2

3
BUDOWA SKÓRY

1. WOLNE ZAKOŃCZENIA NERWOWE – mechaniczne ( ostry, kłujacy, dobrze zlokalizowany ból),

polimodalne (ukłucia skóry, temp.powyżej 46 st., związki chemiczne wydzielane przy uszkodzeniu)
2. CIAŁKA MEISSNERA – dotknięcie, drżenie
3. ŁĄKOTKI DOTYKOWE MERKLA - wibracja
4. CIAŁKA RUFFINIEGO – dotyk, ciśnienie, horyzontalne rozciaganie
5. CIAŁKA VATER-PACINIEGO – silny ucisk, rozciaganie , wibracja
6. RECEPTOR MIESZKA WŁOSOWEGO – ruchy włosa
7. EKRYNOWE GRUCZOŁY SKÓRY – gruczoły potowe
8. APOKRYNOWE GRUCZOŁY SKÓRY – gruczoł mlekowy, gruczoł potowy wonny
9. HOLOKRYNOWE GRUCZOŁY SKÓRY – n.p.gruczoły łojowe
10. MIESZEK WŁOSOWY
11. MIĘSIEŃ PRZYWŁOSOWY
12. TKANKA TŁUSZCZOWA
13. CIAŁKA KRAUSEGO
A – WARSTWA ROGOWA NASKÓRKA
B – WARSTWA JASNA
C – WARSTWA ZIARNISTA
D – WARSTWA KOLCZYSTA
E – WARSTWA PODSTAWNA
F – WARSTWA BRODAWKOWA
G – WARSTWA SIATECZKOWA
H – TKANKA PODSKÓRNA

FUNKCJE SKÓRY
 Ochrona przed czynnikami mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi i organicznymi (bakterie, itp)
 Regulacja cieplna
 Czynność wydzielnicza
 Regulacja równowagi wodno-elektrolitowej
 Czynność resorbcyjna
 Metabolizm białek, lipidów, węglowodanów, witamin
 Udział w procesach odpornościowych ustroju
 Wytwarzanie peptydów antybakteryjnych (defensyn)
 Narząd czucia (bólu, ciepła, zimna, wibracji, dotyku i ucisku)
 Synteza hormonów (histamina)
 Wchłanianie lipidów, witamin
 Magazynowanie tłuszczów
 Wytwarzanie melaniny i ochrona przed UV
 Formuje zewnętrzny wygląd części ciała
 Zapewnia produkcję czynników wzrostu, cytokin i chemokin
w przebiegu reakcji zwalczających zakażenie i podczas gojenia się ran

4
SKŁAD KOMÓRKOWY SKÓRY
MIEJSCE WYSTĘPOWANIA SKŁAD KOMÓRKOWY
NASKÓREK Keranocyty
Komórki Langerhansa
Limfocyty cytotoksyczne
Limfocyty Tɣδ
Melanocyty
Komórki Merkla
SKÓRA WŁAŚCIWA Komórki stałe:
Fibroblasty
Komórki śródbłonkowe naczyń
Komórki napływowe:
Komórki tuczne
Komórki dendrytyczne
Fagocyty
Komórki recyklujące:
Limofcyty
SUBSTANCJA Kolagen
PODSTAWOWA Glikozaminoglikany
Tenascyna
Fibronektyna
Laminina
Kwas hialuronowy
Czynniki wzrostu

ROZWÓJ EMBRIONALNY SKÓRY

MEZODERMA:
 przyosiowa
 pośrodkowa
 boczna (somatyczna i
trzewna)

5
NEUROFIZJOLOGIA
SYSTEMY CZUCIOWE (posiadają komórki zdolne do odbioru bodźców)

ENERGIA FIZYCZNA:
 Mechaniczna (czucie somatosensoryczne)
 Termiczna (czucie somatosensoryczne)
 Elektro- magnetyczna (receptory siatkówki)
 Mechaniczno akustyczna (mechanoreceptory narządu Cortiego)
 Chemiczna ( receptory smakowe i węchowe)

ZMIANA POTENCJAŁU (depolaryzacja neuronu I; w stanie spoczynku wyładowuje się z częstotliwością

100Hz)

KODOWANIE BODŹCÓW NERWOWYCH ( w modalnościach lub wzorcach częstotliwości wyładowań

potencjałów czynnościowych)

MODALNOŚCI CZUCIA

CZUCIE SOMATYCZNE:
 Dyskryminacja dwupunktowa WZROK
 Ból SŁUCH
 Temperatura SMAK
 Wibracje WĘCH
 Ułożenie CZUCIE TRZEWNE
PRÓG RECEPTOROWY
PRÓG CZUCIA

SYSTEM SOMATOSENSORYCZNY

Czucie somatosensoryczne polega na odbiorze i subiektywnej ocenie bodźców działających na receptory.

Receptory czucia somatycznego (zlokalizowane w skórze, mięśniach, ścięgnach i stawach):
 Mechanoreceptory (dotyk, ucisk, wibracja, czucie proprioceptywne )
 Termoreceptory
 Receptory bólowe (ból skóry i innych tkanek)

NERWY OBWODOWE – wyraźne granice

DERMATOMY – nakładaja się

BÓL

Somatyczny lub skórny / powierzchowny lub trzewny

NOCYRECEPTORY:
 Wysoki próg pobudliwości ( na bodźce potencjalnie uszkadzające)
 Obecne prawie we wszystkich tkankach
 Reagują na wszystkie rodzaje bodźców
 Działają podobnie do mechanoreceptorów-występuje zjawisko nadwrażliwości – hiperalgezji ( w
przypadku uszkodzenia tkanek lub obniżenia progu pobudliwości)

OBNIŻENIE PROGU POBUDLIWOŚĆI:

1. Uwolnienie histamin, bradykin, prostaglandyn (depolaryzują wolne zakończenia nerwowe i wyzwalają

salwy impulsów bólowych we włóknach aferentnych)
2. Uwolnienie przez zakończenia nerwowe aktywnych neuropeptydów
3. Uwolnienie peptydów rozszerzających naczynia (n.p.substancja P), co powoduje zwiększony przepływ
krwi i obrzęki skutkując zjawiskiem z punktu 1.

6
USZKODZENIE
RODZAJ USZKODZENIE BLIZNA
CZYNNIKA
CZYNNIKI FIZYCZNE
Mechaniczne słabe Kumulujące się mikrourazy, np. przez za Najczęściej dochodzi do
ciasne części garderoby, sprzęty używane pogrubienia naskórka w miejscu
podczas pracy lub w różnych dyscyplinach narażonym na urazy. Często
sportowych, powodują zmiany na skórze, jej obserwuje się zmiany w postaci
uszkodzenie lub doprowadzają do chorób odcisków, modzeli, odgniotków,
skóry. otarć, odparzeń, pęcherzy. Jeżeli
bodziec powodujący zmiany
zostanie zlikwidowany, zmiany SA
odwracalne, chyba, że dojdą
poniżej wartwy rogowej naskórka.

Mechaniczne mocne Uderzenie, otarcia, przecięcia, ucisk, itp. Jeżeli zostanie przekroczona
Czynniki są na tyle mocne, że już przy warstwa rogowa naskórka i dojdzie
pierwszym kontakcie uszkadzają naskórek do uszkodzenia głębszych warstw
lub głębsze warstwy skóry. skóry, można spodziewać się
powstania blizn.

Wystawienie skóry na działanie zbyt W zależności od stopnia oparzenia

wysokiej temperatury lub poniżej progu obserwujemy również różny
oparzenia, ale przez długie działanie stopień powstawania blizn – od ich
temperatury granicznej braku, aż do martwicy tkanek przy
zwęgleniu.

Temperatura niska Wystawienie skóry na działanie zbyt niskiej
temperatury lub powyżej progu odmrożenia,
ale przez długie działanie temperatury
granicznej
Podobnie jak przy oparzeniach, tak
przy odmrożeniach powstanie
blizny zależne jest od siły, czasu i
natężenia działania zimna na daną
część skóry.

Promieniowanie UV Naturalne promieniowanie słoneczne lub Oparzenie słoneczne wywołane

solaria kosmetyczne. Zbyt duża jednorazowa naturalnym naświetlaniem (przy
dawka może spowodować oparzenie opalaniu )rzadko doprowadza do
słoneczne. Długotrwałe wystawianie na powstawania blizn. Częściej
działanie promieni UV powoduje szybsze dochodzi do tego przy na przykład
starzenie się skóry, a nawet poprzez nie odpowiednim stosowaniu
zaburzenie metabolizmu komórek naskórka, sprzętu medycznego lub
jego proliferacji oraz niszczenie nici DNA kosmetycznego produkującego
przez fale UVA i UVB do powstawania promieniowanie UV, gdzie
zamian nowotworowych. Promieniowanie jednorazowa dawka jest większa i
UV stosowane w odpowiednich dawkach ma działa często na mniejszą okolicę.
działanie terapeutyczne.

Promieniowanie IR Promieniowanie podczerwone może być Dobrze funkcjonujące receptory

również wykorzystywane w celach skórne dają nam znać, kiedy dawka
terapeutycznych. Działanie IR jest przede ciepła przekracza przyjemny próg,
wszystkim dostarczaniem energii cieplnej. dlatego do ciężkich zmian
Przekroczenie wytrzymałości tkanek skutkuje skórnych po zastosowaniu

7
 oparzeniem. W przypadku odczynu promieni IR nie dochodzi często.
miejscowego obserwujemy rumień cieplny, a
przy napromieniowaniu większej
powierzchni ciała przegrzanie organizmu.
Promieniowanie Silne działanie destrukcyjne mogące Niestety już, tzw. dawki
jonizujące powodować stan zapalny i zmiany terapeutyczne promieniowania
degeneracyjne w obrębie skóry i jej jonizującego mogą doprowadzić do
przydatków. nieodwracalnych zmian skórnych.
CZYNNIKI
BIOLOGICZNE
ZAKAŹNE
Grzyby Zakażenia skóry mogą wywoływać grzyby W zależności od jednostki
mikroskopowe antropofilne, zoofilie, chorobowej wywołanej przez
geofilne. grzyby i głębokości penetracji w
głąb skóry po wyleczeniu infekcji
mogą pozostawać blizny.
Bakterie Bakterie mogą wywoływać różne reakcje w W zależności od reakcji możemy
obrębie skóry, od reakcji typowo mówić o braku blizny, n.p. w
alergicznych, reakcji immunotoksycznych, przypadku powstania rumienia,
jak i najpowszechniejszego zakażenia, często który może zaniknąć bez śladu.
skutkującego zebraniem się ropy. Najczęściej Stan po zakażeniu bakteryjnym
zakażenia wywołują gronkowce i może zostawić ślady, jeżeli doszło
paciorkowce. do powstania zbiornika ropy
(pęcherzyka z ropą, czyraka) lub
pęcherzy surowiczych z czasem
przekształcających się w strupy.
Wirusy Choroby wirusowe skóry mogą objawiać się W zależności od głębokości
pęcherzami, grudkami, brodawkami i innymi powstałych zmian, a także od
wytworami. Najczęściej spotyka się wirus sposobu ich leczenia może dojść
opryszczki, półpaśca, ospy wietrznej, do powstania blizn, ale nie musi.
brodawki wirusowej czy mięczaka
zakaźnego.
NIEZAKAŹNE
Zwierzęce Podrażnienia skóry mogą wywoływać Blizny mogą powstawać
nabłonki zwierząt, cząstki sierści lub jady. najczęściej jako efekt uboczny
działania obok wymienionych
czynników – poprzez ukłucie,
użądlenie lub w wyniku
rozdrapywania podrażnień skóry.
Roślinne Substancje pochodzenia roślinnego mogą W zależności od siły, czasu i
mieć wpływ toksyczny lub alergizujący na rodzaju działającej substancji i
skórę. głębokości jej penetracji możemy
się podejrzewać pojawienie się lub
brak blizn.
CZYNNIKI
CHEMICZNE
Żrące, drażniące, Roztwory zasad i kwasów, rozpuszczalniki W łagodniejszym przebiegu mamy
uczulające organiczne, detergenty, produkty spożywcze, do czynienia tylko z rumieniem
środki odkażające, zanieczyszczona woda. skóry w miejscu zadziałania
Najczęściej alergizują metale (nikiel, kobalt, czynnika. W gorszych przypadkach
chrom, pallad, rtęć), substancje zapachowe, pojawiają się nadżerki,
środki konserwujące, składowe gumy. owrzodzenia, pęcherze,
lichenifikacje i rozpadliny skóry,
Czynniki chemiczne mogą działać od które mogą pozostawiać blziny.
zewnątrz, kiedy dochodzi do bezpośredniego
kontaktu ze skórą lub też od wewnątrz, kiedy
n.p. dochodzi do zatrucia organizmu w
wyniku czego powstają wykwity na skórze
8
RODZAJ CHARAKTERYSTYKA
RANY
GŁĘBOKOŚĆ USZKODZENIA
Zamknięte Siła urazu nie powoduje przerwania ciągłości powłoki skórnej, ale mogą powstać
uszkodzenia tkanki podskórnej lub innych struktur wewnątrz ciała, których
uszkodzenie pośrednio może wpływać na funkcjonowanie skóry (stłuczenia, obrzęki,
krwawe wylewy podskórne, itp.) .
Powierzchowne Nie przekraczają granicy tkanki podskórnej
Głębokie Przechodzą przez granicę tkanki podskórnej.
Penetrujące Przechodzą na głębokość jam ciała i narządów wewnętrznych.
MECHANIZM USZKODZENIA MECHANICZNY
Cięte Brzegi rany są przeważnie równe i gładkie, obserwuje się obfite krwawienie, ale
gojenie przebiega najczęściej sprawnie.

