Professional Documents
Culture Documents
تنظيم رخصة التجزئة على ضوء المرسوم 19 15
تنظيم رخصة التجزئة على ضوء المرسوم 19 15
تنظيم رخصة التجزئة على ضوء المرسوم 19 15
قسم الحقوق
الصـفـة
ّ مؤسسة االنتماء
ّ الرتبة االسم واللّقب رقم
مقررا
مشرفاّ ، جامعة برج بوعريريج استاذ حماضر أ العيد هديف 2
1
رو در
د و %د ا
ظ7 ! 1 ا وا د ن ا ر ن
و ا " ل ا راد ا ر !
!ر ! !ط ! و (! ا " ل ا(+د!8ء ،و ن ! وا ر
ا درا
! د ! وا " ل ن م د)ر 1دا
د ا رؤوف و ر وان
الفهرس
مقدمة……………………………………...…………….............أ.ب.ت
الفصل االول ماهية رخصة التجزئة5..........................................................
مقدمة 6...........................................................................................
المبحث االول:مفهوم رخصة التجزئة6.......................................................................
المطلب االول :تعريف رخصة التجزئة6.....................................................................
الفرع االول :التعريف التشريعي7............................................................................
الفرع الثاني:التعريف الفقهي7................................................................................
المطلب الثاني:خصائص رخصة التجزئة8...................................................................
المطلب الثالث :ا لمفاهيم المشابهة لرخصة التجزئة و نطاق تطبيقها …………………………8
الفرع االول :ا لمفاهيم المشابهة لرخصة9……………………………………………….
الفرع الثاني:نطاق تطبيق رخصة التجزئة……9………………………..........................
المبحث الثاني:ايداع طلب رخصة التجزئة10...............................................................
أ
اﻝﺘﺠزﺌﺔ وﺸﻬﺎدة اﻝﺘﻘﺴﻴم ورﺨﺼﺔ اﻝﺒﻨﺎء وﺸﻬﺎدة اﻝﻤطﺎﺒﻘﺔ و رﺨﺼﺔ اﻝﻬدم وﺘﺴﻠﻴم ذﻝك،اﻝﻤﻠﻐﻰ
ﺒﻤوﺠب اﻝﻤرﺴوم اﻝﺘﻨﻔﻴذي رﻗم 19/15اﻝﻤﺤدد ﻝﻜﻴﻔﻴﺎت ﺘﺤﻀﻴر ﻋﻘود اﻝﺘﻌﻤﻴر و ﺘﺴﻠﻴﻤﻬﺎ .
وﺘﻬدف ﻫذﻩ اﻝدراﺴﺔ اﻝﻰ ﺘﺴﻠﻴط اﻝﻀوء ﻋﻠﻰ اﻝﻘواﻨﻴن اﻝﺘﻲ ﺘﻨﺎوﻝت رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ ﻭﻤﻌﺭﻓﺔ
ﺍﻹﺠﺭﺍﺀﺍﺕ ﺍﻝﺠﺩﻴﺩﺓ ﺍﻝﺘﻲ أﺤﺩﺜﻬﺎ ﻭﻋﺩﻝﻬﺎ ﺍﻝﻤﺭﺴﻭﻡ ﺍﻝﺘﻨﻔﻴﺫﻱ 19/15ﻤﻥ ﺠﻬﺔ ،ﻭﻤﻥ ﺠﻬﺔ
ﺃﺨﺭﻯ ﻤﻌﺭﻓﺔ ﻓﻌﺎﻝﻴﺔ ﻫﺫﻩ ﺍﻝﺭﺨﺼﺔ ﻓﻲ ﺍﻝﻭﺍﻗﻊ ﺍﻝﻤﻌﺎﺵ.
وﻤن ﺃﻫﻡ ﺃﺴﺒﺎﺏ ﺍﺨﺘﻴﺎﺭﻨﺎ ﻝﻬذا ﺍﻝﻤﻭﻀﻭﻉ ﻜوﻨﻪ ﻴﻤﺱ ﻭﻴﺘﻁﺭﻕ ﺇﻝﻰ ﺠﺎﻨﺏ ﻤﻬﻡ ﻓﻲ
ﺤﻴﺎﺘﻨﺎ ﺍﻝﻴﻭﻤﻴﺔ ﺒﺎﻋﺘﺒﺎﺭ ﺭﺨﺼﺔ ﺍﻝﺘﺠﺯﺌﺔ ﻤﻥ ﺍﻝﺭﺨﺹ ﺍﻝﺘﻲ ﺘﺘﻌﻠﻕ ﻭﺘﺘﺤﮑﻡ ﻓﻲ ﺍﻝﻤﻠﮑﻴﺔ
ﺍﻝﻌﻘﺎﺭﻴﺔ ﻝﻺﻓراد ﺴواء ﻜﺎن طﺒﻴﻌﻴﺎ او ﻤﻌﻨوﻴﺎ ،وﻝﻤﺎ ﻴﺘﺤﻠﻰ ﺒﻪ ﻫﺫﺍ ﺍﻝﻤﻭﻀﻭﻉ ﻤﻥ
ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺴﻴﺎﺴﻴﺔ ﻭ ﺍﺠﺘﻤﺎﻋﻴﺔ وﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻴﺔ ﻭ ﺇﺩﺍﺭﻴﺔ ﺘﺨﺹ ﺍﻻﻨﺴﺎﻥ ﻭ ﺤﺭﻴﺘﻪ ﻓﻲ
ﺍﻝﺘﻤﻠﻙ ﻭ ﻤﻤﺎﺭﺴﺔ ﺍﻝﻨﺸﺎﻁﺎﺕ ﺍﻝﻌﻤﺭﺍﻨﻴﺔ ﺍﻝﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ،وﻝﻠﺘﺤﻀﻴر ﻝدراﺴﺎت ﻤﺴﺘﻘﺒﻠﻴﺔ ذات
ﻤﺴﺘوى أﻋﻠﻰ.
وﻗد اﻋﺘﻤدﻨﺎ ﻓﻲ ﻫذا اﻝﺒﺤث ﻋﻠﻰ اﻝﻤﻨﻬﺞ اﻝﺘﺤﻠﻴﻠﻲ ﻝﻔﻬم اﻝﻤواد اﻝﺨﺎﺼﺔ ﺒرﺨﺼﺔ
اﻝﺘﺠزﺌﺔ وﺘﻔﺴﻴرﻫﺎ وﻤﻌرﻓﺔ اﻻﺴﺒﺎب اﻝﺘﻲ دﻓﻌت ﺒﺎﻝﻤﺸرع اﻝﻰ ﺴﻨﻬﺎ و ﻤن ﺜم ﺘﻘوﻴﻤﻬﺎ
ﻤن ﺤﻴث ﻨﻘﺎط اﻝﻘوة و اﻝﻀﻌف ﻓﻲ ﻫذا اﻝﻘﺎﻨون وﺒﻌد ذﻝك ﻨﺼل اﻝﻰ اﻝﻨﺘﺎﺌﺞ ﺒﺎﻹﻀﺎﻓﺔ
اﻝﻰ اﻝﻤﻨﻬﺞ اﻝوﺼﻔﻲ ﻝﻨﺼف اﻝﻤﺸﻜﻠﺔ ﺒدﻗﺔ ﻤن ﺨﻼل اﻝﺘطرق ﻝﻜل ﺘﻔﺎﺼﻴل ﻗﺎﻨون
رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ .
ﻜﻤﺎ واﺠﻬﻨﺎ ﺒﻌض اﻝﺼﻌوﺒﺎت اﺜﻨﺎء ﻋﻤﻠﻴﺔ اﻝﺒﺤث ﺒﺴﺒب وﻀﻌﻴﺔ اﻝوﺒﺎء ﻜوﻓﻴد 19
اﻝذي ﻋﺎﻨﻰ ﻤﻨﻪ اﻝﻌﺎﻝم ﻋﻤوﻤﺎ و اﻝﺠزاﺌر ﺨﺼوﺼﺎ،اﻻن ان ﻫذا ﻝم ﻴﻤﻨﻌﻨﺎ ﻤن اﻝﺒﺤث
و اﻝﺘﻘﺼﻲ.
