SUMMARIZE OF NOTES
Module 2 - Mga Dulog o Teoryang Pampanitikan
GE12-22 | PANITIKAN
Module 1 - Panitikang Pilipino
Panitikan - Isang paglalahad, pagsasalaysay,..bilang
katotohanan.
Enumeration
May 4 na Panitikan ayon kay
1. Bro. Azarias - pagpapahayag ng mga damdamin
ng tao
2. Jose Villa Panganiban (1954) - kaluluwa na
nababalot ng pag-ibig
3. Miguel Bernard, S. J. (1954) - di malilimot na
kaisipan
4. Luz de la Concha at Lamberto Ma. Gabriel
(1978) - salamin ng lahi
May Tungkulin ang Panitikan
May 2 Kaanyuan ang Panitikan
1. mabisang ekspresyon
2. pagsasalin ng kultura sa mga henerasyon
May 4 na Layunin ang Pag-aaral ng Panitikan
Dalawang Anyo ng Panitikan
1. Patula - pagsasama ng mga salita & tugma at
sukat
Uri ng Patula
● Tulang Pasalaysay - tungkol kabayanihan
& mahalagang tagpo
● Awit/Korido at Kantahin - maganga
pakinggan
● Epiko - tungkol kabayanihan & di
kapanipaniwala
● Balad - tema ng kanta
Uri ng Tula
● Sawikain - komposisyon ng mga
➢ idioma - uri ng sawikain & di
komposisyunal
➢ moto - parirala & sentimento
➢ salawikain - kasabihan at kawikaan
● Bugtong - nakatagong kahulugan
● Tanaga - matatanda sanggunian para sa
kabataan
2. Tuluyan - pagsasama ng mga salita &
pangungusap
9 na Uri ng Tuluyan
● Alamat - pinagmulan
● Anekdota - nakakatawang pangyayari ng
isang sikat
● Nobela - kabanata
● Pabula - tauhan ay hayop
● Parabula - mula sa Bibliya
● Maikling Kuwento - isa o ilang tauhan
● Dula - teatro
● Sanaysay - personal na kuro-kuro
● Talambuhay - kasaysayan ng isang tao
6 na Katangian ng isang Manunulat
1. Mapagmasid
2. Mapagbasa
3. Marunong makisimpatiya sa Damdamin ng iba
4. May kakayahang makita ng lalim sa ibabaw ng
mga isyu o panguauari
5. May lawak na kaalaman sa paksang tinatalakay
6. May malawak na kaalamang pangwika
Teorya - pormulasyon ng palilinawing mga simulain
ng mga tiyak na kaisipan
Teoryang Pampanitikan - Isang sistema ng mga
kaisipan at kahalagahan ng pag-aaral na
naglalarawan sa tungkulin ng panitikan,
Mga PagDulog
1. Bayograpikal
- kasagsagan sa buhay ng may- akda.
- “Pinaka”
Halimbawa:
● ‘Si Boy Nicolas’ ni Pedro L. Ricarte
● ‘Utos ng Hari’ ni Jun Cruz Reyes
● ‘Reseta at Letra: Sa Daigdig ng Isang
Doktor-Manunulat’ ni Dr. Luis Gatmaitan
● ‘Florante at Laura: Kay Selya ni
Francisco Balagtas
● ‘Mga Gunita’ ni Matute ν ‘Sa mga Kuko
ng Liwanag’ ni Edgardo Reyes
2. Historikal
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang
karanasan ng isang lipi ng tao
- kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng
mundo.
Halimbawa:
● ‘Noli Me Tangere’ at ‘El Filibusterismo’ ni
Dr. Jose P. Rizal
● ‘Ang Tatlong Panahon ng Tulang
Tagalog’ ni Julian Cruz Balmaceda
● ‘Ang Pagkaunlad ng Nobelang Tagalog’
ni Inigo Ed Regalado
3. Klasismo
- Komedya at Trahedya
- Paniniwala: kahit ang diwa ng tao ay
nakabatay sa bagay, ang pisikal na bagay at
espiritu ay dapat isabuhay at dakilain.
- Pinapahalagahan ng mga klasista ang
pagsasabuhay ng isang dakilang kaisipan sa
isang dakilang katawan.
- Pananaw: sa itaas matatagpuan ang
kapangyarihan at ito ang lundayan ng
klasismo
- Matipid sa paggamit ng wika ang mga
klasista – “ hindi angkop ang paggamit ng
mga salitang balbal. Hindi rin angkop ang
labis na emosyon.”
Katangian ng Akdang Klasiko
1. Pagkamalinaw
2. Pagkamarangal
3. Pagkapayak
4. Pagkamatimpi
5. Pagkaobhetibo
6. Pagkakasunud-sunod
7. Pagkakaroon ng hangganan
Halimbawa:
● ‘Florante at Laura’ ni Francisco Balagtas
4. Humanismo
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang
tao ang sentro ng mundo.
- Humanismo – ang humuhubog at lumilinang
sa tao.

