ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΙ

ΓΝΩΣΗ ΠΟΥ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ

www.mba.econ.uoa.gr
 Σκοπός εκμάθησης
Μετά τη μελέτη της ενότητας των προβλέψεων θα πρέπει να είσαστε σε θέση να:
• Αναφερθείτε στα βήματα που περιλαμβάνονται στη διαδικασία πραγματοποίησης
προβλέψεων.
• Προσδιορίσετε τα είδη των μεθόδων πρόβλεψης και τα βασικά χαρακτηριστικά τους.
• Περιγράψετε τα μοντέλα χρονοσειρών και τα αιτιώδη μοντέλα.
• Πραγματοποιήσετε προβλέψεις αναφορικά με δεδομένα που ακολουθούν
διαφορετικά μοτίβα, όπως τάση, κυκλικότητα, εποχικότητα και βραχυχρόνια
συνιστώσα.
• Περιγράψετε τη λειτουργία των αιτιωδών μοντέλων χρησιμοποιώντας τον γραμμικό
προγραμματισμό.
• Υπολογίσετε την ακρίβεια των προβλέψεων.
• Εντοπίσετε τους παράγοντες που θα πρέπει να εξεταστούν κατά την επιλογή
μοντέλων πρόβλεψης.
2
Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ
 Τι είναι η πρόβλεψη ?
• Εκτίμηση μελλοντικών γεγονότων.
• Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες επιχειρηματικές λειτουργίες, επειδή
κάθε άλλη επιχειρηματική απόφαση βασίζεται στις προβλέψεις για τις
μελλοντικές εξελίξεις.
• Βασικός μας στόχος είναι η πραγματοποίηση καλών προβλέψεων,
διαχρονικά, και ελαχιστοποίηση αποτυχημένων προβλέψεων.
• Η πραγματοποίηση των προβλέψεων αποτελεί μια εξελισσόμενη
διαδικασία.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 3

 Βασικές αρχές και γνωρίσματα των
προβλέψεων
Πολλά είδη μοντέλων πρόβλεψης διαφοροποιούνται ως προς τον βαθμό
περιπλοκότητας, το πλήθος των δεδομένων και τη μέθοδο πραγματοποίησης
των προβλέψεων.
Τα κοινά γνωρίσματα περιλαμβάνουν τα εξής:
1. Οι προβλέψεις είναι σπάνια ακριβείς.
2. Οι προβλέψεις που αφορούν ομάδες στοιχείων είναι ακριβέστερες έναντι
των προβλέψεων που αφορούν μεμονωμένα στοιχεία.
3. Οι προβλέψεις παρουσιάζουν μεγαλύτερη ακρίβεια όταν αφορούν μικρότερο
χρονικό ορίζοντα.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 4

Τα βήματα της διαδικασίας πραγματοποίησης
προβλέψεων
• Επιλογή των στοιχείων επί των οποίων θα πραγματοποιηθούν προβλέψεις
✓Βαθμός λεπτομέρειας, μονάδες ανάλυσης και χρονικός ορίζοντας
• Αξιολόγηση και ανάλυση των κατάλληλων δεδομένων
✓Προσδιορισμός απαιτούμενων και διαθέσιμων δεδομένων
• Επιλογή και έλεγχος του μοντέλου πρόβλεψης
✓Κόστος, ευκολία εφαρμογής και ακρίβεια
• Πραγματοποίηση πρόβλεψης
• Έλεγχος της ακρίβειας των προβλέψεων

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 5

Τα βήματα της διαδικασίας πραγματοποίησης
προβλέψεων
Οι μέθοδοι πρόβλεψης ταξινομούνται σε δύο ομάδες
ποιοτικές και ποσοτικές μέθοδοι:

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 6

 Μέθοδοι πρόβλεψης
• Ποιοτικές μέθοδοι – μέθοδοι κρίσης
✓Προβλέψεις που βασίζονται στις υποκειμενικές
εκτιμήσεις του αναλυτή
✓Εμπεριστατωμένες εκτιμήσεις

• Ποσοτικές μέθοδοι – βασίζονται στη χρήση μαθηματικών

μοντέλων
✓Προβλέψεις που πραγματοποιούνται βάσει μαθηματικών
μοντέλων

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 7

Ποιοτικές μέθοδοι

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 8

 Ποσοτικές μέθοδοι
Μοντέλα χρονοσειρών Αιτιώδη μοντέλα ή μοντέλα
συσχέτισης
• Υποθέτουν ότι το σύνολο των • Διερευνούν τις αιτιώδεις
πληροφοριών που απαιτούνται σχέσεις
για την πραγματοποίηση
προβλέψεων περιλαμβάνονται • Χρησιμοποιούν βασικούς
στις χρονοσειρές δεδομένων δείκτες για να προβλέψουν
το μέλλον
• Μια σειρά παρατηρήσεων που
λαμβάνονται διαχρονικά • Όταν ξεκινά η κατασκευή
κατοικιών, αυξάνεται η
ζήτηση για τις οικιακές
συσκευές.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 9

 Μοντέλα χρονοσειρών
• Η ανάλυση χρονοσειρών υποθέτει ότι όλες οι πληροφορίες που
απαιτούνται για τη δημιουργία μιας πρόβλεψης περιέχονται στη
χρονική σειρά των δεδομένων.
• Ο αναλυτής αναζητά μοτίβα στα δεδομένα και προσπαθεί να λάβει
μια πρόβλεψη προβάλλοντας αυτό το μοτίβο στο μέλλον.
• Ο ευκολότερος τρόπος για να προσδιορίσετε μοτίβα είναι να
σχεδιάσετε τα δεδομένα και να εξετάσετε τα γραφήματα που
προκύπτουν.
• Υπάρχουν τέσσερα βασικά μοτίβα, τάση, κυκλικότητα,
εποχικότητα και βραχυχρόνια συνιστώσα. Οποιοδήποτε από αυτά
τα μοτίβα, ή ένας συνδυασμός αυτών, μπορεί να υπάρχει σε μια
χρονοσειρά.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 10

