(िः)। इवाजषे नु ो23अवाग़3।
ु ग़3।। औहोवाऔहोवाऔहोवा। औहोहाइ।(िः)। उ उािभ23ितभाउ।
सहधना23इषचा
वाग़3।। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-71। प-37। मा-36।। 11 (खू)
122।।
् जापितगायीसोमः।।
 73-1. अपम।।
े ातम
 हाउहाउहाउ। उातज  ा23साग़3।। हाउहाउहाउ। िदिवसू िमया23ददाग़3इ।
हाउहाउहाउ। उशममहा23इवाउ। वाग़3।। ई234डा।। ीः।। हाउहाउहाउ।
सनइायय
 ा23वाग़3इ।। हाउहाउ हाउ। वणायम23ियाग़3।। हाउहाउहाउ।
विरवोिवरा23इ वाउ। वाग़3।। ई234डा।। ीः।। हाउहाउहाउ। एनािवािनआ23
् हाउहाउहाउ। िसषासोवना23महाउ।
ु ािनमानषु ा23णाग़3म।।
यआग़3।। हाउहाउहाउ। 
वाग़3।। इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-41। प-24। मा-41।। 12 (घ)
123।।
 74-1. आयनु वोभे े।। आय
ु ाम। जापितिवारपंििरः।।
हाउहाउहाउवा। िवतोदावितोनआभर।। हाउहाउहाउवा। याशिवमीमहे।
ु हाउहाउहाउवा।। सूवः। हाउहाउहाउवा। ोितः। हाउहाउहाउवा3।।
हाउहाउहाउवा। आयः।
ई2345।। ◌दी-10। प-12। मा-22।। 13 (ा) 124।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 417



 74-2. नवोभम।।
िवतोदावितोनआ। भराओवा।(िः)। हाओवा।(िः)। हाग़3 ओ234वा।(िः)।
हाउवा।।
िवतोदावितोनआभर। भराओवा। (िः)। हाओवा।(िः)। हाग़3ओ234वा।(िः)।
हाउवा।
याशिव मीमहे। महाओवा।(िः)। हाओवा।(िः)। हाग़3ओ234वा।(िः)। हाउवा। ईडा।
इडाओवा।(िः)। हाओवा।(िः)। हाग़3ओ234वा।(िः)। हाउवा।। सूवः। सवु ाओवा।(िः)।
हाओवा।(िः)। हाग़3ओ234वा। (िः)। हाउवा।। ोितः। ोताओवा।(िः)।
हाओवा।(िः)।
हाग़3 ओ234वा।(िः)। हाउवा3।। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-126। प-61। मा-59।। 14 (को) 125।।
् रायोवाजः पंििरः।।
 75-1. रायो वाजीयम।।
एादो।। इािवषूवतोमधोिपबिगौख़िरया। इडा। याइेण सया1वाग़3री।
वृामदिशोग़3। भाथा।। ु
वीरनरा23हो
इ।। जायमाग़31उवा23।।
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-8। प-9। मा-7।। 15 (ढे)
126।।
् बृहििरः पापंििरः।।
 76-1. बाहिरम।।
ृ श
इोमदा।। यवावध ु 1 जाग़3इषू। ऊितमभहवाग़3।
े वसेवृहाख़नृभाइ। अथा। तिमहवा

माहाइ।। सवाजषे ना23हो
इ।। वाइषदा ग़31उवा23।। आ234था।।
◌दी-8। प-9। मा-6।। 16 () 127।।
 77-1. संकृित।। जापितः देवा वा पंििरः।।
एादो।। इािवषू23हो23। वता23। हाओवा।(िः)। हाग़3ओ234वा।(िः)।
ु राम।्
हाउवा। मधोिपबिगौय। याइेणसयावरी।। वृामदिशोभथा।। वीरन
हाओवा।(िः)। हाग़3ओ 234वा।(िः)। हाउवा3।। हौग़3। आग़3। ऊग़3। ई2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 418


◌दी-30। प-23। मा-18।। 17 (ै)
128।।

 77-2. पाथरमम ् पृथरु िमः जापितः पंििरः।।
।।
एादो। ओ234वा।। इािवषूख़वता। अथा।। एमधो ग़ । ओ234वा।।
िपबिगौख़िरया। अथा।। एयाई। ओ234वा।। ेणस
 याख़वराइ। अथा।। एवृा।
ु राख़िजयाम।्
ओ234वा।। मदिशोख़भथा। अथा।। एवी। ओ234वा।। अन
अथा2345।।
◌दी-2। प-20। मा-8।। 18 (ञ)ै 129।।

 78-1. येन वृषके े।। (येनम)् षट ् जापितपदािन जगतीिरः।।


ऊभाइ।। यिदरोख़दसाइ। इडा।। आपा।। ाथउ
 षाख़इवा। इडा।। माहा।।
तामहाख़इनाम।् इडा।। साा।। जंचषणाख़इनाम।् इडा।। देवी। जिनजाख़इजनात।।

् इडा 2345।।
इडा।। भाा।। जिनजाख़इजनात।। ◌दी-2। प-18। मा-
12।। 19 (जा) 130।।
् जापितः पंििरः।।
 79-1. वृषकम।।
एादो।(िः)। इािवषूख़वता। इडा।। एमधो।।(िः) िपबि गौख़िरया। इडा।।
एयाई।।(िः)। ेणसयाख़वराइ। इडा।। एवृा।।(िः)।। मदिशोख़भथा। इडा।।
ु राख़िजयाम।् इडा2345।।
एवी।(िः)। अन ◌दी-2। प-20। मा-12।।
20 (ञा) 131।।  अथ पमः खडः
् जापितभवनो
 80-1. भम।। ु िपदािवरािेदवे ाः।।
होइहा।(िः)। इहोइहा।(िः)। औहोख़। इहा।(े-िः)। औहो इहाग़34। औहोवा।।
इमानकंु भवना
ु सीषधेमा3। इहा। इिवच
े दवे ा 3। इहा। होइहा।(िः)। इहोइहा।(िः)।

औहोख़। इहा।(े-िः)। औहो इहाग़34। औहोवा।। एग़3। भम।।
◌दी-42। प-30। मा-16।। 21 (ञू)
132।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 419


 80-2. ेयाम।। जापितः िवरािेदवे ाः।।
होइया।(िः)। इयोइया।(िः)। औहोख़। इया।(े-िः)। औहो इयाग़34। औहोवा।।
इमानकंु भवना
ु सीषधेमा3। इया। इिवच
े दवे ा 3। इया। होइया।(िः)। इयोइया।(िः)।
औहोख़। इया।(े-िः)। औहोइयाग़34। औहोवा।। एग़3। ेया2345।।
◌दी-43। प-30। मा-16।। 22 (णू)
133।।

 81-1. तसाम।। जापितगायी सोमः।।
हाउतःु ।(िः)। ्
हाउिवम।(िः)। अिचदाषाहराइः।। महा िोनादशताः।।

ससूिरयेणािदताइ।। हाउतःु ।(िः)। हाउिवम।् (िः)। हाउ। वा2ग़इ। ा234।
ू 2345।।
औहोवा।। एग़3। त ◌दी-22। प-20। मा-29।। 23
(ञो) 134।।

 81-2. ओतसाम।।

हावोतः।(िः)। हावहै ी।(िः)। अिचदाषाहराइः।। महािोना दशताः।।

ससूिरयेणािदताइ।। ु
हावोतः।(िः)। हावहै ी।(िः)। हाउ। आ2ग़इ। हा234। औहोवा।।
एग़3।
ू 2345।।
ओत ◌दी-39। प-20। मा-13।। 24 (िन)
135।।
 82-1. सहाम।। जापितिवरािडः।।
हाउहाउहाउ। िपबासोमाम।् इ। मत
ु ा।। हाउहाउहाउ। येसषा।
ु वाग़3हिर।
अअ
 ी।।
हाउहाउहाउ। सोतबु ा। ाग़3सयु । तोनअवा।। हाउहाउहाउ। वा। ए। िदश।। हाउहाउहाउ।
वा। ए। िदशः। हाउहाउहाउ। वा। ए। उिश। हाउहाउहाउ। वाग़3।। ए3। सहा2345।।
◌दी-18। प-28। मा-29।। 25 (डो)
136।।
 82-2. महाम।। जापितिवरािडः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 420


हाउहाउहाउवा।। ु ा।
िपबासोमिममत हाउहाउहाउवा।। य े सषु ावहयािः।।
हाउहाउहाउवा। सोतबु ाासयु तोनावा। हाउहाउ हाउवा। एभिू मः।। हाउहाउहाउवा।।
एअिर म।् हाउहाउहाउवा।। एौ। हाउहाउहाउवाग़3। एग़3महा2345।।
◌दी-17। प-14। मा-27।। 26 (झे)
137।।
 83-1. वाकजे े।। वृकजो बृहतीः।। वाकजाम।्
हाउवइायबृहाताइ।। मतोअचता। हाउ। वृहनितवृहा। हाउ। शाग़3ताातूग़3।

े शा। हाउ।। ता2ग़पा234 औहोवा।। वणा3हस।।
हाउ।। वाण
◌दी-6। प-11। मा-11।। 27 (क)
138।।

 83-2. वाकजोरम।।

हाउहाउहाउ। िवषे ाम।(िः)। ्
भूतानाम।(िः)। ोभानाम।् (िः)। वइायबृहाताइ।
हाताइ।।(िः)। मतोअचाता। चाता।। (िः)। वृहनितवृहाशतातू । ातू ।।(िः)।

वेणशतपवाणा। वाणा।(िः)। हाउहाउहाउ। िवषे ाम।(िः)। ्
भूतानाम।(िः)। ोभा

नाम।(िः)। ोभानाग़34। औहोवा।। ई2345।। ◌दी-59। प-34। मा-31।। 28 ()
139।।
 84-1. इषाम।। जापितििु बः।।
हाह। हाग़3। ओ34वा।(ीिण-िः)। आसा। िवदाइ। वाग़3 ोऋ। जीकमा।। नाया।
िाइ। ोग़3जन।ु षेमवु ोचा।। बोधा। मसाइ। ाग़3हिर। अय ै ।। बोधा। नो।
माग़3म। सोमदषे ।ू हाह। हाग़3। ओ34वा।(ीिण-िः)। हाह। हाग़3। ओग़345वा656।।

ई2345ष।।
◌दी-12। प-35। मा-7।। 29 (ञे) 140।।

 84-2. िवोिताम।।
ई2यो।(िः)। ऐही।(िः)। ह।(िः)। ओहा।(िः)। ओहाइ। असािवदाइ। वोऋजीख़।
कमा2ाः।। ई2यो।(िः)। ऐही।(िः)। ह।(िः)। ओहा।(िः)। ओहाइ। िनयिाइ।
ोजनषेु ख़म।् उवो 2चा।। ई2यो।(िः)। ऐही।(िः)। ह।(िः)। ओहा।(िः)। ओहाइ।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 421
बोधामसाइ। ाहिरयाख़। या2 ैः।। ई2यो।(िः)। ऐही।(िः)। ह।(िः)। ओहा।(िः)।
ओहाइ। बोधानो। मामसोख़। मदा 2इषू। ई2यो।(िः)। ऐही।(िः)। ह।(िः)।
ओहा।(िः)। ओढ़ग़3हाउ। वाग़3।। एग़3। िव
 ोती2345।।
◌दी-68। प-75। मा-14।। 30 (णी)
141।।

 अथ तृतीयपाठके ितीयोधः
 अथ षः खडः
् जापितगायी िमावणोयमा।।
 85-1. िवणम।।
े ाह।े (िः)। मिहीणा मवाख़र।ू औहौहोवाख़।।
हाउमिह।(िः)। महीख़मिह।(िः)। माहम
 ु िं माख़याः। औहौहोवाख़।। रा धषवख़णा। औहौहोवा23।। हाउमिह।(िः)।
महीख़मिह।(िः)। माहम
े ाह।े (िः)। मिह। मा2ग़हा234औहोवा।। ए। मिह।(े-िः)। ए।
मही2345।। ◌दी-43। प-31। मा-8।। 1 (टै)
142।।
 85-2. िवसाम।। जापितगायी िमावरणोयमा।।
 हाउिदिव।(िः)।। िदवीख़िदिव।(िः)। दाइवेदाइवे।(िः)। मिहीणामवाख़र।ू ।
 ु िं माख़याः।। राधषवख़णा।। हाउिदिव। (िः)। िदवीख़िदिव।(िः)।
दाइवेदाइवे।(िः)। िदिव। दा2ग़इवा234 औहोवा। ए। िदिव।(े-िः)। ए। िदवी2345।।
◌दी-34। प-28। मा-19।। 2 (दो)
143।।
् यमिबु ािदागतः परः पषः।।
 86-1. यामम।। ु

औहोइ। इयाहाउ। औहौहोग़3वा। नाकेसपु ा। णमपु यतम।। औहोइ। इयाहाउ।
औहौहोग़3वा। हाावने ा। तोअच तौ।। होइ। इयाहाउ। औहौहोग़3वा। हाइरयपा।
वं  ् औहोइ। इयाहाउ। औहौहोग़3वा।। यामयो। नौशकुनंभरय
 णतम।। ु मु ।् औहोइ।
इयाहाउ। औहौ होग़3वाग़3। हाउवा3।। ई2345।। ◌दी-31। प-25। मा-
16।। 3 () 144।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 422


 87-1. माध ् मधछ
ु सम।। ु ा गायीः।।
ु प कृ मु त
स े ु घामा।। वगोख़।
ू यस हया31उवा23। ई234 डा। सू234वा।।
जु मा23सी।। िविवया31उवा23।। ो234 ती।।
◌दी-5। प-8। मा-4।। 4 (बी) 145।।
 88-1. विस शफौ ौ।। विसिुोम धातृिववः।।
हाउाथा।। चयसथ। चनाख़। मा3उवा3। ईहा।(िः)। वाइ। ओ234वा।
ई234डा। आनु ुभहिवष। हवाख़इ। या3 उवा3। ईहा।(िः)। वाइ। ओ234वा।
ु ता
ई234डा।। धात ु ना िवतु । चवाख़इ। ा3उवा3। ईहा।(िः)। वाइ। ओ234वा।
ई234डा।। रथरमाजभारा। वसाख़इ। ा3उवा3। ईहा।(िः)। वाइ। ओ234वा।

ई234डा।। एग़3। तु ।। ◌दी-31। प-39। मा-
98।। 5 ( ै) 146।।
 88-2. ाथा।। चयसथ। चनाख़। मा31उवा23। ईडा।(िः)। होइ। हो।
वाहा31उवा23। ई234हा। आनु ुभहिवष। हवाख़इ। या31उवा23। ईडा।(िः)।
ु ता
होइ। हो। वाहा31उवा23। ई234हा।। धात ु नािवतु । चवाख़इ। ा31उवा23।
ईडा।(िः)। होइ। हो। वाहा31उवा23। ई234हा।। रथरमाजभारा। वसाख़इ। ा31उवा
23। ईडा।(िः)। होइ। हो। वाहा31उवा23। ई234हा। एग़3।। तु ा2345।।
◌दी-35। प-43। मा-21।। 6 (ब) 147।।
ु साम।। जापितगायी वायःु ।।
 89-1. श
हाउहाउहाउ। श ्
ु म।(िः)। ु श
श  ्
ु म।(िः)। ु शूम।्
श (िः)।
ु ाायग़3वागा1हीख़।।
िनय ु ोअग़3यामा1इताख़इ।।
अयश

गािसस3तो ्
ॄ 1हा23म।।
ग  हाउहाउहाउ। श ्
ु म।(िः)। ु 
श  श ्
ु म।(िः)।

ु शूम।(िः)।
श ु म।् शू2ग़। ा234। औहोवा।। ए।। श
श  ् -िः)।।
ु म।।(े
◌दी-15। प-32। मा-31।। 7 (फ)
148।।
 90-1. चसाम।। जापितगायीाचः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 423


 हाउहाउहाउ। ्
चम।(िः)। ्
चम।(िः)। चाम।् (िः)।
अाहगोर3माा1ताख़।। नामुर3पाइचा1याख़म।् इा चम3सोग
ॄ 1हा23इ।।

हाउहाउहाउ। चम।(िः)। चम।् (िः)। चाम।(िः)।
् चम।् चा2ग़।
् -िः)।।
ा234। औहोवा।। ए। चम।।(े ◌दी-15। प-32। मा-30।। 8
(फौ) 149।।
 अथ समः खडः
 91-1. वायोः रसामािन षट ्।। वायरु नु िु बः।।
एयायथाः।। अपूिवया। हाउ। मघव।ॄ हाउ। हाया। हाउ। तृिथवीम।् हाउ। अथया।
हाउ। एऔहोवािदशा।। तदा। हाउ।। उतोिदवाम।् हाउ। एऔहोवाग़3।।

अस(ि)पया23
45।। ◌दी-12। प-18। मा-17।। 9 (जे)
150।।
 91-2. ितीयं रसाम।।
एहाउयायथाः।। अपूिवया। होइ।(िः)। हाउहाउहाउ। मघव।ॄ होइ।(िः)। हाउहाउहाउ।।
हाया। होइ।(िः)। हाउहाउहाउ। तृ िथवीम।् होइ।(िः)। हाउहाउहाउ। अथयाः।
होइ।(िः)। हाउहाउहाउ। एऔहोवादीशा।। तदा। होइ।(िः)। हाउहाउहाउ।।
उतोिदवाम।् होइ।(िः)। हाउहाउहाउ। एऔहोवाग़3।। हस(ि)पया23
् 45।।
◌दी-13। प-39। मा-53।। 10 (िढ)
151।।
 91-3. तृतीयं रसाम।।
एहाउ। औहोख़। यायथा3। अपिू वया।। होववा23होइ। मा। घवृहाया।
होववा23होइ। तात।् पृिथवीमाथया। होववा23 होइ। एऔहोवादीशा।। होववा23होइ।
तात।् अाउतोिदवाम।् होव वा23होइ। एऔहोवा3।। हस(ि)इडा
् पया2345।।
◌दी-17। प-18। मा-17।। 11 (जे)
152।।
 91-4. चतथु रसाम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 424


याायाा।। यथाअपूिवयाऔग़3हो। हाख़इया। औग़3हो। माघवृहायाऔग़3हो।
हाख़इया। औग़3हो।। तािृ थवीमाथया औग़3हो। हाख़इया। औग़3हो।।
तादाउतोिदवामौग़3हो। हाख़इया। औग़3होवाहाउवा3। एग़3। पया2345।। ◌दी-8। प-
15। मा-11।। 12 (ण) 153।।
 91-5. पमं रसाम।।
 वौहो1इ।(िः)। यायथा। अपिू वया।। मघव।ॄ हाया।। तिॄ थवीम।् अाथया।।
् वौहो1इ।(िः)। वौहो12। उवाग़3हाउ। वा3।। हस।।
तदा। उतोिदवाम।। ्
◌दी-7। प-17। मा-12।। 13 (छा) 154।।
 92-1. षं रसाम।।
योरियंवोरा3ियमाः।। ु 234इू।
योा ावमा23। ू 234ता।
सोमाग़

साइतायेग़3।। अिग़ा234धा।। पते ग़3। मा234दा। उवा6हाउ। वा।। अस।।
◌दी-4। प-11। मा-8।। 14 (तै) 155।।