5. Romantisismo
- Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang
iba’t ibang paraan ng tao o sumasagisag sa
tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa
kapwa, bansa at mundong kinalakhan.
- Inspirasyon + Imahinasyon = natatanging
instrumento ng mga romantiko
Dalawang Uri ng Romantisismo
1. Romantisimong Tradisyunal
- nagpapahalaga sa halagang
pantao.
2. Romantisismong Rebolusyonaryo
- pagkamakasariling karakter ng
isang tauhan.
ROMANTIKO – tawag sa pamaraan ng
pagsulat ng mga akdang pampanitikan sa
Panahon ng Romantisismo.
Halimbawa:
● Jose Corazon de Jesus
● Lope K. Santos ν Ildefonso Santiago ν
Florentino Collantes
● Inigo Ed Regalado
● Teodoro Gener Maikling Kwento at
Nobela Macario Pineda
● Jose Esperanza
● Faustino Galauran
- romantisismo dahil mahilig sa
paghanap ng tunay na paraan ng
pagpapahayag o ekspresyon;
- modernismo dahil nagpipilit itong
magwasak ng kasaysayan.
Halimbawa:
● ‘Ako ang Daigdig’ ni Alejandro G.
Abadilla
● ‘Aanhin Nino ‘Yan?’ Panitikang Thai
Salin ni Lualhati Bautista
10. Istrukturalismo
- Wika ang mahalaga dahil bukod sa
hinuhubog nito ang kamalayang panlipunan
11. Dekonstruksyon
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t
ibang aspekto na bumubuo sa tao at mundo.
- Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at
manunulat na walang iisang pananaw ang
nag-udyok sa may-akda na sumulat kundi
ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais
iparating ay ang kabuuan ng pagtao at
mundo.
Halimbawa:
● ‘Tata Selo’ ni Rogelio Sicat
● ‘Kay Estella Zeehandelaar’ salin ni Ruth
Elynia S. Mabanglo

6. Realismo 12. Feminismo

- ipakita ang mga karanasan at nasaksihan ng - Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng
may-akda sa kanyang lipunan. mga kalakasan at kakayahang pambabae at
- Mahalaga ang katotohanan kaysa iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga
kagandahan. kababaihan.

Halimbawa: Apat na Panahon ng Feminismo:

