10 TAUHAN MULA SA NOLI ME TANGERE AT

KANILANG IMPORMASYON:
1. Juan Crisostomo Ibarra- Ang pangunahing karakter ng nobela. Siya ay isang binatang
Pilipino na nag-aral sa Europa at bumalik sa Pilipinas upang ipagpatuloy ang kanyang mga
plano at ambisyon para sa bayan.
2. Maria Clara- Ang kasintahan ni Ibarra. Siya ay isang magandang dalaga at anak ni Kapitan
Tiago.
3. Elias- Isang mahiwagang tauhan at kaibigan ni Ibarra. Siya ay may malalim na pagmamahal
sa bayan at nagsisilbing gabay at tagapagtanggol kay Ibarra.
4. Kapitan Tiago- Isang mayamang indiong Pinoy at ama ni Maria Clara.
5. Padre Damaso- Isang prayleng Kastila na kinokondena ang mga Pilipino at may personal na
kaaway si Ibarra.
6. Sisa- Ina nina Basilio at Crispin, isang ina na labis na naapektuhan ng kahirapan at
pagmamalupit ng lipunan.
7. Basilio at Crispin- Ang mga batang magkapatid na pinagtrabahuhan ni Padre Damaso. Sila
ay naging biktima ng pang-aabuso at pagmamalupit.
8. Padre Salvi- Isang prayleng Pilipino na may lihim na pagtingin kay Maria Clara at may
impluwensya sa bayan.
9. Kapitan Tiyago- Isang dayuhang Kastila na kaibigan ni Ibarra at nagmamay-ari ng ilang
lupa sa San Diego.
10. Don Rafael Ibarra - Ama ni Juan Crisostomo Ibarra at isang kilalang Pilipino sa bayan ng
San Diego.

TALASALITAAN
Kabanata 1:
1. PAGHAHARAP - Ang salitang ito ay tumutukoy sa pagtutuos o pagkakaharap ng dalawang
bagay o tao. Sa konteksto ng nobela, maaaring tumukoy ito sa pagtatagpo ng mga
pangunahing karakter o sa mga sitwasyon kung saan sila ay nagkakatagpo.
2. TAGPO - Ito ay nangangahulugang eksena o pangyayari sa isang kwento o lugar. Sa Kabanata
1, maaaring tumukoy ito sa eksena sa bayan ng San Diego o sa partikular na lugar kung saan
nagaganap ang mga pangyayari.
3. PAKIKINIG - Ang salitang ito ay nagpapahiwatig ng pagbibigay ng pansin o pagtanggap sa
mga sinasabi ng iba. Maaaring ito ay tumutukoy sa pagiging maingat o mapanuri ng isang
tao sa pag-uusap o mga pangyayari.
4. PANAUHIN - Ito ay tumutukoy sa isang bisita o taong naroroon sa isang tiyak na okasyon.
Maaaring ito ay nagpapahiwatig ng pagdating ng isang bagong karakter o personalidad sa
kuwento.
5. KAALAMAN - Ang kaalaman ay tumutukoy sa kabatiran, impormasyon, o katalinuhan na
mayroon ang isang tao. Sa Kabanata 1, maaaring ito ay tumutukoy sa kaalaman ng mga tao
sa bayan tungkol sa kanilang kapaligiran o sa mga pangyayari sa kanilang komunidad.
Kabanata 2:
1. MAYABANG - Ito ay tumutukoy sa isang taong palalo o mayabang, na may labis na
pagmamataas sa sarili at kadalasang ipinapakita ito sa kanyang asal at pananalita.
2. MAKULIT - Ang salitang ito ay nagpapahiwatig ng isang taong mapilit o matigas ang ulo na
kadalasang hindi nagpapakundangan sa pakikisama o pananatili sa tahimik na kalagayan.
3. KALAPASTANGANAN - Ito ay paglapastangan o pagsuway sa kautusan, tradisyon, o
moralidad. Madalas itong nagreresulta sa paglabag sa mga tamang asal o paggampan sa
tamang pamamaraan ng pakikitungo.
4. PAKANA - Ito ay isang plano, ideya, o diskarte na ginagamit upang magawa ang isang
layunin o adhikain. Karaniwang may kinalaman ito sa pagsasagawa ng isang estratehiya o
plano ngunit maaaring may negatibong konotasyon depende sa konteksto.
5. KATIWALIAN - Ito ay ang pagkakaroon ng mga hindi wastong gawain, paglabag sa batas, o
kawalang-katarungan sa pamamahala. Ito ay may kaugnayan sa korapsyon o anumang
gawain na labag sa moralidad at etika.