 1. िवोीिण रीयांिस, पानगानम ् पानां वायरन
।। ु ु िु बः।।
 हाउहोहाइ।(िः)। अिर सवु िवंजग। ा।(े-िः)। परार मैरय। ता।(े-
ू ादवे मादनोघमोितः।।
िः)।परारमैरय। त। औहोवाहाउ। वा।। ए। य ोिदवोम
◌दी-24। प-19। मा-8।। 15 (ध)ै 156।।
 2. हाउहोहाइ।(िः)। अिर सवु िवंजग। ा।(े-िः)। परार मरै य। ता।(े-िः)।
परारमैरय। त। औहोवाहाउ। वा। ए। पृिथ
िर ौरापकिनदािरु ापोमतोमादयांघमोितः।।
◌दी-25। प-19। मा-8।। 16 (भै)
157।।
 3. हाउहोहाइ।(िः)। अि र सवु िवंजग। ा।(े-िः)। परार मरै य। ता।(े-िः)।
ू ानसमरै यन।् होये ग़3। हो234वा।। यशो घमोितः। यशमैरयन।् होये ग़3।
िदवोम
हो234वा।। तेजोघमोितः। तेजमैरयन।् होये ग़3। हो234वा।। सवु घमोितः।

सवम रै यन।् होये ग़3। हो234वा।। ोितघमोितः। ोितमैरयन।् होये ग़3।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 425


हो2345वा656।। घघोितः।। ◌दी-39। प-35। मा-16।। 17 (ङु )
158।।
 4.  हाउहोहाइ।(िः)। अिर सवु िवंजग। ा।(े-िः)। परार मरै य। ता।(े-िः)।
परारमैरय। त। औहोवाहाउ। वा।। ए। इडांयहृितंय। ए। मनओजोय। ए।
मनोमिहमानयं । ए। यशि िषंय। ए। जांवय। ए। पशूिशंय। ए। 
य
ं । ए। ितय।। ◌दी-31। प-32। मा-8।। 18 (ग ै)
159।।
ं वु िवंजग। ा।(े-िः)। परार मैरय। ता।(े-िः)।
 93-1. हाउहोहाइ।(िः)। अिर स
यायथाअपूवाया।। मघवृहाया।। तृिथ वीमाथाया।।
तदाउतोदाइवाम।् हाउहोहाइ।(िः)। अिर ं सवु िवंजग। ा।(े-िः)। परारमैरय।
ता।(े-िः)। परारमैरय। त। औहोवाहाउ। वा।। ए।
तेजोघम ु ोपाज
ं ीडिे शशमु तीवायग े तीमिभवु नािनचः।। इट ्(ि)इडा2345।।
ई2345।। ◌दी-45। प-40। मा-20।। 19 (ौ) 160।।

 1. नगानम ् िववाय
।। ु रु नु ुिबः।।
हाउहोवा।(िः)। परारमैरय। ता।(े-िः)। परारमैरय। त। औहोवाहाउ। वा।।
इोधने ु ।(िः)। आपोधने ु ।(िः)। भूिमधनु ।(िः)। अिर ने ।ु (िः)। ौधन
 ु ।(िः)।
परेन।ु (िः)। तने ।ु (िः)।  ने ।ु (िः)।
स ऋतंधने ।ु (िः)। इडाधने ु ।(िः)।
धनु ।(िः)। ोितधनु ।।(िः)।। ◌दी-71। प-47। मा-25।। 20
(ख)ु 161।।
 94-1. हाउहोवा।(िः)। परारमैरय। ता।(े-िः)। यायथा। अपू िवया। अपूिवयाग़3।
आप ू ग़वा234या।। मघव।ृ हाया। ह ायाग़3। ाह ग़ा234या। तिृ थवीम।्
अाथया। अाथयाग़3। आा ग़था234या।। तदा। उतोिदवाम।् उतोिदवाग़3म।् ऊतो ग़
दा234इवाम।् हाउहोवा।(िः)। परारमैरय। ता।(े-िः)। परार मरै य। त। औहोवाहाउ।
ु ोपाज
ं ीडवे ायग
वा।। ए। तेजोघम े तीमिभवु नािनचः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने पव Page 426


◌दी-47। प-38। मा-18।। 21 (जै)
162।।
ु गानम
 1. चतरन ु ् िववाय
।। ु रु नु िु बः।।

हाख़ऊवाक।(िः)। होवा।(िः)। होवाग़3। हाउवा। ए। तोकंजाभनो
यमदाचपराचपिथिभरा2345।।◌दी-7। प-9। मा-8।। 22 (झ) 163।।
 2. ्
हाख़ऊवाक।(िः)। होवा।(िः)। अयसिशे 3। होइ। या
ावापिृ थवीभवु नािनच। होइ। अयसिशे 3। होइ। यादाप ओषधयोभवु नािनच।
 ु ियाभवना
होइ।। अयसिशे 3। होइ। याम ु िनच। होइ। अयसिशे 3। होइ।
ू ा भवना
यािाभत ्
ु िनच। होइ। हाख़ऊवाक।(िः)। होवा।(िः)। होवाग़3। हाउवा।। ए।
आप। आप। आपा2345।।
◌दी-19। प-33। मा-29।। 23 (दो) 164।।
 1. ्
हाख़ऊवाक।(िः)। होवा।(िः)। येिभिवया। मरै ायाख़।। तेिभिवया।

हु ीमादाख़म।। येिभभूताम।् सहाहाख़।। तेिभेज आप। आपाख़।
येिभिर मरै या3। हाउवा।। ए। आप। आप। आपा2345।। ◌दी-
13। प-20। मा-17।। 24 (णे) 165।।

 95-1. हाख़ऊवाक।(िः)। होवा।(िः)। यायथाअपूहोख़। वायाख़। मघवृहाहोख़।
ायाख़।। तिृ थवीमाहोख़। थायाख़।। तद ाउतोहोख़इ। दाइवाख़म।्

हाख़ऊवाक।(िः)।
होवा।(िः)। होवाग़3। हाउवा।। ए। तेजोघम ु ोपाज
ं ीडिे शशमु तीवायग े तीमि
भवु नािनच2345।। ◌दी-16। प-23। मा-20।। 25 (गौ) 166।।
।।इित सम खडः ।। इित तृतीयपाठकः। (पविण 77 सामािन)

।।इित आरयकगाने पव समाम।।
 अथ आरयकगान े तपव

 अथ चतथु पाठके थमोधः


 अथ थमः खडः ।।वा दे ै नमः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 427


 1. वाचो ते े।। वाक ् (यजवाक
ु )् वाक ् िुप वाक
् ।।्
् ववे ाचाम।।
ओम।। ् वाचवं ाचवख़
े । वाण ु णोतवु ाख़क।् वामैतसमै
ृ ोतृ ्
ु तवु ाख़क।।
 ताम।् रमताम।् रमा23। तवा
वाम ु ग़34 औहोवा।। ईहा।(िः)।।
◌दी-21। प-11। मा-6।। 1 (कू ) 167।।
 2. वाइवाचाम।् वाचवाइ।। वाण ू 23। शाग़3णतवु ाक।् वामैत
ृ ोत ू 23।
् वाम
साग़3मतै वु ाक।। ् रम। तवु ाग़34 औहोवा।। मा2345इ।।(िः)।।
 ता23म।।
◌दी-13। प-12। मा-10।। 2 (ठौ)
168।।
् साम।। शशो गायीो वृहा।।
 1. शश कषूशव तम कषू
ू ा23इवृहाउ।। आाकमाहाउ। धामागहाहाउ।। माहाहाहाउ।। िभ3।
आतन

ता234इभाइ। उवा6हाउ। वा।। अस (ि)फट ्
्(ि)मृस(ि)हस ्
(ि)वाक।् ऊ2345।।
◌दी-6। प-10। मा-13।। 3 (िङ) 169।।
 1. सि साम।। जापितििु बः।।
औहोवाऔहोवाऔह ोग़3वा। अगोित।(िः)। अगोितः। अमत ू ।(िः)।
ृ ाअभम
ू ा।
अमृताअभम तिर पं िृ थाअाहामा।(िः)। तिर पं िृ थाअाहाम।
िदवमिर ादाहाम।(िः)। अिवदा ्
मदेवान।(िः)। समदु वे रै गिह।(िः)।
औहोवाऔहोवाऔहोग़3वा।। सवु ती2345।। ◌दी-60। प-21। मा-17।। 4 (पे) 170।।

 96-1. जापतेः िता।। जापितः गायिः।।


इममूष।ू । मा। काम।् सिनंगायन ् आदे वे ाइ।। षु ा2ग़वो234औहोवा।।
ं ासम।।
चा2345।। ◌दी-8। प-7। मा-5।। 5 (ठु) 171।।

 1. ाित।। जापितः (यजरिः) िबु िः।।
 हाउहाउहाउ। एवािहयेवा234औहोवा। एग़3। भूताया2345।। भी।।1।। हाउहाउहाउ।
एवािहयेवा234औहोवा। एग़3। पाया2345।। भी।।2।। हाउहाउहाउ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 428


एवािहयेवा234औहोवा। एग़3। आयषु े 2345।। धी।।3।। हाउहाउहाउ।
एवािहयेवा234औहोवा। एग़3। ोितषे2345।। धी।।4।।
◌दी-38। प-16। मा-16।। 6 (टू) 172।।
् परमेनु ुप परमे
 97-1. परमेिनः ाजाप तम।। ् ी।।
हाउहाउहाउ। आनोख़वु ाइ।(िः)। आनोख़वु ा2ग़। या234 औहोवा।
र तनोरि तारा2345। हाउहाउहाउ। आनोख़वु ाइ।(िः)। आनोख़वु ा2ग़।
या234औहोवा। गोपायत
 गोपाियतारा2345। हाउ हाउहाउ। आनोख़वु ाइ।(िः)।
आनोख़वु ा2ग़। या234औहोवा। मियव
  । अथोया1शाख़।। अथोय ।
याा1याख़।। परमेी। जापा1तीख़।। िदिवािम। वहा1तू23। हाउहाउहाउ।
आनोख़ ु वाइ।(िः)। आनोख़वु ा2ग़। या234औहोवा। र तनोरि तारा2345 ।
हाउहाउहाउ। आनोख़वु ाइ।(िः)। आनोख़वु ा2ग़। या234औहोवा।
गोपायत
 गोपाियतारा2345। हाउहाउहाउ। आनोख़वु ाइ।(िः)। आनोख़वु ा2ग़।
या234औहोवा।। ए। र तनोरि तारोगोपायत गोपाियतारः।(े-िः)। ए।
र तनोरि तारोगोपायतगोपाियतारा2345।।
◌दी-75। प-48। मा-47।। 7 (वे) 173।।
् (कृ  तम)।
 1. परमेिनः ाजाप तम।। ् अंिगराि
ु ोमः।।
सोमासोग़3मा।(िः)। यच ु । तदाभा1राख़।। योम।् तदा भा1राख़।। यआयु ।
तदाभा1राख़।। यपम।् तदाभा1राख़।। यव। तदाभा1राख़।। े ।
यतज
तदाभा1राख़।। योित। तदाभा1राख़।। सोमासोग़3मा।(िः)। सोमाराग़3जाग़3न।् हो2ग़
हा234औहोवा। इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-13। प-22। मा-
11।। 8 (ठ) 174।।
् सोमि
 98-1. सोम तम।। ु ोमः।।
ओवाख़।(िः)। सेपया। सीग़3सम।ु यवु ाजा।। संविृ या। नीग़3अिभ। माितषाहा।।
आायमा। नोग़3अम।ृ तायसोमा।। िदिव वा। सीग़3उ। मािनिधा।। ओवाख़।(िः)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 429


ओ2ग़। वा234। औहोवा।। ।।(िः)।। ◌दी-13। प-23। मा-5।। 9 (ग)ु
175।।
् सोमो िवराट ् सोमः।।
 99-1. सोम तम।।
 हाउहाउहाउ। हौवाग़3।(िः)। हाह। हौवा3।(े-िः)। होवाग़3।(िः)।
हो3वा345।(िः)। हो3वा34। औहोवा। िममाओष धीोम िवा।।
मपोअजनयंगा।। ्
मातनोविर म।। ंोित षािवतमोववथ। हाउहाउहाउ।
हौवाग़3।(िः)। हाह। हौवा3।(े-िः)। होवाग़3।(िः)। हो3वा345।(िः)। हो3वा34।
औहोवा।। ए। जनिदवमिर पं िृ थविवभोजसपं ु पाअजीजनः। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-40। प-41। मा-14।। 10 (पी) 17।।
 अथ ितीयः खडः
् भराजिुिबः।।
 100-1. भाराज तम।।
् अिध मा। िव।
हाउहाउहाउ। वा ददद। ददाख़या। इोराजा। जगतः। चष णीनाम।।
पंयदा।। ततोददा। तीग़3दाश।ु षाइव सूनी।। चोदाधाः। उप।ु तंिचदवाक।् हाउहाउहाउ।
वा ददद। ददाख़ याढ़3। हाउवा3।। ई2345।। ◌दी-15। प-29। मा-12।। 11 (ा)
177।।
् भराजोनु ुोमेौ।।
 101-1. भरािजनां तम।।
हाउहाउहाउ। ्
वाजड़2म।(िः)। वाजम।् एख़। ्
वाजड़2म।(िः)। वाजम।् एख़।

वाजड़2म।(िः)। वाजम।् एख़। वाजड़2म।् वाज मोख़इ।(े-िः)। वाजम।् िववीख़िविव।(िः)।
िविवहोख़इिविव।(िः)। वाइिव।(िः)। अभीनवआख़ूहा2ग़। ुहोुहः।(िः)। ियिम
काख़माया2ग़म।् ्
िमयिं मयम।(िः)। वपूवआख़यूनी2ग़। यनु ी यिु न।(िः)।

जातिरहिमाख़तारा2ग़। तरोतरः।(िः)। हाउहाउहाउ। वाजड़2म।(िः)। वाजम।् एख़।

वाजड़2म।(िः)। वाजम।् एख़। वाजड़ 2म।(िः)।
् वाजम।् एख़। वाजड़2म।् वाजमोख़इ।(े-
िः)। वाजम।् िववीख़िविव।(िः)। िविवहोख़इिविव।(िः)। वाइिव।(िः)। ा23 वाउ।
ु मधाम।(े-िः)। ए। सधा
वा। ए। सधा ु मधामा2345।। ◌दी-63। प-
85। मा-68।। 12 (णै) 178।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 430


् यमो गायिः।।
 102-1. यम ते े।। (यम तम)।
मनोहाउ। वयोहाउ। वहाउ। अिम।् ईडा2ग़इ। परु ो ग़हा234 इताम।।
् इहहाउ। इडाहाउ।
आयहु ाउ। य । दा2ग़इ। वम ् हाउ। ोितहाउ। ऋतहाउ। होता।
ृ ी234 जाम।।
् एग़3। महा2345।।
ररा23।। धाग़3 ता5मा656म।।
◌दी-18। प-20। मा-17।। 13 (णे)
179।।
् अिरसििु बः।।
 103-1. अिरसां तम।।
् -िः)। ओम।(िः)।
हाउहाउहाउ। हाग़3। ओ234वाक।(े ् ओम।् (िः)। हाग़3।
् -िः)।
ओ234वाक।(े एआय ु
 ः।(िः)। आयःु ।(िः)। इरोनमे िधताहवाख़ाइ।।
यायायनु जतेिधयाख़ा।। शूरोनषृ ा तावसकाख़माइ।। आगोमितजेभजातवाख़ा
ु ।
् -िः)। ओम।(िः)।
हाउहाउहाउ। हाग़3। ओ234वाक।(े ् ्
ओम।(िः)। हाग़3। ओ234
् -िः)।
वाक।(े एआयःु ।(िः)। आयःु ।(िः)। ू ग़34।
आय औहोवा।। ए।
ु ाअवं धादवे 
आय े ा2345।। ◌दी-47। प-57। मा-53।। 14 (िछ) 180।।
 104-1. अिनोते े।। अिनौ बृहिनौ।।
 होइहाग़3। इहोइहा3।(े-िः)। इमाउवांिदिवयाओह
 ाउ।। उाहवे अिनाओहाउ।।
अयंवामेवसेशचीवसूओह
 ाउ।। िवशंिवशिहगथा ओहाउ। होइहाग़3। इहोइहा3।(े-िः)।
होइहाग़3। इहोइहा34। औहोवा।। ई5हीहीहीहीिह।।
◌दी-28। प-18। मा-22।। 15 (डा) 181।।

 104-2. अिनोतोरम।।
होइहा। इहोइहा।(े-िः)। इमाउवांिदिवयाहोहाउ।। उाहवे अिनाहोहाउ।।
अयंवामेवसेशचीवसूहोहाउ।। िवशंिवशिहगथा होहाउ। होइहा। इहोइहा।(े-िः)। होइहा।
इहोइहाग़34। औहोवा।। ईख़।।(िः)।। ◌दी-14। प-20। मा-18।। 16
(न ै) 182।।
 105-1. गवां ते े।। गाविु गावः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 431


हाउहाउहाउ। गावोहाउ।(िः)। वृषभपीहाउ।(िः)। वैराजपीहाउ। (िः)।
िवपाहाउ।(िः)। ु
अासरमहा
उ।(िः)। तेमतथम ्
ामगोख़नाम।।

िपरमामजाख़नान।। ताजानतीरनूषताख़ ा।। ु
आिवभवणी यशसागाख़वा।
हाउहाउहाउ। गावोहाउ।(िः)। वृषभपीहाउ।(िः)। वरै ाजपीहाउ।(िः)।
िवपाहाउ।(िः)। अा ु
सरमहा
उ।(िः)। ु
अासरमा3हा उ। वा।। ए।
गावोवृषभपी ् -िः)।
वराजपीिवप ाअासरु मम।(े ए। गावोवृषभपीवर ा

जपीिवपाअासरु मा2345म।। ◌दी-129। प-43। मा-46।। 17 () 183।।

106-1. गवांतोरम।।
हाउहाउहाउवा। ु िहतम।्
अिमीडपे रो देवषे िन ्
ु िधमाअहम।। हाउ हाउहाउवा।
य देवमिृ जम।् ु िधमाअहम
देवषे िन ्
 ।। हाउहाउहाउवा। होताररधातमम।्
ु िधमाअहम
देवषे िन ् हाउहाउहाउवा।। ए। देवषे ु िनिधमाअहम
 ।। ् -िः)।।
 ।।(े
◌दी-28। प-16। मा-27।। 18 (टे )
184।।
 107-1. कयप ते े।। कयपोनु ुोमः।।
हाउहाउहाउ। वु रा।(िः)। कोोितः। अकोितः। अक ोितः। सवु धनःू ।(िः)।

कयपस3वा
वा1इदाख़।। यावाय ु 3जावा1इतीख़।।

ययोिवम3पाइा1ताख़म।। य ीरािन3 चाआ1या23। हाउहाउहाउ।
वु रा।(िः)। कोोितः। अक ोितः। अकोितः। सवु धनःू ।(िः)। सवु नः।

औहोवाहाउ। वा3।। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-37। प-27। मा-26।। 19 () 185।।
 107-2.  हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। काख़उ।(िः)। कयपसवु ा23िवदा।।
् य ीरािन 3चाआ1या23।
यावायु 3जावा1इतीख़।। ययोिवमपा23इताम।।
हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। काख़उ।(िः)। का 23उ। ाउवा3।। ई2345।।
◌दी-11। प-20। मा-18।। 20 (ै ) 186।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 432