● Noli Me Tangere’ at ‘El Filibusterismo’ ni
Dr. Jose P. Rizal
● ‘Banaag at Sikat’ ni Lope K. Santos
● ‘Santanas sa Lupa’ ni Celso
Carunungan
● ‘Laro sa Baga’ ni Edgar Reyes
● ‘Ito Pala ang Inyo’ ni Federico Sebastian
(dula)
● ‘May Isang Sundalo’ at ‘Nana’ ni Rene
Villanueva (dula)
7. Pormalistiko
- iparating sa mambabasa ang nais niyang
ipaabot gamit ang kanyang tuwirang
panitikan.
- nais niyang ipaabot sa mambabasa –
walang labis at walang kulang.
- Tunguhin ng teoryang ito ay matukoy ang
nilalaman, kaanyuan o kayarian at paraan ng
pagkakasulat ng akda.
8. Siko-Analistiko
- Tanging ang ekonomiya lamang ang motibo
ng lipunan.
- nagkakaroon lamang ng maturidad ang
isang tao bunga ng kanyang kamalayan sa
kahirapan.
9. Eksistensyalismo
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may
kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon
para sa kanyang sarili na siyang
pinakasentro ng kanyang pananatili sa
mundo (human existence).
● Maihahalintulad ito sa dalawang teorya:
1. Mga aklat nina Kate Millen, Germaine
Greer, at Eva Figes.
2. Pagkakalathala ng mga aklat nina
Showalter, Gilbert at Gubar
3. Ang tuwirang pakikipag-ugnayan ng
Feminismo sa Post-Istrukturalismo
4. Ang feminismong may kaugnayan sa
Post- Modernismo
Halimbawa:
● ‘Sa ngalan ng Ina, ng Anak ng Diwata’t
Paraluman’ ni Lilia Quindoza Santiago
(tula)
● ‘Sandaang Damit’ ni Fanny Garcia
(maikling kwento)
● ‘Sumpa’ ni Rowena Festin (tula)
● ‘Paano Tumutula ang Isang Ina’ ni
Ligaya G. Tiamson-Rubin (tula)
Module 3 - Maikling Kasaysayan ng Panitikang
Pilipino
Bago dumating ang mga Kastila
- Ang Pilipinas ay may Panitikan na bago pa
dumating ang mga Kastila
- Ang mga ninuno natin at ito ay nagsimula sa
pasalitang tradisyon.
Pinagmulan ng Panitikang Pilipino
- Mula sa pasalin-salin sa bibig ng mga
mamamayan.
● Alamat - base sa obserbasyon
● Salawikain at Kawikaan
 - Ang ating panitikan ay umunlad dahil sa
kalapit na bansa; Indonesiya, Malaysia,
India, Arabia at Cambodia.
- Mula sa mga bansang ito ay pumasok ang
mga epiko, alamat, kwentong bayan, awiting
bayan, karunungan bayan at mga iba-t ibang
uri ng dula.
Panahon ng Pananakop ng Kastila
- 1565 – Nagkaroon ng pagbibihis ng
Panitikang Pilipino sa panahon ni Manuel
Lopez de Legazpi.
- Alpabetong Romano - Pumalit sa Alibata.
- Ladino – mga tulang nasulat sa dalawang
wika (Kastila at Tagalog)
- Barlaan at Josephat - sinasabing
pinagmulan ng nobela
- Mga Buhok ng Nangungusap - pinagmulan
ng maikling kwento
- Ang Mahal na Pasyon ni Hesukristo
Panginoon Natin – Salin sa Tagalog ng
buhay at pagpapasakit ni Hesukristo.
Isinulat ni Gaspar Aquino de Belen.
- Arte y Reglas de la Lengua Tagala –
isinulat ni Francisco Blances de San
Jose.
- Compendido del Arte de la Lengua
Tagala – isinulat ni Francisco Pedro de
San Agustin.
Dahilan ng unti-unting pagkamulat ng
kaisipan ng mga Pilipino:
➢ Pagpapahintulot sa pakikipagkalakalang
pandaigdig ng buksan ang Suez Canal.
➢ Pagpasok ng Diwang Liberal sa bansa.
➢ Pagiging Gobernador Heneral ni Carlos
Maria de la Torre
➢ Pagkakagarote ng Tatlong paring martyr.
Akda:
➢ “Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog“ at
“Pag-ibig sa Tinubuang Lupa” ni Andres
Bonifacio
➢ “Mga Aral ng Katipunan ng mga Anak
ng Bayan” ni Emilio Jacinto
➢ “Dasalan at Tocsohan” ni Marcelo H. Del
Pilar
➢ “Fray Botod” ni Graciano Lopez Jaena
➢ “Noli Me Tangere” at “El Filibusterismo”
ni Jose Rizal
➢ “Hikbi ng Pilipinas sa Inang Espanya” ni
Hermenigildo Flores
- Lope K. Santos – sumulat ng mga artiulong
makabayan sa El Renacimiento at Muling
Pagsilang.
- Juan K. Abad at Aurelio Tolentino –
sumulat at nagtanghal ng mga dulang
makabayan at itinuring ng mga Amerikanong
mapanghimagsik.
Panahon ng Pananakop ng Amerikano
- Amerikano – Panahong Ginto ng Nobelang
Pilipino
- “Lupang Tinubuan” ni Narciso Reyes
- “Uhaw ang Tigang na Lupa” ni Liwayway
Arceo
- “Lunsod, Nayon at Dagat-Dagatan” ni N.V.M.
Gonzales
- “Tanikalang Ginto” ni Juan K. Abad
- “Kahapon, Ngayon at Bukas” ni Aurelio
Tolentino
- Diwang Romantisismo – ginamit ng mga
Amerikano sa panitikan upang mapabilis
pang lalo ang pagbabago sa katutubong
isipan ng mga Pilipino.
- 1922-1934 – Panahon ng Ilaw at Panitik
- Liwayway – unang nakilala sa tawag na
Photo News noong taong 1922 ay
nagpasigla sa panitikan
Panahon ng Pananakop ng Hapones
- Gintong Panahon ng Panitikang Pilipino
- 1943 – naisaaklat ang pinakamhuhusay na
kathang Pilipino na binigyan ng pamagat na
“25 Pinakamabubuting Kathang Pilipino ng
1943”