Nóż, szkło, skalpel, itp…

Szarpane Brzegi rany są nierówne, poszarpane, bardzo często niedokrwione. Można obserwować
odwarstwienie od tkanek leżących poniżej uszkodzenia

Piła, hak, druty, itp…

Kłute Mają mały otwór wejścia, ale mogą przechodzić na dużą głębokość. Jeżeli przechodzą
na wylot ciała, to powstaje otwór wyjścia. Rana nie zieje.

Nóż, igła, kolec, drut, gwóźdź,…

Tłuczone Brzegi nierówne, a okoliczne tkanki są również uszkodzone i obrzęknięte. Krwawienie
w takim przypadku jest umiarkowane.

Tępe narzędzie lub uderzenie o twardą powierzchnię.

Miażdżone Rany takie powstaja podobnie jak tłuczone, tylko siła uderzenia jest o wiele większa i
dokonuje większych uszkodzeń w obrębie tkanek, do złamań kości włącznie. Tkanki
najczęściej są niedokrwione.

Tępe narzędzie, wielkie przedmioty

Płatowe Powstają poprzez odwarstwienie pewnej powierzchni skóry lub głębszych tkanek.
Całowicie oderwany płat skórny nazywa się raną skalpowatą.

Ostre narzędzie działające podłużnie względem powierzchni, liposukcje, implanty.

Kąsane Powstają poprzez ugryzienie lub ukąszenie i mogą mieć różny charakter ( rany kłutej,
szarpanej lub miażdżonej). Proces gojenia się jest często długotrwały. Rana taka ulega
często zakażeniu.

Człowiek, zwierze.
Postrzałowe Rana (tzw. przelotowa) posiada otwór wlotowy (mniejszy) i wylotowy (większy,
często poszarpany) połączone kanałem rany. Jeżeli pocisk, odłamek utknie w ciele,
rana taka nazywana jest ślepą. Jeżeli pocisk zadziałał tylko zewnętrznie mówimy o
ranie stycznej. Kanał rany poprzez kinetyczne działanie pocisku, odłamku jest
zmieniony morfologicznie.

Pocisk broni palnej, odłamek miny, granatu lub bomby.

Amputacyjne Całkowite oddzielenie części ciała popryey

zaplanowany zabieg lub w skutek wypadku.

9
Rąbane Charakteryzują się podobnie jak rany cięte i tłuczone, tyle że są głębsze. Brzegi rany
nierówne.

Tasak, siekiera.
Ubytkowe Rany związane z ubytkiem części skóry (skalpowe ) lub nawet z utratą części ciała
(amputacyjne).

Duże siły działające mogące działać przez wiele różnych przedmiotów, sytuacji.
Otarcie, To powierzchowne uszkodzenie naskórka i górnych warstw skóry. Krwawienie jest
zadrapanie zależne od głębokości zadziałania czynnika - im głębiej tym większe.

Za ciasna odzież, obuwie, otarcia o różne szorstkie rodzaje powierzchni. Dla

zadrapania przedmioty (kolce, pazury, itp.), działające powierzchownie.
MECHANIZM USZKODZENIA TERMICZNY
Oparzenia Głębokość uszkodzeń zależna od siły i długości działania czynnika – od
zaczerwienienia, poprzez tworzenie pęcherzy do zwęglenia tkanek, martwicy tkanek
nawet do samej kości.

Pod wpływem ciepła, pioruna, działania prądu, substancji żrących, elektryczności,

energii promienistej UV, promieniowaniem jonizującycm,…
Odmrożenia Stopień szkodzenia zależy jak i wyżej od siły i czasu działania szkodliwego czynnika.
W najlżejszym przypadku może wystąpić czasowe zaburzenie krążenia krwi, zmiana
koloru skóry (blady, różowo-siny) swędzenie lub ból. W najgorszym przypadku może
dojść do samoamputacji członka ciała w skutek martwicy głębokiej.

Pod wpływem działania niskich temperatur

SPECYFICZNE RANY
Owrzodzenie Ubytek pełnej grubości skóry. Skór staje się najpierw błyszcząca, mniej wytrzymała, a
uszkodzenia i pęknięcia przekształcają się w głębokie rany.Owrzodzenia mogą być
pochodzenia żylnego, tętniczego, cukrzycowego, hematologicznego, urazowego,
nowotworowego, zakaźnego, pasożytniczego,…
Wytrzewienie Wytrzewienie to taki uraz jamy brzusznej, w którym dochodzi do wydostania się
organów wewnętrznych na zewnątrz
Odleżyny Uszkodzenia skóry( owrzodzeń przechodzących w martwicę) i tkanek leżących głębiej
(nawet do kości) spowodowane długotrwałym uciskiem, a tym samym niedotlenieniem
tkanek w jednym miejscu. Stopień uszkodzeń określa skala Torrance’a
Zatrute Powstają w wyniku ukąszenia przez zwierzęta, owady, gdy wraz z uszkodzeniem
zostaje wprowadzona trucizna. Widoczny jest ślad ukąszenia, okolica jest obrzęknięta,
zaczerwieniona i bolesna. Mogą być także wynikiem przenikania szkodliwych
substancji chemicznych.
Tatuaże Ze względu na sposób powstania dzieli się na: traumatyczne, amatorskie,
profesjonalne, medyczne, kosmetyczne
Przewlekłe rana nie ulega wyleczeniu przez 6-8 tyg. lub jej powierzchnia nie zmniejsza się o 20-
40% po 2-4 tyg.
CZYSTOŚĆ RANY
Czysta Powstaje z zastosowaniem zasad aseptyki w wyniku zaplanowanego zabiegu bez
urazu, bez obecności stanu zapalnego i cech charakterystycznych dla zakażenia.
Czysta - skażona Powstaje w wyniku zabiegu, który polega na przerwaniu ciągłości struktur
przewodowych ciała: dróg moczowych, dróg oddechowych, pokarmowych,
żółciowych. Zalicza się tutaj też urazy tępe.
Skażona Powstaje, jeżeli podczas zabiegu nie stosowano się do zasad aseptyki lub w wyniku
urazu. Jest raną otwartą z cechami stanu zapalnego.
Zakażona - brudna Rana taka powstaje przy przedostaniu się do jam ciała wydzielin lub wydalin bądź
zabrudzeń z zewnątrz. Posiada cechy stanu zapalnego i zakażenia.

10
RODZAJ BLIZNY CHARAKTERYSTYKA
NIEDOJRZAŁA  Poniżej 6 tygodnia
 Zakończone naskórkowanie
 Niezakończona synteza i organizacja
kolagenu i macierzy
 W terapii tylko techniki wspomagające
FIZJOLOGICZNA (OPTYMALNA)  Podobna do otaczającej tkanki
 Nie dająca objawów lokalnych lub
oddalonych
SKLEROTYCZNA  Często prowokująca wystepowanie
dodatkowych symptomów lokalnych lub
oddalonych
 Nieelastyczna, twarda
 Często „wciąga się” w trakcie wykonywania
ruchu (dobrze widoczne w okolicy stawów)
 Powstaje często pod wpływem zbyt
wzesnego przeciążania niedojrzałej blizny
lub za małej jej aktywacji po karencji 6
tygodni
ATROFICZNA  Za mało kolagenu
 Może być również zbyt niska liczbe innych
włokien
 Zbyt słabe unaczynienie
 Mała wytrzymałość
 Powstaje często w wyniku przedłużonego
gojenia
 Często po stosowaniu NLZP
 Przy dużym stresie
HYPERTROFICZNA  Za dużo kolagenu w wyniku kompensacji
przy procesach gojeniach
 Często w bliznach powstałych poprzez
ziarninowanie
 W rejonach ciała narażonych na duże
przeciążenia
 Może być zaburzona na wielu poziomach
 „trzyma się” granic, ale jest uwypuklona
KELOIDOWA  Jeszcze więcej kolagenu niż w
hypertoficznych
 Mało miofibroblastów lub ich brak
 „Nie trzyma się” granic – rozrasta się
 Często objawy lokalne: zaczerwienienie,
swędzenie, pieczenie, nadwrażliwość, ból
 Nie regenerują się same od siebie
 Faktory sprzyjające jej powstaniu :
ciemniejsze odcienie skóry, lokalizacja na
mostku lub plecach, zwiększone napięcie
skóry, tendencje genetyczne, wiek
młodzieńczy
AKTYWNA  Intensywne objawy lokalne: zaczerwienienie,
przekrwienie okolicznych tkanek, bolesność,
w budowie podobne do hipertroficznych
 Często występują w obecności implantatów
(medycznych, ozdobnych)

11
PROCES GOJENIA TKANEK

ZABURZENIA PROCESU GOJENIA

12
PROCES GOJENIA SIĘ

RYCHŁOZROST

ZIARNINOWANIE

GOJENIE SIĘ TATUAŻU

13
CELE I PRZEBIEG TERAPII

14
TERAPIA PRZED:
 Odżywianie
 Nawodnienie
 Przygotowanie tkanek
 Aktywność fizyczna
 Redukcja używek
 Suplementacja
 Przygtowanie tkanek
 Przygotowanie psychiczne
 Nauka pielęgnacji i stabilizacji rany
 Organizacja życia po zabiegu
 Omówienie wpływu zażywanych leków na proces gojenia
 Zadbanie o mikrobiom
 Ewentualne doinformowanie się o możliwościach stosowania odzieży uciskowej

TERAPIA PO – BLIZNA ŚWIEŻA

 Terapia blizn dopasowana do aktualnego stanu pacjenta i okresu w procesie gojenia
 Nauka pielęgnacji i stabilizacji blizny
 Zapobieganie wtórnym symptomom związanym z obecnością blizny
 Omówienie punktów z etapu PRZED jeżeli nie nastąpiło to wcześniej
 …

TERAPIA PO – BLIZNA DOJRZAŁA

 Diagnostyka pierwotna lub wtórna
 Indywidualnie dobrana terapia blizny wg ustalonego celu
 Po eliminacji zaburzeń blizn, diagnostyka i terapia ewentualnych zaburzeń wtórnych
na innych poziomach

TERAPIA BÓLU PRZEWLEKŁEGO

 Diagnostyka mająca na celu odnalezienie powiązań obecnych blizn z występującymi
symptomami przelekłymi
 Terapia odnalezionych – zaburzonych blizn
 Po eliminacji zaburzeń blizn, diagnostyka i terapia ewentualnych zaburzeń wtórnych
na innych poziomach
 Brak zaburzonych blizn – dalsze postępowanie jak w przypadku terapii bólu
przewlekłego

15
 INTEGRACYJNA
TERAPIA
BLIZN

BEZPOŚREDNIA POŚREDNIA

- TERAPIA NA POZIOMIE - TERAPIA NA POZIOMIE

WEGETATYWNYM ( BLIZNA WEGETATYWNYCH ( HYPERAKTYWNA)
HYPOAKTYWNA)
- ĆW. IPSI -, KONTRALATERALNE
- TERAPIA NA POZIOMIE
ENERGETYCZNYM - DRENAZ LIMFATYCZNY

-TERAPIA MANUALNA BLIZNY - TERAPIA NA POZIOMIE POWIĘZIOWYM

-TERAPIA PRZYBORAMI ( BAŃKI - TERAPIA NA POZIOMIE PSYCHO-

CHIŃSKIE, GUA SHA, MEDICAL EMOCJONALNYM
FLOSSING, PAŁECZKA DIAGNOSTYCZNA,
ITP) - METODY SPECJALNE ( P-DTR, KRANIO-
SAKRALNA,...)
-MEDYCYNA NATURALNA ( OLEJE,
MIÓD, ROŚLINY,...) - TERAPIA POPRZEZ ODŻYWIANIE I
SUPLEMENTACJĘ
- FIZYKOTERAPIA BLIZNY ( ZLECA MGR
FIZJOTERAPII LUB LEKARZ) - AROMATOTERAPIA

- TERAPIA INGERENCYJNA - MUZYKOTERAPIA –

( AKUPUNKTURA, DRY NEEDLING, TIK, KAMERTONOTERAPIA
DRY TATTOING), TATUAŻ
TERAPEUTYCZNY -…

- TERAPIA MIEJSCOWA LEKAMI ( MAŚCI,

INIEKCJE,PLASTRY)