 अथ चतथु पाठके ितीयोधः
 अथ ततीयः खडः
 108-1. अिरसां ते े।। अिरसिुिबः।।
हाउहाउहाउ। इाग़3123म।् हाउहाउहाउ। नरोनमे िधताहवााइ। हवााइ। हवााग़3इ।
ओइ। हवाइ। वा। औहोवा। एिहया।। हाउहाउहाउ। याग़3123। हाउहाउहाउ।
यायनु जतेिधयाा। िधयाा। िधयााग़3। ओइ। िधया। या। औहोवा। एिहया।।
हाउहाउहाउ। शूरोग़3123। हाउहाउहाउ। नृषातावसकामाइ। चकामाइ। चका माग़3इ। ओइ।
चकामाइ। कामा। औहोवा। एिहया।। हाउहाउहाउ। आगो ग़3123। हाउहाउहाउ।
ु । तवु ा। तवु ााग़3। ओइ। तवु ा। वा। औहोवा। एिहया। हाउहाउहाउ।
मितजेभजातवा
वा3।। ई2345।। ◌दी-53। प-47। मा-48।। 1 (े ) 187।।
 109-1. हाउहाउहाउ। हाहाउ।(िः)। इहाहाउ।(िः)। इयाहाउ।(िः)। इयाढ़3हाउ। वा।

ु हस।।
अिभाशरू नोनमो अ धाइवधेनवोहस।् ईशानम जगतशहस।्

ईशानिमतषु ोहस।। सहाहसित ्
रिदवस।। िजाजसातमोिदवस।्
हाउहाउहाउ। हाहाउ।(िः)। इहाहाउ।(िः)। इयाहाउ।(िः)। इयाढ़3हाउ। वा।।

इडाहस(ि)हस ्
(ि)इडा ।।(िः)।। ◌दी-28। प-31। मा-37।। 2 (टे ) 188।।
 110-1. अपां ते े।। आपो िवरािडः आपिबु ापः।।

हाउहाउहाउ। ऐरयत।(िः)। ्
अपमैरयत।(िः)। भूतमरै यत।् (िः)। अपाभििरडा।

पाभििरडा। पाभििरडा। पृिथा गभििरडा।(िः)। समायपयि या23ा।।
समानमवू  ृणा23ी।। ू िु चशच
तमश ्
ु योदीिदवा23साम।। अपापातमपु

यिया23पाग़3। हाउहाउहाउ। ऐरयत।(िः)। ्
अपमैरयत।(िः)। भूतम ्
 रै यत।(िः)।
अपाभििरडा। पाभििरडा। पाभििरडा। पृिथागभििरडा।(िः)।
ु । ए। श
पृिथागभििरडा3। हाउवा।। ए। अििशश ु । ए। तेजशशम।्
ु िशश
ए। तेजामीची। ए। तेजउषोनजार। ए। सवु ती2345।। ◌दी-88। प-49।
मा-35।। 3 (ढु) 189।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 433


110-2. हाउहाउहाउ। ्
ऐरयन।(िः)। ्
समरै यन।(िः)। ्
समरन।(िः)।

समायपयि या23ा।।  वू ृणा23ी।।
समानम तमू
शिु चशच ्
ु योदीिदवा23साम।। ु
अपापातमपयि या23पाग़3। हाउ हाउहाउ।

ऐरयन।(िः)। ्
समरै यन।(िः)। ्
समरन।(िः)। समरा 3न।् हाउवा3।। ई2345।।
◌दी-26। प-26। मा-28।। 4 (ै )
190।।
 111-1. अहोरायोते े।। अहगायी सूयः।।
हाउहाउहाउवा। ागदनवु ततेरजोपागमोपषे ितसा। हाउ हाउहाउ।
् हाउहाउहाउवा। ाग दनवु ततेरजोपागमोपषे ितसा।
उात3वाइदा1सा23म।।
हाउहाउहाउ। देववं हिग़3काइता 1वा23।। हाउहाउहाउवा।

ागदनवु ततेरजोपागमोपषे ितसा। हाउहाउहाउ। शेिवायग़3सूरा1या23म।।
ू िवभाती2345।।
हाउहाउहाउवा।। ए। अ चमअचषसांिदिवसय
◌दी-42। प-15। मा-27।। 5 (ञे)
191।।
् रानु 
 112-1. राेतम।। ु ािः।।
होख़इ।(िः)। आागाायवु ित।। होख़इ।(िः)। अके त ू मीित।। होख़इ।(िः)।
ू ािनवश
अभ े नी।। होख़इ।(िः)। िव जगतोराी।। होख़इ।(िः)। हो2। वाग़3।
हाउवा3।। ई2345।। ◌दी-14। प-22। मा-16।। 6 (ू)
192।।
् िवज
 113-1. िवोतम।। ु गती वैानरः।।

हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। ऊ2। वा3। हाउवा3। हस(ि)  ।् अिचशोिचपोहरः।
हहस
ू ा23हा।।नोवचोिवदथाजातवदे ा23साइ।।वैानरायमितनसश
 वृोअषनम ू 23
े 
ची।। सोमइव पवतेचारा23या3इ। हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। ऊ2। वाग़3।
हाउवा3।। ई2345।। ◌दी-22। प-19। मा-17।।
7 (े) 193।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 434


् िवेदवे ाावापृिथौ(इः) जगती िवेदवे ाः।।
 114-1. िवेषां देवानां तम।।
हाउहाउहाउ। आइही।(िः)। आइहीख़।(िः)। आइिहहाख़इ।(िः)। आइिहहाइ।

िवेदवे ाममृवयु ा23 ाम।। उभेरोदसीअपापा मा23ा।।

मावोवचािसपिरचािणवो23चा3म।। हाउहाउहाउ। आइही।(िः)। आइहीख़।(िः)।
ु  िोअमामदा2इमाउवाग़3।। ई2345।।
आइिहहाख़इ।(िः)। आइिहहाइ। से
◌दी-21। प-25। मा-36।। 8 (ङू) 194।।
 115-1. विस ते े।। योविसििु बः।।
हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। िष।(िः)। इयाहाउ।(िः)। उा। णीग़3ऐर। तवा।।
इ
 समा। यग़3मह। याविसा।। आयोिवा। नी3व। सातताना।। उपोता। मईव।
तोवचासी। हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। िष।(िः)। इयाहाउ।(िः)। इयाढ़3हाउ। वाग़3।।
ई2345।। ◌दी-16। प-34। मा-14।। 9 (ी) 195।।

 115-2.
हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। िष।(िः)। इयो।(िः)। इयोवा।(िः)। इयोवाहाइ।(िः)।
उड़2।(िः)। उ। उदोवा।(िः)। उदोवाहाइ।(िः)। ा। णीग़3ऐर। तवा। ा। ा।

ोवा।(िः)। ोवाहाइ। (िः)। इड़2म।(िः)। इम।् इोवा।(िः)। इोवाहाइ।(िः)।
समा। यग़3मह। याविसा। ा। ा। ोवा।(िः)। ोवाहाइ।(िः)। आयोज़2।(िः)। आयः।
आयोवा।(िः)। आयोवाहाइ।(िः)। िवा। नीग़3व। सातताना। ना। ना। नोवा।(िः)।
नोवाहाइ।(िः)। उपड़2। (िः)। उप। उपोवा।(िः)। उपोवाहाइ।(िः)। ोता। मईव।
तोवचासी। सी। सी। सोवा।(िः)। सोवाहाइ।(िः)। हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। िष।(िः)।
इयो।(िः)। इयोवा।(िः)। इयोवाहाइ।(िः)। इयोवाढ़3हाउ। वाग़3। ई2345।।
◌दी-156। प-114। मा-42।। 10 (ा) 196।।
 अथ चतथु ः खडः
् इििु बः।।
 116-1. इ सयम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 435


ू ासिु तः। होइ।(े-िः)। उंघोषेलोकम।् होइ।(े-
हाउहाउहाउ। िवाधनािनसिवृहाभय
े ोलोकेोननु दा
िः)। वृम ु न । होइ।(े-िः)। इरो। नेग़3मिध। ताहवाइ।। यािरयाः।
यनु ज
 । ताइग़िध या।। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ।। आगोमताइ। जभे । जात ु वा।
ू ासिु तः। होइ।(े-िः)। उंघोषेलोकम।् होइ।(े-
हाउहाउहाउ। िवाधनािनसिवृहाभय
िः)। े ोलोकेोननु दा
वृम ु न। होइ। (े-िः)। े ोलोकेोननु दा
वृम ु न। हो2ग़।
वा234औहोवा।। ए। वृज
ं घाअपतवारयमः।(े-िः)। ए। वृज
ं घाअपतवारय
मा2345।। ◌दी-110। प-57। मा-55।। 11 (फु) 197।।
 117-1. यशाम।। अगयशः ोिततीजगती ावापृिथौ।।
े बृहती।।
हाउहाउहाउवा। यशोमाावापिृ थवी।। हाउहाउहाउवा। यशोम
हाउहाउहाउवा। यशोभगिवत।ु । हाउहाउहाउवा। यशोमाि तम ् हाउहाउहाउवा।
ु ताम।।
यशियासदः।। हाउहाउ हाउवा। अहंविदतााम।् हाउहाउहाउवा।।

अिमये3हस।। ◌दी-15। प-14। मा-25।। 12 (भ)ु 198।।


 118-1. जापतेयिंशत सितम ् जापितिवरािडः।।
।।
एग़31।(चतः)। ृ ाइभरा234ाम।् ौ।(चतः)।
ु वोमहाइ। महवे ध ु एग़31।(चतः)।
ु चते साइ।

समताइ णू234ाम।् ु
ौ।(चतः)। ु
एग़31।(चतः)। िवशपूवाइः। चरचषणा234इा।
ु एग़31।(िः)। एग़312। आ234। औहोवा।। ए। तमस
ौ।(चतः)। ु शकुन।।
े वरे
◌दी-9। प-37। मा-11।। 13 (थ)
199।।

 119-1. जापतेतिु ंशत सितम ् जापितिुिबः।।
।।
एख़।(प)। योवा।(प)। योवाहाइ।(प)। इरो। नेग़3 मिध। ताहवाइ। एख़।(प)।

योवा।(प)। योवाहाइ।(चतः)। योवाढ़ 3हाउ। वा। ौ।(िः)। एख़।(प)। योवा।(प)।
योवाहाइ।(प)। यािरयाः। यनु ज। ताइग़िधया। एख़।(प)। योवा।(प)। योवा

हाइ।(चतः)। योवाढ़3हाउ। वा। ौ।(िः)। एख़।(प)। योवा।(प)। योवाहाइ।(प)।

शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ। एख़।(प)। योवा।(प)। योवाहाइ।(चतः)। योवाढ़3हाउ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 436


े । जात ु वा।
वा। ौ।(िः)। एख़। (प)। योवा।(प)। योवाहाइ।(प)। आगोमताइ। जभ
ु योवाढ़3हाउ। वा।। ए। तमस
एख़।(प)। योवा।(प)। योवाहाइ।(चतः)। ु शकुन।।
े वरे
◌दी-204। प-147। मा-48।। 14 (थ)ै 200।।
् जमदिबृहतीः।।
 120-1. जमदेतम।।
हाउहाउहाउ। हहाउ।(िः)। हहहाउ।(िः)। कपा23उ।(िः)। हाग़3ओ23।(िः)।
हा31उवाख़। अिभाशरू नो3। आउ। वा23। नू234मा। ईडा।(िः)।
ोिततपतािर पं िृ थवपिदश ्
ऋषीवे ाणम।। अ धाइवधा31उवा23इ।
् ईशान
ना234वा। ईडा।(िः)। ोिततपतािर पं िृ थवपिदशऋषीवे ाणम।।
मजगतवु ा31उवा23। 234शाम।् ईडा।(िः)। ोितत
् ईशानिमता 31उवा23। ू234षा।
पतािर पं िृ थवपिदशऋषीवे ाणम।।
ईडा।(िः)। ोिततपतािर ं ्
पृिथवपिदशऋषीवे ाणम।। हाउहाउहाउ।
हहाउ।(िः)। हहहाउ। (िः)। कपा23उ।(िः)। हाग़3ओ23।(िः)। हा31उवाख़।। ए।
तमस ु शकुन।।
े वरे ◌दी-64। प-54। मा-49।। 15 (धो) 201।।

् जमदिििु बः।।
 121-1. य ु य दशोभम।।
हाउहाउहाउ। ओहा।(िः)। हाओवा।(िः)। ऊख़।(िः)। ओख़। (िः)। हाउवाक।् (िः)।

आययु न।(िः)। एआयःु ।(िः)। आयःु ।(िः)। वयाः।(िः)। वयः।
इरोनमे िधताहवाख़ाइ।। यायायनु जते िधयाख़ा।। शूरोनषृ ातावसकाख़माइ।।

आगोमितजेभजातवाख़ ा। हाउहाउहाउ। ओहा।(िः)। हाओवा।(िः)। ऊख़।(िः)। ओख़।

(िः)। हाउवाक।(िः)। ्
आययु न।(िः)। एआयःु ।(िः)। आयःु ।(िः)। वयाः।(िः)। वा2ग़।
ु ाअ
या234। औहोवा।। ए। आय  वं  धादवे 
े ा2345।। ◌दी-95। प-64।
मा-59।। 16 (भो) 202।।
् इििु बः।।
 122-1. वाम।।
वृहायहोइ।(िः)। ृ वहे ोइ।(िः)।
अध अपरू व
 हे ोइ।(िः)। अपरू ावाख़इ।
पृिथवीाहोइ।(िः)। िववयाहोइ।(िः)। िववायाख़। अिर होइ।(िः)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 437


सधु ारयाहोइ।(िः)। सधु ारायाख़। िदवंवपे ाहोइ। (िः)। अवपे योहोइ।(िः)। अवपे ायाख़।
होइ।(िः)। वे2। हा31 उवाख़। इड़2।(िः)। इ। न।ू (िः)। नू 3। आउ। वाख़।
वीयािण। वा।(िः)। वा31उ। वा23। चा2345म।् यािनड़2। (िः)। यािन। चका।(िः)।

चका31उ। वाख़। रथमा। िनवा।(िः)। िनवा31उ। वा23। ी2345। अहड़2न।(िः)।
अहन।् अहाइम।् (िः)। अहा31उ। वाख़। अप। तता।(िः)। तता31उ। वा23।
दा2345। वड़2।(िः)। व। णा।(िः)। णा31उ। वाख़। अिभना। वता।(िः)।
वता31उ। वा23। ना2345म।् वृ हायहोइ।(िः)। ृ वहे ोइ।(िः)।
अध
अपरू व
 हे ोइ।(िः)। अप ू रावाख़इ। पृिथवीाहोइ।(िः)। िववयाहोइ।(िः)। िववायाख़। अ
िर होइ।(िः)। सधु ारय
 ाहोइ।(िः)। सधु ारायाख़। िदवंवपे ाहोइ।(िः)। अवपे य
 ोहोइ।(िः)।
अवपे ायाख़। होइ।(िः)। वे2। हाग़31उवाख़। ए। वृहासपहा।(े-िः)।।
◌दी-85। प-121। मा-76।। 17 (पू) 203।।
् जापितबृहतीः।।
 123-1. जापतेाािनधनम।।
 ा। सवु ोजासाख़।(े-िः)। तमोजसा।
अिभा। तमोजसा। तमोजासाख़।(ीिण-िः)। तमोजस
सवु ो। जा2ग़। सा234। औहोवा। अिसाणएअिस।(िः)। एअिस।(िः)।
सिमावषृ ा2ग़इदा234सी। एअिस।(िः)। ए। आ2ग़। सा234। औहोवा।
इडासूय।े डासूय।े डासूय। अिभा। तमोजसा। तमो
जासाख़।(ीिण-िः)। तमोजसा। सवु ोजासाख़।(े-िः)। तमोजसा। सवु ो। जा2ग़। सा234।
औहोवा। अिसच रेु अि स।(िः)। एअिस।(िः)। वृषजूितन2ग़वा234इता। एिवता।(िः)। ए।
वा2ग़इ। ता234। औहोवा। ं नाकेिवभािह।(िः)।
अिर ग अिभा। तमोजस
 ा।
तमोजासाख़।(ीिण-िः)। तमोजसा। सवु ोजासाख़।(े-िः)। तमोजसा। सवु ो। जा2ग़।

सा234। औहोवा। अिसोमेअिस।(िः)। एअिस। (िः)। वृषािवषे
परा2ग़वा234ती।
एवित।(िः)। ए। वा2ग़। ता234। औहोवा। गोितग।(िः)। अिभा। तमोजसा।
तमोजासाख़।(ीिण-िः)। तमोजसा। सवु ोजासाख़।(े-िः)। तमोजसा। सवु ो। जा2ग़।
सा234। औहोवा। अिसोितरेअि स।(िः)। एअिस। (िः)। वृषोअवावता2ग़इू234ता।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 438


एतु ।(िः) ए। ू2ग़। ता234। औहोवा। े ि त।(िः)।
अितोितिवभाअ
े त
अितोितिवभाअ  ी2345।।
◌दी-146। प-136। मा-40।। 18 (कौ)
204।।
् इििु बः।।
 124-1. इ राजनम।।

िहम।(िः)। हो।(िः)। ह।(िः)। ओहा।(िः)। औहोइ।(िः)। इरो।
नेग़3मिध। ताहवाइ।(ीिण-िः)। वयोबहृ त ्
 ।(िः)। िवायिे वधमण।े (िः)। यािरयाः।
यनु ज
 । ताइग़िधया।(ीिण-िः)। समोजः।(िः)। रजवु ः।(िः)। शूरोनषृ ा। ताग़3व।
ु । षमूजम।् इषमूजम।(िः)।।
ु ।(िः)। भसधे
सकामाइ। (ीिण-िः)। भसधा ् आगोमताइ।
जभ ्
े । जातवु ा।(ीिण-िः)। बृहशः।(िः)। िदिव दधे3हस।(िः)। िदिवदधेग़3। हाउवा।।
वागीडासवू ोबहॄ ा2345।। ◌दी-66। प-77। मा-46।। 19 (खू) 205।।
् इिुिबः।
 124-2. रौिहणम।।

हाउहाउहाउ। आइही।(िः)। आइिहया।(िः)। आसाउ।(िः)। आयाम।(िः)। नामा।(िः)।
िकट ्।(िः)। इरोनमे िधताहवाख़ाइ।। यायायनु जतेिधयाख़ा।।
शूरोनषृ ातावसकाख़माइ।। ु
आगोमितजेभजातवाख़ा
। मना23होइ। ाणा23होइ।
ू 23 हइ। ोा23होइ। घोषा23होइ। ता23होइ। भूता23होइ। पाना23होइ।
च 

िचा23होइ। धीता23होइ। सवा23ह
इ। ोता 23इह2ग़। वा234औहोवा।।
ऊ2345।। ◌दी-26। प-36। मा-37।। 20 (क )
206।।

 अथ पमपाठके थमोधः
 अथ पमः खडः

 1. अेिरलां पानगानम , ् इरां वा।। अनु ुबाा।।
हाउहाउहाउ। ऊख़।(िः)। ऊख़।(िः)।। इयाहाउ।(िः)। इयाढ़3 हाउ। वाग़3।।
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-3। प-12। मा-10।। 1 (ठौ) 207।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 439