Kabanata 3:
1. TALATUNTUNAN - Ito ay tumutukoy sa isang bagay o kasulatan na nagbibigay ng gabay o
patnubay sa paggawa ng isang bagay o sa pagtutok sa isang layunin.
2. KATIWASAYAN - Ang salitang ito ay nangangahulugang kapayapaan, katahimikan, o
kaligayahan.
3. KALATAS - Isang sulating isinulat o isinasaad upang iparating ang isang mensahe o abiso.
4. PAMAHIIN - Mga paniniwala o kagawian na kadalasang may kinalaman sa di-tuwirang
paraan ng pagtantiya o pag-uugali, kadalasang nauugnay sa pamahiing suwerte o malas.
5. KAARAWAN - Ito ay tumutukoy sa araw ng kapanganakan ng isang tao o isang pagdiriwang
na nauugnay sa ganitong okasyon.

Kabanata 4:
1. BATINGTING - Ito ay tumutukoy sa ingay o tunog na likha ng mga bagay na magkakasama.
Halimbawa, ang tunog ng mga kampana ng simbahan.
2. LAGAK - Ang lagak ay tumutukoy sa takbo o kilos ng isang tao o bagay. Maaari itong
maipakita sa paraan ng paggalaw o pagkilos.
3. TUMBOK - Ito ay ang pinakapayak na paraan o direksyon patungo sa isang layunin o dulo
ng isang bagay.
4. HIMUTOK - Ang himutok ay ang bigkas ng damdamin o hinaing na maaring ipahayag sa
pamamagitan ng paghagulgol, pag-iyak, o pagmumukmok.
5. PASANIN - Ito ay ang pagdadala o pagbubuhat ng isang mabigat na bagay, di lamang sa
literal na kahulugan kundi maaari rin itong tumukoy sa mga pasanin o responsibilidad sa
buhay.
Kabanata 5:
1. DALUBHASA - Isang tao na may espesyalisadong kaalaman o kasanayan sa isang partikular
na larangan.
2. HIMUTOK - Ang tahimik na pagdurusa o hinagpis; maaaring tumukoy sa malalim na pighati
o lungkot.
3. KASUKLAM-SUKLAM - Lubhang nakakadiri o nakakadiri sa damdamin.
4. PUMAPAWI - Ang nagpapabawas o nagpapaliwanag ng anumang bagay na negatibo o
masamang nararanasan ng isang tao.
5. KARIMA-RIMARIM - Labis na nakagigimbal o nakakadiring uri ng sitwasyon o pangyayari.
BUOD
KABANATA 1: Sa unang kabanata, ipinakikilala ang pangunahing tauhan na si Juan Crisostomo
Ibarra. Pagdating niya sa San Diego, binati siya ng mga kaibigan at ng kanyang dating guro na si
Padre Damaso. Ibinigay niya ang mga donasyon na dala-dala mula sa kanyang pag-aaral sa Europa.
Napag-usapan ang mga plano ni Ibarra sa bayan, at ibinahagi niya ang hangarin na makatulong sa
pag-unlad ng kanilang komunidad. Subalit, sa bandang huli ng kabanata, nasaksihan niya ang
trahedya ng isang batang lalaki na ipinatawag sa kanya ng kanyang ama na isang prayle. Ang
kabanatang ito ay nagpapakilala sa mga pangunahing karakter at nagpapakita ng ilang mga isyu sa
lipunan ng panahon.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Isa sa mga mahahalagang isyu o kaisipan na

