Speaker2 (00:08):

Uy, kumusta? Carry mo pa ba ang taas ng presyo ng mga bilihin ngayon? Kalma ka lang. Magfishball ka muna
kasama si Emma Watson. Humingi ng discount kay Brad Pitt. O baka naman mas close mo si The Rock. Isa ka
rin ba sa mga naloko ng AI-generated pictures na yan? Kung oo, huwag kang magalala. Libre ang matuto. At
ako ang mga pangalala. Ako nga pala si Assistant Professor Cara David ng UP Journalism Department. At ang
lesson natin sa araw na ito, iba't-ibang uri ng fake news para di tayo maloko. Ayon sa survey ng social weather
stations noong December 2021, higit kalahati raw sa mga Pilipino naluloko ng fake news. Kaya dapat maging
mabusisi tayo sa pagbabasa ng mga informasyon. Tama na yung nagpalokok ka sa ex mo. Sa fake news, huwag
na! Lesson number one, fake news is ang misnomer. Mis-ano? Misnomer ang tawag kapag mali ang bansag sa
isang bagay. By definition kasi kapag balita, dapat tunay at totoo. Kaya kung fake ang informasyon, ending
hindi na balita yun. Pero dahil naging bahagi na ito ng araw-araw na usapan, nakasanayan na natin gamitin ng
bansag na fake news. Bukod sa fake news, na ito ang ilang mga terminong maari nating gamitin para ilarawan
ang maling informasyon. Lesson number two, mal, mis, at disinformation. May tatlong uri ng maling
informasyon o information disorder. Malinformation, disinformation, at misinformation. Malinformation ang
tawag sa informasyon na totoo, pero may masamang intensyon. Kadalasan mga hackers ang gumagawa nito.
Nagpapakalak sila ng mga sensitivong detallye para siraan ang isang tao, tulad ng pagsasa publiko ng mga
privatong retrato, video, messages, address at ibang pang mga detallye. Halimbawa nyan ay nung hinak ng mga
Russian agent ang private emails ng mga Democrats sa Amerika para sirain ang reputasyon ni dating First Lady
Secretary of State Hillary Clinton. Kasama rin sa malinformation yung kapag naglabas ka sa publiko ng private
conversation para siraan ng isang tao. Tulad ng nangyari ng ilabas ng vlogger na si Wilbert Tolentino ang
screenshots ng private conversation nila ng social media influencer na si Zeynab Harake. Ikinasira ni Zeynab
ang nangyaring iyon, pero in the end, nagbati rin naman ang dalawa. Kung may masamang intensyon ang
malinformation, inusente naman ang nagpapakalat ng misinformation. Misinformation ang tawag sa maling
informasyon na ikinalat ng isang tao, hindi niya alam na teke at mali pala ang sinishare niyang content.
Halimbawa nito, nung nag-tweet ng condolences to the Marcos family si dating Congresswoman Lani Mercado.
Akala kasi niya na mayapa na si dating First Lady Imelda Marcos. Pero hindi naman pala ito totoo. Misinformed
lang si Ms. Lani, hindi naman niya sinasad siya. And finally, disinformation. Ito yung mga informasyon na hindi
na nga totoo sa diyapang ginawa para makasakit ng tao. Ito yung talagang kasinungaligan para manira ng iba.
Tingnan nyo itong post na ito ng Pilipinas Updates noong 2018. Trigger warning lang ha, medyo sensitivo ang
content na ito. Ang sami sa Supposedly Balita, may isang pari raw sa Cebuna na kabuntis ng dalawang babae na
anakparaw ng pastor ng kanilang lugar. She narrated ito sa iba't ibang sites at umani ng maraming comments.
May litrato pa kasing pinakita kaya nagmukhang totoo. Pero noong fina-check ito, ayun, peki pa lang litrato.
Litrato ito na kuha pa noong 2015 sa isang drug raid. Tapos wala naman palang ganung incidente ng rape na
nangyari sa bayan na yun sa Cebu. 100% invento, gusto lang sirain ang reputasyon ng simbahan. O recap tayo
ng 3 information disorder. Malinformation, totoo pero may masamang intensyon. Misinformation, hindi totoo
pero walang masamang intensyon. At disinformation, hindi na nga totoo, may masama pang intensyon. Gets
nyo na? Laliman pa natin ang ating lesson. Alam nyo ba na may pitong uri ng mis and disinformation? Kung
ang COVID-19 may variants, ang disinformation meron din. Isa-isahin natin ang pitong uri ng fake news. Fake
news number one, satire o parody. Philippine rugby team pasok na sa 2023 Southeast Asian Games ayon sa
Philippine Daily News Society. Teka, parang ibang rugby team na ata ito. Totoo ba yan? Ah, yun naman pala,
satire lang ang post na ito. Kapag zinungin mo ang meme, mababasa mo ito. Satire only, news you can't trust.
Satire yung isa sa mga uri ng disinformation disorder na isinulat para magpatawa. Pero higit dito, satire din ang
mga post na nakakatawa o weti na may layong bumatikos o magbigay kritisismo sa nangyayari sa lipunan.
