PODRĘCZNIK Działania Patrolowe - Basałyga

ROBERT BASAŁYGA „DZIAŁANIA PATROLOWE – ROZPOZNANIE, ZASADZKA, RAJD, BAZA”
CZĘŚĆ PIERWSZA
CHARAKTERYSTYKA
DZIAŁAŃ PATROLOWYCH
1
POJĘCIE I CELE
Działania patrolowe to regularne operacje bojowe, organizowane z reguły na niewielką skalę, pro-
wadzone bez styczności z wojskami własnymi przez wydzielane z nich elementy szczebla taktycz-
nego. W formacjach ogólnowojskowych działania te prowadzone są zwykle przez drużyny, plutony
i kompanie operujące jako patrole. W NATO zagadnienia związane z działaniami patrolowymi re-
guluje STANAG 2003.
We współczesnych działaniach bojowych patrole są jednym z najbardziej wartościowych narzędzi

walki. Mogą być równie skutecznie wykorzystywane w ramach operacji zaczepnych, jak i obron-
nych; zarówno w konfliktach na dużą, jak i małą skalę, niezależnie od czasu ich trwania. Ich efek-
tywność ograniczona jest jedynie wyobraźnią przełożonych oraz doświadczeniem i zaciętością do-
wódcy patrolu i jego ludzi. Agresywne działania patrolowe w sposób niezwykle istotny wpływają
na całokształt operacji zarówno wojsk własnych, jak i sił przeciwnika:
 Redukują swobodę manewru przeciwnika;
 Ograniczają rozmach jego działań;
 Osłabiają jego wpływ na sytuację na polu walki.
W zależności od rodzaju operacji wojsk własnych działania patrolowe mogą mieć następujące cele:
 Rozpoznawanie sił przeciwnika, terenu oraz obiektów działania;
 Aktywne ubezpieczanie i osłonę sił własnych;
 Dezorganizację działalności przeciwnika agresywnym oddziaływaniem na jego siły i obiekty.
Działania patrolowe nie są działaniami nieregularnymi ani specjalnymi, choć łączy je szereg wspól-
nych zasad i technik. Poszczególne formy działań patrolowych stosowane są zarówno przez wyspe-
cjalizowane pododdziały rozpoznawcze i specjalne, jak i przez regularne formacje piechoty.
FORMY
W ramach działań patrolowych patrole organizowane w formacjach ogólnowojskowych prowadzą
trzy rodzaje operacji: rozpoznawanie, zasadzki oraz rajdy.
Rozpoznawanie
Rozpoznawanie to uzyskiwanie informacji o siłach przeciwnika, obiektach działania oraz terenie.
Celem rozpoznania jest potwierdzenie, uaktualnienie lub rozszerzenie posiadanych przez przełożo-
nego informacji. W ramach działań patrolowych formacje ogólnowojskowe prowadzą rozpoznawa-
nie obiektów, rejonów oraz tras działania. Rozpoznawanie prowadzone jest przez patrole rozpo-
znawcze, które dostarczają danych oraz potwierdzają informacje o przeciwniku i terenie.
Zasadzka
Zasadzka to gwałtowne uderzenie z ukrycia na siły przeciwnika będące w ruchu lub celowo za-
trzymane. Celem zasadzki jest fizyczna likwidacja przeciwnika. Wynikiem zasadzki może być zdo-
bycie informacji o przeciwniku, jego dokumentów, uzbrojenia, wyposażenia albo wymuszenie na
nim określonego działania bądź jego zaniechania. Jej istotą jest możliwość skutecznego oddziały-
wania niewielkich sił nawet na kilkakrotnie większe.
2
Rajd
Rajd to uderzenie na nie poruszający się obiekt lub siły przeciwnika zakończony kontrolowanym
wycofaniem się z rejonu działania. Celem rajdu może być zniszczenie bądź obezwładnienie okre-
ślonych sił przeciwnika, zniszczenie określonego wyposażenia bądź instalacji, wyparcie sił prze-
ciwnika z określonego obiektu, albo schwytanie bądź oswobodzenie określonych osób. Podobnie
jak w przypadku zasadzki istotą rajdu jest możliwość skutecznego oddziaływania niewielkich sił
nawet na kilkakrotnie większe.
TYPY PATROLI
Patrol to wydzielony z większych sił zespół ludzi przeznaczony do przeprowadzenia samodzielnej
operacji patrolowej. W zależności od zadania i charakteru operacji, patrole wydzielane z formacji
ogólnowojskowych dzielą się na dwa podstawowe typy: patrole rozpoznawcze oraz patrole bo-
jowe.
Patrole rozpoznawcze
Patrole rozpoznawcze kierowane są w określone rejony w celu zebrania bądź potwierdzenia infor-
macji o siłach przeciwnika, obiektach działania lub terenie. Podstawowymi metodami ich działania
jest obserwacja stacjonarna oraz obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych.
Patrole bojowe
Patrole bojowe organizowane są w celu wykonania określonych zadań poprzez oddziaływanie na
przeciwnika w bezpośrednim kontakcie ogniowym. Podstawowymi metodami ich działania są za-
sadzki oraz rajdy.
Działalność każdego patrolu charakteryzuje się dużo większą niż w innych formach działań bojo-
wych swobodą decyzyjną jego dowódcy, mimo że patrol organizowany jest na przykład na bazie
zwykłego pododdziału regularnej piechoty. Swoboda ta wynika ze specyfiki działań patrolowych,
a objawia się między innymi w samodzielnym doborze składu osobowego patrolu i jego uzbrojenia
oraz ostatecznym sposobie wykonania zadania. Skład, organizacja oraz uzbrojenie i wyposażenie
patrolu uzależnione są od wymogów zadania, dlatego też dowódca patrolu s a m o d z i e l n i e do-
pasowuje te elementy do potrzeb konkretnej operacji w ramach posiadanych możliwości. Dla przy-
kładu może on zadecydować o nie zabieraniu na akcję określonego typu uzbrojenia bądź pozosta-
wieniu części swoich ludzi, których nie planuje wykorzystać w danej operacji.
FUNDAMENTALNE ZASADY
PROWADZENIA DZIAŁAŃ PATROLOWYCH
Niezależnie od formy i rodzaju operacji, działanie każdego patrolu opiera się na trzech fundamen-
talnych zasadach prowadzenia działań patrolowych: (1) konsekwentnym dążeniu do osiągnięcia
celu operacji, (2) maskowaniu działania oraz (3) ciągłym ubezpieczaniu się patrolu.
Osiągnięcie celu operacji

Dowódca patrolu otrzymuje rozkaz operacyjny wraz z zadaniem oraz celem operacji. Przebieg ope-
racji uzależniony jest od osiągnięcia tego celu i jemu właśnie dowódca patrolu podporządkowuje
całe działanie.
3
Maskowanie działania
Patrol nie może zdemaskować siebie i celu swego działania zanim ten cel nie zostanie osiągnięty.
Jeżeli przeciwnik się zorientuje co jest obiektem działania patrolu, cała operacja może mieć nie-
wielką szansę powodzenia. Podstawowe metody maskowania działania patrolu to:
 Ograniczenie poruszania się w rejonie obiektu działania do minimum;
 Podchodzenie do obiektu działania nie bliżej niż jest to konieczne;
 Jak najszersze stosowanie sprzętu technicznego, umożliwiającego obserwację z dużych odległo-
ści oraz w warunkach ograniczonej widoczności;
 Bezwzględne przestrzeganie dyscypliny dźwięku, światła i ruchu oraz ustaleń dotyczących pla-
nu działania i stałych procedur operacyjnych (SOP) patrolu;
 Ograniczenie łączności radiowej oraz porozumiewania się głosem do minimum;
Ciągłe ubezpieczenie
Patrol nie może w żadnym momencie znaleźć się w stanie całkowitego zaskoczenia przez przeciw-
nika i utraty kontroli nad sytuacją. W przypadku nawiązania bezpośredniego kontaktu z przeciwni-
kiem, patrol musi być w stanie zerwać ten kontakt. Podstawowym tego warunkiem jest nieprzerwa-
ne ubezpieczanie się patrolu i gotowość do natychmiastowej reakcji w każdym momencie działania.
4
CZĘŚĆ DRUGA
PLANOWANIE I PRZYGOTOWANIE
DO DZIAŁAŃ PATROLOWYCH
5
Planowanie i przygotowanie do działania to podstawa bezpieczeństwa oraz skuteczności patrolu

podczas operacji. Dowódca patrolu w trakcie planowania i przygotowania wykorzystuje etapy stan-
dardowej organizacji działania. Mogą być one użyte w kolejności innej niż przedstawiona poniżej,
jak również niektóre z nich mogą być wykorzystane równocześnie bądź pominięte. Organizacja
działania patrolu przez jego dowódcę obejmuje:
 Analizę zadania;
 Kalkulację czasu;
 Analizę terenu i sytuacji;
 Organizację patrolu do zadania;
 Selekcję ludzi, uzbrojenia i wyposażenia;
 Postawienie zarządzenia przygotowawczego;
 Kontrolę i koordynację działalności patrolu;
 Rekonesans;
 Dopracowanie planu działania;
 Postawienie rozkazu operacyjnego;
 Trening działania;
 Wejście do działania.
PLANOWANIE
Kalkulacja czasu
W rozkazie operacyjnym przełożonego patrol z reguły otrzymuje ogólne ramy czasowe dotyczące
operacji. W gestii dowódcy patrolu pozostaje szczegółowa kalkulacja czasu na wykonanie zadania,
którą dowódca przeprowadza na bazie otrzymanych ram czasowych. Kalkulację czasu przeprowa-
dza się odwrotnie do planowanego przebiegu operacji, czyli od jej etapów końcowych do początku.
Jest to tak zwane planowanie wstecz.
Główne etapy operacji to: (1) dotarcie do rejonu działania, (2) wykonanie otrzymanych zadań, oraz
(3) powrót do ugrupowania wojsk własnych bądź połączenie z nimi. Czas na dotarcie do rejonu
działania uzależniony jest od odległości do pokonania przez patrol, rodzaju terenu oraz narzucone-
go przez przełożonego ostatecznego terminu przeprowadzania akcji. Czas na wykonanie zadania w
obiekcie działania zależy od czasu trwania rekonesansu dowódcy patrolu, bezpośredniego przygo-
towania się patrolu do akcji oraz samej akcji. Czas powrotu do ugrupowania wojsk własnych może
być trudny do dokładnego określenia ze względu na takie czynniki jak ewentualne rany i kontuzje
członków patrolu, eskortowanie jeńców bądź transportowanie zdobytego ekwipunku przeciwnika.
Czynniki te będą opóźniać działanie patrolu, a trudnością dodatkową mogą być zmiany tras powro-
tu lub rejonów podjęcia spowodowane aktywnością sił przeciwnika.
Końcowy efekt kalkulacji czasu może mieć następującą formę:

0300 - odprawa w sztabie batalionu (analiza działania patrolu i jego wyników);
0200-0300 - powrót do wojsk własnych;
2330-0200 - wycofanie z rejonu działania;
2300-2330 - wykonanie zadania i reorganizacja po akcji;
2230-2300 - rekonesans obiektu działania;
2000-2230 - przegrupowanie do obiektu działania;
2000 - wyjście z ugrupowania wojsk własnych;
1945-2000 - przegrupowanie do punktu wyjścia z ugrupowania wojsk własnych;
6
1930-1945 - końcowa kontrola gotowości;

1845-1930 - nocny trening działania;
1800-1845 - dzienny trening działania;
1745-1800 - wstępna kontrola gotowości;
1700-1745 - posiłek;
1630-1700 - postawienie rozkazu operacyjnego;
1530-1630 - dopracowanie planu działania;
1430-1530 - rekonesans;
1415-1430 - postawienie zarządzenia przygotowawczego;
1330-1415 - planowanie wstępne;
- koordynacja przedsięwzięć;
- selekcja ludzi, uzbrojenia i wyposażenia;
- organizacja patrolu do zadania;
- analiza terenu i sytuacji;
- kalkulacja czasu;
- analiza zadania;
1330 - otrzymanie rozkazu operacyjnego przełożonego.
Koordynacja planu działania

Dowódca patrolu w miarę możliwości uczestniczy w procesie planowania operacji prowadzonym
przez sztab batalionu. Jeżeli nie jest to możliwe, koordynuje on z poszczególnymi komórkami szta-
bu szczegóły planu działania po otrzymaniu rozkazu operacyjnego. Jeśli szczegóły te nie zostały
ujęte w rozkazie operacyjnym koordynacja obejmuje następujące czynniki:
 Zmiany lub uaktualnienia sytuacji sił przeciwnika;
 Najlepsze wykorzystanie terenu pod kątem tras przemieszczania, punktów zbiórek, rejonów ze-
środkowania, baz patrolu i innych elementów działania;
 Dane dotyczące warunków atmosferycznych;
 Zmiany w sytuacji sił własnych;
 Przydział specjalistów: saperów, tłumaczy, obserwatorów ognia artylerii i innych;
 Wykorzystanie i lokalizacja lądowisk bądź zrzutowisk;
 Wyjście oraz powrót patrolu do ugrupowania wojsk własnych;
 Wsparcie artyleryjskie i lotnicze w rejonie obiektu działania oraz wzdłuż planowanych tras
przemieszczania się patrolu;
 Przydział specjalistycznego wyposażenia;
 Przydział środków transportu;
 Dane radiowe oraz hasła i sygnały;
 Czasy i miejsca treningu działania oraz zabezpieczenie w środki techniczne: amunicję, środki
wybuchowe, sprzęt specjalistyczny.
Wejście patrolu do działania

We współczesnych działaniach bojowych patrole ogólnowojskowe zwykle wchodzą do działania
drogą lądową (pieszo, rzadziej pojazdami) lub drogą powietrzną (desantem śmigłowcowym, rza-
dziej desantem spadochronowym). Sposób wejścia patrolu do działania uzależniony jest od zadania,
sytuacji w rejonie operacji, dostępnych środków transportu, głębokości działania, warunków atmos-
ferycznych, terenu oraz przewagi w powietrzu. Najlepszym sposobem wejścia do działania jest
zwykle ten, który w danych warunkach najbardziej redukuje ryzyko zdemaskowania patrolu. Naj-
skuteczniejsze maskowanie operacji zapewnia działanie piesze, jednak często odbywać się ono mu-
si kosztem czasu.
7
Opuszczenie ugrupowania wojsk własnych przez patrol pieszy może się wiązać z pewnym niebez-
pieczeństwem, wynikającym choćby z nieznajomości rozmieszczenia ewentualnych min, zapór in-
żynieryjnych i ubezpieczeń lokalnych pododdziałów. Z tego powodu dowódca patrolu koordynuje
swój plan z dowódcą pododdziału, który zajmuje pozycje w rejonie wyjścia patrolu z ugrupowania.
Ustalenia takie obejmują ogólne wiadomości o patrolu oraz szczegółowe informacje o terenie
i przeciwniku:
 Kryptonim i liczebność patrolu;
 Czas wyjścia patrolu z ugrupowania pododdziału;
 Ogólny rejon działania patrolu;
 Czas powrotu patrolu z operacji, jeżeli patrol ma wracać do punktu wyjścia;
 Szczegółowe informacje o terenie;
 Potwierdzone i przypuszczalne pozycje sił przeciwnika;
 Rejony wzmożonej aktywności sił przeciwnika;
 Aktualną działalność przeciwnika;
 Szczegółowe informacje o pozycjach własnych pododdziału oraz jego zaporach, przeszkodach,
posterunkach obserwacyjnych i innych elementach;
 Ogólny system ognia pododdziału wraz z planem wsparcia artyleryjskiego;
 Wsparcie, jakie może zapewnić pododdział na rzecz patrolu: wsparcie ogniowe, ewakuację,
przewodników, odwód na wypadek kontaktu z przeciwnikiem i inne;
 Hasło, odzew i sygnały rozpoznawcze pomiędzy patrolem i pododdziałem oraz hasło alarmowe
patrolu;
W rejonie wyjścia z ugrupowania wojsk własnych patrol porusza się rzędem. Zastępca (pomocnik)
dowódcy patrolu porusza się na czele patrolu, bezpośrednio za przewodnikiem z lokalnego podod-
działu. W momencie przekraczania ostatnich elementów ugrupowania wojsk własnych, zastępca
(pomocnik) przelicza wszystkich żołnierzy patrolu i zajmuje swoje miejsce w szyku. W przypadku
nawiązania kontaktu z przeciwnikiem tuż po opuszczeniu ugrupowania, patrol stara się zerwać kon-
takt i kontynuować działanie. Powrót do punktu wyjścia może nastąpić jedynie w ostateczności,
czyli po rozproszeniu patrolu przez przeciwnika.
Trasy dojścia i powrotu

Trasy dojścia do obiektu działania i powrotu z niego wymagają jak najlepszego zaplanowania. Jed-
ną z podstawowych zasad działań patrolowych jest planowanie innej trasy dojścia niż powrotu.
Dowódca patrolu w odniesieniu do wszystkich tras głównych planuje dodatkowo trasę zapasową,
która może być wykorzystana zarówno jako trasa dojścia, jak i powrotu. Trasa zapasowa wykorzy-
stywana jest w przypadku nawiązania przez patrol kontaktu z przeciwnikiem na trasie głównej. Pa-
trol może ją również wykorzystać w sytuacji, gdy istnieje pewność lub zachodzi podejrzenie, że je-
go obecność została wykryta przez przeciwnika, mimo że nie doszło do bezpośredniego z nim kon-
taktu. Planowanie tras odbywa się na podstawie map danego terenu oraz wszystkich innych dostęp-
nych źródeł informacji. Opracowanie tras powinno być na tyle szczegółowe i dogłębne, aby mogły
być one zapamiętane wraz z charakterystycznymi punktami terenowymi pomagającymi w orienta-
cji. W miarę możliwości wszystkie trasy powinny przebiegać przez tereny ciężkie. Zapewniają one
najlepsze maskowanie działania, jak również ukrycie i osłonę w przypadku kontaktu z przeciwni-
kiem. Ponadto tereny takie są trudniejsze do kontrolowania przez przeciwnika. Końcowy odcinek
trasy dojścia powinien być zawsze zaplanowany z uwzględnieniem tak zwanego offsetu1.
1
Offset – technika poruszania się na azymut, polegająca na celowym odchyleniu kierunku marszu w prawo lub lewo od
celu działania. W przypadku utraty orientacji co do pokonanej odległości, chroni ona przed niespodziewanym wejściem
bezpośrednio na obiekt działania. Należy pamiętać, że 1o odchylenia na busoli powoduje w terenie odchylenie o około
17 metrów (odpowiednio w prawo lub w lewo) na każdy kilometr przebytego dystansu.
8
Łączność
Planowanie łączności sprowadza się do przygotowania kryptonimów radiowych, częstotliwości,
czasów seansów oraz sposobów utajniania korespondencji i przeprowadzane jest ono przez sztab
batalionu. Dowódca patrolu opracowuje bądź uaktualnia wewnętrzne sygnały, hasła i odzewy patro-
lu na czas działania poza rejonem kontrolowanym przez wojska własne (patrol nie stosuje w ugru-
powaniu przeciwnika tych samych haseł i sygnałów, które używa w ugrupowaniu wojsk własnych).
Wszystkie te zagadnienia muszą być omówione i przećwiczone ze wszystkimi członkami patrolu.
Przypomnienie ich jest ważne nawet wtedy, gdy patrol jest już doświadczony w działaniu, a zapla-
nowane sygnały były wcześniej wykorzystywane.
Wsparcie
W zależności od potrzeb i możliwości wykorzystania, do wsparcia patrolu może być użyta artyleria
i lotnictwo. Plan wykorzystania lotnictwa lub artylerii na korzyść patrolu musi być przygotowany
bardzo szczegółowo i powinien uwzględniać wsparcie we wszystkich kluczowych rejonach i eta-
pach jego działania. Ze względu na ograniczone możliwości artylerii, w operacjach na większych
głębokościach wsparcie ogniowe będzie się głównie opierało na lotnictwie. Na nim też spoczywają
ewentualne zadania z zakresu ewakuacji rannych i zabitych oraz zaopatrywanie patrolu w trakcie
długotrwałej operacji.
Wsparcie realizowane przez artylerię może być wykorzystywane jako:

 Osłona i wzmocnienie potencjału ogniowego patrolu wzdłuż tras przemieszczania się oraz
w obiekcie działania;
 Sposób maskowania działania patrolu i odwracania uwagi przeciwnika za pomocą ognia kiero-
wanego na wcześniej zaplanowane cele;
 Pomoc w nawigacji poprzez ogień kierowany na wcześniej zaplanowane cele.
Wsparcie realizowane przez lotnictwo może być wykorzystywane jako:

 Środek podjęcia bądź ewakuacji patrolu z rejonu działania;
 Osłona i wzmocnienie potencjału ogniowego patrolu wzdłuż tras przemieszczania się oraz
w obiekcie działania;
 Środek wczesnego ostrzegania przed zagrożeniem oraz pomoc w nawigacji;
 Środek zaopatrywania patrolu w czasie dłuższych operacji.
Straty
Patrol musi posiadać opracowany i skoordynowany przez przełożonych plan działania na wypadek
wystąpienia strat własnych: zabitych, rannych i chorych. Plan ten musi konkretyzować, co i jak
zrobi patrol i jego wyższy przełożony, jeżeli wystąpią takie przypadki. Zazwyczaj możliwe są do
rozpatrzenia następujące sposoby postępowania:
 Wezwanie środków transportu zgodnie z procedurami ewakuacji medycznej (MEDEVAC)
w celu przetransportowania poszkodowanych do wojsk własnych;
 Pozostawienie poszkodowanych w miejscu zapewniającym ukrycie i warunki do przetrwania,
po czym podjęcie ich przez patrol w drodze powrotnej po wykonaniu zadania;
 Skierowanie poszkodowanych do punktu wyjścia z ugrupowania wojsk własnych.
Sposób działania zależeć będzie przede wszystkim od aktualnej sytuacji, kondycji poszkodowanych
oraz możliwości technicznych skoordynowanych z przełożonym. Ciężko poszkodowani powinni
być jak najszybciej ewakuowani zgodnie z procedurami MEDEVAC. Tak samo mogą być transpor-
towani zabici, jeżeli aktualna sytuacja nie stwarza wyjątkowego zagrożenia dla środków transportu
i samego patrolu. W przypadku pozostawienia rannych bądź zabitych w ukryciu, dowódca patrolu
9
przekazuje przełożonemu ich lokalizację za pomocą współrzędnych dziesięciocyfrowych na wypa-

dek braku możliwości podjęcia ich w drodze powrotnej. Skierowanie poszkodowanych z powrotem
do ugrupowania wojsk własnych jest najrzadziej stosowanym sposobem postępowania. Jest ono
stosowane, gdy straty powstały zanim patrol znalazł się w ugrupowaniu przeciwnika, czyli na tere-
nie w miarę bezpiecznym. Należy pamiętać, że w trakcie operacji priorytetem dla dowódcy patrolu
jest wykonanie zadania, dlatego też wybrany sposób postępowania nie może paraliżować działania
patrolu.
Jeńcy
Opracowanie sposobu postępowania dotyczy również sytuacji, w których dochodzi do pojmania
jeńców przez patrol. W zależności od ustaleń i sytuacji, ewentualni jeńcy po pojmaniu mogą być:
 Przetransportowani wezwanymi przez patrol środkami transportu;
 Eskortowani przez patrol do czasu zakończenia operacji;
 Obezwładnieni i pozostawieni w ukryciu, po czym – w zależności od etapu operacji – odebrani
przez patrol w drodze powrotnej lub przejęci niezależnie przez wojska własne. W tym przypad-
ku dowódca patrolu przekazuje przełożonemu ich lokalizację przy pomocy współrzędnych dzie-
sięciocyfrowych.
Zasadą jest, że branie jeńców planuje się jedynie wówczas, gdy nie ogranicza ono działania patrolu
w sposób szczególny. Jednakże niezależnie sytuacji, w przypadku pojmania jeńców patrol działa
zgodnie z ustaleniami międzynarodowego prawa wojennego oraz według poniższych zasad postę-
powania z jeńcami:
1. Przeszukanie
Przeszukiwanie jeńców i innych pojmanych osób odbywa się natychmiast po ich schwytaniu. Zaw-
sze prowadzone jest ono przez dwóch żołnierzy: przeszukującego i ubezpieczającego. Przeszukują-
cy nie może znajdować się pomiędzy jeńcem i ubezpieczającym. Jeniec powinien znajdować się w
pozycji uniemożliwiającej mu podjęcie jakiegokolwiek działania: oparty wyprostowanymi rękami o
drzewo lub ścianę z szeroko rozstawionymi nogami lub w podporze przodem na wyprostowanych
rękach, również z szeroko rozstawionymi nogami. Przeszukuje się całe wyposażenie i umunduro-
wanie jeńca od góry do dołu, a znalezione przedmioty i dokumenty przekazuje przełożonemu lub
osobom przesłuchującym.
2. Izolacja
Jeńcy są od siebie izolowani i segregowani korpusami osobowymi. W przypadku większej ilości
pojmanych, wszyscy dodatkowo dzieleni są na grupy mężczyzn i kobiet oraz podgrupy personelu
wojskowego i osób cywilnych. Utrudnia to jeńcom porozumiewanie się, skupianie wokół przywód-
ców i organizację jakiegokolwiek działania. Poszczególne grupy i podgrupy utrzymywane są w izo-
lacji zarówno podczas przemieszczania, jak i w trakcie pobytu w jednym miejscu.
3. Uciszenie
Jeńcom nie wolno odzywać się do siebie. Utrudnia im to przygotowanie jakiegokolwiek działania
lub opracowanie fałszywych danych przed przesłuchaniem. W miarę możliwości żołnierze pilnują-
cy jeńców przekazują dowódcom wszystko, co jeńcy próbują robić lub mówić do siebie.
4. Szybkość
Postępowanie z jeńcami musi przebiegać szybko i bez przerw, dzięki czemu nie mają oni sposobno-
ści do ucieczki lub przemyślenia sposobu jakiegokolwiek działania. Jeńców należy jak najszybciej
przekazywać przełożonemu lub osobom przesłuchującym. Przesłuchiwanie jeńców prowadzone jest
10
przez S-2 batalionu, jednakże w pewnych sytuacjach zadanie to może zostać zlecone dowódcy pa-
trolu.
5. Asekuracja
Żołnierze eskortujący jeńców muszą cały czas zachowywać ostrożność i uwagę. Nie wolno im do-
puścić do oddalania się jeńców podczas marszu ani postoju, a także do utraty kontroli (mieszania
się grup, bójek, przekazywania jakichkolwiek przedmiotów, sygnałów, informacji itp.), co stwarza
jeńcom dogodne sytuacje do ucieczki lub próby obezwładnienia eskorty.
Miejsca dowódców
Miejsca dowódców poszczególnych szczebli planuje się w odniesieniu do zasadniczych etapów
operacji: na czas przemieszczania się w ugrupowaniach marszowych, przekraczania rejonów zagro-
żenia oraz na czas akcji w obiekcie działania. Dowódca patrolu powinien zawsze znajdować się w
miejscu, z którego może najlepiej kontrolować działanie lub – w przypadku podziału patrolu – jego
zasadniczy element. Zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu może pełnić bardziej specjalistyczne
funkcje w każdym z etapów operacji. Jeżeli istnieje potrzeba, może on wspomagać dowódcę patrolu
w miejscach, w których istnieje potrzeba dodatkowej kontroli i dowodzenia: przy grupie wspierają-
cej, w rejonie ześrodkowania i innych. Dowódcy poszczególnych elementów patrolu zwykle znaj-
dują się przy swoich elementach lub – w przypadku podziału elementów – przy ich zasadniczych
częściach. W każdej sytuacji, gdy może nastąpić planowane lub nie planowane rozdzielenie się
członków patrolu, dowódca patrolu określa pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia,
w którym przedstawia:
1. Gdzie się udaje;
2. Z kim;
3. Kiedy wraca;
4. Działanie pozostających, jeżeli dowódca nie powróci na czas;
5. Działanie patrolu w przypadku kontaktu z przeciwnikiem:
a. Jeżeli dowódca patrolu wejdzie w kontakt:
- działanie dowódcy patrolu,
- działanie pozostających,
b. Jeżeli pozostający wejdą w kontakt:
- działanie dowódcy patrolu,
- działanie pozostających.
Powrót do wojsk własnych