nababanggit sa kabanatang ito ay ang pagpapakita ng kaibang pananaw ni Ibarra sa
kalagayan ng Pilipinas.
Sa pagbabalik ni Ibarra, ipinakita niya ang kanyang pangarap na magkaroon ng
pagbabago at kaunlaran sa kanyang bayan. Ibinahagi niya ang kanyang mga plano at mga
ideya para sa kabutihang-bayan, subalit napagtanto rin niya ang mga suliraning panlipunan
at kultural na nagbabalot sa lipunan. Ang pagkakaroon ng magandang edukasyon, ang
kawalan ng hustisya, at ang pang-aapi ng mga prayle at kolonyal na pamahalaan ay ilan
lamang sa mga kaisipang nailahad sa kabanatang ito.
Ang kabanata ay nagpapakita ng pag-aalab ni Ibarra na magsilbing instrumento ng
pagbabago sa pamamagitan ng pagtutulungan ng mga mamamayan. Ito ay isang paalala na
ang pagtutulungan at pagkilos ng mga tao ay mahalaga upang baguhin ang kalagayan ng
lipunan at makamit ang tunay na kalayaan at kaunlaran.

KABANATA 2: Sa kabanatang ito inilalarawan ang pamumuhay sa bayan ng San Diego. Ipinakilala
ang ilang mga karakter tulad ni Kapitan Tiyago, isang mayamang mangangalakal at malapit na
kaibigan ni Juan Crisostomo Ibarra. Tinukoy din ang ilang mga kaugalian at tradisyon ng mga tao sa
bayan.
May piging na isinagawa sa tahanan ni Kapitan Tiyago upang ipagdiwang ang pagbabalik ni Ibarra
mula sa kanyang pag-aaral sa Europa. Nagtipon ang mga kilalang personalidad sa bayan para sa
selebrasyon. Ang piging ay naging pagkakataon para sa mga tao na ipahayag ang kanilang paggalang
kay Ibarra at sa kanyang ama.
Sa kabila ng masayang okasyon, ipinakita rin ang ilang mga pagtatangi at hindi pagkakaunawaan sa
pagitan ng mga tao, pati na rin ang mga pinuno ng simbahan at ang mga lokal na opisyal. Ang
kabanatang ito ay nagpapakita ng mga kaugalian at ugnayan sa lipunan ng San Diego, pati na rin ang
mga social divide sa bayan.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 2 may mga mahahalagang isyung

panlipunan na nabanggit. Isa sa mga ito ay ang pamamalakad ng pamahalaan at ang
kaugnayan nito sa lipunan.
Nakapokus ang kabanata sa salu-salo na ipinagdiwang sa bahay ni Kapitan Tiago.
Dito ipinakita ang kahirapan ng ilang mga pamilya sa Pilipinas, pati na rin ang hindi
pagkakapantay-pantay sa lipunan. Ang mga taong may kapangyarihan at kayamanan tulad
 ni Kapitan Tiago ay ipinapakita sa kabanata, at nai-highlight dito ang agwat sa pagitan ng
mayaman at mahirap.
Isa pang mahalagang aspeto ay ang pagpapakita ng mga relasyon ng mga tauhan sa
nobela. Nagbibigay ito ng pahiwatig sa masalimuot na kalakaran ng lipunan, kung paano ang
mga ugnayan at relasyon ay maaaring magdulot ng impluwensiya at kapangyarihan sa
lipunan.
Sa Kabanata 2, napapakita rin ang kakulangan sa sistema ng edukasyon, kung saan
hindi lahat ay may parehas na oportunidad na makapag-aral at umunlad. Ito'y isang isyu na
hanggang ngayon ay patuloy na pinag-uusapan sa lipunan.
Ang mga nabanggit na aspeto ng lipunan sa Kabanata 2 ay nagpapakita ng mga isyu
sa kalakaran ng lipunan noong panahon ng nobela at patuloy pa rin sa kasalukuyan, tulad ng
pagkakaroon ng agwat sa pagitan ng mayaman at mahirap, kawalan ng pantay na
oportunidad, at kakulangan sa edukasyon.

