РАКОМЕТ

 Општо за ракометот како спорт

Ракомет (познат и како тимски ракомет, европски ракомет или
олимписки ракомет) - екипен спорт со топка, во кој се натпреваруваат
две екипи по седум натпреварувачи (шест играчи плус еден голман) чија
цел е да се постигне повеќе голови од противникот со рака. Стандарден
натпревар се состои од два периода од 30 минути, а екипата која
постигнала повеќе голови, победува во натпреварот. Современиот ракомет
се игра на терен кој е широк 40 метри, а е долг 20 метри, со гол на средина
на секој крај од теренот. Головите се опкружени со зона од 6 метри каде
што е дозволен пристап само на одбранбениот голман. Головите мора да
бидат постигнати со фрлање на топката надвор од зоната. Спортот обично
се игра во затворено, но варијантите на отворено постојат во форма на
теренски ракомет и чешки ракомет (кои во минатото биле почести) и
ракомет на плажа. Играта е брза и обично се постигнуваат многу
погодоци: професионалните тимови обично постигнуваат меѓу 20 и 35
голови на секоја страна, иако помалкуте погодоци не биле невообичаени
до пред неколку децении. Дозволен е контакт со тело кога бранителите се
обидуваат да ги спречат напаѓачите да се приближат кон противничкиот
гол. Не е дозволена заштитна опрема, но играчите може да носат меки
заштитни ленти, влошки и штитници за уста. Играта била кодифицирана
на крајот на 19 век во Данска. Современиот пакет правила бил објавен во
1917 година во Германија и оттогаш правилата имале неколку ревизии.
Првите меѓународни игри се одиграле според овие правила за мажи во
1925 година и за жени во 1930 година. Машкиот ракомет за првпат се
играл на Летните олимписки игри во 1936 година во Берлин на отворено, а
следниот пат на Летните олимписки игри во 1972 година во Минхен во
затворен простор, и оттогаш е олимписки спорт. Женскиот ракомет бил
додаден на Летните олимписки игри во 1976 година. Меѓународната
ракометна федерација била формирана во 1946 година и од 2016 година
има 197 федерации - членки. Спортот е најпопуларен во земјите на
континентална Европа, чии земји ги освоиле сите медали на светските
првенства за мажи од 1938 година. На женските светски првенства само
две неевропски земји ја освоиле титулата: Јужна Кореја и Бразил. Играта
исто така ужива популарност во Источна Азија, Северна Африка и делови
од Јужна Америка .
1
  Потекло и развој на ракометот

Постојат докази за античките римски жени кои играле верзија на ракомет

наречен expulsim ludere. Постојат записи за ракометни игри во
средновековна Франција и меѓу Инуитите во Гренланд, во средниот век.
До 19 век, имало слични игри на Хандболд од Данска, хазена во Чешка,
ракомет во Украина и торбол во Германија. Денешната ракометна екипна
игра била кодифицирана на крајот на 19 век во северна Европа: пред сè во
Данска, Германија, Норвешка и Шведска. Првиот пишан сет на тимски
ракометни правила бил објавен во 1906 година од данскиот учител по
фискултура, поручник и олимписки медалист Холгер Нилсен од
граматичката школа Ордуп, северно од Копенхаген. Современиот пакет
правила бил објавен на 29 октомври 1917 година од Макс Хајсер, Карл
Шеленц и Ерих Кониг од Германија. По 1919 година, овие правила ги
подобрил Карл Шеленц. Првите меѓународни игри се играле според овие
правила, помеѓу Германија и Белгија во машка конкуренција во 1925
година и помеѓу Германија и Австрија во женска конкуренција во 1930
година. Во 1926 година, Конгресот на Меѓународната федерација за
аматерска атлетика номинирал комитет за изготвување меѓународни
правила за екипниот ракомет. Меѓународната аматерска ракометна
федерација била формирана во 1928 година, а подоцна Меѓународната
ракометна федерација била формирана во 1946 година. Машкиот екипен
ракомет се играл на Летните олимписки игри во 1936 година во Берлин.
Во текот на следните неколку децении, ракометот во затворен простор
доживеал голема популарност и посебно се развил во скандинавските
земји. Спортот повторно се појавил на светската сцена како екипен
ракомет за Летните олимписки игри во 1972 година во Минхен. Женскиот
екипен ракомет бил додаден на Летните олимписки игри во 1976 година во
Монтреал . Поради својата популарност во регионот, земјите од Источна
Европа станале доминантна сила во спортот кога тој повторно бил
воведен. Меѓународната ракометна федерација го организирала машкото
светско првенство во 1938 година и на секои четири (понекогаш три)
години од Втората светска војна до 1995 година. Од светското првенство
во 1995 година во Исланд, турнирот се одржува на секои две години.
Женското светско првенство се одржува од 1957 година. ИХФ организира
и женски и машки јуниорски светски првенства. До јули 2009 година,
ИХФ навела 166 федерации членки со приближно 795,000 екипи и 19
милиони играчи.