- KINESIOTAPING

-MEDYCYNA ESTETYCZNA

- CHIRURGIA PLASTYCZNA

-…

16
II. MSS - MANCHESTER SCAR SCALE

1. KOLOR ( wporównaniu do skóry zdrowej):

 idealny 1
 lekko różniący się 2
 wyraźnie różniący się 3
 bardzo różniący się 4

2. WYGLĄD:
 matowy 1
 błyszczący 2

3. PROFIL:
 dobrze połączona z okolicznymi
tkankami 1
 lekko wypukła lub wciągnięta 2
 hypertroficzna 3
 keloidowa 4

4. DEFORMACJA:
 żadna 1
 lekka 2
 mocna 3
 bardzo mocna 4

5. STRUKTURA POWIERZCHOWNA:
 normalna 1
 wyczuwalne palpacyjnie zmiany 2
 nieprzesuwalna 3
 twarda 4

17
III. VSS - VANCOUVER SCAR SCALE

1. UNACZYNIENIE
 normalne 0
 różowe 1
 czerwone 2
 purpurowe 3

2. PIGMENTACJA:
 normalna 0
 zmniejszona 1
 mieszana 2
 zwiększona 3

3. ODKSZTAŁCALNOŚĆ:
 normalna 0
 przesuwalna 1
 słabo przesuwalna 2
 twarda 3
 sklejona 4
 przykurczona 5

4. WYSOKOŚĆ:
 płaska 0
 < 2mm 1
 2-5 mm 2
 > 5mm 3

18
 IV. SBSES - STONY BROOK SCAR
EVALUATION SCALE

1. SZEROKOŚĆ:
 > 2mm 0
 < 2mm 1

2. WYSOKOŚĆ:
 wypukła 0
 płaska 1

3. KOLOR:
 ciemniejsza 0
 jak skóra zdrowa 1

4. ŚLADY PO SZWACH:
 obecne 0
 brak 1

5. OGÓLNE WRAŻENIE:
 złe 0
 dobre 1

V. POSAS - THE PATIENT AND OBSERVER SCAR

ASSESSMENT SCALE

19
DIAGNOSTYKA BLIZN - FORMULARZE

I. WOZB - WIELOPOZIOMOWE OBRAZOWANIE

ZABURZEŃ BLIZNY

BÓL

ZABURZENIE ENERGETYCZNE BLIZNY

HYPERTROFIA / HYPOTROFIA

ZROSTY

ZABURZENIE WEGETATYWNE

WYBRZUSZENIE LUB WCIĄGNIĘCIE BLIZNY

NIEDOCZULICA / PRZECZULICA

KIERUNEK ZABURZONEJ PRZESUWALNOŚCI

PIGMENTACJA ( WZMOŻONA / OBNIŻONA)

KELOID

ROZEJŚCIE BLIZNY

ZMNIEJSZENIE SIŁY MIĘŚNIOWEJ

20
 ZACZERWIENIENIE

C° ZNACZNA RÓŻNICA TEMPERATURY DO SKÓRY

SĄSIADUJĄCEJ

INNE, NIEOPISANE POWYŻEJ ZABURZENIA

21
22
WYJAŚNIENIE SYMBOLI

Ból - subiektywne odczucia pacjenta:

- 1 znak ból lekki

- 2 znaki ból średni
- 3 znaki ból mocny

Jeżeli ból jest najważniejszym faktorem dla pacjenta mozna użyć dodatkowych skal opisujących ból.

Zaburzenie na poziomie energetycznym:

- wg TMC zablokowanie Qi w przebiegu meridian

- wg medycyny zachodu -zwiększone napięcie ( nawet do 1,5 V) "uwięzione" w obrębie blizny

Test: pałeczką diagnostyczną delikanie przeciągnąć po bliźnie. W przypadku blizn innych niż w
postaci lini - wyznaczając parę lini

Jeżeli przy przeciąganiu lini pojawią się odczucia inne niż dotyk instrumentu diagnostycznego (ból,
kłócie, odczucie ciepła, odczucie cięcia, itp) oznacza to, że blizna jest zaburzona na poziomie E.

Blizna hipertroficzny lub hipotrfoficzna (przerostowa lub zanikowa)

Ważne: umiec rozróznić bliznę przerostową od keloidowej (bliznowca).

BLIZNA HIPERTROFICZNA - BLIZNA PRZEROSTOWA

...ma dużo kolagenu w wyniku kompensacji przy procesach gojeniach ( przez zbyt szybkie obciążanie
blizny organizm próbuje wzmocnić miejsce urazu poprzez nadprodukcję kolagenu). Czyli…w
rejonach ciała narażonych na duże przeciążenia.

...obserwuje się często ją w bliznach powstałych poprzez ziarninowanie ( czyli takich, gdzie nie
nastąpiło gojenie się poprzez zetknięcie się brzegów rany w sposób naturalny lub poprzez szycie
chirurgiczne lub miejscach z dużymi ubytkami skóry).

...„trzyma się” granic, ale jest uwypuklona – może przypominać wyglądem przyklejony do ciała
sznurek ( jeżeli pierwotne uszkodzenie było w kształcie linii prostej).

...może powstawać w wyniku zaburzenia jej na wielu poziomach.

23
...powstaje w niedługim czasie po urazie – w trakcie kilku pierwszych miesięcy.

...dobrze poddaje się terapii konserwatywnej, a nawet czasem sama zanika po usunięciu
czynnika, który powodował jej powstanie.

Keloid (bliznowiec)- specyficzna forma zaburznia.

BLIZNOWIEC – KELOID:

...to odstępujące od normy tkanki bliznowate powstałe w wyniku różnych uszkodzeń.

...jest najczęściej następstwem takich urazów skóry jak przekłuwanie uszu, szczepionki, trądzik, zmian
powstałych w wyniku przejścia ospy wietrznej.

...pewne cechy predysponują do powstawania: genetyka, ciemny kolor skóry, krew grupy A, młody
wiek, faktor endokrynny ( kobiety w ciąży, problemy z tarczycą lub przytarczycami), rodzaj
uszkodzenia ( n.p. powstają często w wyniku oparzeń), miejsce uszkodzenia ( kl. piersiowa, okolice
kręgosłupa, ramiona, barki ,policzki,… ), miejsca większego zagęszczenia melanocytów, zażywanie
anabolicznych steroidów.

...ma jeszcze więcej kolagenu niż w przypadku blizn hypertoficznych.

...ale za to mało miofibroblastów lub nawet ich brak.

...„nie trzyma się” granic pierwotnego uszkodzenia – rozlewa się jak plama, rozrasta się i często ma
nieregularny kształt.

...częste objawy lokalne to zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie, nadwrażliwość, ból.

...może powstać po długim czasie od uszkodzenia – nawet po paru latach i nie znika sam od siebie.

Zrosty - jeżeli tkanka blizny jest zrośnięta z głębszymi warstwami - nie mylić z
zaburzeniem przesuwalności skóry

Zrosty, powrózkowate lub płaszczyznowe twory łącznotkankowe, powstające w następstwie

zapalenia, podrażnienia lub uszkodzenia błon surowicznych.

W wyniku procesu gojenia dochodzi do zamknięcia rany właściwej po zadziałaniu potrzebnych ku

temu czynników. Podczas tego procesu może jednak dojść też do sklejenia ze sobą sąsiadujących
tkanek, narządów.

Zrosty mogą, ale nie muszą powodowac dolegliwości. Jeżeli żadnych dolegliwości nie mamy, a
obszary , w których podejrzewalibyśmy występowanie zrostów wykazują normalną ruchomość i
przesuwalność, to prawdopodobnie zrostów nie ma.

Jeżeli jednak po zabiegu operacyjnym, po stanie zapalnym (najczęściej w obszarze jamy brzusznej)
lub po zadziałaniu innego czynnika, który sprowokował produkcję fibryny występuja rożne
dolegliwości warto takie miejsce poddać ocenie lekarza, fizjoterapeuty, terapeuty ITB.

24
Badaniem poprzez dotyk można wykryć zrosty, które znajdują sie w obszarach
powierzchownych, jak skóra, powięź powierzchowna, wyczuwalne granice pomiędzy
narządami. Zrosty mogą wystąpić też głębiej, n.p. wewnątrzmacicznie.

Badaniem potwierdzającym zrosty głębokie jest laparoskopia, w przypadku zrostów

wewnątrzmacicznych histeroskopia.

Zrosty zwykle tworzą się w ciągu tygodnia po zabiegu operacyjnym. Jeżeli wywołuja dolegliwości
mogą zostać usunięte. Jednak często wiąże się to z kolejnym zabiegiem operacyjnym. Niestety
częstość występowania zrostów otrzewnowych wzrasta wraz z rozległością zabiegu i liczbą
przeprowadzonych operacji.

Istnieja techniki okołooperacyjne redukujące mozliwość powstawania zrostów:

 stosowanie odpowiednich technik lub narzędzi operacyjnych (laser, noże harmoniczne,

laparoskopia), delikatne obchodzenie się z tkankami, nawilżanie błony otrzewnowej,
pozostawianie w polu operacyjnym jak najmniejszych obszarów niedokrwionych,
przestrzeganie zasad mikrochirurgii (zwłaszcza przy laparoskopiach), płukanie rękawiczek
przed operacją oraz wykorzystanie odpowiednich narzędzi (laser, noże harmoniczne)
i wchłanianych szwów
 farmakologia - NLPZ, leki przeciwzapalne sterydowe, leki przeciwhistaminowe
 bariery fizykalne - materiały nierozpuszczalne (n.p. Gore-Tex Surgical Membrane), materiały
wchłanialne (płyny, żele, membrany), materiały biologiczne ( osierdzie ppochodzenia
zwierzęcego)

Jak powstaja zrosty:

Od brzegów ubytku w kierunku środka rozwija się skrzep zamykający naczynia krwionośne.
Następnie są odbudowywane połączenia międzytkankowe, a w miejscu uszkodzenia gromadzi się
gruba warstwa fibryny, która ulega rozpuszczaniu. Jeśli proces odbudowy przebiega bez zakłóceń
złogi włóknika znikają prawie całkowicie, a blizny są niewielkie. Przy rozległych uszkodzeniach lub
po dłuższym działaniu szkodliwego czynnika „odtwarzanie” nabłonka postępuje znacznie wolniej.
Wtedy włóknik zaczyna pokrywać lub sklejać narządy znajdujące się w jamie brzusznej.

Zaburzenie na poziomie wegetatywnym

W przypadku zdiagnozowania zaburzenia wegetatywnego zaznaczamy tą część blizny

kółkiem dodając odniesienie w postaci znaku + lub -.

Zanim przystąpimy do terapii manualnej blizny wskazane jest przeprowadzenie badania

blizny i jej wpływu na układ nerwowy wegetatywny. Badanie te jest możliwe poprzez
uaktywnienie łuku odruchowego skórno-trzewnego.
Łuk odruchowy – droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora pobudzonego
odpowiednim bodźcem do efektora. Łuk taki składa się z pięciu elementów:
 receptor
 droga aferentna ( dośrodkowa )
 ośrodek nerwowy
 droga eferentna ( odśrodkowa
 efektor.

25
Rodzaje łuków odruchowych:

 łuk odruchowy monosynaptyczny

 łuk odruchowy bisynaptyczny
 łuk odruchowy polisynaptyczny

Rodzaje łuków autonomicznych:

 trzewno – skórny
 trzewno – mięśniowy
 trzewno – trzewny
 skórno – trzewny

Ponadto istnieja jeszcze łuki odruchowe

na wyższych szczeblach układu
nerwowego.

Podczas badania pozycja pacjenta powinna być wygodna. Najlepiej jeżeli jest to pozycja
leżąca, która sprzyja rozluźnieniu, jeżeli jednak z powodu umiejscowienia blizny nie jest ona
możliwa, wtedy dopasowujemy jak najlepszą, alternatywną pozycję. Prosimy pacjenta o nie
rozmawianie w trakcie badania. Wyszukujemy na tętnicach promieniowych puls. Jeżeli nie
udaje nam się wyczuć pulsu, szukamy na tętnicach, ramiennej, udowej, podkolanowej,
skroniowej bądź grzbietowej stopy grzbietowej stopy. U pacjentów z zaburzeniami,
schorzeniami naczyń obwodowych krwi zaleca się wybranie tętnic takich, które znajdują się
bliżej serca. Jeżeli blizna znajduje się akurat w miejscu, gdzie chcemy badać puls, wybieramy
przeciwną stronę lub inną okolicę, gdzie można wyczuć dobrze puls. Układając dwa palce –
wskazujący i środkowy mierzymy przez jakiś czas puls czekając aż pacjent się rozluźni,
będzie spokojnie oddychał, nie będzie rozmawiał. Nie wybieramy do pomiaru tętna własnego
kciuka, gdyż może nam to zafałszować odczucia tętna pacjenta, poprzez wyczuwanie swojego
własnego. Staramy się bez liczenia uderzeń serca czy mierzenia za pomocą zegara
zweryfikować puls - czy jest raczej słaby lub mocny i wyraźny, regularny, zaburzony wolny
czy szybki. Obserwujemy puls przez jakiś czas. Wszelkie arytmie bierzemy jako stan
wyjściowy do badania. Czasami, w przypadku dużych zaburzeń oddechowo- krążeniowych z
zaburzeniami tętna badanie wegetatywne jest bardzo trudne lub wręcz niemożliwe do
wykonania. W celu zdiagnozowania blizny można użyć dwóch metod. Pierwsza polega na
szybkim przejechaniu palcem/palcami drugiej, wolnej ręki po powierzchni blizny. Druga
metoda poleca przyłożenie opuszków palców/palca do blizny i przeczekanie 30-60 Sekund do
2 minut najdłużej. Jeżeli blizna jest długa lub ma dużą powierzchnię, zaleca się badanie
cząstkowe, czyli odcinek po odcinku. W przypadku blizn mieszanych, często część blizny
może być tylko zaburzona, lub różne jej części mogą być zaburzone na inny sposób. Mając
cały czas puls pod kontrolą staramy się wyczuć zmiany. Zmiany są na tyle delikatne, ale
zarazem wyczuwalne, że wystarczy powtórzyć dwa, trzy razy pomiar w jednym miejscu.
Jeżeli tętno się nie zmienia wychodzimy z założenia, że blizna nie jest zaburzona
wegetatywnie. Jeżeli puls w jakikolwiek sposób się zmieni, trzeba tą zmianę
scharakteryzować- dzięki temu dowiemy się czy blizna jest hipoaktywna, czy też
hiperaktywna.