وﺠﺎء ﻤوﻀوع دراﺴﺘﻨﺎ ﻴﺘﻤﺤور ﺤول اﻝﻨظﺎم اﻝﻘﺎﻨوﻨﻲ ﻝرﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ ﻓﻲ ظل اﻝﻤرﺴوم
اﻝﺘﻨﻔﻴذي رﻗم ، 19/15ﻓطرﺤﻨﺎ اﻻﺸﻜﺎﻝﻴﺔ اﻝﺘﺎﻝﻴﺔ:
ﻫل وﻓق اﻝﻤﺸرع اﻝﺠزاﺌري ﻓﻲ ﺘﻨظﻴم اﺤﻜﺎم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ ﻓﻲ ظل اﻝﻤرﺴوم اﻝﺘﻨﻔﻴذي
رﻗم 19/15اﻝﻤﺤدد ﻝﻜﻴﻔﻴﺎت ﺘﺤﻀﻴر ﻋﻘود اﻝﺘﻌﻤﻴر و ﺘﺴﻠﻴﻤﻬﺎ ؟
ب
و ﻝﻤﻌﺎﻝﺠﺔ ﻫذا اﻝﻤوﻀوع ﻓﻘد ارﺘﺄﻴﻨﺎ اﻝﻰ ﺘﻘﺴﻴم ﺒﺤﺜﻨﺎ اﻝﻰ ﻓﺼﻠﻴن ،ﺤﻴث ﻋﺎﻝﺠﻨﺎ ﻓﻲ اﻝﻔﺼل
اﻻول ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ وﻗﺴﻤﻨﺎﻩ اﻝﻲ ﺜﻼﺜﺔ ﻤﺒﺎﺤث اﻻول ﻤﻔﻬوم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ ،
اﻝﻤﺒﺤث اﻝﺜﺎﻨﻲ اﻴداع طﻠب رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و اﻝﻤﺒﺤث اﻝﺜﺎﻝث ﺤول دراﺴﺔ طﻠب اﻝرﺨﺼﺔ.
اﻤﺎ اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ﻓﻘد ﺘطرﻗﻨﺎ اﻝﻰ اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ،ﻓﺘﻤﺤور
اﻝﻤﺒﺤث اﻻول ﺤول اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ اﻤﺎ اﻝﻤﺒﺤث اﻝﺜﺎﻨﻲ ﻓﺘﻤﺤور ﺤول آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ
ﻋﻠﻴﻬﺎ.
وﺼوﻻ اﻝﻰ اﻝﻨﺘﺎﺌﺞ و اﻻﻗﺘراﺤﺎت.
ت
ل ا ول ا
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
د
! وا ا ارات ا د ا أ ا ــ ر
ا( ـ ،و*ـ+ا ا ـ,ا( & وا -#ـ ت $ـ ت ا رات " د ا #$ت ! & ' %ا ا
( ـ ا "ـ ع ا(ـ ا "#ـ ط ا ـ,ل ، %و ! $رھ "ـ 0ﻣ1ـ,را ر 3ـ 4ـ ا
%ـ و %اھ ﻣ * $ـ ا ﻣـ& ـ8ل ﻣ !,ـ ﻣـ& ا ـ,ا( & ا -#ـ ا ـ ي أو ـ ا
ﺛ8ﺛ إ < # 3ھ+ا ا ا ر ھ ; ,',ع وا 9 :ـ أ* ـ
اﻣ ا @1$ا ( ا داع ط ب ر Dا Fز ا ث ،ا @1$اAول ﻣ ,%م ر ﻣ
ﺛم ا @1$ا ﺛ ث درا Gط ب ا ر . D
5
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
و ﻣن ر ف د< ق !(د O Dا (Dوص ا (و( ا ﻣ(ظﻣ ﻣران 4ا Fزا رF(،دھ
ث (Dت ا ﻣ دة 57ﻣن ا (ون ! 29/90ﻣ H * :رط وﻣ دد ر Dا Fز
Gم ط ن اﺛ( ن أو !دة <ط Qﻣن ﻣ * ! ر وا دة او !دة ر Dا Fز *ل !ﻣ
ﻣ * ت ﻣ%ﻣ * ن ﻣو< 1*. %
' ر ! ود ا ﻣ ر دد * ت اﻣ ا ﻣ دة 7ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي ر<م 19/15ا ذي
Gم ﻣ * ! ر وا دة *ل !ﻣ ا( H ....* Sرط ر Dا Fز و GﻣD( %ت !
او !دة ﻣ * ت ﻣ%ﻣ * ن ﻣو< %ا <ط ن او !دة <ط Qاذا * ن Fب ا Gﻣ ل ا دى ا طQ
اMر' ا ( ! Fن ھذا ا Gم او !دة <ط Qار' Hد ( 2*.وھذا ﻣ (Dت ! S
ا ﻣ دة 7ﻣن ﻣرGوم ا ذي 167/91ا ﻣ 3. U
و ﻣ*(( ا ول ھ( ،ان ا ر ف ا ﺛ ( ا*ﺛر د< ﻣن ،ث دد ھدف وا د ﻣن !ﻣ
ا Fز وھو ا ( ء*،ﻣ < د ر Dا Fز Hرط ن ھﻣ :
ر ﻣ ل ط ب ر Dا Fز . ﻣ* ا
ر ﻣ ل ا Fز Xر ﻣ ( . أن *ون ا
و ا ﻣ ر ا ﻣ دل و ا ﻣ ﻣم ،ا Fر دة ا رGﻣ ا دد (G 52 % -ا (ون ر<م 29/90ا ﻣؤرخ 01 4د Gﻣ ر ،1990ا ﻣ ق 1
.1990
' ر ! ود ا ﻣ ر و Gﻣ ، %ا Fر دة ا رGﻣ ،2015ا ﻣ دد * ت - 2ا ﻣرGوم ا ( ذي ر<م 19-15ا ﻣؤرخ ( F 25 4
ا دد .2015 (G 07
' ر %Hدة ا ﻣ ر و ر Dا Fز و %Hدة -ا ﻣرGوم ا ( ذي ر<م 176-91ا ﻣؤرخ 285 4ﻣ ي ،1991ا ﻣ دد * ت 3
و ر Dا %دم و Gم ذ ك ،ا Fر دة ا رGﻣ ا دد .1991 (G 26 ا Gم ور Dا ( ء و %Hدة ا ﻣط
6
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
1.153 ،ا(*GMدر ،ا ط ،1،2006ص !-ر ! 4د وھ بH،رح <وا( ن ا ( ء و ا %دم،دار ا ﻣط و! ت ا Fﻣ
2 ،2001ص157 زة ،دار ھوﻣ ،ا Fزا ر ،ط -ﻣدي ، Hﻣ ررات %Hر ا
ﻣ( وري ! -3زري ا ز ن ،ﻣ( ز! ت ا رارات ا رد 4ﻣ Fل ا ﻣران ،ث ( ل %Hدة ا د* وراه 4ا (ون F،ﻣ
<(Gط ( ،2004،ص.47
7
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
دد ا Uرض ﻣن ط ب اMرض_ *ﻣ Dر ا ﻣHرع ﻣ ل او ﻣو'وع ا Fز <_ 4ط
Hدا ( . ر Dا Fز 4
ﻣن ء ( SGو 4اي ﻣر ر ر Dا Fز ﻣن ا (ظ م ا م ،ﺛ رھ ا ' ﻣن
ﻣرا ل ا (زاع وF Mوز ا Mق ! ﻣ . %
ا Hرط ا ﻣHرع ان *ون ا ر ﻣ ل ا ر Dﻣﻣ و* ط ب ا ر G، Dواء ا* ن ا Hص
او ﻣ (وي ط ﻣ دة 7ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي 19-15ا Gق ذ*ره. ط
ﻣ دة 8ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي وFو Sد م ط ب ر Dا Fز ﻣن ا ﻣ ك او ﻣو* Sط
ﻣFa Gر دى ا ﻣ ك ا ﻣر ص S ﻣ*ن 8ف ر Dا ( ء ا ر<م ! 19-15
اMرض ا ﻣ دة ( ء Gب ا ﻣ < % DDط أو ا ﻣD < (و( أن ط ، %و *ذا ا %
ا ﻣ دة 42ﻣن ( س ا ﻣرGوم.
! ز و ط!ق ط ا ر ! !ھ م ا ا ط ب ا "! ث :ا
ر ! ا رع ا ول :ا !ھ م ا
او:Mر Dا Fز و %Hدة ا Gم
ث ا ﻣو'وع: ﻣن
ط * Mم ا ﻣ دة 7و ا ﻣ دة 33ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي 19-15
Fز <ط ن ص !ﻣ ر ا ﻣ ( ( ،ﻣ ر Dا Fز صاﻣ* ا %H -دة ا Gم
او ا*ﺛر او !دة <ط Qأر' Xر ﻣ ( .
ث Dط ب ا ر Dاو ا %Hدة: ﻣن
ﻣ دة 8و ا ﻣ دة 34ﻣن ( س ا ﻣرGوم. -ط
Dب ا ط ب ،ث Gﻣ Oﻣ ك او ﻣو* Sد د م (G ث ا Dا (و( % H -ن ﻣن
ﻣن ! د ا ﻣ * ط ب د م ر Dا Fز او %Hدة ا Gم 48ر Dا ( ء.