- Haiku – uri ng tula na 17 pantig na nahahati
sa 3 taludtod
- Tanaga – Binubuo ng 4 na taludtod, 7
pantig, may sukat at tugma
Panahon ng ikatlong republika (1945-1972)
- Manuel A. Roxas – unang halal na pangulo
ng Republika.
- Ramon Magsaysay – Tinaguriang “Pangulo
ng Masang Pilipino”
- Ferdinand E. Marcos – kasukdulan ang
suliranin ng ating bansa. Nakipag-ugnayan
sa Russia at China.
- Magasin
1. Panorama
2. Bulletin
3. Philippines Herald
4. Time Magazine
5. Bulaklak
6. Kayumanggi
7. Sinagtala
8. Liwayway
● May Dalawang Pangkat ang mga Makata
1. Makatang Makaluma o Konsertibo
- Lope K. Santos
- Idelfonso Santos
- Rufino Alejandro
- Teodoro Agoncillo
- Teodoro Gener
- Inigo Ed. Regalado
- Pedro Gatmaitan
- Jose Villa Panganiban
2. Makatang Makabago
- Jose Corazon de Jesus
- Cirio H. Panganiban
- Florentino Collantes
- Emilio Mar Antonio
- Fernando Monteon
- Anicieto F. Silvestre
- Amado V. Hernandez
- Alejandro G. Abadilla
- Clodualdo del Mundo
- Jose Villa Panganiban – Kinilala sa
panahong ito dahil sa akdang “Ang Bayan
Ko’y Ito”
- Anicieto Silvestre – “Pambansang Makata”.
Ipinapanalo
niya ang kanyang dalawang tula sa
patimpalak ng SWP noong 1946.”Mutya ng
Silangan” at “Ako’y Lahing Kayumanggi”
- Alejandro G. Abadilla – “Makata ng
makabagong panahon. Tinalikuran ang
matandang panulaan sa tulang “Ako ang
Daigdig”. Tinanghal na “Pangunahing
 Makata” noong 1957. Tradisyunal pa rin ang
istilo dahil mabulaklak at sentimental pa rin
ang pagsusulat.
- NECDA – Nueva Ecija Cultural and
Dramatic Association, isang samahang
pangkultura
- Mga Nobelista
1. Julian Cruz Balmaceda
2. Faustino Aguilar
3. Faustio Galauran
4. Lope K. Santos
5. Jose Esperanza Cruz
- Makata:
1. Virgilio S. Almario
2. Teo S. Baylen
3. Rodolfo S. Salandanan
4. Bienvenido Ramos
5. Rogelio Mangahas
6. Epifanio San Juan
Panahon ng Batas Militar at Bagong
Lipunan
● Setyembre 21, 1972 - sa panahon
na ito lumaganap ang Batas Militar
dahil kay Marcos.
● Natigil ang krimen at pagtaas ng
mga bilihin dahil sa KADIWA
CENTERS
● Tinaguriang panahon ng
SANAYSAY at TALUMPATI Mand
panahong ito
● Maraming tawag sa Panahon na
ito;
- Five Years of the New
Society
- Notes on the New Society
- The Democratic
Revolution in the
Philippines
- Today’s Revolution:
Democracy
- Tadhana: The History of
the Filipino People
- The Rebellion of the Poor
- A Dialogue with my People
(katipunan ng talumpati)
AKDA
● Ang mga nobelang naisulat sa Bagong
Lipunan ay KOMERSYAL ang anyo.
Panahon ng Ikaapat na Republika - Kasalukuyan
● Agosto 21, 1983 - nagimbal ang
sambayanang Pilipino nang naganap ang
pagkamatay ni Benigno Aquino
● Pebrero 12, 1986 - nagkaroon ng halalan na
labag sa itinadhana ng Saligang Batas.
● Pagkatapos nawala ang Batas Militar ay
nagkaroon ulit ng kalayaan ang mga Pilipino
at muling nabuhay ulit ang Panitikang
Pilipino.
● Ang mga paksa ay tungkol sa pagbibigay
kaalaman sa mga kabataan at tungkol sa
pagbabago ng ating lipunan.
● Nobelista:
1. Rogelio Sikat
2. Efren Abueg
3. Dominador Mirasol
4. Rogelio Ordonez
● 2 uri ng nobela:
1.Pampanitikan – layuning maghasik
ng kamalayang panlipunan
2. Komersyal – layunin ay kumita ng
pera
● MANANALAYSAY
1. Isagani Cruz
2. Edgardo Maranan
3. Pedro Ricarte
4. Buenaventura Medina
5. Rolando Tinio
6. Virgilio Almario
● KWENTISTA
1. Jun Cruz Reyes
2. Benjamin P. Pascual
3. Pedro M. Ricarte
4. Efren Abueg
5. Ave Perez Jacob
6. Lualhati Bautista
Module 4 - Pahapyaw na Kasaysayan ng Tulang
Pilipino
➢ Ang tulang Pilipino, sariling atin o hiram na
panitikan.
➢ Ang kasaysayan ng tulang Pilipino ay
nababahagi sa limang importanteng mga
panahon.
1. Matandang Panahon
2. Panahon ng mga Kastila
3. Panahon ng Pambansang
Pagkamulat
4. Panahon ng mga Amerikano
5. Panahong Patungo sa
Pambansang Krisis
1. Ang Matandang Panahon
● Ang mga unang tao na dumating sa Pilipinas
ay ang mga Negrito o Aeta.
● Sumunod ay ang mga Indonesia at mga
Malay.
● Dahil dito ang sinaunang kabihasnan ay may
sarili nang sistema ng pagsulat at pasalita
● Sa panahon na ito ay may 3 patinig at 14 na
katinig
● Ang papel noon ay dahon
● At ang pansulat noon ay matutulis na bato at
kahoy din.
● Ang panulaan ay binubuo ng mga bugtong,
salawikain at kasabihan, tanaga, tulang
pambata, bulong, awiting bayan, at epiko.
● Ngunit ay sinunong ng mga kastila
Bugtong
● Ang pangunahing layunin ay ang magbigay
kasiyahan.
● Simple ang estraktura dito nasusukat ang
talino at kaalaman tungkol sa bayan.
Ang Salawikain at Kasabihan
● ay nagpapakita ng asal, moralidad, at
pag-uunawa sa ating mga ninuno.