26
Możliwe wyniki badania:

BLIZNA BEZ BLIZNA ZABURZONA - BLIZNA ZABURZONA -

ZABURZEŃ HIPERAKTYWNA "+" HIPOAKTYWNA "-"
WEGETATYWNYCH

 brak zmian w badaniu  tętno jest bardziej  tętno wyraźnie mniej

blizny pod kontrolą tętna wyczuwane wyczuwalne

Wybrzuszenie lub wciągnięcie blizny - zmiana zalezna często od jakości szycia

chirurgicznego - nie mylić z blizną zanikową lub przerostową.

Kierunek strzałki pokazuje rodzaj zaburzenia

Niedoczulica "-" lub przeczulica"+" - subiektywne odczucie pacjenta badane na

bliźnie ale też w jej okolicach.

Kierunek zaburzonej przesuwalności skóry (powięzi podskórnej) względem

tkanek leżacych niżej - kierunek strzałki pokazuje kierunek, w którym
przesuwalność jest zaburzona.

Porównujemy, jeżeli jest to możliwe, z przesuwalnością po przeciwnej stronie ciała, gdzie nie
ma blizny.

Zwiększona"+" lub zmniejszona"-" pigmentacja - ciemniejsze lub bledsze

zabarwienie blizny w porównaniu z otaczającą skórą.

Zaznaczamy linią dodając odpowiedni odnośnik. Nie mylić z zaczerwnieniem.

Rozejście blizny - rozejście po szyciu - ważne żaby zaznaczyć, czy jest Z =

zasklepione, zamknięte lub O = otwarte, niezagojone.

27
 Osłabienie siły mięśniowej - osłabienie siły miesniowej w okolicy gdzie jest
blizna, które nie było obecne przed urazem

Zaczerwienienie - zaznaczamy obszar zaczerwienienia skóry w okolicach

blizny, lub kreska wzdłuż blizny, jeżeli tylko sama blizna ma kolor
czerwony.

W przebiegu procesu gojenia może wystapić zaczerwienienie w okolicach gojącej sie rany,
jako naturalny proces zapalny potrzebny do wejścia w następne etapy gojenia. Przez pierwszy
okres, nawet wielu tygodni blizna może pozostawac czerwona w ramach przebiegu
neowaskularyzacji.

C° Róznica w temperaturze w porównaniu z otaczająca skórą bez uszkodzenia.

28
Przykład zobrazowania zaburzeń blizny w 8 tygodniu po cc i po
przeprowadzonych terapiach w 18 tygodniu:

29
PODSTAWOWE ZASADY TERAPII BLIZN
Aby skutecznie poprowadzić terapię blizn, należy spokojnie i dokładnie przeprowadzić
diagnostykę opisaną krok po kroku w poprzednim rozdziale. Tylko dokładny obraz wstępny zaburzeń
może poprowadzić do postępów w terapii. Zapisane wyniki badań wstępnych w każdej chwili
możemy weryfikować powtórnymi testami po kolejnych dawkach terapii. Czasami obraz zaburzeń
zmienia się w bardzo powolny sposób i po dłuższym czasie terapii trudno obiektywnie bez dostępnych
pomiarów początkowych ocenić jaki był stan blizny, zaburzeń i co się zmieniło.

WARUNKI PROWADZENIA TERAPII

Warunki w gabinecie powinny być odpowiednio dobrane dla komfortu pracy terapeuty jak i przede
wszystkim dla komfortu pacjenta podczas terapii. Pomieszczenie nie powinno być mniejsze niż
12/16m kwadratowych, wyposażone w możliwość wentylacji. Dobrze dobrane światło opisuje się w
podręcznikach do masażu jako światło dzienne w postaci okien, które są co najmniej 10 procentami
powierzchni podłogi gabinetu i dodatkowo oświetleniem sztucznym, które nie powinno być mniejsze
niż 75 luksów przy pomiarze 80 cm nad podłogą. W przypadku oświetlenia luminescencyjnego to 150
luksów. Dodatkowo można zastosować oświetlenie miejscowe w postaci lamp przenośnych, które
oświetlą miejsce zabiegu, jeżeli będzie to konieczne. Okna powinny być ewentualnie wyposażone w
rolety, żaluzje, folię przesłaniającą, aby zapewnić intymność podczas zabiegu.
Temperatura pomieszczenia powinna wynosić 20-22 stopnie Celsjusza. Z badań wynika, że kobiety
czują się komfortowo w temperaturze wyższej, nawet do 23 stopni, a mężczyźni raczej w niższej,
około 19 stopni. Przy potrzebie odsłonięcia większej powierzchni ciała pacjenta w celu diagnozy lub
terapii zawsze należy zapytać o temperaturę pomieszczenia i jeżeli to możliwe ją dopasować.
Pomieszczenie, jak wyznaczają odpowiednie przepisy powinno być wyposażone w stół z regulowana
wysokością, krzesło dla terapeuty – dobrze by było jeżeli też takie z możliwością regulacji wysokości.
Niezbędne są szafki na preparaty i przybory do terapii, kosze na zużyte prześcieradła, wieszak na
garderobę, parawan, miejsce higieny- czyli zlew z dostępem do bieżącej, ciepłej wody i miejscem na
środki dezynfekujące.
Pozycja pacjenta podczas terapii powinna być wygodna. Nie zawsze może być to pozycja leżąca,
dlatego należy zadbać, aby cały czas pacjent mógł być rozluźniony. Dla uzyskania wygodnej pozycji
można używać standardowych wałków, półwałków, klinów, itp.
Pozycja terapeuty powinna być również w miarę możliwości wygodna i przede wszystkie
ergonomiczna. Często trzeba przy danej terapii przebywać dłużej w jednej konkretnej pozycji, dlatego
odpowiednio dobrana wysokość leżanki, własnego krzesła i pozycji pacjenta jest bardzo ważną
kwestią.

HIGIENA
Terapeuta jest osoba odpowiedzialną za to, by czynności wykonywane w jego gabinecie były zgodne
ze standardami higienicznego postępowania. Do tego należy m.in. dezynfekcja rąk przed
przystąpieniem do diagnostyki lub terapii jak i po ich zakończeniu. Z racji tego, że praca terapeuty
opiera się na nieprzekraczaniu barier ciała wystarcza w tej sytuacji dezynfekcja higieniczna rąk. Przy
lekarskich zabiegach przekraczających barierę ciała często konieczna jest chirurgiczna dezynfekcja
rąk. Na rycinie poniżej pokazany jest schemat postępowania przy dezynfekcji higienicznej. Natomiast
pełen spis zasad postępowania wyznaczony przez WHO dostępny jest pod adresem internetowym:
http://www.who.un.org.pl/aktualnosci.php?news=124&wid=12&wai=&year=&back=%2F

Powierzchnia leżanki może być zabezpieczona poprzez prześcieradła własne (wymieniane po każdym
pacjencie ) lub przynoszone przez pacjenta, powłoki jednorazowe na rolkach: papierowe lub
fizelinowe. Dodatkowo po każdej terapii należy powierzchnię leżanki przetrzeć roztworem do
dezynfekcji powierzchni odpowiednio dobranej, aby nie zniszczyć dermy, która leżankę pokrywa oraz
nie wywołującej podrażnień i uczuleń skórnych.

30
 Miejsce na skórze pacjenta
powinno być czyste, wolne
od resztek maści lub innych preparatów,
biżuterii, a jeżeli też terapia tego
wymaga ogolone z owłosienia.
Środki zapobiegawcze z zakresu
higieny są bardziej zaostrzone w
przypadku pacjentów np. z ciężkimi
limfatycznymi schorzeniami, które
skutkują wysiękiem z ran lub tkanek.
Również pomieszczenie podlega
zasadom zachowania higieny, która
polega na codziennym myciu podłóg w
pomieszczeniu, dbaniu o czystość przyrządów i przyborów używanych podczas terapii. Dodatkowo
można zaopatrzyć pomieszczenie w bakteriobójczą lampę ultrafioletową.
Nie wszystkie narzędzia wielokrotnego użytku muszą być dezynfekowane – właściwie tylko te, które
miały bezpośredni kontakt z ciałem pacjenta. Sterylizacji natomiast, czyli wyjałowieniu – usunięciu
wszystkich żyjących form mikrobiologicznych na powierzchni dokonuje się jeżeli doszło do
przerwania ciągłości tkanek lub przy kontakcie z wydalinami lub wydzielinami pacjenta.
Oczywiście terapeuta również jest zobowiązany o dbanie o własną higienę, czystość stroju do terapii,
ściąganie ozdób i biżuterii podczas pracy i zadbane, krótko ścięte paznokcie.

KONTAKT Z PACJENTEM
Z pewnością już podczas kształcenia się w zawodzie w kierunku medycznym wspominano o cechach,
które powinien posiadać dobry terapeuta. Na pewno musi taką osobę charakteryzować spokój,
wyrozumiałość, zainteresowanie pacjentem, cierpliwość. Terapeuta powinien być też osobą
spostrzegawczą. Powinien umieć zauważyć kiedy jest pacjentowi nie wygodnie, kiedy zadaje mu się
zbyt sile bodźce. Należy pamiętać, że pracujemy często z osobami przewlekle walczącymi z bólem –
takie osoby potrzebują dużo wsparcia i empatii za strony terapeutów. Jeżeli pacjent nawiąże dobry
kontakt z terapeutą i wzajemnie, wizyta ograniczająca się do technik fizjoterapeutycznych będzie też
dla takiego pacjenta sposobem terapii psychologicznej, polegającej na pozytywnych przeżyciach.
Zdobycie zaufania i sympatii pacjenta to często pierwszy krok ku poprawie objawów.

PRZEBIEG TERAPII
Jednym z podstawowych warunków prawidłowego przeprowadzenia skutecznej terapii jest dokładnie
przeprowadzony wywiad z pacjentem i diagnostyka jego blizn. Warto jest korzystać z form
zaproponowanych formularzy, które są częścią dokumentacji, ale także podręczną pomocą przy
przeprowadzaniu terapii, zwłaszcza dużej ilości blizn. W niektórych sytuacjach możemy
przeprowadzić diagnostykę, terapię i od razu podczas tego samego spotkania ponowna diagnostykę w
celu weryfikacji terapii (n.p. przy zabrzeniach energetycznych blizny wg Penzla). Niektóre objawy,
które są spowodowane przez zaburzone blizny, lub które podejrzewamy o powiązanie z bliznami
potrzebują więcej czasu na ewoluowanie, czyli na poprawę. Wtedy powtórna diagnostyka zaraz po
przeprowadzeniu terapii jest bezcelowa. W niektórych sytuacjach możemy też spodziewać się tzw.
„efektu wyleczenia w sekundę” opisanego przez Penzla.