8
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
8ل ا ﻣرGوم ا ( ذي 19-15ا Gق ذ*ره ،ا (ط ق دد ا ﻣHرع ا Fزا ري ﻣن
ر Dا Fز . ا ﻣو'و! و ا (ط ق ا D H
او :ا ط!ق ا و)و(
ان ر Dا Fز رض * 4ل Gم ط ار' Xر ﻣ ( او ا*ﺛر ا اFزاء Uرض
ا< ﻣ ( ت ! X، %ر ان ا ﻣHرع ﻣ ﻣ( Sﻣ Dا ﻣ ا ﻣرا( < د (ط < %ـ :
ﻣ طط UHل ر4ض ر Dا Fز ،ان م *ن اMرض ا ﻣFزأة ﻣوا4 -ا زاﻣ
ق ا ﻣوﻣ ،أو ﻣط ا اMرا' UHل اMرا' ا ﻣ Dدق ! ، Sاو Fوزت ﻣر
ل ﻣ ل ذ ك. وﺛ ا ﻣ ر ا
* -ﻣ ﻣ*ن ر4ض ﻣ( Oر Dا Fز 4ا د ت اذا * (ت اMرض ا ﻣFزأة Xر ﻣوا4
و ا ﻣ ر. % و %Fت ا ﻣ طط ا و% F
*ﻣ اورد ا ﻣHرع ا Gﺛ( ء Fز ا Mط ب ﻣ %ر Dا Fز ،و ا ﻣ ددة ( 4ص
: ا ﻣ دة 01ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي ا Gق ا ذ*ر *ﻣ
ﻣ Gر ا د 4ع ا وط( و Hﻣل ا * %ل ا !د ا *Gر ا * %ل ا !د ا
ض ا * %ل ا !د ا ﻣ ( DDذ ا ﻣ %م ا ر Gوزارة ا د 4ع ا وط( *ﻣ ( M
وا ﻣ ر،دار ا %دى (Hر وا وز ،Qا Fزا ر،2006،ص.59 -ﻣ(Dوري (ورة<،وا!د ا % 1
(Hر و ا وز ،Qط 3ا Fزا ر ،2006ص.128 ر 4ا Fزا ر ،دار ھوﻣ !-ﻣ ر ! وي،ا ﻣ * ا 2
9
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
ض ا دوا ر ا وزار وا ا Gرا Fﻣن ا در FاMو * Gط ا Dا
او ا %ت و ا ﻣؤ GGت.
"! !:ا ط!ق ا
8ل ا ﻣ دة 08ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي 19-15ا Gق ذ*ره ،دد ا ﻣHرع ا (ط ق ﻣن
ر او ط ب ا ر * 4 Dل ﻣن ﻣ ك ا ر Dا Fز اي ا Dا (و( اD H
ﻣو* S
اMرض ا ﻣراد ا ( ء ! %ﻣ ' ! د ﻣ * رGﻣ او (G ا ! ك :ھو ا ذي ﻣ ك <ط
ري1. زة ﻣ FGن وﻣ%Hر ن دى ﻣ 4ظ ا %Hر ا ﻣن %Hدة ا
ر Dا Fز !ن Dول ! ا و' ل :ھو ا Hص ا ذي و' Sا ﻣ ك Gﻣ Sو S G
(ص ا ﻣ دة 574ﻣن ا (ون ا ﻣد( 2. Dط طر ق و*
ــ! Oــ& إراد ــ Sأﻣــ م ــ أر'ــ ! Sــ Sأن ! ــ *ــ Hــ deــ
ـ ،وذ ـ fﻣـ& <$ـ ا ـ fأو ا *,ـ ا ـ+ي ـ4, ـ O#ر ـ ا ا %ــ ت ا e
ـ * Sـf ـH Sـ وط Dـ * ـ ـD ! gـ gا hـ gأن ـ م وﺛـ ; ﺛ ,$ـ
ﻣـ Qا ,ﺛـ ; ا ـ eـ ! dـ أ Fز و<ـ 0ـ,ن eHـ $9ـ أو eHـ ﻣ ,#ـ ،
وھـ+ا ﻣـ (Gطرق ا 4 Sھذا ا ﻣ ث ث ( (Gول ا Dا (و( ط ب ا ر 4 D
ا ﻣط ب اMول و ا وﺛ ق ا ﻣر 4ط ب ر Dا Fز 4ا ﻣط ب ا ﺛ ( .
ط! ب ا ر ا !و ا ط ب ا ول:ا
F *:ب ان دم Dب ﻣ (Dت ا ﻣ دة 08ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي ر<م ! 19-15
ر4ق (ﻣوذ% %Fذا ا ﻣرGوم و و<3*...S ! Q ا ﻣ * او ﻣو* Sط ب ر Dا Fز ا
: وﻣن (ص ا ﻣ دة ا!8ه ﻣ*(( ان ( Gص ﻣ
ان ا ﻣHرع Dر ا HMص ا ﻣ و ون < (و( د م ط ب ا Dول ! ر Dا Fز 4
ا ﻣ ك *Daل ! م و ا Gﺛ( ء و* 8 ،Sف ﻣ (ص ! 4 Sﻣ Fل ر Dا ( ء وا Hرط ان
Gر ا ﻣران،ﻣ GFر 4ا (ون ا مD ،ص اMدارة ا ﻣ F،ﻣ X ( G - 1واس،ا Mت ا (و(
ﻣ( وري(G<،ط ( ،2012 (G،ص98
. ( -2س ا ﻣر QFو ا D
-ا ﻣ دة 08ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي 19-15ا Gق ذ*ره. 3
10
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
ﻣرGوم ا ( ذي ر<م ، 19-15ﻣ Fا وث و ط ا8U GMل و ا % Fوج * وم،ر Dا Fز و! %H % <8دة < - 1
ا درا Gت ا (و( و ا F، G Gﻣ ا دة ،2ا دد ا ﺛ ﻣن ،ا Fزا ر،2017،ص.301
F -وج * وم ،ﻣر G QFق،ص305 2
11
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
1ــ ﻣ<,ـــ Qﻣ3ـــ ت <,ـــ nا 3ـــ رات وا 3ـــ ت ا 1ـــ ة وﻣ3ـــ ت
ا eـــ ﻣ ت ا . D e
ذ ـ fا #$ـ ت ـ 4ـ ا(ـ ، ﻣ Q<,ا #$ـ ت ا $ﻣ ـ و% $9ـ وHـ % 0ا
%ات ا ! . ا D eـ
3ــ و( ــ ط ــ %ا #ـ ا ﻣ #1#ـ ت ا 3ــ ,ى وGــ Ohا 3ـ ، ,ﻣــQ
وDــ 0$Hا hق ا . e
1ــ ا hــ QاAر'ــ ا $ﻣ ــ ﻣــ QرGــH cــ 0$ا hــ ق و<#ــ,ات ا ــ& ,
ــ ه ا ــ " 1ــ ب وا 1ــ; ،وDــ ف ا ــ ه ا ــ+رة وHــ 0$ت ,ز ــQ
ا Uــ ز وا %0ــ ء وا n %وا (oرة ا ,ﻣ .
1ــ ﻣ<,ـــ Qﻣ3ـــ ت <,ـــ nا 3ـــ رات وا 3ـــ ت ا 1ـــ ة وﻣ3ـــ ت
ا eـــ ﻣ ت ا . D e
ذ ـ fا #$ـ ت ـ 4ـ ا(ـ ، ﻣ Q<,ا #$ـ ت ا $ﻣ ـ و% $9ـ وHـ % 0ا
%ات ا ! . ا D eـ
1: ا -3ﻣ *+ة O',ا ا
ـ #ـ ا ـ ه ا اGـ $ا ـ ! #ﻣـ& Fـ Qا ـ,اد ا e 9ق ا
1ا ,ﻣ وا را! وا . s $ $أو ا Uز ا rة ا 3ـ أو ا
ن وا( "ــ ر ا Uــ زات ﻣــ& Fــ Qا ــ,اد ا ــ ــ ــ ــ ا e ا
1ا ,ﻣ . ا rــ رة
3#ــ$ 1ــ ﻣ3ــ ,ى ا rــ ^ وا( $ــ ث ا hــ ت ا %0وﻣ3 9 #Uــ
G:ل ا . ! # ا e tرا'ــ ا
: ا ( $ت اv ! -4ﻣذ* ة "
ﻣ. %# * <h أة وﻣ3 ا QhاAر' ا <
(ــ,ع ﻣ eــ nأHــ 0ل Hــ UاAرا'ــ ﻣــ', Qــ ! Oــ د ا 3ــ *& وﻣD #ــg
&. 03ن ا ا "ــ Uوا د اFo
12
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
"ـ ر Qوا "ـ 0$ت وا s %ـ ( -5ﻣ^ ا UHAل ،ا +ي O',ا d eا #
% 0ـ و ',ـ Oﻣ ا ـ ا (oـ ز ا ـ ر إ( زھـ وHـ ط #ـ+ھ ﻣـ Qـ
وأFـ ل ذ ـ#! ،fـ ا r <oء.