● salawikain ay nagbibigay aral
● kasabihan ay nagbibigay unawa sa mga
pang-araw araw na gawain.
Ang Tanaga
● naglalaman ng pangaral at payak na
pilosopiyang ginagamit ng matatanda sa
pagpapagunita sa mga kabataan.
● Ito ay may estrukturang apat na taludtod at
pitong pantig sa iisang saknong.
Ang Tulang Pambata
● Ito ay nagsisilbing pag-unawa noong
kamusmusan ng ating mga ninuno.
● Ito rin ay nagpapahayag at nagpapa-alala sa
mga maliligayang karanasan noong sila'y
bata pa.
Ang Bulong
● ating mga ninuno ay naniniwala rin sa mga
di nakikitang espirito gaya ng mga lamang
lupang espirito tulad ng mga duwende.
● Ang ating mga ninuno ay humihingi ng ng
pasintabi at paumanhin sa mga ito upang
hindi sila mapahamak sa mga masasamang
pangyayari.
Ang Awiting-Bayan.
● Ang mga paksa nito'y nagbibigay hayag sa
damdamin, kaugalian, karanasan, relihiyon,
at kabuhayan
● Ito ay may pinakamalawak na paksa at uri.
Ang Epiko
● Ito ay mahabang tula na inaawit o binibigkas.
● Tungkol ito sa mahiwagang pangyayari at
kabayanihan ng isang mamamayan.
2. Ang Panahon ng mga Kastila (1521-1876)
● Noon pa man ay mayaman ang ating bansa
sa panitikan
● Subalit nung dumating ang mga kastila ay
maraming nagbago sa ating panitikan.
● At marami pang bansa ang sumakop sa atin
at dahil doon ay naimpluwensiyan.
● Sila rin ay mga iskolar ng lengguaheng
Espanyol kaya madali nilang nai-spread ang
Kristianismo at ang kulturang espanyol.
● Ang mga pagbabago ay pagdaragdag sa
mga paksang panrelihiyon, pangmoralidad,
etika, panlibangan, pangwika, at
pangromansa.
● Ang mga uri namang dinagdag sa
katutubong panulaan ay ang mga Tugma,
Pasyon, Dalit, at ang Awit at Korido.
Ang Tugma
● Ang tugma ayon sa depinisyon ay ang huling
saknong ng tulang ito ay magkakatugma.
● Noon pa man ay ginagamit na ito ng mga
espanyol.
● Ang paksa ay dapat ayon sa bagong
pananampalataya sa Panginoong Hesu
Kristo.
Ang Pasyon
● Ang pasyon ay marahil ang pinaka-famous
na anyong tula noong panahon ng mga
Kastila.
● Ito tungkol sa buod ng buhay ng Panginoong
Hesu Kristo.
● Ito ay ikinakanta at sinasalaysay.
Ang Dalit
● Ito ay tungkol sa Birheng Maria
● Ito rin ay ikinakanta at sinasalaysay.
● Ang birheng Maria ay simbolo ng kalinisan
ng puri siya ay hinahandugan tuwing buwan
ng Mayo.
● Ito ngayon ay tinatawag na flores de Mayo.
Ang Awit at Korido
● ito ay may paksang tungkol sa
pangromansa.
● Ang korido ay salaysay sa pakikipag-ibigan
at pakikipagsapalaran ng isang tauhang
malabayani na punung-puno ng
kababalaghan.
● Ang awit nama'y salaysay sa
pakikipag-ibigan at pakikipagsapalaran
ngunit ang mga tauhan at walang sangkap
na kababalaghan.
● Ang Florante at Laura ay isang mahabang
pasalaysay na tula na naglalaman ng mga
mensahe laban sa mga Kastila, ni
Francisco "Balagtas" Baltazar.
3. Ang Panahon ng Pambansang
Pagkamulat
● Maiksi man ang panahong ito ang mga
tulang nasasailalim ay marahil
pinaka-importanteng mga literary works.
● Ang mga katangian ng mga paksa sa
panahong ito ay naglalaman ng paksang
makabayan, paglalarawan sa mga
kapaligiran gawa ng mga dayuhang
sumakop.
● Ang panahong ito ay nahahati sa dalawang
maimpluensiyang grupo, pangpropaganda
at panghimagsikan.
● Ang pinakakilalang propagandista ay ang
ating bayabing si Dr. Jose Rizal. Si Dr. Rizal
ay naghangad na mapasigla ang mga tao
upang labanan ang mg sakitt ng lipunan at
ang mga mabaluktoo na paghahari ng mga
Kastila.
● Sinulat niya ang popular na tulang
pinamagatang Mi Ultimo Adios.
● Dalawa pang pangunahing propagandista ay
sina Graciano Lopez-Jaena at si Antonio
Luna.
● Ang unang layunin ng propaganda ay
naglalayong humihingi ng reporma na
manggagaling sa mga Espanyol.
● Ang kilusang Panghimagsikan ay
naglalayong gumamit ng dahas upang
makamtan na ng ating Inang Bayan ang
hinihinging kalayaan sa mga Kastila at iba
pang mga oppressors ng ating bayan.
● Ang pangunahing pinuno ng kilusang
himagsikan ay si Andres Bonifacio.
4. Ang Panahon ng mga Amerikano
● Tatlo ang ginagamit na wika noon sa
panahong ito at ito ang mga wikang kastila,
tagalog, at ingles.
● Ang mga Amerikano ay lumayon na bigyan
ng kalayaan ang mga makata at manunulat
tungkol sa mga paksang makabansa,
demokrasya, relihiyon, sosyalidad, at
pampulitika.
● Ang kilalang makata sa panahon na ito ay si
Baute, Jose Corazon de Jesus.
● Gawa ni Batute;
- Makabayan matimbang sa
kaniyang isip and
- Kapakanakan ng mga maliliit at ang
kalayaan sa kamay ng mga
dayuhan
- Ang mga tulang siya'y kinikilala ay
ang Bayan Ko at Ang
Pamana.