 125-1.
हाउहाउहाउवा। अिरिज  दे ा।
 नाजातव इडा। ु
सवः। इडा।। हाउहाउहाउवा।
घृतम े  रु मत
ं च ं आसन।् इडा। सवः।
ृ म ु इडा।। हाउहाउ हाउवा।। िधातरु रजसोिवमान। इडा।
सवः।  म।् इडा। सवः।
ु इडा।। हाउहाउहाउवा। अजंोितहिवरिसव ु इडा।।
◌दी-19। प-20। मा-21।। 2 (न) 208।।
 126-1. हाउहाउहाउ। पाििवपोअंपद वं े । हा3ग़1उवा23। सू234 वा। इह।
हा3ग़1उवा23। ो234ती।। हाउहाउहाउ। पाितयरण सूिरयाा। हा3ग़1उवा23।
सू234वा। इह। हा3ग़1उवा23। ो234ती।। हाउहाउहाउ। पाितनाभासशीषाणमाि।
हा3ग़1उवा 23। सू234वा। इह। हा3ग़1उवा23। ो234ती।। हाउहाउहाउ।
ु दमा। हा3ग़1उवा23। सू234वा। इह। हा3ग़1 उवा23। ो234ती।।
पाितदेवानामपमा
◌दी-28। प-28। मा-32।। 3 (डा) 209।।
 127-1. इयाख़।(िः)। इयाहाउ।(िः)। इरो। नेग़3मिध। ताह वाइ। हवे3।
हहहहह।(े-िः)।। हवे।(िः)। या िरयाः। यनु ज
 । ताइग़िधया। िधया3।
हहहहह।(े-िः)। िधया।(िः)। शूरोनषृ ा। ताग़3व। सकामाइ। चकामे 3।
े । जातवु ा। तवु ा3।
हह हहह।(े-िः)। चकाम।े (िः)।। आगोमताइ। जभ
हहहहह।(े-िः)। तवु ः।(िः)। इयाख़।(िः)। इयाहाउ।(िः)। इयाढ़3हाउ। वा।।
ए। तमस ु शकुन।।
े वरे ◌दी-51। प-63। मा-26।। 4 (गू)
210।।
 128-1. अिः पंििरः।।
े िमधानादी1िदवाख़।। िजाऔहोहोहाइ। चरारा1सानीख़।।
 ाजाऔह ोहोहाइ। स
् रियंवचशौहो3। िहाख़। दा। औ3होवा।
साऔहोहोहाइ। नोअेपयसावसू3वीत।।
हो5इ।। डा।। ◌दी-13। प-12। मा-10।। 5 (ठौ)
211।।

 1.देवतािन ीिण।। यो ोनु पु ः। तृतीय िवेदवे ा अनु िु बः ः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 440


अिधप। ताइ। िमप। ताइ। प। ताइ। पताइ। धनपताख़इ। नाख़मा।।
मनु ावृहासय
ू ण
 रा ने मघवादि णाियातनरू ा ािवशदं ाधार।
वृषभावृण
े शचीपि तर
 ने गय ू म
 पृिथासिृ णकोिनािवंभत  ।
भवोवायनु ािवाजाअपवथावषारण
े ाभाोमने सोमपािमापरमेी। येदवे ादवे ा।
िदिवषद। त-े ोवोदवे ादवे 
े ोनम। येदवे ादवे ा। अिर सद। त
े ोवोदवे ाद े वेोनम।
येदवे ादवे ा। पृिथवीषद । त
े ोवोदवे ादवे 
े ोनम। येदवे ा देवा। अषु द।
े ोवोदवे ादवे 
त ु द। त
े ोनम। येदवे ादवे ा। िद स े ोवोदवे ादवे 
े ोनम। येदवे ादवे ा।
े ोवोदवे ाद े वेोनम
आशासद । त ु यामिसमृडताइह।। अ
े 
 । अवािमवधनोिवतम
म।् इडा23भा।। यइदंिवंभत
ू म।् ययु ो3आउ। वा23।। ना234 मा।।
◌दी-126। प-37। मा-32।। 6 (खा)
212।।
 2. अिधप। ताइ। िमप। ताइ। प। ताइ। पताइ। धनपताख़इ। नाख़मा।।
नमउितोान े नमोनीषिं गोपवीितनमो।
ितदधान े नमिवािधनम
 रािरनमि।
े िवयतेचनम
तेाियनमिोपितनमोयतच े िवपथायच।अवािमव
 पथच
 ाइह।। अम।् इडा23भा।। यइदं िवंभत
ु यामिसमृडत
े 
धनोिवतम ू म।् ययु ो3आउ।
वा23।। ना234मा।। ◌दी-26। प-19। मा-15।। 7 (ध)ु 213।।
 3. अिधप। ताइ। िमप। ताइ। प। ताइ। पताइ। धनपताख़इ।
नाख़मा।नमोायनम
 ोपतयएका ायचावपादायचनम े मि रायिरध
 ोनमः।ायतीरसदन
नेनम े  नम
 ितपदायचपटिरणच  ियकायचक।पिदनच े नम े ााय
 आाय े नम
  े
िविरे नमंवृतच
े िववृतच
े ।अवािमवधनोिवतम ु यामिसमृडत
े     ाइह।।
 ।् इडा23भा।। यइदंिवंभत
अम ू म।् ययु ो3आउ। वा23।। ना234मा।।
◌दी-35। प-19। मा-16।। 8 (भू) 214।।

् जापितबृहृतवः।।
 129-1. ऋतु ाय ाय ीयम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 441


वा5सः। ई3ूग़3राया।। ु 1ी3या।
ीइरा ु 3।
वषायनशा ्
िहम।।

रा3दा।। हेमिशिशरइरा2ग़
ियाउ।। वा345।। ◌दी-3। प-8। मा-8।। 9
(डै) 215।।
 130-1. अिजत िजितसाम।। अिजतो बृहतीः।।
हाउहाउहाउ। ्
प।(िः)। िबिबिबिबबी3।(िः)। हीख़।(िः)। हाउहाउहाउवा।

ु हस।।
अिभाशरू नोनमो अ धाइवधेनवोहस।् ईशा नमजगतशहस।्
ईशानिमतषु ोहस।् हाउहाउहाउ। प।् (िः)। िबिबिबिबबी3।(िः)। हीख़।(िः)।
हाउहाउहाउवा।। एअस।् एफट ृ ।् एहस।् ई2345।।
 ्। एमस
◌दी-22। प-31। मा-28।। 10 ()ै
216।।
् सोमि
 131-1. सोम तम।। ु ोमः।।
ईख़।(िः)। सेपया। सीग़3सम।ु यवु ाजा।। संविृ या। नी3अिभ। माितषाहा।।
आायमा। नो3अम।ृ तायसोमा।। िदिववा। सी3उ। मािनिधा। ईख़।(िः)। ई2ग़।
आ234 औहोवा।। ह।। ◌दी-11। प-20। मा-6।। 11 (ङू) 217।।
 132-1. दीघतमसोकः।। दीघतमाि
ु ोमः सूय वा।।
 आयाउ।(िः)। अामूथमाइिवधमान।् िवधमान।(िः)।

जनयाजाभवु नागोपा। गोपा।(िः)। वृषापािवेअिधसानो अाइ। नोअाइ।(िः)।
आयाउ।(िः)। बृह ृ स
 ोमोवावध ु
े वानो अाइ। नोअाइ। नोअा31उवा23।। एग़3।
धेानोअी2345।। ◌दी-20। प-20। मा-28।। 12 (मै) 218।।
 अथ षः खडः

 133-1. पषतािन ु
प।। पषोनु 
ु ु षः।।
उव
 ाहाउ।(िः)। ु
सहशीषाप23षा ।। सहा ह
 ा23 ्
पात।।
सभिू मसवतोवा23ा।। अितशाू23लाम।् उवाहाउ। (िः)। उवाढ़3हाउ। वा3।।
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-6। प-12। मा-10।। 13 (खौ) 219।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 442


ु 23षा।। पादोहे ाभव ू 23ना।।
 134-1. उवौहोवाख़।(िः)। िपाउदै
तथािविय ् अशनानशनेआ23भी। उवौ होवाख़।(िः)। उवौ। हो2ग़।
 ा23मात।।
वा234। औहोवा। ई234डा। उवौ होवाख़।(िः)। उवौ। हो2ग़। वा234। औहोवा।
सू234वा। उवौ होवाख़।(िः)। उवौ। हो2ग़। वा234। औहोवा।। ऊ2345।।
◌दी-37। प-28। मा-6।। 14 (जू)
220।।

 135-1. इयौहोवाख़।(िः)। पु षएवदे सा23वाम।। यूतय ्
ं भावा23 याम।।
ू ा23नी।। िपादामत
पादोसवाभत ृ दं ा23इवी। इयौहोवाख़। (िः)। इयौ। हो2ग़। वा234।
औहोवा। ई234डा। इयौहोवाख़।(िः)। इयौ। हो2ग़। वा234। औहोवा। ो234ती।
इयौहोवाख़।(िः)। इयौ। हो2ग़। वा234। औहोवा।। ई2345।।
◌दी-38। प-28। मा-5।। 15 ()ु
221।।
 136-1. हाउहाउहाउ। तावान। महा23इमा3।। हाउहाउहाउ। ततो
ू 23षा3।।
ायाप हाउहाउहाउ। उतामत
ृ ेशा23ना3।। हाउहाउहाउ।
यदेनाितरोहा23ती3। हाउहाउहाउ। वा3।। इट ्(ि) इडा2345।।
◌दी-23। प-12। मा-19।। 16 (ठो)
222।।
 137-1. हाउहाउहाउवा। ततोिवराडजायत।। हाउहाउहाउवा। िवराजोअिध पूष।।
हाउहाउहाउवा। सजातोअिरत।। हाउहाउहाउवा। पाूिम मथोपरु । हाउहाउहाउवा3।।
ई2345।। ◌दी-11। प-10। मा-19।। 17 (ो) 223।।

 138-1. परषतम ् पषो
।। ु गायीपषः,
ु िवेदवे ाः वा।।
हाउहाउहाउ। ्
अीनि न।(िः)। ्
नृाइनृम।(िः)। िनधाइ माहे।(िः)।
् ऊतीसदावॄ3धाा1 खाख़।। कयाशिच3यावा1ता23।।
ू 1वाख़त।।
कयानि3आभ
हाउहाउहाउ। अीनिन।् (िः)। नृाइनृम।(िः)।
् िनधाइमाहे।(िः)। िनधा23इ।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 443


मा2ग़। हा234। औहोवा।। सवु ती2345।। ◌दी-14। प-27। मा-33।। 18 (िथ)
224।।
् ौः ोितती जगती ावापृिथौ।।
 139-1. ौतम।।
वाइ।(िः)। पम।् मवे ांावापिृ थवीस3भो
ु जा1साख़उ।।

येअथेथामिमतमिभ3योजा1नाख़म।। ावापिृ थवीभव3ताो1नाख़इ।।

तेनोमत3मा
हा1साख़। वाइ।(िः)। पा2ग़। वा234 औहोवा।। ए। पम ् -िः)।।
 ।(े
◌दी-23। प-19। मा-16।। 19 (ढू) 225।।
् अिर ं गायीः।।
 140-1. अिर तम।।

वाक।(िः)। वागीयम।् ू 1वाख़त।्
कयानि3आभ ऊतीसदा वॄ3धाा1खाख़।
कयाशिच3यावा1ताख़। ्
वाक।(िः)। वागी या2ग़। वा234औहोवा। ए।
े िललेलाया2345।।
अिर स ◌दी-13। प-12। मा-8।। 20 (ठै ) 226।।
् पृिथवीोितती जगती ावापृिथौ।।
 141-1. पृिथवीतम।।
ितािसित। ा।(े-िः)। विसमनोिसऐही। मेवांावा ु जसावहै ी।।
पृिथवीसभो
येअथेथामिमतमिभयोजनामहै ी। ावापिृ थवी भवतोनाऐही।। ु तमहसाऐह
तेनोम  ी।
् -िः)।।
ितािसित। ा। (े-िः)। विसमनोिसऐही3। हाउवा।। ए। भूतम।(े
◌दी-47। प-25। मा-9।। 21 (ञो) 227।।
् कयपोनु िु बः।।
 142-1. ऋयसाम तम।।
हरीतइमूणी। उतोतहे िरता1उहा3री।। ु
तावि काग़3। वाया।।
पषासोवनाग़3। गावा।। ऋयासइभिु ित
मघविभिु ितभिु ितभिु तीसरपत
ू ा2345।।
◌दी-9। प-7। मा-6।। 22 (थू) 228।।

 अथ पमपाठके ितीयोधः
 अथ समः खडः

 143-1. िदशां तम दशान ु
गानम ् िदशोनु पु आा।।
।। ् (कयपगायीः)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 444



हाउहाउहाउ। अहमम।(िः)। अहमादो। हमादो। हमादो। हंिवधारयो।(िः)।
हंिवधारय। हाउहाउहाउ। यिहरय। ा।। या वगवाम।ु ता।। स
 णोव। चा।।

तेनमाससृजाम। साइ। हाउहाउहाउ। अहमम।(िः)। अहमादो। हमादो। हमादो।
हंिवधारयो।(िः)। हंिवधारय। हाउहाउहाउ। वा।। ए। अहममहमा दोहंिवधारय।(े-िः)।

ए। अहसव ती2345।। ◌दी-53। प-39। मा-26।। 1 (ढू) 229।।
 143-2. हाउहाउहाउ। अहसहो। हसहो।(िः)। हसासिहः। अह सासिहः।(िः)।
अहसासहानो। हसासहानो। हसासहान। हाउहाउ हाउ। यिहरय। ा।।
यावगवाम।ु ता।। स
 
 णोव। चा।। तेनमाससृजाम। साइ। हाउहाउहाउ।
अहसहो। हसहो।(िः)। हसासि हः। अहसासिहः।(िः)। अहसासहानो। हसासहानो।
हसासहान। हाउहाउहाउ। वा।। ए। अहसहोहसासिहरहसासहान। (े-िः)। ए।

अहसव
ती2345।। ◌दी-
62। प-39। मा-26।। 2 (झ ू) 230।।
 143-3. हाउहाउहाउ। अहंव। हंव। हंवः। हाउहाउहाउ।
 गवाम।ु ता।। स
यिहरय। ा।। याव  णोव। चा।। तेनमा ससृजाम। साइ।
हाउहाउहाउ। अहंव। हंव। हंव
 ः। हाउहाउ हाउ। वा।। ए। अहंवः।(े-िः)। ए।

अहसव
ती2345।। ◌दी-26। प-27। मा-20।। 3 (खौ) 231।।
 143-4.
े ो। हंतज
हाउहाउहाउ। अहंतज े ो। हंत े ः। हाउहाउहाउ। य िहरय। ा।। याव
 ज  ाम।ु
 गव
ता।। स े ो। हंतज
 णोव। चा।। तेनमा ससृजाम। साइ। हाउहाउहाउ। अहंतज े ो। हंतज
े ः।
हाउहाउहाउ। वा।। ए। अहंतज ु
े ः।(े-िः)। ए। अहसव ती2345।।
◌दी-35। प-27। मा-20।। 4 (फौ)
232।।
 143-5. हाउहाउहाउ। िदशह।े (िः)। िदशौह।े (िः)। िदशोह।े (िः)। सवाह।े (िः)।
हाउहाउहाउ। यिहरय। ा।।  ाम।ु
यावगव ता।। स
 णोव। चा।।
तेनमाससृजाम। साइ। हाउहाउहाउ। िदशह।े (िः)। िदशौह।े (िः)। िदशोह।े (िः)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 445


सवाह।े (िः)। हाउहाउहाउ। वा।। ए। िदशहिे दशौहिे दशोहस
े व
 ाह।े (े-िः)। ए।

अहसव
ती2345।। ◌दी-85। प-45। मा-15।। 5 (म)ु
233।।

 143-6. हाउहाउहाउ। मनोजियत।(िः)। ्
दयमजियत।(िः)। ्
इो जियत।(िः)।

अहमजषै म।(िः)। हाउहाउहाउ। यिहरय। ा।। याव  ाम।ु ता।। स
 गव  
 णोव।

चा।। तेनमाससृजाम। साइ। हाउहाउहाउ। मनोजियत।(िः)। ्
दयमजियत।(िः)।
इोजियत।् (िः)। अहमजषै म।(िः)।
् हाउहाउहाउ। वा।। ए। मनोजियृदयमजिय
् -िः)। ए। अहसव
िदोजियदहमजषै म।(े ु ती2345।। ◌दी-49। प-45। मा-
42।। 6 (ना) 234।।
् कयपोनु ुजापितः।।
 143-7. जापतेदयम।।
हाउहाउहाउ। वयः।(िः)। वयोवयः।(िः)। हाउहाउहाउ। य िहरय। ा।।
यावगवाम।ु ता।। स
 
 णोव। चा।। तेनमा ससृजाम। साइ। हाउहाउहाउ।
वयः।(िः)। वयोवयः।(िः)। हाउहाउहाउ। वा।। ए। वयोवयोवयः।(े-िः)। ए।

अहसव
ती2345।।
◌दी-34। प-33। मा-30।। 7 (दौ) 235।।
143-8. हाउहाउहाउ। पम ्
 ।(िः)। ्
पपम।(िः)। हाउहाउहाउ। यिहरय।
 ाम।ु ता।। स
ा।। यावगव  णोव। चा।। तेनमाससृजाम। साइ। हाउहाउहाउ।
पम ्
 ।(िः)। ्
पपम।(िः)। ् -िः)। ए।
हाउहाउहाउ। वा।। ए। पपपम।(े

अहसव
ती 2345।। ◌दी-49। प-33। मा-30।। 8 (दौ)
236।।
 143-9. िहिहयऊख़।(िः)। ्
उदपम।(िः)। ऊानभाकृिष।(िः)।

ौम।(िः)। ्
अततनम।(िः)।  ाम।ु ता।।
हाउहाउहाउ। यिहरय। ा।। यावगव
स
 णोव। चा।। तेनमास ्
 सृजाम। साइ। िहिहयऊख़।(िः)। उदपम।(िः)।

ऊानभाकृिष।(िः)। ौ म।(िः)। ्
अततनम।(िः)। हाउहाउहाउ। वा। ए।
् -िः)। एग़3। िपा2345।।
उदपमूानभा कृिषौमततनम।(े

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 446


◌दी-50। प-49। मा-35।। 9 (भ)ु
237।।

 143-10. हाउहाउहाउ। थ।े (िः)। ाम।(िः)। हाउहाउहाउ। य िहरय। ा।।
यावगवाम।ु ता।। स
 
 णोव। चा।। तेनमा ससृजाम। साइ। हाउहाउहाउ।
थ।े (िः)। ्
ाम।(िः)। हाउहाउहाउ। वा।। ए। ् -िः)।
थे ाम।(े ए।

अहसव
ती2345।।
◌दी-40। प-33। मा-24।। 10 (बी) 238।।
 अथ अमः खडः

 144-1. कयपतं दशानगानम ् कयपो गायीः।।
।।
हाउहाउहाउ। हाख़इ। ऊख़।(े-िः)। का।(िः)। हाख़इ। ऊख़। ऊख़।
ू जा।।
ऊऩ2।(चािर-िः)। का। ऊ2ग़।(े-िः)। हाउहाउहाउ। यदे मारजोयख़
ु ज
तज े नेवनसूख़वा।। हाउहाउहाउ। हाख़इ। ऊख़।(े-िः)। का।(िः)। हाख़इ।
ऊख़। ऊख़। ऊऩ2। (चािर-िः)। का। ऊ2ग़।(े-िः)। हाउहाउहाउ।
् नमवु िरडा2345।।
आइर।। ितया3ृ5हा656त।। ◌दी-
17। प-63। मा-28।। 11 (जै) 239।।
 1. कयपीवा।।
हाउहाउहाउ।। अहोअहो। अहो। आहोआहो। आहो।। एहोएह ो।। एहो। वाग़3। हाउवा3।।
ू मजीजन े3। इट ्(ि)इडा2345।।
जाभत ◌दी-6। प-11। मा-8।। 12 (कै )
240।।
 145-1. कयपिुिबः।।