Sposób powrotu patrolu z operacji uzależniony jest od zadania, sytuacji w rejonie zadania, terenu,
dostępnych środków transportu i odległości do wojsk własnych. W większości przypadków sposób
powrotu znany jest przed rozpoczęciem działania, jednak zawsze powinien być opracowany rów-
nież plan zapasowy. W zależności od charakteru działania wojsk własnych i możliwości technicz-
nych, patrol po wykonaniu zadania:
 Zostaje podjęty (z reguły przez środki transportu powietrznego);
 Samodzielnie powraca do ugrupowania wojsk własnych;
 Łączy się z wojskami własnymi w określonym miejscu i czasie (co niekiedy może być możliwe
do skoordynowania dopiero po wykonaniu zadania przez patrol).
Powrót patrolu do wojsk własnych lub połączenie z nimi musi być dobrze zaplanowane zanim pa-
trol wyruszy do działania. Dotyczy to w szczególności poruszania się patrolu pieszo bądź w pojaz-
dach. Patrol powracający z operacji zatrzymuje się w punkcie zbiórki usytuowanym poza zasięgiem
wzroku i słuchu z najdalej wysuniętych przednich pozycji wojsk własnych. Dowódca patrolu poda-
je drogą radiową sygnał o gotowości do połączenia z wojskami własnymi. Jeżeli łączność radiowa
11
nie jest możliwa, wysyła on dwóch żołnierzy z zadaniem nawiązania kontaktu z ubezpieczeniami
wojsk własnych i przekazania informacji o patrolu. Po przekazaniu informacji, z ugrupowania
wojsk własnych wysyłany jest przewodnik, który bezpiecznie przeprowadza patrol przez stanowi-
ska. Jeżeli informacja o powrocie patrolu zostaje przekazana drogą radiową, przewodnik nawiązuje
kontakt z patrolem w określonym miejscu po wymianie sygnałów identyfikacyjnych. Po podejściu
do pierwszych pozycji wojsk własnych, zastępca (pomocnik) wraz z jednym żołnierzem zostają w
miejscu, przeliczają przechodzących członków patrolu i upewniają się czy za patrolem nie podążają
jakiekolwiek siły przeciwnika.
W sytuacjach ekstremalnych, w których patrol wycofuje się w kontakcie z przeciwnikiem, stosuje

się hasło alarmowe, o którym muszą być poinformowani żołnierze wojsk własnych znajdujący się
we wcześniej zaplanowanym rejonie połączenia. W takich przypadkach patrol nie przerywa wyco-
fywania, lecz w odległości kontaktu głosowego z pozycjami wojsk własnych – cały czas kontynuu-
jąc działanie – wykrzykuje ustalone hasło alarmowe do momentu, gdy jest pewny, że został pozy-
tywnie zidentyfikowany. Na hasło alarmowe zwykle wybierany jest zwrot charakterystyczny dla
danego języka, czyli trudny do wypowiedzenia przez przeciwnika nawet wtedy, gdy zdobędzie on
dane dotyczące haseł.
PRZYGOTOWANIE
DO DZIAŁAŃ PATROLOWYCH
Przygotowanie indywidualne
Niezależnie od zadania i typu patrolu główny nacisk przygotowań do operacji patrolowej powinien
być położony na indywidualne umiejętności taktyczne. Takie zagadnienia jak posługiwanie się ma-
pą, busolą i przewidzianym do użycia sprzętem specjalistycznym oraz techniki poruszania się w te-
renie i maskowanie są podstawą działania i w razie potrzeby muszą być przypomniane oraz prze-
ćwiczone przez wszystkich członków patrolu. Podstawowe indywidualne przygotowanie do opera-
cji patrolowej obejmuje:
 Zamaskowanie odkrytych powierzchni ciała;
 Zamaskowanie umundurowania, uzbrojenia i pozostałego wyposażenia;
 Sprawdzenie gotowości do użycia poszczególnych elementów swego wyposażenia; w szczegól-
ności sprawności broni i łatwości dostępu do kluczowych części ekwipunku.
Kontrola gotowości
Kontrola gotowości do działania członków patrolu i ich wyposażenia to przedsięwzięcie, które musi
być drobiazgowo przeprowadzone nawet wtedy, gdy patrol ma już doświadczenie w tego typu ope-
racjach. Kontrolę gotowości przeprowadzają wszyscy dowódcy poszczególnych elementów patrolu
w odniesieniu do swoich podwładnych, a dowódca patrolu kontroluje wybiórczo całość patrolu.
Kontrola wpływa bezpośrednio na stan fizycznego i psychicznego przygotowania patrolu do działa-
nia oraz zapewnia dopracowanie wszystkich szczegółów operacji, ekwipunku, umundurowania
i uzbrojenia. W ramach kontroli gotowości dowódcy sprawdzają również wiadomości członków pa-
trolu na temat operacji. Każdy z żołnierzy patrolu musi jako minimum:
 Dokładnie znać plan działania patrolu;
 Dokładnie wiedzieć, co i kiedy ma robić;
 Wiedzieć, co mają robić pozostali żołnierze i elementy patrolu;
 Znać hasła, odzewy, sygnały i kryptonimy.
12
Pozostałe czynności w ramach kontroli gotowości obejmują kontrolę uzbrojenia i wyposażenia oraz
zamaskowania i wyciszenia całego ekwipunku. Dowódcy sprawdzają również czy na mapach nie są
naniesione jakiekolwiek dane mogące być źródłem informacji dla przeciwnika oraz czy wszyscy
żołnierze patrolu pozbyli się rzeczy osobistych: prywatnych dokumentów oraz notatek. Jeżeli prze-
widziane jest zabranie dodatkowego ekwipunku specjalistycznego, kontrolowane jest także przygo-
towanie go do transportu; w szczególności sposób przenoszenia i zamaskowanie.
Trening działania
Trening działania ma na celu zapoznanie wszystkich członków patrolu ze sposobami postępowania
w trakcie operacji oraz ich utrwalenie – niezależnie od poziomu doświadczenia patrolu. Przećwi-
czone powinny być wszystkie ważniejsze etapy operacji oraz elementy, które są najsłabiej przyswo-
jone przez członków patrolu.
Przed rozpoczęciem treningu wszyscy dowódcy ze składu patrolu powinni zapoznać się z jego rejo-
nem i zaplanować jak najlepsze jego wykorzystanie. Ćwiczenie każdego z fragmentów operacji
powinno zaczynać się od omówienia rejonu ćwiczenia i porównania go z terenem przyszłej akcji.
Po omówieniu, dowódcy poszczególnych elementów przeprowadzają trening ustalonych przez do-
wódcę patrolu etapów i technik działania.
Trening zawsze rozpoczyna się w wolnym tempie i na zmniejszonych odległościach, przy czym
najpierw omawia się dane zagadnienie, a następnie przechodzi do części praktycznej. Szybkość
działania jest zwiększana w miarę opanowywania zagadnień przez członków patrolu aż do osią-
gnięcia perfekcji w tempie rzeczywistym przez wszystkich żołnierzy. Wszelkie ewentualne błędy
i niedociągnięcia muszą być usunięte w trakcie treningu. Jeżeli operacja ma się opierać na działa-
niach nocnych, trening rozpoczyna się za dnia, a po opanowaniu wszystkich elementów kontynuuje
w ciemnościach. Po zakończeniu ćwiczenia przez poszczególne elementy następuje zgrywanie ca-
łego patrolu. Jeżeli patrol liczy niewielu żołnierzy lub jeśli operacja nie jest zbyt złożona, trening
działania może być prowadzony od razu całością patrolu.
W przypadku, gdy patrol ma mało czasu na przygotowanie do działania, uwagę należy skupić na
etapach i elementach priorytetowych:
 Akcji w obiekcie działania;
 Zasadniczej technice działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem;
 Sposobie działania w rejonach zagrożenia;
 Działaniu poszczególnych elementów w ramach ubezpieczenia się patrolu w kluczowych eta-
pach operacji.
13
CZĘŚĆ TRZECIA
PROWADZENIE
14
ROZPOZNANIE
Rozpoznawanie to uzyskiwanie informacji o siłach przeciwnika i terenie. Celem rozpoznania jest
potwierdzenie, uaktualnienie lub rozszerzenie posiadanych przez przełożonego informacji. W dzia-
łaniach patrolowych formacje ogólnowojskowe prowadzą rozpoznawanie obiektów, rejonów oraz
tras działania. Podstawą powodzenia rozpoznania jest skuteczne maskowanie swojego działania
przez patrol.
Rozpoznawanie prowadzone jest przez patrole rozpoznawcze, które dostarczają danych oraz po-
twierdzają informacje o przeciwniku i terenie. Zgodnie z terminologią NATO nazwa patrol rozpo-
znawczy w tym przypadku nie oznacza etatowego pododdziału rozpoznawczego, lecz patrol nawet
regularnej piechoty, wykonujący jedynie zadanie o charakterze rozpoznawczym. Do wykonania
szczegółowych zadań w rejonie działania patrole te dzielą się na zespoły rozpoznawcze. Wraz
z rozkazem operacyjnym do działania patrole otrzymują od przełożonego priorytetowe wymagania
rozpoznawcze dotyczące ich zadania, czyli konkretne dane do uzyskania bądź potwierdzenia.
ROZPOZNAWANIE
OBIEKTU
Rozpoznawanie obiektu to uzyskiwanie informacji o ściśle określonym obiekcie działania, jego
bezpośrednim otoczeniu oraz znajdujących się tam siłach przeciwnika. Rozpoznawanie obiektu
może być prowadzone jako samodzielna operacja lub jako jeden z etapów przygotowania rajdu, za-
sadzki bądź jakiejkolwiek innej operacji zaczepnej. Rozpoznawanie obiektu zwykle przeprowadza-
ne jest przez patrol w sile drużyny lub plutonu.
METODY
ROZPOZNAWANIA OBIEKTU
Patrol rozpoznaje obiekt poprzez jego obserwację. Obserwacja może być prowadzona metodą sta-
cjonarną lub z kolejnych punktów obserwacyjnych. Wyboru metody rozpoznania określonego
obiektu dokonuje sam dowódca patrolu na podstawie otrzymanego zadania oraz analizy terenu i sy-
tuacji w rejonie działania.
Obserwacja stacjonarna
Obserwacja stacjonarna polega na zbieraniu informacji o obiekcie z jednego lub kilku punktów ob-
serwacyjnych (PO) obsadzonych przez zespoły rozpoznawcze. Każdy zespół zajmuje jeden punkt
obserwacyjny i nie zmienia go do czasu zakończenia rozpoznawania (rys. 1). Ilość punktów obser-
wacyjnych uzależniona jest od liczebności patrolu, ukształtowania terenu oraz aktywności przeciw-
nika. Patrol stosuje obserwację stacjonarną głównie wtedy, gdy jego zadaniem jest zbieranie infor-
macji o obiekcie działania w ściśle określonych granicach czasowych.
Obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych

Obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych polega na zbieraniu informacji o obiekcie przez
jeden lub dwa zespoły rozpoznawcze z jednego lub kilku niestacjonarnych punktów obserwacyj-
nych (PO) zlokalizowanych wokół obiektu. Każdy zespół zajmuje wyznaczony punkt obserwacyj-
ny, na którym zbiera określone informacje, po czym przemieszcza się do następnego i kontynuuje
15
obserwację bądź wraca do reszty patrolu (rys. 2-5). Ilość zespołów rozpoznawczych i punktów ob-
serwacyjnych zależy od liczebności patrolu, ukształtowania terenu oraz aktywności przeciwnika.
Obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych stosowana jest głównie wtedy, gdy zadaniem pa-
trolu jest zebranie określonych informacji bez odgórnie określonych ram czasowych.
Zespół
ubezpieczający
PO
Punkt PO
Rejon rozwinięcia
ześrodkowania (PR)
(RZ)
PO
Zespół
obserwacyjny
Punkt PO
obserwacyjny
(PO)
Zespół
ubezpieczający
Zespół
ubezpieczający
Rys. 1. Rozpoznawanie obiektu metodą obserwacji stacjonarnej.
Zespół
rozpoznawczy
Zespół
rozpoznawczy
Zespół Zespół
obserwacyjny obserwacyjny
PR PR
Rys. 2, 3. Rozpoznawanie obiektu metodą obserwacji z kolejnych punktów obserwacyjnych przez 1 zespół rozpoznawczy.
16
Zespół Granica
rozpoznawczy działania
Zespół
rozpoznawczy Zespół
rozpoznawczy
Zespół
rozpoznawczy
Zespół
obserwacyjny
Zespół
obserwacyjny
PR
PR
Rys. 4, 5. Rozpoznawanie obiektu metodą obserwacji z kolejnych punktów obserwacyjnych przez 2 zespół y rozpoznawcze.
ORGANIZACJA PATROLU
DO ROZPOZNANIA OBIEKTU
Patrol w sile plutonu:
DOWÓDZTWO
PATROLU
zespół zespół zespół

ubezpieczający obserwacyjny rozpoznawczy
Patrol w sile drużyny:
DOWÓDCA
PATROLU
zespół zespół zespół

ubezpieczający obserwacyjny rozpoznawczy
17
Dowództwo patrolu
Dowództwo patrolu kontroluje i koordynuje całość działań patrolu i jego poszczególnych elemen-
tów. Składa się zwykle z dowódcy patrolu, jego radiotelefonisty, zastępcy (pomocnika) dowódcy
patrolu, sanitariusza lub personelu medycznego oraz innych specjalistów – etatowych lub przydzie-
lonych na czas operacji. W przypadku rozpoznawania obiektu, dowódca patrolu wraz z radiotelefo-
nistą i niezbędnym personelem specjalistycznym znajdują się przy zespole obserwacyjnym, a jego
zastępca (pomocnik) – w rejonie ześrodkowania (RZ). Zasadą jest, że niezależnie od wielkości pa-
trolu radiotelefonista zawsze znajduje się przy dowódcy patrolu.
Zespoły rozpoznawcze
Zespoły rozpoznawcze prowadzą bezpośrednie rozpoznanie obiektu. Każdy zespół składa się z ob-
serwatora, który jest jednocześnie dowódcą zespołu oraz 1-2 ubezpieczających. W przypadku pa-
trolu liczącego 10 lub mniej żołnierzy, organizuje się tylko jeden zespół rozpoznawczy.
Zespół obserwacyjny
Zespół obserwacyjny obserwuje obiekt działania od rozpoczęcia rekonesansu dowódcy patrolu do
zakończenia działania zespołów rozpoznawczych. Jest źródłem informacji o ewentualnych zmia-
nach sytuacji w rejonie obiektu przed przystąpieniem do działania zespołów rozpoznawczych.
W przypadku zdemaskowania się patrolu, zespół obserwacyjny zapewnia zespołom rozpoznaw-
czym osłonę ogniową i umożliwia zerwanie kontaktu z przeciwnikiem. Składa się z obserwatora
oraz ubezpieczającego, zwróconego w kierunku PR. W miarę możliwości zespół obserwacyjny po-
winien posiadać środki ogniowe o dużej sile rażenia do wsparcia zespołów rozpoznawczych
w przypadku kontaktu z przeciwnikiem.
Zespoły ubezpieczające
Zespoły ubezpieczające zapewniają ubezpieczenie zespołom rozpoznawczym podczas zajmowania
przez nie PO, w trakcie prowadzenia obserwacji oraz w czasie wycofywania się z rejonu akcji. Ich
zadaniem jest informowanie dowódcy patrolu o ruchach sił przeciwnika, a w przypadku zdema-
skowania się patrolu – odizolowanie rejonu działania (niedopuszczanie jakichkolwiek odwodów
oraz uniemożliwienie przeciwnikowi wydostania się z obiektu). Patrole o bardzo niskich stanach
osobowych (poniżej drużyny) nie organizują zespołów ubezpieczających.
ELEMENTY
REJONU DZIAŁANIA
W celu zapewnienia sprawności działania patrolu w rejonie działania, wyznacza się w nim następu-
jące elementy koordynacyjne: (1) rejon ześrodkowania, (2) punkt rozwinięcia, (3) punkty ob-
serwacyjne oraz (4) granicę działania.
Rejon ześrodkowania
Rejon ześrodkowania (RZ) to miejsce w rejonie operacji, w którym patrol ześrodkowuje swoje siły
przed akcją w celu przygotowania się do działania oraz po akcji, aby dokonać kontroli i reorganiza-
cji przed jego opuszczeniem. Powinien zapewniać ukrycie i warunki do krótkotrwałej obrony oraz
znajdować się z dala od skupisk ludzi, naturalnych szlaków i linii komunikacyjnych. Powinien
również być łatwy do zlokalizowania w terenie oraz znajdować się poza zasięgiem obserwacji, słu-
chu i ognia broni ręcznej z obiektu działania – w takiej od niego odległości, która nie utrudni podej-
ścia patrolu do tego obiektu. RZ jest przez dowódcę patrolu ustalany w s t ę p n i e na etapie plano-
wania operacji, a następnie potwierdzany lub zmieniany podczas operacji. W trakcie akcji RZ jest
18
ubezpieczany okrężnie przez element grupy ubezpieczającej. W przypadku patrolu nielicznego, RZ

ubezpieczany jest jedynie na godzinie 0600 i 1200 względem kierunku podejścia do obiektu działa-
nia. Patrol liczący 10 lub mniej ludzi na czas akcji nie pozostawia w RZ żadnych ubezpieczeń
(opuszcza rejon całością swoich sił po dokonaniu ostatecznych przygotowań do działania).
Punkt rozwinięcia
W przypadku rozpoznawania obiektu, punkt rozwinięcia (PR) to miejsce pomiędzy rejonem ze-
środkowania (RZ) i obiektem działania, w którym zespoły rozpoznawcze rozdzielają się i wychodzą
na swoje kierunki. PR ustalany jest podczas rekonesansu dowódcy patrolu bezpośrednio przed ak-
cją. Powinien znajdować się poza zasięgiem obserwacji z obiektu działania.
Punkty obserwacyjne
Punkty obserwacyjne (PO) to miejsca, z których zespoły rozpoznawcze obserwują obiekt działania.
Muszą one zapewniać ukrycie oraz możliwość dobrej obserwacji obiektu bądź jego określonego
fragmentu. PO powinny posiadać warunki do przynajmniej krótkotrwałej obrony na wypadek kon-
taktu z przeciwnikiem. Punkty obserwacyjne nie są tradycyjnymi posterunkami; ze względu na bli-
skość przeciwnika, patrol nie może ich rozbudowywać ani w żaden inny sposób ingerować w oto-
czenie. Na PO wybierane są tylko takie miejsca, które w sposób naturalny spełniają powyższe wy-
magania.
Granica działania
W przypadku rozpoznawania obiektu granica działania to określony przez dowódcę patrolu odcinek
lub punkt w terenie, do którego prowadzą działanie zespoły rozpoznawcze. Wyznaczana jest w celu
zapewnienia kontroli i koordynacji działania zespołów oraz zabezpieczenia ich przed ewentualnym
wzajemnym zagrożeniem. Musi być ona łatwa do zidentyfikowania w terenie. Granicy działania
pod żadnym względem nie wolno zespołom przekraczać. W przypadku działania tylko jednego ze-
społu rozpoznawczego, granica działania nie jest wyznaczana.
ETAPY
ROZPOZNAWANIA OBIEKTU
Działanie patrolu w rejonie rozpoznawanego obiektu obejmuje pięć zasadniczych etapów: (1) or-
ganizację rejonu ześrodkowania, (2) rekonesans obiektu działania, (3) zajęcie pozycji i obser-
wację obiektu, (4) wycofanie z rejonu obiektu oraz (5) wstępne opracowanie wyników rozpo-
znania.
Rozpoznawanie obiektu
przez pluton
Organizacja rejonu ześrodkowania

200-400 metrów (100-200 metrów w warunkach ograniczonej widoczności) od planowanego rejonu
ześrodkowania (RZ) dowódca plutonu zatrzymuje pluton i organizuje postój orientacyjny (nasłu-
chiwanie i obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami drużyn, radiotelefoni-
stą oraz ubezpieczeniem RZ (po 2 żołnierzy z każdej drużyny w przypadku plutonu o strukturze
dwóch drużyn lub po 1 żołnierzu z każdej drużyny w przypadku plutonu o strukturze trzech drużyn)
wychodzi na rozpoznanie i potwierdzenie rejonu ześrodkowania. Przed wyjściem przedstawia
19
swemu pomocnikowi pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie

działań patrolowych).
Po potwierdzeniu lokalizacji RZ dowódca plutonu organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie RZ
może być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców drużyn wraz z ubezpieczeniem lub
równocześnie przez wszystkich dowódców drużyn i ich żołnierzy na kierunkach podległych im
elementów. Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca plutonu przedstawia dowódcom drużyn
pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia.
Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca plutonu przedstawia ubezpieczającym

plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 0900, 1200 i 0300 (do-
tyczy plutonu o strukturze dwóch drużyn) lub na godzinie 0600, 1000 i 0200 (dotyczy plutonu
o strukturze trzech drużyn). Doświadczone patrole mogą ograniczyć ubezpieczenie do dwóch żoł-
nierzy: odpowiednio na godzinie 0600 i 1200. Po rozstawieniu ubezpieczeń dowódcy wracają do sił
głównych plutonu, doprowadzają pluton do RZ i rozlokowują zgodnie z ustalonym porządkiem.
Dowódca plutonu może dodatkowo pozostawić jednego z dowódców drużyn w RZ na godzinie
0600. Po dojściu plutonu do RZ pełni on wtedy funkcję przewodnika i po kolei rozmieszcza w nim
poszczególne drużyny.
Pluton rozlokowuje się na pozycjach w RZ parami, w ugrupowaniu do obrony okrężnej na planie

koła lub trójkąta. Po wstępnym zajęciu pozycji, dowódca plutonu koryguje rozlokowanie drużyn
i określa im pasy obserwacji. Dowódcy drużyn określają podwładnym sektory obserwacji oraz kon-
trolują załadowanie i zabezpieczenie broni. Po skorygowaniu pozycji żołnierze na przemian w pa-
rach przygotowują się do dalszego działania: poprawiają maskowanie indywidualne i wydzielają
wyposażenie przewidziane do użycia w akcji. Jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo zmiany RZ,
pluton nie przygotowuje wyposażenia, dopóki dowódca nie potwierdzi lokalizacji obiektu podczas
rekonesansu.
Po rozlokowaniu podwładnych, dowódcy drużyn stawiają się na stanowisku dowódcy plutonu. Do-
wódca określa czas gotowości do rekonesansu oraz miejsce złożenia nie zabieranego na akcję
ekwipunku poszczególnych elementów. O określonym czasie dowódca plutonu sprawdza stan go-
towości elementu wychodzącego na rekonesans. Jeżeli nie ma zastrzeżeń, przedstawia swemu po-
mocnikowi plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem oraz w razie potrzeby uściśla in-
strukcje dotyczące działalności sił głównych plutonu podczas rekonesansu.
Rekonesans obiektu działania

Dowódca plutonu wraz z dowódcami poszczególnych zespołów i zespołem obserwacyjnym wycho-
dzi na rekonesans obiektu działania. Podczas trwania rekonesansu 100% sił plutonu w RZ pozostaje
w pełnej gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim
stanowisku z całym ekwipunkiem przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie
znajduje się na żołnierzu, zasobnik jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeła-
dowana i zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku obiektu działania, dowódca plutonu w dogodnym miejscu pomiędzy RZ
i obiektem ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po zakończeniu
nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje obiekt działania, a następnie wyznacza stanowisko
dla zespołu obserwacyjnego. Zespół obserwacyjny od razu przystępuje do obserwacji obiektu i jego
otoczenia. Dowódca plutonu określa dowódcom zespołów rozpoznawczych granicę działania oraz
wstępnie – punkty obserwacyjne (PO), a następnie podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunk-
towy plan działania na wypadek zagrożenia.
20
Jeżeli pluton nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca plutonu
może wyjść na rekonesans od razu z wszystkimi zespołami, które w takim przypadku do czasu po-
twierdzenia lokalizacji obiektu działania pozostają w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej. W tej
sytuacji zespoły ubezpieczające zajmują swoje stanowiska samodzielnie po potwierdzeniu obiektu
działania przez dowódcę plutonu i w oparciu o jego instrukcje.
Dowódca plutonu wraz z dowódcami zespołów wraca do RZ i przekazuje ostateczne ustalenia do-
tyczące planu działania. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza planowany przebieg akcji od po-
czątku do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z przeciwnikiem.
W przypadku istotnych zmian w planie działania, dowódca przed powrotem do RZ przekazuje je
zespołowi obserwacyjnemu.
Uwaga! Jeżeli możliwe jest uzyskanie w s z y s t k i c h wymaganych informacji o obiekcie podczas

rekonesansu, rozpoznanie obiektu może zostać zakończone.
Zajęcie pozycji i obserwacja obiektu

Poszczególne elementy plutonu zajmują swoje pozycje w następującej kolejności: (1) zespoły
ubezpieczające, (2) zespoły rozpoznawcze. Podejście i zajęcie pozycji przez każdy z elementów
odbywa się w maksymalnej ciszy i w sposób zapewniający jak najlepsze maskowanie. W zależności
od terenu i sytuacji, ubezpieczenia mogą dotrzeć do swoich pozycji przez PR lub bezpośrednio z
RZ. Zespoły rozpoznawcze wchodzą do działania po zajęciu pozycji przez zespoły ubezpieczające
i przekazaniu sygnałów o osiągnięciu przez nie gotowości.
Dowódca plutonu opuszcza RZ z zespołami rozpoznawczymi. Zespoły rozpoznawcze zatrzymują

się w PR, a dowódca plutonu nawiązuje kontakt wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od
niego informację o sytuacji w rejonie obiektu działania (kciuk żołnierza ubezpieczającego skiero-
wany w górę – sytuacja bez zmian; kciuk skierowany w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały
zmiany, dowódca ocenia je i koryguje dalsze działanie. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, podaje dowód-
com zespołów rozpoznawczych sygnał do kontynuowania działania, po którym zespoły rozchodzą
się na swoje kierunki. Jeżeli pluton rozpoznaje obiekt metodą obserwacji stacjonarnej, dowódca
plutonu może osobiście rozlokować poszczególne zespoły, rozprowadzając je jedną trasą wokół
obiektu.
Niezależnie od metody rozpoznania obiektów, każdy zespół rozpoznawczy dokonuje ostatecznego

wyboru miejsca na PO s a m o d z i e l n i e . Po zajęciu PO dowódca zespołu prowadzi obserwację
i sporządza szkic obiektu, a ubezpieczenie osłania jego działanie od tyłu. Dowódca plutonu pozo-
staje na stanowisku zespołu obserwacyjnego, gdzie w razie możliwości również sporządza szkic
obiektu.
W trakcie rozpoznawania obiektu zespoły rozpoznawcze:

 Unikają poruszania się równolegle do obiektu;
 Bezwzględnie przestrzegają zasad maskowania;
 Końcowe odcinki dróg podejścia do określonych PO pokonują czołgając się.
 Nie przekraczają granicy działania.
Zespoły rozpoznawcze prowadzą rozpoznanie obiektu do momentu:

 Zebrania wszystkich wymaganych informacji, lub -
 Dotarcia do granicy działania, lub -
 Zakończenia się określonego czasu działania, lub -
 Wykrycia przez przeciwnika.
21
Wycofanie z rejonu obiektu

Pluton wycofuje się z rejonu akcji w kolejności odwrotnej niż podczas zajmowania pozycji: (1) ze-
społy rozpoznawcze, (2) zespoły ubezpieczające. Zespoły rozpoznawcze w pierwszej kolejności
wycofują się do PR, gdzie przedstawiają dowódcy plutonu wyniki rozpoznania. Jeżeli dowódca
uważa, że zespoły rozpoznawcze nie uzyskały wymaganych informacji, działanie jest powtarzane.
Przed powtórnym rozpoznaniem dowódca plutonu jeszcze raz przedstawia plan działania na wypa-
dek kontaktu z przeciwnikiem lub w razie potrzeby opracowuje nowy. Powiadamia również swego
pomocnika o zaistniałej sytuacji i zmianie planu. Jeżeli wszystkie określone informacje zostały uzy-
skane, dowódca plutonu ściąga zespół obserwacyjny do PR i cały element przemieszcza się do RZ.
Zespoły ubezpieczające opuszczają swoje pozycje na sygnał dowódcy plutonu, po rozlokowaniu się
zespołów rozpoznawczych na pozycjach w RZ. Wycofują się one ze swoich stanowisk bezpośred-
nio do RZ.
Po dotarciu do RZ każdy zespół pobiera swój ekwipunek i zajmuje pozycje wskazane przez pomoc-
nika dowódcy plutonu. W trakcie pobierania ekwipunku dowódcy zespołów kontrolują czy jakie-
kolwiek elementy wyposażenia nie zostały pominięte.
Wstępne opracowanie wyników rozpoznania

Dowódca plutonu decyduje czy wyniki rozpoznania mogą być opracowane w RZ, czy też pluton
musi się wycofać do rejonu bardziej oddalonego od obiektu. Niezależnie od decyzji, wstępne opra-
cowanie wyników rozpoznania polega na naniesieniu na jeden szkic wszystkich informacji uzyska-
nych przez zespoły rozpoznawcze. Po zajęciu stanowisk w ugrupowaniu do obrony okrężnej przez
wszystkich żołnierzy, dowódca plutonu bądź jego radiotelefonista sporządza „na czysto” szkic
obiektu, a dowódcy zespołów rozpoznawczych uzupełniają go, przekazując zdobyte informacje.
Uzupełnianie szkicu odbywa się w ten sposób, że pomocnik dowódcy plutonu wymienia się na sta-
nowisku z dowódcą jednego z zespołów rozpoznawczych, a ten udaje się do dowódcy plutonu
i przekazuje swoje informacje. Po przekazaniu danych dowódca zespołu wraca na swoją pozycję,
a pomocnik wymienia się na stanowisku z dowódcą kolejnego zespołu rozpoznawczego.
Po naniesieniu na szkic wszystkich informacji dowódca plutonu lub radiotelefonista sporządza

i przekazuje kopie szkicu podległym dowódcom. Jeżeli to możliwe, dowódca plutonu na podstawie
szkicu omawia wyniki rozpoznania podległym dowódcom, a następnie każdy z nich na podstawie
swojej kopii szkicu zapoznaje z wynikami rozpoznania swoich podwładnych. Każdy szkic chowany
jest w miejscu ściśle określonym przez dowódcę lub SOP plutonu (na przykład w lewej górnej kie-
szeni kurtki munduru). Pozwala to na szybkie odnalezienie szkicu w przypadku śmierci lub zranie-
nia właściciela.
Po zakończeniu procedur związanych z wynikami rozpoznania pluton opuszcza rejon działania.

W pierwszym etapie wycofuje się w innym kierunku niż faktycznie zaplanowany.
Rozpoznawanie obiektu
przez drużynę

ześrodkowania (RZ) dowódca drużyny zatrzymuje drużynę i organizuje postój orientacyjny (nasłu-
chiwanie i obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, drużyna kontynuuje podejście do RZ.
22
Ze względu na małą liczebność, patrol w sile drużyny i mniejszy może pomijać etap rozpoznania
planowanego RZ i zajmować rejon z marszu, aby uniknąć zbytniego rozdzielania niewielkich sił.
W takim przypadku drużyna podchodząc do planowanego RZ zachowuje wzmożone środki ostroż-
ności: organizuje częstsze postoje orientacyjne, a po zajęciu rejonu rozpoznaje parami jego otocze-
nie. Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca drużyny przedstawia rozpoznającym pięciopunk-
towy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań patrolowych).
Drużyna organizuje rejon ześrodkowania na planie koła o niewielkich rozmiarach. Dzięki niewiel-
kim rozmiarom RZ, zapewniony jest bezpośredni kontakt między jej poszczególnymi żołnierzami
patrolu, a on sam jest trudniejszy do wykrycia.
Jeżeli planowany RZ odpowiada wymaganiom, dowódca drużyny koryguje rozlokowanie podwład-

nych, kontroluje załadowanie i zabezpieczenie broni oraz określa każdemu z nich sektory obserwa-
cji i czynności do wykonania: przygotowanie się do dalszego działania lub ubezpieczanie pozosta-
łych członków patrolu. Drużyna przygotowuje się do dalszego działania i ubezpiecza na przemian
stanowiskami: co drugi żołnierz drużyny poprawia maskowanie i wydziela wyposażenie przewi-
dziane do użycia w akcji, pozostali w tym czasie prowadzą obserwację i nasłuchiwanie w wyzna-
czonych sektorach. Jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo zmiany RZ, drużyna nie przygotowuje
wyposażenia dopóki dowódca nie potwierdzi rejonu podczas rekonesansu.