-6د 4ــ اا Hــ وط 1ــ د ا oاﻣــ ت و ا< oــ ت ا y,ــ وذات ا #ــ ا ﻣــ
%$F,ا #$ت و # أة ،و*+ا ا " وط ا ا و'ــ ! اAرا' ا
1د د 4ا " وط ،ز دة ! ـ ذ ـ ،fـ zا 0ـ ت و ا Uـ رس وا 3ـ ت
ا reـ اء وا. GA
و 4ا Mر م ا Haر ! ھذه ا وﺛ ق ﻣن طرف ﻣ(%دس ﻣ ﻣ ري وﻣ(%دس ﻣOG
اMرا' 1.وﻣ ﻣ*ن ﻣ 8ظ Sأن ﻣ ف ر Dا Fز طو ل Uب ! Sط ، ( Qﻣﻣ
Dب ! ط * %و ن ا ﻣ ف و اU Gراق و<ت !oدادھ ﻣ * Qف ھظ 4 ،ذا ا* Gﻣل
ا ﻣ ك او ا ﻣو*ل ﻣ S ! Sان ر S Gﻣ Qا ط ب 4ﻣس ( jGا ر س ا ﻣ Fس ا H
ا دي و *ون ذ ك ﻣو' 4وDل ا ذي دم ط ب ا ر (! Dد ار S Gط ،Sث
دد ر jا داع ا ط ب ! وDل ا داع م Gﻣ Sﻣن طرف ر س ا ﻣ Fس ا H
ا دي ( 4س ا وم و و'( Oوع ا وﺛ ق ا ﻣ دﻣ طر ﻣ( ! Dا وDل 2.وﻣن
' ر ودرا Gا ط ب. ﻣر ھذاا ﻣ(ط ق a
13
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
ا ﻣوﻣ ،ا Fر دة (زع ا ﻣ * ﻣن أFل ا ﻣ( دد ا وا!د ا ﻣ - 5ا (ون ر<م 11-91ا ﻣؤرخ ،1991/04/27 4
ا رGﻣ ،ا دد.21،1991
14
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
Fدر ا HMرة أن ا ﻣHرع ا Fزا ري ا(Gد ﻣ%ﻣ درا Gا ط ب %Fز ن ﻣ Gدﺛ ن !
Gب ﻣ Gوى *ل ﻣن ا د و ا و Mھﻣ ا Hك ا و د د و ا Hك ا و د وM
ث 4ا ط ب. ا %Fا ﻣ D
د :ؤول ا Sا D Mص 4درا Gﻣ ف ط ب ر Dا Fز !(دﻣ !ك ا و د ا
ا دي Gواء * ن *ون اDدار <رار ر Dا Fز ﻣن ا Dص ر س ا ﻣ Fس ا H
ﻣﻣﺛ 8دو او ا د 1و *ون ھذا ا Mر ﻣ : 4 D
وFود ﻣ طط UHل اMرا' ﻣ Dد< ! . %
ق ا ﻣوﻣ .2 ا Fوز ﻣر
و د ھذا ا Hك ا Fﻣ ! ! Sﻣ Gوى ﻣ Dا ﻣ ر ! ﻣ Gوى ا د ﻣرة وا دة *ل
ﺛﻣ ( ا م ) 4 (08دورة ! د و 4دورات Xر ! د * ﻣ ا< 'ت ا 'رورة .3ر G
ا دي او ﻣﻣﺛ Sا ذي وم H Gرة ا D Hت ا ﻣوﻣ او ا ﻣ O Dاو ا ﻣ Fس ا H
ﻣHروع ! ان دي رأ 4 %ظرف ﺛﻣ ( ا م ) (08ﻣن ر j ا Fﻣ ت ا ﻣ (
ﻣوا4 د 4وات اFMل ا ﻣﻣ(وح Gر رأ % *Gو % ا8 Gم ط ب ا داء ا رأي 4 ،
ا 'ﻣ( . 4
:ؤول ا Sا D Mص 4درا Gﻣ ف ط ب ر Dا Fز 4 !ك ا و د و ا
ن أ Mوھﻣ :
ق ا ﻣوﻣ . ا !دم وFود ﻣ طط UHل ارا' ﻣ Dدق ! Sاو Fوز ﻣر
ﻣران.5 او ا وز ر ا ﻣ* ف اذا * ن اDدار <رار ا ر Dﻣن ا Dص ا وا
و د ھذا ا Hك ا Fﻣ ! Sﻣرة وا دة *ل ﻣH! Gر وم Gد! ء ﻣن ر ،6 SGو رGل
4 د رأي ﻣ O Dا ﻣ ر ا ا دي ﻣ ف ا ط ب ﻣر4 ر س ا ﻣ Fس ا H
15
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
ﻣ Gوى ا وD< Mد ا داء ا راي ا ﻣط ق ﻣران ! ا ﻣ* ا ﻣD ) jG( (07ا
ر jا داع ا ط ب .1 4اFل ﺛﻣ ( ا م ) (08ا ﻣوا
، Dددھم ا ﻣHرع 4ا ﻣ دة اﻣ !ن ا HMص ا ﻣوﻣ ن ا ذي م ا H Gر %م D
47ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي 19-15و ھم ! ا وا :
ﻣ Gوى ا و. M ﻣران ! ﻣ O Dا دو ا ﻣ*
Hد ا ( ت ذات ا Gﻣ ل ! (Dاو Fري . ا ﻣد( ﻣ O Dا ﻣ
. وا G Aﻣ *ن واvﺛ ر ا ر ا ﻣ O Dا ﻣ D
ﻣ Gوى ا و. M ! 8 ا دو ا ﻣ* ﻣD
اﻣ ﻣدة ا Dل 4ط ت ر Dا Fز 4 ،د ددھ ا ﻣHرع Faل ﻣH! Gر ) (15وﻣ
ﻣ ' ت ا ﻣ دة د و4 ر jا داع ا ط ب Gواء ! ﻣ Gوى ا Hك ا و د ا ﻣوا
49ا رة 04ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي ر<م . 19-15
ز ا .ر !ت ا ا ط ب ا "! :ا
او ا دي او ا وا ر س ا ﻣ Fس ا H ول ا (ون Gط اDدار <رار ر Dا Fز
. ﻣ ر Gب ا ا وز ر ا ﻣ* ف
ا دي: سا !ص ر س ا ا رع ا ول:ا
16
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
اﻣ اذا * ن ا ر < 4ط ع U Mط Sﻣ طط UHل اMرا' 4،وم Gم ر Dا Fز
S Dﻣﻣﺛ 8دو ،د ﻣوا 4ا و ا ﻣ ص ا< ﻣ .1
(ص ا ﻣ دة 14ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي ، 19-15ؤول ا D Mص ا S رFوع ا اﻣ
د ﻣ Dدق ! Sاو وFود ﻣ طط UHل اMرا' S Dﻣﻣﺛ 8د او ا دو 4
Fوز ﻣر ا ق ا ﻣوﻣ .
ا دي 4ﻣ( Oر D *ﻣ و QGا ﻣHرع ﻣن ﻣ Fل ا Dص ر س ا ﻣ Fس ا H
ث (Dت ا رة ا Mرة ﻣن ا ﻣ دة 15ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي! 19-15 ا Fز
ا ﻣ Hر Qﻣن ا Dص ر س ا ﻣ Fس ا H *:د Gم ر Dا Fز ﻣ
ﻣ ر. و ا وز ر ا ﻣ* ف رج !ن ا Dص ا وا ا دي*.اي *ل ﻣ ھو
ز ا .ر !ص ا وا ا رع ا "! :ا
Gب (ص ا ﻣ دة ص ا وا ﻣ( Oر Dا Fز 4ا Mت ا UاMھﻣ و ا ﻣ ﻣﺛ
66ﻣن ا (ون 4 29-90ﻣ :
ا ( ت ا ﻣ( Hت ا ﻣ(Fزة Gب ا دو و ا و Mوھ * %ا ﻣوﻣ .
ز ن ا ط < و* Fك ا ﻣواد ا GMر . F ﻣ( Hت ا (Mج و ا ( ل ة
4ا ﻣ( طق ا ﻣ Hر ا 4 %ا ﻣواد 49-48-46-45-44ﻣن ا< ط ! ت اMرض ا وا<
*ﻣ %ﻣ طط UHل اMرا' ا ﻣ Dدق ! .S ا (ون ر<م 29-90ا Gق ا ذ*ر ا
*ذ ك ذ*رت ا ﻣ دة 15ﻣن ا ﻣرGوم ا ( ذي 19-15ا Gق ذ*ره ،د Gم ر Dا Fز
: (* Gﻣ ﻣن ا Dص ا وا
. ا ﻣ Hر Qذات اMھﻣ ا ﻣ
4ﻣ( طق Xر ﻣUط ة ﻣ طط UHل اMرا' ﻣ Dدق ! .S ا ﻣ Hر Qا وا<
17
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
18
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
وم ﻣ Gدى ا Gط ﻣDدرة ا رار و ا ﻣ ف ار Hف ا و Mو ظ (G را
ان (Hر <رار ا ول ﻣ* ب ا %Hر ا ري 8ل ا %Hر ا ﻣوا 8 oغ Dب ا ط ب !