2
  Правила
Правилата се утврдени во сетот на правила на IHF.

Две екипи од седум играчи (шест играчи на теренот плус еден голман) го
преземаат теренот и се обидуваат да постигнат погодоци со фрлање на
топка во голот на противничкиот тим. При ракувањето со топката,
играчите подлежат на следниве ограничувања:

 По приемот на топката, играчите можат да ја предадат, да ја држат

во своја сопственост или да ја стрелаат топката кон противничкиот
гол.
 Ако ја поседуваат топката, играчите мора да дриблизираат (слично
на кошаркарското дриблинг ), или можат да направат најмногу три
чекори до три секунди во исто време без дриблинг.
 Ниту еден напаѓач или одбранбен играч освен одбранбениот голман
не смее да ја допира зоната на голманот (во растојание од шест
метри од голот). Удар или додавање во областа на голот е валиден
ако е завршен пред да се допре подот од страна на играчот. На
голманите им е дозволено да излегуваат надвор од нивната зона, но
не им е дозволено да ја преминат половината на теренот со топката
во своите раце.
 Топката може да не биде предадена на голманот кога тие се
позиционирани во зоната на голманот.

Забележителни можности за постигнување може да се појават кога

напаѓачките играчи скокаат во областа на зоната од шест метри. На
пример, напаѓачки играч може да фати пас додека се наоѓа во
внатрешноста на зоната, а потоа да шутира или да помине пред да го
допре подот.

3
  Терен, голови, голмански простор, простор за замена

Ракометарот се игра на терен односно игралиште кое има правоаголна

форма со димензии од 40 метри должина и 20 метри ширина, и се
состои од два голмански простора и поле за игра. Головите од двете
страни се опкружени со скоро полукружна област, наречена зона,
дефинирана со линија од шест метри од голот. Испрекинетата полукружна
линија од девет метри од голот ја означува линијата за слободни фрлања.
Секоја линија на теренот е дел од областа што ја опфаќа. Ова подразбира
дека средната линија припаѓа на двете половини во исто време.

Головите се поставени во средината на секоја од двете надворешни гол

линии. Тие мора да бидат безбедно зацврстени или на подот или на ѕидот
зад себе. Внатрешната височина на головите изнесува два метри, а
широчината изнесува три метри. Стативите на голот се поврзани со една
хоризонтална пречка. Задната страна на стативите на голот треба да биде
во иста линија со задниот раб на гол линијата. Стативите и пречките на
головите мора да бидат во квадратна форма со широчина од 8 сантиметри.
Трите страни, кои се видливи од игралиштето, мора да бидат обоени со
две различни бои, кои пак мора да се разликуваат од позадината на голот.
Боите на двата гола мора да бидат исти. Секој гол мора да има мрежа.
Мрежата мора да се прицврсти на таков начин што топката фрлена во
голот да не го напушта или поминува во нормални околности. Доколку е
потребно, втората мрежа може да се залепи на задниот дел од мрежата
однатре. Сите линии на игралиштето се во целост составен дел од
просторот што го опкружуваат. Гол линиите треба да бидат широки 8
сантиметри меѓу стативите на голот, додека сите остантаи линии треба да

4
бидат широки 5 сантиметри. Две полиња на игралиштето наместо со
линија може да се одделат со различни бои на полињата.