31
TERAPIA MANUALNA BLIZNY

32
MERIDIANY

34
35
DIY ZEGAR MERIDIANOWY

36
POWIĘZI
POWIĘZI OPIS
PODSKÓRNA - powstaje z mezodermy
- to około 15% wagi ciała
- w 25% składa się z wody
- w 65% składa się z tłuszczów
- jest dobrze ukrwiona
- 7 horyzontalnych taśm wzmacniających
( obrazek poniżej)
- dzięki „materiałowi zapasowemu”
człowiek teoretycznie może przeżyć bez
jedzenia nawet do 40 dni
- umożliwia przesuwalność skory wobec
tkanek leżacych głębiej
TUŁOWIA I KOŃCZYN - jest bardziej ustrukturyzowana niż
podskórna
- (często po operacjach w obrębie
- dwie loże mięśniowe : pojedyńcza
hepaksjalna przed kręgosłupem i dwie
epaksjalne grzbietowo od kręgosłupa po
obu jego stronach
- punkty fiksacji na kręgosłupie
W UN - CUN rozwija się z ektodermy, a
otaczające go powięzi z mezodermy
- 3 warstwy: opona twarda, opona
pajęcza, opona miękka
WISCERALNE - powstają z mezodermy
- otaczają organy
37
USZKODZENIA
- każda rana dochodząca do tej
warstwy
- liposukcja
- stripping żył (operacja Babcocka)
- krwiaki
- odwarstwienia w wyniku
krwiaków, seromów lub działaia sił
mechanicznych
- blizny prowadzą do zaburzeń
ukrwienia, co w najmniejszym
stopniu może się objawiać
podobnie do tzw.cellulitu
-w najgorszym przypadku przy
dużym uszkodzeniu naczyń
krwionośnych martwica skóry
- często skutkiem uszkodzeń są
zaburzenia statyki i dynamiki ciała
jamy brzusznej)
- asymetryczne zaburzenia napięć
na tym poziomie z odległego
miejsca mogą wpływać na
kompensacyjne ustawienia kręgów
(torsja kręgu)
- przy diagnozowaniu blizn w tym
obszarze należy sprawdzić
ruchomość kręgosłupa przed i po
terapii
- w związku z obecnościa punktów
fiksacji na strukturach kostnych
zawsze sprawdzać przesuwalność
tkanek po stronie przeciwnej, aby
móc odróżnić fizjologiczną
fiksację od zaburzeń
- ze względu na złożoność funkcji i
budowy dużo zaburzeń może
pojawiac się w obrębie uszkodzeń
okolicy krtani (powięź szyjno-
piersiowa)
- blizny powstałe w wyniku
uszkodzeń CUN nie mogą być
poddane konserwatywnej terapii,
ze względu na umieszczenie CUN
w „pancerzu” kostnym ( czaszka i
kręgi), co uniemożliwia
bezpośredni dostęp
- przy zaburzeniach
manifestujących się w OUN mogą
wystąpić anomalie czucia i
odczuwania bólu
- uszkadzanie przy wszelakich
operacjach na organach
- mogą powstawać tzw. kanały
bliznowe (po laparoskopowych
zabiegach).
38
TAŚMY MIĘŚNIOWO-STAWOWE

39
DERMATOMY

40
UNERWIENIE OBWODOWE

41
1. N.trigeminus
2. N.frontalis
3. N.occipitalis major
4. N.occipitalis minor
5. N.auricularis magnus
6. Nn.supraclaviculares
7.N.cutaneus brachii lat.sup.
8. N.cutaneus brachii posterior
9. N.cutaneus brachii medialis
10. N.cutaneus antebr. post.
11. N.cutaneus antebr. med.
12. N.cutaneus antebrachii lat.
13. N.iliohypogastricus (r.
laterale)
14. R.superficilais n.radialis
15. N.cutaneus femoris lateralis
16. N.obturatorius
17. N.saphenus
31.Rr.mamm.lat.nn.intercost.
18. N.cutaneus surae lat.
32. R.palmaris n.ulnaris
19. N.suralis
33. R.palmaris n. mediani
20. N.plantaris medialis
34. Nn.didgit.palm.comm.
21. Rr.dors.nn.spinal.C,Th, L
35. N.medianus
22. Rr.cut.lat.nn.intercostalium
36. N.genitofemoralis
23. Nn.clunium medii
37. N.ilioinguinalis
24. Nn. clunium inferiores
38. N.femoralis
25. N.medianus
39. Rr.calcanei n.tibialis
26. R.dors.n. ulnaris
40. N.fibularis superficialis
27. N.cutneus femoris posterior
41. N.fibularis profundus
28. N.plantaris lateralis
42. N.iliohypogastricus (r.
29. N.transversus coli
anterior)
30. Rr.cutanei ant.nn.intercost.
A N.scrotales (labiales) post.
B N.ilioinguin. i n.genitofem.
C N.femoralis
D N.obturatorius
E Nn.cut.femoris post.
F N.clunium inferiores
G N.clunium superiores
H N.anococcygei
I N.clunium medii
J S6
K S5
L S4
M S2
N S3
O, P L2
42
MIOTOMY
M. sternocleidomast. C1 - C4 M. pronator quadratus C7 – Th1
M. trapezius C2 - C4 Mm. lumbricales C7 – Th1
M. levator scapulae C3 – C5 M. opponence pollic. C6 – Th1
Mm. scaleni C4 – C8 M. flexor. pollic. brevis C6 – Th1
Mm. rhomboidei C4 – C5 M. abductor pollic. brevis C6 – C7
M. subclavius C4 – C6 M adductor pollic. C7 – Th1
M. deltoideus C4 – C6 Hypothenar C7 – Th1
M. supraspinatus C4 – C6 Mm. interossei C7 – Th1
M. infraspinatus C5 – C6 M. quadratus lumb. Th12 – L3
M. teres minor C5 – C6 M. iliopsoas L1 – L4
M. serratus anterior C5 – C8 M. obturatorius externus L3 – L5
M. subscapulares C5 – C8 M obturatorius internus L5 – L2
M. pectoralis major C5 – Th1 Mm. gemelli L5 – S2
M. pectoralis minor C6 – C8 M. quadratus femoris L5 – S2
M. latissimus dorsi C6 – C8 M. piriformis L5 – S2
M. teres major C6 – C8 M. glutaeus min./med. L4 – S1
M. biceps brachii C5 – C6 M. tensor fasc. latae L4 – S1
M. brachialis C5 – C6 M. glutaeus max. L5 – S2
M. coracobrachialis C6 – C8 M. pectineus L2 – L4
M. triceps brachii C6 – Th1 M. gracilis L2 – L4
M. brachioradialis C5 – C6 M. adductor long./brev. L2 – L4
M. supinator C5 – C7 M. adductor magn. L3 – L5
M. ext. carpi rad. long. C6 – C8 M. sartorius L1 – L4
M. ext. carpi rad. brev. C6 – C8 M. quadriceps L2 – L4
M. extensor carpi ulnaris C6 – C8 M. semitendi./semimebra. L5 – S2
M. abductor pollic. long. C6 – C8 M. biceps fem.Caput long. L5 – S2
M. extensor pollic. long. C7 – Th1 M. biceps fem.Caput brev. L5 – S1
M. extensor pollic. brev. C7 – Th1 M. tibialis ant. L4 – S1
M. pronator teres C6 – C7 Prostowniki stopy L5 – S1
M. flexor carpi rad. C6 – C8 M. peronaeus lon./brev. L5 – S2
M. flexor carpi. uln. C7 – Th1 M. triceps surae L5 – S2
M. flexor digit. superfic. C7 – Th1 Zginacze stopy L5 – S2
M. palmaris long. C7 – Th1 Mięśnie stopy S1 – S3
M. flexor digit. prof. C7 – Th1
M. flexor pollicis long. C7 – Th1

43
UKŁAD WEGETATYWNY

44
TERAPIA NA POZIOMIE
WEGETATYWNYM

Stan prawidłowy – kreska diagnostyczna pozostaje cienka na całej

długości, po chwili zanika.

Kreska cienka, ale przerwana na pewnej wysokości – na

wysokości gdzie kreska się nie pojawia prawdopodobnie jest
blokada segmentu lub przepływu energii, która jest obecna od
dłuższego czasu. Bardzo często u kobiet noszących ciasno
zapięty biustonosz.

Kreska cienka, z rozpłynięciem się w jednym lub paru miejscach

– oznacza na tej wysokości, gdzie występuje blokadę lub inny
niekorzystny stan segmentu, który doprowadził do irytacji
zwojów układu sympatycznego

Kreska rozlana na całej długości – oznacza wzmożona irytację całego

układu sympatycznego.

Kreska biała na całej długości – stan „odwróconej”

aktywności wegetatywnej. Poprzez długi stres wpływający na
organizm układ wegetatywny reaguje paradoksalnie.

45
 KRESKA DIAGNOSTYCZNA
OBRAZ PRAWIDLOWY ZABURZENIE W WYSOKICH
SEGMENTACH TH

BLIZNA HYPOAKTYWNA
Jeżeli mamy do czynienia z blizną hypoaktywną postępujemy jak przy terapii
niedowrażliwego miejsca łącznotkankowego ( wciągnięcie, sucha skóra, bladość, itd.)
Pierwszą fazą jest pobudzenie okolic blizny w miejscach gdzie kości są dobrze wyczuwalne
pod skórą, w drugiej fazie prowadzimy terapię samej blizny, pobudzając ją i w ten sposób
uzyskują „ wyrównanie” z otoczeniem.

BLIZNA HYPERAKTYWNA
W tej sytuacji faza pierwsza pozostaje bez zmian. W drugiej fazie prowadzimy manualnie do
przekrwienia, ale tylko dookoła blizny a nie na niej samej, postępując jak w przypadku stref
łącznotkankowych nadpobudliwych ( wyniosłość, wyższa temperatura, ciemniejsza
pigmentacja,itd.) Tym sposobem również prowadzimy do wyrównania z okolicznymi
tkankami.
Jak już wyżej zostało opisane, pierwszym poziomem w diagnostyce jak i terapii jest strefa
zaburzeń wegetatywnych blizny. Jeżeli blizna jest zaburzona hyperaktywnie manualna terapia
samej blizny może , ale nie musi, doprowadzić do zwiększenia zaburzeń lub występujących
już symptomów, ponieważ pobudzamy strefę, która już jest nadmiernie pobudliwa. Można to
porównać do zastosowania ciepła na okolicę ciała objęta stanem zapalnych – nadwyżka
energii w postaci stanu zapalnego, do tego dostarczenie dodatkowej energii cieplnej mogą
spowodować pogorszenie stanu chorobowego pacjenta.

46
STREFY ŁĄCZNOTKANKOWE

47
TERAPIA PRZYBORAMI

PAŁECZKA DIAGNOSTYCZNA

Można wykorzystać pewne techniki pojawiające się w terapii manualnej blizny.

MEDICAL FLOSSING

Medical flossing polega na owiązaniu części kończyny lateksową taśmą o grubości 1- 2 mm,
szerokości 2,5 lub 5 cm i długości od 0,8 metra n.p. dla wrappingu palców stóp lub dłoni do 5 metrów
długości, w przypadku większych obwodów.
Prekursorem tej metody jest Kelly Starret, który stosował tą technikę w specjalnej formie treningu
siłowego, tzw.okluzyjnego ( S.J.Fleck, W.J.Kreamer – Departament do spraw sportu w Kolorado).

MOŻLIWE EFEKTY TRENINGOWE/TERAPEUTYCZNE:

 Miofascial release
 Polepszenie ruchomości ( działanie na stawy, powięzie)
 Przeciwbólowo – pobudzanie mechanoreceptorów
 Polepszenie dynamiki płynów (krwi, limfy) – polepszenie przemiany materii
 Polepszenie poślizgu (mięsnie, nerwy, ścięgna,…)
 Polepszenie ukrwienia poprzez reaktywne przekrwienie
 Przyspieszenie regeneracji

PRZECIWWSKAZANIA:
 Ostre stany zapalne  Neuralgie
 Alergia na lateks  Złamania
 Zakrzepica żył głębokich  Zażywanie leków rozrzedzających
 Choroby skóry, zmiany alergiczne krew
skóry  Choroby naczyń obwodowych
 Niewydolność układu krążenia  Pęcherze na skórze
 Niewyjaśnione stany chorobowe  Dann moczanowa
onkologiczne  Otwarte rany
 Skóra pergaminowa  Choroby o podłożu psychicznym
 Niechęć pacjenta

PRZEBIEG TERAPII / TRENINGU:

 WYWIAD – bardzo ważny, aby wykluczyć przeciwwskazania

 BADANIE HAND – OFF/HANDS – ON
 WRAPPING – zawijanie:
 1.warstwa pokrywa się w 100 %, następne w 50%
 Zaczynamy dystalnie i kierujemy się do środka ciała
 Czas 2-5 minut ( stopniowanie )
 Intensywność w zależności od celu terapii: do 120% sportowcy wyczynowi, wokoło
stawu do 90%, limfatycznie do 50%, w pierwszej pomocy po urazach do 50%
 Kierunek ciągu ustalany w zależności wyniku badania hands – on
 Zakładamy bezpośrednio na skórę – uważać na higienę!!

48
  TERAPIA LUB TRENING:
 Przerwy pomiędzy seriami – 2-3 minut
 Serie 2 lub więcej
 Ruch wspomagany, w pełni aktywny lub z obciążeniem dawkowanym przez terapeutę
(zasada stopniowania)

MOŻLIWE NASTĘPSTWA:
 Zaczerwienienie skóry
 Małe wynaczynienia krwi
 Ból – podczas treningu lub terapii

ZAKOŃCZYĆ TRENING JEŻELI:

 Kończyna dystalnie zaczyna robić się sina
 Ból przekracza 9 w skali do 10
 Pacjent odczuwa mrowienia

GUA SHA

Zabieg leczniczy, który jest często stosowany przez użytkowników tradycyjnej medycyny chińskiej.
W Azji Wschodniej Gua Sha jest powszechnie używana pod różnymi nazwami jako metoda lecznicza
medycyny ludowej. W tej metodzie z zaokrągloną krawędzią porcelanowej łyżki, specjalnie
uformowanego narzędzia z rogu bawolego lub jadeitu, monety, zakrętki „skrobie się” kilka razy po
powierzchni skóry, aż wystąpi wyraźne odbarwienie i odczyn pod skórą.