ﻣل ﻣ Dر ف ا (Hر.1
و Fدر ا HMرة ا ان آ Fل ا iا ﻣذ*ورة ا!8ه ،و<ف !(دﻣ *ون ﻣ ف ا ط ب
( D ! Uب ا ط ب ان دﻣ %او !(دﻣ ﻣو'وع ا* Gﻣ ل وﺛ ق او ا ﻣ وﻣ ت ا
ق !ﻣوﻣ و<ف اFMل ا ﻣ دد ا!8ه و Gري ﻣ و S *ون ا ﻣ ف ﻣ ل أﻣر {Fراء
ا داء ﻣن ر jا8 Gم ھذه ا وﺛ ق او ا ﻣ وﻣ ت او د اFراء ا ق ا ﻣوﻣ .2
Fل اMرا' ا ﻣFزأة و 'ﻣن <رار ا Fز إ زام Dب ا ط ب {( Fز ا UHMل ا ﻣ
8U G8ل ﻣن 8ل إ داث ﻣ : a <
* Hﻣن ا طرق و ا ﻣ ء و * Hت ا دﻣ و وز QاMرا' ا ﻣFزأة ا
ا ط %ر و ا (Mرة ا ﻣوﻣ و ا ط < و ا %ف.
-ﻣ Gت و<ف ا Gرات و ا ﻣ Gت ا 'راء و ﻣ د ن ا ر.S 4
ﻣرا ل.3 ﻣ Qاﻣ* ( ا ر ص ( ذ ھذه ا UHMل !
*ﻣ <د 'ﻣن ر Dا Fز !(د ا ' <Mء ا زام Dب ا ط ب ـ:
( ت ذات ا GMﻣ ل ا Fري او ( ء %Fزات !ﻣوﻣ Dص ض ا ﻣوا< Qا ﻣ%
Mرى ( Hط ت دا ل اMرا' ا ﻣFزأة Uرض ا <Mﻣ ا ر 4و ا< ﻣ ﻣ 8ت ﻣ(%
!(دﻣ ( Mز!^ ا *Gن .
' O Dرور F(Mز ﻣ Gھﻣ Dب ا ر 4 Dﻣ Dر ف ( ذ ض ا %Fزات ا
ﻣHروع اMرض ا ﻣFزأة .
ط QاMرض ا ﻣFزأة .4 د ل او ا Uء ا * م د 4ر ا Hروط !(دﻣ *ون ﻣ
ر <رار ا ر Dﻣ ، Uاذا م م ا Hروع 4ا UHل ا 4 %اFل ﻣد Sﺛ8ﺛ و
(Gوات ا داء ﻣن ر jا ، iو اذا م م ا % (Mء ﻣن ا UHMل ا ﻣ ررة 4ا FMل ا ﻣ ددة
! ا Gس ر ر ﻣ د ﻣن طرف ﻣ* ب درا Gت دد ﻣدة ا( Fز ا UHMل و د د ر
Gم ر Dا Fز و ﻣ. % ا ﻣ O Dا ﻣ*
19
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
،أﻣ 4ا Mت ض ا Mت ر4ض ط ب ر Dا Fز أ زم ا ﻣHرع اMدارة 4
: ا Mرى 4د ﻣ( % Oا Gط ا د ر *ﻣ
اذا * (ت اMرض ا ﻣFز اMدارة ﻣ زﻣ ر4ض ﻣ( Oا ر 4 ، D
Gت ﻣوا 4ﻣ طط UHل اMرا' ا ﻣ Dدق ! ، Sاو Gت ﻣط
ل ﻣ ل ذ ك ،او Fوزت ﻣر ا ق ا ﻣوﻣ . وﺛ ا ﻣ ر ا
و ﻣ*ن :دارة ان ر4ض ﻣ( Oر Dا Fز ،و ك 4ا د ت ا Mﻣ ك ﻣ طط UHل
ل ﻣ Sاذا * (ت اMرض ا ﻣFز Mوا4ق و % Fت ا ﻣ طط اMرا' او وﺛ
ا و % % Fو ا ﻣ ر ،او و % Fت ا وا!د ا ﻣ %و ا ﻣ ر .2
اMرض ا ﻣFزأة Aداة ا ﻣ ر وھ( ﻣ*(( ا ول ،ان ا ﻣHرع ! ا رXم ﻣن اﻣ* ( ﻣ
%و ا ﻣ ر X ،ر ا( Sﻣ(: Oدارة ا Gط ا د ر 4 ا ﻣ ﻣﺛ 4ا ﻣ طط ا و% F
رXم ﻣ <د ( ^ !ن ذ ك ﻣن ﻣ Gس (ظ م ا م Gم او ر4ض Gم ر Dا Fز
ر4ض ا ط ب . ﻣ*ن ا !4 % ا ﻣرا( *ﻣ ا( Sم و' OاFMراءات وا vت ا
ز ا ا رع ا "! ث 3 :ل ا ث +ط ب ر
20
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
ﻣ(: Oدارة ﻣH! Gر وﻣ ﻣن ر jا دا! Sا ط ن G ،م ا ر Dاو و 4ھذه ا
ا ر4ض ! ان *ون ﻣ .8
ا ط ن اMول د ﻣرور ﻣH! Gر ا Gﻣرار *Gوت اMدارة و !دم ا رد ! و4
ﻣران. وﻣ ،ﻣ*ن ﻣ ( ا داع ط ن ﺛ ن دى ا وزارة ا ﻣ*
و وة ا (ون ﻣ O Dا ﻣ ر ! ﻣ Gوى ا و Mﻣ زﻣ رد ! و 4ھذه ا
*Hوى ا ﻣ ( ،اﻣ ا Fاو ا Hره رد ا Gا ﻣ ل 4ﻣدة ﻣH! Gر) (15وﻣ
ا داء ﻣن ر jا ط ن ،و ﻣ*ن ﻣ ( ا Fوء ط ن ا ' و ذ ك ر Q4د!وى <'
!دم ر' Sرد !دم < و Sرد اMدارة ،و Qا ﻣ ( ( س اFMراءات 4 4
ا ذي م . S SU
د ل و ھ( ﻣ*(( ا ول ان ا ﻣرGوم ا ( ذي ر<م 19-15ا' ف اFراء Fد د ﻣﺛل 4
درا Gا ﻣ ف ا ﻣران { ا Gط ا و Dو ا ﻣ ﻣﺛ 4ﻣ O Dا وزارة ا ﻣ*
Uرض %Gل اFMراءات و ر ب اMدارة ﻣن ا ﻣواط( ن . ﻣ O Dا ﻣ ر ا ﻣ
دون ر D ا( Fز ا Fز 4 وا Gؤال ا ﻣطروح ھ( :ﻣ ھ ا Fزاءات ا ﻣ ر
ا Fز ؟
77ﻣن ا (ون ر<م * 1 15-08ل 4ل Fرم ا ﻣHرع ا Fزا ري ﻣن 8ل ا ﻣواد ﻣن 74ا
<8! Sر Dا Fز .
إ( Hء Fز دون ر F Dز :
ا ف د ( ر )100.00دج( (Gن) (02وXراﻣ ﻣن ﻣ ا س ﻣن (06) Gا%Hر ا
ﻣ ون د ( ر )1.000.000دج( . ا
ا ود! ' ،ف ا و . و4
ر Dا Fز . Dل ! دا ل ا Fز ،و م Hد (
ﻣ ون د ( ر)1.000.000دج( . ا ف د ( ر )100.00دج (ا Xراﻣ ﻣ
ا ود ' !ف ا Uراﻣ . و4
ا ( ت و ا ﻣ م إ( Fزھ ا Fر دة ا رGﻣ ،ا دد 44 ( < - - 1ون ر<م 15-08ا ﻣؤرخ 20 4و و ،2008دد <وا!د ﻣط
. 2008 (G
21
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
(ون ر<م ،29-90ا Fر دة ا رGﻣ ،ا دد .2004 (G،51 ( < - 1ون ر<م 05-04ا ﻣؤرخ 14 4اوت ،2004ا ﻣ دل
22
اﻝﻔﺼل اﻻول....................................................................................ﻤﺎﻫﻴﺔ رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ
: 4
ــn ــ م ھــ+ا ا ــ إ ــ أن ا "ــ ع ا ا ــ ي ــr cــQ ( eــ4 dــ
ـ Sا ـ +ي و ' ـ Qا ـ ﻣ ـ& ا ـ ر ، n ـ وھـ+ا ھـ ,اDAـ ر*ـ اAﻣـ ر ــ ا
ر ﻣ& %Fت ﻣ #ـ ﻣ ,eـ ﻣ& ا ارات اoدار ا (Mاد ا ! $ر أن ا
c 3ﻣ 0ـ ! ر ـ %ـ ف "ـ #ـ ت ! %ـ ،وھـ+ا ﻣـ % Fـ eـn < ((,ـ ﻣ& أF
ــ ا 0ــ ،وھــ+ا ﻣــ& ا ــ 1 hت ا "ـــ "* %ــ %دة ا 3ــ cو ! ـ ا ــ
!,ــ ﻣــ& ا eــ dا %ﻣــ ،أن ا "ــ ع ا ا ــ ي ا! إFــ اءات ھــ
ـــ ﻣ%#ــ ـ و ! %({4 Sر ب آﺛــ ر < ( (,ــ ار ر ـ ا * ــ ة GM
! % ا( وا & ; 3#ا ( $وآ ت ا ر< وGــ ( Fــ 1ــ ظ ! ــ ا $ت ا
وھو ﻣ (Gطرق ا 4 Sا Dل ا ﺛ ( .
