Professional Documents
Culture Documents
TMiR 2017 2 Bielanski
TMiR 2017 2 Bielanski
Piotr Bielański
inż., Koło Naukowe Systemów
Komunikacyjnych, Zakład Systemów
Komunikacyjnych, Politechnika
Krakowska, ul. Warszawska 24,
Analiza możliwości wytyczenia
31-155 Kraków
tel.: +48 731 70 60 38, e-mail:
piotr.bielanski.krakow@gmail.com
wydzielonego pasa autobusowego
w ciągu komunikacyjnym
ulic Pilotów i Olszyny w Krakowie1
Streszczenie: W artykule przedstawiono możliwości usprawnienia ru- się je albo przy wlotach na skrzyżowanie, albo na odcinkach
chu autobusów na ciągu ulic Pilotów i Olszyny w Krakowie. Dokonano międzyprzystankowych, gdzie, z powodu dużego zatłocze-
analizy stanu istniejącego, badając czasy przejazdu pojazdów transportu nia komunikacyjnego, przejazd autobusu jest uciążliwy dla
zbiorowego, napełnienie w autobusach oraz natężenie ruchu kołowe- pasażera. Wytyczenie pasa autobusowego może nastąpić
go na analizowanym ciągu. Opierając się na analizie i prowadzonych poprzez dobudowę dodatkowego pasa albo kosztem jed-
obserwacjach, wskazano miejsca, które generują straty czasu podczas
nego pasa ogólnodostępnego. Wydzielanie pasów dla auto-
przejazdu autobusów. Na tej podstawie wskazano możliwe rozwiązania
busów budzi wiele dyskusji społecznych z racji tego, że naj-
(wydzielone pasy autobusowe czy śluzy), które mogą przyczynić się do
poprawy punktualności oraz spadku traconego czasu.
częściej odbywa się to kosztem zmniejszenia liczby pasów
Słowa kluczowe: wydzielone pasy autobusowe, transport publiczny,
dla samochodów osobowych. Wielokrotnie efektem takich
priorytety dla autobusów. dyskusji jest dopuszczenie do ruchu na pasie autobusowym
pewnych grup pojazdów. Najczęściej są to pojazdy uprzy-
wilejowane (policja czy straż) – także w sytuacjach, gdy
Wprowadzenie poruszają się bez używania sygnałów świetlnych lub dźwię-
Funkcjonowanie, sprawna i wydajna sieci transportu zbio- kowych, ale również prywatnych przewoźników obsłu
rowego w miastach jest dużym wyzwaniem dla organiza- gujących trasy autobusami lub mikrobusami, czy też kie-
torów transportu miejskiego. Zatłoczenie na ulicach oraz rowców wykonujących manewry skrętu w prawo. Niestety
wielka liczba nieprzewidzianych zdarzeń (nie tylko tych skutkiem tego najczęściej jest pogorszenie warunków ru-
drogowych) sprawia, że kursowanie pojazdów transportu chu dla autobusów transportu publicznego .
zbiorowego przestaje być regularne. Ostatecznie to pasaże- Zasadniczymi korzyściami, jakie płyną z wydzielania
rowie są grupą, która najbardziej odczuwa skutki zakłóceń pasów w sytuacji, gdy rzeczywiście z tych pasów korzystają
w realizacji rozkładu jazdy. tylko autobusy, są między innymi [1]:
Nie można zupełnie wyeliminować kongestii czy zdarzeń • skrócenie średniego czasu przejazdu przez odcinek,
losowych – szczególnie w odniesieniu do systemów transpor- • zmniejszenie zmienności czasów przejazdu,
towych, których dotyczą najczęstsze interakcje z użytkowni- • poprawa bezpieczeństwa ruchu,
kami na poziomie dróg. Można jednak stosować różne roz- • obniżenie kosztów eksploatacyjnych.
wiązania, które podnoszą efektywność i w pewnym stopniu
zapewniają przewidywalność procesów transportowych. Korzyści te są jednak osiągalne tylko pod warunkiem
Jednym z takich rozwiązań są wydzielone pasy autobusowe, racjonalnego podejścia do funkcjonowania pasów. Dlatego
służące usprawnieniu przejazdu autobusów miejskich. W ar- też sformułowano pewne zalecenia, które przyczyniają się
tykule wskazano na ogólne zalety wydzielania pasów auto- do efektywniejszego stosowania pasów:
busowych oraz dokonano analizy stanu istniejącego wybra- • wprowadzenie priorytetu na skrzyżowaniach,
nego ciągu ulic: Pilotów, Olszyny i Brodowicza. Na tej pod- • wytyczenie dodatkowego pasa do skrętu w prawo,
stawie wskazano możliwe rozwiązania, które mogą usprawnić • monitoring pasów i egzekwowanie kar za nieupraw-
przejazd autobusów na rozważanym odcinku. niony wjazd,
• eliminacja parkowania na chodnikach,
Charakterystyka wydzielonych pasów autobusowych • eliminacja sytuowania przystanków na wylotach,
Wydzielanie pasów autobusowych można zaliczyć do środ- • przeprowadzenie analizy skutków wprowadzenia
ków organizacyjnych, jakie wykorzystuje się celem uprzy- pasa autobusowego.