GUMOWE BAŃKI CHIŃSKIE

Masaż wykonywany za pomocą najczęściej gumowych, bezogniowych baniek, które pod wpływem
podciśnienia wywołuja w miejcu poddanym terapii następujące efekty:

 poprawia ukrwienie
 poprawę przepływu chłonki
 poprawa regulacji nerwowej odruchowych reakcji w obrębie określonego segmentu ciała
 wpływ na odporność organizmu
 …

PRZECIWWSKAZANIA:
 hemofilia  poważnie osłabieni pacjenci
 świeże urazy  leki przeciwzakrzepowe
 krwiaki, wybroczyny  miejsca, gdzie są żylaki
 oparzenie słoneczne  inne typowe przeciwwskazania
 choroby skóry
 plamy wątrobowe
 na brzuchu podczas ciąży

49
ZABIEGI FIZYKALNE
ULTRADZWIĘKI

POZYTYWNY WPŁYW NA BLIZNĘ:

• wspomaganie procesu naprawy uszkodzonych tkanek pomocne przy tworzeniu optymalnej
blizny
• Przyspieszenie gojenia ran i zrostu kostnego
• „rozmiękczanie” przykurczy
• działania przeciwbólowe
• rozszerzające naczynia krwionośne
• hamujące procesy zapalne
• hamowanie układu współczulnego
DAWKA: 0,2 – 0,5 W/cm2 (głowica ruchoma) 5-10 minut w serii 10-15 zabiegów
FONOFOREZA na blizny: cepan, contractubex

PRZECIWWSKAZANIA:

• ciąża • czynne procesy gruźliczne

• Nowotwory, ich podejrzenie i stan po
operacyjnym usunięciu
( wyleczony nowotwór po okresie
karencji 5 lat jest pw względnym )
• miejsca krwawiące
• znaczna patologia ukł.naczyniowego
(miażdzyca, zakrzepica)
• okolice narządów płciowych, serca u
osób z ch.wieńcową lub
rozrusznikiem, zwoju gwiaździstego,
jąder kostnienia u dzieci, mózgu,
kręgosłupa powyżej C3
• implanty elektroniczne i metalowe
• przy przeciwwskazaniach do użycia
ciepła
• skazy krwotoczne
• zaburzenia rytmu serca
• ostre stany zapalne
• ciężki stan ogólny, wyniszczenie
• po radioterapii
• w nerwicy wegetatywnej znacznego
stopnia
• przy zaawansowanej osteoporozie
• niewyjaśnione nerwobóle
Uwaga!
• w zaburzeniach czucia
powierzchownego
• okolicach twarzoczaszki

PODCZERWIEN wIRA

Promieniowanie podczerwone A przez filtr wodny

POZYTYWNY WPŁYW NA BLIZNĘ:

 Pozytywny wpływ na blizny w okresie granulacji i reepitalizacji
• możliwość zastosowania w przypadku blizn, ale także ran w fazie ostrego lub przewlekłego
stanu zapalnego
• Działanie przeciwbólowe
• Lepsze ukrwienie tkanek i zaopatrzenie w tlen
• Zmniejsza swędzenie
• Zmniejsza objawy stanu zapalnego i towarzyszącym temu wysięki
• W starszych bliznach rozmiękcza przykurczone włókna kolagenowe
• Można stosować jako leczenie odczynów po terapii promieniami rtg

50
PRZECIWWSKAZANIA:
• znaczne uszkodzenie układu
naczyniowego, uniemożliwiającego
prawidłową reakcję naczyniową
(zaawansowana miażdżyca
obwodowa, żylno-chłonne zmiany
troficzne, mikroangiopatia
cukrzycowa)
• zakrzepica ogólnoustrojowa (choroba
zakrzepowa żył kończyn dolnych)
• niewydolność krążenia
• stany wyniszczenia organizmu
• czynna gruźlica płuc
• ostre bakteryjne stany zapalne skóry i
tkanek miękkich
• zagrożenie niebezpiecznym
krwawieniem
• ciąża
• nieustabilizowana choroba
nadciśnieniowa
• choroba nowotworowa, przed
upływem 5 lat od wyleczenia

ULTRAFIOLET

Promieniowanie UV powyżej fali długości 280nm

POZYTYWNY WPŁYW NA BLIZNY:

• Leczenie trudnogojących się ran, owrzodzeń troficznych, odleżyn
• Zwiększenie wykorzystania tlenu
• Lepsze ukrwienie

PRZECIWWSKAZANIA:

• Brak oznaczenia biodozy (MED) • Skłonność do krwawień (

• Nowotwory złośliwe ukł.pokarmowy lub oddechowy)
• Czynna gruźlica płuc • Miażdzyca naczyń z wysokim
• Choroby skóry ze wzmozonym nadcisnieniem
odczynem na UV • Hipotonia
• Wrażliwośc na światło • Zakażenia ogniskowe
• Stany gorączkowe • Anemia złośliwa
• Nadczynnośc tarczycy • RZS
• Cukrzyca • Padaczka
• Nerwica wegetatywna

JONOFOREZA

Jonoforeza jodowa sprawdza się dobrze w leczeniu blizn i bliznowców

Strumień jonowy jodu winien być wprowadzany wyłącznie poprzez warstwę bliznowca – n.p.
przez otwór o kształcie zbliżonym do blizny w warstwie nieprzewodzącej folii polietylenowej
DAWKI:
2-3% roztwór KJ(jodek potasu) z bieguna (-) - rozmiękczenie
1-2 % chlorowodorku prokainy lub lidokainy z bieguna (+) – znieczulenie (wcześniej próba
uczuleniowa!)
natężenie prądu 0,01 – 0,1 mA/cm2, czas 20-30 min

PRZECIWWSKAZANIA:

UWAGA! Jony działające pozytywnie w terapii blizn nie mogą miec negatywnego wpływu na
choroby współistniejące
 ropne stany zapalne skóry i tkanek  miejscowe zaburzenia czucia
miękkich  wszczepiony rozrusznik serca
 wypryski, owrzodzenia;  implanty metalowe
 stany gorączkowe i ostre stany zapalne  miażdżyca

51
KĄPIELE WIROWE

Pozytywny wpływ cieplny wody i oddziaływanie mechaniczne związane z jej ruchem wirowym
skutkuje rozlużnieniem tkanek, poprawia ukrwienie i łagodzi ból. Bardzo dobrze sprawdza się w
przykurczach bliznowatych.
DAWKOWANIE: 15-20 minut w temperaturze 32-40 stopni.

PRZECIWWSKAZANIA:

• Niewyrównane wady serca

• Czynna gruźlica
• Rys
• Zakaźne choroby skóry
• Nowotwory
• Niewydolnośc krążenia
• Stany chorobowe w fazie ostrej
• Skłonność do krawień

BIOSTYMULACJA LASEREM

Korzystny wpływ w gojeniu sie ran i owrzodzeń. Komórki skóry właściwej poddane działaniu lasera
tworzą nowe struktury kolagenu i następuje proces remodelowania tej substancji.
• He-Ne 633nm
• półprzewodnikowy laser w zakresie 635-680nm
• Fototermoliza za pomocą lasera frakcyjnego CO2

PRZECIWWSKAZANIA:

 choroba nowotworowa lub jej  zaburzenia wydzielania gruczołów

podejrzenie dokrewnych, szczególnie nadczynność
 bielactwo i niedoczynność tarczycy
 łuszczyca  nieustabilizowana cukrzyca
 skłonność do opryszczki  arytmia serca
 immunosupresja  epilepsja
 ciąża i karmienie  stany ostrej niewydolności krążenia
 krótki okres po operacji chirurgicznej  ciężkie zakażenia wirusowe i grzybice
 zmiany przedrakowe  wysoka gorączka
 aplikacja na gałkę oczną i okolice oka  nadwrażliwość na światło
 na skórę ze znamionami  przyjmowanie leków
 choroba nowotworowa (bezwzględnie) światlouczulających
 z rozrusznikiem serca  choroby umysłowe
 choroba niedokrwienna serca

52
TERAPIE INGERENCYJNE

AKUPUNKTURA

DRY NEEDLING

TERAPIA INDUKCJI KOLAGENU – CIT

DRY TATTOO

Medyczny mikroneedling – można stosować w domowych warunkach - z użyciem igiełek o

długości 0,20 – 025mm – stosuje się w przypadku medycznych produktów przeciw plamom
pigmentacyjnym i innym produktom, które działają na głębokości naskórka.

Medyczny needling – do profesjonalnego użytku:

 0,30 – 0,75mm – płytkie zmarszczki
 1,00 – 1,5 mm – zmarszczki pojawiające się w wieku 35-50 lat, szkody na skórze
wyrządzone przez uv, rozstępy, polepszenie regeneracji skóry, elastyczności i jej
jakości, blizny, hiperpigmentacja
 2,00 – 2,50mm – zmarszczki powstające pomiędzy 50-60 r.ż. , regeneracja skóry,
hiperpigmentacja, rozstępy, blizy pooparzeniowe
 3,00mm – zmarszczki powstałe po 60 r.ż., obwisła skóra, ujędrnianie tkanki łącznej,
rozstępy, blizny oparzeniowe, blizny hipertroficzne.

Zasady:
 Ze względów higienicznych jeden przyrząd stosuje się tylko w terapii jednej osoby
 Przyrząd do CIT można używać wielokrotnie stosując odpowiednie zasady
higieniczne:
- dezynfekcja – po użyciu zanurzyć w roztworze do dezynfekcji stosując się do
zaleceń producenta
- sterylizacja – po uprzedniej dezynfekcji zastosować sterylizację parową przez czas 3
minut w 132 stopniach C.
- czyszczenie – pod bieżącą wodą z użyciem odpowiednich szczoteczek, z pomocą
płynów enzymatycznych, pod ciśnieniem co najmniej 3,8 bara,
 Częstość stosowania:
- 0,20 – 0,75mm – 1- 3 dni
- 1,00 – 2,00mm – 1-4 tygodni
- 2,5 – 3,00 – 3 miesiące
 Przed każdym, również przed pierwszym zastosowaniem przyrząd powinien być
zdezynfekowany i wysterylizowany
 W czasie 2 tygodni przed i po terapii zaleca się unikanie kąpieli słonecznych lub co
najmniej używanie kremów ochronnych z faktorem dopasowanym do aktualnych
warunków
 Przed zastosowaniem skóra powinna być oczyszczona i zdezynfekowana odpowiednio
dobranym preparatem, stosując się do zaleceń producenta
 Przy zastosowaniu igieł dłuższych niż 1,00 można zastosować krem znieczulający –
n.p. z lidokainą, prokainą. Nie stosować u osób uczulonych na składniki preparatów
 Do terapii stosuje się rolki lub stemple – w profesjonalnych gabinetach specjalne
przyrządy
53
  Stosując rolkę: 4 – 5 ruchów tam i powrotem poziomo, pionowo, skośnie
 Stosując stemple – równomierne uciskanie
 Dodatkowe produkty po terapii: krem, serum, produkty z witaminami
 Do 4-5 dni nie pić alkoholu, nie korzystać z sauny lub basenu

PRZECIWWSKAZANIA:
 otwarte rany, otarcia naskórka
 choroby skóry
 zaburzenia dróg czuciowych
 tendencje do powstawania keloidów
 hemofilia, rak skóry i inne poważne schorzenia
 zażywanie leków rozrzedzających krew
 ciążą i okres karmienia
 alergia na metale
 cukrzyca
 w miejscu gdzie są znamiona, brodawki, pieprzyki

TATUAŻ TERAPEUTYCZNY

Pigmentacja medyczna brodawki i otoczki sutkowej

MAŚCI, KREMY, ŻELE, PLASTRY

 wyciąg z cebuli morskiej – przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo
 heparyna – antyproliferacyjnie, przeciwzapalnie, uwadniająco i rozluźniająco na
struktury kolagenu
 alantonina – stymulacja ziarninowania rany, usprawnienie oczyszczania rany,
działanie keratoliczne, pobudza regeneracje naskórka
 silikon – nawilżenie rany
 kwas hialuronowy – swobodny przepływ osocza i jonów, tworzy barierę ochronną
 kortykosteroidy – przeciwzapalnie
 witamina E = przeciwutleniająco, synteza substancji przeciwkrzepliwych, utrzymanie
odpowiedniej przepuszczalnośći błon komórkowych, zmniejszenie agregacji płytek
 witamina A – poprawia elastyczność skóry, pobudza syntezę kolagenu, - na dojrzałe
blizny
 usieciowany elastomer silikonowy - właściwości wygładzające i zmiękczające oraz
uelastyczniające zmienione komórki skóry
 …

54
KINESIOTAPING

55
CHIRURGIA

56
AROMATOTERAPIA

RODZAJ OLEJKU DZIAŁANIE

LAWENDOWY Przeciwzapalne, aseptyczne, rozkurczające, przeciwbólowe,
przyspiesza gojenie się ran, oparzeń,
ukąszeń owadów, redukuje strach i stany napięciowe, polepsza sen,
działa antydepresyjnie
RÓŻANY Aseptyczne, zwłaszcza w chorobach skórych bakteryjnych i
grzybiczych opornych na dziłanie leków
EUKALIPTUSOWY Przeciwzapalne, antyseptyczne, przeciwgrzybiczne, stymulujące
gojenie się ran, rozkurczowe, przeciwbólowe oraz wspomagające
ukrwienie, motywujące, pobudzające

ROZMARYNOWY Rewitalizujące, pobudzające,

stymulujące układ sercowo-naczyniowy,
zapobiegające powstawaniu obrzęków,
przeciwbólowe, antyseptyczne, przeciwzapalne, przekrwienne

MELISOWY Uspokajające, nasenne, rozluźniające,

pomaga w bezsenności, obniża ciśnienie
krwi, działa spazmolityczne, antyoksydacyjne i antyseptyczne

Z DRZEWA SANDAŁOWEGO Uspokajające, antydepresyjne, przeciwzapalne,

antyseptyczne i wykrztuśne
GREJPFRUTOWY Odprężające, żółciopędne, odwadniające, wykrztuśne,
przeciwdepresyjne, regulujące pracę gruczołów skóry,
antyoksydacyjne, przeciwzapalne
Z DRZEWA HERBACIANEGO Antyseptycznie, przeciwzapalnie, skuteczne w przypadku trudno
gojących się ran oraz swędzących ukąszeniach owadów.