KABANATA 3: Sa Kabanata 3, ipinakilala si Padre Sibyla, ang bago at mahalagang karakter na isang
Dominikong prayle. Siya ay nagmumula sa Order of St. Dominic at naging bagong Pari ng bayan ng
San Diego. Ipinakita ang kanyang karakter bilang isang tao na may kakaibang pananaw sa relihiyon
at kaalaman sa siyensiya.
Sa kabanatang ito, ipinakilala rin ang mga pangunahing katangian ni Padre Sibyla. Siya ay isang
masugid na tagahanga ni Ibarra at may malalim na interes sa mga bagong ideya at kaalaman. Ang
pagkakaroon niya ng interes sa pag-aaral at siyensiya ay nagpapakita ng kanyang malayang pag-
iisip, na kakaiba sa ibang mga prayle sa panahon ng nobela.
Hindi lamang ito nagpapakilala sa bagong karakter, kundi nagbibigay din ito ng malaking kontrast
sa mga tradisyonal na pananaw at kaalaman ng simbahan. Ipinapakita dito ang pag-uugnay ng
relihiyon at siyensiya, pati na rin ang mga kontradiksyon at pagkakaiba ng pananaw ng mga taong
nasa iba't ibang larangan ng kaalaman at pananampalataya.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 3 ng Noli Me Tangere ni Jose Rizal, isa sa

mga mahahalagang isyu na binigyang-diin ay ang pagpapakita ng korapsyon at pang-aabuso
ng mga opisyal ng pamahalaan.
Nakilala rito si Padre Damaso, isang prayle na ipinakita ang kanyang kapangyarihan
at impluwensiya sa lipunan. Pinakita ang kanyang pagiging mapang-api at pagmamalabis sa
kanyang kapangyarihan bilang prayle. Ang karakter na ito ay nagpapakita ng kawalan ng
katarungan at pag-abuso ng kapangyarihan ng ilang mga opisyal sa simbahan noong
panahon ng nobela.
Ang pang-aabuso sa kapangyarihan at korapsyon na ipinakita sa kabanatang ito ay
hindi lamang tungkol sa simbahan kundi pati na rin sa pamahalaan. Ito ay isang isyu na
hindi lamang limitado sa panahon ni Rizal kundi patuloy na isinusulong at pinaglalaban
hanggang sa kasalukuyan.
Sa pamamagitan ng kanyang nobela, ipinapakita ni Rizal ang mga suliraning
panlipunan at kaisipang kailangang baguhin sa lipunan. Ang korapsyon at pang-aabuso sa
kapangyarihan ay mga isyung patuloy na hinaharap ng lipunan at patuloy na nilalabanan
upang makamit ang mas makatarungan at maayos na lipunan.
KABANATA 4: Sa Kabanata 4, ipinakita ang salu-salo sa tahanan ni Kapitan Tiyago bilang
selebrasyon sa pagbabalik ni Juan Crisostomo Ibarra mula sa Europa. Dito, naganap ang makulay na
piging na dinaluhan ng iba't ibang personalidad mula sa iba't ibang sektor ng lipunan sa San Diego.
Sa pagtatapos ng piging, ipinakilala si Maria Clara, ang babaeng pinapangarap ni Ibarra. Siya ay
inilalarawan bilang isang magandang dalaga na anak ni Kapitan Tiyago at itinuturing na simbolo ng
kalinisang-asal at kagandahang-loob sa bayan.
Nagkaroon ng musikahan at sayawan sa piging, at sa huli, inialay ni Ibarra ang isang awit kay Maria
Clara. Ang piging na ito ay nagpapakita ng mga kaugalian, kultura, at pananaw ng lipunan ng San
Diego sa mga magkakaibang sektor. Ito rin ang kabanata kung saan unang naipakilala si Maria Clara
bilang isang mahalagang karakter sa nobela.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 4 ng Noli Me Tangere ni Jose Rizal, isa sa