Dowódca drużyny wraz z zespołem obserwacyjnym oraz radiotelefonistą (lub innym żołnierzem
ubezpieczającym go, jeżeli radiotelefonista nie wchodzi w skład patrolu) wychodzi na rekonesans
obiektu działania. Przed wyjściem koryguje rozlokowanie żołnierzy pozostających w RZ oraz
przedstawia każdemu po kolei pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia. Podczas
trwania rekonesansu 100% sił drużyny w RZ pozostaje w pełnej gotowości do reakcji na kontakt
z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim stanowisku z całym ekwipunkiem przygo-
towanym do natychmiastowego działania (wyposażenie znajduje się na żołnierzu, zasobnik jest do-
kładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeładowana i zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku obiektu działania, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i obiektem, do-
wódca drużyny ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po zakończe-
niu nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje obiekt działania, a następnie wyznacza stanowi-
sko dla zespołu obserwacyjnego, po czym zespół rozpoczyna obserwację obiektu i jego otoczenia.
Dowódca drużyny wstępnie określa punkty obserwacyjne (PO), podaje zespołowi obserwacyjnemu
pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia, po czym wraz z radiotelefonistą wraca do
RZ i przekazuje ostateczne ustalenia dotyczące planu działania. W razie potrzeby jeszcze raz po-
wtarza planowany przebieg akcji od początku do końca oraz sposób działania na wypadek przed-
wczesnego kontaktu z przeciwnikiem.
Uwaga! Jeżeli drużyna nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca
może wyjść na rekonesans od razu z całym patrolem, który w takim przypadku do czasu potwier-
dzenia lokalizacji obiektu pozostaje w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej. Jeżeli możliwe jest
uzyskanie w s z y s t k i c h wymaganych informacji o obiekcie podczas rekonesansu, rozpoznanie
obiektu może zostać zakończone.
Zajęcie pozycji i obserwacja obiektu

Drużyna opuszcza RZ całością swoich sił i z całym wyposażeniem, a zbędny w czasie akcji ekwi-
punek zostawia i maskuje w PR. Po zatrzymaniu drużyny w PR, dowódca nawiązuje kontakt wzro-
23
kowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w rejonie obiektu działa-
nia (kciuk żołnierza ubezpieczającego skierowany w górę – sytuacja bez zmian; kciuk skierowany
w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały zmiany, dowódca ocenia je i koryguje dotychczasowe
ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, drużyna kontynuuje działanie.
W przypadku patrolu w sile drużyny, dowódca uczestniczy w bezpośrednim rozpoznawaniu obiektu

jako dowódca zespołu rozpoznawczego. Po zajęciu określonego punktu obserwacyjnego (PO) do-
wódca drużyny prowadzi obserwację i sporządza szkic obiektu, a pozostali żołnierze zespołu ubez-
pieczają go od tyłu. Ze względu na małą liczebność, drużyna nie wystawia wysuniętych ubezpie-
czeń. W takiej sytuacji funkcję tę pełnią żołnierze pozostawieni w PR oraz zespół obserwacyjny.
W trakcie rozpoznawania obiektu zespół rozpoznawczy:

 Unika poruszania się równolegle do obiektu;
 Bezwzględnie przestrzega zasad maskowania;
 Końcowe odcinki dróg podejścia do określonych PO pokonuje czołgając się.
Zespół rozpoznawczy prowadzi rozpoznanie obiektu do momentu:

 Zebrania wszystkich wymaganych informacji, lub -
 Zakończenia ustalonego czasu działania, lub -
 Wykrycia przez przeciwnika.
Wycofanie z rejonu obiektu

Po zakończeniu rozpoznawania obiektu drużyna wycofuje się z rejonu akcji. Zespół rozpoznawczy
w pierwszej kolejności dochodzi do zespołu obserwacyjnego i przekazuje mu informuje o zakoń-
czeniu rozpoznawania, a następnie przemieszcza się do PR. W PR zespół pobiera swoje wyposaże-
nie, po czym dowódca drużyny rozmieszcza każdego żołnierza w ugrupowaniu do obrony okrężnej.
W trakcie pobierania ekwipunku dowódca kontroluje czy jakiekolwiek elementy wyposażenia nie
zostały pominięte. Jeżeli sytuacja na to pozwala, dowódca drużyny opracowuje i rozprowadza wy-
niki rozpoznania w PR (analogicznie do sposobu opracowywania wyników przez pluton). Jeżeli
warunki nie są sprzyjające, ściąga zespół obserwacyjny do PR i cała drużyna opuszcza rejon działa-
nia. W takim przypadku wstępne opracowanie wyników rozpoznania dowódca drużyny przeprowa-
dza w najbliższym dogodnym miejscu. Niezależnie od decyzji, drużyna w pierwszym etapie wyco-
fuje się w innym kierunku niż faktycznie zaplanowany.
DZIAŁANIE PATROLU
PO WEJŚCIU W KONTAKT Z PRZECIWNIKIEM
Sposób działania patrolu w przypadku wejścia w bezpośredni kontakt z przeciwnikiem w rejonie
rozpoznawanego obiektu jest uzależniony od etapu działania, w jakim znajduje się patrol:
1. Kontakt podczas przemieszczania się na pozycje

Element, który został zdemaskowany przez przeciwnika zrywa kontakt i wycofuje się do RZ, gdzie
jak najszybciej pobiera swój ekwipunek i zajmuje pozycje wyznaczone przez pomocnika dowódcy
patrolu. Jeżeli zespół obserwacyjny w tym momencie znajduje się już na swoim stanowisku, po
usłyszeniu odgłosów walki wycofuje się do RZ w najwyższej gotowości do reakcji na ewentualny
kontakt z przeciwnikiem. Całość patrolu jak najszybciej wycofuje się z rejonu działania, a dowódca
patrolu drogą radiową informuje wyższego przełożonego o zaistniałej sytuacji. Dalsze działanie pa-
trolu zależy od decyzji przełożonego lub wcześniejszych ustaleń.
24
2. Kontakt zespołu obserwacyjnego podczas prowadzenia obserwacji

Zespół obserwacyjny otwiera ogień i zrywa kontakt z przeciwnikiem, wycofując się do RZ przez
PR. Dalsze działanie patrolu przebiega jak w sytuacji pierwszej.
3. Kontakt zespołów rozpoznawczych podczas rozpoznawania obiektu

Zespół rozpoznawczy, który został zdemaskowany przez przeciwnika zrywa kontakt i wycofuje się
do RZ, gdzie jak najszybciej pobiera swój ekwipunek i zajmuje pozycje wyznaczone przez pomoc-
nika dowódcy patrolu. Pozostały zespół rozpoznawczy oraz zespół obserwacyjny po usłyszeniu od-
głosów walki otwierają ogień do przeciwnika i ostrzeliwują obiekt do wyczerpania amunicji w pod-
łączonych magazynkach. Zespół obserwacyjny wykorzystując środki o większej sile rażenia ostrze-
liwuje kluczowe elementy obiektu i główne środki ogniowe przeciwnika. Z chwilą zakończenia
ostrzału zespoły zrywają kontakt z przeciwnikiem i wycofują się do RZ. Dalsze działanie patrolu
przebiega jak w sytuacji pierwszej.
4. Kontakt ubezpieczeń podczas działania na pozycjach

Element ubezpieczający, który został wykryty przez przeciwnika przekazuje dowódcy patrolu sy-
gnał o zdemaskowaniu, zrywa kontakt i wycofuje się do RZ, gdzie jak najszybciej pobiera swój
ekwipunek i zajmuje pozycje wyznaczone przez pomocnika dowódcy patrolu. Wszystkie zespoły
znajdujące się bezpośrednio w rejonie obiektu działania, po usłyszeniu odgłosów walki otwierają
ogień do przeciwnika i ostrzeliwują obiekt do wyczerpania amunicji w podłączonych magazynkach,
po czym zrywają kontakt z przeciwnikiem i wycofują się do RZ. Ubezpieczenia, które nie zostały
zdemaskowane wycofują się do RZ unikając wykrycia przez przeciwnika.
Uwaga! Jeżeli żaden element patrolu nie został zdemaskowany, zadaniem ubezpieczeń nie jest po-
wstrzymywanie dodatkowych sił przeciwnika przed wejściem do rejonu działania patrolu, lecz je-
dynie informowanie dowódcy patrolu o zmianie sytuacji. Z tego powodu ubezpieczenia pozostają
w ukryciu tak długo, jak to jest możliwe. Działanie patrolu w sile drużyny po wejściu w kontakt
z przeciwnikiem jest analogiczne do reakcji na kontakt w przypadku plutonu.
ROZPOZNAWANIE
REJONU
Rozpoznawanie rejonu to uzyskiwanie informacji o przeciwniku i terenie w granicach ściśle okre-
ślonego obszaru. Rozpoznanie rejonu zwykle prowadzone jest jako jeden z etapów większej opera-
cji zaczepnej lub obronnej. Może być ono prowadzone przez drużyny, plutony oraz kompanie.
TECHNIKI
ROZPOZNAWANIA REJONU
Rozpoznawanie rejonu może być prowadzone techniką (1) patrolowania, (2) obserwacji stacjo-
narnej oraz (3) rozpoznania szeregu obiektów.
Patrolowanie
Patrolowanie polega na rozpoznawaniu rejonu przez zespoły rozpoznawcze poruszające się po
określonych trasach. Dowódca patrolu planuje trasy zespołów tak, aby pokryty został cały rozpo-
znawany rejon. Ze względu na wymogi maskowania, zespół rozpoznawczy nie powinien być więk-
25
szy od drużyny. Do rozpoznania rejonu tą techniką wykorzystuje się następujące metody patrolo-
wania:
Metoda 1
Dowódca patrolu określa na podstawie mapy szereg rejonów ześrodkowania (RZ) w rozpoznawa-
nym obszarze. Patrol organizuje ubezpieczenie w pierwszym RZ. Poszczególne zespoły rozpo-
znawcze patrolują wyznaczone trasy, zaczynając i kończąc w tym samym RZ. Trasy patrolowania
zazębiają się, aby zapewnić pełną skuteczność rozpoznania. W RZ dowódca patrolu utrzymuje
część sił patrolu w odwodzie na wypadek kontaktu zespołów z przeciwnikiem. Po powrocie
wszystkich zespołów do RZ, dowódca patrolu rozprowadza uzyskane informacje między żołnierzy
patrolu, po czym patrol przemieszcza się do następnego RZ, gdzie powtarza procedurę.
RZ
RZ
RZ
Rys. 6. Patrolowanie rejonu – metoda 1.
Metoda 2
nym obszarze. Zespoły rozpoznawcze patrolują rejon po wyznaczonych trasach, wychodząc z jed-
nego RZ i schodząc się w następnym. Dowódca patrolu porusza się z jednym z zespołów rozpo-
znawczych. W celu ułatwienia orientacji i koordynacji działania, trasy zespołów rozpoznawczych
opracowuje się w oparciu o szlaki biegnące równolegle do kierunku działania patrolu na rozpozna-
wanym obszarze.
RZ
RZ RZ
RZ
26
Metoda 3
Dowódca patrolu określa na podstawie mapy dwa rejony ześrodkowania (RZ) – początkowy oraz
końcowy. Oba rejony wyznaczane są na przeciwległych końcach rozpoznawanego obszaru. Zespoły
rozpoznawcze patrolują dany obszar, poruszając się równoległymi trasami i stosując wzdłuż nich
metodę zazębiających się okręgów (patrz Metoda 1). Dowódca patrolu porusza się z jednym z ze-
społów rozpoznawczych. Aby skoordynować działanie zespołów, dowódca patrolu może określić
zespołom rozpoznawczym ostateczny czas dotarcia do końcowego RZ. Po zejściu się wszystkich
zespołów w końcowym RZ, patrol powraca do sił własnych.
RZ
końcowy
RZ
początkowy
Metoda 4
nym obszarze. Zespoły rozpoznawcze poruszają się po wyznaczonych trasach od jednego RZ do
kolejnego. Patrolując konkretny odcinek, każdy zespół rozpoznawczy może stosować kombinację
wyżej opisanych metod. Po rozpoznaniu każdego z patrolowanych odcinków dowódca patrolu roz-
prowadza uzyskane informacje.
RZ
RZ
RZ
RZ
RZ
27
Obserwacja stacjonarna
Rozpoznając dany obszar techniką obserwacji stacjonarnej, dowódca patrolu rozmieszcza zespoły
rozpoznawcze w punktach obserwacyjnych (PO), z których mogą one prowadzić obserwację okre-
ślonego odcinka rozpoznawanego obszaru. Sieć punktów obserwacyjnych (PO) musi tworzyć spój-
ny system obejmujący całość rozpoznawanego obszaru. Przygotowanie działania patrolu techniką
obserwacji stacjonarnej opiera się na dogłębnej analizie ukształtowania terenu oraz aktywności sił
przeciwnika w wyznaczonym obszarze.
Rozpoznawanie szeregu obiektów

Zbierając informacje o określonym obszarze techniką rozpoznania szeregu obiektów, poszczególne
zespoły rozpoznawcze rozpoznają określone przez dowódcę patrolu obiekty działania. Rozpoznanie
tych obiektów przebiega na zasadach opisanych w rozdziale Rozpoznawanie obiektu. Każdy zespół
może posiadać od jednego do kilku obiektów do rozpoznania. Dowódca patrolu wyznacza obiekty
działania na podstawie mapy, w koordynacji z S-2 batalionu. Technika ta opiera się na zawężeniu
rozpoznawanego obszaru do miejsc o szczególnym znaczeniu z punktu widzenia sił własnych oraz
przeciwnika.
ROZPOZNAWANIE
TRASY
Rozpoznawanie trasy to uzyskiwanie informacji dotyczących ściśle określonej drogi i przyległego
do niej terenu. Celem rozpoznania trasy jest zdobycie informacji o jej stanie i przepustowości oraz
aktywności sił przeciwnika na trasie i wokół niej, jak również o możliwości wykorzystania przyle-
głego do niej terenu z punktu widzenia sił własnych i przeciwnika. Rozpoznanie trasy nie jest formą
ubezpieczania wojsk własnych poruszających się po niej. Nie wiąże się ono wyłącznie ze szlakami
komunikacyjnymi, ale odnosi również do precyzyjnych k i e r u n k ó w : podejść do obiektów dzia-
łania, tras przenikania, osi ataku oraz im podobnych.
Dowódca patrolu planuje zasięg działania zespołów rozpoznawczych tak, aby mogły one kontrolo-
wać również pobliskie szlaki znajdujące się w zasięgu ognia etatowych lub przydzielonych środków
wspierających. Patrol powraca do sił własnych inną trasą niż rozpoznawana. Jeżeli część lub cała
rozpoznawana trasa pokrywa się z regularnym szlakiem komunikacyjnym, patrol traktuje szlak jako
rejon zagrożenia i porusza się równolegle do drogi, w odpowiedniej od niej odległości. Patrol wy-
korzystuje przede wszystkim odcinki terenu zapewniające osłonę i ukrycie, a jeżeli konieczne jest
podejście do szlaku, zbliża się do niego jedynie wydzielony element ubezpieczany przez pozostałe
siły patrolu. Podczas działania dowódca patrolu sporządza szkic rozpoznawanej trasy. Pododdział
ogólnowojskowy może do rozpoznania trasy otrzymać wsparcie inżynieryjne w celu dokonania
specjalistycznej analizy terenu.
28
ZASADZKA
Zasadzka to gwałtowne uderzenie z ukrycia na siły będące w ruchu lub celowo zatrzymane. Celem
standardowej zasadzki wojskowej jest fizyczna likwidacja przeciwnika2. Wynikiem zasadzki może
być zdobycie określonych informacji o przeciwniku, jego dokumentów, uzbrojenia bądź wyposaże-
nia albo wymuszenie na przeciwniku określonego działania bądź jego zaniechania, na przykład
zmuszenie do wycofania się z danego rejonu lub zmiany dróg zaopatrywania.
Zasadzki są jednym z najstarszych i najskuteczniejszych sposobów atakowania sił przeciwnika oraz

zdobywania o nim informacji. Mają duże znaczenie w walce psychologicznej, potęgując u przeciw-
nika stres, obawę i niepewność. Zmuszają go także do angażowania większych sił do osłony w re-
jonach nie objętych bezpośrednimi walkami.
Zasadzki stosowane są zarówno jako element działań zaczepnych, jak i jako aktywny element sys-
temu przesłaniania i ubezpieczeń w działaniach obronnych. Z powodzeniem mogą je organizować
siły od drużyny do batalionu, jednakże podstawowym szczeblem przeprowadzającym taką operację
jest pluton. Podstawą powodzenia każdej zasadzki jest zaskoczenie oraz szybkość i zdecydowanie
w działaniu. Jej istotą jest możliwość skutecznego oddziaływania niewielkich sił nawet na kilka-
krotnie większe.
ODMIANY ZASADZEK
Zasadzki dzielą się pod względem rodzaju – na planowane i doraźne; typu – na punktowe i zło-
żone; oraz kształtu – na liniowe, w kształcie L, w kształcie U, w kształcie V i w kształcie X.
Oprócz powyższych kategorii, zasadzki dzielą również się na zasadzki z wejściem do strefy śmier-
ci oraz zasadzki bez wchodzenia do strefy śmierci, zwane także ogniowymi. Do wykonania zada-
nia dowódca patrolu stosuje optymalną w danych warunkach kombinację rodzajów, typów i kształ-
tów zasadzek.
RODZAJE ZASADZEK
Zasadzka planowana
Zasadzka planowana organizowana jest przeciwko określonym siłom przeciwnika we wcześniej
ustalonym rejonie i czasie. Przed rozpoczęciem przygotowań do zasadzki planowanej przełożony
dowódcy patrolu dostarcza szczegółowych informacji o rejonie i celu zasadzki. Jest ona podstawo-
wym rodzajem zasadzki.
Zasadzka doraźna
Zasadzka doraźna to zasadzka nie planowana; organizowana w sytuacji, gdy przeciwnik został wy-
kryty i jest czas na jej szybkie przygotowanie bez większego ryzyka zdemaskowania się. Wymaga
doświadczenia: sposób działania musi być już wcześniej opanowany przez wszystkich żołnierzy pa-
2
Wbrew pewnym stereotypom, celem standardowej zasadzki wojskowej nie jest schwytanie jeńca, ponieważ w bez-
błędnie przeprowadzonej akcji uderzenie ogniowe l i k w i d u j e całość sił przeciwnika w strefie śmierci, aby nie do-
puścić do wywiązania się walki. Nie jest więc możliwe selekcjonowanie celów, do których siły patrolu mają nie strzelać
(zwłaszcza w warunkach ograniczonej widoczności, w których najczęściej organizowane są zasadzki). Schwytanie jeń-
ca może być jednym z nieplanowanych wyników zasadzki.
29
trolu, aby po ustalonym sygnale każdy z nich wiedział, co ma robić. Wszyscy muszą również znać
uniwersalny plan działania na wypadek zdemaskowania przygotowań.
TYPY ZASADZEK
Zasadzka punktowa
Zasadzka punktowa to zasadzka, w której siły przeciwnika atakowane są w jednym miejscu (wy-
znaczona jest jedna strefa śmierci). Jest to podstawowy typ zasadzki dla plutonu i drużyny.
Zasadzka złożona
Zasadzka złożona składa się z dwóch lub więcej skoordynowanych ze sobą zasadzek punktowych.
W jej przypadku siły przeciwnika atakowane są przynajmniej w dwóch miejscach przez współdzia-
łające ze sobą elementy. Jest to podstawowy typ zasadzki dla kompanii i batalionu, może ją również
przeprowadzać pluton. Poprawnie realizowana zasadzka złożona skutecznie paraliżuje działalność
przeciwnika nawet na rozległym obszarze.
KSZTAŁTY ZASADZEK
Zasadzka liniowa
Zasadzka liniowa to zasadzka punktowa, w której elementy ją organizujące rozmieszczone są rów-
nolegle do kierunku poruszania się przeciwnika. Może być organizowana w terenie zamkniętym,
który ogranicza możliwości manewru sił przeciwnika, jak również w terenie otwartym, o ile speł-
niony zostanie warunek zatrzymania i unieruchomienia przeciwnika oraz zablokowania wszystkich
kierunków jego ewentualnego odwrotu ze strefy śmierci. Jest to podstawowy kształt zasadzki.
GRANICA DZIAŁANIA
STREFA ŚMIERCI
Siły
Ubezpieczenie główne patrolu Ubezpieczenie
boczne PUNKT
boczne
ROZWINIĘCIA
(PR)
REJON
ZEŚRODKOWANIA
(RZ)
Rys. 10. Zasadzka liniowa.
30
Zasadzka w kształcie L
Zasadzka w kształcie L to zasadzka punktowa, w której grupa szturmowa tworzy wzdłuż strefy
śmierci dłuższą odnogę, równoległą do kierunku poruszania się przeciwnika. Krótsza odnoga, pro-
stopadła do strefy śmierci, tworzona jest przez grupę wspierającą. Jest ona organizowana na ostrym
zakręcie drogi, ścieżki, strumienia bądź innego nie rozgałęziającego się w tym miejscu szlaku. Mo-
że być też przeprowadzana na prostym odcinku, o ile jego ukształtowanie i pokrycie umożliwiają
rozmieszczenie grupy wspierającej prostopadle do kierunku poruszania się przeciwnika. Nie po-
winna być organizowana na skrzyżowaniu bądź rozwidleniu szlaku.
Ubezpieczenie
boczne
GRANICA DZIAŁANIA
Grupa
STREFA ŚMIERCI
wspierająca
Ubezpieczenie
boczne Grupa szturmowa
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
REJON
ZEŚRODKOWANIA
(RZ)
Rys. 11. Zasadzka w kształcie L.
Zasadzka w kształcie U
Zasadzka w kształcie U jest zasadzką punktową, organizowaną podobnie do zasadzki w kształcie L,
lecz z dodatkowo rozmieszczonymi siłami patrolu po drugiej stronie strefy śmierci. Wymaga dobo-
ru specyficznego rejonu akcji, ponieważ strefa śmierci powinna się znajdować poniżej pozycji pa-
trolu. Poszczególne elementy patrolu prowadzą ogień do dołu, co chroni je przed wzajemnym
ostrzałem. Strefa śmierci przeszukiwana jest w tym przypadku jedynie przez wyznaczone w tym ce-
lu zespoły, bez wykonywania szturmu przez grupę szturmową.
31
PUNKT
Ubezpieczenie ROZWINIĘCIA
(PR)
Siły patrolu PUNKT

ROZWINIĘCIA
(PR)
STREFA ŚMIERCI Siły

patrolu
Ubezpieczenie
Siły patrolu
Ubezpieczenie
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Rys. 12. Zasadzka w kształcie U.
Zasadzka w kształcie V
Zasadzka w kształcie V to zasadzka punktowa, w której elementy patrolu rozlokowane są po obu
stronach szlaku, którym poruszają się siły przeciwnika. Może być stosowana zarówno w terenie
o nieznacznym pokryciu (umożliwiającym rażenie przeciwnika z daleka), jak i w rejonach gęsto
pokrytych roślinnością. W drugim przypadku ogień otwierany jest w bliskim kontakcie z siłami
przeciwnika, na bardzo niewielkich odległościach. W zasadzce w kształcie V nie wydziela się gru-
py wspierającej, jak również nie przeprowadza szturmu grupy szturmowej. Jest ona trudna do zde-
maskowania przez przeciwnika, jednakże wymaga szczególnej koordynacji i systemu łączności z
uwagi na rozdzielenie sił patrolu (czym większa jest odległość między obydwoma elementami, tym
trudniejsza kontrola i koordynacja działania).
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Siły patrolu Ubezpieczenie
Siły
przeciwnika
PUNKT
ROZWINIĘCIA
Siły (PR) Ubezpieczenie
patrolu
Rys. 13. Zasadzka w kształcie V.
32
Zasadzka w kształcie X
Zasadzka w kształcie X to zasadzka punktowa stanowiąca rozbudowany wariant zasadzki w kształ-
cie V i oparta na podobnych zasadach organizacji. Posiada analogicznie rozmieszczone dodatkowe
elementy patrolu, mogące razić siły przeciwnika, które podchodzą również z przeciwnego kierunku.
Dzięki takiemu rozlokowaniu patrol przygotowany jest na przeprowadzenie zasadzki bez względu
na kierunek poruszania się przeciwnika.
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Siły
patrolu
Siły
patrolu
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Rys. 14. Zasadzka w kształcie X.
PLANOWANIE I PRZYGOTOWYWANIE
ZASADZKI
Każda zasadzka musi się opierać na skrupulatnym przygotowaniu i dokładnym wykonaniu. Oto
najważniejsze, specyficzne dla zasadzki czynniki, jakie należy brać pod uwagę na etapie planowa-
nia i przygotowania:
Rejon zasadzki
Jeżeli miejsce zasadzki nie jest narzucone przez przełożonego, dowódca patrolu rozważając rejon
do przygotowania zasadzki zbiera jak najwięcej informacji o wskazanym terenie. Wykorzystuje do
tego celu mapy, szkice, zdjęcia lotnicze i inne źródła. Jeśli to możliwe, osobiście przeprowadza re-
konesans tego rejonu. Należy zwracać uwagę na występowanie w rejonie zasadzki naturalnych
przeszkód terenowych i możliwość ich wykorzystania. Dobrym tego przykładem może być droga
ze stromym wzniesieniem lub mokradłami z jednej strony i dogodnymi pozycjami do prowadzenia
ognia z drugiej. Brak przeszkód naturalnych może być uzupełniony minami o działaniu kierunko-
wym, ewentualnie minami odciągowymi. W dobrze przygotowanej zasadzce przeciwnik po zaata-
kowaniu zostaje odcięty od reszty swoich sił i pozbawiony możliwości wykorzystania swego poten-
cjału. W razie potrzeby, aby zwabić go do strefy śmierci, wskazane jest użycie podstępu, jednak
najkorzystniej jest, jeśli sam teren w naturalny sposób zmusza przeciwnika do wejścia w strefę
śmierci.
33
Rejon zasadzki powinien się charakteryzować:

 Warunkami umożliwiającymi jego obserwację i ubezpieczenie okrężne 360o;
 Warunkami uniemożliwiającymi przeciwnikowi niezauważone podejście do strefy śmierci licz-
nymi drogami i z wielu kierunków;
 Warunkami umożliwiającymi obserwację i zablokowanie ewentualnych dróg podejścia prze-
ciwnika do strefy śmierci;
 Brakiem w strefie śmierci pól zakrytych, które przeciwnik mógłby wykorzystać jako ukrycie
i osłonę.
Pozycje sił patrolu powinny się charakteryzować:

 Dobrym polem ostrzału;
 Warunkami zapewniającymi maskowanie oraz osłonę przed ogniem przeciwnika;
 Przeszkodami uniemożliwiającymi podejście przeciwnika od strony strefy śmierci;
 Warunkami umożliwiającymi szybki odskok pod osłoną terenu.
Trasy dojścia i wycofania

Trasy dojścia i wycofania się patrolu z rejonu zasadzki powinny być dokładnie przemyślane i wyty-
czone. Muszą one zapewniać maskowanie w trakcie zajmowania pozycji i odwrotu oraz zapewniać
szybkość odskoku. Podstawową zasadą jest zaplanowanie innej trasy dojścia niż wycofania. Po za-
jęciu rejonu zasadzki końcowy odcinek trasy, którą przybył patrol powinien być dokładnie skontro-
lowany i wyczyszczony z wszelkich śladów obecności patrolu. Planując odskok, dowódca patrolu
opracowuje również trasę z a p a s o w ą , która pozwala uniknąć ewentualnego zablokowania patrolu
przez przeciwnika w trakcie wycofywania. W przypadku zasadzki długotrwałej, najbliższe odcinki
trasy wycofania powinny być systematycznie patrolowane w celu zabezpieczenia się przed zasko-
czeniem ze strony przeciwnika.
Łączność i kontrola przebiegu zasadzki

Ścisła kontrola działania jest nieodzowna na każdym etapie operacji, przez każdy ze szczebli dowo-
dzenia. Żaden fragment działania nie może być pozostawiony samemu sobie; bez nadzoru i koordy-
nacji ze strony dowódców. Decydującym momentem całej operacji jest wejście sił przeciwnika do
strefy śmierci, dlatego środki i sposoby łączności muszą zapewniać możliwość przekazania i odbio-
ru informacji o przeciwniku oraz sygnałów do otwarcia ognia, a następnie do zrealizowania po-
szczególnych etapów działania. Jeżeli nie jest to w ogóle możliwe, otwarcie ognia następuje
w chwili, gdy czoło sił przeciwnika znajdzie się we wcześniej określonym miejscu. Łączność ra-
diowa musi być zapewniona przynajmniej pomiędzy dowódcą patrolu i ubezpieczeniami oraz mię-
dzy dowódcą patrolu i jego przełożonym.
Odpoczynek
We współczesnych konfliktach zbrojnych większość zasadzek formacji ogólnowojskowych prze-
prowadzano w ciągu 9-10 godzin, niejednokrotnie jednak nawet regularna piechota organizowała
zasadzki długotrwałe (podczas działań Brytyjczyków na Malajach i Borneo w latach 60-tych, jeden
z patroli 99 Brygady Piechoty Gurków wyczekiwał w zasadzce 27 dni). Zasadzka długotrwała wy-
maga zaplanowania i zorganizowania poza rejonem akcji bazy patrolu wraz z systemem ubezpie-
czeń, żywienia, odpoczynku i rotacji na pozycjach. Najkorzystniej jest, gdy patrol może być podzie-
lony na trzy niezależne elementy: wyczekujący na pozycjach, odpoczywający w bazie oraz pozosta-
jący w gotowości jako wzmocnienie. Na pozycjach nigdy jednak nie może znajdować się mniej niż
33% sił patrolu. Aby taki system mógł funkcjonować, zasadzka musi być organizowana przez kom-
panię. Patrol mniej liczny nie jest w stanie zapewnić odpowiednich sił jednocześnie na ubezpiecze-
nie, szturm i wsparcie oraz ich rotację. W takiej sytuacji na okres odpoczynku dowódca patrolu
34
przerywa wyczekiwanie na pozycjach i wycofuje całość sił patrolu do bazy. Po odpoczynku patrol
ponowne zajmuje swoje pozycje do czasu kolejnego wycofania na odpoczynek.
Maskowanie
Bezbłędne maskowanie i ukrycie to jeden z najważniejszych aspektów zasadzki. Wszyscy żołnierze
patrolu i ich wyposażenie muszą zlewać się z otoczeniem, a wszelkie ślady obecności patrolu w re-
jonie strefy śmierci muszą być usunięte. Maskowanie musi zapewniać ukrycie przed obserwacją
z każdego kierunku na wypadek pojawienia się przeciwnika nawet za pozycjami patrolu. Po zama-
skowaniu się na pozycjach nikt nie może zmieniać swego miejsca ani poruszać bez wyraźnej ko-
nieczności. Cierpliwość i pełna gotowość do działania są czynnikami chroniącymi przed zdema-
skowaniem i niepowodzeniem zasadzki.
System ognia
Ogień wszystkich środków rażenia musi być zorganizowany w jeden spójny system, łącznie
z ewentualnymi środkami wspierającymi patrol spoza rejonu zasadzki. Dowódca patrolu musi okre-
ślić sposób rozpoczęcia i przerwania uderzenia ogniowego oraz wyznaczyć pozycje poszczególnych
elementów patrolu i ustalić pasy bądź sektory ich ognia. System ognia ma zapewnić jak najskutecz-
niejsze rażenie sił przeciwnika i uniemożliwić im wycofanie się bądź podjęcie jakiejkolwiek formy
aktywnego przeciwdziałania. Efektywność zasadzki zależy między innymi od przeprowadzenia za-
skakującej dla przeciwnika nawały ogniowej. Ogień powinien być prowadzony co najmniej
z dwóch kierunków, skupiając się na celu. Wyznaczenie sektorów ognia oraz przygotowanie na ich
podstawie indywidualnych ograniczników sektora ognia3 chroni przed chaotycznym ostrzałem i tra-
fieniem pozycji własnych; zwłaszcza w zasadzkach o bardziej złożonych kształtach. Aby osiągnąć
zaskoczenie, ogień żadnego z elementów patrolu nie może być otwarty zanim nie padnie ustalony
sygnał.
Dowódca patrolu opracowuje również sposób zatrzymania sił przeciwnika. W żadnym wypadku nie
może to być wcześniej ustawiona na drodze przeszkoda, ponieważ stwarza ona ryzyko wzbudzenia
czujności ubezpieczeń przeciwnika, a tym samym utraty zaskoczenia. W praktyce o powodzeniu
lub klęsce zasadzki decydują pierwsze chwile po otwarciu ognia przez patrol. Jeżeli jego nasilenie,
celność i rozłożenie są nieprawidłowe, dochodzi do regularnej walki, którą trzeba zakończyć wyco-
faniem się patrolu ze względu na zbyt duże niebezpieczeństwo ze strony odwodów przeciwnika.
W przypadku zasadzki organizowanej przez drużynę wskazane jest, aby jej działanie polegało jedy-
nie na uderzeniu ogniowym za pomocą min działania kierunkowego, granatników lekkich oraz gra-
natów ręcznych. W takim przypadku indywidualna broń strzelecka wykorzystywana jest w sytuacji,
gdy uderzenie ogniowe powyższymi środkami nie powiodło się i przeciwnik posiada jeszcze moż-
liwość przeciwdziałania. Dzięki temu, ze względu na niewielkie możliwości walki, drużyna może
utrzymać w siłach przeciwnika wrażenie, że albo atak został przeprowadzony przez środki artyle-
ryjskie, albo przez liczny i silny element, przeciw któremu działać on będzie dużo ostrożniej i wol-
niej.
Niezależnie od szczebla organizującego zasadzkę, akcję zawsze rozpoczyna środek, który może jak
najskuteczniej razić przeciwnika i którego ogień od razu skierowany jest bezpośrednio na siły prze-
ciwnika. Strzał z pistoletu sygnałowego, dźwięk gwizdka bądź komenda podana głosem to pod-
ręcznikowe przykłady błędów w inicjowaniu zasadzki, które zapewniają doświadczonemu przeciw-
3
Ograniczniki sektora ognia (z ang. sector stakes) – dwa paliki z drzewa lub innego materiału wbite u wylotu stanowi-
ska żołnierza zgodnie z granicami jego sektora ognia i obserwacji. Pomagają utrzymać prowadzenie ognia w wyzna-
czonym sektorze poprzez ograniczenie możliwości kierowania broni na boki.
35
nikowi ułamki sekund potrzebne do błyskawicznej reakcji. Dowódca patrolu, oprócz podstawowego
sposobu inicjowania zasadzki, opracowuje również sposób zapasowy na wypadek komplikacji (mo-
że to być na przykład ogień jego broni indywidualnej).
Ważnym czynnikiem planowania systemu ognia jest maksymalna liczebność sił przeciwnika, prze-
ciw którym organizowana jest zasadzka. Czym liczniejszy jest przeciwnik, tym patrol potrzebuje
większej ilości środków o dużej sile rażenia, takich jak miny działania kierunkowego, granatniki
lekkie i granaty ręczne. Dzięki odpowiedniej ilości tego typu środków doświadczony patrol jest
w stanie przeprowadzić skuteczną zasadzkę nawet na siły trzy- lub czterokrotnie od siebie liczniej-
sze.
Jeńcy
Niezależnie od rodzaju zasadzki i potencjału patrolu, zawsze możliwe jest przeżycie uderzenia og-
niowego przez część sił przeciwnika; zwłaszcza w warunkach ograniczonej widoczności. Jeżeli
przeciwnik broni się lub nie poddaje w sposób j e d n o z n a c z n y , patrol bezwzględnie likwiduje
go. Jeżeli się poddaje, musi być traktowany zgodnie z postanowieniami międzynarodowego prawa
wojennego. W takim przypadku może on zostać obezwładniony i odstawiony we wcześniej wyzna-
czone miejsce lub przetransportowany zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Niezależnie od ro-
dzaju i celu zasadzki, patrol działa zgodnie z zasadami postępowania z jeńcami (patrz Planowanie
Przyczyny niepowodzenia zasadzek