Ракометарот се игра на терен односно игралиште кое има правоаголна

форма со димензии од 40 метри должина и 20 метри ширина, и се состои
од два голмански простора и поле за игра. Головите од двете страни се
опкружени со скоро полукружна област, наречена зона, дефинирана со
линија од шест метри од голот. Испрекинетата полукружна линија од
девет метри од голот ја означува линијата за слободни фрлања. Секоја
линија на теренот е дел од областа што ја опфаќа. Ова подразбира дека
средната линија припаѓа на двете половини во исто време.

Надвор од еден долг раб на полето за играње од двете страни на средната

линија се наоѓаат простор за замена за секоја екипа. Просторот обично
ги содржи клупите како можност за седење. Клупите за резервни играчи, а
со тоа и „посебна тренерска зона” (простор за водење на екипата), почнува
на оддалеченост од 3,5 метри од линијата на центарот. Никакви предмети
не може да се ставаат покрај аут линијата пред клупите за резервни играчи
(најмалку 8 метри од линијата на центарот). Само играчите и службените
претставници на екипите што се внесени во записникот имаат право да се
наоѓаат во просторот за замена. Претставниците на екипите во просторот
за замена мора да бидат облечени во спортска опрема или во цивилна
гардероба. Службените претставници мора да бидат облечени во боја
различна од бојата на играчите од противничката екипа. Ако пред
натпреварот се прекршат правилата во врска со просторот за резервните
играчи, натпреварот нема да почне додека не се средат неправилностите.
Ако прекршоците се случат за време на натпреварот, истиот нема да
продолжи по првото прекинување, додека не се средат работите.
Официјалните претставници на екипите имаат право и должност да ја
водат и да раководат со нивната екипа за време на натпреварот во фер и
спортски дух, во рамките на правилата. Во принцип, тие треба да седат на
клупата за резервни играчи. Сепак, претставниците може да се движат
внатре во „тренерската зона”. „Тренерска зона” е простор непосредно пред
клупите и доколку тоа е можно непосредно позади клупите. Движењето и
позиционирањето во „тренерската зона” е дозволено со цел на давање на
тактички совети и укажување на медицинска помош. Во принцип само на
еден официјален претставник му е дозволено да стои во одреден
момент.На еден претставник на екипата му е дозволено на момент да ја

5
напушти “тренерската зона” кога сака да го предаде зелениот картон и да
побара тајм-аут. Официјални лица на екипата, заменици и суспендирани
играчи мора да чекаат или да се наоѓаат во оваа област. Областа секогаш
се наоѓа на истата страна каде се наоѓа сопствената статива на екипата. За
време на полувремето, овие области ги заменуваат двете екипи. Секој
играч што влегува или ја напушта играта мора да ја премине линијата за
замена, која е дел од страничната линија и се протега на 4.5 метри од
средната линија до страната на тимот.