mga mahahalagang isyu na naipakita ay ang pagsasaliksik sa mga suliranin ng lipunan sa
pamamagitan ng edukasyon.
Nagpunta si Crisostomo Ibarra sa paaralan kung saan ipinakita ang kalagayan ng
edukasyon noong panahon ng nobela. Nakita ang kawalan ng wastong suporta mula sa
pamahalaan sa edukasyon, pati na rin ang kahirapan ng mga guro at mag-aaral. Ipinakita rin
dito ang pang-aapi at pang-aabuso sa mga mag-aaral, tulad ng ginawa kay Basilio.
Ang kabanata ay nagpapakita ng kawalan ng pantay na oportunidad sa edukasyon,
kung saan ang mga mahihirap ay may limitadong pag-access sa de-kalidad na edukasyon. Isa
itong isyu na patuloy na kinakaharap ng lipunan hanggang sa kasalukuyan, kung saan ang
edukasyon ay hindi pantay-pantay na nararanasan ng lahat.
Ang kawalan ng sapat na suporta mula sa pamahalaan at ang kakulangan sa
edukasyon ay mga isyu na patuloy na dapat na tutukan at baguhin upang mabigyan ng
oportunidad ang lahat ng kabataan na makapag-aral at umunlad sa kabila ng kanilang
katayuan sa lipunan.

KABANATA 5: Sa Kabanata 5, inilalarawan ang gabi bago ang piyesta sa San Diego. Ito ay
naglalarawan ng kasiyahan at handaan ng mga tao sa bayan, pati na rin ang mga paghahanda para
sa darating na piyesta ng San Diego.
Naging tampok sa kabanata ang kuwento ni Sisa, isang babaeng ina ng dalawang bata, Basilio at
Crispin. Ipinakita ang kanilang kalagayan sa buhay, kung saan sila ay naghihirap at pinapahirapan
ng kanilang amo na si Mang Tano. Sa kabila ng kahirapan, sinisikap ni Sisa na mapalaki ng maayos
ang kanyang mga anak.
Ang pangyayaring ito ay nagpapakita ng mga suliraning panlipunan na kinakaharap ng mga
mahihirap na tao sa panahon ng nobela. Ipinapakita rin dito ang kaawa-awang kalagayan ni Sisa at
ang kanyang pagmamahal sa kanyang mga anak. Ang kabanatang ito ay nagbibigay-liwanag sa mga
suliranin at kahirapan ng mga mahihirap sa lipunan ng San Diego.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 5 ng Noli Me Tangere ni Jose Rizal, isa sa

mga pangunahing isyu na naisulat ay ang pagpapakita ng mga pagkakaiba at kontrast sa
lipunan ng Pilipinas.
Sa kabanatang ito, inilarawan ang dalawang magkasalungat na mundo: ang
mapagkumpetensyang buhay sa Maynila at ang tahimik at simpleng pamumuhay sa San
 Diego. Ipinalabas dito ang agwat sa pagitan ng mga uri ng tao at ang kawalan ng
pagkakaunawaan at pagtanggap sa bawat isa.
Napakita rin sa kabanata ang kolonyalismong Espanyol at ang impluwensya nito sa
kulturang Pilipino. Ipinakita dito ang pagiging hiwalay ng dalawang lipunan: ang naghahari
at ang mga api. Ang mga prayle at mayayaman ay naghahari at namumuno sa lipunan,
habang ang mga mahihirap at walang kapangyarihan ay patuloy na napapabayaan at inaapi.
Ang paglalarawan sa mga pagkakaiba at kontrast sa lipunan ay nagpapakita ng hindi
pagkakapantay-pantay at kawalan ng hustisya sa lipunan. Ito ay isang isyu na patuloy na
nakikita at ipinaglalaban hanggang sa kasalukuyan, habang patuloy na hinahanap ang tunay
na pagkakaisa at pagkakapantay-pantay sa lipunan.