ARNIKOWY stosowany jest zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki

pourazowe, parzenia
SZAŁWIOWY działa antyseptycznie i ściągająco, przeciwbakteryjnie i
przeciwzapalnie. Zmniejsza przepuszczalność naczyń
włosowatych i hamuje krwawienia z uszkodzonych naczyń.
Zmniejsza nadmierną potliwość różnego pochodzenia. Działa
odkażająco, przeciwropnie, przeciwgnilnie i przeciwtrądzikowo.
TYMIANKOWY składniki olejku o budowie fenolowej, takie jak tymol i
karwakrol działają antygrzybiczo i przeciwbakteryjnie.
Jednakże olejek może drażnić skórę i powodować jej
przekrwienie. Stosowany jest do sporządzania płukanek do
włosów i do dezynfekcji ran. Olejek stosowany dłuższy czas
powoduje złuszczanie skóry. Przyspiesza gojenie się ran, działa
odkażająco, przez co zapobiega zmianom ropnym na skórze.
Jest polecany na owrzodzenia, potliwość, wypryski, obrzęki
kończyn i łupież. Znalazł zastosowanie w kosmetykach do cery
tłustej, źle ukrwionej, ze stanami zapalnymi oraz do tłustych
włosów i skóry głowy.
Z MIODLI INDYJSKIEJ bogaty w przeciwutleniacze, witaminę E i karotenoidy
oraz kwasy tłuszczowe,działa antybakteryjnie,
przeciwwirusowo i przeciwgrzybczo,
przeciwnowotworowo, nawilżająco, przeciwbólowo.
Przyspieszają gojenie się skaleczeń i ran.

57
MUZYKOTERAPIA
ODPOWIEDNIO DOBRANA MUZYKA:

 REDUKUJE ODCZUCIA BÓLU

 REDUKUJE NAPIĘCIE MIĘŚNI, POWIĘZI
 ZMNIEJSZA CIŚNIENIE
 OBNIŻA STRES
 USPOKAJA ODDECH
 ZWĘŻA ŹRENICE
 USPOKAJA PULS
 POPRAWIA KONCENTRACJE

WARUNKI:
 BIT PONIŻEJ 70
 MAŁO DYNAMICZNE
 LEGATO
 HARMONICZNIE
 W SKALI MOLOWEJ
 KONSONANSE

N.P.MUZYKA BAROKOWA O TEMPIE 60 BIT OBNIŻA PULS O 5 Hz

DEEP BINAURAL BEATS – BINAURALNE DUDNIENIE

ODŻYWIANIE
JEDZENIE WSPOMAGAJĄCE REGENERACJĘ SKÓRY

• OWOCE I WARZYWA BOGATE W WITAMINE C

• OWOCE I WARZYWA BOGATE W WITAMINĘ A
• PRODUKTY BOGATE W WITAMINY KOMPLEKSU B
• DOBRE TŁUSZCZE ( OMEGA 3 I 6 ), REZYGNACJA Z TŁUSZCZY TRANS
• ALGI (N.P. SPIRULINA)
• POŻYWIENIE BOGATE W CYNK, MIEDŹ, WAPŃ, SELEN
• MIÓD MANUKAH
• PROBIOTYKI I PREBIOTYKI
• BIAŁA HERBATA
• PROTEINY I AMINOKWASY
• SIEMIĘ LNIANE
• GOTU COLA

58
STRATEGIA ODŻYWIANIA WG DR
FEILA
ŹRÓDŁO: https://www.dr-feil.com/dr-feil-strategie

NIGDY

 AGAWA – zawiera fruktozę, podnosi ilość kwasu moczowego co może doprowadzić do

cukrzycy, może prowadzić do nadwagi i obciążenia wątroby
 OLEJ OSTU – za dużo omega 6
 OLEJ Z ORZESZKÓW ZIEMNYCH – podwyższa czynniki stanu zapalnego
 MARGARYNA – produkt przetworzony, za dużo omega 6
 PŁATKI ZBOŻOWE – produkt przetworzony, zawierają cukier
 MIĘSO Z INDYKA – często karmione zbożem, mają mało ruchu, a dużo stresu
 WIEPRZOWINA, MIĘSO KURCZĄT – zawierają dużo kwasu arachidonowego i innych
składników szkodliwych
 CZERWONA FASOLA – zawiera agresywna lektynę, podwyższa stan zapalny – dla
zredukowania złego wpływu moczyć przez noc i długo gotować
 MLEKO UHT – przez homogenizację traci ważne enzymy i dobre bakterie, złe traktowanie
zwierząt zwiększa ilość hormonu stresu w produktach pochodnych
 JOGURT ODTŁUSZCZONY – zawiera mało pożytecznych bakterii i ważnych enzymów
 ALKOHOL – powoduje problemy z wątrobą
 SOKI OWOCOWE – zwiększają kwas moczowy, prawdopodobieństwo cukrzycy, insulino
oporności, obciążają wątrobę
 NAPOJE GAZOWANE – zawierają często dużo cukru
RZADKO

 ŻELKI – żelatyna ok, ale mają dużo cukru

 CZEKOLADY - z małą ilością kakao – za dużo cukru i innych nie potrzebnych składników
 LODY – za dużo cukru – zamiast lodów zamrożone owoce zmiksować ze śmietana i Stenią
 SYROP Z KLONU – zawiera dużo manganu i selenu, które są pożyteczne, ale też bardzo dużo
cukru oraz (jeżeli jest oryginalny) przebywa długą drogę od producenta do polskiego sklepu
 OLEJ SEZAMOWY, Z PESTEK DYNI – za dużo omega 6
 OLEJ RZEPAKOWY – słabo odporny na ogrzewanie, może w nadmiarze powodować
obniżenie ilości witamin E
 PRODUKTY Z PSZENICY – dużo WGA – lektyna podnosząca stan zapalny i zbytnio
stymulująca komórki N ( lepiej orkisz, amaratus, qiunoa, płatki owsiane
 ORZESZKI ZIEMNE – dużo omega 6 i lektyn
 RYBA Z HODOWLI
 SERY Z MLEKA PASTERYZOWANEGO
 JAJKA Z HODOWLI KLATKOWEJ
 SOJA – fito estrogen – wpływa na poziom testosteronu i hormonów tarczycy
 SMOOTHIES I ŚWIEŻE SOKI – dużo fruktozy, mało flawonoidów roślinnych
 PIWO – ma dużo kalorii, ale bezalkoholowe po wysiłku jest wskazane

59
OD CZASU DO CZASU

 CZEKOLADA 70% KAKAO – epikatechiny hamują stan zapalny, podwyższają

poziom tlenku azotu co rozszerza naczynia krwionośne
 MIÓD – zawiera kwercetynę , kemferol, kwas kawowy, ale posiada fruktozę… najlepszy od
lokalnych producentów – nieznani producenci karmią czasem pszczoły wodą z cukrem
 OLEJ Z ORZECHÓW WŁOSKICH – ma 12% omega 3, ale też część omega 6, słabo znosi
podgrzewanie
 OLEJ LNIANY – musi być świeży, bo szybko traci dobre wartości – świeży też nie jest za
gorzki
 OLEJ PALMOWY – zawiera tokotrienol – pochodną Wit. E – dobry tylko ten ekologicznego
pochodzenia
 OLEJ KOKOSOWY – dobre jakości jest dobry do smażenia, zawiera kwas laury nowy, który
wspomaga układ immunologiczny, chroni przed oksydacja cholesterolu, minusem jest długość
transportu
 PŁATKI OWSIANE – zawierają krzemionkę – dobra przy odbudowie mięsni i ścięgien –
więcej krzemionki mają te większe płatki owsiane
 RYŻ - pełny również zawiera krzemionkę
 ORKISZ – zdrowszy niż pszenica, zawiera mniej letyn
 QUINOA – zawiera mniej lektyn i węglowodanów, ale za to więcej aminokwasów
 ZIEMNIAKI – maja dużo lektyn, zdrowiej jeść ze skórką
 SUSZONE OWOCE – maja dużo fruktozy i podwyższają kwas moczowy, ale suszone śliwki i
daktyle zawierają dużo boru dobrego na regenerację
 OWOCE I WARZYWA NIEREGIONALNE – kupować lepiej mrożone, ze względu na długi
transport
 DRÓB Z WOLNEGO WYBIEGU – mniej kwasu arachidonowego
 WĘDLINY – NAJLEPIEJ Z WOŁOWINY LUB DZICZYZNY
 OWOCE MORZA – mniej omega 3 niż inne mięso, ale dobre źródło białka – sprawdzać
pochodzenie
 JOGURT 3,5% - dobre probiotyki – owocowe jogurty lepiej robić samemu niż kupić, ma
mniej białka niż twaróg
 MLEKO EKOLOGICZNE – lepsze, ale też jest pasteryzowane
 CZERWONE WINO – zawiera polifenole, n.p. resweratrol, wzmacnia serce, wzmaga
spalanie tłuszczów

CODZIENNIE:

 ORZECHY – dobre kwasy tłuszczowe, n.p. orzechy nerkowca zawierają tryptofan, migdały
argininę, makadamia omega 9
 REGIONALNE OWOCE I WARZYWA – uważać na IG
 MIĘSO ZWIERZĄT Z WYBIEGU NA PASTWISKU, DZICZYZNA
 RYBY – przede wszystkim makrela, śledź – dużo omega 3
 ŚMIETANA – zawiera kwas laury nowy aktywujący przemianę materii – bitą śmietanę robić
samemu z naturalnej śmietany
 TWARÓG – wysoka dawka białka
 SOCZEWICA – dużo białka, a po ugotowaniu mało lektyn
 SOK Z BURAKA- naturalne nitraty, która wzmagają produkcję tlenku azotu
 HERBATY – ze względu na pozytywne roślinne składniki

60
CZĘSTO W CIĄGU DNIA:

 80% CZEKOLADA – obniża stan zapalny, zawiera epicetechynę, która jest ważna dla tkanki
mięśniowej i wspomaga produkcję tlenku azotu
 STEVIA
 OLIWA Z OLIWEK – omega 9, polifenole, ale nie dobrze znosi podgrzewanie
 ORZECHY LASKOWE – omega 3
 NASIONA KONOPII – GLA, omega3, zmniejsza stan zapalny
 MASŁO, MASŁO KLAROWANE
 SIEMIĘ LNIANE – omega 3, najlepiej mielić samemu
 OWOCE JAGODOWE – dużo antyoksydantów
 ZIOŁA I PRZYPRAWY
 PRZECIER POMIDOROWY – zawiera dobre dla serca likopiny
 CHRZAN – wspomaga procesy odpornościowe organizmu i przemianE materii chrząstki
(metionina)
 MUSZTARDA
 PIEPRZ – więcej dobrych składników żywieniowych przechodzi do organizmu, najlepiej
mielić samemu, obniża stan zapalny
 IMBIR – zawiera gingerol, obniza stan zapalny, podnosi odporność, dobry na zakwasy,
uspokaja żołądek
 CHILLI – kapsaicyna, obniża odczuwanie bólu, stan zapalny, podwyższa endorfiny
 MĄKA MIGDAŁOWA – zawiera dużo białka, argininę
 JAJKA Z DOBREGO CHOWU – cholina
 SERY, TWARÓG Z MLEKA NIEPASTERYZOWANEGO – zawierają tryptofan, który
stymuluje produkcje serotoniny
 MLEKO ŚWIEŻE
 KAWA PARZONA – nawet do 3-5 filiżanek dziennie, niekofeinowa jest gorsza
 ZIELONA HERBATA – zmniejsza stan zapalny, polepsza wydolność w sporcie – parzyć w
80 stopniach przez 8 minut
 WODA – 2 do 3 litrów dziennie

PRZEPIS NA TWARÓG WG FEILA ( do jedzenia lub okładania bolesnych miejsc)

Do filiżanki dodać 2 łyżeczki oleju LNIANEGO i dodać 1 łyżeczkę kurkumy, pół łyżeczki cynamonu,
szczyptę chilli w proszku, szczyptę pieprzu i kawałek posiekanego imbiru (1-2 cm). Wszystko dobrze
wymieszaj i zamieszaj 250 g twarogu z odrobiną mleka lub wody. Teraz dodaj trochę miodu i owoców
i mieszaj do uzyskania kremowej konsystencji. Jeśli nie lubisz twarogu, możesz również wymieszać
pikantną mieszankę olejów / przypraw w przecierze z owoców jagodowych, musie jabłkowym lub
jogurcie.