 Судии

На секој натпревар судат по двајца судии со еднакви овластувања. На нив

им помагаат мерач на време и записничар. Судиите го контролираат
однесувањето на играчите и официјалните лица од моментот на нивното
доаѓање на местото на одигрување на натпреварот до заминување од
истото. Судиите се одговорни за проверка на теренот за игра, головите, и
топките пред почеток на натпреварот. Судиите одлучуваат со која топка ќе
се игра, утврдуваат дали двете екипи се присутни, дали играчите носат
соодветна спортска облека. Тие го проверуваат записникот и опремата на
играчите, треба да се погрижат да бројот на играчите и претставниците на
екипите на клупата за резервни играчи се во рамките на утврдениот лимит,
и го утврдуваат присуството и идентитетот на „одговорниот претставник
на екипата“ за секоја екипа. Доколку еден од судиите не е во состојба да го
доврши натпреварот, другиот судија сам продолжува да го води
натпреварот. Некои национални тела дозволуваат натпревари со само еден
судија во посебни случаи. Ако двајцата судии досудат прекршок, а
судиите досудат различни прекршоци за тоа која екипа треба да ја
поседува топката, тогаш важи заедничката одлука што ќе ја донесат по
меѓусебна консултација. Доколку не успеат да донесат заедничка одлука,
тогаш ќе преовладее мислењето на судијата во поле. Пред да се
консултираат, судиите мора задолжително да досудат тајм-аут. По
консултацијата, судиите даваат јасен сигнал со рака и играта продолжува
по сигналот со свиреж. Нивните пресуди се конечни и можат да се
обжалат доколку ако не се во согласност со правилата.

6
Црните дресови се првенствено наменети за судиите. Судиите се
позиционираат на таков начин што играчите на тимот се ограничени меѓу
нив. Тие стојат дијагонално усогласени така што секој може да набудува
една странична линија. Во зависност од нивните позиции, едниот се
нарекува судија на теренот, а другиот судија на голот . Овие позиции
автоматски ја вклучуваат насоката на топката. Тие физички ги разменуваат
своите позиции приближно на секои 10 минути (долга размена) и менуваат
страни на секои пет минути (кратка размена). Кога ќе досудат слободно
фрлање или аут, судиите мора веднаш да го покажат правецот во кој треба
да се изведе фрлањето. После тоа, во зависност од дадената ситуација,
треба да се покаже пропишаниот сигнал со рака со кој се сигнализира и
нагласува кога досудуваат казна за некој играч. Ако е потребно да ја
објаснат причината за досуденото слободно фрлање или удар од 7 метри,
тогаш судиите може да дадат сигнал со рака само заради давање
информации. ИХВ дефинира 18 рачни сигнали за брза визуелна
комуникација со играчи и службени лица. Сигналот за предупредување е
придружуван од жолт картон. Дисквалификацијата за натпревартот се
означува со црвен картон, проследено со сина карта, доколку
дисквалификацијата ќе биде придружена со извештај. Судиите исто така
користат свирежи за да укажат на прекршувања или за повторно да
продолжи натпреварот. Судиите поседуваат свој бележник и џебен
часовник на кои запишуваат формални работи како што се следење на
головите и суспензиите, или започнување и запирање на времето,
соодветно. Тие, исто така, внимаваат на клупите и ги известуваат судиите
за грешките при замените на играчите. Нивното биро се наоѓа помеѓу
двете области за замена.

7
  Други лица

Мерачот на време е одговорен за времто за игра, за тајм-аутите и за

времето на исклучените играчи. Записничарот е одговорен за записникот,
за внесувањето на имињата на играчите во записникот, за запишување на
имињата на играчите кои ќе пристигнат откако почнал натпреварот и
влегување на играчите кои немаат право да настапат .Другите
задолженија, како контрола на бројот на играчите и претставниците на
екипите на клупа за резервни играчи, како и излегувањето и влегувањето
на резервните играчи, се сметаат како заедничка одговорност. Обично
само мерачот на време може да го прекине натпреварот кога е тоа
потребно. Ако во салата семафорот не е во функција, тогаш мерачот на
време мора да ги информира одговорните претставници на екипите за тоа
колку време од натпреварот е одиграно и уште колку време останува,
особено по тајм-аутите.