● Ang kaniyang mga gawain ay makabayan
matimbang sa kaniyang isip and
kapakanakan ng mga maliliit at ang kalayaan
sa kamay ng mga dayuhan.
5. Ang Panahong Patungo sa Pambansang
Krisis
● Krisis sa pulitika ang pangunahing paksa sa
panahong ito.
● Ang mga mag-aaral ang pangunahing
taga-panglaban.
● Sila ay nagbibigay kritisismo sa taong may
pera at kapangyarihan tungkol sa kanilang
pamamalakad ng gobyerno.
● Ang kanilang hinihingi ay reporma na
mapabago ang lipunan dulot ng kapitalismo,
imperyalismo, at piyudalismong paraan ng
pamumuno.
MODYUL 5: UGNAYANG SANHI AT BUNGA
Layunin: “maghanap ng trabaho”
3. Paraan at Resulta
Halimbawa:
Sa pagkakaisa at pagtutulungan,
naipanalo ng 8-Celsius ang paligsahan.
Paraan: “pagkakaisa at pagtutulungan”
Pang-ugnay: “sa”
Resulta: “naipanalo ng 8-Celsius ang
palighasan”
4. Kondisyon at Bunga/ Kinalabasan
Halimbawa:
Kapag (o kung) maganda ang panahon
bukas, pupunta tayo sa perya
Kondisyon: “maganda ang panahon
bukas”
Pang-ugnay: “kapag” (o kung)
Bunga: “pupunta tayo sa perya”