Aby w pełni przygotować się do organizowania zasadzek, należy znać podstawowe przyczyny nie-
powodzenia podobnych operacji, ponieważ dokładna znajomość tych błędów chroni przed ich po-
wtórzeniem. Na podstawie doświadczeń brytyjskich wynikających z powojennych konfliktów
zbrojnych, do podstawowych przyczyn niepowodzenia zasadzek zalicza się:
 Zdemaskowanie rejonu zasadzki przez ślady obecności patrolu w rejonie strefy śmierci lub
przez ruch na pozycjach w momencie zbliżenia się przeciwnika;
 Zdemaskowanie rejonu zasadzki przez odgłosy członków patrolu oraz ich uzbrojenia i wyposa-
żenia;
 Przedwczesne otwarcie ognia;
 Tendencja, zwłaszcza w nocy, do strzelania zbyt wysoko;
 Brak kontroli prowadzonego ognia – patrole nie były w stanie sprawnie przerwać ognia i rozpo-
cząć następnych etapów działania;
 Brak okrężnego ubezpieczenia rejonu zasadzki – nieprawidłowo rozmieszczone ubezpieczenia
oraz brak możliwości wczesnego informowania o przeciwniku;
 Niesprawności broni spowodowane zanieczyszczeniami – brak lub niedokładnie przeprowadzo-
ne przygotowanie uzbrojenia i jego kontrola;
 Brak lub niejasne określenie sygnałów dowodzenia i informowania;
 Nieprawidłowo wyznaczone sektory ognia lub brak dyscypliny ognia – skupienie ostrzału zbyt
wielu środków na niewielkim odcinku i stworzenie luk nie pokrytych ogniem.
36
ELEMENTY
REJONU ZASADZKI
W celu zapewnienia sprawności działania patrolu w rejonie zasadzki, wyznacza się w nim następu-
jące elementy koordynacyjne: (1) rejon ześrodkowania, (2) punkt rozwinięcia, (3) strefę śmierci
oraz (4) granicę działania.
chu i ognia broni ręcznej ze strefy śmierci – w takiej odległości, która nie utrudni do niej podejścia..
RZ jest przez dowódcę patrolu ustalany w s t ę p n i e na etapie planowania operacji, a następnie po-
twierdzany lub zmieniany podczas operacji. W trakcie akcji RZ jest ubezpieczany okrężnie przez
element grupy ubezpieczającej. W przypadku patrolu nielicznego, RZ ubezpieczany jest jedynie na
godzinie 0600 i 1200 względem kierunku podejścia do obiektu działania. Patrol liczący 10 lub
mniej ludzi na czas akcji nie pozostawia w RZ żadnych ubezpieczeń (opuszcza rejon całością swo-
ich sił po dokonaniu ostatecznych przygotowań do działania).
Punkt rozwinięcia
W przypadku zasadzki, punkt rozwinięcia (PR) to miejsce pomiędzy rejonem ześrodkowania (RZ)
i strefą śmierci, w którym elementy patrolu rozdzielają się i wychodzą na swoje pozycje. PR ustala-
ny jest podczas rekonesansu dowódcy patrolu bezpośrednio przed akcją. Powinien znajdować się
poza zasięgiem obserwacji ze strefy śmierci.
Strefa śmierci
Strefa śmierci to określony przez dowódcę patrolu odcinek szlaku, na którym elementy patrolu za-
trzymują siły przeciwnika i wykonują na nie atak. Rozmiary strefy śmierci zależą od liczebności
grupy szturmowej i wspierającej oraz od ilości i rodzaju posiadanych środków rażenia. Warunkiem
jest pokrycie c a ł e j strefy śmierci ogniem obu grup.
Granica działania
W przypadku zasadzki granica działania to określony przez dowódcę patrolu odcinek lub punkt w
terenie za strefą śmierci, na którego wysokość prowadzi szturm grupa szturmowa. Granica działania
wyznaczana jest w celu zapewnienia kontroli i koordynacji szturmu oraz pełnego odizolowania
i ubezpieczenia rejonu zasadzki po jej zainicjowaniu. Musi być łatwa do zidentyfikowania w tere-
nie.
37
ORGANIZACJA PATROLU
DO ZASADZKI
Patrol w sile plutonu
DOWÓDZTWO
PATROLU
Grupa Grupa Grupa

ubezpieczająca szturmowa wspierająca
ubezpieczenie zespół środki o największej

boczne obserwacyjny sile rażenia
ubezpieczenie zespół
rejonu ześrodkowania przeszukujący
zespół
obezwładniający
zespół
ewakuacyjny
zespół
niszczący
Patrol w sile drużyny

DOWÓDCA
PATROLU
ubezpieczenie zespół ubezpieczenie

lewego skrzydła przeszukujący prawego skrzydła
38
Dowództwo patrolu
lonych na czas operacji. W przypadku zasadzki, dowódca patrolu wraz z radiotelefonistą i niezbęd-
nym personelem specjalistycznym znajdują się przy grupie szturmowej, a jego zastępca (pomocnik)
– przy grupie wspierającej. Zasadą jest, że niezależnie od wielkości patrolu radiotelefonista zawsze
znajduje się przy dowódcy patrolu.
Grupa ubezpieczająca
Grupa ubezpieczająca ubezpiecza grupę szturmową i wspierającą w trakcie zajmowania pozycji,
przeprowadzania akcji oraz wycofywania się ze strefy śmierci. Jej zadaniem jest informowanie do-
wódcy patrolu o siłach przeciwnika oraz izolowanie przeciwnika znajdującego się już w strefie
śmierci – niedopuszczanie jakichkolwiek odwodów oraz uniemożliwienie mu wydostania się z za-
sadzki.
Grupa wspierająca
Grupa wspierająca stanowi podstawę ognia i bezpośrednią osłonę grupy szturmowej. W jej skład
wchodzą najsilniejsze środki rażenia – zarówno organiczne, jak i przydzielone. Najczęściej funk-
cjonuje jako element przyporządkowany do grupy szturmowej, ale może też pełnić rolę odwodu
dowódcy patrolu na wypadek kontaktu ubezpieczeń z dodatkowymi siłami przeciwnika. Zwykle
grupą wspierającą dowodzi zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu.
Grupa szturmowa
Grupa szturmowa przeprowadza bezpośrednie uderzenie na przeciwnika i wykonuje szczegółowe
zadania w strefie śmierci. Do wykonania tych zadań dzieli się na specjalistyczne zespoły. W zależ-
ności od potrzeb dowódca patrolu może zwiększyć ilość zespołów jednego rodzaju bądź jeden ze-
spół obarczyć dwiema nie kolidującymi ze sobą funkcjami;
Zespół obserwacyjny jest źródłem informacji o ewentualnych zmianach sytuacji przed rozpoczę-
ciem bezpośredniej akcji. Obserwuje rejon strefy śmierci od rozpoczęcia rekonesansu dowódcy pa-
trolu do przystąpienia do działania grupy szturmowej. Składa się z obserwatora oraz ubezpieczają-
cego, zwróconego w kierunku punktu rozwinięcia (PR).
Zespół przeszukujący
Zespół przeszukujący przeszukuje strefę śmierci, sprawdzając czy osiągnięty został cel zasadzki.
Składa się z 2-3 żołnierzy.
Zespół niszczący
Zespół niszczący niszczy sprzęt, pojazdy, broń i inne wyposażenie przeciwnika. Składa się z 2-3
żołnierzy.
Zespół ewakuacyjny
Zespół ewakuacyjny ewakuuje z rejonu akcji do wyznaczonego miejsca (zwykle do RZ) rannych
i zabitych z sił patrolu. Po ewakuacji udziela rannym pierwszej pomocy medycznej i przygotowuje
ich do transportu do wojsk własnych. Składa się co najmniej z dwóch żołnierzy.
39
Zespół obezwładniający
Zespół obezwładniający obezwładnia i eskortuje ewentualnych jeńców ze strefy śmierci do wyzna-
czonego miejsca (zwykle do PR lub RZ), działając zgodnie z zasadami postępowania z jeńcami
(patrz Planowanie działań patrolowych) oraz poleceniami dowódcy patrolu. Składa się z 2-3 żołnie-
rzy.
W przypadku zasadzki podstawowym wymogiem bezpieczeństwa i powodzenia akcji patrolu jest

ścisłe współdziałanie grupy ubezpieczającej ze szturmową. Ubezpieczenia muszą być w stanie od-
powiednio wcześnie przekazać dowódcy informacje o zbliżającym się przeciwniku: jego ugrupo-
waniu i składzie oraz ewentualnych siłach podążających za nim.
GRANICA DZIAŁANIA
STREFA ŚMIERCI
Ubezpieczenie Grupa Ubezpieczenie

boczne wspierająca boczne
Dowództwo Grupa szturmowa

patrolu
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
REJON
ZEŚRODKOWANIA
(RZ)
Rys. 15. Siły patrolu w rejonie zasadzki
40
ETAPY ZASADZKI
PLUTONU I DRUŻYNY
Działanie patrolu w rejonie zasadzki obejmuje siedem zasadniczych etapów: (1) organizację rejo-
nu ześrodkowania, (2) rekonesans strefy śmierci, (3) zajęcie pozycji, (4) uderzenie ogniowe,
(5) szturm, (6) działanie zespołów oraz (7) odskok.
ZASADZKA PUNKTOWA
PLUTONU



o strukturze trzech drużyn). Doświadczone patrole mogą ograniczyć ubezpieczenie do d w ó c h
żołnierzy: odpowiednio na godzinie 0600 i 1200. Po rozstawieniu ubezpieczeń dowódcy wracają do
sił głównych plutonu, doprowadzają pluton do RZ i rozlokowują zgodnie z ustalonym porządkiem.

rekonesansu.
41
Rekonesans strefy śmierci

Dowódca plutonu wraz z dowódcami poszczególnych grup i zespołem obserwacyjnym wychodzi na
rekonesans strefy śmierci. Podczas trwania rekonesansu 100% sił plutonu w RZ pozostaje w pełnej
gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim stanowisku
z całym ekwipunkiem przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie znajduje się
na żołnierzu, zasobnik jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeładowana i za-
bezpieczona).
Poruszając się w kierunku planowanej strefy śmierci, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i strefą,
dowódca plutonu ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po zakoń-
czeniu nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje planowaną strefę śmierci, a następnie wy-
znacza stanowisko dla zespołu obserwacyjnego. Zespół obserwacyjny od razu przystępuje do ob-
serwacji strefy śmierci i jej otoczenia.
Dowódca plutonu wraz z podległymi dowódcami precyzuje granice strefy śmierci, granicę działania
oraz pozycje poszczególnych elementów i głównych środków ogniowych. Nikt z plutonu nie prze-
kracza linii stanowisk poszczególnych elementów, aby nie zdemaskować operacji.
Jeżeli pluton nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca może
wyjść na rekonesans od razu z ubezpieczeniami bocznymi, które w takim przypadku do czasu po-
twierdzenia lokalizacji strefy śmierci pozostają w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej. W tej sy-
tuacji, ubezpieczenia zajmują swoje stanowiska samodzielnie po potwierdzeniu rejonu zasadzki
przez dowódcę plutonu i w oparciu o jego instrukcje.
Dowódca plutonu podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunktowy plan działania na wypadek

zagrożenia, a następnie wraz z podległymi dowódcami wraca do RZ i przekazuje ostateczne ustale-
nia dotyczące organizacji zasadzki. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza planowany przebieg ak-
cji od początku do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z przeciwni-
kiem. W przypadku istotnych zmian w planie działania, dowódca przed powrotem do RZ przekazu-
je je zespołowi obserwacyjnemu.
Zajęcie pozycji
Poszczególne elementy plutonu zajmują swoje pozycje w następującej kolejności: (1) grupa ubez-
pieczająca, (2) grupa wspierająca, (3) grupa szturmowa. Zajęcie pozycji przez każdą z grup odbywa
się w maksymalnej ciszy i w sposób zapewniający jak najlepsze maskowanie. Końcowe odcinki
dróg podejścia do swoich pozycji grupy pokonują czołgając się.
W zależności od terenu i sytuacji, ubezpieczenia mogą dotrzeć do swoich pozycji przez PR lub bez-
pośrednio z RZ. Grupy wspierająca i szturmowa wychodzą na pozycje dopiero po zajęciu stanowisk
i osiągnięciu gotowości przez ubezpieczenia. Dopuszczalna jest sytuacja, w której obie te grupy
opuszczają RZ razem i oczekują na gotowość ubezpieczeń w PR w ugrupowaniu do obrony okręż-
nej.
Dowódca plutonu opuszcza RZ z grupami wspierającą i szturmową oraz niezbędnym personelem

specjalistycznym. Dowódcy grup zatrzymują grupy w PR, a dowódca plutonu nawiązuje kontakt
wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w rejonie strefy
42
śmierci (kciuk żołnierza ubezpieczającego skierowany w górę – sytuacja bez zmian; kciuk skiero-
wany w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały zmiany, dowódca ocenia je i koryguje dotych-
czasowe ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, podaje dowódcy grupy wspierającej sygnał do zaję-
cia pozycji.
W czasie, gdy grupa wspierająca zajmuje pozycje, dowódca grupy szturmowej rozlokowuje podle-
głych żołnierzy parami na wysokości PR, na wprost stanowisk grupy. Dowódca plutonu podaje do-
wódcy grupy sygnał, po którym cała grupa dociera do swoich pozycji i zajmuje stanowiska. Po za-
jęciu pozycji przez grupę szturmową zespół obserwacyjny zajmuje stanowisko w PR i ubezpiecza
rejon strefy śmierci od tyłu.
Przygotowanie grupy szturmowej do akcji obejmuje:

 Wyznaczenie sektorów ognia przez dowódcę grupy oraz przygotowanie ograniczników sektora
ognia przez każdego z żołnierzy grupy;
 Rozmieszczenie min działania kierunkowego oraz innych środków rażenia w ramach systemu
ognia grupy (środki te muszą jednocześnie blokować podejście do pozycji grupy ze strefy
śmierci);
 Organizację systemu informowania i alarmowania w ramach grupy;
 Wzajemne zamaskowanie się żołnierzy na stanowiskach (ostatnich maskuje dowódca grupy,
a jego – radiotelefonista dowódcy plutonu, który następnie zajmuje stanowisko za dowódcą plu-
tonu i maskuje się samodzielnie);
 Odbezpieczenie broni przez wszystkich żołnierzy grupy;
 Kontrolę gotowości każdego żołnierza przez dowódcę grupy.
Przygotowanie grupy wspierającej do akcji obejmuje:

 Wyznaczenie sektorów ognia dla każdego środka ogniowego przez dowódcę grupy;
 Rozmieszczenie min działania kierunkowego i ewentualnie innych środków rażenia blokują-
cych podejście do pozycji grupy ze strefy śmierci;
 Organizację systemu informowania i alarmowania w ramach grupy;
 Wzajemne zamaskowanie się żołnierzy na stanowiskach (ostatnich maskuje dowódca grupy,
który następnie zajmuje stanowisko za środkami ogniowymi i maskuje się samodzielnie);
 Kontrolę gotowości każdego żołnierza przez dowódcę grupy.
Przygotowanie ubezpieczeń bocznych do akcji obejmuje:

cych podejście do pozycji grupy ze strefy śmierci;
 Rozmieszczenie min działania kierunkowego na prawdopodobnych podejściach ewentualnych
odwodów przeciwnika oraz na ewentualnej drodze wycofywania się przeciwnika ze strefy
śmierci;
 Przygotowanie do rozmieszczenia ewentualnych min przeciwpancernych (ubezpieczenia roz-
mieszczają je na podejściach do strefy śmierci dopiero p o zainicjowaniu zasadzki; w momen-
cie zagrożenia przez ewentualne zmotoryzowane siły przeciwnika);
 Zamaskowanie się żołnierzy na stanowiskach;
 Kontrolę gotowości każdego żołnierza przez dowódcę grupy ubezpieczającej (w miarę możli-
wości).
43
GRANICA DZIAŁANIA
Siły Siły
przeciwnika STREFA ŚMIERCI przeciwnika
Grupa Grupa
wspierająca wspierająca
Grupa szturmowa
PR
GRANICA DZIAŁANIA
Siły
przeciwnika STREFA ŚMIERCI
Grupa Grupa
szturmowa wspierająca
PR
GRANICA DZIAŁANIA
Siły
STREFA ŚMIERCI
przeciwnika
Grupa
wspierająca Grupa
szturmowa
PR
Rys. 16. Sposoby rozmieszczania grup szturmowej i wspierającej w zasadzce liniowej.
44
GRUPA
WSPIERAJĄCA
(2) Na sygnał dowódcy pa-

trolu grupa zajmuje pozy-
PR
cje, a zespół obserwacyj-
ny przemieszcza się do
PR, skąd ubezpiecza dal-
sze działanie patrolu.
(1) Dowódca grupy rozlokowuje
podwładnych parami na wyso-
kości PR (każdą parę na wprost KIERUNEK PODEJŚCIA Z
REJONU ZEŚRODKOWANIA (RZ)
jej stanowiska).
Rys. 17. Sposób zajmowania pozycji przez grupę szturmową.
Uderzenie ogniowe
Ubezpieczenie boczne przekazuje informację o zbliżających się siłach przeciwnika. Jeżeli dowódca
plutonu uważa, że zasadzka może być z jakichkolwiek u z a s a d n i o n y c h względów nieudana,
pluton przepuszcza przeciwnika. W każdej innej sytuacji pluton rozpoczyna akcję w sposób wcze-
śniej ustalony i przećwiczony.
W przypadku zdemaskowania plutonu przed zainicjowaniem zasadzki, każdy wykryty żołnierz

s a m o d z i e l n i e otwiera do przeciwnika ogień, a pozostała część plutonu idzie w jego ślady, wy-
korzystując wszystkie środki rażenia. W zależności od sytuacji, pluton w takim wypadku albo kon-
tynuuje działanie, albo zrywa kontakt z przeciwnikiem i wycofuje się.
Jeżeli zasadzka odbywa się w ciemnościach bez wykorzystania indywidualnych przyrządów nok-
towizyjnych, natychmiast po zainicjowaniu uderzenia ogniowego mogą być wystrzelone naboje
oświetlające, pozwalające prowadzić skuteczniejszy ostrzał. Wszelkie środki oświetlające wystrze-
liwuje się z a pozycje własne, dzięki czemu utrudniają one przeciwnikowi działanie w strefie
śmierci, nie oślepiając patrolu.
Jeżeli przewidziane jest wykorzystanie w trakcie zasadzki wsparcia artyleryjskiego, dowódca plu-
tonu kieruje ogniem sił wspierających przy pomocy przydzielonego obserwatora ognia artylerii (jest
to podstawowa metoda) lub osobiście drogą radiową.
Grupy szturmowa i wspierająca prowadzą ostrzał w wyznaczonych sektorach do określonego mo-

mentu (na przykład do wystrzelenia amunicji z podłączonych magazynków) lub określonego sygna-
łu (na przykład dźwięku gwizdka bądź wystrzału z pistoletu sygnałowego w centralny odcinek stre-
fy śmierci).
45
Szturm
Po przerwaniu ognia każdy z żołnierzy jak najszybciej zmienia magazynek na pełny (niezależnie
czy wyczerpał amunicję czy nie) i obserwuje wyznaczony sektor. W tym czasie dowódca plutonu
ocenia sytuację: jeżeli cel uderzenia ogniowego został osiągnięty (przeciwnik został zlikwidowany),
podaje sygnał do szturmu; w przeciwnym wypadku – do ponownego uderzenia. Niezależnie od
oceny sytuacji, każdy żołnierz, który zauważa jakikolwiek ruch w strefie śmierci, s a m o d z i e l -
n i e otwiera do przeciwnika ogień, co dla całego plutonu jest sygnałem, że ostrzał nie powiódł się.
W takim przypadku pluton powtarza uderzenie ogniowe.
Wyjątkiem od powyższej zasady są przypadki, gdy pluton bierze pod uwagę schwytanie jeńca.
Wówczas dowódca plutonu może podać sygnał do szturmu bez względu na sytuację w strefie
śmierci. Działanie takie jest jednak dla patrolu szczególnie ryzykowne, ponieważ grozi niepotrzeb-
nymi stratami i może spowodować niekorzystny rozwój sytuacji, dlatego też dowódca plutonu nie
powinien się na nie decydować bez wyraźnej konieczności.
Po sygnale do szturmu grupa szturmowa opuszcza pozycje i poruszając się skokami w parach,
przemieszcza się przez strefę śmierci w kierunku granicy działania. W trakcie szturmu dowódca
plutonu wraz z radiotelefonistą i niezbędnym personelem specjalistycznym porusza się za grupą
szturmową, zajmując stanowisko na bliższym skraju strefy śmierci – w miejscu, z którego może
najlepiej kontrolować działanie tej grupy. W przypadku jakiegokolwiek zagrożenia ze strony prze-
ciwnika, grupa szturmowa kontynuuje szturm zgodnie z zasadami ognia i manewru aż do całkowitej
jego likwidacji.
GRANICA DZIAŁANIA
STREFA ŚMIERCI
POZYCJE GRUPY SZTURMOWEJ PRZED SZTURMEM
Rys. 18. Działanie grupy szturmowej w czasie szturmu.
Po przejściu przez strefę śmierci grupa szturmowa zajmuje pozycje na granicy działania. Jeżeli
w trakcie szturmu prowadzony był ogień, żołnierze zmieniają magazynki na pełne. Po zajęciu sta-
nowisk na granicy działania dowódca grupy szturmowej orientuje się czy grupa poniosła straty oraz
kontroluje zapas amunicji, w razie potrzeby równomiernie ją rozprowadzając. W przypadku strat
46
wśród obsługujących ważniejsze środki ogniowe, dowódca grupy natychmiast przydziela je innym
żołnierzom grupy. Informacje o stratach i stanie amunicji przekazuje jak najszybciej dowódcy plu-
tonu.
Jeżeli zasadzka ma być przeprowadzona bez wchodzenia do strefy śmierci, wtedy po uderzeniu
ogniowym – w zależności od planu działania – albo pluton wykonuje odskok i wycofuje się, reali-
zując jedynie zasadzkę ogniową, albo do akcji w strefie śmierci przystępują tylko specjalistyczne
zespoły (pozostałe siły plutonu nie opuszczają wtedy pozycji, ubezpieczając działanie zespołów ze
swoich stanowisk). Drugi z powyższych wariantów działania jest mniej korzystny ze względu na
zwiększone niebezpieczeństwo zespołów (muszą one działać na linii ognia pozostałych elementów
plutonu, znajdując się pomiędzy plutonem i ewentualnymi odwodami przeciwnika podchodzącymi
spoza strefy śmierci). Wariant ten należy stosować jedynie wtedy, gdy teren uniemożliwia przepro-
wadzenie przez pluton pełnego szturmu, a w innych tego typu sytuacjach – zasadzkę ogniową.
Działanie zespołów
Dowódca plutonu podaje sygnał do rozpoczęcia działania zespołom przeszukującym, a następnie
kolejnym przewidzianym do użycia. Każdy zespół nawiązuje z dowódcą plutonu kontakt wzroko-
wy. Jeżeli sytuacja rozwija się zgodnie z planem, dowódca sygnalizuje zespołowi przystąpienie do
działania we wcześniej ustalony sposób; w przeciwnym wypadku koryguje ustalenia. Po wykonaniu
zadania każdy zespół sygnalizuje dowódcy plutonu zakończenie działania i zajmuje dotychczasowe
stanowisko na granicy działania.
Kolejność czynności do wykonania w strefie śmierci jest następująca:

1. Odtrącenie broni od rannych i zabitych żołnierzy przeciwnika przez zespoły przeszukujące oraz
rozbrojenie i odstawienie ewentualnych jeńców poza strefę śmierci przez zespół obezwładniają-
cy.
2. Ewakuacja własnych rannych i zabitych ze strefy śmierci oraz udzielenie im pierwszej pomocy
przez zespół ewakuacyjny.
3. Przeszukanie zabitych żołnierzy przeciwnika przez zespoły przeszukujące.
4. Zebranie i przygotowanie do transportu określonego wyposażenia i dokumentów przeciwnika
oraz przejrzenie i zabezpieczenie każdego egzemplarza zabieranej broni przez zespoły przeszu-
kujące.
5. Zebranie i przygotowanie do zniszczenia pozostałego uzbrojenia i ekwipunku przeciwnika przez
zespoły przeszukujące i zespół niszczący.
W przypadku strat w grupie szturmowej, sygnał do działania dla zespołu ewakuacyjnego może być
podany dopiero po odtrąceniu broni od przeciwnika przez zespoły przeszukujące.
Jeżeli w plutonie wyznaczony jest tylko jeden zespół przeszukujący, strefa śmierci przeszukiwana
jest od jednego końca do drugiego. Jeżeli wyznaczone są dwa zespoły przeszukujące, strefa śmierci
przeszukiwana jest od środka do zewnątrz. Przeszukanie zawsze rozpoczyna się od odtrącenia na
boki 100% broni przeciwnika w całej strefie śmierci, dopiero potem następuje metodyczne przeszu-
kiwanie poszczególnych ciał.
Jeżeli zabity leży na brzuchu, przeszukujący unosi tułów za włosy lub hełm tak, aby ubezpieczający
mógł sprawdzić czy pod ciałem nie leży granat. W razie niebezpieczeństwa, ubezpieczający krzy-
czy „Granat!” i obaj zalegają płasko na ziemi. Jeżeli niebezpieczeństwa nie ma, ubezpieczający
podaje sygnał „Czysty!” i przeszukujący kontynuuje działanie. Po odwróceniu ciała na plecy, prze-
szukujący systematycznie sprawdza całe umundurowanie od góry do dołu, zbierając wszelkie do-
kumenty i notatki, nieznane emblematy, stopnie i inne oznaczenia. Przeszukujący zwraca uwagę,
47
w jakim stanie znajduje się umundurowanie, obuwie i zarost przeszukiwanych oraz na wszelkie in-
ne szczegóły mogące dostarczyć informacji o kondycji sił przeciwnika i ich zaawansowaniu w wal-
kach. Aby uniknąć zdublowania czynności, po przeszukaniu każde ciało jest oznaczane; na przy-
kład określonym ułożeniem rąk bądź nóg. Ubezpieczający ubezpiecza przeszukującego klęcząc od
strony głowy przeciwnika z wycelowaną w nią bronią i pilnuje, aby przeszukujący nie znalazł się na
jego linii celowania.
GRANICA DZIAŁANIA
Zespół
przeszukujący
STREFA ŚMIERCI
Zespół
Dowództwo przeszukujący
patrolu
POZYCJE GRUPY SZTURMOWEJ

PRZED SZTURMEM
Zespół
obserwacyjny
Rys. 19. Działanie zespołów przeszukujących w strefie śmierci.
Zespół niszczący może przystąpić do działania nie wcześniej niż po odtrąceniu broni od przeciwni-
ka przez zespoły przeszukujące. Niszczenie sprzętu powinno być przeprowadzane za pomocą du-
blowanych ładunków wybuchowych lub granatów odłamkowych (wyłącznie zaczepnych, jeżeli
niszczenie ma miejsce na otwartej przestrzeni). Zdublowanie tych środków ma na celu zwiększenie
pewności i skuteczności niszczenia. W przypadku ładunków lontowych czas palenia się ścieżki
prochowej powinien wynosić 1 minutę. Po przygotowaniu ładunków zespół niszczący pozostaje
przy wyposażeniu przeznaczonym do niszczenia. W razie potrzeby, przed opuszczeniem strefy
śmierci przez grupę szturmową mogą one również wykonywać doraźne uzbrojenie terenu.
Jeżeli do rejonu zasadzki zbliżają się dodatkowe siły przeciwnika, ubezpieczenia – w zależności od
zaawansowania działań plutonu w strefie śmierci – powstrzymują je tak długo, jak długo mogą się
bronić, nie dopuszczając do całkowitego związania się walką. W skrajnej sytuacji dowódca plutonu
może wykorzystać grupę wspierającą do dodatkowej osłony zagrożonych elementów patrolu.
Odskok
Dowódca plutonu podaje poszczególnym elementom sygnały do odskoku z rejonu akcji. Odskok
odbywa się w kolejności odwrotnej niż podczas zajmowania pozycji przed akcją: (1) grupa sztur-
48
mowa, (2) grupa wspierająca, (3) grupa ubezpieczająca. W rejonie akcji żołnierze plutonu poru-
szają się biegiem.
Grupa szturmowa po osiągnięciu pozycji sprzed szturmu kontynuuje odskok do RZ poprzez PR,
w którym dowódca grupy sprawdza jej stan osobowy. Może się ona również wycofać do RZ bezpo-
średnio z obiektu, jeżeli wymaga tego sytuacja.
Grupa wspierająca wycofuje się do pozycji sprzed uderzenia ogniowego i zajmuje je w gotowości
do udzielenia wsparcia i osłony zespołowi niszczącemu.
Po wycofaniu się grupy szturmowej ze strefy śmierci, dowódca plutonu podaje sygnał do wykona-
nia zadania zespołowi niszczącemu. Zespół odpala lonty ładunków wybuchowych bądź odbezpie-
cza granaty odłamkowe i wraz z dowódcą plutonu wycofuje się do PR. Grupa wspierająca ubezpie-
cza odskok dowódcy plutonu i zespołu niszczącego, a następnie wycofuje się za nimi. W PR do-
wódcy kontrolują stany osobowe podległych elementów, po czym elementy kontynuują odskok do
RZ. Jeżeli kogokolwiek brakuje, dowódca plutonu bezzwłocznie organizuje powrót do rejonu strefy
śmierci, wykorzystując siły znajdujące się w PR oraz informując drogą radiową wszystkie elementy
plutonu o sytuacji.
Grupa ubezpieczająca, w zależności od wcześniejszych ustaleń, opuszcza swoje pozycje po sygnale

dowódcy plutonu podanym drogą radiową lub po eksplozji ładunków wybuchowych. Ubezpiecze-
nia kierują się bezpośrednio do RZ. W przypadku tego elementu wskazane jest wykorzystywanie
komunikacji radiowej jako głównego sposobu przekazywania sygnałów, a eksplozji jako sposobu
zapasowego. Dzięki temu, w przypadku komplikacji, dowódca plutonu dysponuje możliwością bły-
skawicznej korekty planu działania ubezpieczeń.
Po wycofaniu się do RZ każdy element plutonu pobiera wyposażenie i zajmuje stanowisko w obro-
nie okrężnej RZ wskazane przez dowódcę grupy ubezpieczającej. Czynności wszystkich elementów
w RZ obejmują jak najszybsze przygotowanie się do jego opuszczenia oraz sprawdzenie stanu oso-
bowego i ekwipunku przez dowódców poszczególnych szczebli. W przypadku plutonu kontrola
opiera się na łańcuchu dowodzenia. Dopóki elementy plutonu nie osiągną gotowości do opuszcze-
nia rejonu działania, ich osłonę stanowi dotychczasowe ubezpieczenie RZ.
Po zakończeniu procedur związanych z kontrolą stanu osobowego i wyposażenia pluton opuszcza

rejon działania. W pierwszym etapie wycofuje się on w innym kierunku niż faktycznie zaplanowa-
ny.
ZASADZKA PUNKTOWA
DRUŻYNY

ześrodkowania (RZ) dowódca drużyny zatrzymuje drużynę i organizuje postój orientacyjny (nasłu-
chiwanie i obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, drużyna kontynuuje podejście do RZ.
Ze względu na małą liczebność, patrol w sile drużyny i mniejszy może pomijać etap rozpoznania
planowanego RZ i zajmować ten rejon z marszu, aby uniknąć zbytniego rozdzielania niewielkich
sił. W takim przypadku drużyna podchodząc do planowanego RZ zachowuje wzmożone środki
ostrożności: stosuje technikę offsetu (patrz Planowanie działań patrolowych), organizuje częstsze
49
postoje orientacyjne, a po zajęciu rejonu rozpoznaje parami jego otoczenie. Przed rozpoczęciem
rozpoznawania dowódca drużyny przedstawia rozpoznającym pięciopunktowy plan działania na
wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań patrolowych).
Drużyna organizuje rejon ześrodkowania na planie koła o niewielkich rozmiarach. Dzięki niewiel-
kim rozmiarom RZ zapewniony jest bezpośredni kontakt między poszczególnymi żołnierzami pa-
trolu, a on sam jest trudniejszy do wykrycia.
Jeżeli planowany RZ odpowiada wymaganiom, dowódca drużyny koryguje rozlokowanie podwład-

nych, kontroluje załadowanie i zabezpieczenie broni oraz określa każdemu z nich sektor obserwacji
i czynności do wykonania: przygotowanie się do dalszego działania lub ubezpieczanie pozostałych
członków patrolu. Drużyna przygotowuje się do dalszego działania i ubezpiecza na przemian sta-
nowiskami: co drugi żołnierz poprawia maskowanie i wydziela wyposażenie przewidziane do uży-
cia w akcji, pozostali w tym czasie prowadzą obserwację i nasłuchiwanie w wyznaczonych sekto-
rach. Jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo zmiany rejonu zasadzki, drużyna nie przygotowuje
wyposażenia, dopóki dowódca nie potwierdzi rejonu podczas rekonesansu.
Rekonesans strefy śmierci