wilejowania publicznego transportu zbiorowego. Są wyko-
rzystywane w wielu miastach w Polsce i na świecie. Stosuje Analiza ruchu pojazdów na badanym ciągu
Analizowany ciąg ulic Pilotów, Olszyny i Brodowicza znaj-
1
©Transport Miejski i Regionalny, 2017. duje się pomiędzy rondami Mogilskim a Młyńskim. Jest
2
Artykuł opracowany na podstawie referatu wyróżnionego na III Krakowskiej zlokalizowany na terenie dzielnicy III – Prądnik Czerwony
Ogólnopolskiej Konferencji Kół Naukowych Transportu KOKONAT 2016. (do wiaduktu kolejowego) oraz dzielnicy II – Grzegórzki
27
Transport miejski i regionalny 02 2017
dzinie szczytu wykonują one 36 kursów w każdą stronę, przy Wartość MAX 337 274
Rozstęp (różnica MAX-MIN) 122 26
czym ponad połowa z nich obsługiwana jest przez pojazdy
przegubowe. Dzięki temu zdolność przewozowa na tym cią- Źródło: opracowanie własne
Rys. 2.
Napełnienie pojazdów
transportu zbiorowego
w przekroju wiaduktu
kolejowego na ul.
Pilotów – interwał
godzinowy
Źródło: opracowanie własne
28
Transport miejski i regionalny 02 2017
Okazuje się, że globalnie średni czas przejazdu nie skró- lało odchylenie standardowe, co wskazuje, że czasy przejaz-
cił się w sposób istotny (skrócenie o kilka sekund). du stały się bardziej regularne.
Zmniejszyła się natomiast trzykrotnie wartość odchylenia Największym generatorem strat czasu na odcinku
standardowego, co jest efektem tego, że różnica pomiędzy Narzymskiego–Brodowicza jest przystanek Narzymskiego,
najdłuższym a najkrótszym czasem przejazdu zmalała ze a konkretnie wyjazd z zatoki przystankowej. Przystanek
122 do 26 sekund, a tym samym czas przejazdu stał się jest zlokalizowany przed skrzyżowaniem z sygnalizacją.
dużo bardziej powtarzalny. Powoduje to, że autobusy mają duży problem z wyjazdem
Po dokładniejszej analizie okazuje się jednak, że średni z tej zatoki, jak również często z wjazdem, ze względu na
czas przejazdu pomiędzy przystankami Narzymskiego kolejkę pojazdów oczekujących na sygnale czerwonym.
a Brodowicza wcale się nie skrócił (tab. 2). Na ogólne skró- Mając na uwadze ten fakt, sprawdzono czasy postoju auto-
cenie czasu przejazdu wpłynęły inne odcinki międzyprzy- busów na tym przystanku, uwzględniając w nim czas wy-
stankowe – zarówno skrócenie średniego czasu przejazdu, miany pasażerów oraz czas stracony pomiędzy zakończe-
jak i zmniejszenie się odchylenia standardowego. W przy- niem wymiany a ruszeniem (rys. 3).
padku odcinka Narzymskiego–Brodowicza, pomimo nie- Analizując czasy postoju, można wskazać trzy zasadnicze
znacznego wydłużenia się średniego czasu przejazdu, zma- grupy: postój krótki (14–17 sekund), postój średniej długo-
Tabela 2 ści (19–25 sekund) oraz postój długi (powyżej 30 sekund).
Wartości parametrów czasu przejazdu przed i po wprowadzeniu
Postój krótki stanowi 30% obserwacji i dotyczy sytuacji bra-
wydzielonego pasa autobusowego na ul. Brodowicza ku wymiany lub bardzo krótkiej wymiany pasażerskiej.
z podziałem na odcinki międzyprzystankowe Postój średniej długości to blisko połowa obserwacji, a długi
Stan PRZED [s] Stan PO [s] to około 20% całości. Powody postoju długiego mogą być
Rondo Młyńskie – Pilotów różne, począwszy od dużej wymiany pasażerów, po sprzedaż
Rozkładowy czas przejazdu [s] b.d. 60 biletów, na oczekiwaniu na rozkładowy odjazd kończąc.
Średnia [s] 63,16 53,38 W przeciwnym kierunku miejscem generującym opóź-
Odchylenie standardowe [s] 12,92 9,74 nienia jest skrzyżowanie ulic Pilotów z Widną i Wieniaw
Wartość MIN 41 39
skiego (szerzej o problemie napisano w podrozdziale 3). Ze
Wartość MAX 80 66
względu na duże natężenie ruchu i relacje skrętne czas
Rozstęp (różnica MAX-MIN) 39 27
przejazdu pomiędzy przystankami Narzymskiego i Pilotów
Pilotów – Narzymskiego
Rozkładowy czas przejazdu [s] b.d. 120
staje się nieregularny, jednak infrastruktury drogowej nie
Średnia [s] 66,45 61
projektuje się na okresy przeciążenia (np. szczyt popołu-
Odchylenie standardowe [s] 6,67 6,21
dniowy w piątek), tylko na typowy dzień roboczy.
Wartość MIN 50 51 Tabela 3
Wartość MAX 82 69 Wartości parametrów czasu przejazdu
Rozstęp (różnica MAX-MIN) 32 27 pomiędzy przystankami Narzymskiego a Pilotów
Narzymskiego – Brodowicza Parametr Wartość [s]
Rozkładowy czas przejazdu [s] b.d. 120 Rozkładowy czas przejazdu 120
Średnia [s] 94,27 95,5 Wartość MIN 69
Odchylenie standardowe [s] 16,85 11,62 Wartość MAX 291
Wartość MIN 69 75 Rozstęp (różnica MAX-MIN) 222
Wartość MAX 129 119 Średnia 111,52
Rozstęp (różnica MAX-MIN) 60 44 Odchylenie standardowe 53,87
Rys. 3.
Czasy postoju autobusów
na przystanku Narzymskiego
w kierunku ronda Mogilskiego
Źródło: opracowanie własne
29
Transport miejski i regionalny 02 2017
Analizując otrzymane wartości dla typowego dnia robo- rzalnością i równomiernością, bowiem w każdym kwa-
czego, można stwierdzić, że problem wydłużonego czasu dransie pomiędzy 15:30 a 17:00 przejeżdża około 300
przejazdu (względem średniego czasu przejazdu powięk- pojazdów.
szonego o odchylenie standardowe) dotyczy tylko około
11% kursów. Dodatkowo dla około 82% kursów rzeczywi- Ruch rowerowy i pieszy
sty czas przejazdu jest mniejszy lub równy rozkładowemu Na ciągu ulic: Pilotów, Olszyny i Brodowicza znajdują się
czasowi przejazdu. skrzyżowania z ulicami posiadającymi kontrapasy rowero-
we. Są to ulice Olszańska oraz Grochowska. W przypadku
Ruch drogowy tej drugiej wprowadzono na wlotach skrzyżowania (od ulic
Analizując strukturę pojazdów, można wskazać, że około Brodowicza i Wyrwińskiego) możliwość wjazdu na kon-
95% stanowią samochody osobowe. Pozostałe 5% to inne trapas z pasa drogowego. Na analizowanym ciągu braku-
pojazdy, w tym rowery i motocykle. Natężenia ruchu koło- je jednak ścieżek rowerowych, co powoduje, że rowerzyści
wego również przeanalizowano dla przekroju na wysokości wykorzystują chodniki. Chodniki są w dużej mierze w nie-
wiaduktu kolejowego w ulicy Olszyny. Pomiary wykony- zadowalającym stanie technicznym. Liczne ubytki w pły-
wano w interwałach piętnastominutowych, a wielkość na- tach chodnikowych utrudniają pieszym poruszanie się, więc
tężenia przedstawiono na rysunkach 4 i 5. nie są zbyt często uczęszczane.
Ruch rowerowy, jak na okres w którym były prowadzo-
ne pomiary (druga połowa listopada, temperatura w okoli-
cach 0 stopni Celsjusza), był dość widoczny (tab. 4). Do
tego należy doliczyć rowerzystów, którzy jechali po chodni-
kach (pomiary ich nie obejmowały).
Tabela 4
Natężenie ruchu rowerowego
Kierunek kierunek
rondo Mogilskie rondo Młyńskie
rano 6:30–9:30 37 29
po południu 15:00–18:00 18 38
30
Transport miejski i regionalny 02 2017
31