हाउहाउहाउ। फाल।(िः)। हाउहाउहाउ। इ रोनमे िधताहवाख़ाइ।।
यायायनु जतेिधयाख़ा।। शूरोनषृ ाता वसकाख़माइ।। आगोमितजेभजातवाख़ा
ु ।

हाउहाउहाउ। फा ल।(िः)। हाउहाउहाउ। वा।। मनवु िरडा2345। ।
◌दी-23। प-16। मा-52।। 13 (टा) 241।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 447


 146-1. हाउहाउहाउ। हाउहौहौहौहौहौ।(िः)। हाउहाउहाउ। ु
योनोवन
िभदाितमाख़ा।। ु
उगणावाममानरोख़वा
।। ि धीयधु ाशवसावा तमाख़इा।।
अभीामवृषमणोख़ता। हाउहाउहाउ। हाउहौहौहौहौहौ। (िः)। हाउहाउहाउ। वा।।
एवयवु िरडा2345।।
◌दी-52। प-16। मा-21।। 14 (च) 242।।
् कयपोनु 
 जापतेदयम।। ु जापितः।।
हाउहाउहाउ। इमा।(िः)। जा।(िः)। जापत।े होइ।(े-िः)।। जापत।े हा31उ।
वाख़।। ए। ् -िः)।
दयम।(े ए। दया31उ। वाख़।। जापमजीजन े3।
इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-21। प-23। मा-16।। 15 (गू) 243।।

 1. हाउहाउहाउ। इडा।(िः)। सवः।।(िः)। ोितः।।(िः)। ोता ग़34। औहोवा।। ए।

इडासव ती2345।। ◌दी-14। प-13। मा-9।। 16 (दो) 244।।

 147-1. कयपतं दशानगानम ् कयपििु बः।।
।।
हाउहाउहाउ। आइही।(िः)। ओहा। ओहा। ओहाग़3। हाउहाउहाउ। सहइदोख़जा।
े महतोिवराख़ाइन।् आयाख़उ। ऊऩ।
आयाख़उ। ऊऩ। आयाउ।।(ीिण-िः)। ईश
आयाउ।।(ीिण-िः)। त ु नृिवरवाख़जाम।् आयाख़उ। ऊऩ। आयाउ।।(ीिण-
ु हना
िः)।। वृषे शू ु कृधाख़इना। आयाख़उ। ऊऩ। आयाउ।।(ीिण-िः)। हाउहाउहाउ।
आइही।(िः)। ओहा। ओहा। ओहाग़3। हाउहाउहाउ। वा।। ए।
ु ाअवं धादवे 
आय े ा2345।। ◌दी-46। प-59। मा-51।। 17 (घ) 245।।
 148-1. गवां ते े।। गाविु गावः।।
हाउहाउहाउ। तेमतथमामगो। ्
नाम।(िः)। हाउहाउहाउ। िपरमामजा।

नान।(िः)।
हाउहाउहाउ। ताजानतीरनूषता। ाः।(िः)। हाउहाउहाउ। ु
आिवभवणी
यशसागा।
वा।(िः)।
हाउहाउ हाउ। वा।। ए। घा।(े-िः)। ए। घा2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 448


◌दी-27। प-28। मा-30।। 18 (जौ) 246।।
 149-1. हाउहाउहाउवा। सहषभाहवाउदेत।। हाउहाउहाउवा।
ू ी।।
िवापािणिबती हाउहाउहाउवा। ु क।।
उपृथरु यवं ोअलो हाउहाउहाउवा।

इमाआपु पाणाइह। हाउहाउहाउवा। अिमयेग़3 हस।।
◌दी-15। प-10। मा-22।। 19 (मा) 247।।
् कयपिुिबोिवा।।
ु दशमम।।
 150-1. कयप पं
हाउहाउहाउ। वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।् (िः)। हाहाउ।(िः)।
हाउहाउहाउवा। जातोकमजीजनहे स।् इहा2345। हाउहाउहाउ। वा घहहहह।(िः)।

ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।(िः)। हाहाउ।(िः)। आयाउ।(िः)। अिरिजनाऔग़3हो।
हाख़इया। औग़3हो। हाख़इया। औ3हो3।। हाउहाउहाउ। वा घहहहह।(िः)।
ऐहीज़2।(िः)। ्
ऐिहहाउवाक।(िः)। हाहाउ।(िः)। हाउहाउहाउवा। इह
जािमहरियरराणोहस।् इहा2345। हाउहाउहाउ। वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)।

ऐिहहाउवाक।(िः)। हाहाउ।(िः)। आयाउ।(िः)। जातवदे ाऔग़3हो। हाख़इया। औग़3हो।

हाख़इया। औ3हो3। हाउहाउ हाउ। वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।(िः)।
ू सेहस।् इहा2345। हाउहाउहाउ।
हाहाउ। (िः)। हाउहाउहाउवा। रायोशायसकृु तायभय
वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।् (िः)। हाहाउ।(िः)। आयाउ।(िः)।
घृतम
ं च ु तम
े रमृ ं आसानौग़3हो। हाख़इया। औ3हो। हाख़इया। औ3हो3। हाउहाउहाउ।

वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।(िः)। हाहाउ।(िः)। हाउहाउहाउवा।
 स।्
आगामि मदबं हृ  इहा2345। हाउहाउहाउ। वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)।

ऐिहहाउवाक।(िः)। हाहाउ।(िः)। आयाउ।(िः)। िधा ु रजसोिवमानाऔग़3हो।
तरक
हाख़इया। औ3हो। हाख़इया। औ3 हो3।। हाउहाउहाउ। वा घहहहह।(िः)।
ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।् (िः)। हाहाउ।(िः)। हाउहाउहाउवा। इदंवामिमदबं हृ 
 स।्
इहा2345। हाउहाउहाउ। वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।् (िः)।
हाहाउ।(िः)। आयाउ।(िः)। अजंोताइरौ3हो। हाख़इया। औ3 हो। हाख़इया।
औ3हो3।। हाउहाउहाउ। वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2। (िः)। ऐिहहाउवाक।् (िः)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ आरयकगाने तपव Page 449


 स।् इहा2345। हाउहाउहाउ।
हाहाउ।(िः)। हाउहाउहाउवा। चराचराय बृहतइदवं ामिमदबं हृ 

वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।(िः)। हाहाउ।(िः)। आयाउ।(िः)। हिव
रिसवामौ3हो। हाख़इया। औ3हो। हाख़इया। औ3हो3। हाउहाउहाउ।

वा घहहहह।(िः)। ऐहीज़2।(िः)। ऐिहहाउवाक।(िः)। हाहाउ।(िः)। हाउहाउहाउवा।।
 ।् इहा2345।।
ू मततनजाउसमचूकुपश ु ोहस
एयशोात
◌दी-191। प-238। मा-221।। 20 (ग)
248।।
 1. अनडुते े।। जापितिुिबः।।
इतीख़इित।(िः)। इितमााचरितवकाख़इित।(िः)।। इितमाा चरितवका23।
आ2ग़इ। ता234। औहोवा।। ए। इित। ए। इित। ए। इती2345।।
◌दी-11। प-15। मा-7।। 21 (ङे ) 249।।

 1. अनडुतम।।
युाइ। यू ाख़इ।(े-िः)। युाइ। यम।् ू 2ग़। ा234।
औहोवा।। ए। ु।े ए। ु।े ए। ुा2345इ।।
◌दी-7। प-15। मा-7।। 22 (ञे)
250।।
।।इित अम खडः।। (तपविण 84 सामािन)

।।इित पमं गानं ।। आरयकगाने तपव समाम।।
।।भवं भवािन सिहतं नमािम ।। वागेवाणाम।।

 अथारयकगान े शियपव

 अथ षपाठके थमोधः
 अथ थमः खडः
् अिगायिः।।
 151-1. अेतम।।

हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। अिमूािदग़3वाका1कू ख़त।।
् अपारेतािसग़3जाइा1ती23।। हाउहाउहाउ।
पितपृथीिव3याआ1याख़म।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 450
ाजाओवा।(िः)। ाजाग़3ओ5वा656।। ए। िव जगतोोती2345।।
◌दी-36। प-13। मा-17।। 1 (गे)
251।।
् वायरु िोमः।।
 152-1. वायोतम।।
ु न ।।
ाजा।(िः)। ाजा31उ। वाख़। अयाचाहिरयापना
िवाषे ािसतरितसय ु विभ।  य ु विभ।
सूरोनस धारापृ रोचते। पनु ा नोअषोहिरः।।
ृ िभ।। सािे भऋिभ। ाजा। (िः)। ाजा31उ। वाख़।। ए।
िवायूपापिरया
िवज
ै गतेोित। ो2ग़ता234 औहोवा।। इट ्(ि)इडा2345।।
◌दी-34। प-19। मा-12।। 2 (धा)
252।।
 153-1. महावैानर ते े।। व
ै ानरो जगती वैानरः।।
हाउहाउहाउ। ओहा।(िः)। ओहाइ। वयोहोइ।(िः)। पयोहोइ। (िः)। च हु इ।(िः)।
ोहोइ।(िः)। आयहु इ।(िः)। तपोहोइ। (िः)। वचहोइ।(िः)। तेजोहोइ।(िः)।
सवु हइ।(िः)।ोितहइ।(िः)। वृोअषनम
ू ा23हा।।नोवचोिवदथाजातवदे ा23
ू 23ची।। सोमइवपवतेचारा23या3इ।। हाउ हाउहाउ।
े 
साइ।। वैानरायमितनसश
ओहा।(िः)। ओहाइ। वयोहोइ।(िः)। पयोहोइ।(िः)। च ु हइ।(िः)। ोहोइ।(िः)।
आयहु इ।(िः)। तपोहोइ।(िः)। वच होइ।(िः)। तेजोहोइ।(िः)। सवु हइ।(िः)।
 ा यत।् ए। अिम
ोितहइ।(िः)। ोित ह2ग़। वा234औहोवा। ए। अिमु म ू ा
ु ाअवं चधादवे 
भविव। ए। आय े ा2345।। ◌दी-100। प-79। मा-108।। 3
(भ ै) 253।।
 154-1. वैारनो बृहती वैानरः।।

ओ31म।(िः)। आयू ।(िः)। ोती।(िः)। ोतोवा।(िः)। ोतोवाहाइ।(िः)।
 ।् इिरडासम।् सम
ोतोवाढ़3हाउ। वा। इहवानरायिदशो ोितबृहत  ।् सम
 ।्
 ।्
सोवा।(िः)। सो वाहाइ।(िः)। सोवाढ़3हाउ। वा। इहवानरायिदशोोितबृहत
ु ।् तवु ाम।् तवाम
कायमानोवनातवाम ु ।् तवो
ु वा।(िः)। तवु ोवाहाइ।(िः) तवो
ु वाढ़3हाउ। वा।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 451
 ।्
इहवानरायिदशोोितबृहत ू पं िृ थवी।
ौभत पृिथवी।(िः) पृिथोवा।(िः)।
पृिथोवाहाइ।(िः) पृिथोवाढ़3 हाउ। वा।  ।्
इहवानरायिदशोोितबृहत
यातरॄ जगपा। अपाः। अपाः। अपोवा।(िः)। अपोवाहाइ।(िः) अपोवाढ़3हाउ। वा।
इहवा  ।्
नरायिदशोोितबृहत े आप।
सहज आप। आप। आपोवा।(िः)।
आपोवाहाइ।(िः)। आपोवाढ़3हाउ। वा। इहवानरायिदशोोित बृहत।्
नतेअेमृषिे नवतनाम।् तनाम।् तनाम।् तनोवा।(िः) तनोवा हाइ।(िः)। तनोवाढ़3हाउ। वा।
 ।् उषा िदशोोितः। ोितः। ोितः। ोतोवा।(िः)।
इहवानरायिदशोोितबृहत
 ।् यरू स
ोतोवाहाइ।(िः)। ोतोवाढ़3हाउ। वा। इहवानरायिदशोोितबृहत े िहा भवु ाः।
भवु ाः। ु
भवाः। ु वा।(िः)।
भवो भवु ोवाहाइ।(िः)। भवु ोवाढ़3हाउ। वा।
 ।्
इहवानरायिदशोोितबृहत ्
ओ31म।(िः)। आयू ।(िः)। ोती।(िः)।
ोतोवा।(िः)। ोतोवाहाइ।(िः)। ोतोवाढ़3हाउ। वा। घममिभवन ु
ु षे चदत।्
इट ्(ि)इडा2345।। ◌दी-220। प-123। मा-82।। 4 (बा) 254।।
् योः सूयगायिः।।
 155-1. सूय ाजा ाजे े।। (ाजम)।
ाजा।(िः)। ाजा31उ। वाख़। ू िषपवसे।
अआय आसवु ोज िमषनः।
आरबे ाधनाम।् ाजा।(िः)। ाजा31उ। वाख़। ए। ाज।(े-िः)।।◌दी-21। प-17।
मा-5।। 5 (ख)ु 255।।

 156-1. आाजम।।
् पितपृथी िव3याआ1याख़म।।
आ। ाज।(े-िः)। अिमूािद3वाका1कू ख़त।। ्
अपारेतािस3जाइा1तीख़।। आ। ाज।(े-िः)। आ। ाजाढ़3उवा।। ए। आाज।(े-
िः)।। ◌दी-21। प-21। मा-5।। 6 (कु)
256।।
ु गती सूयः।।
 157-1. वायोिवकणभासे े।। वायज

हाहाउ।(िः)। इडा।(िः)। हस।(िः)। ु ोिमयाख़ाधख़
ऋत।े (िः)। िवाह िबतस ू ।
आयदु ध पताववाख़इताख़म।् वातजूतो योअिभर ताख़इानाख़।।

जािपपितबधािवराख़जातीख़।। हाहाउ। (िः)। इडा।(िः)। हस।(िः)। ऋत।े (िः)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 452
औहोवाहाउ। वा।। फाख़श।् ऋत।े (िः)। औहोवाहाउ। वा।। फाख़ट ्। ऋत।े (िः)।
औहोवाहाउ। वा। ाख़ट ्।। ◌दी-32। प-43। मा-22।। 7 (दा)
257।।
् वायःु जगती वैानरः।।
 158-1. भासम।।

हाउहाउहाउ। ओहा।(िः)। ओहाइ। इहौहो।(िः)। इिहयो।(िः)। िहम।(िः)। हो।(िः)।
ह।(िः)। इडा।(िः)। ऋत ्
 ।े (िः)। हस।(िः)। ू ा23हा।।
 वृोअषनम
नोवचोिवदथाजातवदे ा 23साइ।। व ू 23ची।। सोमइवपवतेचारा23
े 
ै ानरायमितनसश

या3इ। हाउहाउहाउ। ओहा।(िः)। ओहाइ। इहौहो।(िः)। इिहयो। (िः)। िहम।(िः)।

हो।(िः)। ह।(िः)। इडा।(िः)। ऋत।े (िः)। हस।(िः)। हा234। औहोवा। इहौहो।
भम।् इहौहो। ेय। इहौहो। वामम।् इहौहो। वरम।् इहौहो। सवु म।् इहौहो। अि। इहौहो।
अाजीत।् इहौहो। ोितः। अाजीत।् इहौहो। दीिदव। ए23। िहयाहाउवा3।

भा2345स।।
◌दी-79। प-83। मा-36।। 8 () 258।।

 1. ऐं महािदवाकी दशानगानम ्
िशरोनाम ु
थमानगानम ्
।।
हाउहाउहाउ। आयःु ।(िः)। ोितः।(िः)। ोता34। औहोवा। ए3।
वा ोती2345।।
◌दी-13। प-10। मा-9।। 9 (णो) 259।।

 2. ीवानाम ितीयानगानम ्
।।
 एवािहयेवा234औहोवा। ह(ि)हह(ि)हह34। औहोवा। (ीिण-िः)। िहयवे ा।
िहयाइ। िहइा। िहपषू ान।् िहदवे ा2345।। ◌दी-30। प-14। मा-13।। 10 (िभ)
260।।

 3. ोनाम तृतीयानगानम ्
।।

वयोमनोवयाणा। वय वयो ाम।् वयोघोषोवयोाताम।् वयो23भूताउ। वा3।।
ई2345।। ◌दी-7। प-6। मा-4।। 11 (ी) 261।।

 4. कीकसोनाम चतथु ानगानम ्
।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 453
ू 23।
वयोमना23। होइहौवाग़ओ234वा। वयाणा23। होइहौवाग़ ओ234वा। वय 
होइहौवाग़ओ234वा। वयोा23म।् होइ हौवाग़ओ234वा। वयोघोषा23।
होइहौवाग़ओ234वा। वयोता23म।् होइहौवाग़ओ234वा। ू ा23म।्
वयोभत
होइहौवाग़ओ2345वा656।। ऊ2345।। ◌दी-8। प-15। मा-21।। 12 (ण)
262।।

 5. प ोनाम पानगानम ्
।।
 ऊ2क।् हाउहाउहाउ। हो3वाक।।(ीिण-िः)।
् धमज़2धमः।(िः)
◌दी-12। प-12। मा-18।। 13 (छै)
263।।
् प ोनाम षानगानमिप।।
 6. तवयावीयम।। ु

धमिवधम।(िः)। संगाय।(िः)। ऋतंवद।(िः)। हवंवड़2 ंवड़2म।।(िः)।।
◌दी-3। प-12। मा-3।। 14 (िठ) 264।।

 159-7. महािदवाकी आानाम समानगानम ्
।।
औहौहोवाहोइ।(िः)। औहौहोवाहा31उ। वा23। भू234वात।् िवाह ि बतसो
ु म
ं ।
ौहौहोवाहोइ। औहौहोवाहोइ। औहौऱहोवा हा31उ। वा23। जा234नात।्
् औहौ होवाहोइ।(िः)। औहौहोवाहा31उ। वा23। वा234ात।्
आयदु ध पताविवतम।।
वातजूतोयो अिभर ितना।। औहौहोवाहोइ।(िः)। औहौहोवाहा31उ। वा23। का234रात।्
जािपपितबधािवराजित। औहौहोवाहोइ।(िः)। औहौ होवाहा31उ। वाख़।। ए।

अाजीोितराजी2345त।। ◌दी-77। प-30। मा-22।। 15 (ञा) 265।।

 8. ऊनाम अमानगानम ्
।।

भूिमः।(िः)। अि र म।(िः)। ौ।(िः)। ा34। औहोवा।। एग़3। भूताया2345।।
◌दी-7। प-12। मा-8।। 16 (छै) 266।।

 9. ऊनाम नवमानगानम ्
।।

ौ।(िः)। अिर म।(िः)। भूिमः।(िः)। भूमा34। औहोवा।। एग़3। आयषु े 2345।।
◌दी-6। प-12। मा-8।। 17 (ख)ै 267।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 454

ु नाम दशमानगानम
 10. पं ्
।।
हाउहाउहाउ। ोितः।(िः)। ोता34। औहोवा।। ई2345।।
◌दी-8। प-6। मा-5।। 18 (ट)
268।।
 1. एकिवंशनगान ् एताम सवणिमाच
ु ,े आिदतम।। ु ते।।
ू ारै यन।् होइ।। साभारै यन।् होइ।। सा भिवदरै यत।् होइ।।
साभत
साभवु नमरै यत।् होइ।। साभत
ू मरै यत।् होइ।। ◌दी-14। प-10। मा-10।। 19 (नौ)
269।।

 अथ षपाठके ितीयोधः

 160-62-1. उभय िवदेवािेवानां।। िपु अरित गायी सूयः।।
उवीख़उिव। उिवहोख़उिव।(े-िः)। इतीख़इित। इितहोख़इित। (े-िः)। असीख़अिस।
अिसहोख़अिस।(े-िः)। अचोिदवपं िृ थवीम।् असीख़अिस। अिसहोख़अिस।(ीिण-िः)।
पितर। पामोषधीना3म।् ओइ। पताइरा234सी।(चािर-िः)। चाइ।
ंदवे ानामदु गादनीकम।् वाइेषावे ानासिमदजंोितराततड़2म।् होइ।(े-िः)। आययु न।्
(िः)। अवः।(िः)। च िु मवणाे । सवु सपससापा।(िः)।

जनावनसवाख़ वु ः। जनाख़वनाख़म।् सवु ाख़वु ः।(ीिण-िः)।
आाावापिृ थवीआय़री23 ा3म।् सृिपसृपीऐह
 ी।(िः)। अो षतभानवाऐह
 ी।
 ी। ावाणोबिहिषियाऐही। इरिहयंबहृ ादहै ी। इाख़। राख़।
िवानिवयामताऐह
िहयाख़म।् बृहिदर िहयंबहृ ादहै ी।(चािर-िः)। सूयआाजगताय़षु ा23ा3। अ
रितरोचनाऐह
 ी।(िः)। अाणादपानताऐह
 ी।(िः)। िहषो िदवामहै ी।(िः)।
ोएितोएि त।(िः)। ो। एित।(े-िः)। ो23। एता34औहोवा।। एग़3।
देवािदवाोती2345।। ◌दी-163। प-108। मा-89।। 1 (ठो) 270।।
 अथ ितीयः खडः
 163-1. गवारसां आनितनौ ौ।। योूय गायी सूयः।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 455
उिवड़2।(िः)। िहिगड़2।(िः)। िहिगिग।(िः)। आयौ पृिरमीदहै ी।(िः)।।
ु ऐह
असदातरंपरा  ी।(िः)।। िपतरंचया ऐही।(िः)। उिवड़2।(िः)। िहिगड़2।(िः)।
िहिगिग।(िः)।। ◌दी-36। प-27। मा-6।। 2 (सू)
271।।
 163-2.
ु ऐह ी।।
उवी।(िः)। िहगी।(िः)। िहिगगी।(िः)। आयौपृिरमी दैही।। असदातरंपरा
िपतरंचयाऐह ी। उवी।(िः)। िहगी। (िः)। िहिगगी।(िः)।।
◌दी-12। प-27। मा-2।। 3 (चा) 272।।
ू ः।।
 164-1. सौयातीषः।। उं िु गायी िचंसय

हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। उा।(िः)। िचवे ाना मदगादय़ ्
नी23का3म।।
हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। तवदे सम।् (िः)। च िु मवणाय़आ23ा3इः।।

हाउहाउहाउ। ाजाओवा। (िः)। देववं हा।(िः)। आाावापिृ थवीआय़री23 ा3म।।
हाउहाउ हाउ। ाजाओवा।(िः)। ितकेतवः।(िः)। सूयआाजगताय़षु ा 23ा3।।
हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। शिे वा।(िः)। सूय आाजगताय़षु ा23ा3।।
हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। यसय ्
ू म।(िः)। यसू 23िरयाउ। वा3।। एग़3।। देवािदवा
ोती2345।।
◌दी-136। प-50। मा-54।। 4 (ङी)
273।।
् इोनु ुय
 1. इ सधम।। ू ः।।

हाउहाउहाउ। सहोाज।(िः)। सहोाजा। पोाजा।(िः)। पोाज। अाजीत।(िः)।

ाजीत।(िः)। ्
अिदतु त।(िः)। अिदतु िंभत
ू सहोबख़ ् अिदतदा
ॄ हात।। ु ाख़ाट ्।।
् अिदतउषसो
अिदतु मअख़ चात।। ु अरोचाख़या। हाउहाउहाउ। सहोाज।(िः)।

सहोाजा। पोाजा।(िः)। पोाज। अाजीत।(िः)। ्
ाजीत।(िः)। ्
अिदतु त।(िः)।
अिदतु ा3त।् हाउवा।। ए। अिदतु मअचषसां िदिवसय
ू िवभाती2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 456
◌दी-74। प-39। मा-33।। 5 (िध)
274।।
 165-1. मतां भूितसाम।। मतो गायी सूयः।।
औहोऔह
 ोवा। होइ।(े-िः)। औहोऔह
 ोवा। हा31उ। वा23। भू234वात।्
अरितरोचना।। औहोऔहोवा। होइ।(े-िः)। औहो औहोवा। हा31उ। वा23।
जा234नात।् अाणादपानती।। औहो औहोवा। होइ।(े-िः)। औहोऔह
 ोवा। हा31उ।
वा23। वा234ात।् िहषोिदवम।।
् औहोऔह
 ोवा। होइ।(े-िः)। औहोऔहोवा।
हा31उ। वा23। का234रात।् औहोऔहोवा। होइ।(े-िः)। औहो औहोवा। हा31उ।।
वा23। भू234ती। औहोऔह
 ोवा। होइ।(े-िः)। औहोऔहोवा। हा31उ। वाख़।
अाजीोितराजीत।् औहोऔहोवा। होइ।(े-िः)। औहोऔहोवा। हा31उ। वा23।। एग़3।
सवाामा नशीमही2345।। ◌दी-121। प-60। मा-49।। 6 (ङो) 275।।
 166-1. सापराािन ीिण।। जापितगायी सूयः।।
हाउहाउहाउवा। ई ग़। ाजाओवा।(िः)। आयौपृि रमीदहै ी।। हाउहाउहाउवा। ईडा ग़।
 ी।। हाउहाउहाउवा। सा ग़म।् ाजाओवा।(िः)।
ाजाओवा।(िः)। असदातरं परु ाऐह
िपतरंचया ऐही।। हाउहाउहाउवा। दीयौ।। ◌दी-48। प-20। मा-26।। 7 (णू)
276।।
 167-1. हाउहाउहाउवा। भूत ग़म।् ाजाओव
 ा।(िः)। अरितरोचनाऐही।।
हाउहाउहाउवा। पृिथवी। ाजाओवा।(िः)। अाणादपानताऐही।। हाउ हाउहाउवा। साह ग़।
ाजाओवा।(िः)। िहषोिदवामहै ी।। हाउहाउहाउवा। तेज।। ◌दी-51। प-20। मा-
26।। 8 (ङू) 277।।
 168-1. हाउहाउहाउवा। आप ग़। ाजाओवा।(िः)। िंशामिवराजताऐही।।
हाउहाउहाउवा। ऊषा ग़। ाजाओवा।(िः)। वातायधीयताऐही।। हाउहाउहाउवा। दीश ग़।
ाजाओवा।(िः)। ितवोरहभु ाऐह ी।। हाउहाउहाउवा। ोित।।
◌दी-51। प-20। मा-27।। 9 (ङे )
278।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 457
 सप घमरोचनिम वा।। घम(सप)नु ुय
ू ः।।
उ
ँ ोकानरोचयः। होइ।। इमाँोकानरोचयः। होइ।। ू
जाभत मरोचयः। होइ।।
ू मरोचयः। हो2ग़हा234औहोवा।। घोती 2345।।
िवंभत
◌दी-16। प-9। मा-9।। 10 (घो)
279।।
 169-71-1. षडैाः।। पिरधय ऋतूनां थमं। इो गायी सूयः।।

हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। िददीिहिवतृथु । उात 3वाइदा1साख़म।।
देववं हि3काइता1वाख़।। शेिवाय3 ्
सूरा1याख़म।। ीः।।
अपेताय3वोया1थाख़। न ायि3 याू1भाख़इः।। सूरायिव3चा ा1साख़इ।।
ीः।। अ3 काइता1वाख़।। िवरमयोज3नाआ1नूख़।। ाजोअ3योया
1था23। हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। ाजा3ओ5वा656।। ई2345।।
◌दी-40। प-19। मा-25।। 11 ()ु
280।।
 अथ ततीयः खडः
 169-71-2.

ु ाओवा।(िः)। िददीिहिवतृथु । उात 3वाइदा1साख़म।।
हाउहाउहाउ। श
देववं हि3काइता1वाख़।। शेिवाय3सूरा ्
1याख़म।। ीः।।
अपेताय3वोया1थाख़। न ायि3याू1 भाख़इः।। सूरायिव3चा ा1साख़इ।।
ीः।। अ3काइता1 वाख़।। िवरमयोज3नाआ1नूख़।।
ु ाओवा।(िः)। श
ाजोअ3योया1था23। हाउहाउहाउ। श ु ा3ओ5वा656।।
ई2345।।
◌दी-34। प-19। मा-25।। 12 ()ु
281।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 458
 172-74-3.  हाउहाउहाउ। भूताओवा।(िः)। िददीिहिवतृथु । तरिणिव3
् ीः।।
दाशा1ताख़।। ोितृ दिस3सूरा1याख़।। िवमाभािस3रोचा1 नाख़म।।
देवा3नाा1इशाख़।। द िे ष3मानू 1 ्
षाख़न।।

िवस3वा 1शाख़इ।। ीः।। येनापावक3चा ा1साख़।।
भरु यंज3नाआ1नूख़।। ंवण3पाया1सा23इ। हाउहाउहाउ। भूताओवाऱ।(िः)।
भूता3ओ5वा656।। ई2345।।
◌दी-37। प-19। मा-21।। 13 () 282।।
 172-74-4. हाउहाउहाउ। तेजाओवा।(िः)। िददीिहिवतृथु । तरिणिव
् ीः।।
3दाशा1ताख़।। ोितृ दिस3सूरा1याख़।। िवमाभािस3 रोचा1नाख़म।।
देवा3नाा1इशाख़।। द िे ष3 मान ्
ू 1षाख़न।।

िवस3वा 1शाख़इ।। ीः।। येनापावक3 चा ा1साख़।।
भरु यंज3नाआ1नूख़।। ंवण3पाया1 सा23इ। हाउहाउहाउ। तेजाओवा।(िः)।
तेजा3ओ5वा656।। ई2345।।
◌दी-37। प-19। मा-21।। 14 (ा) 283।।
 175-77-5. हाउहाउहाउ। साओवा।(िः)। िददीिहिवतृथु । उामिे षर
3जापा1थूख़।। अहािममानो3आू1भाख़इः।। पयंजािन3 सूरा1याख़।। ीः।।
ु स3शू
अय ू 1वाख़।। सूरोरथ3 नाा1याख़।। तािभयाित3यूा1इभीख़।।
ीः।। साहिर3 तोरा1थाख़इ।। वहिदेव3सूरा1याख़।। शोिचे शिं व3चा ा1
णा23। हाउहाउहाउ। साओवा।(िः)। सा3ओ5वा656।। ई2345।।
◌दी-36। प-19। मा-21।। 15 () 284।।
 175-77-6. हाउहाउहाउ। ऋताओवा।(िः)। िददीिहिवतृथु । उामिे षर
3जापा1थूख़।। अहािममानो3आू1भाख़इः।। पयंजािन3 सूरा1याख़।। ीः।।
ु स3शू
अय ू 1वाख़।। सूरोरथ3नाा 1याख़।। तािभयाित3यूा1इभीख़।।
ीः।। साहिर3 तोरा1थाख़इ।। वहिदेव3सूरा1याख़।। शोिचे शिं व3चा ा1
णा23। हाउहाउहाउ। ऋताओवा।(िः)। ऋता3ओ5वा656।। ई2345।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 459
◌दी-36। प-19। मा-21।। 16 ( ) 285।।
 1. वागािदिपंसाम (वाङूमनः)।। ऋतवोनु  ू ः।।
ु य

वाक।मना णाणोपानोान ु ोशमवम ्
 भिू तिता।आिदिपम।(िः)।

आयु िपम।(िः)।। ◌दी-15। प-8। मा-7।। 17 (बे) 286।।

 च साम।। िमावणौ गायी सूयः।।
 ु
अदवषे 3रो चा1साख़इ।(िः)। अरित3रोचा1नाख़।। अ
् अदवषे ु 3रोचा1साख़इ।(िः)।
ाणाद3पाना1ताख़इ।। िह3षोदा1इवाख़म।।

अदवषे 3रो 23। चा2ग़। सा234। औहोवा।। एग़3। देवािदवाोती2345।।
◌दी-20। प-14। मा-9।। 18 (भो) 287।।
ू ः।।
 178-1. ोसाम।। उं िु गायी िचंसय

हाउहाउहाउ। ाजााज।(िः)। आयरू ायु ।(िः)। उंजा।(िः)। तवदे सम।(िः)।

िचवे ानामदगादय़ ्
नी23का3म।। हाउहाउहाउ। ाजााज।(िः)। आयरू ायु ।(िः)।

देववं हा।(िः)। च िमवणाय़ आ23ा3इः।। हाउहाउहाउ। ाजााज।(िः)।
आयरू ायु ।(िः)। ितकेतवः।(िः)। ्
आाावापिृ थवीआय़री23 ा3म।। हाउहाउहाउ।
ाजााज।(िः)। आयरू ायु ।(िः)। शिे वा।(िः)। सूयआाजगत ाय़षु ा23ा3।
हाउहाउहाउ। ाजााज।(िः)। आयरू ायु ।(िः)। यसय ्
ू म।(िः)। यसू 23िरयाउ। वा3।।
एग़3। देवािदवाोती 2345।। ◌दी-113। प-60। मा-47।। 19
(णे) 288।।
 179-1. इ िशराम।। इो िु गायी सूयः।।
हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। उंजा।(िः)। हाउहाउहाउवा। आिच।
इरोनमे िधताहय़वा23ा3इ।। हाउहाउहाउ। ाजाओवा। (िः)। ्
तवदे सम।(िः)।
हाउहाउहाउवा। शोिच। हाउहाउहाउ। ाजाओवा। (िः)। देववं हा।(िः)। हाउहाउहाउवा।
ताप। यायायनु जताइिधय़या 23ा3।। हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। ितकेतवः।(िः)।
हाउहाउ हाउवा। हार। हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। शिे वा।(िः)। हाउहाउ हाउवा।
साह। शूरोनषृ ातावसाय़का23मा3इ।। हाउहाउहाउ। ाजा ओवा।(िः)। यसय ्
ू म।(िः)।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथारयकगाने शिु यपव Page 460
हाउहाउहाउवा। नार। हाउहाउहाउ। ाजा ओवा।(िः)। शिे वा।(िः)। हाउहाउहाउवा।
भाख़। आगोमितजे भजातय़वु ा23ा3। हाउहाउहाउ। ाजाओवा।(िः)। यसय ्
ू म।(िः)।
हाउहाउहाउवा3।। ई2345।। ◌दी-164। प-76। मा-96।। 20 (ू) 289।।
 1. आिदाा।। आिदोनु बु ािदाा।।
ु यािम। होइ। (े-िः)। अहोराायिरािण।
उयािम। होइ।(े-िः)।। आिदं ा ँ यम
होइ।(े-िः)। ौनहाउ।(िः)। ता मसावािद ईयते हाउ।(िः)। तियमीयमान ईयामहे
हाउ।(िः)।। ईयामहे हाउ।(िः)।। ईयामहे3। हाउवा।। िये धामिय र।े (िः)। िये
े 2345।।
धामिय र ◌दी-65। प-34। मा-27।। 21 (भे) 290।।
।। इित षपाठकः।। (शिु यपविण 40 सामािन)
 अथ महानाीपव
 महानाः।। िसमाः इो िवरािडः इः शरीः।।
एख़। िवदामघविदा।। गातम ु
ु नशिसषः। दाइशा31उवा23। ई34डा।। एख़।

िश ाशचीनाताइ।। पूवणाख़। वसा31 उवा23। ई34डा। आिभमभाख़इ।
ििभरा31उवा23। ई34डा। ाशू2। हा31उवा23। ई34डा। ा।
ु ायनाख़इषाइ। इडा।। ईा।। 
चेतनचेतया।। ईा।।  ु ायनाख़इषाइ। अथा।। ईा।।
ु यनाख़इषाइ। इडा। एवािहशोरायवे ाजायवा1ी3वा। शिव विा3। जासाइ।।
ा
मिहविा23हो।। जासा31उवा23।। इट ्(ि)इडा2345।। आया।।
िहिपबमा"ख़"ु वा।। इडा2345।।
◌दी-22। प-36। मा-20।। 1 (चौ) 1।।
् भवु ोवाजानाितवशाख़। अनआ
ु िरयाम।।
े वी
 2. एख़। िवदारायस ु 31 उवा23।
ईग़34डा।। एख़। मिहविृसाइ। यशिवशूरा2। णा31उवा23। ई34डा।।
योमिहोमघो2। ना31उवा23। ई 34डा।। अशनु शोचा2इः। हा31उवा23।
ई34डा। चाइ। िको अिभनोनया।। ईो।। िवदेतमूख़हु ाइ। इडा।। ईो।। िवदेतमूख़
ु इ। अथा।। ईो। िवदेतमूख़हु ाइ। इडा। ईशिे हशमूतये हवा1माग़3हाइ।
हा
जेतारमपरा3। ्
जाइताम।। सनषदता23होइ।। ाइषा31उवा23।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ महानाीपव Page 461


् इडा2345।।
इट ्(ि)इडा2345।। ातू ।। छऋ"ताख़ ृ"हात।।
◌दी-23। प-35। मा-24।। 2 (टी) 2।।
 3. एख़। इनसातयाइ।। हवामहेजते ारमपराख़। िजतमा31 उवा23। ई34डा।।
एख़। सनषदितिषाः।। सानषदताख़इ। िषआ31उवा23। ई34डा।
पूवयआख़। िवआ31उवा23। ई34डा। अशमु दाया2। हा31उवा23। ई34डा।
सू। आध े िहनोवसाउ।। पू।। शिवशाख़ताइ। इडा।। पू।। शिवशाख़ ताइ।
अथा।। पू।। शिवशाख़ताइ। इडा। वशीिहशोन ू नसा1ा3साइ।
् समयष ु वा23होइ।। वाहा31उवा23।। इट ्(ि)इडा2345।।
भोजनवा3। ाहान।।

शूरो।। योगोषगा"ख़"ता ु वो"ख़"यू।। इडा2345।।
इ।। इडा।। साखा।। सशे
◌दी-18। प-39। मा-25।। 3 (ढु) 3।।

 4. प परीषपदािन।। गायी पदपंिः (पंिवा) इः।।
 आइवा।। िहयेवा2345। होइ।। हो। वाहा31उवा23। ई34डा।। आइवा।।
िहया2345इ। होइ।। हो। वाहा31उवा23। ई34डा।। आइवा।। िहइा2345। होइ।।
हो। वाहा31उवा23। ई34डा।। आइवा।। िहपूषा2345न।् होइ।। हो। वाहा31उवा23।
ई34डा।। आइवा।। िहदेवा2345। होइ।। हो। वाहा31उवा23। ई34डा।।
◌दी-8। प-30। मा-19।। 4 (णो) 4।।
 5. उयामेकंसाम। शंयादपः।।
् पयाउय़ाराख़म।।
उया6मे।। तम3साय़राख़इ। ोितपयाउय़ाराख़म।। ्
् ◌दी-8। प-6। मा-7।। 5 (टे )
देवदं वे ासरू ा2ग़या234औहोवा।।अगोितमा1म।।
5।।
् परमेी जापित गायी सिवता।।
 1. गायम।।
ु िणयोम।् भागदवे धीमाहीख़। िधयोयोनचो1212। िहम(ि)आख़।
 तिवतवरे ् दायो।