23
لا ا
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
د
25
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
26
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
:ا Eزام \E .ر )اوD ( Eم ان ا Eزا ت ا ) و & ا Sروﺿ < /+ا ﺟزء ﺟ د
ا Eزام E .ﺟ ز ). ( & D
Pد & ر ب ﺿ( .دا +ط ن اEدارة و ! ر :م د < &+ا \Eر او – ا زام
ﺟ ل < &+ن E :ت ا & :Eل .ﺿ &ن +و ت GPاو ط :ول ا \روع ،
ا \رع & د ل _.رض ظ& و وﺟ& .ص < /+ان م < &+ا \ ر ن و& Pن
&S+ن .ا:دھ ) .ر ا +.د& )ا دة 3 / 22ن ا ر وم ( 19-15وا . Dور\
\روع ا ﺟز ) ا دة 29ن ا ر وم . ( 19-15و .ذ ك .دف ز&ز ا ل 5S.رة
&ن ا &+ :ن \ .روع ا ﺟز .3 5ن ن ا ا \ & Sو ا )ط ب ا.5ر <دد
ر+: ،وھ ر +:ھ " ز :د ر +:ﺟ &ز ا ﺟز ا ) ر& " – ا زام
اوراق & &.وا رى 5و .ا &: /ز ا وﺟود.4 ا راج ا \روع ن ﺟرد 5رة ﺿ
ا ،ط1 ا ، ا ي ،دار ا ا وا & ا%دار "#$ا! ل ا
1د م ( $ة،ا
،2011،ص68
01# - 2ا /ط ,-.& ،ا دة 2ﻣ 2ا /5م ر 176-914و ا 7رخ 30اوت 2009ا 01 & 9#ا /ط
و ﻣ =Aداة ﻣ ل /?$ 9 B/د ا و ا @ < ت ا & ?#و=>ا = < ت ﻣ ;-ﻣ -:2ﻣ =C ?/د ا
ﻣ & ا ?/د و ا ? ارات.
ا ? ر ،ا = ا & $ 10#و ا ،ا ط ،2001،ص.126 - 3ﻣ G ( .ﻣ/ن ،ا Eم ا ? # /
،ﻣ #ا .ﻣ ،ا (د، 3ا ا ،1993،ص.140 ت ا ? ر ﻣHI 2ل /ن ا #5/& - 4ادر ،Jا
27
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
A اEدارة 5 ،ﺟ ز G: aménageurر & 5د ا ﺟزئ ا ) ري ،و ن وﺟ
& ا P /ط( ارﺿ& .+ : Gء . :و&ل اراﺿ &.ﺿ ء &gر
و )د &.ت ا ﺟر ، .ن Zل ا و ( Pا ، &+ا Aن ا Gب ا ﺟ ز ا _\Eل .د (&.ا )ط(
اEرﺿ& ،ذا ص ا ) ون 29-90و ا ر وم رPم /+< ، 176-91اﺟ .ر& ا ﺟ &ز
Pط( ارﺿ& ا ﺟز ،وھو ا \& kا ذي .ه ا .ق .Pل اPEدام < /+اي Gرف Pو
ا دة .32 ا ر وم 19-15و ر < . A&+ص <&+
ا\_ ل ا ر .ط Dل ا ان & ا ﺟز ط+ب ا )& م + :.ن ا _\Eل ا ر.5
ﺟ ط bاEراﺿ و د<&م ا :درات و gرس @\ﺟ ر + .ف ا \ 5.ت ،ا\_ ل
ووﺿ( ا Dث :ﺿري و ا ﺟ ز ا :ت ا ﺿراء &g ،ر ا 5 & Aن ا ﺟ &ز < /+را:ل
_&G.ا )ط < ت ،و .دو ھذه ا _&GاD5ر & ن &:ث 5و + b& & Aد&د ن \ ر&(
ا ﺟز ت ا .5رى ا ﺟ زھ و ق ظور . : + +ﺟ &ز Pط( ارﺿ& .زل <ن ا )ط(
م ا \روع & ل < &+ا و&ل ا Eرى +ﺟز و ا Gرف & (&. .او ا 5راء ،
A+ 5.و ا :ن ا ظروف ا .1 5
ز ا وق ر ا ط ب ا ": $
ن Zل ا طرق ا ): /وق اEدارة ) ا ):وق ا ر < .ن ر Gا ﺟز & م درا
( ا Sرع ا D ا Sرع اEول ( و .دھ ا /ا ):وق ا ):وق ا ر .ط .ﺟزئ ا ) ري)
ا رع ا ول :وق ا دارة
د ):+ hت ا ﺟز ). ( & D :ق ا +ر م )او ( Eوا :ق Dل ):وق اEدارة
او :ق ا دارة ) $ا ر م :
&ر .2و ذ ك &+م <)ود ا <د \5ل ط (.ﺟ. ص &ؤ س b Gا +.د& ت ر م
30د& .ر 2009 ص < A&+ا دة 55ن ا ) ون رPم 09-09ا ؤرخ :.ب
.2010 & ا ﺿ ن Pون ا
28
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
\5ل < Gدي ،و 5ن &س < /+ا س و :دد ر& ASا ر م ا ص .ر Gا ﺟز
@\_ ل ا ﺟز او < /+ا س :ارﺿ& ا ﺟز و ا )درة .ر ر(. ا e+.اEﺟ
: . ،ل < /+ا س اھ & ا ﺟز ن &:ث <دد ا )ط( اEرﺿ& ،وذ ك :ب ا ﺟدول ا
)دج( ا 'ر *دد ا ط +ا ر,
2000 ن 2ا 10 /
50.000 ن 11ا 50 /
70.000 ن 51ا 150/
100.000 ن 151ا 250 /
200.000 اD5ر ن 250
) ﺟ ري او < Gاو (...ن ا ر م ل &gر ا 5 ا اذا +ق ا Eر .ﺟز ذات اE
ا ﺟدول اد ه : &:دد 5ھو &.ن
و ا :Zظ ھو &gب ا D Eء < /+رض ا ر م 5 ،ھو ول A.ا _رب ،ا&ن /S
ا و & ت ا ) ر& و ا ﺟز ت اEﺟ <& ا <L. Gدة ا &:Eء ا Sوﺿو& _رض
ا & hا را ا ظم .1 اد ﺟ
ز ) ن طرق و ! 0ت ( : تا " :ق ا دارة ) $د .
& ر ب <&+ /+م \ دة &+. PاZ_ Eل ا :ق ا طرق و\ 5.ت ا ء او ﺟ ري ا Gرف
+.+د& ا & و 5& Eون +ﺟزئ ا :Gو ا 5ر .ء وا :ت ا _رو Z @ .ك ا
ب،را Gﻣ G ( .ﻣ/ن. ا ( ﻣ 2ا /#ﻣ ت /Rل ﻣ/Q/ع ا "#$ 45ر OIا # -1
29
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
و ا ) ري او Eي ا:د ن ا \ ر&ن او ا 5ر&ن اي :ق اد< ء \ . &+< Gد اﺿ
د ﺟ ﺿ ن 5+ت ادارة ا ﺟ < ا &+ <).1 &+:اEد ج م او :+G Eا +.د& و اE
+زم ). ،وة ا ) ون : . ،ظ </+ 5ون ا S &+دة ا و .2 ( &Eاذ ان ر &س ا +.د&
) .ﺿ /ا واد 116و 117ن & ر ا +. /د& م ﺿ ن ا +ط ت ا ا ):+ت ا ﺿ
&+ +ق +. .د& 5 ،ن ا ﺟر .ا 22ﺟوان 2011و ا ا ) ون رPم 10-11ا ؤرخ
ا .ت ان رؤ ء ا +.د& ت & & Eرون اي اھ م ذا ا ) ﺿ /ا ) و و ذ ك Sدي :ل
Gرف د&.ر ھذه ا ):+ت ،ا Eر ا ذي & 5س < /+رض ھذه ا& Eرة +ﺿ& ع و وء
ا &&ر .
زئ ا $ , وق ا ا رع ا ": $
اط ر ا ) ون و ا \رع +ﺟزئ ا 5 & E )&):ن ا :د&ث <ن ا ):وق ا
&ر و ر و Aا ط 19-15 )&.ا . Eء < /+دى ا :را Z Aزا ت ا Sروﺿ <A&+ ا
ا G:ول </+ :ا :ق .وﺟب ھذه ا Gوص ا ) و & ،و& 5ن اﺟ ل ھذه ا ):وق
(&.او ا&ﺟ ر ا )ط( اEرﺿ& ). ( & D ل )او ، ( Eوا :ق \ دة &+. PاE
' ل :3 ا ول * ! 1دة 2 او – ا ق ) $ا
ل ھ Pرار اداري .Dت & Aدى ط ).ا _\Eل ا ﺟزة :ب \ دة &+. PاE
ا طط ت ا Gدق < &+و ا ر ) ر Gا ﺟز ،ا Eان \ دة &+. PاZ_ Eل E
ﺿ ن .ر ن ﺿ ن <)ود ا &ر 5ھو ا :ل \ . .دة ا ط . ).رgم ن ا
ﺟ &( ا \ Zت ا د& )+رار اEداري ن &:ث ا رPم وا &D&:ت و ا .ود او ا واد و ر&a
و ا ﺿ ء ر &س ا ﺟ+س ا \ .ا +.دي .
و < . . Zدأ وازي ا 5\Eل 5 & Aن ا G:ول < \ /+دة &+. PاZ_ Eل ا ﺟز &
ھذه :ا ﺟ ز ا\_ ل ا & ا ﺟز < /+را:ل @ . .ﺟ ل ا Gوص <&+
ا 5ت /+< &.+ا &ر ا :ن ا& Eرة \.رط ان 5 Eون ا\_ ل ا & ا &).
. .ا /م ﺟ زه و ) A +ا )Sرة 3ن ا دة 28ن ا ر وم . (19-15
، & ﻣ T R 2ا < /م و ا B%ر ،ﻣ #ا /?.ق و ا /#م ا ، 5 -ا (د G 6ﻣ /; - 1ا! = Uل،ر OIا
ا ا ،2006ص.163
05/&- 2ا ،K Oا Gا ،9& -ص.264
ئ و ا ام & H 1-دارة. - 3ا Gاء ا /O.ل ! "#$دة & #ا 5%ل# 9.= ( ،
30
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
ا ر . Pا Gدرة <ن ا & ت ا ر5ز& Dل ا ر . Pا دار& < /+ر Gا ﺟز
وا & ت ا Zر5ز& إﺿ إ /ا & ت ا ). +
31
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
ن .Pل ر &س 5ون ا ر . Pا Gدرة <ن ا & ت ا Zر5ز& ر Gا ﺟز
ا ﺟ+س ا \ .ا +.دي أو ا وا .
&:ث & رس ر &س ا ﺟ+س ا \ .ا +.دي آ & ا ر /+< . Pر Gا ﺟز ،وذ ك ن Zل
دى ﺿ ون ا +ف و دى ط \ + A ).ر&( وا ظ&م ا ول .إﺿ إ /درا درا
ط ).ا ) ر :ل ا ﺟز ( طط \_ل أ@راﺿ وا 5 Eت ا ﺟزة <ن < &+
ا ﺟز f& 5 ،ر &): b S.ق < و < د ا ﺿرورة ،إذ A:ا \رع ا ﺟزا ري +ط
درا ا ظ +ت ا )د ن ا &&ن :ر ض ط+ب ر Gا ﺟز ،وھ 5ون أ م
&:ن 5ون ا ر. P ر\ . . Pرة ر &س ا ﺟ+س ا \ .ا +.دي < /+ر Gا ﺟز ،
5.ل &gر \ .رة ن طرف ا +ﺟ ا +.+ &+:د& را)< .Pود ا &ر ( إ & 5اE
< &+ا ر1. . P \ ص & <دھ
& 5رس ا وا ر\ . . Pرة < /+ر Gا ﺟز ن Zل اEطZع < /+ا
ا Gدرة ن Pرار ر Gا ﺟز وا ر +إ & Aن طرف ر &س ا ﺟ+س ا \ .ا +.دي
&:ث &.دي رأ&: Aول Pرار ر Gا ﺟز وذ ك &g :ب طط \_ل ا@راﺿ 5 ،
و دى ط ( A).ا ) ون و ا ظ&م ،أ + Aط را .Pا +ف ا )دم ن طرف ا
)وم .را)< .Pود + . .ر&g . Pر ا \ .رة 5ون ن طرف ا +ﺟ ا و & Eوا
f.ي \ ص < A 5 L.د .2 ا &ر & .ر Gا ﺟز ( اE
ا ر0ز درة *ن ا ا5دار ا ا رع ا " :$ا ر2
ا ي،ﻣ>= ة ! Xدة ا ظ Xا /1!- 1ك ﻣ : /ا X 5/ا ? /# /ا 1ﻣ 2ﻣ@ ط ا
ا ا/ \O@ : -Gن ا ،2004،[ 05، 1ص.10
ا ? /ن د= /راه ا ي،ر5 ا ا $ - 2اوي (1$ا Rن،ا \Iا%دار
ا م،ا ا ،4001،ص.911
ص3.18 ا ? /ن ا م،4001، و ا 1ء،ﻣ>= ة ﻣ -G ﻣ لا ( ! -ي ،2 5ا & ا%دار
32
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
ا ر . Pن طرف اEﺟ زة ا )+ Dل ا ر . PاEدار& ا Gدرة <ن ا & ت ا )+
\رط ا ران و ﺟ ا د ا را & وا ﺟ+س ا وط اEط ر ا / .إذ ا +D
رس ا ر . Pا &دا & < /+أ\_ ل ا & و< \5ل ن Sش .ر \رط ا ران ھ&
ا .ء وا Gر &ن ا ط&.ق ر&&ن وا د &&ن و د ا &ر ،ا د &ن ا
ا دار&&ن.1
< .رة <ن ھ& ا \ ر& \ /+< fوى ر& أ + . .ﺟ ا د أ
5ل وا & و /م )د&م اا \ Eرة +ﺟ < ت ا + & & &+:ق & .ر و & :ا راث
ري وا &:ط ا .وا S:ظ <& . A&+ق ( ا b Gوا@ﺟ زة ا ، &+: G ا
:دود ،3/1 :دود +D ،3/1ا ﺟ < ت ا &+: وھ \5ل ن +Dا دو
&ر ر& وا ا &دان ا د +Dا ﺟ & ت ا & أو ا@\ ص ا ؤھ&+ن
:دود 3/1.2 وا &:ط ا .
33
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
& رف ا )رار ا داري G A f.رف إرادي ا Sرادي &Gدر L.رادة إ:دى ا +ط ت
ا دو و&:دث آ Dر Pو & وذ ك \ L.ء وﺿ( Pو ﺟد&د أو .د&ل أو إ _ ء ا دار&
&.ر <ن Lن ا )رارات ا دار& ا . )+ر Gا ﺟز وﺿ( Pو Pم ،2و.
Dل ا رادة ا Sردة oدارة : ،ا ) ون &:ZGإGدار Pرار ر Gا ﺟز وا
ر &س ا ﺟ+س ا \ .ا +.دي وا وا وا وز&ر. 3
+ف ا ط ون )د وﺿ( Pون ا ﺟراءات ا د & وا دار& \روط ري </+
ا ط ن _ .ء أ م ا 5:ا دار& و ﺟ+س أ دو وا د< وى ا د & وا دار& ،4و
م 5ن ، SG Aو A &:ث Gت ا دة /+< A 31أ Aال &ﺟوز @ي \ ص ا ) ﺿ
ا د< أو ا د</ أو )& + :رھ ا ) ون&D& ،ر ا ) ﺿ ا دام ا SG P :+G
<&D& 5 ،A&+ر & )+ا دام ا ذن إذا ا\ رط Aا ) ون.5
- 1ا # & Oﻣ،( .ا 4= .ا%دار ،دار ا /#م و ا /ز ،2011، & $،ص.41
و ا /ز ، $ /& - 2ان $دل،ا Eا ﻣ ?#ارات و ا ?/د ا%دار ،دار ا >ى $ 10#و ا
ا ا ،2010،ص.11
ة ا /ز ،ا ا ،2009،ص .70 Q/&- 3ف $ر،د/$ى ا %ء،ط ،1دار ا /-ر #
،ا (د.21 -4ا ? /ن 09-08ا 7رخ 2008/02/25ا / ?& 9#ن ا G%اءات ا ( ة ا%دار ،ا (ة ا 5
- 5ا # & Oﻣ،( .ﻣ ،9& 5 Gص.51
34
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
ﺿ.ط ا 5:ا دار& إذا 5ت ر Gا ﺟز Gدرة ودع ا ر&ﺿ f.
ﺿ.ط ﺟ+س ا دو )+ . .رار <ن ر &س ا ﺟ+س ا \ .ا +.دي أو ا وا أو f.
ا ﺿ.ط &&) .دھ ر Gا ﺟز ا Gدر <ن ا وز&ر ا +5ف & .ر ،و )وم أ
ا ﺟل &:ث & م e&+.ا ر&ﺿ ﺟل ص و رPم و ق ا ر &ب ا + +ا وارد
<ن طر&ق ا :ﺿر ا )ﺿ .
ا ،2012،ص.276 و ا /ز ،ا H$ 1 $ - 1ء ا ( ،2ﻣ( XIا " ا ? /ن ا%داري،دار ا (ى $ 10#و ا
- 2ا # & Oﻣ،( .ﻣ ،9& 5 Gص.64
$ - 3ري ا ،2ﻣ ،9& 5 Gص.101
ا ،2010،ص.9 /& - 4زار , $ ، 5ا . %اف ,ا 5ل ا ، 0#-ﻣ>= ة ا ? Mء ،ا
35
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
& م .د ذ ك .دل ا ذ5رات وا و Dق أ Dء ا ﺟ +ت :ت إ\راف ا )ﺿ ء و& و /ر &س
ا +ف. دات وا و Dق وا S :Eظ . ا ﺟ +ا Zم ا ردود وا
\ +&5ا 5:م ا دار& ا دة && /+< 844ن ر &س ا 5: ص ا \رع ا ﺟزا ري
&ر +ف ا د<وى ن Zل . &&ن Pض )رر & G:ر دوره ا ذي & و /ر &
وﺿوع ا د<وى إ / A أ ﺟ +ت &ر ل +ف ا د<وى إ : /ظ ا دو &)دم ا
ﺟري .طر&) إ< دة )ر&ر وأ &را ا داو وا ا. :ن ا ) ﺿ ا )رر & fذھ
ر& ن طرف \ +&5ا 5:م دون :ﺿور :ظ ا دو & طق ر &س \ +&5ا 5:م 5: .م
ا@ &ر.
36
اﻝﻔﺼل اﻝﺜﺎﻨﻲ ..........................................................اﺜﺎر ﺘﺴﻠﻴم رﺨﺼﺔ اﻝﺘﺠزﺌﺔ و آﻝﻴﺎت اﻝرﻗﺎﺒﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ
=: <6
ھذا ا Sل إ /ا DEر ا ر < .ن &+م ر Gا ﺟز و ا ر; P طرOP
ا ز S> 9ظ < /+ا >+ ,ا ,را 3OوIذا ا )وا3Oن وا Oظ ,3ت ا S,رو' < /+ر
; < ; رھ Pرار ا ري ا ,ل ; 3> ، ,ث Oد أن ا ,رع ا زا9ري أ> ط ھذه ا ر
إداري ;)3ود ر , 3; Pر , ,و< ,ن ا 93ت ;دا, 3ن ا 93ت ا دار 3ا +) ,وھذا
را;P ھ ا bO,ا ر ﺀ O,ط) و ط;< ) )3دة وازي ا@ Iل 93 ،ا
ر39س ا + ,س ا ; ا ;+دي وIذا ا وا أو واﺀ O Iت ھ 93ت +4, , 3+>,
إط ر ا > Sظ </+ ص ا وز3ر ا +I,ف ; ,ران وھذا ا 93ت ا ,رIز 3ا +4, ,
ل إ /ر ; Pا 93ت وا@ زة ا Oظ م ا م ،و ) Eر ا ر ; Pا دار 3ھ; Oل دى
ر, 3ن أ ل Sدي <ن طر3ق )ار&رھ وIذا آرا 9اE ا دار 3ا , +) ,ر
أ رى طر OPإ / و,ن ,س ;)وا<د ا ,ران ،ھذا ,ن ا 9 )Oص وا S ,ت ا
ا ز ; < ; 9رھ Pرار إداري وذ ك If +د ,ن ,دى ,رو<3 ا ر ; Pا )' /+< 39ر
Pوا<د ا ,ران ھذا ا )رار ،وI3ون ذ ك ;وا ط د<وى ا _ ﺀ < /+أ س و ود رق
ا ر ; Pا ;3 وIذا ,ط ;+ت > 3 ,ا ; ,I، 93أ AOھ Oك Oوع 4ث ,ن ا ر ; Pوا +4, ,
وا ھ ,ن أھم ا 3 qت ا ر 3; Pوأ طرھ 3> ،ث أراد ا ,رع ,ن وراﺀه إ راك ا رادة
. (Oا )رار ; < ; ر أ AOا 3S ,د ,ن ا ر ا ;3
37
ــــ
ل ا ران را ق ن ا رع ا زا ري او اھ ء
ن ا (وص و د ذ ك ن &ل ن &ل إ(داره ا و ا ر "ث
إ راءات . دد ا رع ا زا ري ,وا ر ا +و ا +
ن ا را"ل د ا رور م ھذه ا ر ( إ ر ( ا ز " ،ث أ0
ن ان وا 3راءات 43ا إن آ ل .ر ( ا ز ھ آ ل طو ،
ر ( ا ز ھ 7رار إداري ( در 3رادة ا 9ردة :دارة أ ( وا ;
. ا دي وا وا وا وز ر ا ف ,وا ر ر سا سا
ا رع ا زا ري ط .أو دم .ر ( ا ز :دارة ا ( "ت ل
+د م ض ا 7ر" ت >،ر ا 0 ن ا ر 7ا3دار وا ر 7ا 4+
(وص ھذا ا ر وم : ,
+ -صآ ل .ر ( ا ز .
ق ر ( ا ز . ا فا -ا + 3ص ن ا و; ق ا ط و
ن ر ( ا ز +وا ن ا ظ ا ط ق ا9 ر7 -ا ,ر
طرف ا3دارة.
دم س 7ا (وص ا +و أو 9ط ، ,+إ ھو ل ا وا د د
رد " ر + ص ا +و > ب ط ق ط ق ھذه ا (وص 0 A
إ ا" أ د ط ق ا +ون (" " و أن ل وا"د ورق ،و
+ون و ود وا ط ق > ر ا و ود. إدار و ر47 7 ر7
39
ا را :
ت: ا
ـــ م 1395ا !ا ـــ" ل $26ـــ% % ـــ ن 20ر .1ا ـــ 58-75ا ـــ رخ ـــ
.+ *ل وا ' ا ) (!ن ا *( ا 1975،وا
ـ م 1402ه ا !ا ـ" ل % 06ا ـ 0$ .2ا )ـ (!ن 02-82ا ـ رخ ـ 12ر,-ـ ا .ـ (
،ا دد 06. 0%1ء ،ا ر دة ا ر$ ﺗ 45ا راﺿ ا 0%ء ور2 2 - "1 2198ا
,ـ ، 1ـ" :,; -ـ وا أول د 9ـ $ %ـ1990، 0ا .3ا )ـ (!ن 29-90ا ـ رخ ـ
،ا دد .52 ا ر دة ا ر$
دل ( )1ون ر م ،29-90ا ر دة 14اوت ،2004ا ( .4ون ر م 05-04ا ؤرخ
،ا دد .2004 ($،51 ا ر$
18ﺻـــ> 1429ا !ا ـــ" ل >, 25ـــ ي 2008 .5ا )ـــ (!ن 09-08ا ـــ رخ ـــ
،ا *د 21. ' (!ن ا@ اءات ا *( ,وا@دار ،ا ر دة ا ر$
.6ا )ـ (!ن 15-08ا ـ رخ ـ 17ر ـ Aـ م 1429ا !ا ـ" ل , ! 20ـ! *E ◌ٕ 2008د
!ا * )- Fا 0%ت و اﺗ م إ( 5زھ .
ــ ' ــ (!ن ا *1%ــ ،ا ر دة .7ا )ــ (!ن 10-11ا ــ رخ ــ 22ــ!ان 2011وا
ا *د .37 ا ر$
$ـ!م ا ,>0ـJي 176-91ا ـ رخ ـ 28ـ ! E 1991ـ*د ,>,Kـ ت ﺗ Eـ ;L ,دة .8ا
ا 0%ـ ء وLـ; دة ا )- Fـ ور 2ـ ا 45و ;Lدة ا ) +,9ور2 ا ,ور2
ا ;*م ،وﺗ +,19ذ ،Nا ر دة ا ر ، $ا *د 26.
)!د E 2015،ــ*د ,>,Kــ ت ﺗ Eــ, $ـ!م ا ,>0ــJي 19-15ا ــ رخ ــ 0 25ــ .9ا
،ا *د 07. ,وﺗ ، ; ,19ا ر دة ا ر$ ا
: ,- ا . ,( Oا
ــ ان ا > د ــ وPــ ق ا Fــ' ;,ــ ط 1، ،دار ا >5ــ .1ا ــ ' 4ــ4ري ،ــ ارات ا
و ا (Lر،ا ر -ط، 1ط- 1ﺗ ز ا ) ر ،ا Lر Kا Uر- S .2د ر ون( ،ظ م ا ) (و(
ا Uرب.2001،
وا !ز ، - 0 ،ا زا ر.2011 ، ، 1 - ,Uا K Sم ا@داري ،دار ا !1م 01 * E .3ا
و ا (Lر و )1رارا ا دار ،دار ا ;دى 1ط- ا .4دل -و ران،ا (ظر
ا ﺗوز ،ا زا ر.2010
ا 45ا ـ ي ،ط ـ ,ـ ـ ا 1ـ ZأLـ Uل ا ;:,ـ وا -ـ ا@دار ـ ـ*ة د ـ م ،ا .7
وا ،*,15ا 45ا .2011، ،1دار ( 01
،ﺗو(س .1999، ا ر$ ا ) (ون ا ﺗو(L( ، $ورات ا ط- ،ا ﺗ ( ر .8ﺻ [ -و$ط
ا ) (ون $ﺗ ر ر و ا (-ء ،ر$ ل اﺗ $ .3ن Lر دي،ا ر -ا دار
ا م،ا زا ر .2017