 Играчи на тимот, замени и службени лица

Секој тим се состои од седум играчи на теренот и седум играчи на замена

на клупата. Еден играч на теренот мора да биде назначен како голман,
разликувајќи се во облеката од останатите играчи на теренот. Замената на
играчи може да се направи во кој било број и во кое било време во текот
на играта. Размената се одвива преку линијата на замена. Не е потребно
претходно известување за судиите. Некои национални тела, како што е
Германската ракометна федерација, дозволуваат замена во помлади
тимови само кога екипата има посед на топка или за време на тајмаут. Ова
ограничување е со цел да се спречи раната специјализација на играчите за
напад или одбрана.

 Голман, топка
Само на голманите им е дозволено да се движат слободно во рамките на
периметарот на голот, иако не можат да го преминат периметарот на

8
зоната од 6 метри, додека ја поседуваат топката. Во зоната, им е дозволено
да ја допираат топката со сите делови од нивните тела, вклучувајќи ги и
нозете, а когаќе излезат од одбранбената зона, и за нив важат истите
правила како и за играчите. Голманите може да учествуваат во нормалната
игра на своите соиграчи. Тие може да бидат заменети со редовен играч на
теренот доколку нивниот тим избере да ја користи оваа тактика.Надвор од
сопствената Д-зона, голманот се третира како актуелен играч на теренот и
мора да ги следи правилата кои важат за играчите на теренот. Голманот
може да не се врати во својата зона со топката.

Топката е сферична и мора да биде изработена од кожа или синтетички

материјал. Не е дозволено да има сјајна или лизгава површина. Бидејќи
топката е наменета со неа да се управува со една рака, нејзините
официјални големини варираат во зависност од возраста и полот на
екипите што учествуваат. За секој натпревар мора да има најмалку две
топки кои може да се користат.

 Изведување удар од седум метри

Ударот од седум метри треба да се изведе како шут на гол, во време од 3

секунди откако судијата ќе даде сигнал со свиреж. Играчот кој го изведува
ударот од 7 метри мора да заземе позиција позади линијата од седум
метри, но не повеќе од 1 метар позади линијата. После свирежот од страна
на судијата, изведувачот на смее да ја допре или да ја помине линијата од
7 метри сè додека топката не ја напушти неговата рака. Играчот кој
изведува удар од 7 метри или неговите соиграчи не смеат повторно да
играат со топката додека таа не допре некој противнички играч или голот.
Кога се изведува удар од 7 метри, соиграчите на играчот кој го изведува
ударот од 7 метри мора да стојат надвор од линијата за 9 метри додека
играчот кој го изведува ударот не ја исфрли топката од рака. Кога се
изведува удар од 7 метри, играчите од противничката екипа мора да стојат
надвор од линијата за 9 метри и да бидат оддалечени најмалку 3 метри од
линијата за 7 метри додека играчот кој го изведува ударот од 7 метри не ја
исфрли топката од рака. Ако голманот ја премине граничната линија т.е.
линијата за 4 метри, пред играчот кој го изведува ударот да ја исфрли
топката од својата рака, ударот од 7 метри треба да се изведе повторно ако
не е постигнат гол. Меѓутоа, тоа не повлекува лична казна за голманот. Не
е дозволено да се направи замена на голманите кога играчот кој го

9
изведува ударот од 7 метри е подготвен да го направи тоа и кога стои на
линијата за 7 метри со топката во рака.

 Казни

Казни им се даваат на играчите, во прогресивен формат, за фаули за кои е

потребна поголема казна освен слободен удар. Обично, судијата дава жолт
картон како предупредување за овој прекршок; но, доколку контактот бил
особено опасен, како на пример да се погоди противникот во главата,
вратот или грлото, судијата може да го откаже предупредувањето и да му
додели двеминутна суспензија. Играчите се предупредуваат еднаш пред да
добијат жолт картон; тие ризикуваат да добијат црвен картон доколку
претходно добиле три жолти картони. Црвениот картон резултира со
исфрлање од игра и двојна казна за екипата.

Изработила: Дејана Поп Антоска

СОУ "Кузман Јосифовски Питу" – Прилеп

10