आ345।। ओम।। ◌दी-6। प-6। मा-2।। 6 (का) 6।।

।।इारयकगाने महानाीपव समाम।।

।।इित आरयक गानं सूणम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः  अथ महानाीपव Page 462


पावमानगान े पाठारम ्
उाते जातमसः उश ु
ँ ा234मा।। उाँशा234मा।। उपोषजातम ु ्
रम थम साि
इहा1। इहा1।। इषेपव धारया उप।् इही2345।। उप।् ई3ही2345।। सोमदेववीतये
ु पव। ।
वी6हाइ।। वी6हाउ।। पवदेववीतये िभरोजसा6ए।। िभरोजसा6ए।। सोमःपना
पवा23।।


आरयकगाने पाठारम ्
बृहाम सातौवाजा।। सातौवाजा।।
बृहाम सूख़अवा234।। सूख़आवा234।।
हाउिदिव ए। िदवी2345।। ए। िदवी2345।।
अभीनव िविवहोख़इिविव।। िविवहोख़िविव।।
् िकट ् इित ादशवारम।।
इरो िकट ् इित िवारम।। ्
इंधनसातये इडा।। इडा2345।।
 छाो यम करणम (् ाणम)्

 छाो यम ेष ु थम पाठकः।।


 थम खडः
अिदतेन ु म।
ु न ु म।
अनमते
सरतेन ु म।
देव सिवत सवु य ं सवु य पितं भगाय। िदो गव के तपू के त पनात
ु ु
वाचित.वाच दत।ु । 1।।
ु ते अभवत।् पर.म जाे तपसो िनिमतोिस
काम वेद ते नाम- मदो नामािस- समानयाम ं ु सरा
ाहा।। 2।।
इम उपं मधनु ा संसज
ृ ािम- जापते.मख.मे ं ु ोिभ भवािस सवा-नवशान ्
ु त.ितीयम।् तेन पस
विश.िस रा ी ाहा।। 3।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 463

अि.ाद.मकृ व.हाना- ु
ीणा.मप.मृ ु
षय पराणाः। तेना. मकृ वं. ै ा-
िय तधात ु ाहा।। 4।।
् अतत- या देो अा.निभतो? तत। ताा देो जरसा सँय-
या अकृ .वयन या
ु तीदं पिरध वासः।। 5।। (अिभतः तत इ, िवसजनीय उादेशः छासः)
ाय
पिरध ध वाससनै ां शतायषु ी.णतु दीघ.मायःु । शत जीव शरद वु च- वसूिन चाय
् 6।।
िबभृजािस जीवन।।
् 7।।
सोमोदद.गवाय गवदद.दये। रिय पु ां.ादा-दि.म.मथो इमाम।।
 मे पित या न पा कताम।् िशवा अिरा पितलोक.मेयम।।
् 8।।
ाा पित या न पा कताम।् िशवा अिरा पितलोक.ाः।। 9।।
अि.रेत ु थमो देवता- ो ै जां म ु
ु त ु मृ.पाशात।् तदयं राजा वणोन ु मताँ -
यथये ं ी पौ.मघ. रोदा.ाहा।। 10।।
इमा.मि.ायता.ाहप- जा.मै जरदि.णोत।ु अशूोपा जीवता.म ु माता-
ु ता.िमयं ाहा।। 11।।
पौ.मान.मिभ िवब
ौे पृं र त-ु वाय.ु -अिनौ च नयां.े पा.िवतािभ
ु र त।ु आ वासस
पिरधाना.ृहित-िवे देवा अिभ र  ु पा.ाहा।। 12।।
मा ते गृहषे ु िनिश घोष उा-द ुद ँिवश।ु मा ं द.रु आ विधा- जीवपी

पितलोके िवराज- पयी जां समनमानां ाहा।। 13।।
अजं पौ.म पाान.मतु वा अघम।् शी. ज.िमवो
ु िष ित म
ु ािम पाशं
ाहा।। 14।।
ु त ं म आगा- ैवतो नो अभय.णोत।ु परं मृो अन ु परेिह पाँ- य नो अ
परैत ु मृ.रमृ
इतरो देवयानात।् च 
ु ते वते ते वीिम- मा न जां रीिरषो मोत वीरा.ाहा।। 15।।
 ितीयः खडः
1.2 इम.ममान.मारोहा-मेव ं िरा भव। िष.मप बाध- मा च  िषता.मधः।।
1।।
ु ते ौ लाजा.नावपी। दीघाय.ु र ु मे पित - शतँ वषािण जीवत।ु एधां ातयो
इय.ायपू
मम ाहा।। 2।।
अयमण. ु देव.ा अि.मय त। स इमा.ेवो अयमा- ेतो म
ु ात ु मामत.ाहा।।
ु 3।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 464
पूषण. ु देव.ा अि.मय त। स इमा ेव पूषा- ेतो म
ु ात ु मामत.ाहा।।
ु 4।।
कला िपतृ पितलोकँ यतीय.मप दी ा.मय। का उत या वय- ारा उदा इवाित
गाहेमिह िषः।। 5।।
ु ा नयत।।
एकिमषे िव ु 6।।
ु ा नयत।।
े ऊज िव ु 7।।
ु ा नयत।ु । 8।।
ीिण ताय िव

चािर मायोभवाय िवा ु 9।।
नयत।।
प पश ु ा नयत।।
ु ो िव ु 10।।
ु ा नयत।।
षायोषाय िव ु 11।।

स सो होाो िवा ु 12।।
नयत।।
सखा सपदी भव स.े गमेयम।् से मा योषा- े मा योाः।। 13।।

समली.िरयँ वधू- िरमां समेत पयत। सौभा य.म ै दायाथाँ िवपरेतन।।14।।
सम ु िवे देवा- मापो दयािन नौ। सं मातिरा साता- सम ु देी दधात ु नौ।। 15।।

गृािम ते सौभगाय हं- मया पा जरदि.यथासः। भगो अयमा सिवता परि-
म.ा.गाहपाय देवाः।। 16।।

अघोरच .रपिते ु मु ना वु चाः। वीरसू.जवसू.दवकामा- ोना शो भव
िध- िशवा पश
ु दे।। 17।।
िपदे श.त
आ न जा.नयत ु जापित- राजरसाय समन.यमा। अमली पितलोक.मा िवश- शो
ु ।। 18।।
भव िपदे श.तदे
इमा.िम मी पु ां
ु सभगा.
ु ु
 िध। दशाां पा.नाधेिह- पित.मेकादश.।। 19।।
ु 20।।
सा ी शरु े भव- सा ी ां भव। ननािर सा ी भव- सा ी अिध देवषृ ।।
मम ते ते दय.धात-ु मम िच.मन ु िच.े अ।ु मम वाच.मेकमना जषु - बृहित.ा

िनयनु ु मम।।21।।
 तृतीयः खडः
् 1।।
1.3 लेखासिष ु प-ावतष ु च यािन ते। तािन ते पूणाा- सवािण शमया.हम।।
के शेष ु य पापक-मीि ते िदते च यत।् तािन ते पूणाा- सवािण शमया.हम।।
् 2।।
शीलेष ु य पापकं - भािषते हिसते च यत।् तािन ते पूणाा- सवािण शमया.हम।।
् 3।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्


 छाो यम करणम (ाणम)् Page 465
आरोके ष ु च देष ु हयो पादयो यत।् तािन ते पूणाा- सवािण शमया.हम।।
् 4।।
् 5।।
ऊव.पे जयो - ानेष ु च यािन ते। तािन ते पूणाा- सवािण शमया.हम।।
यािन कािन च घोरािण- सवाेष ु तवाभवन।् पूणाितिभ.रा- सवािण ताशीशमं ाहा।।
6।।
ु पृिथवी- वु ँ िव.िमद.गत।् वु ास पवता इमे- वु ा ी पितकुले इयम।।
वु ा ौ.वा ् 7।।
े पृिना। बािम सिना- मन दय ते।। 8।।
अपाशेन मिणना- ाणसूण
यदेत.ृदय व- तद ु दयं मम। यिददं दयं मम- तद ु दय.व।। 9।।
अं ाण पिंश-ेन बािम ासौ।। 10।।
ु शक
सिकं ु ं शिलँ िवपं- सवणवण
ु सकृु तं सचम
ु ।् आ रोह सूय  अमृत नािभं- ोनं पे
वहत. ु
ु ण।। 11।।
ु िभ.ग.मतीता- मप ारातयः।। 12।।
मा िवद.िरपिनो- य आसीदि दती। सगे
इह गाव जाय-िमहाा इह पूषाः। इहो सहदि णो-िप पूषा िनषीदत।ु । 13।।
इह धृित-िरह धृित-िरह रि-िरह रम। मिय धृित-मिय धृित-मिय रमो- मिय रम।।
14।।
 चतथु ः खडः
1.4 अे ायिे- ेवानां ायिि.रिस। ाण.ा नाथकाम उप धावािम- याा
पापी ली-ामा अप जिह।। 1।।
वायो ायिे .ेवानां ायिि.रिस। ाणा नाथकाम उप धावािम- याा पिती
तनू-ामा अप जिह।। 2।।

च ायिे .ेवानां ायिि.रिस। ाणा नाथकाम उप धावािम- याा अपा
तनू-ामा अप जिह।। 3।।
सूय ायिे .ेवानां ायिि.रिस। ाणा नाथकाम उप धावािम- याा अपशा
तनू-ामा अप जिह।। 4।।
अि.वाय.ु च.सूया ायियो- यूय.ेवानां ायिय. । ाणो वो नाथकाम उप

धावािम- याा पापी ली-या पिती- यापा- यापशा तनू-ामा अप हत।। 5 ।।
िव.ु यिन.यत-ु ा पािण िपंशत।ु आ िसत ु जापित-धाता गभ.धात ु ते।। 6।।

गभ.ेिह िसनीवाली- गभ.ेिह सरित। गभ.े अिनौ देवा-वा धां पर.जौ।। 7।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 466
ु सौ िमावणौ- पमां
पमां ु ौ। पमा.नि
ु सा.विना.वभ ु ु - पमा.भ.वोदरे
वाय ु ।। 8।।

पमा.नि ु
पमा.िन- ु
पमा.े ु स ं पँु िव- तं पमा.नन
वो बृहितः। पमां ु ् 9।।
ु जायताम।।
 पमः खडः

1.5 अय.मूजावतो वृ - ऊजव फिलनी भव। पण वनते ना- ु सूयतां रियः।। 1।।
ना
येनािदते.ीमान. यित- जापित.महते सौभगाय। तेनाह.म ै सीमान यािम- जा.म ै
जरदि. णोिम।। 2।।
ु सु त
राका.महं सहवां ु ी वे- णोत ु न सभगा
ु बोधत ु ना। सी.प ूािमानया-
ददात ु वीरं शतदाय.ु म ् 3।।
ु म।।

याे राके समतय पु श
े सो- यािभ.ददािस दाशषु े वसूिन। तािभन अ समना
ु उपागिह-
ु रराणा।। 4।।
सहपोषं सभगे
िकं पयिस जां पशू.ौभा यं- म ीघायंु पः।।
ु 5।।
या ितरी िनपते- अहँ िवधरणी इित। ताा घृत धारया- यजे संराधनी.महम।् संराध ै दे ै
दे ै ाहा।। 6।।
ु .मभर-ाता पनु .राहरत।् परेिह ँ िवपि-मु ा.नयं जिनतेसौ नाम।। 7।।
िवपि.
् 8।।
इय.मा दे .म-िमद.माय.ु िरद.ममृतम।।
मेधाे िमावणौ- मेधा.मि.ददात ु ते। मेधाे अिनौ देवा-वा धां पर.जौ।।
ु 9।।

ये ससीमे ् 10।।
दयं- िहत.म जापतौ। वेदाहं मे त- माहं पौ.मघं िनगाम।।
यृिथा अनामृत- ििव चमिस ितम।् वेदामृताह.ाम- माहं पौ.मघं िरषम।।
् 11।।
ु जिना अिध।। 12।।
इाी शम यतं- जाय ै मे जापती। यथाय. मीयेत- पो
यदद.मिस कृ ं- पृिथा दयं ितम।् तदहँ िवां.य-ाहं पौ.मघं दम।।

13।।
कोिस कतमो-ेषोमृतोिस। आहं मासं िवशासौ।। 14।।
स ाे पिर.ददा-ह.ा राै पिर ददात,ु राि.ाहोरााां पिर ददा,होराौ
ाधमासे पिर दा,मधमासा.ा मासे पिर ददत,ु मासा.त
ु पिर दद,-ृतव.ा
सँवराय पिर ददत,ु सँवर.ायषु े जरायै पिर ददा.सौ।। 15।।

अा.दा.विस- दया.दिध जायसे। ाणे ाणेन सधािम-जीव मे याव.दायषु म।।
16।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 467
् 17।।
अा.दा.ंविस- दया.दिध जायसे। वेदो व ै पु .नामािस- स जीव शरद.शतम।।

अमा भव परश.ु भव- िहरय.मृत ं भव। आािस पु मा मृथा-  जीव शरद.शतम।।
18।।
पशूनाा िहारेणािभ िजा.सौ।। 19।।
 षः खडः
1.6 आय.मगा.िवता रेु ण।। 1।।
उेन वाय उदके न ैिध।। 2।।
आप उ ु जीवस।े । 3।।
िवो.दोिस।। 4।।
् 5।।
ओषधे ायैनम।।
िधते मैन ं िहंसीः।। 6।।
येन पूषा बृहते.वायो.िर चावपत।् तेन ते वपािम णा- जीवातवे जीवनाय दीघायु ाय
वचसे।। 7।।
ायषु .मदे- कयप ायषु .मग ायषु म।् येवाना.ायषु - े अ ु
् 8।।
ायषु म।।
अे तपते त.िरािम- ते वीिम तके यम।् तेनास-िमद.मह.मनृता.. मपु ैिम
ाहा।। 9।।
वायो तपते त.िरािम- ते वीिम तके यम।् तेनास-िमद.मह.मनृता.. मपु ैिम
ाहा।। 10।।
सूय तपते त.िरािम- ते वीिम तके यम।् तेनास-िमद.मह.मनृता.. मपु ैिम
ाहा।। 11।।
च तपते त.िरािम- ते वीिम तके यम।् तेनास-िमद.मह.मनृता.. मपु ैिम
ाहा।। 12।।
तानाँ तपते त.िरािम- ते वीिम तके यम।् तेनास-िमद.मह.मनृता.. मपु ैिम
ाहा।। 13।।

आगा समगिह  सम ् 14।।
ययु ोतन। अिरा रेमिह- ि चरता.दयम।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्


 छाो यम करणम (ाणम)् Page 468
अिे ह.मही-िवता ह.मही-दयमा ह.मही-ि.मिस कमणा-
ि.राचाय.व।। 15।।
चय.मागा-मपु मा नय।। 16।।
को नामािस।। 17।।
असौ नामाि।। 18।।
देव ते सिवतु सवे-िनो.बाां- पूो हाां- ह.ृा.सौ।। 19।।
सूयावृत.मावतासौ।। 20।।
् 21।।
ाणाना.ि.रिस मा िवसः। अक इदे पिर ददा.ममु ।।
् 22।।
अर इदे पिर ददा.ममु ।।
् 23।।
कृ शन इदे पिर ददा.ममु ।।
जापतये ा पिर ददा.सौ।। 24।।
देवाय ा सिवे पिर ददा.सौ।। 25।।
चाय.सौ।। 26।।
सिमध.माधे-पोशान- कम कु- मा िदवा ाीः।। 27।।
ु न आगात।् ाणापानाां बल.माहरी- सा देवी
इय.ा.िरबाधमाना- वण पिवं पनती

सभगा ् 28।।
मेखलेयम।।
ऋत गोी तपस परी- ती र .हमाना अरातीः। सा मा सम.मिभ पयिह भे-
धतारे मेखले मा िरषाम।। 29।।
् 30।।
त.िवतवु रेयं भग देव धीमिह। िधयो यो न चोदयात।।

भूभव.रोम ् 31।।
।।
सव ु वसं मा कु- यथा ं सव
ु  ु वाः। देव
ु  ु
े वे .महं सव- ु वा ाणेष ु

् 32।।
भूयासम।।
ु वचसा-
अये सिमध.माहाष- बृहते जातवेदसे। यथा मे सिमधा सिमस- एव.मह.मायषा
सा मेधया जया पशिु भ-वचसेन धनने ााेन समेिधषीय ाहा।। 33।।

पन.मामै ु
.िियं- पन.रायु पन.भ
ु गः। पन.िवण.म
ु तै ु मा- पन.ाण.म
ु तै ु मा।। 34।।

पन.मन ु
पन.राा म आगा-नु . ु पन.ों
ु म आगात।् पन
ु ाण पन.राधीतं
ु म
अगात।् वैानरो अद.नूपा- अ.ित ु मे मनो-मृत के त.ु ाहा।। 35।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 469
 समः खडः
1.7 ये अ.रय िवा- गो उपगोो मको मनोहाः। खलो िवज.
नूिष.िरियहा-
अित ता.ृजािम।। 1।। (ायः अौ)
यदपा.ोरँ- यदपा.रँ- यदपा.मशा-मित तृजािम।। 2।।
यो रोचन-.िमह गृािम, तेनाहं मामिभ.िषािम।। 3।।
यशसे तेजस े वचसाय बलायेियाय वीयायाााय राय.ोषाय िा अपिच ै।। 4।।
येन िय.मकृ णतु -ँ येनापामृशतं सरु ाम।् येना ा.निषतँ- येन ेमां पृिथव महीम।् या.दिना
् 5।। (अप-अमृशतम)्
यश-ेन मामिभ.िषतम।।
उ.ाजभृििभ.िरो मि.रा-ातयाविभ.रात।् दशसिन.रिस- दशसिनं मा कु-वा ा
िवशा-ा मा िवश।। 6।।
उ.ाजभृििभ.िरो मि.रा-ापनेिभ.रात।् शतसिन.रिस- शतसिनं मा कु-वा ा
िवशा-ा मा िवश।। 7।।
उ.जभृििभ.िरो मि.रा-ायँयाविभ.रात।् सहसिन.रिस सहसिनं मा कु-वा
ा िवशा-ा मा िवश।। 8।।
च .ु रिस च .म-व
ु मे पाान.िह। सोम.ा राजावत-ु नमे ु मा मा िहंसीः।। 9।।
उमँ वण पाश.म-दवाधमँ िव ममं थाय। अथािद ते वय-वानागसो अिदतये
ाम।। 10।।
ी.रिस मिय रम।। 11।।
् 12।।
नेौ ो- नयतं माम।।
गवपु ाव- उप मा.मव।। 13।।
् 14।।
ु ियो वो भूयासम।।
य .िमव च ष
ओािपधाना नकुली द.पिरिमत पिवः। िजे मा िवलो वाच-ा माेह वादय।। 15।।
वनते वीो िह भूया अखा तरण वु ीरः। गोिभ ो अिस वीडया-ाता ते
जयत ु जेािन।। 16।।
 अमः खडः
1.8 इमा मे िवतो.वीय- भव इ र तम।् पूष ् 1।।
ं ं पयावतया-ना आय ु नो गृहान।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 470