KABANATA 6: Sa Kabanata 6, ipinakilala ang paghahanda para sa piyesta ng San Diego. Ipinakita
rito ang aktibidad sa bayan na sumasalamin sa kasayahan at sigla ng mga tao sa panahon ng piyesta.
Naging sentro ng kabanata ang pagtutuos ng mga tao sa pangunahing simbahan ng bayan, ang
Simbahan ng San Diego. Ipinakita ang ritwal na ginagawa bago ang mismong piyesta, kabilang ang
paghahanda ng mga sagala at ang seremonya sa loob ng simbahan.
Habang nagaganap ang mga paghahanda, ipinakita rin ang pag-uusap ng mga karakter tungkol sa
kanilang mga buhay at sa mga pangyayari sa bayan. Naging mahalaga ang pangyayaring ito sa
pagbibigay ng konteksto sa kultura at sa mga pang-araw-araw na buhay ng mga tao sa San Diego.
Ang kabanatang ito ay nagpapakita ng kasiglahan at paghahanda ng mga tao para sa piyesta, pati na
rin ang pagpapakilala sa mga tradisyonal na gawain at ritwal na bahagi ng kanilang kultura at
pananampalataya.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 6 ng Noli Me Tangere ni Jose Rizal, isa sa

mga pangunahing isyu na lumitaw ay ang korapsyon at pang-aabuso sa sistema ng hustisya.
Sa kabanatang ito, ipinakilala si Padre Salvi, isang prayleng umuupo bilang tagapayo
sa gobernadorcillo. Ang karakter na ito ay nagpakita ng korapsyon sa sistemang legal at
paggamit ng impluwensya para sa personal na interes. Ipinakita rin dito ang pang-aabuso sa
kapangyarihan, kung saan ang mga prayle at ilang opisyal ay nakakalusot sa kanilang mga
krimen o mga pagkakasala dahil sa kanilang posisyon at koneksyon.
Ang ganitong uri ng korapsyon at pang-aabuso sa sistema ng hustisya ay hindi
lamang isang isyu noong panahon ng nobela kundi patuloy na isinusulong at labanang
ayusin sa kasalukuyan. Ito'y nagpapakita ng hindi patas na pagtrato sa batas, kung saan ang
mga may impluwensya at kapangyarihan ay maaaring umiwas sa responsibilidad sa kabila
ng kanilang mga kasalanan, habang ang mga mahihirap at walang kapangyarihan ay
madalas na naiipit sa hustisya.
Ang korapsyon sa sistema ng hustisya ay isang malaking hamon sa lipunan, at
hanggang ngayon, patuloy na hinahanapan ng solusyon para sa mas makatarungan at
pantay na sistema ng batas.
KABANATA 7: Sa Kabanata 7, ipinakilala ang mga pangunahing tauhan na sina Padre Damaso at
Kapitan Tiyago sa isang pag-uusap sa bayan ng San Diego. Nagkaroon sila ng pagtatalo tungkol sa
pangyayaring si Padre Damaso ay nahulog sa putik habang papasok sa simbahan.
Matapos ang insidente, may pagtatalo sa kung sino ang may kasalanan at kung paano dapat tratuhin
ang nasabing pangyayari. Ipinakita dito ang ugnayan ng mga karakter at ang kanilang mga
damdamin, pati na rin ang mga kontradiksyon sa kanilang personalidad.
Sa pangyayaring ito, naging halata ang mga karakteristikang hindi pagkakaunawaan at hindi
pagkakaintindihan ng mga tao sa San Diego, pati na rin ang mga konflikto sa loob ng lipunan. Ito rin
ay nagpapakita ng mga implikasyon ng kanilang mga kilos at mga salita sa kanilang relasyon sa isa't
isa.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 7 ng Noli Me Tangere, isa sa mga

mahahalagang isyu na inilahad ay ang pang-aapi sa mga Pilipino at ang pagpapakita ng
kolonyalismo ng mga Kastila sa lipunan.
Sa kabanatang ito, ipinakita ang pambubuska at pang-aapi kay Sisa, isang inang
Pilipina na naabuso at pinagbintangan ng walang basehan. Ang pangyayaring ito ay
nagpapakita ng kawalan ng paggalang at karapatan sa mga Pilipino, lalo na sa mga
mahihirap at walang kapangyarihan.
Napakita rin sa kabanata ang kolonyalismo ng mga Kastila sa pamamagitan ng
kanilang pagtingin sa kanilang sarili bilang mas mataas at mas magaling kaysa sa mga lokal
na mamamayan. Ang pang-aapi kay Sisa ay nagpapakita ng di-makatarungang pagtingin ng
mga Kastila sa mga Pilipino at ang patuloy na pang-aapi sa kanilang lipunan.
Ang pang-aapi sa mga Pilipino at ang kolonyalismo ng mga dayuhan ay mga isyu na
patuloy na lumalabas at ipinaglalaban sa lipunan. Ito'y nagpapakita ng pangangailangan na
itaguyod ang karapatan at dignidad ng lahat ng tao, at itulak ang pagkakaroon ng pantay na
pagtingin sa lahat ng sektor ng lipunan.