61
LEKI, A GOJENIE SIĘ RAN
NLPZ – podział:
 pochodne kwasu salicylowego - kwas acetylosalicylowy (i jego estry), salicylan choliny, amid
kwasu salicylowego, diflunisal
 pochodne kwasu fenylooctowego - diklofenak, aklofenak, fenklofenak

 pochodne alifatyczne i heterocykliczne - indometacyna, sulindak, tolmetyna, acemetacyna

 pochodne kwasu propionowego - ibuprofen, naproksen, flurbiprofen, ketoprofen, kwas
tiaprofenowy
 pochodne kwasu antranilowego - kwas flufenamowy, kwas niflumowy, kwas mefenamowy,
kwas neklofenamowy
 pochodne pirazolu - oksyfenbutazon, fenylbutazon, azapropazon, aminofenazon,
noramidopiryna (metamizol)
 pochodne benzotiazyny - piroksykam, meloksykam, sudoksykam, izoksykam
 pochodne naftyloketonów - nabumeton
 tzw. koksyby - celekoksyb, rofekoksyb

Działanie NLPZ:
 hamowanie aktywności enzymu cyklooksygenazy (COX)
 zmniejszenie wytwarzania prostaglandyn nasilających proces zapalny( pogorszona
synteza matrix – zagrożenie hipertrofią) i równoczesne także tych o działaniu ochronnym
na układ pokarmowy
 Diklofenak wykazuje stosunkowo silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe przy
umiarkowanym działaniu przeciwgorączkowym
 Aspiryna - umiarkowane silnym działanie przeciwzapalnym, przeciwbólowe, jak i
przeciwgorączkowe należy aspiryna
 Metamizol - najsilniejszy lek przeciwbólowy
 hamują syntezę czynnika reumatoidalnego (piroksykam)
 zmniejszenie aktywności enzymów degradujących tkankę łączną (diklofenak, kwas
acetylosalicylowy)
 syntezę wolnych rodników (indometacyna, piroksykam)
 zapobiegają zlepianiu się płytek krwi (kwas acetylosalicylowy, indometacyna).

Kortykosteroidy - grupa leków o działaniu przeciwzapalnym,

przeciwalergicznym i immunosupresyjnym o silnym wpływie na gospodarkę
węglowodanową, białkową, lipidową i wodno-elektrolitową organizmu:
 obniżają odporność
 zaburzenia elektrolitowe − zatrzymywanie wody i jonów sodu w organizmie
prowadzące do obrzęków, wzrost ciśnienia tętniczego (nawet do nadciśnienia),
utrata jonów potasu
 zaburzenia gospodarki węglowodanowej, wzrost poziomu cukru we krwi,
cukrzyca
 zahamowaniem wytwarzania prostaglandyn
 ścieńczenie skóry (aż do jej zaniku), zanik błon śluzowych na skutek
upośledzenia syntezy kolagenu
 nieodwracalne rozstępy
 kontaktowe zapalenie skóry
 trądzik

62
Leki kortykosteroidowe:

acetonid flucinolonu kortyzon

beklometazon medryzon

betametazon metyloprednizolon

budezonid mometazon

deksametazon parametazon

flunizolid prednizolon

flutikazon prednizon

halometazon triamcinolon

hydrokortyzon (kortyzol) trimetylooctan flumetazonu

klobetazol

63
 CHARAKTERYSTYKA I TERAPIA
BLIZNOWCÓW (KELOIDÓW)
Keloidy to odstępujące od normy tkanki bliznowate powstałe w wyniku różnych uszkodzeń. Keloidy są
najczęściej następstwem takich urazów skóry jak przekłuwanie uszu, szczepionki, trądzik, zmian powstałych w
wyniku przejścia ospy wietrznej.
Pewne cechy predysponują do powstawania bliznowców. Są to m.in.:
 Genetyka
 Ciemny kolor skóry
 Krew grupy A
 Wiek 10 – 30 lat
 Faktor endokrynny ( kobiety w ciąży, problemy z tarczycą lub przytarczycami)
 Rodzaj uszkodzenia ( n.p. powstają w wyniku oparzeń)
 Miejsce uszkodzenia ( kl. piersiowa, okolice kręgosłupa, ramiona, barki ,policzki ), miejsca większego
zagęszczenia melanocytów
 Zażywanie anabolicznych steroidów.

PIERWSZA LINIA TERAPII:

 Krioterapia
 Silikonowe plastry
 Terapia kompresyjna
 Iniekcje z kortyzolu bezpośrednio w keloid
JEŻELI PIERWSZA LINIA NIE ZADZIAŁA:
 Krioterapia po iniekcjach z kortyzolu
 Terapia kompresyjna
 Interferon alfa 26 ( 1,5 mln …) po zabiegu
 Ekstrakt z cebuli
 5 - Fluorovacil
 Bleomycyna
 Laseroterapia (arganowy, CO2, Na ZYag Laser, Pulse dye)
 Radiacja
 Operacja z ostrzykiwaniem kortyzolem i plastrami silikonowymi
 Operacja z ostrzykiwaniem Verapamil

OLEJKI LECZĄCE LUB ZAPOBIEGAJĄCE:

 Inhibitory 5 – fluororacil
 Bleomycyna
 Doxorubicin
 Tomosifen
 Immunoterapia ( tocrolimus, interferon, imikwimod)
 Kwas Retinowy – tretynoina – metabolit witaminy A

NATURALNE ŚRODKI W TERAPII KELOIDÓW:

 Apigenina  Kamferol
 Gotu cola  Kwercetyna
 Ekstrakt z cebuli  Witamina d
 Katechiny zielonej herbaty

Przedstawione metody terapii nie zawsze są skuteczne. Zintegrowanie wielu technik pozwala uzyskać lepsze rezultaty. Mimo
wszystko często pojawiają się nawroty. Z tego powodu lepiej zapobiegać keloidom zanim się jeszcze pojawią.

64
WYKAZ ŹRÓDEŁ:
CHIRURGIA – REPETYTORIUM. Jan Fibak, PZWL, Warszawa 2010 wyd.2,
ISBN:978-83-200-3897-2

CHIRURGIA REPETYTORIUM Wojciech Noszczyk –PZWL Warszawa 2012, ISBN:9788320045550

EMBRIOLOGIA LEKARSKA. T.W.Sadler Edra Urban & Partner,Wrocław 2017, wyd.13 ISBN: 978-83-65625-88-5

FARMACJA PRAKTYCZNA. Renata Jachowicz (red.), PZWL, Warszawa 2007, ISBN: 978-83-200-3400-4

FASZIEN FITNESS. Roberts Schleip, Johanna Bayer, Riva 2015, ISBN-10: 3868834834 ISBN-13: 978-
3868834833

FIZJOLOGIA KLINICZNA. Kasprzak Wojciech, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN: 978-83-
200-4007-4

FIZYKOTERAPIA.Tadeusz Mika, Wojciech Kasprzak - PZWL Warszawa 2013, wyd.4, ISBN: 978-83-200-4663-2

FLOSSING IN THERAPIE UND TRAINING.Andreas Ahlhorn , Dennis Krämer, KMV – der Medizinverlag ISBN
978-386867-316-6

HEILUNG IN SEKUNDEN DURCH NARBENENTSÖRUNG. Sonja Reitz, Natürlich gesund werden 2008, ISBN-
10: 3940979023 ISBN-13: 978-3940979025

HYPERTROPHIC SCARRING AND KELOIDS: Pathomechanisms and Current and Emerging Treatment Strategies.
Gerd G., et al. Mol Med. 17(1-2): [Online] Jan–Feb 2011. [Cited: March 29, 2011.]
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3022978/.

KRANK DURCH NARBEN. Gisela Hoffmann, Richard Ebert, Turm-Verlag 2004 ISBN-10: 379990252X ISBN-
13: 978-3799902526

MEDYCYNA FIZYKALNA. Kochański Wiesław, IPHU Technomex 2009 ISBN: 978-83-920818-3-8

METODYKA ZABIEGÓW FIZYKALNYCH. Mikołajewska Emilia, WNT, Warszawa 2014. ISBN: 978-83-920818-
3-8

NEUROFIZJOLOGIA KLINICZNA DLA NEUROREHABILITACJI – Ryszard Kinalski, Wydawnictwo Medpharm

2008, ISBN: 978-83-60466-66-7

ODDZIAŁYWANIE PROMIENIOWANIA OPTYCZNEGO NA CZŁOWIEKA: KORZYSTNY WPŁYW I

ZAGROŻENIA. dr hab. inż. Zofia Kolek Katedra Metrologii i Analizy Instrumentalnej Wydział Towaroznawstwa
AE PRACE INSTYTUTU ELEKTROTECHNIKI, zeszyt 228, 2006

OPERATIONENATLAS CHIRURGIE. Volker Schumpelick , Reinhard Kasperk, Michael Stumpf , Thieme 2013
Str.41

PHYSIOTHERAPIE BEI SCHMERZEN. Florian Hockenholz, Kerstin Roos, Annett Emmert, Maria Dschaak, Helen
Schmidt, Jascha Kornecki, Marcel Lingen, Thieme 2016 ISBN-10: 3131985011 ISBN-13: 978-3131985019

PODSTAWY CHURURGII PLASTYCZNEJ CZ.1 - dr med. Marek Trybus z II Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej
Collegium Medicum UJ w Krakowie

POWIĘŹ. BADANIE, PROFILAKTYKA, I TERAPIA DYSFUNKCJI SIECI POWIĘZIOWEJ. : R. Schleip, T.W.

Findley, L. Chaitow , P.A. Huijing
wyd. I polskie, red. E. Saulicz - Elsevier Urban & Partner 2014 , ISBN: 978-83-7609-889-0

65
PRAXIS DER AKUPUNKTUR. Johannes Bischko, Wydawnictwo Karl F. Haug 1997,
ISBN-10: 3830406118 ISBN-13: 978-3830406112

REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2006 Środki farmakologiczne do jonoforezy – cz. I Dr

med.Andrzej Dyszkiewicz

ROLA AROMATOTERAPII W MEDYCYNIE. Zygmunt Zdrojewicz, Katarzyna Minczakowska, Krzysztof

Klepacki, Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 4: 387

SCHMERZ-WEG-FASZIENTRAINING: MIT FLOSSING SPEZIAL.

Ch.Görgener BVL-Verlag ISBN 978-383541-467-9

TERAPIA MANUALNA W PRACY Z BLIZNĄ PO OPERACJI CIĘCIA CESARSKIEGO - Małgorzata

Chochowska , Jerzy T. Marcinkowski , Aneta Klimberg

TRAINING UND THERAPIE MIT DEM FLOSSBAND. D.Suslik S.Seifert, Meyer & Meyer ISBN: 978-389899-
927-4

WPŁYW CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH NA SKÓRĘ. Radosław Śpiewak, Medycyna Środowiskowa 1999;

2 (1): 11-15.

http://regeneracja.poradnikzdrowie.pl/rehabilitacja/terapia-promieniowaniem-ir-infraterapia 43122.html

http://irsystem.pl/promienniki-podczerwieni-emitujace-promieniowanie-ir.html

http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/domowa-apteczka/niesteroidowe-leki-przeciwzapalne-nlpz-dzialanie-i-
skutki-uboczne-stos_43362.html
Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 4: 387–39PL ISSN 17
http://www.poradnikzdrowie.pl/uroda/kosmetyki/olejek-z-drzewa-herbacianego-wlasciwosci-
zastosowanie_43755.html

http://naturauanny.pl/content/14-naturalne-metody-usuniecia-blizn

http://organeoblog.pl/aromaterapia-i-olejki-eteryczne-kompendium/

http://www.biomedical.pl/uroda/rany-i-rzebieg-ich-gojenia-1775.html

www.pdtrusa.com/self-harm-scars/

http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/domowa-apteczka/niesteroidowe-leki-przeciwzapalne-nlpz-dzialanie-i-
skutki-uboczne-stos_43362.html

https://www.psychika.eu/aktywnosc-elektryczna-skory/

66
SPIS TREŚCI
BUDOWA SKÓRY 3
FUNKCJE SKÓRY 4
SKŁAD KOMÓRKOWY SKÓRY 5
ROZWÓJ EMBRIONALNY SKÓRY 5
NEUROFIZJOLOGIA 6
RODZAJE CZYNNIKÓW USZKADZAJĄCYCH 7
RODZAJE RAN 9
RODZAJE BLIZN 11
PROCES GOJENIA 12
CEL I PRZEBIEG TERAPII 14
SKALE OCENY BLIZN 17
WOZB 20
PODSTAWOWE ZASADY TERAPII 30
TERAPIA MANUALNA BLIZNY 32
MERIDIANY 34
ZEGAR MERIDIANOWY 36
POWIĘZI 37
TAŚMY MIĘŚNIOWO – STAWOWE 39
DERMATOMY 40
UNERWIENIE OBWODOWE 41
MIOTOMY 43
UKŁAD WEGEATYWNY 44
TERAPIA NA POZIOMIE WEGETATYWNYM 45
STREFY ŁĄCZNOTKANKOWE 47
TERAPIA PRZYBORAMI 48
ZABIEGI FIZYKALNE 50
TERAPIE INGERENCYJNE 53
MAŚCI, KREMY, ŻELE, PLASTRY 54
KINESIOTAPIN 55
CHIRURGIA 56
AROMATOTERAPIA 57
MUZYKOTERAPIA 58
ODŻYWIANIE 58
STRATEGIA ODŻYWIANIA DR FEILA 59
LEKI, A GOJENIE RAN 62
CHARAKTERYSTYKA I TERAPIA BLIZNOWCÓW 64
WYKAZ ŹRÓDEŁ 65

Katarzyna Młotek
ITB 2019

67
68