इमा मधमती.म-मना पयसा सह। गाव आ मातर- इहेमा  ु भूयसीः।। 2।।
ु 3।।
गवां ेािस- गावो मिय ि।।
् 4।।
सहण सृहाण- ये जाता पशवो मम। पूष ैषां शम यत-ु यथा जीवो अयात।।
भवु न.मिस साह-िमाय ा सृमोददा-द त.मिर.िमलाम।् गोपोषण.मिस- गोपोषेिशषे-
गोपोषाय ा, सहपोषण.मिस- सहपोषेिशषे- सहपोषाय ा।। 5।।

लोिहतेन िधितना िमथन.णयो कृ तम।् यावतीनाँ यावतीनाँ व- ऐषमो ल ण.मकािरषम।्
् 6।।
ु समा.ियासम।।
भूयसीनां भूयसीनाँ व- उरा.मरां
् 7।। -
ु रां समाम।।
इय ी गवां माता- सवाना.िवेशनी। सा न पयती हा- उरा.म
-

 छाो य मेष ु ितीयः पाठकः।।


 थमः खडः
2.1 य ाा.ििश सपराज- एष ते बिलः।। 1।।
यो दि णा.ििश सपराज- एष ते बिलः।। 2।।
य तीा.ििश सपराज- एष ते बिलः।। 3।।
य उदीा.ििश सपराज- एष ते बिलः।। 4।।
नम पृिथ ै दंाय- िवभृ.ा ते अे िरषाम। संहतं मा िव वधी-िवहतं मािभ सँ वधीः।। 5।।
सोमो राजा सोमो राजा- सोमोाकं राजा- सोम वयं ः। अिहजन.मिस
सोमं- सोम.मिहजन.मिस।। 6।।
यां सां समध- यूय ं सऋिषिभ ह। तां सपा माािम- नमो वो अ ु मा नो िहंिस।।
7।।
मा न.ोके तनये मा न आयौ- मा नो गोष ु मा नो अेष ु रीिरषः। वीरा.ा नो  भािमतो वधी-
हिव द.िमा हवामहे।। 8।।
शतायधु ाय शतवीयाय- शतोतयेिभमाितषाहे। शतँ यो न शरदो अजीजा- िदो नेष.दित
िरतािन िवा ाहा।। 9।।
ये चार पथयो देवयाना- अरा ावापृिथवी िवयि। तेषाँ यो अािन.मजीिज.मावहा-
 ै नो देवा पिरदेह सव ाहा।। 10।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्


 छाो यम करणम (ाणम)् Page 471
ीो हेम उत नो वस- शरषा िु वत.ो अ।ु तेषा.मृतन
ू ां शतशारदाना- िवात
एषा.मभये ाम।। 11।।
इराय पिरवराय- सँवराय कृ णतु ा बृह.मः। तेषाँ वयं समतौ
ु यि याना- ो.गजीता
अहता ाम।। 12।।
भा. ेय मन ै देवा- यावसेन समशीमिह ा। स नो मयो भू िपतेवा िवश-
श.ोकाय तै ोन ाहा।। 13।।

अमोिस ाण ततं वी-मा िस सव.मनिवः। स मे जरां रोग.मपमृ शरीरा-दपाम एिध
मा मृथा न इ।। 14।।
अि ाात ु थम- िह वेद यथा हिवः। िशवा अ.मोषधी- कृ णोत ु िवचषिण
ाहा।। 15।।
ु ं मधनु ा सँयतु ँ यवं- सरा अिधवना.वचकृ िध। इ आसी.ीरपित शततु -
एत.म
कीनाशा आस.त दु ानव ाहा।। 16।।
ितीयः खडः

2.2 थमा ह वास- ु
सा धेन.रभव.मे ् 1।।
ु समाम।।
। सा न पयती हा- उरा.मरां
ित े ित ितािम राे- ेष ु ित ितािम गोष।ु ित ाणे ित ितािम पौ-
ु ेष ु ित
िता.ािन।। 2।।
ित ावापृिथो- ित ितािम य ।े । 3।।
ोना पृिथिव नो- भवानृ रा िनवेशनी। या न शम सथो- दैवा.ा भया.िदित।। 4।।
यशव ायत- मनसा दयेन च। वाचा सहपाशया- मिय बािम वो मनः।। 5।।
अन ु ा माता मता-मन ु िपता-न ु ातान ु सग-न ु सखा सयूः।। 6।।
े ो हिवः।। 7 ।।
आ.ेव

यश.माय.ु मकृ तोरो वा पि.राहत। अिमा ता.देनसो- िवा.
ु .ंहसः।। 8।।
ु अिधराज एषः। स न.ोन यु जा यजा च- यथा
अा.वि.रित िव- ऋषीणां पो
देवाना.िनमािन वेद।। 9।।
औखला.ं वदि ावाणो- हिव.ृ व पिरवरीणाम।् एकाके सजस.
ु वु ीरा
ो. जीवेम बिलतो वय.े।। 10।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्


 छाो यम करणम (ाणम)् Page 472
इडाया.द.त ृ व.रीसृप-ातवेद ित हा गृभाय। ये ाा पशवो िवपा-ेषां सानां
मिय रि.र ु ाहा।। 11।।
एष ैव सा या पूवा ौ-ेय.म.रित िवा। वसू.िजगाय थमा जिनी- िवे ां
मिहमानो अः।। 12।।

एष ैव सा या थमा ौ-ा धेन.रभव.िपा। सँवर या पी- सा नो अ ु समली।।

13।।

या.ेवा ितपयि- राी.ेन.िमवायतीम ।् सा न पयती हा- उरा.म ्
ु रां समाम।।
14।।
सँवर ितमाँ या.ा राि यजामहे। जा.मजया कु- राय.ोषेण संसज
ृ ।। 15।।

अिम.ो अनमित-य .ेवषे ु मताम।् अि हवाहन-  नो दा.ाशषु े मयः।। 16।।
 तृतीयः खडः
2.3 ाहा सोमाय िपतृमते।। 1।।
ाहाये कवाहनाय।। 2।।
ु र ांिस वेिदषदः।। 3।।
अपहता असरा
ु माना- असरा
ये पािण ितम ु  धया चरि। परा परो
ु िन परो
ु ये भर-

िा. लोका.णद.ात ् 4।।
।।
एत िपतर ोासो- गीरेिभ पिथिभ पूिवणेिभः। दा.िवणेह भं - रिय न
ववीर ियत।। 5।।
् 6।।
अ िपतरो मादयँ- यथाभाग.मावृषायम।।
अमीमद िपतरो- यथाभाग.मावृषाियषत।। 7।।
नमो व िपतरो जीवाय- नमो व िपतर शूषाय।। 8।।
नमो व िपतरो घोराय- नमो व िपतरो रसाय।। 9।।
नमो व िपतर धायै- नमो व िपतरो मवे।। 10।।
नमो व िपतर- िपतरो नमो वः।। 11।।
गृहा िपतरो द।। 12।।
सदो व िपतरो दे।। 13।।
एत िपतरो वासः।। 14।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 473
् 15।।
ृ -ं पय कीलालं पिरतु म।् धा  तपयत मे िपतॄन।।
ऊज वही.रमृत.त
आध िपतरो गभ- म ु
 ारं पर.जम ।् यथेह पष.ात
ु ् 16।।
।।

अभूो तो हिवषो जातवेदा- अवा.ािन सरभीिण कृ ा। ादा.ितृ धया ते अ -
् 17।।
जान.े पनु .रेिह योिनम।।
वह वपा.ातवेद िपतृो- य ैतान वे्  िनिहता.राचः। मेदस कुा अिभ ता.व-ु
सा एषा.मािशष  ु कामा.ाहा।। 18।।
जातवेदो वपया ग देवां-ं िह होता थमो बभूव। सा वपा गृहीता मे अ-ु समृतां मे
यिदद.रोिम।। 19।।
युसीद.मदं मयेह- येन यम िनिधना चरािण। इद.दे अनृणो भवािम- जीव.ेव ित
ते ददािम।। 20।।
एकाका तपसा तमाना- जजान गभ मिहमान.िमम।् तेन देवा असह शू-

ासराणा.मभव.चीिभः।। 21।।
 चतथु ः खडः

2.4 इदं भूम.े भजामह- इदं भं समलम ।् परा सपा.ाधा-ेषाँ िवते व-ेषाँ िवते
् 1।।
धनम।।
इमं ोम.महते जातवेदसे- रथ.िमव सं महेमा मनीषया। भा िह न मित.र- संसे से
मा िरषामा वय.व।। 2।।
भरामे.णवामा हविष ते- िचतय पवणा.पवणा वयम।् जीवातवे तरां साधया िधयो-े
से मा िरषामा वय.व।। 3।।
् म-
शके म ा सिमधं साधया िधय-े देवा हिव.रद.ातम।् .मािदा आवह तान  ु
े से मा िरषामा वय.व।। 4।।
पिवे ो वैौ।
िवो.मनसा पूत े ः।
देवा सिवतोनु ा-िेण पिवेण वसो-ूय रिमिभः।
तप तेज ा च ी स.ाोध ाग धृित धम स वा मन.ाा च
 च- तािन पे- तािन मा.मव,ु भूभव.रो
ु 3म-् महा.माानं पे।। 5।।
िवपा ोिस- दाि, ते शा- पण गृहा- अिर े िविमतं िहरमयम।्
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 474
तेवानां दया.यये- कुे ििहतािन।
तािन बलभृ बलसा र तोमणी अिनिमषत म।्
ये ादश पु ा-े ा सँवरे सँवरे कामेण य ने याजिया- पन.चय.
ु ु
मपयि।
.ेवषे ु ाणो-हं मने
ु ष।ु

ाणो वै ाण.मपधाव- पु ा धावािम।

जपं मा मा ित जापी-जं मा मा ित हौषी- कुवं मा मा ित काषः।
ां पे।
या सूत इद.म किरािम।
ते राता- े समृता- उप पताम।्
समु ो मा िवचा- ान ु जानात,ु तथो
ु मा िववेदा- ण पोन
ु ु जानात,ु ाो मा चेता-
मैावणोन ु जानात।ु
त ै िवपा ाय दाये- समु ाय िवचसे- तथु ाय िववेदसे- ााय चेतसे- सहा ाय-
ु नमः।। 6।।
ण पाय
अं ु िरहाणा  ु वयः।
य पशूना.मिधपती .िचरो वृषा। पशू.नाकं मा िहंसी- रेत.द ु त.व ाहा।।
सहबा.गप-  पशू.निभ र त।ु मिय पिं
ु पिपित.दधात
ु -ु मिय जां जापित ाहा।।
7।।

कौतोमतं सँवननं- सभाग.रणं मम। नाकुली नाम ते माताथाहं पषानयः।
ु यौ काम
िवि- ौ सेोषध।े । 8।।

वृ इव प.िित- सवा.ामा.व.ते
। यैव ँ वेद त ै मे- भोगा.ा ्
ु  ता.ृहन।।
9।।
् 10।।
ऋतं स े ितितं- भूत ं भिवता सह। आकाश उप िन रत-ु म.म.मथो ियम।।
अिभभागोिस सविं- सव.िय ितम।् तेन सवण सव मा- िववासन िव वासय।। 11।।
ु ं ीतो ददसे धनम।् अो .मा भर- सवा.ामा. य मे।। 12।।
कोश इव पूण वसना-
आकाशषै आकाशो यदेत.ाित मडलम।् एवा वेद यो वे-देशानश
े ा. य मे।। 13।।
(वेद, ईशान, ईशान)्

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्


 छाो यम करणम (ाणम)् Page 475

भूभव.रो 3म।् सूय इव शे भूयास-मि.िरव तेजसा- वाय.ु िरव ाणेन- सोम इव गेन-
ु ा-िना.िवव पे-णेाी इव बलेन- भाग एवाहं भूयासं- पाभागा मे
बृहित.िरव ब
िषः।। 14।।
 पमः खडः
ु िशनः। ललाटा.रा.ोरान-् िवघनान िव
2.5 मूिध मे वैवणा- ि छरसोनवे ् बृहािम
व.ाहा।। 1।। (घरान -् घरान।् वकाराता छासात।् घस ॢ आदेशः)
ु िशनः। मख
ीवाो मे ाां मे- नो मेनवे ्
ु ाे बदा-ोरान िवघनान ् हािम
िवबृ
व.ाहा।। 2।।
बाां मे यतो यत- पायो. ु ता.निध। उरो बदा.ोरान-् िवघनान िवबृ
् हािम
व.ाहा।। 3।।
वाां मे लोिहतादान-् योिनहा.िहा.निध। ऊो िनिषो घोरान-् िवघनान िवबृ
् हािम
व.ाहा।। 4।।
जाां मे यतो यत- पा. ु तानिध। पादयो.िविकरा.ोरान-् िवघनान िवबृ
् हािम
व.ाहा।। 5।।
ु ं शबलोदरम।् यो नोयं पिरबाधते- दानाय भगाय च ाहा।। 6।।
पिरबाधं यजामहे-णज
ु पानं मे कु- येन मा धन.मेित ाहा।। 7।।
अपेिह ं पिरबाध- मा िवबाध िवबाधथाः। सगं

जापते न .देता.ो- िवा जातािन पिर ता बभूव। यामाे जम.ो अ-ु वयं
ाम पतयो रयीणां ाहा।। 8।।
यशोहं भवािम ाणानां- यशो रा ाँ यशो िवशाम।् यश  भवािम- भवािम यशसाँ
यशः।। 9।।
ु य ु देवता- या म.दपचमः।
पनमा ु महो महाो भवा-ि.ाे हिरते सोमपृ।े ।
10।।

प पं मे िदश- ातर तेजसः। अ.म ािशष-म ु व ै मिय यीद-म ु िय
् 11।।
मयीदम।।
ु तेन मा- भिु षीय तेन मा िवश।। 12।।
ु या दं भासया। तेन मा भ
यिददं पयािम च षा-
अहन अपीपर- ािन अित पारयत।् रािन अपीपर-दहन अित पारयत।।
् 13।।
आिद.नाव.मारो -ं पूणा.मपिरवािदनीम।् अिां पारिय-शतािरां ये।। 14।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 476
ओम-् नम आिदाय नम आिदाय नम आिदाय।। 15।।

उ.ािदानूिदयासं- ितित ािदानित.ितासम ् 16।।
।।
भलाय ाहा।।17।।
भाय ाहा।।18।।
 षः खडः

2.6 वाोते ितजानी.ा-ावेशोनमीवो भवा नः। ये महे ित तो जष- शो
ु ।। 1।।
भव िपदे श.तदे
हये राके िसनीवािल- िसनीवािल पृथु ुके। सभे
ु पे रेवित- पथा नो यश आ वह ाहा।। 2।।
ये यि ा पानो- य उ चोरत आययःु । ये चेम े सव पान-ेिभन यश आ वह ाहा।।
3।।
यथा यि पदो- यथा मासा अहजरम।् एवं मा ीधातार- मव य ु सवत ाहा।। 4।।
यथा समु ं वी- मव.यि िदशो िदशः। एवं मा सखायो चािरण- मव.य ु िदशो
िदश ाहा।। 5।।
ु एिध- वसवन
वसवन ु एिध- वसवन
ु एिध।। 6।।
वश.मौ देवयानौ- यवु ं ो यथा यवु योः। सवािण भूतािन वश.माय-ेव ं ममासौ वश.मेत ु
ाहा।। 7।।
ु - देवयानौ यवु ं ो यथा यवु योः। सवािण भूतािन वश.माय-ेव ं ममासौ
श मन आय
वश.मेत ु ाहा।। 8।।
ु मे अ।ु या एक.म रं परं - सहा
आकू ती.ेव मनसा पे- य  मातरं सहवा
अयतु  शाखा-ै वाचे िनहवे जहो-ा
ु मा वरो गत ु ी.यश ाहा।। 9।।

इद.मह.िममँ िवकमाणं- ीव.मिभ जहोिम ाहा।। 10।।
पूणहोमँ यशसे जहु ोिम- यो ै जहोित
ु वर.म ै ददाित। वरँ वृण े यशसा भािम लोके ाहा।।
11।।
इा.मवदा.मो वः- परा.दहँ वो ोित-मामेत सव ाहा।। 12।। (इा- इाणां)
े .छयित ाहा।। 13।।
अँ वा एक- मं ेकं भूत
ीवा एषा यानो- िवरोचनो मिय स.मव दधात ु ाहा।। 14।।

अ घृत.मेव रस-ेज.ामो जहोिम ाहा।। 15।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 477
 धु े ाहा।। 16।।

 िपासाां ाहा।। 17।।
मा भैषी-न मिरिस- जरदि.भिविस।। 18।।
् 19।।
ु फे न.िमवाम।।
रसं िवष नािवद-मं
तरु गोपाय मा- नाथ गोपाय मा। अशिो अराित यन.मिस।। 20।।
 सम खडः
2.7 हते अिणा ििम-हते जमदिना। गोतमेन ितनीकृ तो-ैव ा िमे
् 1।। (ितनीकृ तः- तनूकृतः)
व.मवम।।
भराज मेण- स.िनोिम िमे ा।। 2।।

ििमं ह वतोिदन- ििम.माानचािरणम ।् ििम िशीष.मजन- ् 3।।
ु िशीष ह चतहु नमु ।।
(ििमम, ् आानचिरणम
ु )्
हत िमीणा.ु को- हता माता हत िपता। अथ ैषां िभक कुो- य एषाँ िवषधानकः।। 4।।
ििम.िम बाा-मवां पातयामिस।। 5।।
हता िमय ाशाितका नील.मि काः।। 6।।
ु करणम)्
 अमः खडः (मधपक

2.8 अहणा पवाससा- ु
धेन.रभव.मे ् 1।।
ु समाम।।
। सा न पयती हा- उरा.मरां
इद.मह.िममां पाँ- िवराज.माायािधितािम।। 2।।
या ओषधी ोमरा ी- बी. शतिवच णाः। ता म.मि.ासने-िा शम यत।।
3।।
या ओषधी ोमरा ी- िविता पृिथवी.मन।ु ता म.मि.ादयो- रिा.शम यत।।
4।।
यतो देवी ितपया.ाप-तो मा राि.रागत।ु । 5।।
सं पाद.मव नेिनजे-ि.ाे िय.धे।। 6।।
दि णं पाद.मव नेिनजे-ि.ाे िय.मा वेशयािम।। 7।।
ु पादा.वव नेिनजे- राा- अभयाव ै।। 8।।
पूव.म.मपर.म-मभौ
् 9।।
अ राि.रिस- राि.े भूयासम।।
यशोिस- यशो मिय धेिह।। 10।।
यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्
 छाो यम करणम (ाणम)् Page 478
यशसो यशोिस।। 11।।
यशसो भ ोिस- महसो भ ोिस- ीभ ोिस- ियं मिय धेिह ाहा।। 12।।
ु चोभयो.ृज- गाम ु तृणािन
ु गाँ वण पाशा-िषं मेिभ धेिह। त.म
म
् 13।।
िपबतूदकम।।
माता ाणा िहता वसूनां- सािदाना.ममृत नािभः।  न ु वोच. ििकतषु े जनाय- मा
गा.मनागा.मिदितँ विध।। 14।।

।। समािमदं छाो यमकरणम ।।
सामवेदीय मूलाभागमाः
यद र पदं मााहीन ु यद ् भवेत।्

तत सव तां देव नारायण नमोतेु ।।

यज ुवदीय तिै रीय संिहता पदपाठः ्


 छाो यम करणम (ाणम)् Page 479

You might also like