Tandaan, ang satire ay tatawanan lang, hindi pa nidiwalaan. Fake news number two, false connection. Pero may
mga fake news na hindi mo lang ikatatawa, ikagugulat mo pa. Tingnan mo itong thumbnail ng isang YouTube
video na kalagay, sa wakas, tanggal na, K-12 program, bigla ang utos ng palasyo. Pero pagbinuksan mo at
pinanood ang video, ito ay video ni Pangulong Marcos sa isang groundbreaking ceremony para sa DepEd. Wala
naman siyang sinabing tatanggalin ng K-12. Aba, pati nga si VP Sara Duterte dinamay pa. Goodbye K-12 ang
nakasulat sa caption, pero ang totoo wala naman sinabi si VP Sara na ia-abolish niya ang K-12. Ang sabi lang
niya, i-re-revise ito para tumogma sa pangangailangan ng bansa. Ang pawag sa ganitong uri ng information
disorder, clickbait, kung saan ibang headline o thumbnail sa nilalaman ng artikulo. Maliban sa pangkakalat ng
maling information, kanalasan ginagamit din ang false connection at clickbait para dumami ang views at
dumami ang kita o revenue ng mga content creator. Dahil interesado ka sa nabasa mong headline o thumbnail,
tiyak na ikiclick mo ang link at panonoodin ang buong video only to find out paasa lang pala ito. Misleading
content yung gumagamit ng kakaibang anggulo para makapanglin lang o makapagdulot ng kalituan sa mga tao.
Tingnan niyo itong litratong ito ni Prince William na lumabas sa Daily Star UK noong 2018. Sa unang tingin,
parang nakadirty finger ang Royal Air. Pero pangtingnan sa ibang anggulo, ayun, tatlong daliri naman pala ang
itinaas ni Prince William. Tuto ang litrato pero misleading, minsan sinasandya ito para mapukaw ang atensyon
ng mga tao. Naalala niyo pa ba ang post na ito na kumalat sa Facebook tungkol sa class suspension? Sa unang
tingin, parang totoo. Pero guys, may problema tayo dito. Ang announcement sa original post ay para sa araw ng
March 8, 2020 pero nashare ito sa publiko noong March 8, 2021. Ang tawag dito, false context. Tama naman
yung informasyon na inilabas ng Inquirer pero inilagay sa maling konteksto. Fake news number 5, imposter
content. Mega money? Si Megastar Sharon Cuneta nagbebenta na rau ng money. Ops, bago kayong mag-add to
cart dyan, tingnan muna natin itong account na ito. Si Mega ba talaga yan? Sabi na nga ba eh, imposter content
lang ito. Nagpapanggap na ati Shawi para makakuha ng benta. Imposter content ang tawag sa mga post o
account na gumagaya sa mga sikat na personalidad o kumpanya. And speaking of sikat... Fake news number 6,
manipulated content. Personally, hindi ako fan ng fan signs. Yun bang gumagamit ng blank piece of paper tapos
magpapasulat ng shoutout? Dahil hi-tech na ang panahon nyayon, pwedeng ma-edit ang mga nakasulat sa papel
o di kaya sa whiteboard. Manipulated content ang tawag kapag ang mga tutoong larawan at salita ay
binabaluktot para mag-viral at makapaglimnang. Tulad nito, naging controversial ito noong 2011 nang ipost ng
Department of Public Works and Highway sa DBWH ang picture ng mga tilaba lumulutang na official sa
Manila Bay. Totoo naman na nagkaroon sila ng inspection noon matapos ang bagyong pedring pero wala kasi
silang maayos na photo kaya in-edit o finoto-shop na lang nila ang kanilang mga sarili sa lintrato. Paalala, hindi
lahat ng naka-post sa official pages ay mapagkakatiwalaan. Dapat maging papanuri pa rin tayo. Fake news
number 7, fabricated content. Ika nga nila, save the worst for last. Kapag dinawag na fabricated ang
impormasyon, ibig sabihin nito puro gawa-gawa lang, 100% invento. Halimbawa, maniniwala ba kayo na mag-
best friends si Donald Trump at Joe Biden? Gawa lang yan ng AI. Fabricated din ang quote card na ito na nag-
viral noon 2021. In endorse down ni Pope Francis ang isang kandidato sa pangkapangulo dito sa Pilipinas? Sabi
rau ng Santo Papa, I hope he win. Pero meron bang maniniwala na makikisausaw sa politika ang Santo Papa?
Ang problema, meron eh. Umabot ang post na ito ng 4,000 Facebook reactions. Marami sa mga halimbawa
natin ngayong araw ay ginagamit lang pampatawa. Pero kailangan nating tandaan na kapag pinalitan ng PEKE
ang totoo, doon na ito, nagiging delikado. Alam ko medyo mahirap imemorize lahat ng uri ng information
disorder. Okay lang yan, di mo naman sila ireresite isa-isa. Ang importante, aware ka. Alam mo na kung ano
ang tawang sa sinadya at sa hindi. At ang pinagkaiba ng larawang fabricated, sa clickbait, sa satire at iba pa. At
dahil alam mo na ngayon ng iba't-ibang information disorder, pa-share naman ito sa mga kapitbahay mong
marites. Yan ang pamontra natin sa fake news. Tandaan, makapangyarihan ang ating mga salita bago mag-post
ng kahit na ano, siguraduhin ito yung tama at totoo. Ako po si Cara Davin para sa Media and Information
Literacy Project ng UPD-5.

Speaker 1 (11:18):
Thank you for watching!