KABANATA 8: Sa Kabanata 8, ipinakilala ang mga pangyayari sa paghahanda para sa piyesta ng San
Diego. Ipinakita ang kasiyahan at kasiglahan ng mga tao sa bayan na nagbibigay-pugay sa kanilang
patron, si San Diego de Alcala.
Naging sentro ng kabanata ang pagtatanghal ng mga sagala at prusisyon ng mga deboto sa harap ng
simbahan. Kasama dito ang pagtutok sa mga pag-uugali at kasuotan ng mga taong nagtatanghal ng
sagala, na nagpapakita ng kulturang nagbibigay-buhay sa tradisyonal na piyesta ng bayan.
Sa likod ng kasayahan, ipinakita rin ang mga mas malalim na isyu sa lipunan, gaya ng paghihirap ng
mga mahihirap tulad nina Sisa at ng kanyang mga anak na sina Basilio at Crispin. Ang kabanatang
ito ay nagpapakita ng kontrast ng buhay ng mayaman at mahirap, pati na rin ang mga pagbabago at
kultura na bumabalot sa pagdiriwang ng piyesta sa San Diego.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 8 ng Noli Me Tangere ni Jose Rizal, isa sa

mga mahahalagang isyu na naipakita ay ang pagkakaroon ng impluwensya at kapangyarihan
ng relihiyon sa lipunan.
Nakapokus ang kabanata sa pagdiriwang ng prusisyon sa bayan ng San Diego, kung
saan ipinakita ang malaking impluwensya ng simbahan at relihiyon sa pamumuhay ng mga
 tao. Ipinakita dito kung paano ang mga pangyayari at ritwal ng simbahan ay may malaking
impluwensya sa kultura at buhay ng mga tao sa bayan.
Ang Kabanata 8 ay nagpapakita ng dominasyon ng relihiyon, partikular ang
Katolisismo, sa mga aspeto ng pamumuhay ng mga tao. Ito'y nagbibigay ng tanong hinggil sa
kalayaan ng pag-iisip at kalayaan sa paniniwala ng mga indibidwal sa lipunan.
Isa itong isyu na patuloy na umiiral sa kasalukuyang panahon, kung saan ang
impluwensya ng relihiyon sa lipunan ay patuloy na pinag-aaralan at pinagtatalunan. Ito'y
nagbibigay-daan sa mga usapin hinggil sa kalayaan sa paniniwala at kung paano ito
nakakaapekto sa pagpapatakbo ng lipunan.

KABANATA 9: Sa Kabanata 9, ipinakilala ang kasaysayan ni Don Santiago de los Santos, o mas kilala
bilang si Kapitan Tiago. Ipinakita dito ang yaman at impluwensiya ni Kapitan Tiago sa lipunan ng
San Diego.
Nakilala ang karakter ni Kapitan Tiago bilang isang mayamang mangangalakal na maraming
kaibigan at koneksyon sa bayan. Isinapamuhay niya ang tradisyon ng kabaitan sa mga taong
nakapaligid sa kanya, at siya ay kilala rin bilang isa sa mga pinakamahalagang personalidad sa
bayan.
Dito rin ipinakita ang bahay ni Kapitan Tiago, kung saan may paghahanda para sa isang masiglang
salu-salo na dadaluhan ng mga mataas na opisyal ng bayan at ng simbahan. Ang kabanatang ito ay
nagbibigay ng mas malalim na pag-unawa sa likas na yaman at impluwensiya ng mga karakter sa
nobela, lalo na si Kapitan Tiago.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 9 ng Noli Me Tangere, isa sa mga