Sanhi
- Ay ang pagbibigay-dahilan o paliwanag
MODYUL 6: PANITIKAN SA PANAHON NG
sa mga pangyayari
HAPONES
- Ito ay tawag sa dahilan kung bakit
nangyari ang isang pangyayari
KASAYSAYAN
Bunga
- Ay ang resulta o kinalabasan ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig
pangyayari
➢ Ang Pananakop ng mga
- Ito ay ang tawag sa resulta o epekto ng
Hapones sa Pilipinas ay ang
isang pangyayari
Panahon sa Kasaysayan ng
MGA HUDYAT NG SANHI AT BUNGA NG MGA
Pilipinas mula 1942 hanggang
PANGYAYARI
1945.
➢ Noong Ikalawang Digmaang
Sanhi
Pandaigdig ay nasa ilalim ng
● Sapagkat
kapangyarihan ng Estados
● Dahil/ Dahil sa/ Dahilan sa
Unidos ang Pilipinas.
● Palibhasa
➢ Sa panahon na ito binomba ng
● Ngunit
hukbo ng mga sundalong
● At kasi
Hapones ang Pilipinas noong
Disyembre 8, 1941.
Bunga
➔ Naganap ito isang araw
● Kaya/ Kaya naman
pagkaraang bombahin ng
● Kung/ Kung kaya
mga Hapones ang Pearl
● Bunga nito
Harbor, Hawaii, at Estados
● Tuloy
Unidos.
➔ Makalipas ng ilang mga
4 KONSEPTONG MAY KAUGNAYANG LOHIKAL
linggo, umatras sina
Heneral Douglas MacArthur
1. Dahilan at Bunga
na kasama ang
Halimbawa:
pamahalaan ni Manuel L.
Si liza ang itinanghal na kampeon,
Quezon (na pangulo
kaya’t lubos ang kanyang galak.
noon).
➔ Pinasok ng militar ng Hapon
Dahilan: “Si liza ang itinanghal na
ang Maynila noong Enero
kampeon”
2, 1942
Pang-ugnay: “kaya’t”
➔ Sumuko ang Bataan sa
Bunga: “..lubos ang kanyang galak”
puwersa ng mga Hapones
noong Abril 9, 1942.
2. Paraan at Layunin
➔ ang mga bilanggo ay
Halimbawa:
pinaglakad ng mga
Lumuwas siya ng Maynila, upang
hapones papunta sa isang
maghanap ng trabaho.
kampo ng konsentrasyon
sa Capas sa lalawigan ng
Paraan: “Lumuwas siya ng Maynila”
Tarlac (ito ang tinawag na
Pang-ugnay: “upang”
Martsa ng Kamatayan).
 ➢ Noong Oktubre 1944, nagsimula
ang digmaan ng pagpapalaya
sa Pilipinas mula sa mga
Hapones nang lumapag ang
mga pwersa ni Douglas
MacArthur sa Tangway ng leyte.
➔ Naproklaman bilang
bagong pangulo ng
Pilipinas si Sergio Osmena
nang mamatay si Manuel
Quezon.
➢ Malakas binombahan ng mga
Estados Unidos ang Maynila
noong Pebrero 1945.
➢ Nasukol ng mga Amerikano ang
mga puwersang militar ni
Heneral Homma sa Lalawigang
Bulubundukin (Mountain
Province), na napilitang sumuko
noong mabigo ang mga ito sa
tinatangka nilang pagtakas.
KALIGIRAN
➢ Dahil nasa isalalim ng kolonya
ng Estados Unidos kaya’t
sinakop ng Hapon ang Pilipinas.
➢ Sumibol ang panitikan sa
panahon ng pagsasakop ng
Hapones.
➢ Sinunog ang mga aklat na
nakasulat sa ingles na wika.
➢ Ang Panahon na ito ang
tinaguriang “Gintong Panahon
ng mga Panitikang Filipino”
➔ Dahil higit na malaya ang
mga Pilipino (kaysa noong
sa Amerikano) sa
pagsusulat ng panitikan at
pagsanib ng kultura,
kaugalian at paniniwalang
pilipino sa mga ito.
➢ Sa panahon na ito kinilala ang
mga manunulat na babae dahil
sa mga makintal na
maka-femisnitang makiling
-kwento, ito ay sina:
1. Liwayway A. Arceo
2. Genoveva Edroza-Matute
➢ Nabigyang sigla ang Wikang
Pambansa
➢ Natututong gagarin ng mga
manunulat ang HAIKU
➢ Ang Haiku ay nakasalalay sa
mga ipinahihiwatig na imahen
nito at sa malalim na
kahulugang taglay na
talinhaga.
● Maikling Tula
● Labimpituhing Pantih
● Tatlong Taludtod
● Unang taludtod ay lima
● Gitna ay pito
● Huli ay lima
➢ Nagbalik din ang matatandang
anyo ng mga tulang Tagalog,
ang Tanaga parang Haiku sa ikli.
DULA
➢ Sa mga dula karaniwang ang buhay
Pilipino, buhay lungsod o nayon, at
karaniwang ugali ng mga Pilipino.
➢ Marami ang may paksang katawa-tawa
upang ikubli ang mga masasamang
pangyayari noon.
NOBELA
➢ Hindi ito umunlad sa panahong ito
dahilan nang kakulangan sa papel
➢ Naglalarawan ng mga nalathalang
dula, tula, sanaysay, at maikling kwento
ng damdaming makabayan.
MGA KATANGIAN NG MGA AKDA SA PANAHON
NG HAPON
➢ Matitimpi ang pagpapahayag ng paksa
➢ Nag sasalaysay ng madulang
pangyayari
➢ Walang bangkas ang kwento
➢ Ang paksa ay nauukol sa iba’t ibang
karanasan sa buhay ng tao
➢ Gumagamit ng mga payak na
pangungusap kaya madaling
maunawaan.
TEMA NG PANITIKAN SA PANAHON NG HAPON
➢ Sumisentro sa buhay sa lalawigan o
pagsasaka o pangingisda
➢ Ugali ng mga hapon na pagiging tapat
sa kanilang bansa at pagkakaroon ng
dangal sa sarili at bansa.
3 URI NG TULA
➢ Tulang may malayang taluturan na
kinagigiliwan ng mga Hapones
➢ May labing pitong pantig
➢ Karaniwang maiikli ngunit nagtataglay
ng matatalinhagang kahulugan.
➢ TUTUBI
➢ ANYAYA
➢ TANAGA
➔ May sukat at tugma
➔ Bawat taludtod ay may pitong
pantig
➢ PALAY
➢ TULA
➔ Payak at simple at walang sukat at
tugma.
➔ May apat na taludtod sa isang
saknong.
Liwayway A. Arceo
➢ Mangangatha, nobelista, mananaysay,
tagasalin-wika, editor
➢ Isang feminista
➢ Ang kanyang gawa na pangalan ay
“Canal de la Reina (1985)” ay aisalin sa
Japanese (1990) .
 ➢ Ang kanyang dedikasyon sa pagsusulat 3. Siya ay isang masayahing tao ngunit siya
ay nagsanga sa Panitikang relihiyoso at rin ay may pinagdadaanan.
espiritwal nitong huling 13 taon. 4. Siya ay binigyan ng bulaklak kaya siya’y
➔ Na nagbunga sa kanyang Catholic nagpasalamat mula rito.
Author Award (1990) mula sa Asian 5. Siya ay nadulas sapagkat hindi niya
Catholic Publishers. nakita ang signage na ang sahig ay
➔ Life Achievement Award sa madulas.
Panitikan (1994) mula sa komisyon
ng wika
➔ Gawad CCP sa Literatura (1993)
➔ Doktorado sa Humane Letters,
honoris causa (1991) mula sa
Unibersidad ng Pilipinas Diliman