Dowódca drużyny wraz z zespołem obserwacyjnym oraz radiotelefonistą (lub innym żołnierzem
ubezpieczającym go, jeżeli radiotelefonista nie wchodzi w skład patrolu) wychodzi na rekonesans
strefy śmierci. Przed wyjściem dowódca koryguje rozlokowanie żołnierzy pozostających w RZ oraz
przedstawia w s z y s t k i m po kolei pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia. Pod-
czas trwania rekonesansu 100% sił drużyny w RZ pozostaje w pełnej gotowości do reakcji na kon-
takt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim stanowisku z całym ekwipunkiem
przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie znajduje się na żołnierzu, zasobnik
jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeładowana i zabezpieczona).
Poruszając się w kierunku planowanej strefy śmierci, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i obiek-
tem, dowódca drużyny ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po
zakończeniu nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje strefę śmierci, a następnie wyznacza
stanowisko dla zespołu obserwacyjnego, po czym zespół rozpoczyna obserwację strefy i jej otocze-
nia.
Dowódca drużyny precyzuje granice strefy śmierci, granicę działania oraz pozycje członków patro-
lu, po czym podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunktowy plan działania na wypadek zagro-
żenia i wraz z radiotelefonistą wraca do RZ, gdzie przekazuje ostateczne ustalenia dotyczące planu
działania. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza planowany przebieg zasadzki od początku do koń-
ca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z przeciwnikiem. W przypadku
istotnych zmian w planie działania, dowódca przed powrotem do RZ przekazuje je zespołowi ob-
serwacyjnemu.
Zajęcie pozycji
Drużyna opuszcza RZ całością swoich sił i z całym wyposażeniem, a zbędny w czasie akcji ekwi-
punek zostawia i maskuje w PR. Po zatrzymaniu drużyny w PR, dowódca rozmieszcza żołnierzy
pozostających w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej o niewielkich rozmiarach, nawiązuje kon-
takt wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w rejonie strefy
śmierci (kciuk żołnierza ubezpieczającego skierowany w górę – sytuacja bez zmian; kciuk skiero-
wany w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały zmiany, dowódca drużyny ocenia je i koryguje
dotychczasowe ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, drużyna kontynuuje działanie.
50
Dowódca drużyny rozlokowuje podległych żołnierzy na wysokości PR, na wprost ich stanowisk. Po
rozlokowaniu podaje sygnał, po którym drużyna dociera do pozycji i zajmuje stanowiska. Po zaję-
ciu stanowisk dowódca ściąga zespół obserwacyjny i włącza go do składu drużyny.
Ze względu na niewielkie rozmiary rejonu zasadzki oraz małą liczebność, patrole w sile drużyny
nie wystawiają w y s u n i ę t y c h ubezpieczeń bocznych ani tylnych. Funkcję ubezpieczeń bocz-
nych pełnią w tym przypadku skrajni żołnierze drużyny, a ubezpieczenia tylnego – radiotelefonista
dowódcy drużyny (jeżeli wchodzi w skład patrolu) lub jeden z żołnierzy zajmujący swoje stanowi-
sko w centrum pozycji drużyny.
Przygotowanie do akcji patrolu w sile drużyny obejmuje:

 Wyznaczenie sektorów ognia każdemu żołnierzowi przez dowódcę drużyny oraz przygotowanie
ograniczników sektora ognia przez wszystkich żołnierzy;
cych podejście do pozycji drużyny ze strefy śmierci (w trakcie akcji mogą być one wykorzysta-
ne do rażenia sił przeciwnika w strefie śmierci w ramach ogólnego systemu ognia);
 Rozmieszczenie min działania kierunkowego i ewentualnie innych środków rażenia na podej-
ściach ewentualnych odwodów przeciwnika do strefy śmierci;
 Organizację systemu informowania i alarmowania;
 Zamaskowanie się na stanowiskach;
 Odbezpieczenie broni przez wszystkich żołnierzy drużyny;
 Kontrolę gotowości każdego żołnierza przez dowódcę drużyny.
Uderzenie ogniowe
Skrajny żołnierz drużyny przekazuje informację o zbliżających się siłach przeciwnika. Jeżeli do-
wódca drużyny uważa, że zasadzka może być z jakichkolwiek u z a s a d n i o n y c h względów nie-
udana, drużyna przepuszcza przeciwnika. W każdej innej sytuacji drużyna rozpoczyna akcję w spo-
sób wcześniej ustalony i przećwiczony.
W przypadku zdemaskowania drużyny przed zainicjowaniem zasadzki, każdy wykryty żołnierz

s a m o d z i e l n i e otwiera do przeciwnika ogień, a pozostała część drużyny idzie w jego ślady,
wykorzystując wszystkie środki rażenia. W zależności od sytuacji, drużyna w takim wypadku albo
kontynuuje działanie, albo zrywa kontakt z przeciwnikiem i wycofuje się.
Jeżeli zasadzka odbywa się w ciemnościach bez wykorzystania indywidualnych przyrządów nok-
towizyjnych, natychmiast po zainicjowaniu uderzenia ogniowego mogą być wystrzelone naboje
oświetlające, pozwalające prowadzić skuteczniejszy ostrzał. Wszelkie środki oświetlające wystrze-
liwuje się z a pozycje własne, dzięki czemu utrudniają one przeciwnikowi działanie w strefie
śmierci, nie oślepiając patrolu.
Jeżeli przewidziane jest wykorzystanie w trakcie zasadzki wsparcia artyleryjskiego, dowódca dru-
żyny kieruje ogniem sił wspierających przy pomocy przydzielonego obserwatora ognia artylerii
(jest to podstawowa metoda) lub osobiście drogą radiową.
Żołnierze drużyny prowadzą ostrzał w wyznaczonych sektorach do określonego momentu (na przy-
kład do wystrzelenia amunicji z podłączonych magazynków) lub określonego sygnału (na przykład
dźwięku gwizdka bądź wystrzału z pistoletu sygnałowego w centralny odcinek strefy śmierci).
51
Szturm
Po przerwaniu ognia każdy z żołnierzy jak najszybciej zmienia magazynek na pełny (niezależnie
czy wyczerpał amunicję czy nie) i obserwuje wyznaczony sektor. W tym czasie dowódca drużyny
ocenia sytuację: jeżeli cel uderzenia ogniowego został osiągnięty (przeciwnik został zlikwidowany),
podaje sygnał do szturmu; w przeciwnym wypadku – do ponownego uderzenia. Niezależnie od
oceny sytuacji, każdy żołnierz, który zauważa jakikolwiek ruch w strefie śmierci, s a m o d z i e l -
n i e otwiera do przeciwnika ogień, co dla całej drużyny jest sygnałem, że ostrzał nie powiódł się.
W takim przypadku drużyna powtarza uderzenie ogniowe.
Wyjątkiem od powyższej zasady są przypadki, gdy drużyna bierze pod uwagę schwytanie jeńca.
Wówczas dowódca drużyny może podać sygnał do szturmu bez względu na sytuację w strefie
śmierci. Podobnie jak w przypadku plutonu, działanie takie jest dla patrolu szczególnie ryzykowne,
ponieważ grozi niepotrzebnymi stratami i może spowodować niekorzystny rozwój sytuacji. Do-
wódca patrolu nie powinien się na nie decydować bez wyraźnej konieczności – szczególnie w przy-
padku tak nielicznego patrolu, jakim jest drużyna.
Po sygnale do szturmu drużyna opuszcza pozycje i poruszając się skokami w parach, przemieszcza
się przez strefę śmierci w kierunku granicy działania. W trakcie szturmu dowódca drużyny porusza
się w składzie drużyny. W przypadku jakiegokolwiek zagrożenia ze strony przeciwnika, drużyna
kontynuuje szturm zgodnie z zasadami ognia i manewru aż do całkowitej likwidacji przeciwnika.
Po przejściu przez strefę śmierci drużyna zajmuje pozycje na granicy działania. Jeżeli w trakcie
szturmu prowadzony był ogień, żołnierze zmieniają magazynki na pełne. Po zajęciu stanowisk na
granicy działania dowódca drużyny orientuje się czy patrol poniósł straty oraz kontroluje zapas
amunicji, w razie potrzeby równomiernie ją rozprowadzając. W przypadku strat wśród obsługują-
cych ważniejsze środki ogniowe, dowódca drużyny natychmiast przydziela je innym żołnierzom.
Po zorientowaniu się w sytuacji dowódca zajmuje stanowisko w miejscu, z którego może najlepiej
kontrolować działanie drużyny.
Ubezpieczenia boczne (skrajni żołnierze drużyny) uczestniczą w szturmie razem z pozostałymi żoł-
nierzami drużyny. Po przejściu przez strefę śmierci i osiągnięciu granicy działania, żołnierze ci,
w zależności od SOP drużyny, samodzielnie lub na sygnał dowódcy zajmują stanowiska na obu
skrajach strefy śmierci, w odległości kontaktu głosowego z dowódcą drużyny – w miejscach umoż-
liwiających prowadzenie jak najlepszej obserwacji dróg podejścia ewentualnych odwodów prze-
ciwnika.
Jeżeli zasadzka ma być przeprowadzona bez wchodzenia do strefy śmierci, wtedy po uderzeniu
ogniowym – w zależności od planu działania – albo drużyna wykonuje odskok i wycofuje się, reali-
zując jedynie zasadzkę ogniową, albo do akcji w strefie śmierci przystępuje tylko zespół przeszu-
kujący (pozostałe siły drużyny nie opuszczają wtedy pozycji, ubezpieczając działanie zespołu ze
swoich stanowisk). Drugi z powyższych wariantów działania jest mniej korzystny ze względu na
zwiększone niebezpieczeństwo zespołu przeszukującego (musi on działać na linii ognia pozostałych
żołnierzy drużyny, znajdując się pomiędzy drużyną i ewentualnymi odwodami przeciwnika pod-
chodzącymi spoza strefy śmierci). Wariant ten należy stosować jedynie wtedy, gdy teren uniemoż-
liwia przeprowadzenie przez drużynę pełnego szturmu, a w innych tego typu sytuacjach – zasadzkę
ogniową.
Dowódca drużyny podaje sygnał do rozpoczęcia działania zespołowi przeszukującemu i w razie po-
trzeby innym przewidzianym do użycia. Zespół nawiązuje z dowódcą drużyny kontakt wzrokowy.
52
Jeżeli sytuacja rozwija się zgodnie z planem, dowódca sygnalizuje mu przystąpienie do działania
we wcześniej ustalony sposób; w przeciwnym wypadku koryguje ustalenia. Po wykonaniu zadania
zespół przeszukujący zajmuje miejsce przy zebranym wyposażeniu, przygotowuje środki do jego
niszczenia i sygnalizuje dowódcy drużyny swoją gotowość.
W przypadku patrolu liczącego sześciu lub mniej żołnierzy, dowódca drużyny pełni funkcję ubez-
pieczającego w zespole przeszukującym. Dzięki temu znajduje się on w centralnym miejscu akcji,
z którego najlepiej może kontrolować rozwój sytuacji.
Kolejność czynności do wykonania w strefie śmierci przez patrol w sile drużyny jest następująca:
1. Odtrącenie broni od rannych i zabitych żołnierzy przeciwnika;
2. Ewakuacja własnych rannych i zabitych ze strefy śmierci oraz udzielenie im pierwszej pomocy;
3. Przeszukanie zabitych żołnierzy przeciwnika;
4. Zebranie i przygotowanie do transportu określonego wyposażenia i dokumentów przeciwnika
oraz przejrzenie i zabezpieczenie każdego egzemplarza zabieranej broni;
5. Zebranie i przygotowanie do zniszczenia pozostałego uzbrojenia i ekwipunku przeciwnika.
Jeżeli w drużynie wyznaczony jest tylko jeden zespół przeszukujący, strefa śmierci przeszukiwana
jest od jednego końca do drugiego. Jeżeli wyznaczone są dwa zespoły przeszukujące, strefa śmierci
przeszukiwana jest od środka do zewnątrz. Przeszukanie zawsze rozpoczyna się od odtrącenia na
boki 100% broni przeciwnika w całej strefie śmierci, dopiero potem następuje metodyczne przeszu-
kiwanie poszczególnych ciał (patrz Zasadzka punktowa plutonu).
GRANICA DZIAŁANIA
Ubezpieczenie Ubezpieczenie
Zespół
przeszukujący
POZYCJE PATROLU
PR PRZED SZTURMEM
Rys. 20. Działanie zespołu przeszukującego w strefie śmierci.
W przypadku otrzymania sygnału od ubezpieczeń o podchodzeniu do strefy śmierci dużych sił

przeciwnika, dowódca drużyny bezwzględnie zarządza natychmiastowy odskok. Jeżeli siły prze-
ciwnika zbliżyły się do rejonu zasadzki niepostrzeżenie, ubezpieczenia powstrzymują je tak długo,
53
jak długo mogą się bronić, nie dopuszczając do całkowitego związania się walką, po czym drużyna
zrywa kontakt z przeciwnikiem.
Odskok
Dowódca drużyny podaje sygnały do odskoku z rejonu strefy śmierci poszczególnym elementom.
Odskok patrolu w sile drużyny odbywa się w następującej kolejności: (1) żołnierze ubezpieczający
granicę działania, (2) ubezpieczenia boczne, (3) zespół przeszukujący. W rejonie akcji żołnierze
drużyny poruszają się biegiem.
Żołnierze dotychczas ubezpieczający granicę działania wycofują się na pozycje sprzed szturmu. Po
opuszczeniu przez nich strefy śmierci dowódca drużyny podaje sygnał do odskoku ubezpieczeniom
bocznym. Żołnierze z ubezpieczeń bocznych wycofują się na pozycje sprzed szturmu, a żołnierze
z ubezpieczenia granicy działania opuszczają te pozycje i wycofują się do PR, gdzie zakładają wy-
posażenie i przejmują funkcję ubezpieczenia. Ubezpieczenie PR osłania punkt okrężnie, a w razie
potrzeby – szczególnie w warunkach ograniczonej widoczności – naprowadza ustalonymi sygnała-
mi pozostałych żołnierzy drużyny.
W momencie opuszczania strefy śmierci przez ubezpieczenia boczne, dowódca drużyny podaje sy-
gnał zespołowi przeszukującemu do zniszczenia zebranego wyposażenia. Zespół odpala lonty ła-
dunków wybuchowych bądź odbezpiecza granaty odłamkowe i wraz z dowódcą drużyny wycofuje
się do PR. Żołnierze z ubezpieczeń bocznych osłaniają odskok dowódcy drużyny i zespołu przeszu-
kującego, po czym wycofują się za nimi.
W PR każdy żołnierz pobiera swoje wyposażenie i zajmuje stanowisko w obronie okrężnej, a do-
wódca drużyny kontroluje jego stan osobowy. Dopóki drużyna nie osiągnie gotowości, jego osłonę
stanowi dotychczasowe ubezpieczenie PR. Jeżeli kogokolwiek ze składu drużyny brakuje, dowódca
bezzwłocznie organizuje przeszukanie rejonu zasadzki, wykorzystując ubezpieczenie PR bądź cały
patrol. Jeżeli stan osobowy się zgadza, drużyna opuszcza rejon działania. W pierwszym etapie wy-
cofuje się w innym kierunku niż faktycznie zaplanowany.
ZASADZKA ZŁOŻONA
Najmniejszymi siłami organizującymi zasadzkę złożoną jest pluton. Zasadzkę złożoną przygotowu-
je się w terenie, który ogranicza możliwość manewru przeciwnika jedynie do dróg, strumieni i tym
podobnych szlaków. W ramach organizacji zasadzki złożonej dowódca patrolu wyznacza rejon za-
sadzki centralnej oraz rejony zasadzek zewnętrznych. Ich przygotowanie i przebieg są analogiczne
do zasad organizacji zasadzki punktowej.
Zasadzka centralna inicjuje całą zasadzkę złożoną. Jej rolą jest likwidacja sił przeciwnika bądź za-
danie im maksymalnych strat. Element patrolu przygotowujący zasadzkę centralną powinien dys-
ponować największą siłą ognia, dlatego też wskazane jest skupienie najsilniejszych środków rażenia
w jego rejonie działania.
Zasadzki zewnętrzne organizowane są na odcinkach najbardziej prawdopodobnego wycofywania

się przeciwnika z rejonu zasadzki centralnej oraz podejścia ewentualnych odwodów. Rolą tych za-
sadzek jest odcięcie dróg ucieczki sił przeciwnika wycofujących się z rejonu zasadzki centralnej
oraz powstrzymanie odwodów. Na szczeblu plutonu każdą z zasadzek zewnętrznych organizuje
drużyna, a na szczeblu kompanii i batalionu – pluton. Elementy patrolu odpowiedzialne za zasadzki
54
zewnętrzne nie rozpoczynają swojego działania zanim nie zostanie zainicjowana zasadzka central-
na.
RZ
RZ RZ
ZASADZKA PR ZASADZKA
PR CENTRALNA CENTRALNA RZ
PR PR
ZASADZKA
ZASADZKI ZEWNĘTRZNA
ZEWNĘTRZNE PR ZASADZKI PR ZASADZKA
ZEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNA
RZ RZ
PR
PR
RZ RZ
Rys. 21, 22. Przykłady zasadzek złożonych.
ZASADZKA DORAŹNA
Żołnierz patrolu, który pierwszy zauważył przeciwnika określonym sygnałem alarmuje pozosta-
łych, a następnie obserwuje działanie przeciwnika do chwili podejścia dowódcy patrolu. Po sygnale
o wykryciu przeciwnika patrol zatrzymuje się i pozostaje w miejscu w gotowości do otwarcia
ognia. Za pomocą ustalonych sygnałów dowódca patrolu wskazuje strefę śmierci. Dotychczasowe
ubezpieczenia przednie i tylne rozlokowują się na skrzydłach sił patrolu. W przypadku patrolu w si-
le drużyny rolę ubezpieczeń bocznych pełnią skrajni żołnierze drużyny (w trakcie akcji biorą oni
również udział w ostrzale strefy śmierci). Dalsze działanie sił organizujących zasadzkę doraźną
oparte jest na zasadach przeprowadzania zasadzki zamierzonej.
ZASADZKA
NA POJAZDY OPANCERZONE
Celem zasadzki na pojazdy opancerzone jest ich likwidacja lub trwałe unieruchomienie i pozbawie-
nie możliwości prowadzenia ognia. Kompanie i bataliony mogą organizować zasadzki na pojazdy
opancerzone bez dodatkowych wzmocnień. Plutony przeprowadzają takie zasadzki z założeniem, że
ich celem będzie zniszczenie jednego lub dwóch pojazdów. Jeżeli celem ma być większa ilość po-
jazdów, pluton musi być wzmocniony dodatkowymi środkami przeciwpancernymi. W przypadku
zasadzki na pojazdy opancerzone patrol dzieli się na grupę ogniową, grupę wspierającą oraz grupę
ubezpieczającą.
Grupę ogniową stanowią środki przeciwpancerne. Pozostałe środki rażenia są uzupełnieniem ogól-
nego systemu ognia, tworząc grupy wspierającą i ubezpieczającą. Broń przeciwpancerna rozmiesz-
czana jest tak, aby jak najlepiej wykorzystane były jej możliwości rażenia. W zależności od warun-
ków terenowych jest ona rozlokowana z tyłu, na skrzydłach lub w środku sił patrolu.
Zasadzka na pojazdy opancerzone organizowana jest w terenie, który ogranicza możliwość manew-
ru przeciwnika jedynie do określonej drogi bądź innego szlaku komunikacyjnego. Ze względu na
możliwości manewrowe pojazdów, elementy zasadzki powinny być rozmieszczone tak, aby od stre-
55
fy śmierci oddzielały je naturalne przeszkody. Wszystkie elementy powinny być również przygo-
towane na możliwość spieszenia sił przeciwnika i próbę ich oddziaływania na siły patrolu po spie-
szeniu.
Wskazane jest, aby elementy patrolu otwierały ogień dopiero po zatrzymaniu przeciwnika w strefie
śmierci, musi więc zostać opracowany odpowiedni do warunków terenowych sposób zatrzymania
pojazdów. Wymóg ten podyktowany jest stosunkowo niską szybkostrzelnością środków przeciw-
pancernych i brakiem możliwości błyskawicznego korygowania ognia, jeżeli cel nie zostanie trafio-
ny po pierwszym strzale. Grupa ogniowa w miarę możliwości powinna w pierwszej kolejności
zniszczyć pierwszy i ostatni pojazd przeciwnika.
Ze względu na duże możliwości przeciwdziałania ze strony przeciwnika, zasadzka na pojazdy

opancerzone opiera się na gwałtownym, lecz krótkotrwałym uderzeniu ogniowym i szybkim odsko-
ku. W jej przypadku żaden z elementów patrolu nie wchodzi do strefy śmierci.
ZASADZKA GURKÓW
Zasadzka Gurków (z ang. Gurkha Snatch) to specyficzna, niestandardowa forma zasadzki, której –
jako jedynej zasadzki wojskowej – podstawowym celem jest schwytanie jeńca. Zasadzka ta wpro-
wadzona została przez patrole Gurków walczących w pododdziałach brytyjskich na Malajach
i Borneo w latach sześćdziesiątych. Polega ona na gwałtownym uderzeniu trzech członków patrolu
na siły przeciwnika poruszające się rzędem. Liczebność tych sił nie odgrywa przy tym większego
znaczenia.
Do przeprowadzenia zasadzki Gurków organizowany jest patrol liczący w zależności od doświad-

czenia od 5 do 7 żołnierzy. Trzech żołnierzy patrolu stanowi zespół obezwładniający, pozostali
działają jako zespoły obserwacyjne. Doświadczony patrol może składać się z dwóch obezwładniają-
cych oraz dwóch obserwatorów.
Zasadzka Gurków wymaga terenu, który wymusza na siłach przeciwnika poruszanie się rzędem
oraz zapewnia zespołowi obezwładniającemu dobre ukrycie z obu stron szlaku. Obserwatorzy zaj-
mują stanowiska na skrzydłach – w miejscach zapewniających im ukrycie, możliwość obserwacji
szlaku oraz osłonę przed ogniem zespołu obezwładniającego. Stanowiska te muszą również zapew-
niać warunki do przekazania zespołowi obezwładniającemu informacji o przeciwniku (jako mini-
mum: przybliżoną liczebność, szybkość poruszania się i stan gotowości) z odpowiednim wyprze-
dzeniem.
Po podejściu przeciwnika, zespół obezwładniający wyczekuje na środek jego ugrupowania, po

czym wykonuje jednoczesne uderzenie: żołnierz środkowy ogłusza przeciwnika znajdującego się
w tym momencie bezpośrednio przed nim, a skrajni otwierają ogień wzdłuż szlaku. Nie przerywa-
jąc prowadzenia ognia skrajni żołnierze zajmują miejsca na środku szlaku i kontynuują ostrzał, klę-
cząc plecami do siebie. W tym czasie środkowy odrzuca broń jeńca i podaje sygnał do odskoku.
Skrajni chwytają jeńca z obu stron za wyposażenie lub umundurowanie i ciągnąc go po ziemi wy-
konują odskok w kierunku punktu zbiórki (PZ). Żołnierz środkowy rzuca w obie strony szlaku gra-
naty ręczne i/lub dymne, po czym dołącza do zespołu i ubezpiecza odskok. W momencie eksplozji
granatów zespoły obserwacyjne mogą spotęgować straty i dezorientację w siłach przeciwnika, rów-
nież obrzucając je swoimi granatami bezpośrednio przed odskokiem do PZ. Obserwatorzy nie wy-
korzystują indywidualnej broni strzeleckiej, aby nie zdemaskować swojej obecności. Cały patrol
zbiera się w PZ i wycofuje z rejonu działania.
56
Ze względu na swoją specyfikę, zasadzka Gurków bezwzględnie wymaga doboru odpowiedniego

terenu, dogłębnego i wielowariantowego treningu działania oraz żelaznej konsekwencji, zdecydo-
wania i szybkości w działaniu. Zasadzkę tę należy przeprowadzać w warunkach ograniczonej wi-
doczności. Czas trwania zasadzki Gurków od uderzenia do odskoku nie powinien przekroczyć
15-20 sekund.
Zespół PUNKT
ZBIÓRKI
obserwacyjny
(3) (PZ)
(3)
(3)
Zespół
obserwacyjny
(1) Uderzenie Siły
środkowego na przeciwnika
człowieka bez- (2)
pośrednio przed
nim oraz ogień
skrajnych wzdłuż
ugrupowania
przeciwnika.
(2) Wyciągnięcie jeńca z rejonu (1)
zasadzki przez skrajnych oraz (3) Atak zespołów obserwacyjnych za pomo-
osłona ich odskoku przez środ- Zespół cą granatów oraz wycofanie się wszystkich
kowego za pomocą granatów. obezwładniający elementów patrolu do punktu zbiórki (PZ).
Rys. 23. Zasadzka Gurków.
57
RAJD
Rajd, zwany również napadem, jest specyficzną formą ataku. Polega na uderzeniu na nie poruszają-
cy się obiekt lub siły na terenie kontrolowanym przez przeciwnika, zakończonym planowym wyco-
faniem się. Celem rajdu może być:
 Zniszczenie określonych sił przeciwnika lub zadanie im strat;
 Zniszczenie określonego wyposażenia lub instalacji;
 Wyparcie sił przeciwnika z obiektu działania;
 Schwytanie lub oswobodzenie określonych osób.
Podstawą powodzenia rajdu jest zaskoczenie sił przeciwnika, skoordynowany ogień wszystkich
środków rażenia, gwałtowne i konsekwentne przeprowadzenie akcji oraz kontrolowany odskok.
Istotą rajdu jest możliwość skutecznego oddziaływania niewielkich sił nawet na kilkakrotnie więk-
sze. Rajdy zwykle przeprowadzane są przez plutony i kompanie. Drużyny, ze względu na niewiel-
kie możliwości działania, mogą samodzielnie je przeprowadzać jedynie w sprzyjających warun-
kach.
Rajdy są podstawowym i uniwersalnym narzędziem walki opartej na charakterystycznej dla współ-

czesnych wojen i konfliktów koncepcji precyzyjnych uderzeń niewielkich sił lądowych,. Mogą być
z powodzeniem stosowane na wszystkich poziomach działań bojowych; od taktycznego po strate-
giczny. Każdy rajd, podobnie jak zasadzka, oprócz wymiernych efektów uderzenia ma również du-
że znaczenie w walce psychologicznej, potęgując stres, obawę i niepewność przeciwnika. Rajdy
zmuszają go także do podejmowania wzmożonych działań asekuracyjnych i angażowania więk-
szych sił w rejonach nie objętych bezpośrednimi walkami.
Niniejszy rozdział dotyczy jedynie rajdów stosowanych w działaniach patrolowych. W przypadku

tych działań pojęcie rajd odnosi się do akcji patroli pieszych bądź zmotoryzowanych na lądzie i nie
dotyczy rajdów powietrznych, powietrznoszturmowych i im podobnych. Różnica między rajdem w
działaniach patrolowych i rajdem w działaniach powietrznoszturmowych opiera się m.in. na istocie
przerzutu sił przeprowadzających tę operację: w działaniach patrolowych są one transportowane je-
dynie do rejonu operacji, natomiast w działaniach powietrznoszturmowych – bezpośrednio do
obiektu działania.
ELEMENTY
REJONU OPERACJI
W celu zapewnienia sprawności działania patrolu w rejonie operacji, wyznacza się w nim następu-
jące elementy koordynacyjne: (1) rejon ześrodkowania, (2) punkt rozwinięcia oraz (3) granicę
działania.
chu i ognia broni ręcznej z obiektu działania – w takiej od niego odległości, która nie utrudni podej-
ścia patrolu do tego obiektu. RZ jest przez dowódcę patrolu ustalany w s t ę p n i e na etapie plano-
58
wania operacji, a następnie potwierdzany lub zmieniany podczas operacji. W trakcie akcji RZ jest
ubezpieczany okrężnie przez element grupy ubezpieczającej. W przypadku patrolu nielicznego, RZ
ubezpieczany jest jedynie na godzinie 0600 i 1200 względem kierunku podejścia do obiektu działa-
nia. Patrol liczący 10 lub mniej ludzi na czas akcji nie pozostawia w RZ żadnych ubezpieczeń
(opuszcza rejon całością swoich sił po dokonaniu ostatecznych przygotowań do działania).
Punkt rozwinięcia
W przypadku rajdu, punkt rozwinięcia (PR) to miejsce pomiędzy rejonem ześrodkowania (RZ)
i obiektem działania, w którym elementy patrolu rozdzielają się i wychodzą na swoje pozycje. PR
ustalany jest podczas rekonesansu dowódcy patrolu bezpośrednio przed akcją. Powinien znajdować
się poza zasięgiem obserwacji z obiektu działania.
Granica działania
W przypadku rajdu, granica działania to określony przez dowódcę patrolu odcinek wewnątrz lub na
zewnątrz obiektu działania, na którego wysokość prowadzi szturm grupa szturmowa. Granica dzia-
łania wyznaczana jest w celu zapewnienia kontroli i koordynacji szturmu oraz pełnego odizolowa-
nia i ubezpieczenia rejonu akcji po jej zainicjowaniu. Musi być łatwa do zidentyfikowania w tere-
nie.
59
ORGANIZACJA PATROLU
DO RAJDU
DOWÓDZTWO
PATROLU
Grupa Grupa Grupa

ubezpieczająca szturmowa wspierająca
ubezpieczenie dróg zespół środki o największej

podejścia do obiektu obserwacyjny sile rażenia
ubezpieczenie zespół
rejonu ześrodkowania torujący
zespół
przeszukujący
zespół
obezwładniający
zespół
ewakuacyjny
zespół
niszczący
Dowództwo patrolu
lonych na czas operacji. W przypadku rajdu, dowódca patrolu wraz z radiotelefonistą i niezbędnym
personelem specjalistycznym znajdują się przy grupie szturmowej, a jego zastępca (pomocnik) –
przy grupie wspierającej. Zasadą jest, że niezależnie od wielkości patrolu radiotelefonista zawsze
znajduje się przy dowódcy patrolu.
Grupa ubezpieczająca
Grupa ubezpieczająca osłania grupy szturmową i wspierającą w trakcie zajmowania pozycji, prze-
prowadzania akcji oraz wycofywania się z obiektu działania. Jej zadaniem jest odizolowanie prze-
60
ciwnika znajdującego się w obiekcie działania – niedopuszczanie jakichkolwiek odwodów oraz

uniemożliwienie mu wydostania się z obiektu. Grupa ubezpieczająca dzieli się na ubezpieczenie
dróg podejścia do obiektu działania oraz ubezpieczenie rejonu ześrodkowania (RZ).
Grupa wspierająca
Grupa wspierająca stanowi podstawę ognia i bezpośrednią osłonę grupy szturmowej. W jej skład
wchodzą najsilniejsze środki rażenia – zarówno organiczne, jak i przydzielone. Najczęściej funk-
cjonuje jako element przyporządkowany do grupy szturmowej, ale może też pełnić rolę odwodu
dowódcy patrolu na wypadek kontaktu ubezpieczeń z dodatkowymi siłami przeciwnika. Zwykle
grupą wspierającą dowodzi zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu.
Grupa szturmowa
Grupa szturmowa przeprowadza bezpośrednie uderzenie na przeciwnika i wykonuje szczegółowe
zadania w obiekcie działania. Do wykonania tych zadań dzieli się na specjalistyczne zespoły. W za-
leżności od potrzeb dowódca patrolu może zwiększyć ilość zespołów jednego rodzaju bądź jeden
zespół obarczyć dwiema nie kolidującymi ze sobą funkcjami;
Zespół obserwacyjny jest źródłem informacji o ewentualnych zmianach sytuacji przed rozpoczę-
ciem bezpośredniej akcji. Obserwuje obiekt działania od rozpoczęcia rekonesansu dowódcy patrolu
do przystąpienia do akcji grupy szturmowej. Składa się z obserwatora oraz ubezpieczającego,
zwróconego w kierunku punktu rozwinięcia (PR).
Zespół torujący
Zespół torujący wykonuje przejście w ewentualnych przeszkodach na kierunku działania grupy
szturmowej. Składa się co najmniej z dwóch żołnierzy.
Zespół przeszukujący
Zespół przeszukujący przeszukuje obiekt działania, sprawdzając czy osiągnięty został cel rajdu.
Składa się z 2-3 żołnierzy.
Zespół niszczący
Zespół niszczący niszczy sprzęt, pojazdy, broń i inne wyposażenie przeciwnika. Składa się z 2-3
żołnierzy.
Zespół ewakuacyjny
Zespół ewakuacyjny ewakuuje z rejonu akcji do wyznaczonego miejsca (zwykle do RZ) rannych
i zabitych z sił patrolu. Po ewakuacji udziela rannym pierwszej pomocy medycznej i przygotowuje
ich do transportu do wojsk własnych. Składa się co najmniej z dwóch żołnierzy.
Zespół obezwładniający
Zespół obezwładniający obezwładnia i eskortuje ewentualnych jeńców ze strefy śmierci do wyzna-
czonego miejsca (zwykle PR lub RZ), działając zgodnie z zasadami postępowania z jeńcami (patrz
Planowanie działań patrolowych) oraz poleceniami dowódcy patrolu. Składa się z 2-3 żołnierzy.
Podstawowym wymogiem bezpieczeństwa i powodzenia akcji patrolu jest ścisłe współdziałanie

grupy wspierającej ze szturmową. Wsparcie musi po rozpoczęciu ostrzału zapewnić grupie sztur-
mowej na tyle silny i celny ogień, aby zneutralizować ewentualny opór przeciwnika w obiekcie w
jak najkrótszym czasie. Współdziałanie obu grup polega na odpowiednim przenoszeniu ognia przez
grupę wspierającą na kolejne odcinki obiektu w miarę przesuwania się ataku grupy szturmowej.
61
ETAPY RAJDU
PLUTONU I KOMPANII
Działanie patrolu w rejonie operacji obejmuje siedem zasadniczych etapów: (1) organizację rejonu
ześrodkowania, (2) rekonesans obiektu działania, (3) zajęcie pozycji, (4) podejście do obiektu
działania, (5) szturm, (6) działanie zespołów oraz (7) odskok.
RAJD PLUTONU



o strukturze trzech drużyn). Doświadczone patrole mogą ograniczyć ubezpieczenie do d w ó c h
żołnierzy: odpowiednio na godzinie 0600 i 1200. Po rozstawieniu ubezpieczeń dowódcy wracają do
sił głównych plutonu, doprowadzają pluton do RZ i rozlokowują zgodnie z ustalonym porządkiem.