mahahalagang isyu na naipakita ay ang pagtutulak sa makabago at mas mabuting sistema
ng edukasyon.
Sa nasabing kabanata, inilahad ni Crisostomo Ibarra ang kanyang hangarin na
magtayo ng paaralang walang bayad para sa mga kabataang Pilipino. Ipinahayag niya ang
kanyang layunin na magbigay ng oportunidad sa edukasyon sa lahat ng kabataan, anuman
ang kanilang estado sa lipunan. Ito'y isang pagtutol sa eksklusibong edukasyon na para
lamang sa mga may kaya.
Ang ideya ng pagpapalaganap ng edukasyon sa mas maraming tao ay nagpapakita ng
pangarap na magkaroon ng pantay na oportunidad para sa lahat sa pag-unlad at pag-angat
sa lipunan. Ito rin ay isang pahayag hinggil sa kahalagahan ng edukasyon sa pagbabago ng
lipunan at pag-angat ng antas ng kaalaman ng mga mamamayan.
Ang isyu ng edukasyon at ang pagtutulak sa mas mabuting sistema nito ay patuloy
na mahalaga at kinakaharap ng lipunan sa kasalukuyan. Ito'y isa sa mga pundamental na
hakbang para sa pag-unlad at pagbabago ng lipunan tungo sa mas maunlad at pantay na
kinabukasan para sa lahat.

KABANATA 10: Sa Kabanata 10, ipinakita ang piging sa bahay ni Kapitan Tiago. Ito ay isang
marangyang salu-salo na dinaluhan ng mga opisyal ng bayan at ng simbahan. Nagkaroon ng
makabuluhang pag-uusap at palitan ng mga kwento sa pagitan ng mga bisita.
Sa piging, nagbigay ng patalastas si Padre Damaso ng kanyang mga balak na lumisan sa bayan. Ito ay
nagdulot ng pangamba at pangangamba sa ilang mga tao, lalo na kay Kapitan Tiago at kay Maria
Clara.
Nangyari rin ang pagpapakilala sa karakter ni Ibarra sa mga bisita sa piging, kung saan naging
sentro siya ng interes at pag-uusap. Naganap ang mga pag-uusap tungkol sa kanyang karanasan sa
Europa at sa kanyang mga hangarin para sa bayan.
Ang kabanatang ito ay nagpapakita ng mga ugnayan at tensyon sa pagitan ng mga opisyal ng
simbahan at ng bayan, pati na rin ang pagtatanghal ng mga karakter at kanilang mga personalidad
sa masalimuot na sitwasyon.

 ISYUNG PANLIPUNAN O KAISIPAN: Sa Kabanata 10 ng Noli Me Tangere, isa sa mga

mahahalagang isyu na nailahad ay ang di-makatarungang sistemang panukala ng pag-aari
ng lupa at pagpapahirap sa mga magsasaka.
Sa kabanatang ito, ipinakilala si Kapitan Tiago, isang mayaman at kilalang tao sa San
Diego. Binanggit na may ari siya ng malawak na lupain na inaalagaan ng kanyang mga
magsasaka. Ang sitwasyong ito ay nagpapakita ng masalimuot na ugnayan sa pagitan ng
may-ari ng lupa at mga magsasaka.
Isa sa mga mahahalagang aspeto na naisulat sa kabanata ay ang kawalan ng hustisya
at pagpapahirap sa mga magsasaka. Ipinakita ang pang-aabuso ng mga may-ari ng lupa sa
kanilang mga sakahan, kung saan ang mga magsasaka ay pinagsasamantalahan at inaapi
dahil sa kanilang kawalan ng kapangyarihan at kakayahan na ipagtanggol ang kanilang mga
karapatan.
Ang di-makatarungang sistema ng pag-aari ng lupa at pang-aapi sa mga magsasaka
ay isang isyu na umiiral noong panahon ng nobela at patuloy na umiiral hanggang sa
kasalukuyan. Ito'y nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagtitiyak sa karapatan ng mga
magsasaka at pagpapatupad ng makatarungang sistema ng pamamahagi ng lupa upang
magkaroon ng patas na oportunidad para sa lahat.