 Μοντέλα χρονοσειρών
• Στα μοντέλα χρονοσειρών, ο αναλυτής αναζητά συγκεκριμένα μοτίβα στα δεδομένα
και λέγοντας δεδομένα εννοούμε:
Δεδομένα = Τάση + Κυκλικότητα + Εποχικότητα + Βραχυχρόνια συνιστώσα
• Συνιστώσες:
• Τάση – τα δεδομένα παρουσιάζουν τάση, εάν οι τιμές τους εμφανίζουν ένα μοτίβο
αύξησης ή μείωσης .
• Κυκλικότητα – τα μοτίβα που δημιουργούνται εξαιτίας οικονομικών
διακυμάνσεων και έχει διάρκεια > 1 έτους.
• Εποχικότητα – κάθε μοτίβο το οποίο επαναλαμβάνεται και έχει σταθερή διάρκεια
≤ 1 έτους.
• Βραχυχρόνια συνιστώσα – περιλαμβάνει ότι υπολείπεται από τις άλλες
συνιστώσες, το βραχυχρόνιο μοτίβο και την τυχαία διακύμανση.
• Η τυχαία διακύμανση δεν μπορεί να προβλεφθεί.
Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 11
Είδη μοτίβων δεδομένων - Βραχυχρόνια συνιστώσα
• Για τη βραχυχρόνια συνιστώσα γίνεται συνήθως η υπόθεση της στασιμότητας.
• Τα δεδομένα παρουσιάζουν στασιμότητα εάν οι τιμές τους κυμαίνονται γύρω από ένα
σταθερό μέσο όρο.
• Η στασιμότητα παρουσιάζεται συνήθως κατά το στάδιο της ωριμότητας του κύκλου
ζωής ενός προϊόντος, κατά το οποίο η ζήτηση εμφανίζεται σταθερή και προβλέψιμη.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 12

Είδη μοτίβων δεδομένων - Τάση
• Τα δεδομένα παρουσιάζουν τάση όταν εμφανίζουν διαχρονικά ανοδική ή
πτωτική τάση.
• Η απλούστερη μορφή τάσης είναι η γραμμική τάση, η οποία αναπαρίσταται
με μια ευθεία γραμμή.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 13

Είδη μοτίβων δεδομένων - Εποχικότητα
• Εποχικότητα ονομάζουμε το
μοτίβο που εμφανίζει επανάληψη
και έχει σταθερή διάρκεια.
• Τα δεδομένα εμφανίζουν ένα
επαναλαμβανόμενο μοτίβο ανά
τακτά χρονικά διαστήματα.
• Η εποχικότητα εμφανίζεται σε περιπτώσεις όπου η εξεταζόμενη
μεταβλητή επηρεάζεται από εποχικούς παράγοντες, όπως ο μήνας του
έτους, ή η ημέρα της εβδομάδας που διανύουμε.
• Για παράδειγμα, οι πωλήσεις ενός καταστήματος ένδυσης αυξάνονται
κατά την περίοδο Νοέμβριος-Δεκέμβριος.
Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 14
Είδη μοτίβων δεδομένων – Κυκλικότητα
• Κυκλικότητα ονομάζουμε το μοτίβο που
δημιουργείται εξαιτίας οικονομικών
διακυμάνσεων όπως αυτές που σχετίζονται
με τους επιχειρηματικούς κύκλους.
• Οι διακυμάνσεις αυτές ενδέχεται να
περιλαμβάνουν υφεσιακές ή πληθωριστικές
τάσεις ή τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος.
Η βασική διαφορά μεταξύ εποχικότητας και κυκλικότητας εντοπίζεται στο
γεγονός ότι η κυκλικότητα εμφανίζει αστάθεια ως προς τη διάρκεια και την
ένταση των διακυμάνσεων δυσχεραίνοντας τη διαδικασία πραγματοποίησης
προβλέψεων.
Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 15
 Τυχαία διακύμανση
Η τυχαία διακύμανση είναι η διακύμανση που δεν μπορεί να εξηγηθεί και να
προβλέψει. Έτσι, αν εξετάσουμε μια οποιαδήποτε χρονολογική σειρά,
μπορούμε να δούμε ότι αποτελείται από τα εξής:

Δεδομένα = τάση + εποχικότητα + κυκλικότητα + βραχυχρόνιο μοτίβο + τυχαία διακύμανση

Δεδομένα = Μοτίβο + τυχαία διακύμανση

• Τα 4 πρώτα στοιχεία των δεδομένων αποτελούν τμήμα του μοτίβου που

προσπαθούμε να προβλέψουμε.
• Η τυχαία διακύμανση δεν μπορεί να προβλεφθεί.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 16

 Τυχαία διακύμανση
• Ορισμένα μοντέλα παρουσιάζουν μεγάλη τυχαία διακύμανση και άλλα
μικρή.
• Όσο μεγαλύτερη είναι η τυχαία διακύμανση που παρουσιάζουν τα δεδομένα
μας, τόσο περισσότερο δυσχεραίνεται η πραγματοποίηση ακριβών
προβλέψεων.
• Τα περισσότερα μοντέλα πρόβλεψης επιχειρούν να ελαχιστοποιήσουν την
τυχαία διακύμανση, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατόν.

Βασίλειος Ν. Κατσίκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΟΕ ΕΚΠΑ 17