MAIKLING KWENTO
➢ Edgar Allan Poe, ang
tinaguriang Ama ng Makiling
Kuwento.
➢ Tinatalakay ang natatangi at
mahahalagang pangyayri sa
buhay ng pangunahing tauhan.

MGA ELEMENTO NG MAIKLING KWENTO

1. Tauhan
2. Tagpuan/ Panahon
3. Saglit na Kasiglahan
4. Suliranin o Tunggalian
5. Kasukdulan
6. Kakalasan
7. Wakas

MGA MANUNULAT

Jose Ma. Hernandez

➔ Manunulat at Guro
➔ Nag-aaral ng Pagsusulat at
pagtatanghal
➔ Panday pira (may 3 yugto)
➔ The olive garden
➔ Palanca Memorial Award in
Literature

Francisco “soc” Rodrigo

➔ Politiko sa Pilipinas
➔ Ipinanganak sa Bulacan
➔ Pamantasang Ateneo De
Manila
➔ Namatay noong 1998 dahil sa
kanser
➔ Dating pangulo ng Catholic
action
➔ Batas-Rizal

Clodualdo I. Delmundo Sr.

➔ Septiyembre 11, 1911
➔ Naging co-founder ng unang
pangulo ng panitkan noon 1935.
➔ Bituing Walang Langit.

II. Magbigay ng limang halimbawa ng

pangungusap na nagpapakita ng Sanhi at
bunga ng isang pangyayari.

1. Siya ay nakakuha ng mababang iskor sa

pagsusulit palibhasa siya’y di nag aral.
2. Maganda ang programa nilang ginawa
dahil sila ay naghanda nang lubusan.