rekonesansu.
62

Dowódca plutonu wraz z dowódcami poszczególnych grup i zespołem obserwacyjnym wychodzi na
rekonesans obiektu działania. Podczas trwania rekonesansu 100% sił plutonu w RZ pozostaje
Poruszając się w kierunku obiektu działania, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i obiektem do-
wódca plutonu ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po zakoń-
czeniu nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje obiekt działania, a następnie wyznacza sta-
nowisko dla zespołu obserwacyjnego. Zespół obserwacyjny od razu przystępuje do obserwacji
obiektu działania i jego otoczenia.
Dowódca plutonu wraz z dowódcami grup weryfikuje posiadane informacje o obiekcie, ustala po-
zycje poszczególnych elementów i głównych środków ogniowych oraz wyznacza granicę działania.
Jeżeli pluton nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca może
wyjść na rekonesans od razu z ubezpieczeniami dróg podejścia do obiektu, które w takim przypad-
ku do czasu potwierdzenia lokalizacji obiektu pozostają w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej.
W takiej sytuacji, ubezpieczenia zajmują swoje stanowiska samodzielnie po potwierdzeniu lokali-
zacji obiektu przez dowódcę plutonu i w oparciu o jego instrukcje.
Dowódca plutonu podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunktowy plan działania na wypadek

nia dotyczące organizacji akcji. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza jej planowany przebieg od
początku do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z przeciwnikiem.
Zajęcie pozycji
Poszczególne elementy plutonu zajmują swoje pozycje w następującej kolejności: (1) grupa ubez-
pieczająca, (2) grupa wspierająca, (3) grupa szturmowa. Zajęcie pozycji przez każdą z grup od-
bywa się w maksymalnej ciszy i w sposób zapewniający jak najlepsze maskowanie. Końcowe od-
cinki dróg podejścia do swoich pozycji grupy pokonują czołgając się. W zależności od terenu i sy-
tuacji, ubezpieczenia mogą dotrzeć do swoich pozycji przez PR lub bezpośrednio z RZ. Grupy
wspierająca i szturmowa wychodzą na pozycje dopiero po zajęciu stanowisk i osiągnięciu gotowo-
ści przez ubezpieczenia. Dopuszczalna jest sytuacja, w której obie te grupy opuszczają RZ razem
i oczekują na gotowość ubezpieczeń w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej.
Dowódca plutonu opuszcza RZ z grupami wspierającą i szturmową oraz niezbędnym personelem

specjalistycznym. Dowódcy grup zatrzymują grupy w PR, a dowódca plutonu nawiązuje kontakt
wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w obiekcie działa-
w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały zmiany, dowódca ocenia je i koryguje dotychczasowe
ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, podaje dowódcy grupy wspierającej sygnał do zajęcia pozy-
cji. W czasie, gdy grupa wspierająca zajmuje pozycje, dowódca grupy szturmowej rozlokowuje
63
podległych żołnierzy parami na wysokości PR, na wprost stanowisk grupy. Dowódca plutonu poda-
je dowódcy grupy sygnał, po którym cała grupa dociera do swoich pozycji i zajmuje stanowiska. Po
zajęciu pozycji przez grupę szturmową zespół obserwacyjny zajmuje stanowisko w PR i ubezpiecza
rejon akcji od tyłu.
Ubezpieczenie
GRANICA DZIAŁANIA
Ubezpieczenie
Grupa
wspierająca
Grupa
szturmowa
Dowództwo
patrolu
Ubezpieczenie
PUNKT
ROZWINIĘCIA
(PR)
Zespół
obserwacyjny
REJON
ZEŚRODKOWANIA
(PR)
Rys. 24. Patrol na pozycjach w rejonie obiektu działania.
64
Podejście do obiektu działania

Dowódca plutonu podaje grupie szturmowej sygnał do podejścia do obiektu. Grupa porusza się pa-
rami w kierunku obiektu w sposób zapewniający maksymalne maskowanie działania; z reguły czoł-
gając się. Dowódca plutonu wraz z radiotelefonistą i niezbędnym personelem specjalistycznym po-
rusza się za grupą szturmową w odległości zapewniającej mu kontrolę jej działania.
Jeżeli podejście grupy szturmowej pozostaje nie wykryte przez przeciwnika, dociera ona możliwie
jak najbliżej obiektu, a w przypadku wykrycia – automatycznie rozpoczyna kolejny etap działania
(patrz Szturm). Jeżeli na drodze podejścia do obiektu znajdują się przeszkody, grupa zalega w go-
towości do otwarcia ognia, a do działania przystępuje zespół torujący. Działanie grupy szturmowej
jest bezpośrednio ubezpieczane przez grupę wspierającą. W przypadku wykrycia grupy szturmowej
przez przeciwnika, wsparcie rozpoczyna gwałtowny ostrzał obiektu i osłania swoim ogniem dalsze
działanie grupy szturmowej.
Działanie grupy szturmowej nie jest poprzedzane tak zwanym atakiem pozorowanym. Istotą działa-
nia sił przeprowadzających rajd jest c a ł k o w i t e zaskoczenie przeciwnika, a ponieważ rajdy są
operacjami przeciwko stosunkowo niewielkim siłom znajdującym się w niewielkich obiektach (re-
jonach), każdy atak pozorowany – niezależnie od kierunku – zakończy się postawieniem w stan
pełnej gotowości w s z y s t k i c h sił przeciwnika w całym rejonie działania. W ten sposób naru-
szany jest jeden z fundamentów powodzenia, jakim jest zaskoczenie, a grupa szturmowa staje oko
w oko z zaalarmowanym i przygotowanym do działania przeciwnikiem.
Szturm
Po ustalonym sygnale grupa szturmowa otwiera gwałtowny ogień i wchodzi na obiekt działania.
W sytuacji optymalnej grupa szturmowa wchodzi na obiekt nie wykryta i dopiero tam otwiera
ogień, po czym kontynuuje szturm pod osłoną grupy wspierającej. Niezależnie jednak od momentu
rozpoczęcia szturmu, z chwilą otwarcia ognia przez grupę szturmową grupa wspierająca natych-
miast rozpoczyna ostrzał, niszcząc w pierwszej kolejności główne środki ogniowe przeciwnika.
Grupa szturmowa porusza się skokami w parach w kierunku granicy działania. W trakcie szturmu
wszystkie pary działają zgodnie z zasadami ognia i manewru. Optymalnym wariantem działania
grupy szturmowej w obiekcie jest atak płytkim klinem. Dowódca plutonu wraz z radiotelefonistą
i niezbędnym personelem specjalistycznym porusza się za grupą szturmową w odległości zapewnia-
jącej kontrolę jej działania.
Grupa wspierająca, w miarę przesuwania się szturmu do przodu, przenosi swój ogień na dalsze re-
jony obiektu. W przypadku nasilenia się obrony przeciwnika, wsparcie skupia ogień na głównych
punktach oporu, a grupa szturmowa bezwzględnie je likwiduje stosując ogień i manewr.
Po likwidacji przeciwnika grupa szturmowa dociera do granicy działania i zajmuje na niej pozycje.
Każdy z żołnierzy zmienia magazynek na pełny. Po zajęciu przez grupę szturmową stanowisk na
granicy działania dowódca grupy orientuje się czy grupa poniosła straty oraz kontroluje zapas amu-
nicji, w razie potrzeby równomiernie ją rozprowadzając. W przypadku strat wśród obsługujących
ważniejsze środki ogniowe, dowódca grupy natychmiast przydziela je innym żołnierzom. Informa-
cje o stratach i stanie amunicji przekazuje jak najszybciej dowódcy plutonu.
Jeżeli sytuacja w obiekcie jest całkowicie opanowana, po reorganizacji grupy szturmowej na grani-
cy działania grupa wspierająca może zostać przez dowódcę patrolu przegrupowana na nowe pozy-
cje w celu ubezpieczenia kierunku największego zagrożenia ze strony ewentualnych odwodów
przeciwnika.
65
GRANICA DZIAŁANIA
W przypadku nasilenia się

obrony sił przeciwnika, grupa
szturmowa bezwzględnie ją li-
kwiduje we współdziałaniu z
grupą wspierającą.
Grupa wspiera-
jąca, w miarę
przesuwania się
szturmu do
przodu przenosi
ogień na dalsze
rejony obiektu,
Grupa szturmowa porusza skupiając ostrzał
się skokami w parach w kie- na głównych
runku granicy działania. W punktach oporu
trakcie szturmu poszcze- przeciwnika.
gólne pary działają zgodnie
z zasadami ognia i manew-
ru. Optymalnym wariantem
działania w obiekcie jest
atak płytkim klinem.
Rys. 25. Działanie grup szturmowej i wspierającej w czasie szturmu.
66
Dowódca plutonu podaje sygnał do rozpoczęcia działania zespołom przeszukującym, a następnie
kolejnym przewidzianym do użycia. Każdy zespół nawiązuje z dowódcą plutonu kontakt wzroko-
wy. Jeżeli sytuacja rozwija się zgodnie z planem, dowódca sygnalizuje zespołowi przystąpienie do
działania we wcześniej ustalony sposób; w przeciwnym wypadku koryguje ustalenia. Po wykonaniu
zadania każdy zespół sygnalizuje dowódcy plutonu zakończenie działania i zajmuje dotychczasowe
stanowisko na granicy działania.
Kolejność czynności do wykonania w obiekcie działania jest następująca:

rozbrojenie i odstawienie ewentualnych jeńców z rejonu akcji przez zespoły obezwładniające.
2. Ewakuacja własnych rannych i zabitych poza rejon akcji oraz udzielenie rannym pierwszej po-
mocy przez zespoły ewakuacyjne.
4. Zebranie i przygotowanie do transportu określonych osób, wyposażenia bądź dokumentów
przeciwnika oraz przejrzenie i zabezpieczenie każdego egzemplarza zabieranej broni przez ze-
społy przeszukujące.
5. Zebranie i przygotowanie do zniszczenia ważniejszego uzbrojenia i ekwipunku przeciwnika
przez zespoły przeszukujące i zespoły niszczące.
Jeżeli w plutonie wyznaczony jest tylko jeden zespół przeszukujący, obiekt działania przeszukiwa-
ny jest od granicy działania do początku obiektu. Jeżeli wyznaczone są dwa zespoły przeszukujące,
każdy z nich przeszukuje określoną połowę obiektu od granicy działania do początku. W przypadku
większej ilości zespołów przeszukujących, każdy z nich przeszukuje wcześniej określony przez
dowódcę plutonu odcinek obiektu. Przeszukanie zawsze rozpoczyna się od odtrącenia na boki
100% broni przeciwnika w całym obiekcie działania, dopiero potem następuje metodyczne prze-
szukiwanie poszczególnych ciał (patrz Zasadzka punktowa plutonu).
Zespoły niszczące mogą przystąpić do działania nie wcześniej niż po odtrąceniu broni od przeciw-
nika przez zespoły przeszukujące. Niszczenie sprzętu powinno być przeprowadzane za pomocą du-
prochowej powinien wynosić 1 minutę. Po przygotowaniu ładunków zespoły niszczące pozostają
przy wyposażeniu przeznaczonym do niszczenia. W razie potrzeby, przed opuszczeniem obiektu
przez pluton mogą one również wykonywać doraźne uzbrojenie terenu.
Jeżeli do obiektu działania zbliżają się dodatkowe siły przeciwnika, ubezpieczenia – w zależności
od zaawansowania działań plutonu w obiekcie – powstrzymują je tak długo, jak długo mogą się
bronić, nie dopuszczając do całkowitego związania się walką. W takiej sytuacji dowódca plutonu
wykorzystuje grupę wspierającą do osłony zagrożonego kierunku.
Odskok
Dowódca plutonu podaje sygnały do odskoku z obiektu działania poszczególnym elementom. Od-
skok odbywa się w kolejności odwrotnej niż podczas zajmowania pozycji przed akcją: (1) grupa
szturmowa, (2) grupa wspierająca, (3) grupa ubezpieczająca. W rejonie akcji żołnierze plutonu
poruszają się biegiem.
67
Grupa wspierająca wycofuje się do pozycji sprzed szturmu i zajmuje je w gotowości do udzielenia
wsparcia i osłony zespołom niszczącym.
Po wycofaniu się grupy szturmowej z obiektu, dowódca plutonu podaje sygnał do wykonania zada-
nia zespołom niszczącym. Zespoły odpalają lonty ładunków wybuchowych bądź odbezpieczają
granaty odłamkowe i wraz z dowódcą plutonu wycofują się do PR. Grupa wspierająca ubezpiecza
odskok dowódcy plutonu i zespołów niszczących, po czym wycofuje się za nimi. W PR dowódcy
kontrolują stany osobowe podległych elementów, po czym kontynuują odskok do RZ. Jeżeli kogo-
kolwiek brakuje, dowódca plutonu bezzwłocznie organizuje powrót do obiektu działania, wykorzy-
stując siły znajdujące się w PR oraz informując drogą radiową wszystkie elementy plutonu o sytua-
cji.

dowódcy plutonu podanym drogą radiową lub po eksplozji ładunków wybuchowych. Ubezpiecze-
nia kierują się bezpośrednio do RZ. W przypadku tego elementu wskazane jest wykorzystywanie
komunikacji radiowej jako głównego sposobu przekazywania sygnałów, a eksplozji jako sposobu
zapasowego. Dzięki temu, w przypadku komplikacji, dowódca plutonu dysponuje możliwością bły-
skawicznej korekty planu działania ubezpieczeń.
Jeżeli przewidziane jest wykorzystanie w trakcie rajdu wsparcia artyleryjskiego bądź powietrznego,
dowódca plutonu po wycofaniu się do PR i sprawdzeniu stanów osobowych wzywa ogień sił wspie-
rających przy pomocy przydzielonego obserwatora ognia artylerii (lub innego specjalisty) albo oso-
biście drogą radiową. Ostrzał artyleryjski lub powietrzny obiektu działania po przeprowadzeniu ak-
cji jest powszechnie stosowaną metodą osłony sił przeprowadzających rajd oraz potęgującą straty
i zniszczenia w obiekcie.
Po wycofaniu się do RZ każdy element plutonu pobiera wyposażenie i zajmuje stanowisko w obro-
nie okrężnej RZ wskazane przez dowódcę grupy ubezpieczającej. Czynności wszystkich elementów
w RZ obejmują jak najszybsze przygotowanie się do jego opuszczenia oraz sprawdzenie stanu oso-
bowego i ekwipunku przez dowódców poszczególnych szczebli. W przypadku plutonu kontrola
opiera się na łańcuchu dowodzenia. Dopóki elementy plutonu nie osiągną gotowości do opuszcze-
nia rejonu działania, ich osłonę stanowi dotychczasowe ubezpieczenie RZ.
Po zakończeniu procedur związanych z kontrolą stanu osobowego i wyposażenia pluton opuszcza

rejon działania. Jeżeli po akcji nie jest on podejmowany przez środki transportu bezpośrednio
z obiektu działania, w pierwszym etapie wycofuje się w innym kierunku niż faktycznie zaplanowa-
ny.
RAJD KOMPANII

ześrodkowania (RZ) dowódca kompanii zatrzymuje kompanię i organizuje postój orientacyjny
(nasłuchiwanie i obserwację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami plutonów, ra-
diotelefonistą oraz ubezpieczeniem RZ (po 2 żołnierzy z każdego plutonu) wychodzi na rozpozna-
68
nie i potwierdzenie rejonu ześrodkowania. Przed wyjściem przedstawia swemu zastępcy pięcio-
punktowy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań patrolowych).
Po potwierdzeniu lokalizacji RZ dowódca kompanii organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie RZ

może być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców plutonów wraz z ubezpieczeniem
lub równocześnie przez wszystkich dowódców plutonów i ich żołnierzy na kierunkach podległych
im elementów. Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca kompanii przedstawia dowódcom plu-
tonów pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia.
Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca kompanii przedstawia ubezpieczają-

cym plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 1000 i 0200. Po
rozstawieniu ubezpieczeń dowódcy wracają do sił głównych kompanii, doprowadzają kompanię do
RZ i rozlokowują zgodnie z ustalonym porządkiem. Dowódca kompanii może dodatkowo pozosta-
wić jednego z dowódców plutonów w RZ na godzinie 0600. Po dojściu kompanii do RZ pełni on
wtedy funkcję przewodnika i po kolei rozmieszcza w nim poszczególne plutony.
Kompania rozlokowuje się na pozycjach w RZ parami, w ugrupowaniu do obrony okrężnej na pla-

nie koła lub trójkąta. Po wstępnym zajęciu pozycji dowódca kompanii koryguje rozlokowanie plu-
tonów i określa im pasy obserwacji. Dowódcy plutonów korygują rozlokowanie podległych drużyn
i określają im pasy obserwacji Dowódcy drużyn określają podwładnym sektory obserwacji oraz
kontrolują załadowanie i zabezpieczenie broni. Po skorygowaniu pozycji żołnierze na przemian
w parach przygotowują się do dalszego działania: poprawiają maskowanie indywidualne i wydzie-
lają wyposażenie przewidziane do użycia w akcji. Jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo zmiany
RZ, kompania nie przygotowuje wyposażenia, dopóki dowódca nie potwierdzi lokalizacji obiektu
podczas rekonesansu.
Po rozlokowaniu podwładnych, dowódcy plutonów stawiają się na stanowisku dowódcy kompanii.

Dowódca kompanii określa czas gotowości do rekonesansu oraz miejsce złożenia nie zabieranego
na akcję ekwipunku poszczególnych elementów. O określonym czasie dowódca sprawdza stan go-
towości elementu wychodzącego na rekonesans. Jeżeli nie ma zastrzeżeń, przedstawia swemu za-
stępcy plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem oraz w razie potrzeby uściśla instrukcje
dotyczące działalności sił głównych kompanii podczas rekonesansu.

Dowódca kompanii wraz z dowódcami poszczególnych grup i zespołem obserwacyjnym wychodzi
na rekonesans obiektu działania. Podczas trwania rekonesansu 100% sił kompanii w RZ pozostaje
Poruszając się w kierunku obiektu działania, w dogodnym miejscu pomiędzy RZ i obiektem, do-
wódca kompanii ustala punkt rozwinięcia (PR) i organizuje w nim postój orientacyjny. Po zakoń-
czeniu nasłuchiwania i obserwacji dowódca lokalizuje obiekt działania, a następnie wyznacza sta-
nowisko dla zespołu obserwacyjnego. Zespół obserwacyjny od razu przystępuje do obserwacji
obiektu i jego otoczenia.
Dowódca kompanii wraz z dowódcami grup weryfikuje posiadane informacje o obiekcie, ustala po-
zycje poszczególnych elementów i głównych środków ogniowych oraz wyznacza granicę działania.
69
Jeżeli kompania nie dysponuje odpowiednio długim czasem na wykonanie zadania, dowódca może
wyjść na rekonesans od razu z ubezpieczeniami dróg podejścia do obiektu, które w takim przypad-
ku do czasu potwierdzenia lokalizacji obiektu pozostają w PR w ugrupowaniu do obrony okrężnej.
W tej sytuacji, ubezpieczenia zajmują swoje stanowiska samodzielnie po potwierdzeniu lokalizacji
obiektu przez dowódcę kompanii i w oparciu o jego instrukcje.
Dowódca kompanii podaje zespołowi obserwacyjnemu pięciopunktowy plan działania na wypadek

nia dotyczące organizacji akcji. W razie potrzeby jeszcze raz powtarza jej planowany przebieg od
początku do końca oraz sposób działania na wypadek przedwczesnego kontaktu z przeciwnikiem.
Zajęcie pozycji
Poszczególne elementy kompanii zajmują swoje pozycje w następującej kolejności: (1) grupa
ubezpieczająca, (2) grupa wspierająca, (3) grupa szturmowa. Zajęcie pozycji przez każdą z grup
odbywa się w maksymalnej ciszy i w sposób zapewniający jak najlepsze maskowanie. Końcowe
odcinki dróg podejścia do swoich pozycji grupy pokonują czołgając się.
W zależności od terenu i sytuacji, ubezpieczenia mogą dotrzeć do swoich pozycji przez PR lub bez-
pośrednio z RZ. Grupy wspierająca i szturmowa wychodzą na pozycje dopiero po zajęciu stanowisk
i osiągnięciu gotowości przez ubezpieczenia. Dopuszczalna jest sytuacja, w której obie te grupy
opuszczają RZ razem i oczekują na gotowość ubezpieczeń w PR w ugrupowaniu do obrony okręż-
nej.
Dowódca kompanii opuszcza RZ z grupami wspierającą i szturmową oraz niezbędnym personelem

specjalistycznym. Dowódcy grup zatrzymują grupy w PR, a dowódca kompanii nawiązuje kontakt
wzrokowy z zespołem obserwacyjnym i odbiera od niego informację o sytuacji w obiekcie działa-
w dół – zmiany w sytuacji). Jeżeli zaistniały zmiany, dowódca kompanii ocenia je i koryguje do-
tychczasowe ustalenia. Jeżeli zmiany nie nastąpiły, podaje dowódcy grupy wspierającej sygnał do
zajęcia pozycji.
W czasie, gdy grupa wspierająca zajmuje pozycje, dowódca grupy szturmowej rozlokowuje podle-
głych żołnierzy parami na wysokości PR, na wprost stanowisk grupy. Dowódca kompanii podaje
dowódcy grupy sygnał, po którym cała grupa dociera do swoich pozycji i zajmuje stanowiska. Po
zajęciu pozycji przez grupę szturmową zespół obserwacyjny zajmuje stanowisko w PR i ubezpiecza
rejon akcji od tyłu.
Podejście do obiektu działania

Dowódca kompanii podaje grupie szturmowej sygnał do podejścia do obiektu. Grupa porusza się
parami w kierunku obiektu w sposób zapewniający maksymalne maskowanie działania; z reguły
czołgając się. Dowódca kompanii wraz z radiotelefonistą i niezbędnym personelem specjalistycz-
nym porusza się za grupą szturmową w odległości zapewniającej mu kontrolę jej działania.
Jeżeli podejście grupy szturmowej pozostaje nie wykryte przez przeciwnika, dociera ona możliwie
jak najbliżej obiektu, a w przypadku wykrycia – automatycznie rozpoczyna kolejny etap działania
(patrz Szturm). Jeżeli na drodze podejścia do obiektu znajdują się przeszkody, grupa zalega w go-
towości do otwarcia ognia, a do działania przystępuje zespół torujący. Działanie grupy szturmowej
jest bezpośrednio ubezpieczane przez grupę wspierającą. W przypadku wykrycia grupy szturmowej
70
przez przeciwnika, wsparcie rozpoczyna gwałtowny ostrzał obiektu i osłania swoim ogniem dalsze
działanie grupy szturmowej.
Działanie grupy szturmowej nie jest poprzedzane tak zwanym atakiem pozorowanym. Istotą działa-
nia sił przeprowadzających rajd jest c a ł k o w i t e zaskoczenie przeciwnika, a ponieważ rajdy są
operacjami przeciwko stosunkowo niewielkim siłom znajdującym się w niewielkich obiektach (re-
jonach), każdy atak pozorowany – niezależnie od kierunku – zakończy się postawieniem w stan
pełnej gotowości w s z y s t k i c h sił przeciwnika w całym rejonie działania. W ten sposób naru-
szany jest jeden z fundamentów powodzenia, jakim jest zaskoczenie, a grupa szturmowa staje oko
w oko z zaalarmowanym i przygotowanym do działania przeciwnikiem.
Szturm
Po ustalonym sygnale grupa szturmowa otwiera gwałtowny ogień i wchodzi na obiekt działania.
W sytuacji optymalnej grupa szturmowa wchodzi na obiekt nie wykryta i dopiero tam otwiera
ogień, po czym kontynuuje szturm pod osłoną grupy wspierającej. Niezależnie jednak od momentu
rozpoczęcia szturmu, z chwilą otwarcia ognia przez grupę szturmową grupa wspierająca natych-
miast rozpoczyna ostrzał, niszcząc w pierwszej kolejności główne środki ogniowe przeciwnika.
Grupa szturmowa porusza się skokami w parach w kierunku granicy działania. W trakcie szturmu
wszystkie pary działają zgodnie z zasadami ognia i manewru. Optymalnym wariantem działania
grupy szturmowej w obiekcie jest atak płytkim klinem. Dowódca kompanii wraz z radiotelefonistą
i niezbędnym personelem specjalistycznym porusza się za grupą szturmową w odległości zapewnia-
jącej kontrolę jej działania.
Grupa wspierająca, w miarę przesuwania się szturmu do przodu, przenosi swój ogień na dalsze re-
jony obiektu. W przypadku nasilenia się obrony przeciwnika, wsparcie skupia ogień na głównych
punktach oporu, a grupa szturmowa bezwzględnie je likwiduje, stosując ogień i manewr.
Po likwidacji przeciwnika grupa szturmowa dociera do granicy działania i zajmuje na niej pozycje.
Każdy z żołnierzy zmienia magazynek na pełny. Po zajęciu przez grupę szturmową stanowisk na
granicy działania dowódca grupy orientuje się czy grupa poniosła straty oraz kontroluje zapas amu-
nicji, w razie potrzeby równomiernie ją rozprowadzając. W przypadku strat wśród obsługujących
ważniejsze środki ogniowe, dowódca grupy natychmiast przydziela je innym żołnierzom. Informa-
cje o stratach i stanie amunicji przekazuje jak najszybciej dowódcy kompanii.
Jeżeli sytuacja w obiekcie jest całkowicie opanowana, po reorganizacji grupy szturmowej na grani-
cy działania grupa wspierająca może zostać przez dowódcę kompanii przegrupowana na nowe po-
zycje w celu ubezpieczenia kierunku największego zagrożenia ze strony ewentualnych odwodów
przeciwnika.
Dowódca kompanii podaje sygnał do rozpoczęcia działania zespołom przeszukującym, a następnie
kolejnym przewidzianym do użycia. Każdy zespół nawiązuje z dowódcą kompanii kontakt wzro-
kowy. Jeżeli sytuacja rozwija się zgodnie z planem, dowódca sygnalizuje zespołowi przystąpienie
do działania we wcześniej ustalony sposób; w przeciwnym wypadku koryguje ustalenia. Po wyko-
naniu zadania każdy zespół sygnalizuje dowódcy kompanii zakończenie działania i zajmuje dotych-
czasowe stanowisko na granicy działania.
71
Kolejność czynności do wykonania w obiekcie działania jest następująca:

rozbrojenie i odstawienie ewentualnych jeńców z rejonu akcji przez zespoły obezwładniające.
2. Ewakuacja własnych rannych i zabitych poza rejon akcji oraz udzielenie rannym pierwszej po-
mocy przez zespoły ewakuacyjne.
4. Zebranie i przygotowanie do transportu określonych osób, wyposażenia bądź dokumentów
przeciwnika oraz przejrzenie i zabezpieczenie każdego egzemplarza zabieranej broni przez ze-
społy przeszukujące.
5. Zebranie i przygotowanie do zniszczenia ważniejszego uzbrojenia i ekwipunku przeciwnika
przez zespoły przeszukujące i zespoły niszczące.
Jeżeli w kompanii wyznaczony jest tylko jeden zespół przeszukujący, obiekt działania przeszuki-
wany jest od granicy działania do początku obiektu. Jeżeli wyznaczone są dwa zespoły przeszuku-
jące, każdy z nich przeszukuje określoną połowę obiektu od granicy działania do początku. W
przypadku większej ilości zespołów przeszukujących każdy z nich przeszukuje wcześniej określony
przez dowódcę kompanii odcinek obiektu. Przeszukanie zawsze rozpoczyna się od odtrącenia na
boki 100% broni przeciwnika w całym obiekcie działania, dopiero potem następuje metodyczne
przeszukiwanie poszczególnych ciał (patrz Zasadzka punktowa plutonu).
W przypadku strat w grupie szturmowej, sygnał do działania dla zespołów ewakuacyjnych może
być podany dopiero po odtrąceniu broni od przeciwnika przez zespoły przeszukujące.
Zespoły niszczące mogą przystąpić do działania nie wcześniej niż po odtrąceniu broni od przeciw-
nika przez zespoły przeszukujące. Niszczenie sprzętu powinno być przeprowadzane za pomocą du-
prochowej powinien wynosić 1 minutę. Po przygotowaniu ładunków zespoły niszczące pozostają
przy wyposażeniu przeznaczonym do niszczenia. W razie potrzeby, przed opuszczeniem obiektu
przez kompanię mogą one również wykonywać doraźne uzbrojenie terenu.
Jeżeli do obiektu działania zbliżają się dodatkowe siły przeciwnika, ubezpieczenia – w zależności
od zaawansowania działań kompanii w obiekcie – powstrzymują je tak długo, jak długo mogą się
bronić, nie dopuszczając do całkowitego związania się walką. W takiej sytuacji dowódca kompanii
wykorzystuje grupę wspierającą do osłony zagrożonego kierunku.
Odskok
Dowódca kompanii podaje sygnały do odskoku z obiektu działania poszczególnym elementom. Od-
skok odbywa się w kolejności odwrotnej niż podczas zajmowania pozycji przed akcją: (1) grupa
szturmowa, (2) grupa wspierająca, (3) grupa ubezpieczająca. W rejonie akcji żołnierze kompa-
nii poruszają się biegiem.
Grupa wspierająca wycofuje się do pozycji sprzed szturmu i zajmuje je w gotowości do udzielenia
wsparcia i osłony zespołom niszczącym.
72
Po wycofaniu się grupy szturmowej z obiektu, dowódca kompanii podaje sygnał do wykonania za-
dania zespołom niszczącym. Zespoły odpalają lonty ładunków wybuchowych bądź odbezpieczają
granaty odłamkowe i wraz z dowódcą kompanii wycofują się do PR. Grupa wspierająca ubezpiecza
odskok dowódcy kompanii i zespołów niszczących, po czym wycofuje się za nimi. W PR dowódcy
kontrolują stany osobowe podległych elementów, po czym kontynuują odskok do RZ. Jeżeli kogo-
kolwiek brakuje, dowódca kompanii bezzwłocznie organizuje powrót do obiektu działania, wyko-
rzystując siły znajdujące się w PR oraz informując drogą radiową wszystkie elementy kompanii
o sytuacji.

dowódcy kompanii podanym drogą radiową lub po eksplozji ładunków wybuchowych. Ubezpie-
czenia kierują się bezpośrednio do RZ. W przypadku tego elementu wskazane jest wykorzystywa-
nie komunikacji radiowej jako głównego sposobu przekazywania sygnałów, a eksplozji jako sposo-
bu zapasowego. Dzięki temu, w przypadku komplikacji, dowódca kompanii dysponuje możliwością
błyskawicznej korekty planu działania ubezpieczeń.
Jeżeli przewidziane jest wykorzystanie w trakcie rajdu wsparcia artyleryjskiego bądź powietrznego,
dowódca kompanii po wycofaniu się do PR i sprawdzeniu stanów osobowych wzywa ogień sił
wspierających przy pomocy przydzielonego obserwatora ognia artylerii (lub innego specjalisty) al-
bo osobiście drogą radiową. Ostrzał artyleryjski lub powietrzny obiektu działania po przeprowadze-
niu akcji jest powszechnie stosowaną metodą osłony sił przeprowadzających rajd oraz potęgującą
straty i zniszczenia w obiekcie.
Po wycofaniu się do RZ każdy element kompanii pobiera wyposażenie i zajmuje stanowisko

w obronie okrężnej RZ wskazane przez dowódcę grupy ubezpieczającej. Czynności wszystkich
elementów w RZ obejmują jak najszybsze przygotowanie się do jego opuszczenia oraz sprawdzenie
stanu osobowego i ekwipunku przez dowódców poszczególnych szczebli. W przypadku kompanii
kontrola opiera się na łańcuchu dowodzenia. Dopóki elementy kompanii nie osiągną gotowości do
opuszczenia rejonu działania, ich osłonę stanowi dotychczasowe ubezpieczenie RZ.
Po zakończeniu procedur związanych z kontrolą stanu osobowego i wyposażenia kompania opusz-

cza rejon działania. Jeżeli po akcji nie jest ona podejmowana przez środki transportu bezpośrednio
z obiektu działania, w pierwszym etapie wycofuje się w innym kierunku niż faktycznie zaplanowa-
ny.
73
BAZA PATROLU
Baza patrolu to okrężna pozycja obronna, zajmowana, gdy patrol zatrzymuje się na dłuższy czas.
Patrol wykorzystuje bazę przez okres nie dłuższy niż 24 godziny, a po opuszczeniu jej – nigdy nie
zajmuje powtórnie. Celem organizowania bazy patrolu jest:
 Uniknięcie zdemaskowania poprzez wstrzymanie poruszania się;
 Organizacja żywienia, obsługi uzbrojenia i odpoczynku;
 Zapewnienie warunków do planowania i przygotowania dalszych działań;
 Reorganizacja sił przed lub po określonym etapie operacji;
 Stworzenie doraźnego zaplecza do działań prowadzonych równocześnie bądź jedno po drugim
w ramach jednej operacji.
REJON BAZY
Dowódca patrolu dokonuje wstępnego wyboru rejonu na bazę na etapie planowania: na podstawie
map, danych rozpoznawczych S-2 oraz innych dostępnych źródeł informacji, a jeżeli to możliwe –
również podczas osobistego rekonesansu (zwykle powietrznego). Dowódca patrolu wyznacza do-
datkowo rejon bazy z a p a s o w e j na wypadek, gdyby miejsce na bazę główną okazało się nieko-
rzystne lub gdyby patrol musiał ewakuować się z bazy głównej. W trakcie operacji rejon każdej ba-
zy jest przed zajęciem potwierdzany bądź zmieniany.
Planując bazę dowódca patrolu wybiera:

 Rejon, którego odległość do obiektu działania umożliwia sprawne wykonanie zadania;
 Teren o możliwie jak najmniejszym znaczeniu taktycznym dla przeciwnika;
 Teren leżący z dala od szlaków komunikacyjnych i skupisk ludności;
 Teren możliwie jak najbardziej ograniczający piesze poruszanie się i możliwość obserwacji
(najkorzystniej: pofałdowany, pokryty krzakami i drzewami o gałęziach rozchodzących się ni-
sko nad ziemią);
 Teren leżący w pobliżu źródła wody, ale nie bezpośrednio przy nim;
 Teren, którego warunki umożliwiają prowadzenie przynajmniej krótkotrwałej obrony oraz po-
zwalają ewakuować się z bazy pod osłoną terenu (najkorzystniej: w trzech różnych kierunkach).
Planując bazę dowódca patrolu unika:

 Znanych i prawdopodobnych rejonów przebywania sił przeciwnika;
 Rejonów zabudowanych oraz innych skupisk i miejsc przebywania ludności;
 Gór, wzgórz oraz grzbietów i szczytów wzniesień;
 Dróg, ścieżek, strumieni i innych szlaków;
 Dolin i depresji o niewielkich rozmiarach oraz miejsc podmokłych, na których nie jest możliwe
przygotowanie pozycji obronnych i zorganizowanie odpoczynku.
DZIAŁALNOŚĆ PATROLU
W BAZIE
Działalność patrolu w bazie obejmuje przedsięwzięcia z zakresu ubezpieczenia i gotowości bojowej
oraz osiąganie przez patrol zdolności do kontynuowania dotychczasowych bądź realizacji kolejnych
działań.
74
Ubezpieczenie
Ubezpieczenie jest najważniejszym przedsięwzięciem w ramach działalności patrolu w bazie. Jest
utrzymywane bez przerwy, przez cały okres funkcjonowania bazy: począwszy od rekonesansu jej
rejonu, aż do opuszczenia bazy przez ostatniego członka patrolu. System ubezpieczeń bazy obejmu-
je:
 Posterunki obserwacyjne (organizowane w warunkach dobrej widoczności);
 Patrole do rozpoznania otoczenia bazy;
 Zasadzki na dogodnych drogach podejścia sił przeciwnika (organizowane jedynie przez patrole
o wysokich stanach osobowych);
 Obserwację i nasłuchiwanie w określonych sektorach, prowadzone przez wszystkie elementy
patrolu w ramach utrzymywanej gotowości bojowej.
W trakcie funkcjonowania bazy patrol wykorzystuje tylko jeden punkt wyjścia i powrotu do bazy,
a każda osoba zbliżająca się do niej z innej strony jest traktowana jako potencjalny przeciwnik.
Każda osoba zbliżająca się do bazy jest również sprawdzana pod kątem znajomości ustalonego
wewnątrz patrolu hasła i odzewu (niezależnie od kierunku podejścia). Hasło podawane jest ściszo-
nym głosem po dopuszczeniu sprawdzanej osoby na odległość kilku metrów.
Za główny kierunek zagrożenia bazy przyjmuje się godzinę 0600, czyli drogę podejścia patrolu do
bazy podczas jej zajmowania. Niezależnie od tej zasady, dla każdej bazy mogą istnieć również inne
kierunki zagrożenia, którymi są odcinki terenu w jej otoczeniu, na których ewentualne siły prze-
ciwnika mogą się łatwo rozwinąć do akcji przeciwko patrolowi lub którymi mogą sprawnie dostać
się w pobliże bazy.
Dowódcy poszczególnych szczebli rygorystycznie egzekwują tzw. dyscyplinę światła, dźwięku

i maskowania. Źródła światła wykorzystywane są jedynie w ostateczności i w sposób jak najbar-
dziej maskujący. Zalecane jest stosowanie światła czerwonego ze względu na nie powodowanie
efektu oślepienia oraz nie rzucanie się w oczy z większych odległości. Ogniska, ze względu na od-
blask światła i charakterystyczną woń dymu, mogą być palone w ograniczonym zakresie i tylko
w przypadku bardzo niskich temperatur zagrażających zdolności przetrwania patrolu. Porozumie-
wanie się głosem ograniczane jest do szeptu, a wszelkie czynności w bazie wykonywane są
z ostrożnością, aby uniknąć intensywnych odgłosów. Z tego samego względu unika się rozpozna-
wania otoczenia bazy w nocy, gdy pokrycie terenu może powodować hałas podczas przemieszcza-
nia się. Nikt w bazie nie porusza się bez wyraźnej i uzasadnionej konieczności, dzięki czemu unika
się zdemaskowania bazy poprzez łatwo rzucający się w oczy ruch.
Gotowość bojowa
Dowódca patrolu określa stan gotowości bojowej patrolu w poszczególnych etapach jego funkcjo-
nowania w bazie. W zależności od sytuacji, patrol utrzymuje 100, 50 lub 33% stanu osobowego
w pełnej gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem. Patrol zawsze utrzymuje w pełnej goto-
wości co najmniej 33% stanu osobowego.
Każdorazowo 30 minut przed brzaskiem oraz 30 minut przed zmierzchem dowódca patrolu wpro-
wadza 100% sił w pełną gotowość bojową ze względu na największe w tych porach prawdopodo-
bieństwo ataku przeciwnika. Czas czuwania rozpoczyna się 30 minut przed wschodem Słońca
i trwa do 30 minut po jego wschodzie oraz 30 minut przed nastaniem ciemności i trwa do 30 minut
po ich nastaniu. Podczas czuwania 100% sił patrolu w bazie pozostaje w pełnej gotowości do reak-
cji na kontakt z przeciwnikiem: każdy żołnierz znajduje się na swoim stanowisku z całym ekwipun-
kiem przygotowanym do natychmiastowego działania (wyposażenie znajduje się na żołnierzu, za-
sobnik jest dokładnie zapięty i ułożony przed żołnierzem, broń przeładowana i zabezpieczona).
75
Dowódcy poszczególnych elementów opracowują i organizują zmiany na posterunkach obserwa-

cyjnych oraz na pozycjach. Zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu opracowuje plan kontroli pozycji
patrolu przez dowódców poszczególnych szczebli. Kontrola pozycji patrolu prowadzona jest bez
przerwy, w dzień i w nocy (co najmniej jeden z dowódców w danym czasie kontroluje pozycje). Je-
dynym wyjątkiem w systemie kontroli jest okres czuwania, gdy wszyscy dowódcy również znajdują
się w pełnej gotowości na swoich stanowiskach.
Dowódcy wszystkich szczebli sporządzają szkice systemu ognia i ubezpieczeń podległych elemen-
tów. Na ich podstawie dowódca patrolu sporządza szkic systemu ognia i ubezpieczeń całego patro-
lu. Organizacja systemu ognia w przypadku bazy obejmuje określenie pasów obserwacji dla ele-
mentów oraz sektorów obserwacji dla poszczególnych żołnierzy, a także rozmieszczenie min dzia-
łania kierunkowego i przygotowanie stanowisk bojowych.
Pasy, sektory i wszelkie inne kierunki określa się za pomocą charakterystycznych przedmiotów te-
renowych oraz azymutów. Umożliwia to koordynację całego systemu w dzień i w nocy, jak również
w przypadku zupełnego braku charakterystycznych punktów odniesienia. Patrol uzupełnia system
ognia minami działania kierunkowego odpalanymi e l e k t r y c z n i e . W przeciwieństwie do kla-
sycznej obrony, patrole powinny unikać stosowania pułapek (potykaczy, ładunków sygnalizacyj-
nych, min odciągowych, naciskowych itp.), ponieważ rozszerzają one teren, na którym siłą rzeczy
patrol pozostawia oznaki swojej obecności oraz grożą całkowitym zdemaskowaniem patrolu w ra-
zie przypadkowego zadziałania, spowodowanego na przykład przez zwierzęta.
W przypadku patrolu w sile plutonu i kompanii stanowiska ogniowe wykonywane są na przemian w

parach (jeden żołnierz pracuje, drugi prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). W przypadku
patrolu w sile drużyny i mniejszego, żołnierze przygotowują stanowiska pojedyncze (na przemian
co drugi żołnierz pracuje i co drugi ubezpiecza). W niskich temperaturach patrol wykonuje stanowi-
ska do postawy strzeleckiej klęcząc, a w wyższych – do postawy strzeleckiej leżąc. Po przygotowa-
niu stanowiska każdy z żołnierzy wykonuje ograniczniki sektora ognia. Wszystkie stanowiska są na
koniec dokładnie maskowane ze wszystkich stron naturalnymi materiałami z w n ę t r z a bazy.
W twardym podłożu stanowisk się nie rozbudowuje. W takiej sytuacji żołnierze zajmują pozycje,
umieszczając plecaki przed sobą jako osłonę przed odłamkami, odpryskami i rykoszetami.
Rys. 26. Organizacja stanowisk patrolu w systemie ognia i ubezpieczeń bazy.
76
Rys. 27. Przykłady stanowisk ogniowych wraz z sektorami ognia i obserwacji. Liniami ciągłymi zaznaczono
sektory główne, liniami przerywanymi – sektory zapasowe.
77
Rys. 28, 29. Przykłady rozbudowy stanowisk ogniowych.
Plan ewakuacji
Plan ewakuacji patrolu obejmuje sposób alarmowania o zagrożeniu oraz plan działania na wypadek
kontaktu z przeciwnikiem. Jeżeli istnieje pewność, że przeciwnik znajdujący się w pobliżu bazy nie
zauważył patrolu, stosuje się c i c h y sposób alarmowania, po którym patrol w skrytości osiąga
pełną gotowość bojową na pozycjach. Po zniknięciu zagrożenia dowódca ocenia sytuację i podej-
muje decyzję o pozostawieniu patrolu w bazie głównej lub ewakuacji do bazy zapasowej. Jeżeli
jednak patrol został zdemaskowany, żołnierz, który pierwszy zauważył przeciwnika bądź został ja-
ko pierwszy przez niego wykryty, otwiera ogień i krzykiem informuje resztę patrolu o kontakcie
z przeciwnikiem. Dla pozostałych członków patrolu jest to sygnał o zagrożeniu z danego kierunku
i jeżeli patrol nie znajdował się dotąd w pełnej gotowości, każdy żołnierz zajmuje swoje stanowisko
w gotowości do otwarcia ognia lub ewakuacji.
Patrol nie prowadzi o b r o n y bazy, lecz jedynie powstrzymuje siły przeciwnika do czasu osią-
gnięcia pełnej gotowości przez wszystkie elementy. Najprostszy plan ewakuacji polega w pierw-
szym etapie na wycofaniu się do punktów zbiórek, a następnie do bazy zapasowej. Jako pierwsze
wycofują się elementy, które nie znajdują się w kontakcie z przeciwnikiem. Po ich wycofaniu, na
sygnał od dowódcy patrolu, element w kontakcie z przeciwnikiem zrywa kontakt poprzez zadymia-
nie oraz ogień i manewr, po czym przemieszcza się do bazy zapasowej.
Niezależnie od sposobu działania, zajmując i przebywając w bazie zapasowej patrol utrzymuje

wyższą niż dotychczas gotowość bojową ze względu na fakt, że przeciwnik jest już zorientowany
w obecności wrogich sił w tym rejonie. W przypadku bezpośredniego kontaktu z przeciwnikiem
znacznie mniejszym od patrolu, patrol dąży do całkowitej likwidacji sił przeciwnika, po czym nie-
zwłocznie opuszcza bazę.
Obsługa uzbrojenia i wyposażenia

Wyczyszczenie i zakonserwowanie broni oraz wyposażenia specjalistycznego to jedno z głównych
przedsięwzięć w ramach przygotowań do działania i utrzymywania gotowości bojowej. Jest ono
przeprowadzane niezwłocznie po zorganizowaniu systemu ognia i ubezpieczeń. W jednym czasie
odbywać się może obsługiwanie 25% całości broni, w tym tylko 33% karabinów maszynowych
i/lub innego cięższego uzbrojenia niezbędnego do ewentualnej reakcji na kontakt z przeciwnikiem.
Wszyscy pozostali członkowie patrolu prowadzą w tym czasie obserwację wyznaczonych sektorów.
W ramach obsługi uzbrojenia i wyposażenia uzupełniana jest bądź równomiernie rozdzielana amu-
nicja i inne środki walki oraz sprzęt specjalistyczny. W ciemnościach nie rozkłada się żadnej broni,
a jej obsługiwanie w takich warunkach polega na przeczyszczeniu i zakonserwowaniu przewodów
luf i zasadniczych mechanizmów.
78
Higiena osobista i sanitarna

Czynności z zakresu utrzymywania higieny osobistej przeprowadzane są raz na dobę, po obsłudze
uzbrojenia i wyposażenia. Obejmują one mycie zębów, twarzy, rąk, pach, krocza i stóp oraz golenie
się i pastowanie butów (nie polerowanie). Zastępca (pomocnik) organizuje przygotowanie dołu
chłonnego na odpadki oraz do załatwiania potrzeb fizjologicznych, a dowódcy poszczególnych
elementów – miejsca do oddawania moczu (jedno na element). Każdy element patrolu usuwa do
dołu chłonnego wszelkie nieczystości i odpadki pozostawione po sobie. Jeżeli z jakichkolwiek
przyczyn nie jest możliwe przygotowanie dołu chłonnego, wszystkie odpadki zabierane są przez
żołnierzy w plecakach, a załatwianie potrzeb fizjologicznych odbywa się do torebek foliowych bądź
innych tego typu pojemników. W takiej sytuacji wszystkie nieczystości są zakopywane i maskowa-
ne w dogodnym do tego miejscu po opuszczeniu bazy przez patrol.
Spożywanie posiłków
Racje żywnościowe spożywane są wyłącznie na zarządzenie dowódców. W jednym czasie nie może
spożywać posiłku więcej niż 50% sił patrolu. Jedzenie posiłków odbywa się na przemian w parach,
3-5 metrów za stanowiskami (jeden z żołnierzy spożywa posiłek i ewentualnie przygotowuje rację
żywnościową drugiego, drugi w tym czasie prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). W przy-
padku drużyny posiłek spożywa na przemian co drugi żołnierz, 1-3 metry za swoim stanowiskiem.
W tym czasie pozostali prowadzą nasłuchiwanie i obserwację w swoich sektorach.
Uzupełnianie wody
Uzupełnianie wody organizuje zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu. Dowódcy elementów wyzna-
czają 1-2 żołnierzy z każdego elementu, którzy zbierają do opróżnionych plecaków puste manierki
swoich elementów i pod dowództwem jednego z dowódców niższego szczebla uzupełniają je wodą.
Podczas uzupełniania wody, zespół ten zachowuje najwyższą ostrożność, stosując częste postoje
orientacyjne i dokładnie się ubezpieczając. W trakcie uzupełniania wody część żołnierzy zespołu
uzupełnia wodę, a pozostali ubezpieczają ich okrężnie. Wyznaczony dowódca zabiera ze sobą ra-
diostację. Przed opuszczeniem bazy zastępca (pomocnik) przedstawia dowódcy zespołu plan dzia-
łania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem oraz sprawdza z nim łączność.
Łączność
Jeżeli patrol ma bez przerwy pozostawać na nasłuchu w sieci z wyższym przełożonym, zastępca
(pomocnik) organizuje plan czuwania przy radiostacji. Wyznaczone do tego celu osoby na zmianę
prowadzą nasłuch określonej częstotliwości, przeprowadzają obsługę radiostacji oraz funkcjonują
jako łącznicy pomiędzy dowódcą patrolu i dowódcami poszczególnych elementów (patrol w bazie
nie wykorzystuje łączności radiowej pomiędzy elementami). W przypadku drużyny, przy radiostacji
czuwają żołnierze aktualnie ubezpieczający, którzy przekazują ją kolejnym w trakcie zmiany na
ubezpieczeniu.
Odpoczynek
Odpoczynek jest jednym z podstawowych celów organizowania bazy, jednakże może mieć miejsce
dopiero po zrealizowaniu wszystkich wcześniej opisanych przedsięwzięć. Odpoczynek w bazie od-
bywa się na p o z y c j a c h . Jeżeli pełną gotowość utrzymuje 50% stanu osobowego patrolu, odpo-
czynek organizowany jest na zmianę w parach (jeden żołnierz odpoczywa, drugi prowadzi obser-
wację w wyznaczonym sektorze). Jeżeli pełną gotowość utrzymuje 33% sił, odpoczynek odbywa
się metodą rotacji poszczególnymi stanowiskami. Dla przykładu, w patrolu w sile drużyny (do
8 ludzi) ubezpieczać w czasie odpoczynku może jeden żołnierz, który prowadzi nasłuchiwanie i ob-
serwację ze swojego stanowiska, po czym o określonym czasie przekazuje ubezpieczenie następ-
nemu. W przypadku plutonu i kompanii, w każdej drużynie na ubezpieczeniu zmieniają się po-
79
szczególne pary. Niezależnie od zastosowanej metody, dowódca każdego elementu dostarcza do za-
stępcy (pomocnika) plan odpoczynku swojego elementu. Zastępca (pomocnik) sporządza ogólny
plan odpoczynku całego patrolu, który jest przekazywany przez kolejnych dowódców kontrolują-
cych pozycje w momencie rotacji.
RODZAJE BAZ
Bazy, w zależności od swojego kształtu, dzielą się na trzy zasadnicze rodzaje: (1) bazy na planie
trójkąta, (2) bazy na planie koła oraz (3) bazy pasywne.
Baza na planie trójkąta

Baza na planie trójkąta może być stosowana przez kompanie oraz plutony o strukturze trzech dru-
żyn. Plutony o strukturze dwóch elementów oraz drużyny nie stosują tego rodzaju bazy z powodu
niewielkiej liczebności. Baza ta umożliwia najsprawniejsze rozlokowanie patrolu zarówno przy do-
brej, jak i ograniczonej widoczności. Jest zalecana do stosowania, gdy organizacja bazy przebiega
w ciemnościach. Baza na planie trójkąta wymaga jednak terenu o odpowiednim ukształtowaniu
i niezbyt gęstym poszyciu w celu zapewnienia celowniczym karabinów maszynowych warunków
do prowadzenia ognia na całej linii celowania wzdłuż pozycji poszczególnych elementów.
1200
km km
Wysunięte ubezpie- km
czenia wystawiane
są tylko w dzień, a
przed nastaniem
ciemności zwijane.
0600
Rys. 30. Baza na planie trójkąta plutonu.
80
Baza na planie koła

Baza na planie koła jest podstawowym rodzajem bazy. Może być stosowana przez każdy patrol,
niezależnie od jego liczebności i organizacji oraz w każdych warunkach terenowych i w każdej wi-
doczności.
1200
Drużyna rozlokowuje się na pozy-

cjach pojedynczo (każdy żołnierz Jeżeli patrol posiada miny
osobno), w niewielkich odległościach działania kierunkowego, ja-
między stanowiskami, z karabinem ko minimum ustawia taką
maszynowym na godzinie 0600. minę na godzinie 0600.
0600
Rys. 31. Baza na planie koła drużyny.
1200
Wysunięte ubezpie-
czenia wystawiane
są tylko w dzień, a
przed nastaniem
0600 ciemności zwijane.
Rys. 32. Baza na planie koła plutonu.
81
Baza pasywna
Baza pasywna może być stosowana jedynie przez patrole w sile drużyny i mniejsze. Jest to specy-
ficzny rodzaj bazy, wykorzystywany tylko do odpoczynku. Bardzo małe rozmiary tej bazy podno-
szą skuteczność ukrycia i zapewniają dowódcy dobrą kontrolę patrolu, jednak większość wcześniej
opisanych przedsięwzięć nie jest w niej możliwa do realizacji. Baza pasywna bezwzględnie wyma-
ga terenu o gęstym poszyciu.
Zwrot 90° Zwrot 90°
Mina działania kierunkowego

minimum na godzinie 0600.
Zwrot 90°
1200 0600
Zwrot 90° Schemat drogi podejścia patrolu do bazy
Rys. 33. Baza pasywna drużyny.
ORGANIZACJA
BAZY PLUTONU I KOMPANII
Organizacja bazy plutony i kompanii opiera się na trzech zasadniczych etapach: (1) rekonesansie
rejonu bazy, (2) rozmieszczeniu elementów patrolu oraz (3) organizacji ubezpieczeń i systemu
ognia.
Baza
na planie trójkąta
Rekonesans rejonu bazy

bazy dowódca patrolu zatrzymuje patrol i organizuje postój orientacyjny (nasłuchiwanie i obser-
wację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami podległych elementów, radiotelefoni-
stą oraz ubezpieczeniem bazy (po 1-2 żołnierzy z każdego podległego elementu) wychodzi na roz-
poznanie i potwierdzenie jej rejonu. Przed wyjściem przedstawia zastępcy (pomocnikowi) pięcio-
82
Po potwierdzeniu lokalizacji bazy dowódca patrolu organizuje rozpoznanie jej. Rozpoznanie może
być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców elementów wraz z ubezpieczeniem lub
równocześnie przez wszystkich dowódców i ich żołnierzy na kierunkach podległych im elementów.
Przed rozpoczęciem rozpoznawania dowódca patrolu przedstawia dowódcom elementów pięcio-
punktowy plan działania na wypadek zagrożenia.
Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca patrolu przedstawia ubezpieczającym

plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 1000 i 0200. Dowódca
patrolu może dodatkowo pozostawić w bazie jednego z dowódców podległych elementów na go-
dzinie 0600. Po dojściu patrolu do bazy pełni on wtedy funkcję przewodnika i po kolei rozmieszcza
w niej poszczególne elementy.
Rozmieszczenie elementów patrolu

Dowódcy wracają do sił głównych patrolu, przekazują ewentualne zmiany w planie rozlokowania
i doprowadzają patrol do ubezpieczenia na godzinie 0600. W miejscu skrętu patrolu do bazy zajmu-
je swoją pozycję obsada posterunku obserwacyjnego i przystępuje do obserwacji kierunku podej-
ścia. Obserwacja prowadzona jest przynajmniej do momentu osiągnięcia pełnej gotowości patrolu
w bazie.
Dowódcy poszczególnych elementów rozlokowują elementy wzdłuż boków utworzonego „trójkąta”

(każdy z dotychczasowych ubezpieczających bazę jest lewoskrzydłowym swojego elementu), po
czym zajmują stanowiska na ich l e w y c h skrzydłach. Siły wspierające rozlokowywane są we-
wnątrz bazy; w miejscach i na kierunkach, które umożliwiają im wsparcie pozostałych elementów
w ramach systemu ognia patrolu. Poszczególne elementy patrolu rozmieszczane są pod kątem tak-
tycznego wykorzystania terenu oraz możliwości utrzymania wzajemnego kontaktu wzrokowego
pomiędzy sąsiadującymi ze sobą stanowiskami.
Dowódca patrolu wraz z zastępcą (pomocnikiem), poruszając się wzdłuż pozycji poszczególnych
elementów nawiązują kontakt z ich dowódcami i razem z nimi korygują rozlokowanie podległych
sił. Po korekcie pozycji, dowódcy elementów stawiają się na stanowisko dowódcy patrolu.
1200
1 drsz
2 drsz 3 drsz
0600
Rys. 34. Sposób zajęcia pozycji przez pluton w bazie na planie trójkąta.
83
Organizacja ubezpieczeń i systemu ognia

Dowódca patrolu organizuje rozpoznanie otoczenia bazy: określa podległym dowódcom granice te-
renu do rozpoznania i przedstawia plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem podczas
rozpoznawania. Każdy z dowódców wraz z 1-2 żołnierzami ze swojego elementu wychodzi na roz-
poznanie terenu w obrębie swojego pasa obserwacji (patrz Baza na planie koła). Zespoły te mogą
opuszczać bazę jednocześnie albo jeden po drugim w ustalonej kolejności. Patrolują one swój teren
pod kątem obecności sił przeciwnika, źródeł wody, skupisk ludności, dróg i innych szlaków oraz
charakterystycznych miejsc lub przedmiotów terenowych mogących służyć jako punkty zbiórki na
wypadek ewakuacji z bazy. Podczas patrolowania dowódcy sporządzają szkice terenu. W ramach
rozpoznania otoczenia bazy dowódca patrolu może również zlecić zastępcy (pomocnikowi) po-
twierdzenie lokalizacji bazy zapasowej. W trakcie rozpoznawania terenu 100% sił patrolu znajduje
się na swoich pozycjach, w pełnej gotowości do działania. W terenie wyjątkowo ciężkim oraz
w warunkach ograniczonej widoczności rozpoznawania nie organizuje się. Po zakończeniu rozpo-
znawania każdy dowódca przedstawia dowódcy patrolu uzyskane informacje. Jeżeli teren i sytuacja
odpowiadają założeniom, radiotelefonista dowódcy patrolu przekazuje wyższemu przełożonemu
sygnał o zajęciu bazy.
Po analizie wyników rozpoznania terenu dowódca patrolu przekazuje każdemu z elementów osta-
teczne instrukcje dotyczące jego pozycji i systemu ubezpieczeń. Na podstawie wytycznych dowód-
cy patrolu, dowódcy elementów rozmieszczają swoje główne środki ogniowe i w razie potrzeby
precyzują sektory obserwacji dla poszczególnych stanowisk. Po potwierdzeniu sektora przez do-
wódcę, każda para na zmianę przygotowuje i maskuje stanowisko (jeden żołnierz z pary pracuje,
drugi prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). O określonym czasie dowódcy elementów sta-
wiają się do dowódcy patrolu. Dowódca potwierdza dotychczasowe bądź przedstawia nowe ustale-
nia dotyczące:
 Planu działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem;
 Lokalizacji bazy zapasowej i punktów zbiórek (podając kierunek, odległość oraz charaktery-
styczną cechę lub przedmiot terenowy);
 Pozycji poszczególnych elementów patrolu;
 Miejsc osób funkcyjnych;
 Punktu wyjścia i wejścia do bazy (jedno dla całego patrolu);
 Haseł, odzewów i sygnałów rozpoznawczych;
 Dołu chłonnego;
 Dalszych przedsięwzięć do wykonania.
Dowódcy poszczególnych elementów przekazują otrzymane informacje podwładnym za pomocą

łańcucha dowodzenia, po czym kontrolują pozycje swoich elementów i przyswojenie ustaleń. Do-
wódcy drużyn wykonują to w swoich drużynach osobiście na każdym stanowisku.
Baza
na planie koła

wację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami podległych elementów, radiotelefoni-
stą oraz ubezpieczeniem bazy (po 1-2 żołnierzy z każdego podległego elementu) wychodzi na roz-
84
poznanie i potwierdzenie jej rejonu. Przed wyjściem przedstawia zastępcy (pomocnikowi) pięcio-
Po potwierdzeniu lokalizacji bazy dowódca patrolu organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie mo-
że być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców elementów wraz z ubezpieczeniem lub
Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca patrolu przedstawia ubezpieczającym

plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 1000 i 0200. Dowódca
patrolu może dodatkowo pozostawić w bazie jednego z dowódców podległych elementów na go-
dzinie 0600. Po dojściu patrolu do bazy pełni on wtedy funkcję przewodnika i po kolei rozmieszcza
w niej poszczególne elementy.
Rozmieszczenie elementów patrolu

je swoją pozycję obsada posterunku obserwacyjnego i przystępuje do obserwacji drogi podejścia do
bazy. Obserwacja prowadzona jest przynajmniej do momentu osiągnięcia pełnej gotowości patrolu
w bazie.
Dowódcy elementów rozlokowują podwładnych wzdłuż boków utworzonego „trójkąta” (każdy

z dotychczasowych ubezpieczających bazę jest lewoskrzydłowym swojego elementu) i zajmują sta-
nowiska w ś r o d k u swoich elementów. Siły wspierające rozlokowywane są wewnątrz bazy;
w miejscach i na kierunkach, które umożliwiają im wsparcie pozostałych elementów w ramach sys-
temu ognia patrolu.
1200
1 drsz
2 drsz 3 drsz
W pierwszym etapie organi-

zacji bazy patrol może zająć
pozycje na planie trójkąta, a
następnie dostosować rozlo-
kowanie stanowisk do planu
koła. Doświadczone patrole
mogą zajmować pozycje od
razu na planie koła. 0600
Rys. 35. Sposób zajęcia pozycji przez pluton w bazie na planie koła.
85
Dowódca patrolu wraz z zastępcą (pomocnikiem), poruszając się wzdłuż pozycji poszczególnych
elementów nawiązują kontakt z ich dowódcami i określają pozycję bądź odległość, na jaką dowód-
ca ma przesunąć środek swojego elementu (w przypadku drużyn są to środkowe pary, w przypadku
plutonów – środkowe drużyny). Każdy z dowódców rozlokowuje środek swojego elementu we
wskazanym miejscu, a następnie koryguje według tej pozycji pozostałe siły elementu. Pozycje na
godzinie 0600, 1000 i 0200 nie są przesuwane. Po rozlokowaniu podwładnych dowódcy poszcze-
gólnych elementów stawiają się na stanowisku dowódcy patrolu.
Uwaga! Elementów w bazie nie rozmieszcza się na idealnym okręgu, lecz pod kątem taktycznego
wykorzystania terenu oraz możliwości utrzymania wzajemnego kontaktu wzrokowego pomiędzy
sąsiadującymi ze sobą stanowiskami. Doświadczone patrole mogą pomijać etap korekty wstępnego
rozmieszczania poszczególnych elementów przez dowódcę patrolu i rozlokowywać się na planie
koła samodzielnie, zgodnie z SOP patrolu.

Dowódca patrolu organizuje rozpoznanie otoczenia bazy: określa podległym dowódcom granice te-
renu do rozpoznania i przedstawia plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem podczas
rozpoznawania. Każdy z dowódców wraz z 1-2 żołnierzami ze swojego elementu wychodzi na roz-
poznanie terenu w obrębie swojego pasa obserwacji. Zespoły te mogą opuszczać bazę jednocześnie
albo jeden po drugim w ustalonej kolejności. Patrolują one swój teren pod kątem obecności sił
przeciwnika, źródeł wody, skupisk ludności, dróg i innych szlaków oraz charakterystycznych
miejsc lub przedmiotów terenowych mogących służyć jako punkty zbiórki na wypadek ewakuacji
z bazy. Podczas patrolowania dowódcy sporządzają szkice terenu. W ramach rozpoznania otoczenia
bazy dowódca patrolu może również zlecić zastępcy (pomocnikowi) potwierdzenie lokalizacji bazy
zapasowej. W trakcie rozpoznawania terenu 100% sił patrolu znajduje się na swoich pozycjach,
w pełnej gotowości do działania. W terenie wyjątkowo ciężkim oraz w warunkach ograniczonej wi-
doczności rozpoznawania nie organizuje się. Po zakończeniu rozpoznawania każdy dowódca przed-
stawia dowódcy patrolu uzyskane informacje. Jeżeli teren i sytuacja odpowiadają założeniom, ra-
diotelefonista dowódcy patrolu przekazuje wyższemu przełożonemu sygnał o zajęciu bazy.
Rys. 36. Techniki rozpoznawania otoczenia bazy patrolu.
86
Po analizie wyników rozpoznania dowódca patrolu dochodzi do pozycji każdego z elementów

i określa pasy obserwacji oraz przekazuje instrukcje dotyczące wysuniętych ubezpieczeń. Na pod-
stawie wytycznych dowódcy patrolu, dowódcy elementów rozmieszczają swoje główne środki og-
niowe oraz określają sektory obserwacji dla poszczególnych stanowisk. Po wskazaniu sektora przez
dowódcę, każda para na zmianę przygotowuje i maskuje stanowisko (jeden żołnierz z pary pracuje,
drugi prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). O określonym czasie dowódcy elementów sta-
wiają się do dowódcy patrolu. Dowódca potwierdza dotychczasowe bądź przedstawia nowe ustale-
nia dotyczące:
 Pozycji poszczególnych elementów patrolu;
Dowódcy poszczególnych elementów przekazują otrzymane informacje podwładnym za pomocą

łańcucha dowodzenia, po czym kontrolują pozycje swoich elementów i przyswojenie ustaleń. Do-
wódcy drużyn wykonują to w swoich drużynach osobiście na każdym stanowisku.
Baza na planie koła

plutonu o strukturze dwóch drużyn

wację). Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, wraz z dowódcami elementów, radiotelefonistą oraz
ubezpieczeniem bazy (po 2 żołnierzy z każdego elementu) wychodzi na rozpoznanie i potwierdze-
nie rejonu bazy. Przed wyjściem przedstawia swemu pomocnikowi pięciopunktowy plan działania
na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie działań patrolowych).
Po potwierdzeniu lokalizacji bazy dowódca patrolu organizuje jego rozpoznanie. Rozpoznanie mo-
że być przeprowadzone ogólnie przez jednego z dowódców elementów wraz z ubezpieczeniem lub
Jeżeli zaplanowany rejon bazy odpowiada wymaganiom, dowódca patrolu przedstawia ubezpiecza-
jącym plan działania na wypadek zagrożenia i rozlokowuje ich na godzinie 0600, 0900, 1200 i
0300. Doświadczone patrole mogą ograniczyć ubezpieczenie do d w ó c h żołnierzy: odpowiednio
na godzinie 0600 i 1200. Dowódca patrolu może dodatkowo pozostawić jednego z dowódców ele-
mentów w bazie na godzinie 0600. Po dojściu patrolu do bazy pełni on wtedy funkcję przewodnika
i po kolei rozmieszcza w niej poszczególne elementy.
87
Rozmieszczenie elementów
je swoją pozycję obsada posterunku obserwacyjnego i przystępuje do obserwacji drogi podejścia do
bazy. Obserwacja prowadzona jest przynajmniej do momentu osiągnięcia pełnej gotowości patrolu
w bazie.
Dowódcy poszczególnych elementów rozlokowują swoje elementy odpowiednio pomiędzy godziną

0900, 1200 i 0300 oraz 0900, 0600 i 0300, opierając się na rozstawionych ubezpieczeniach, po
czym – w zależności od liczebności elementów – zajmują stanowiska w ś r o d k u swoich elemen-
tów lub z a nimi. Elementy rozmieszczane są pod kątem taktycznego wykorzystania terenu oraz
możliwości utrzymania wzajemnego kontaktu wzrokowego pomiędzy sąsiadującymi ze sobą sta-
nowiskami. Wszelkie środki wspierające rozlokowywane są wewnątrz bazy; w miejscach i na kie-
runkach, które umożliwiają im wsparcie pozostałych sił w ramach systemu ognia patrolu.
Dowódca patrolu wraz z zastępcą (pomocnikiem), poruszając się wzdłuż pozycji obu elementów,
nawiązuje kontakt z poszczególnymi dowódcami i kontroluje rozlokowanie elementów.

Dowódca patrolu organizuje rozpoznanie otoczenia bazy: przedstawia dowódcom obu elementów
plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem podczas rozpoznawania i określa granice tere-
nu do rozpoznania. Każdy z podległych dowódców wraz z 1-2 żołnierzami ze swojego elementu
wychodzi na rozpoznanie terenu w obrębie pasa danego elementu. Zespoły te mogą opuszczać bazę
jednocześnie albo jeden po drugim w ustalonej kolejności. Każdy z zespołów patroluje swój teren
pod kątem obecności sił przeciwnika, źródeł wody, skupisk ludności, dróg i innych szlaków oraz
charakterystycznych miejsc lub przedmiotów terenowych mogących służyć jako punkty zbiórki na
wypadek ewakuacji bazy. Podczas patrolowania poszczególni dowódcy sporządzają szkice terenu.
W ramach rozpoznania otoczenia bazy dowódca patrolu może również zlecić zastępcy (pomocni-
kowi) potwierdzenie lokalizacji bazy zapasowej. W trakcie rozpoznawania terenu 100% sił patrolu
znajduje się na swoich pozycjach, w pełnej gotowości do działania. W terenie wyjątkowo ciężkim
oraz w warunkach ograniczonej widoczności rozpoznawanie nie jest organizowane. Po zakończeniu
rozpoznawania dowódcy obu elementów przedstawiają dowódcy patrolu uzyskane informacje. Je-
żeli teren i sytuacja odpowiadają założeniom, radiotelefonista dowódcy patrolu przekazuje wyż-
szemu przełożonemu sygnał o zajęciu bazy.
Po analizie wyników rozpoznania dowódca patrolu dochodzi do pozycji każdego z elementów

i określa pasy obserwacji oraz przekazuje instrukcje dotyczące wysuniętych ubezpieczeń. Na pod-
stawie wytycznych dowódcy patrolu dowódcy obu elementów rozmieszczają swoje główne środki
ogniowe oraz określają sektory obserwacji dla poszczególnych stanowisk. Po wskazaniu sektora
przez dowódcę, każda para na zmianę przygotowuje i maskuje stanowisko (jeden żołnierz z pary
pracuje, drugi prowadzi obserwację wyznaczonego sektora). O określonym czasie dowódcy obu
elementów stawiają się do dowódcy patrolu. Dowódca potwierdza dotychczasowe bądź przedstawia
nowe ustalenia dotyczące:
 Pozycji elementów patrolu;
88
Dowódcy obu elementów przekazują otrzymane informacje podwładnym osobiście na każdym sta-
nowisku, po czym kontrolują pozycje swoich elementów i przyswojenie ustaleń.
ORGANIZACJA BAZY
DRUŻYNY
Baza
na planie koła
Ze względność na małą liczebność, patrol w sile drużyny i mniejszy może pomijać etap standardo-
wego rekonesansu i zajmować rejon planowanej bazy z marszu. Patrol unika w ten sposób zbytnie-
go rozdzielania niewielkich sił. W takim przypadku, aby zachować wzmożone środki ostrożności,
patrol stosuje technikę offsetu oraz organizuje wielokrotne postoje orientacyjne. W przeciwieństwie
do patrolu w sile plutonu i kompanii, drużyna wykonuje k i l k a zwrotów 90o, co pozwala rozpo-
znać otoczenie bazy. W miejscu ostatniego zwrotu dowódca patrolu pozostawia dwuosobową obsa-
dę posterunku obserwacyjnego i przedstawiaj jej plan działania na wypadek kontaktu z przeciwni-
kiem. Jeżeli patrol jest mniejszy od drużyny, posterunku obserwacyjnego nie wystawia się. Dowód-
ca wraz z pozostałą częścią patrolu wchodzi do rejonu planowanej bazy i organizuje w nim postój
orientacyjny. Jeżeli brak jest oznak zagrożenia, dowódca patrolu ściąga do rejonu bazy obsadę po-
sterunku i każdemu z członków patrolu wyznacza stanowisko.
W przeciwieństwie do liczniejszych patroli, drużyna rozlokowuje się na pozycjach pojedynczo

(każdy żołnierz osobno), w niewielkich odległościach między stanowiskami, z karabinem maszy-
nowym na godzinie 0600. Poszczególne stanowiska wyznacza się pod kątem taktycznego wykorzy-
stania terenu oraz możliwości utrzymania wzajemnego kontaktu wzrokowego pomiędzy sąsiadują-
cymi ze sobą żołnierzami.
Po rozmieszczeniu podwładnych na pozycjach dowódca patrolu organizuje rozmieszczenie min

działania kierunkowego oraz każdemu żołnierzowi patrolu określa sektor obserwacji i kolejność
czynności do wykonania: przygotowanie stanowiska lub ubezpieczenie pozostałych członków pa-
trolu. W miarę możliwości dowódca patrolu wysyła dwuosobowy zespół do rozpoznania rejonu ba-
zy zapasowej i ewentualnych punktów zbiórek na wypadek ewakuacji bazy głównej. Na rozpozna-
nie wyznaczani są żołnierze z p r z e c i w l e g ł y c h stanowisk. Przed opuszczeniem bazy dowódca
patrolu przedstawia im plan działania na wypadek kontaktu z przeciwnikiem. W czasie rozpozna-
wania terenu 100% sił patrolu pozostaje w pełnej gotowości do reakcji na kontakt z przeciwnikiem.
Dalsze czynności są analogiczne do przedsięwzięć realizowanych przez plutony i kompanie.
Baza pasywna
Ze względu na małą liczebność, patrol w sile drużyny i mniejszy może pomijać etap standardowego
rekonesansu i zajmować rejon planowanej bazy z marszu. Patrol unika w ten sposób zbytniego roz-
dzielania niewielkich sił. W takim przypadku, aby zachować wzmożone środki ostrożności, patrol
stosuje technikę offsetu oraz organizuje wielokrotne postoje orientacyjne. W przeciwieństwie do pa-
89
trolu w sile plutonu i kompanii, drużyna wykonuje k i l k a zwrotów 90o, co pozwala rozpoznać oto-
czenie bazy.
W przeciwieństwie do techniki zajmowania bazy na planie koła, do rejonu bazy pasywnej wchodzi
c a ł y patrol. Dowódca patrolu organizuje postój orientacyjny, po czym określa dokładną pozycję
do zajęcia przez patrol i rozmieszcza podwładnych we wcześniej ustalonym porządku (jeden żoł-
nierz opiera się swoim plecakiem o plecak drugiego). Przez cały czas zajmowania bazy pasywnej
patrol nie zdejmuje plecaków ani innych elementów wyposażenia, pozostając w pełnej gotowości
do reakcji na kontakt z przeciwnikiem i natychmiastowej ewakuacji. Po rozlokowaniu patrolu do-
wódca organizuje rozmieszczenie min działania kierunkowego (jako minimum, patrol ustawia minę
na drodze podejścia do bazy na godzinie 0600) oraz plan działania na wypadek kontaktu z przeciw-
nikiem na podejściach z poszczególnych kierunków. Podczas odpoczynku co najmniej jeden żoł-
nierz patrolu znajduje się w pełnej gotowości, prowadząc nasłuchiwanie i obserwację ze swojego
miejsca. Załatwianie potrzeb fizjologicznych odbywa się parami w ustalonym przez dowódcę miej-
scu, w odległości umożliwiającej skryte przekazywanie sygnałów o ewentualnym zagrożeniu.
90
CZĘŚĆ CZWARTA
UKŁAD
ROZKAZU OPERACYJNEGO I ANEKSÓW
DO OPERACJI PATROLOWEJ
91
Rozkaz operacyjny dowódcy patrolu jest ściśle oparty na standardowym pięciopunktowym układzie
rozkazu operacyjnego przyjętego w NATO (Operation Order – OPORD), zazwyczaj jednak nieco
się różni od rozkazu wykorzystywanego w innych formach działań. Różnica polega na dokładności;
rozkaz operacyjny w przypadku działań patrolowych jest dużo bardziej szczegółowy niż na przy-
kład rozkaz do ataku czy obrony. Wymaga tego charakter operacji, bezpośrednio związany z samo-
dzielnym działaniem patroli w oderwaniu od sił własnych. W przypadku działań patrolowych o
wiele większe znaczenie mają również aneksy do rozkazu operacyjnego.
ROZKAZ OPERACYJNY DOWÓDCY PATROLU

DO OPERACJI PATROLOWEJ
Orientacja topograficzna (na modelu terenu, mapach, szkicach itp.)

Organizacja patrolu do zadania
1. SYTUACJA
a. Siły przeciwnika:
1) Warunki atmosferyczne;
a) Wschód i zachód Słońca;
b) Wschód, zachód i faza Księżyca;
c) Warunki widoczności;
d) Temperatura w dzień i w nocy;
e) Opady atmosferyczne;
2) Teren:
a) Wzdłuż tras dojścia i powrotu;
b) W rejonie obiektu działania;
3) Skład sił przeciwnika;
4) Położenie sił przeciwnika;
5) Działalność sił przeciwnika:
a) Wzdłuż tras dojścia i powrotu;
6) Możliwości sił przeciwnika;
7) Prawdopodobne dalsze działania sił przeciwnika;
b. Siły własne:
1) Zadanie bezpośredniego przełożonego;
2) Rejony i obiekty działania sąsiednich patroli i innych sił własnych;
3) Zadania sił wspierających:
a) Podczas przemieszczania się patrolu;
c. Siły przydzielone i wydzielone;
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
a. Koncepcja działania;
b. Zadania dla podwładnych:
1) Zadania dla elementów:
a) Dowództwo patrolu;
b) Grupa szturmowa;
c) Grupa wspierająca;
d) Grupa ubezpieczająca;
92
2) Zadania dla osób funkcyjnych:

a) Zastępca (pomocnik) dowódcy patrolu;
b) Radiotelefonista;
c) Kierunkowy;
d) Kontrolujący odległość;
e) Inni;
c. Instrukcje koordynacyjne:
1) Trasy dojścia i powrotu:
a) Główne:
- ogólne azymuty i długość poszczególnych etapów,
- charakterystyczne przedmioty terenowe,
- rejony zagrożenia,
b) Zapasowe:
- ogólne azymuty i długość poszczególnych etapów,
- charakterystyczne przedmioty terenowe,
- rejony zagrożenia,
2) Ugrupowania marszowe;
3) Miejsca elementów patrolu w poszczególnych ugrupowaniach;
4) Techniki poruszania się:
a) Sposób opuszczenia ugrupowania wojsk własnych;
b) Sposób działania na postojach:
- postoje krótkie,
- postoje długie,
c) Sposób działania podczas przekraczania rejonów zagrożenia:
- szlaki,
- rejony otwarte niewielkie,
- rejony otwarte rozległe,
d) Sposób powrotu do wojsk własnych;
5) Techniki działania w przypadku kontaktu z przeciwnikiem:
a) Reakcja na zasadzkę daleką;
b) Reakcja na zasadzkę bliską;
c) Reakcja na kontakt przypadkowy;
d) Reakcja na ogień strzelca wyborowego;
e) Reakcja na ogień artylerii;
f) Reakcja na atak powietrzny;
6) Sposób przeprowadzenia akcji na obiekt działania;
7) Ramy czasowe i terminy;
8) Trening działania:
a) Czas i miejsce treningu;
b) Umundurowanie i wyposażenie;
c) Etapy działania do przećwiczenia;
9) Kontrole gotowości:
a) Czasy;
b) Miejsca;
4. ZABEZPIECZENIE LOGISTYCZNE
a. Zaopatrzenie patrolu w trakcie operacji;
b. Zapasy żywności i wody pitnej zabierane przez patrol;
c. Uzbrojenie, amunicja i inne środki walki zabierane przez patrol;
d. Obowiązkowe umundurowanie i wyposażenie;
e. Sposób postępowania z rannymi, chorymi i zabitymi;
93
f. Sposób postępowania z jeńcami i zdobytym wyposażeniem;

g. Wyposażenie specjalistyczne nieetatowe;
h. Zasady obsługi uzbrojenia i wyposażenia w trakcie operacji;
5. DOWODZENIE I ŁĄCZNOŚĆ
a. Dowodzenie:
1) Miejsce dowódcy patrolu w rejonie ześrodkowania (RZ);
2) Miejsce zastępcy (pomocnika) dowódcy patrolu w rejonie ześrodkowania (RZ);
3) Miejsce dowódcy patrolu w trakcie akcji na obiekt działania;
4) Miejsce zastępcy (pomocnika) dowódcy patrolu w trakcie akcji na obiekt działania;
5) Łańcuch dowodzenia;
b. Łączność:
1) Dane radiowe:
a) Częstotliwości:
- zewnętrzne (w łączności z wyższym przełożonym),
- wewnętrzne (w łączności pomiędzy elementami patrolu),
b) Kryptonimy:
- zewnętrzne (w łączności z wyższym przełożonym),
- wewnętrzne (w łączności pomiędzy elementami patrolu),
c) Czasy seansów radiowych;
d) Meldunki;
2) Hasła i sygnały rozpoznawcze:
a) Z wojskami własnymi;
b) Wewnętrzne patrolu;
c) Alarmowe;
3) Sygnały dowodzenia i informowania;
Aneksy
Pytania
Synchronizacja czasu
Aneks
PLAN PRZERZUTU DROGĄ POWIETRZNĄ
1. SYTUACJA
a. Siły przeciwnika;
b. Siły własne;
c. Warunki atmosferyczne;
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
1) Zadania dla elementów;
2) Zadania dla osób funkcyjnych;
1) Czas i miejsce załadowania na środki transportu;
2) Organizacja i kolejność przerzutu;
3) Czas gotowości do przerzutu;
4) Plan działania dla elementów oczekujących na przerzut w dalszej kolejności;
5) Rejon lądowania (w zależności od charakteru operacji: zrzutowisko lub lądowisko):
94
a) Położenie rejonu lądowania:

- głównego,
- zapasowego,
b) Oznaczenie rejonu lądowania:
- poza rejonem lądowania,
- w rejonie lądowania,
6) Ubezpieczenie rejonu lądowania;
7) Trasa przelotu do rejonu lądowania:
a) Przebieg trasy;
b) Punkty kontrolne;
c) Gotowość do desantowania (w odniesieniu do czasu przelotu i punktów kontrolnych);
8) Ugrupowanie środków transportu:
a) W rejonie załadowania;
b) W czasie przelotu;
c) W rejonie lądowania;
9) Działanie w przypadku kontaktu z przeciwnikiem;
10) Plan treningu działania;
11) Rejon zbiórki po desantowaniu:
a) Współrzędne;
b) Charakterystyczna cecha terenu;
c) Oznaczenie;
d) Technika przeprowadzenia zbiórki;
a. Dowodzenie:
1) Miejsce dowódcy w czasie przelotu i w rejonie lądowania;
2) Miejsce zastępcy (pomocnika) w czasie przelotu i w rejonie lądowania;
d. Łączność:
1) Kryptonimy;
2) Częstotliwości;
3) Sygnały;
Aneks
PLAN ZAOPATRZENIA DROGĄ POWIETRZNĄ
1. SYTUACJA
a. Siły przeciwnika;
b. Siły własne;
c. Warunki atmosferyczne;
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
1) Zadanie dla elementu ubezpieczającego;
2) Zadanie dla elementu przygotowującego zrzutowisko;
3) Zadanie dla elementu podejmującego zrzut;
4) Zadanie dla sił niezaangażowanych w operację;
1) Przelot środków transportu:
95
a) Przebieg trasy przelotu;

b) Punkty kontrolne;
c) Punkty kontroli łączności radiowej:
- położenie,
- oznaczenie,
- czasy nawiązania łączności,
2) Zrzutowisko:
a) Położenie:
- zrzutowiska głównego,
- zrzutowiska zapasowego,
b) Oznaczenie:
- w rejonie zrzutowiska,
- poza rejonem zrzutowiska,
3) Zrzut zaopatrzenia:
a) Termin zrzutu:
- główny,
- zapasowy,
b) Czas przelotu środków transportu nad zrzutowiskiem;
c) Szyk, pułap i prędkość środków transportu nad zrzutowiskiem;
4) Działanie w przypadku kontaktu z przeciwnikiem:
a) Przed zrzutem zaopatrzenia;
b) W trakcie zrzutu;
c) Po zrzucie;
a. Dowodzenie:
1) Miejsce dowódcy;
2) Miejsce zastępcy (pomocnika);
3) Łańcuch dowodzenia;
b. Łączność:
1) Kryptonimy, sygnały i częstotliwości radiowe:
a) Główne;
b) Zapasowe;
2) Wizualne sygnały rozpoznawcze:
a) W rejonie zrzutowiska;
b) Poza rejonem zrzutowiska;
3) Sygnały i procedury alarmowe;
4) Sygnały i procedury łączności w trakcie zrzutu;
Aneks BAZA
1. SYTUACJA
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
96
1) Planowany rejon bazy:
a) Głównej;
b) Zapasowej;
2) Plan zajęcia bazy;
3) Plan działania w bazie:
a) Plan ubezpieczenia;
b) Plan alarmowania;
c) Kolejność czynności w bazie;
d) Plan ewakuacji;
a. Plan zaopatrywania w wodę;
b. Plan obsługiwania uzbrojenia i wyposażenia;
c. Plan utrzymywania higieny osobistej;
d. Plan żywienia;
e. Plan odpoczynku;
a. Dowodzenie:
b. Łączność:
1) Kryptonimy, sygnały i częstotliwości radiowe;
2) Sygnały alarmowe;
3) Hasła i odzewy;
4) Sygnały rozpoznawcze:
a) Sygnały identyfikacji z daleka;
b) Sygnały identyfikacji z bliska;
Aneks
PLAN POKONANIA PRZESZKODY WODNEJ
1. SYTUACJA
a. Siły przeciwnika:
1) Warunki atmosferyczne;
2) Teren:
a) Położenie przeszkody;
b) Szerokość przeszkody;
c) Głębokość przeszkody;
d) Prąd;
e) Roślinność;
f) Utrudnienia;
3) Skład sił przeciwnika;
4) Położenie sił przeciwnika;
5) Działalność sił przeciwnika;
6) Możliwości sił przeciwnika;
7) Prawdopodobne dalsze działania sił przeciwnika;
b. Siły własne;
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
97
1) Sposób przekroczenia przeszkody;
2) Ubezpieczenie;
3) Kolejność przekraczania przeszkody;
4) Działanie w przypadku kontaktu z przeciwnikiem:
a) Przed przekroczeniem przeszkody;
b) W trakcie przekraczania przeszkody;
c) Po przekroczeniu przeszkody;
5) Plan działania na wypadek braku możliwości przekroczenia przeszkody;
6) Punkty zbiórki na wypadek rozproszenia;
a. Dowodzenie:
b. Łączność:
2) Sygnały alarmowe:
a) Radiowe;
b) Wizualne;
Aneks
PLAN POŁĄCZENIA Z WOJSKAMI WŁASNYMI
1. SYTUACJA
2. ZADANIE
3. REALIZACJA
1) Termin połączenia;
2) Rejon połączenia;
3) Punkty zbiórki na wypadek rozproszenia;
4) Działanie w rejonie połączenia;
5) Działanie po połączeniu z wojskami własnymi;
6) Działanie na wypadek kontaktu z przeciwnikiem;
a. Dowodzenie:
98
b. Łączność:
2) Hasła i odzewy;
3) Sygnały rozpoznawcze:
a) Sygnały identyfikacji z daleka;
b) Sygnały identyfikacji z bliska;
99
BIBLIOGRAFIA
Davis Thomas H. The Patrol Order, Old Mountain Press Inc., Vienna, GA, USA, 1994.
FM 7-8 Infantry Rifle Platoon and Squad, Headquarters, Department of the Army, Washington,
DC, USA, 1992.
FM 7-92 The Infantry Reconnaissance Platoon and Squad (Airborne, Air Assault, Light Infan-
try), Headquarters, Department of the Army, Washington, DC, USA, 1992.
FM 7-93 Long Range Surveillance Unit Operations, Headquarters, Department of the Army, Was-
hington, DC, USA, 1995.
FM 17-98 Scout Platoon, Headquarters, Department of the Army, Washington, DC, USA, 1994.
FM 21-50 Ranger Training and Operations, Headquarters, Department of the Army, Washington,
DC, USA, 1982.
FM 21-75 Combat Skills of the Soldier, Headquarters, Department of the Army, Washington, DC,
USA, 1984.
FM 90-5 Jungle Operations, Headquarters, Department of the Army, Washington, DC, USA, 1982.
FM 90-8 Counterguerrilla Operations, Headquarters, Department of the Army, Washington, DC,

USA, 1986.
FM 101-5-1 Operational Terms and Symbols, Headquarters, Department of the Army, Washing-
ton, DC, USA, 1985.
Gallagher James J. Combat Leader’s Field Guide, Stackpole Books, Mechanicsburg, PA, USA,
1994.
McMichael Scott R. A Historical Perspective on Light Infantry, US Army Command and General
Staff College, Fort Leavenworth, KS, USA, 1987.
Pool H. J. The Last Hundred Yards. The NCO’s Contribution to Warfare, Posterity Press, Eme-
rald Isle, NC, USA, 1998.
Regulamin działań wojsk lądowych, Dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa, 1999.
SH 21-76 Ranger Handbook, Ranger Training Brigade, United States Army Infantry School, Fort
Benning, GA, USA, wyd. 1972, 1988, 1992, 1998.
100

PODRĘCZNIK Działania Patrolowe - Basałyga

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PODRĘCZNIK Działania Patrolowe - Basałyga

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ROBERT BASAŁYGA „DZIAŁANIA PATROLOWE – ROZPOZNANIE, ZASADZKA, RAJD, BAZA”

We współczesnych działaniach bojowych patrole są jednym z najbardziej wartościowych narzędzi

Osiągnięcie celu operacji

Planowanie i przygotowanie do działania to podstawa bezpieczeństwa oraz skuteczności patrolu

Końcowy efekt kalkulacji czasu może mieć następującą formę:

1930-1945 - końcowa kontrola gotowości;

Koordynacja planu działania

Wejście patrolu do działania

Trasy dojścia i powrotu

Wsparcie realizowane przez artylerię może być wykorzystywane jako:

Wsparcie realizowane przez lotnictwo może być wykorzystywane jako:

przekazuje przełożonemu ich lokalizację za pomocą współrzędnych dziesięciocyfrowych na wypa-

Powrót do wojsk własnych

W sytuacjach ekstremalnych, w których patrol wycofuje się w kontakcie z przeciwnikiem, stosuje

Obserwacja z kolejnych punktów obserwacyjnych

Rys. 1. Rozpoznawanie obiektu metodą obserwacji stacjonarnej.

Patrol w sile plutonu:

zespół zespół zespół

Patrol w sile drużyny:

zespół zespół zespół

ubezpieczany okrężnie przez element grupy ubezpieczającej. W przypadku patrolu nielicznego, RZ

Organizacja rejonu ześrodkowania

swemu pomocnikowi pięciopunktowy plan działania na wypadek zagrożenia (patrz Planowanie

Jeżeli zaplanowany rejon odpowiada wymaganiom, dowódca plutonu przedstawia ubezpieczającym

Pluton rozlokowuje się na pozycjach w RZ parami, w ugrupowaniu do obrony okrężnej na planie

Rekonesans obiektu działania

Uwaga! Jeżeli możliwe jest uzyskanie w s z y s t k i c h wymaganych informacji o obiekcie podczas

Zajęcie pozycji i obserwacja obiektu

Dowódca plutonu opuszcza RZ z zespołami rozpoznawczymi. Zespoły rozpoznawcze zatrzymują

Niezależnie od metody rozpoznania obiektów, każdy zespół rozpoznawczy dokonuje ostatecznego

W trakcie rozpoznawania obiektu zespoły rozpoznawcze:

Zespoły rozpoznawcze prowadzą rozpoznanie obiektu do momentu:

Wycofanie z rejonu obiektu

Wstępne opracowanie wyników rozpoznania

Po naniesieniu na szkic wszystkich informacji dowódca plutonu lub radiotelefonista sporządza

Po zakończeniu procedur związanych z wynikami rozpoznania pluton opuszcza rejon działania.

Organizacja rejonu ześrodkowania

Jeżeli planowany RZ odpowiada wymaganiom, dowódca drużyny koryguje rozlokowanie podwład-

Rekonesans obiektu działania

Zajęcie pozycji i obserwacja obiektu

W przypadku patrolu w sile drużyny, dowódca uczestniczy w bezpośrednim rozpoznawaniu obiektu

W trakcie rozpoznawania obiektu zespół rozpoznawczy:

Zespół rozpoznawczy prowadzi rozpoznanie obiektu do momentu:

Wycofanie z rejonu obiektu

1. Kontakt podczas przemieszczania się na pozycje

2. Kontakt zespołu obserwacyjnego podczas prowadzenia obserwacji

3. Kontakt zespołów rozpoznawczych podczas rozpoznawania obiektu

4. Kontakt ubezpieczeń podczas działania na pozycjach

Rys. 6. Patrolowanie rejonu – metoda 1.

Rys. 7. Patrolowanie rejonu – metoda 2.

Rys. 8. Patrolowanie rejonu – metoda 3.

Rys. 9. Patrolowanie rejonu – metoda 4.

Rozpoznawanie szeregu obiektów

Zasadzki są jednym z najstarszych i najskuteczniejszych sposobów atakowania sił przeciwnika oraz

Rys. 10. Zasadzka liniowa.

Rys. 11. Zasadzka w kształcie L.

Siły patrolu PUNKT

STREFA ŚMIERCI Siły

Rys. 12. Zasadzka w kształcie U.

Rys. 13. Zasadzka w kształcie V.

Rys. 14. Zasadzka w kształcie X.

Rejon zasadzki powinien się charakteryzować:

Pozycje sił patrolu powinny się charakteryzować: