Grupa A Klasa .................... Data ................

Imię .................................................................................. Liczba punktów ...... / 80 p. Ocena .............

1. Badania przyrodnicze

1 Uczniowie na lekcji biologii otrzymali polecenia przeprowadzenia obserwacji mikroskopowej i wykonanie ( ... / 2 p.)
rysunku obrazu mikroskopowego komórek ziemniaka powiększonych 200 razy.
a) Zaznacz podpunkty zawierające warunek konieczny do prawidłowego wykonania wymaganego
rysunku.
A. Okular powiększający 40 razy i obiektyw powiększający 10 razy.
B. Okular powiększający 20 razy i obiektyw powiększający 10 razy.
C. Okular powiększający 10 razy i obiektyw powiększający 5 razy.
D. Okular powiększający 5 razy i obiektyw powiększający 40 razy.
b) Zaznacz podpunkt prawidłowo opisujący obraz komórek, które uczeń zobaczył w mikroskopie.
A. Powiększony, odwrócony.
B. Pomniejszony, nieodwrócony.
C. Powiększony, nieodwrócony.
D. Pomniejszony, odwrócony.
2 Różne rodzaje mikroskopów pozwalają na uzyskanie odmiennych powiększeń obrazu oglądanego obiektu, ( ... / 1 p.)
Uczniowie oglądali wykonane przez siebie preparaty mikroskopowe skórki cebuli, korzystając z mikroskopu,
którego okular powiększa dziesięć razy, a obiektyw dwadzieścia razy. Rozdzielczość wynosiła 0,2 µm.
Zaznacz rodzaj mikroskopu, którego użyli uczniowie.
A. Skaningowy mikroskop elektronowy.
B. Mikroskop optyczny.
C. Transmisyjny mikroskop elektronowy.
3 Wymień elementy optyczne i mechaniczne mikroskopu. ( ... / 2 p.)

4 Przyporządkuj podane obiekty do mikroskopów, których użyjesz do ich obserwacji. ( ... / 2 p.)
1. mikroskop optyczny A. Wirus grypy.
2. mikroskop elektronowy B. Atom tlenu.
C. Cząsteczka wody.
D. Poruszająca się euglena.
E. Mitochondria.
1. _____ 2. _____
5 Oceń prawdziwość poniższych zdań. Skreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F, jeśli jest fałszywe. ( ... / 1 p.)

Do obserwacji w mikroskopach fluorescencyjnych konieczne jest zabarwienie

1. P F
preparatów znacznikami.
Mikroskopy optyczne używane są wyłącznie do obserwacji martwych
2. P F
komórek.
3. W mikroskopie transmisyjnym i skaningowym powstaje obraz dwuwymiarowy. P F

6 Zaznacz punkt, który dotyczy obserwacji przy użyciu mikroskopu transmisyjnego. ( ... / 1 p.)

A. Umożliwia powiększenie obrazu 500 000 razy.

B. Preparat pokrywa się związkami fluoro­scencyjnymi.
C. Grubość preparatu musi być większa niż 1 μm.
D. Preparat często barwi się związkami metali ciężkich.
7 Przyporządkuj poszczególne elementy mikro­skopu optycznego do odpowiednich układów. ( ... / 2 p.)
1. układ optyczny A. Kondensor.
2. układ mechaniczny B. Rewolwer.
C. Obiektyw.
D. Okular.
E. Tubus.
F. Śruba mikrometryczna.
1. _____ 2. _____

Grupa A | strona 1 z 11
8 Uczniowie oglądali preparaty pod mikroskopem, którego okular powiększał 10 razy, a obiektyw – 40 razy. ( ... / 3 p.)
Zdolność rozdzielcza tego mikroskopu wynosiła 0,2 μm.
a) Podaj, jakie powiększenie miał obraz oglądany przez uczniów.
b) Oceń, czy elementy odległe o 0,1 mm uczniowie widzieli jako oddzielne struktury.
c) Podaj trzy cechy obrazu, który obserwowali uczniowie.
9 Rożne rodzaje mikroskopów pozwalają na uzyskanie odmiennych powiększeń oglądanego obrazu. ( ... / 2 p.)
Charakteryzują się też rożną rozdzielczością.
a) Wyjaśnij znaczenie terminu zdolność rozdzielcza mikroskopu.
b) Podkreśl ten spośród podanych mikroskopów, który ma największą zdolność rozdzielczą.
skaningowy mikroskop elektronowy, mikroskop fluorescencyjny, transmisyjny mikroskop elektronowy,
mikroskop optyczny

10 Zaznacz podpunkty, w których zawarto wypowiedzi będące informacjami naukowymi. ( ... / 1 p.)

A. Moim zdaniem niektóre leki powodują w organizmie więcej szkód niż przynoszą pożytku.
B. Replikacja jest procesem zachodzącym w jądrze komórkowym.
C. Sądzę, iż organy roślinne wykazują identyczną wrażliwość na działanie hormonów.
D. Uważam, że choroby bakteryjne są groźniejsze od chorób wirusowych.
E. Większość roślin przeprowadza proces fotosyntezy.
F. Niektóre ssaki opanowały zdolność do lotu.
11 Zaznacz podpunkt, w którym wymieniono najmniej wiarygodne źródło informacji biologicznej. ( ... / 1 p.)
A. Artykuł naukowy. C. Specjalistyczna strona internetowa.
B. Podręcznik akademicki. D. Wypowiedź podróżnika.
12 Uszereguj etapy prowadzenia badań naukowych zgodnie z kolejnością ich przeprowadzania. ( ... / 1 p.)
A. Weryfikacja hipotezy.
B. Obserwacja.
C. Sformułowanie problemu badawczego.
D. Postawienie hipotezy.
E. Wyciągnięcie wniosków.
13 W komórkach liści kakaowca właściwego w warunkach naturalnych żyją endofityczne grzyby. Zasiedlają one ( ... / 5 p.)
liście po wykiełkowaniu siewek. Naukowcy przeprowadzili następujący eksperyment – wyhodowali w
laboratorium siewki kakaowca, a następnie do części z nich dodali endofityczne grzyby. Następnie
zaszczepili siewki gatunkiem protista, który powoduje uszkodzenia, a nawet zamieranie liści. Wyniki
eksperymentu przedstawiono w poniższej tabeli.

a) Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres słupkowy (kolumnowy) przedstawiający procent

zniszczenia powierzchni liści kakaowca w każdej z prób.
b) Wybierz dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze i dwie prawidłowo sformułowane
hipotezy.
A. Endofity żyjące w kakaowcu zwiększają uszkodzenia liści wywołane przez patogeny.
B. Badania nad rolą odgrywaną przez endofity zasiedlające kakaowiec podczas obrony tej rośliny przed
patogenami.
C. Czy endofity pomagają kakaowcom w walce z patogenami?
D. Wpływ endofitów zasiedlających kakaowiec na stopień uszkodzeń jego liści w wyniku zarażenia
patogenem.
E. Endofity mają wpływ na walkę kakaowca z patogenami.
c) Na podstawie analizy danych z tabeli sformułuj jeden wniosek wynikający z doświadczenia.

Grupa A | strona 2 z 11
14 Na rysunkach przedstawiono wyniki pewnego doświadczenia przeprowadzonego na bakterii – gronkowcu ( ... / 3 p.)
złocistym.

a) Sformułuj problem badawczy do tego doświadczenia.

b) Określ, który wynik (A czy B) obrazuje próbę kontrolną. Odpowiedź uzasadnij.
c) Oceń, które hipotezy zostały potwierdzone w doświadczeniu. Zaznacz literę T, jeśli stwierdzenie jest
prawdziwe, lub literę N, jeśli jest fałszywe.

1. Antybiotyki wpływają negatywnie na rozwój gronkowca złocistego. T N

2. Antybiotyki sprzyjają rozwojowi gronkowca złocistego. T N

3. Antybiotyki mają wpływ na rozwój gronkowca złocistego. T N

15 Uczniowie mieli w warunkach domowych zweryfikować następującą hipotezę: Na kiełkowanie nasion ( ... / 4 p.)
wpływają temperatura, woda i światło. W tym celu w czterech ponumerowanych naczyniach wypełnionych
watą zasiali pieprzycę siewną. Następnie każde z naczyń umieścili w odmiennych warunkach:
• naczynie nr 1 – na parapecie, nasiona miały nie być podlewane,
• naczynie nr 2 – na parapecie, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 3 – w szafce bez dostępu do światła, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 4 – w lodowce, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 5 – w lodowce, nasiona miały nie być podlewane.
Po dwóch dniach nasiona wysiane w naczyniach nr 2 i 3 zaczęły kiełkować, natomiast u nasion wysianych w
naczyniach nr 1, 4 i 5 nie zaszły widoczne zmiany. Po kilku dniach w naczyniach nr 2 i 3 kiełki były już
zielone i miały kilka centymetrów wysokości, w naczyniu nr 4 nasiona zaczęły kiełkować, a w naczyniach nr
1 i 5 u nasion nadal nie zaszły widoczne zmiany.
a) Sformułuj problem badawczy do opisanego doświadczenia.
b) Określ, czy postawiona hipoteza została potwierdzona. Odpowiedź uzasadnij.
c) Podaj numery naczyń zawierających próby kontrolne.
d) Określ, ile nasion pieprzycy powinni wysiać uczniowie w naczyniach z próbą kontrolną, jeżeli mieli
w sumie do wysiania 250 nasion. Odpowiedź uzasadnij.

Grupa A | strona 3 z 11
16 Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było określenie wpływu temperatury na tempo bicia serca u ( ... / 3 p.)
planktonicznych skorupiaków – rozwielitek. Sześć probówek z wodą umieszczono w łaźniach wodnych o
rożnych temperaturach i dodano po 15 rozwielitek. Po upływie 5 minut sprawdzono pod mikroskopem tempo
bicia serca u skorupiaków w każdej probówce. Wyniki doświadczenia zostały przedstawione w tabeli.

a) Zaznacz dwie hipotezy, które dotyczą opisanego doświadczenia.

A. Wpływ temperatury na tempo bicia serce rozwielitki.
B. Czy temperatura wpływa na zachowanie się rozwielitek?
C. Serce rozwielitki bije w tempie niezależnym od temperatury.
D. Temperatura przyspiesza tempo bicia serca rozwielitki.
E. Czy temperatura ma wpływ na tempo bicia serca u rozwielitek?
F. Liczba uderzeń serca na minutę u rozwielitki zależy od temperatury i wieku.
b) Narysuj na podstawie danych z tabeli wykres liniowy obrazujący wpływ temperatury na tempo bicia
serca u rozwielitek.
c) Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących budowy i funkcjonowania rozwielitek. Zaznacz literę P,
jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli jest fałszywe.

1. Układ krwionośny rozwielitek jest otwarty. P F

2. Serce rozwielitek znajduje się po stronie brzusznej ciała. P F

3. Rozwielitki sa aktywne w zakresie temperatur od 0 do 35oC P F

17 Aparaty szparkowe to struktury służące do wymiany gazowej między rośliną a otoczeniem. Dzięki nim ( ... / 3 p.)
rośliny pobierają dwutlenek węgla niezbędny w procesie fotosyntezy i regulują parowanie wody.
W tabeli przedstawiono wyniki badania wpływu temperatury na rozwarcie szparek w liściach bawełny.

a) Przedstaw dane z tabeli w postaci wykresu liniowego.

b) Podaj zmienną zależną i niezależną w tym badaniu.
c) Sformułuj jeden wniosek wynikający z analizy wyników.
18 ( ... / 3 p.)
Procesy wzrostu i rozwoju roślin są regulowane przez
hormony roślinne, m.in. gibereliny (np. GA3)
i antygibereliny (np. CCC). Badano wpływ GA3 na wzrost
hipokotyla (część łodygi między korzeniem a liścieniami)
sałaty oraz interakcje GA3 i CCC w tym procesie. Wyniki
badań przedstawiono w tabeli.
a) Podaj, co jest próbą kontrolną w tym doświadczeniu.
b) Sformułuj jedną hipotezę odpowiednią do
przeprowadzonego badania.
c) Sformułuj dwa wnioski wynikające z tego
doświadczenia.

Grupa A | strona 4 z 11
19 Produkcją pierwotną netto danego terenu jest całkowita ilość materii organicznej zawartej w biomasie ( ... / 2 p.)
wyprodukowanej przez rośliny występujące na tym terenie.
W środkowo-północnej części stanu Kolorado przeprowadzono doświadczenie mające na celu zbadanie
produkcji pierwotnej netto prerii. W tym celu wyznaczono poletka badawcze, które przez 6 kolejnych lat
poddawano odpowiednio nawożeniu azotem, nawadnianiu lub równoczesnemu nawożeniu azotem i
nawadnianiu. Wyznaczono także poletko, które stanowiło próbę kontrolną. Co roku podczas trwania
eksperymentu na każdym z poletek badano produkcję pierwotną netto.
a) Określ, co stanowiło próbę kontrolną w tym doświadczeniu.
b) Sformułuj problem badawczy odpowiedni do opisanego doświadczenia.
20 Wrona alaskańska żywi się trąbikami – ślimakami morskimi. Aby jednak mogła je zjeść, wzbija się z muszlą ( ... / 2 p.)
w powietrze i następnie upuszcza ją na skały. Tę czynność powtarza do skutku, aż muszla pęknie. Im wyżej
wrona się wzniesie, z tym większą siłą muszla uderzy o skały. Jednak latanie na większe wysokości oznacza
większy wydatek energetyczny. Naukowcy wysnuli hipotezę, że musi istnieć wysokość zrzutu, która byłaby
kompromisem między kosztem energetycznym związanym z lataniem wyżej a korzyścią płynącą z częstszego
sukcesu. Aby to sprawdzić, przeprowadzili doświadczenie, w którym zrzucali muszle trąbika z rożnych
wysokości i notowali liczbę zrzutów potrzebnych do rozbicia muszli. Dla każdej wysokości obliczyli średnią
liczbę zrzutów oraz całkowitą wysokość wzlotów. Wyniki eksperymentu przedstawiono na wykresie.
a) Określ na podstawie wykresu, jaka wysokość
zrzutu muszli trąbika jest najkorzystniejsza dla
wrony.
b) Zaznacz dwa parametry, które były w tym
doświadczeniu zmienną zależną.
A. liczba zrzutów
B. wysokość zrzutu
C. całkowita wysokość zrzutów
D. liczba muszli trąbika

21 Poniżej podano opis wykonania pewnego doświadczenia oraz użyte w nim materiały. ( ... / 3 p.)
Materiały: 80 g suchych kłączy perzu, 1000 ml wody destylowanej, 100 nasion grochu, 4 jednakowe
doniczki, czysty, przepłukany piasek, rzeczny
Opis: Przygotować wyciąg z kłączy perzu. W tym celu zalać kłącza wodą destylowaną i po trzech dobach
odsączyć. Doniczki napełnić wilgotnym piaskiem, w każdej posiać 25 nasion grochu. Podlewać nasiona
codziennie 20 ml wyciągu z perzu. Wszystkie doniczki umieścić na parapecie okiennym. Wykonywać
obserwacje przez 14 dni od daty wysiewu nasion.
a) Zaprojektuj próbę kontrolną dla tego doświadczenia.
b) Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia.
c) Określ znaczenie próby kontrolnej w doświadczeniach biologicznych.

Grupa A | strona 5 z 11
22 Chrząszcz fasolowy żeruje na strąkach roślin bobowatych. Powoduje powstawanie blizn na strąku i obniżenie ( ... / 2 p.)
jakości nasion. Przeprowadzono doświadczenie sprawdzające, czy sztywne włoski występujące na
powierzchni strąków soi powstrzymują chrząszcze przed zjadaniem owoców tej rośliny. Chrząszcze wraz ze
strąkami roślin o rożnej gęstości włosków zostały umieszczone w szczelnie zamkniętych woreczkach
wykonanych z gazy.
Podział strąków ze względu na rodzaj owłosienia:
a) strąki silnie owłosione – 10 włosków na 1 mm2,
b) strąki lekko owłosione – 2 włoski na 1 mm2,
c) strąki nieowłosione – brak włosków.
Po 24 godzinach sprawdzono wielkość uszkodzeń strąków. Wyniki badań przedstawiono w tabeli.

a) Sformułuj wniosek wynikający z doświadczenia.

b) Narysuj diagram słupkowy przedstawiający procent uszkodzeń strąków o różnej gęstości włosków,
będący wynikiem żerowania na nich chrząszcza fasolowego.
23 Przygotowano próby badawcze; trzy probówki z moczarką kanadyjską zanurzoną w wodzie mineralnej ( ... / 1 p.)
gazowanej o temperaturze kolejno, 1°c, 30°C i 50°C. Próbę kontrolną stanowiła probówka z moczarką
kanadyjską zanurzoną w wodzie mineralnej gazowanej o temperaturze pokojowej (ok. 20"C). Wszystkie
probówki umieszczono w tej samej odległości od źródła światła i obserwowano wydzielanie się pęcherzyków
tlenu przez liście moczarki kanadyjskiej.
Zaznacz problemy badawcze dotyczące tego doświadczenia.
A. Wpływ temperatury na intensywność fotosyntezy.
B. Czy temperatura wpływa na intensywność fotosyntezy?
C. Światło i temperatura nie wpływają na intensywność fotosyntezy.
24 ( ... / 1 p.)
W XVII w. włoski przyrodnik Francesco Redi
przeprowadził doświadczenie, pozwalające
odrzucić teorię samorództwa (abiogenezy). W tym
celu użył mięsa, umieszczonego w słoikach, z
różnym dostępem dla much, zgodnie ze
schematem.

Na podstawie analizy doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń, zaznaczając P, jeśli stwierdzenie

jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.

Pozostawione na powietrzu gnijące mięso, do którego muchy mają swobodny

1. P F
dostęp, staje się pożywką dla ich larw.
2. Przeprowadzone doświadczenie potwierdziło teorię abiogenezy. P F
3. Siatka nie stanowi skutecznej osłony uniemożliwiającej rozwój owadów. P F

Grupa A | strona 6 z 11
25 W komórkach somatycznych (budujących ciało) kobiety występują dwa chromosomy płciowe X. Jeden z ( ... / 1 p.)
nich ulega inaktywacji, nazywamy go ciałkiem Barra. W prawidłowych komórkach somatycznych mężczyzn
ciałko Barra nie występuje. Studenci wykonali obserwacje ciałek Barra w 10 preparatach, wykorzystując w
tym celu mikroskop optyczny. Preparaty przygotowali z wyizolowanej komórki tkanki nabłonkowej jamy
ustnej. Wyniki obserwacji są zawarte w poniższej tabeli.
Przeanalizuj je, a następnie wykonaj polecenie.

Liczba komórek z jednym Liczba komórek z dwoma

Liczba komórek bez ciałek Barra
ciałkiem Barra ciałkami Barra

6 2 2
Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe.
Cztery preparaty mikroskopowe wyizolowano z organizmu zdrowego
1. P F
mężczyzny.
2. W prezentowanej obserwacji było 10 uwidocznionych ciałek Barra. P F
W celu stwierdzenia obecności ciałek Barra studenci użyli mikroskopu, który
3. P F
maksymalnie może powiększyć obraz ok. 1000-krotnie.

26 ( ... / 1 p.)
Wiele owoców pod wpływem kontaktu z powietrzem ciemnieje.
Proces ten można opóźnić, wykorzystując sok z cytryny. Aby
zweryfikować tę informację, przygotowano dwa zestawy
badawcze A i B.
Zapoznaj się ze schematem, a następnie wybierz poprawne
dokończenie zdania.

Rolę próby kontrolnej pełni

A. zestaw A 1. jabłko jest poddane działaniu badanego czynnika.
ponieważ
B. zestaw B 2. jabłko nie jest poddane działaniu badanego czynnika.

27 Zaznacz podpunkty, w których zamieszczono przykłady obserwacji makroskopowych. ( ... / 1 p.)

A. Stopień rozwarcia łusek w szyszce sosny zwyczajnej w ściółce wilgotnej i ściółce suchej.
B. Rozmieszczenie aparatów szparkowych w liściach grążela żółtego.
C. Obserwacja kształtu erytrocytów u człowieka po umieszczeniu ich w 6% roztworze chlorku sodu.
D. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej.
E. Liczebność stonki ziemniaczanej występującej na jednym krzaku ziemniaka jadalnego.
F. Ocena stopnia rozwarcia kwiatostanów u stokrotek pospolitych przebywających w wodzie o temperaturze
10°C i 20°C.
28 Drożdże to grzyby przeprowadzające fermentację alkoholową, w wyniku której jednym z produktów jest ( ... / 2 p.)
dwutlenek węgla CO2. Gaz ten można wykorzystać do napełnienia balonów. W tym celu przygotowano trzy
szklane butelki, w których umieszczono po 10 g sacharozy i po 30 ml drożdży rozpuszczonych w wodzie o
różnej temperaturze. W pierwszej butelce temperatura roztworu wynosiła 20°C, w drugiej 35°C, a w trzeciej
65°C. Na wlocie każdej butelki umieszczono balon. Po upływie 30 minut stwierdzono, że balon na butelce
numer 2 ma największą objętość. Następnie delikatnie zdjęto balon z tej butelki i przyłożono go do świeczki,
tak aby strumień gazu z uwolnionego balonu skierował się na płomień. Świeczka zgasła.
a) Sformułuj hipotezę do przedstawionego doświadczenia.
b) Skreśl błędne informacje w zdaniu.
CO2 uwolniony z balonu jest gazem podtrzymującym spalanie / niepodtrzymującym spalania, ponieważ po
skierowaniu go na świecę jej płomień wzmógł się / zgasł.

Grupa A | strona 7 z 11
29 Obecność wołka zbożowego (Sitophilus granarius) w przechowywanych ziarnach zbóż powoduje straty ( ... / 1 p.)
gospodarcze. Dawniej w celu ochrony ziaren stosowano środki chemiczne, obecnie poszukuje się naturalnych
metod walki z ich szkodnikami. Sądzi się, że mięta pieprzowa wpływa negatywnie na rozwój tych owadów.
Aby się o tym przekonać, wykonano doświadczenie.
Zapoznaj się z jego przebiegiem, a następnie wykonaj polecenie.
Wzięto trzy szklane kolby z następującą zawartością:
- kolba nr 1: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka zbożowego,
- kolba nr 2: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka zbożowego oraz 1 g
sproszkowanej mięty pieprzowej,
- kolba nr 3: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka zbożowego oraz 0,5 g
sproszkowanej mięty pieprzowej.
Doświadczenie prowadzono w stałych warunkach, tj. w temp. 25°C i przy wysokiej wilgotności powietrza.
Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.

Liczba osobników
Liczba osobników potomnych Liczba osobników potomnych
potomnych uzyskanych
uzyskanych w kolbie nr 1 uzyskanych w kolbie nr 3
w kolbie nr 2

1200 750 980

Na podstawie analizy wyników doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie
jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Rolę próby kontrolnej pełniła kolba nr 2, gdyż uzyskano w niej najmniejszą
1. P F
ilość osobników potomnych.
Mięta pieprzowa jest naturalną metodą służącą do zwalczania innych
2. P F
szkodników ziaren tej odmiany pszenicy podczas jej przechowywania.
Proszek z mięty pieprzowej wpływa na zmniejszenie rozrodczości populacji u
3. P F
wołka zbożowego.

30 Zbadano, czy sposób kiełkowania nasion czarnuszki polnej (Nigella arvensis) jest zależny od temperatury. ( ... / 2 p.)
Przygotowano 4 zestawy doświadczalne, składające się z doniczek zawierających podłoże optymalne dla
rozwoju nasion tego gatunku. W każdej z doniczek umieszczono po 20 nasion. Uprawę prowadzono w
różnych warunkach temperaturowych. Po upływie tygodnia oszacowano ilość skiełkowanych nasion, a
wyniki przedstawiono w tabeli.
Skonstruuj wykres liniowy przedstawiający wyniki uzyskane w prezentowanym doświadczeniu.

Temperatura 15oC 20oC 25oC 30oC

Liczba siewek czarnuszki polnej 4 10 13 17

31 Zaznacz podpunkty, w których zawarto opisy badań będących obserwacjami. ( ... / 1 p.)

A. Liczebność łabędzi niemych (Cygnus olor) gniazdujących w stawie znajdującym się na terenie leśnego
rezerwatu.
B. Wpływ wilgotności powietrza na aktywność samic komarów.
C. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej (Elodea canadensis).
D. Wpływ rodzaju paliw kopalnianych używanych w paleniskach domowych na zawartość dioksyn w
powietrzu.
E. Badania nad zawartością metali ciężkich w organach podziemnych roślin rosnących na glebach o różnym
odczynie.
F. Analiza różnic między zewnętrzną a wewnętrzną stroną blaszki liściowej u klonu pospolitego (Acer
platanoides).

Grupa A | strona 8 z 11
32 Przeczytaj opis doświadczenia, a następnie wykonaj polecenia. ( ... / 5 p.)
W celu zgęszczenia śmietany producenci dodają do niej skrobię. Aby stwierdzić, czy w zakupionej śmietanie
jest skrobia, przeprowadzono doświadczenie. Przygotowano trzy zlewki, w których umieszczono:
- zlewka nr 1 – 15 ml zakupionej śmietany,
- zlewka nr 2 – 15 ml roztworu skrobi ziemniaczanej (skrobia wymieszana z wodą destylowaną),
- zlewka nr 3 – 15 ml wody destylowanej.
Następnie do każdej zlewki dodano 5 kropli odczynnika. Przeprowadzono obserwację, podczas której
odnotowano granatowe zabarwienie w zlewkach o numerach 1 i 2.
a) Podkreśl nazwę odczynnika, który został użyty w tym doświadczeniu.
kwas azotowy (V), wodorotlenek sodu, płyn Lugola, Sudan III
b) Określ, jaką rolę w doświadczeniu pełniła zlewka nr 1. Odpowiedź uzasadnij.
c) Określ, która zlewka w tym doświadczeniu pełniła rolę próby kontrolnej pozytywnej. Odpowiedź
uzasadnij.
33 W pewnym laboratorium farmaceutycznym testowano nowy lek na obniżenie ciśnienia tętniczego. Do badań ( ... / 2 p.)
zakwalifikowano 90 uczestników. Podzielono ich na grupy. Lek był stosowany w trzech dawkach przez dwa
tygodnie w ilościach podanych w tabeli.
Numer grupy Liczba osób w grupie Dawka leku [mg]

1 20 150

2 30 300

3 40 450
Następnie dokonano pomiaru ciśnienia tętniczego. Średnie wyniki uzyskane w przeprowadzanym badaniu
zamieszczono w tabeli poniżej.

Wartość ciśnienia Wartość ciśnienia rozkurczowego

Numer grupy
skurczowego [mm Hg] [mm Hg]

1 140 90

2 130 90

3 120 80
a) Zaznacz dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze do tego doświadczenia.
1. Im wyższa dawka testowanego leku, tym bardziej obniża się ciśnienie skurczowe.
2. Wpływ testowanego leku na wartość ciśnienia tętniczego u ludzi.
3. Testowany lek nie wpływa na wartość ciśnienia tętniczego u badanych pacjentów.
4. Czy wartość ciśnienia tętniczego zależy od płci pacjenta?
5. Czy dawka testowanego leku wpływa na wartość ciśnienia tętniczego u ludzi?
6. Testowany lek znacznie wpływa na obniżenie ciśnienia skurczowego, a nieznacznie na wartość ciśnienia
rozkurczowego.
b) Zaznacz podpunkty opisujące błędy popełnione przez zespół badawczy przeprowadzający to
doświadczenie.
1. Brak pomiaru wartości ciśnienia tętniczego u osób biorących udział w doświadczeniu przed rozpoczęciem
badania.
2. Podawanie leku w trzech dawkach.
3. Brak próby kontrolnej w przeprowadzonym doświadczeniu.
4. Brak kilku prób badawczych w przeprowadzonym doświadczeniu.
5. Różna liczebność grup testowych.
6. Podawanie testowanym pacjentom różnej dawki leku.

Grupa A | strona 9 z 11
34 ( ... / 1 p.)

Liczba kolonii
Metoda mycia rąk bakteryjnych
Chcąc się przekonać, jaka metoda mycia (w szt.)
rąk jest najskuteczniejszym sposobem
ograniczającym liczbę kolonii bakterii na
Zimna woda wodociągowa 45
dłoniach, przeprowadzono
doświadczenie. Wyniki przedstawiono w
tabeli. Zapoznaj się z nimi, a następnie Zimna woda wodociągowa
35
określ, które z podanych stwierdzeń jest z zastosowaniem mydła
prawidłowo sformułowanym problemem
badawczym do przeprowadzonego Gorąca woda wodociągowa 25
doświadczenia.
Gorąca woda wodociągowa
5
z zastosowaniem mydła

A. Najskuteczniejszą metodą mycia rąk jest zastosowanie gorącej wody wodociągowej oraz mydła.
B. Czy metoda mycia rąk wpływa na liczbę kolonii bakterii na dłoniach?
C. Wpływ rodzaju mydła na skuteczność eliminowania bakterii na rękach.
D. Metoda mycia nie ma wpływu na liczbę kolonii bakterii.
35 Zaznacz zdanie, które poprawnie opisuje różnicę między doświadczeniem a obserwacją. ( ... / 1 p.)

A. Doświadczenie polega na prowadzeniu badań nad procesem lub zjawiskiem, a obserwacja – nad
organizmem.
B. Doświadczenie polega na analizie wpływu danego czynnika na badany obiekt, proces lub zjawisko, a
obserwacja – na poszukiwaniu informacji o organizmach, procesach lub zjawiskach.
C. W doświadczeniu przygotowujemy próbę kontrolną i próby badawcze, a w obserwacji tylko próbę
badawczą.
D. Doświadczenie obejmuje kilka zmiennych, a obserwacja tylko jedną zmienną.
36 Metale ciężkie u roślin mogą zaburzać przebieg procesów fizjologicznych, np. wpływać na aktywność ( ... / 4 p.)
enzymów uczestniczących w syntezie chlorofilu a i b – głównych barwników niezbędnych do fotosyntezy.
Przeprowadzono doświadczenie, w którym zbadano wpływ soli metali ciężkich: kadmu (Cd), chromu (Cr) i
ołowiu (Pb), mających różne stężenie, na zawartość chlorofilu a w liściach żyta. Przyjęto, że zawartość
chlorofilu a w próbie kontrolnej wynosiła 100%. Wyniki doświadczenia przedstawiono w tabeli.
Wpływ soli kadmu, chromu i ołowiu na zawartość chlorofilu a w liściach żyta

Ilość chlorofilu a przy określonym stężeniu jonów

Jony metalu
10–6 mol/dm3 10–5 mol/dm3 10–4 mol/dm3 10–3 mol/dm3

Cd2+ 96% 85% 61% 21%

Cr2+ 96% 84% 75% 10%

Pb2+ 96% 86% 55% 25%

a) Zaznacz poprawny opis próby kontrolnej do przedstawionego doświadczenia.
1. Żyto poddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu o najmniejszym badanym stężeniu.
2. Żyto poddawane działaniu mieszaniny soli: chromu, kadmu i ołowiu o innym stężeniu niż w badaniach.
3. Żyto poddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu o największym badanym stężeniu.
4. Żyto niepoddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu.
b) Wykorzystując dane z tabeli, skonstruuj wykres słupkowy przedstawiający zależność między
stężeniem jonów kadmu a zawartością chlorofilu a w liściach żyta.
c) Na podstawie sporządzonego wykresu sformułuj wniosek dotyczący wpływu stężenia soli kadmu na
zawartość chlorofilu a w liściach żyta.

Grupa A | strona 10 z 11
37 Skreśl błędne informacje w zdaniach dotyczących cech organizmów. ( ... / 1 p.)
A. Najmniejszym elementem strukturalnym i funkcjonalnym budującym ciała organizmów są komórki /
tkanki.
B. DNA jest / białka są nośnikiem informacji genetycznej u organizmów.
C. Każdy organizm dąży do utrzymywania stanu równowagi wewnętrznej, czyli ewolucji / homeostazy.
38 Na podstawie analizy poniższego tekstu podaj cztery czynności życiowe jaszczurki zwinki. ( ... / 2 p.)
Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) należy do najpospolitszych gadów w Polsce. Jej ciało pokrywają łuski
różniące się wielkością i gładkością. W odróżnieniu od płazów ma klatkę piersiową, która wykonuje
rytmiczne ruchy umożliwiające wentylację gąbczastych płuc. Zbędnym produktem przemiany materii jest
kwas moczowy. Pokarmem zwinek są głównie bezkręgowce: pająki, owady, ślimaki i gąsienice. Stwierdzono
także u nich przypadki kanibalizmu, czyli pożerania osobników własnego gatunku. Okres godowy u zwinek
trwa od kwietnia do czerwca. W tym czasie samce toczą zażarte walki o samice. Liczebność tego gatunku w
Polsce ciągle się zmniejsza. Wpływa na to rozwój przemysłu i postępująca degradacja środowiska polegająca
na niszczeniu siedlisk. Dlatego w naszym kraju zwinka jest gatunkiem chronionym.
39 Określ, które z podanych zastosowań nauk biologicznych są wykorzystywane w ochronie środowiska, a ( ... / 2 p.)
które w medycynie.
A. Produkcja biodegradowalnych opakowań.
B. Badania określające stadia rozwojowe owadów, w celu określenie czasu śmierci ofiary.
C. Badania nad DNA pozwalające na ustalenie tożsamości przestępcy.
D. Pozyskiwanie biogazu.
E. Produkcja perfum z roślinnych olejków eterycznych.
F. Wpływ genów i środowiska na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka.
G. Uzyskiwanie genetycznie modyfikowanych organizmów, np. roślin odpornych na szkodniki.
H. Śledzenie mechanizmu uzależnień wśród populacji ludzkiej.
I. Produkcja szczepionek i antybiotyków z wykorzystaniem technik inżynierii genetycznej.
J. Oczyszczanie ścieków z wykorzystaniem mikroorganizmów.
40 Naukowcy postanowili sprawdzić skuteczność nowo odkrytego gatunku owada w zwalczaniu stonki ( ... / 2 p.)
ziemniaczanej (larw i osobników dorosłych). W 30 odizolowanych szklarniach posadzono ziemniaki. W dniu
rozpoczęcia doświadczenia, kiedy ziemniaki wykształciły już odpowiednio rozwinięte pędy nadziemne, do
każdej szklarni wprowadzono taką samą liczbę larw stonki ziemniaczanej oraz taką samą liczbę osobników
nowo odkrytego owada. Po tygodniu, a potem także po upływie dwóch i trzech tygodni we wszystkich
szklarniach sprawdzano liczbę osobników stonki ziemniaczanej.
a) Wybierz spośród podanych propozycji dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze i dwie
prawidłowo sformułowane hipotezy.
1. Wpływ nowo odkrytego owada na zmiany liczebności stonki ziemniaczanej w uprawie ziemniaka.
2. Nowo odkryty owad nie zwalcza stonki ziemniaczanej.
3. Czy nowo odkryty owad chroni ziemniaki przed stonką ziemniaczaną?
4. Badania nad skutecznością nowo odkrytego owada w zwalczaniu stonki ziemniaczanej.
5. Nowo odkryty owad skutecznie zwalcza stonkę ziemniaczaną w uprawach ziemniaka.
b) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Uzasadnij swój wybór.
W momencie rozpoczęcia doświadczenia do szklarni z roślinami z grupy kontrolnej
A. należało wprowadzić zarówno larwy stonki ziemniaczanej, jak i mającego je zwalczać owada.
B. należało wprowadzić jedynie owada, którego sprawdzano pod kątem skuteczności w zwalczaniu stonki
ziemniaczanej.
C. nie należało wprowadzać ani larw stonki ziemniaczanej, ani mającego je zwalczać owada.
D. należało wprowadzić jedynie larwy stonki ziemniaczanej.

Grupa A | strona 11 z 11
Grupa B Klasa .................... Data ................
Imię .................................................................................. Liczba punktów ...... / 80 p. Ocena .............

1. Badania przyrodnicze

1 Uczniowie na lekcji biologii otrzymali polecenia przeprowadzenia obserwacji mikroskopowej i wykonanie ( ... / 2 p.)
rysunku obrazu mikroskopowego komórek ziemniaka powiększonych 200 razy.
a) Zaznacz podpunkty zawierające warunek konieczny do prawidłowego wykonania wymaganego
rysunku.
A. Okular powiększający 40 razy i obiektyw powiększający 10 razy.
B. Okular powiększający 10 razy i obiektyw powiększający 5 razy.
C. Okular powiększający 20 razy i obiektyw powiększający 10 razy.
D. Okular powiększający 5 razy i obiektyw powiększający 40 razy.
b) Zaznacz podpunkt prawidłowo opisujący obraz komórek, które uczeń zobaczył w mikroskopie.
A. Pomniejszony, odwrócony.
B. Pomniejszony, nieodwrócony.
C. Powiększony, odwrócony.
D. Powiększony, nieodwrócony.
2 Różne rodzaje mikroskopów pozwalają na uzyskanie odmiennych powiększeń obrazu oglądanego obiektu, ( ... / 1 p.)
Uczniowie oglądali wykonane przez siebie preparaty mikroskopowe skórki cebuli, korzystając z mikroskopu,
którego okular powiększa dziesięć razy, a obiektyw dwadzieścia razy. Rozdzielczość wynosiła 0,2 µm.
Zaznacz rodzaj mikroskopu, którego użyli uczniowie.
A. Skaningowy mikroskop elektronowy.
B. Transmisyjny mikroskop elektronowy.
C. Mikroskop optyczny.
3 Wymień elementy mechaniczne i optyczne mikroskopu. ( ... / 2 p.)

4 Przyporządkuj podane obiekty do mikroskopów, których użyjesz do ich obserwacji. ( ... / 2 p.)
1. mikroskop elektronowy A. Atom tlenu.
2. mikroskop optyczny B. Mitochondria.
C. Wirus grypy.
D. Poruszająca się euglena.
E. Cząsteczka wody.
1. _____ 2. _____
5 Oceń prawdziwość poniższych zdań. Skreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F, jeśli jest fałszywe. ( ... / 1 p.)

Mikroskopy optyczne używane są wyłącznie do obserwacji martwych

1. P F
komórek.
Do obserwacji w mikroskopach fluorescencyjnych konieczne jest zabarwienie
2. P F
preparatów znacznikami.
3. W mikroskopie transmisyjnym i skaningowym powstaje obraz dwuwymiarowy. P F

6 Zaznacz punkt, który dotyczy obserwacji przy użyciu mikroskopu transmisyjnego. ( ... / 1 p.)

A. Grubość preparatu musi być większa niż 1 μm.

B. Umożliwia powiększenie obrazu 500 000 razy.
C. Preparat często barwi się związkami metali ciężkich.
D. Preparat pokrywa się związkami fluoro­scencyjnymi.
7 Przyporządkuj poszczególne elementy mikro­skopu optycznego do odpowiednich układów. ( ... / 2 p.)
1. układ mechaniczny A. Okular.
2. układ optyczny B. Kondensor
C. Śruba mikrometryczna.
D. Rewolwer.
E. Obiektyw.
F. Tubus.
1. _____ 2. _____

Grupa B | strona 1 z 11
8 Uczniowie oglądali preparaty pod mikroskopem, którego okular powiększał 10 razy, a obiektyw – 20 razy. ( ... / 3 p.)
Zdolność rozdzielcza tego mikroskopu wynosiła 0,2 μm.
a) Podaj, jakie powiększenie miał obraz oglądany przez uczniów.
b) Oceń, czy elementy odległe o 0,3 mm uczniowie widzieli jako oddzielne struktury.
c) Podaj trzy cechy obrazu, który obserwowali uczniowie.
9 Rożne rodzaje mikroskopów pozwalają na uzyskanie odmiennych powiększeń oglądanego obrazu. ( ... / 2 p.)
Charakteryzują się też rożną rozdzielczością.
a) Wyjaśnij znaczenie terminu zdolność rozdzielcza mikroskopu.
b) Podkreśl ten spośród podanych mikroskopów, który ma największą zdolność rozdzielczą.
skaningowy mikroskop elektronowy, mikroskop fluorescencyjny, transmisyjny mikroskop elektronowy,
mikroskop optyczny
10 Zaznacz podpunkty, w których zawarto wypowiedzi będące informacjami naukowymi. ( ... / 1 p.)

A. Większość roślin przeprowadza proces fotosyntezy.

B. Moim zdaniem niektóre leki powodują w organizmie więcej szkód niż przynoszą pożytku.
C. Niektóre ssaki opanowały zdolność do lotu.
D. Replikacja jest procesem zachodzącym w jądrze komórkowym.
E. Uważam, że choroby bakteryjne są groźniejsze od chorób wirusowych.
F. Sądzę, iż organy roślinne wykazują identyczną wrażliwość na działanie hormonów.
11 Zaznacz podpunkt, w którym wymieniono najmniej wiarygodne źródło informacji biologicznej. ( ... / 1 p.)
A. Specjalistyczna strona internetowa. C. Podręcznik akademicki.
B. Wypowiedź podróżnika. D. Artykuł naukowy.
12 Uszereguj etapy prowadzenia badań naukowych zgodnie z kolejnością ich przeprowadzania. ( ... / 1 p.)
A. Sformułowanie problemu badawczego.
B. Weryfikacja hipotezy.
C. Wyciągnięcie wniosków.
D. Postawienie hipotezy.
E. Obserwacja.
13 W komórkach liści kakaowca właściwego w warunkach naturalnych żyją endofityczne grzyby. Zasiedlają one ( ... / 5 p.)
liście po wykiełkowaniu siewek. Naukowcy przeprowadzili następujący eksperyment – wyhodowali w
laboratorium siewki kakaowca, a następnie do części z nich dodali endofityczne grzyby. Następnie
zaszczepili siewki gatunkiem protista, który powoduje uszkodzenia, a nawet zamieranie liści. Wyniki
eksperymentu przedstawiono w poniższej tabeli.

a) Wybierz dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze i dwie prawidłowo sformułowane

hipotezy.
A. Czy endofity pomagają kakaowcom w walce z patogenami?
B. Endofity żyjące w kakaowcu zwiększają uszkodzenia liści wywołane przez patogeny.
C. Badania nad rolą odgrywaną przez endofity zasiedlające kakaowiec podczas obrony tej rośliny przed
patogenami.
D. Wpływ endofitów zasiedlających kakaowiec na stopień uszkodzeń jego liści w wyniku zarażenia
patogenem.
E. Endofity mają wpływ na walkę kakaowca z patogenami.
b) Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres słupkowy (kolumnowy) przedstawiający procent
zniszczenia powierzchni liści kakaowca w każdej z prób.
c) Na podstawie analizy danych z tabeli sformułuj jeden wniosek wynikający z doświadczenia.

Grupa B | strona 2 z 11
14 Na rysunkach przedstawiono wyniki pewnego doświadczenia przeprowadzonego na bakterii – gronkowcu ( ... / 3 p.)
złocistym.

a) Określ, który wynik (A czy B) obrazuje próbę kontrolną. Odpowiedź uzasadnij.

b) Sformułuj problem badawczy do tego doświadczenia.
c) Oceń, które hipotezy zostały potwierdzone w doświadczeniu. Zaznacz literę T, jeśli stwierdzenie jest
prawdziwe, lub literę N, jeśli jest fałszywe.
1. Antybiotyki sprzyjają rozwojowi gronkowca złocistego. T N

2. Antybiotyki mają wpływ na rozwój gronkowca złocistego. T N

3. Antybiotyki wpływają negatywnie na rozwój gronkowca złocistego. T N

15 Uczniowie mieli w warunkach domowych zweryfikować następującą hipotezę: Na kiełkowanie nasion ( ... / 4 p.)
wpływają temperatura, woda i światło. W tym celu w czterech ponumerowanych naczyniach wypełnionych
watą zasiali pieprzycę siewną. Następnie każde z naczyń umieścili w odmiennych warunkach:
• naczynie nr 1 – na parapecie, nasiona miały nie być podlewane,
• naczynie nr 2 – na parapecie, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 3 – w szafce bez dostępu do światła, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 4 – w lodowce, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 5 – w lodowce, nasiona miały nie być podlewane.
Po dwóch dniach nasiona wysiane w naczyniach nr 2 i 3 zaczęły kiełkować, natomiast u nasion wysianych w
naczyniach nr 1, 4 i 5 nie zaszły widoczne zmiany. Po kilku dniach w naczyniach nr 2 i 3 kiełki były już
zielone i miały kilka centymetrów wysokości, w naczyniu nr 4 nasiona zaczęły kiełkować, a w naczyniach nr
1 i 5 u nasion nadal nie zaszły widoczne zmiany.
a) Określ, czy postawiona hipoteza została potwierdzona. Odpowiedź uzasadnij.
b) Sformułuj problem badawczy do opisanego doświadczenia.
c) Podaj numery naczyń zawierających próby kontrolne.
d) Określ, ile nasion pieprzycy powinni wysiać uczniowie w naczyniach z próbą kontrolną, jeżeli mieli
w sumie do wysiania 250 nasion. Odpowiedź uzasadnij.

Grupa B | strona 3 z 11
16 Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było określenie wpływu temperatury na tempo bicia serca u ( ... / 3 p.)
planktonicznych skorupiaków – rozwielitek. Sześć probówek z wodą umieszczono w łaźniach wodnych o
rożnych temperaturach i dodano po 15 rozwielitek. Po upływie 5 minut sprawdzono pod mikroskopem tempo
bicia serca u skorupiaków w każdej probówce. Wyniki doświadczenia zostały przedstawione w tabeli.

a) Zaznacz dwie hipotezy, które dotyczą opisanego doświadczenia.

A. Serce rozwielitki bije w tempie niezależnym od temperatury.
B. Czy temperatura wpływa na zachowanie się rozwielitek?
C. Wpływ temperatury na tempo bicia serce rozwielitki.
D. Liczba uderzeń serca na minutę u rozwielitki zależy od temperatury i wieku.
E. Czy temperatura ma wpływ na tempo bicia serca u rozwielitek?
F. Temperatura przyspiesza tempo bicia serca rozwielitki.
b) Narysuj na podstawie danych z tabeli wykres liniowy obrazujący wpływ temperatury na tempo bicia
serca u rozwielitek.
c) Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących budowy i funkcjonowania rozwielitek. Zaznacz literę P,
jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli jest fałszywe.

1. Rozwielitki są aktywne w zakresie temperatur od 0 do 35oC P F

2. Układ krwionosny rozwielitek jest otwarty. P F

3. Serce rozwielitki znajduje się po stronie brzusznej ciała. P F

17 Aparaty szparkowe to struktury służące do wymiany gazowej między rośliną a otoczeniem. Dzięki nim ( ... / 3 p.)
rośliny pobierają dwutlenek węgla niezbędny w procesie fotosyntezy i regulują parowanie wody.
W tabeli przedstawiono wyniki badania wpływu temperatury na rozwarcie szparek w liściach bawełny.

a) Podaj zmienną zależną i niezależną w tym badaniu.

b) Przedstaw dane z tabeli w postaci wykresu liniowego.
c) Sformułuj jeden wniosek wynikający z analizy wyników.
18 ( ... / 3 p.)
Procesy wzrostu i rozwoju roślin są regulowane przez
hormony roślinne, m.in. gibereliny (np. GA3)
i antygibereliny (np. CCC). Badano wpływ GA3 na wzrost
hipokotyla (część łodygi między korzeniem a liścieniami)
sałaty oraz interakcje GA3 i CCC w tym procesie. Wyniki
badań przedstawiono w tabeli.
a) Sformułuj jedną hipotezę odpowiednią do
przeprowadzonego badania.
b) Podaj, co jest próbą kontrolną w tym doświadczeniu.
c) Sformułuj dwa wnioski wynikające z tego
doświadczenia.

Grupa B | strona 4 z 11
19 Produkcją pierwotną netto danego terenu jest całkowita ilość materii organicznej zawartej w biomasie ( ... / 2 p.)
wyprodukowanej przez rośliny występujące na tym terenie.
W środkowo-północnej części stanu Kolorado przeprowadzono doświadczenie mające na celu zbadanie
produkcji pierwotnej netto prerii. W tym celu wyznaczono poletka badawcze, które przez 6 kolejnych lat
poddawano odpowiednio nawożeniu azotem, nawadnianiu lub równoczesnemu nawożeniu azotem i
nawadnianiu. Wyznaczono także poletko, które stanowiło próbę kontrolną. Co roku podczas trwania
eksperymentu na każdym z poletek badano produkcję pierwotną netto.
a) Sformułuj problem badawczy odpowiedni do opisanego doświadczenia.
b) Określ, co stanowiło próbę kontrolną w tym doświadczeniu.
20 Wrona alaskańska żywi się trąbikami – ślimakami morskimi. Aby jednak mogła je zjeść, wzbija się z muszlą ( ... / 2 p.)
w powietrze i następnie upuszcza ją na skały. Tę czynność powtarza do skutku, aż muszla pęknie. Im wyżej
wrona się wzniesie, z tym większą siłą muszla uderzy o skały. Jednak latanie na większe wysokości oznacza
większy wydatek energetyczny. Naukowcy wysnuli hipotezę, że musi istnieć wysokość zrzutu, która byłaby
kompromisem między kosztem energetycznym związanym z lataniem wyżej a korzyścią płynącą z częstszego
sukcesu. Aby to sprawdzić, przeprowadzili doświadczenie, w którym zrzucali muszle trąbika z rożnych
wysokości i notowali liczbę zrzutów potrzebnych do rozbicia muszli. Dla każdej wysokości obliczyli średnią
liczbę zrzutów oraz całkowitą wysokość wzlotów. Wyniki eksperymentu przedstawiono na wykresie.
a) Zaznacz dwa parametry, które były w tym
doświadczeniu zmienną zależną.
A. liczba zrzutów
B. liczba muszli trąbika
C. wysokość zrzutu
D. całkowita wysokość zrzutów
b) Określ na podstawie wykresu, jaka wysokość
zrzutu muszli trąbika jest najkorzystniejsza dla
wrony.

21 Poniżej podano opis wykonania pewnego doświadczenia oraz użyte w nim materiały. ( ... / 3 p.)
Materiały: 80 g suchych kłączy perzu, 1000 ml wody destylowanej, 100 nasion grochu, 4 jednakowe
doniczki, czysty, przepłukany piasek, rzeczny
Opis: Przygotować wyciąg z kłączy perzu. W tym celu zalać kłącza wodą destylowaną i po trzech dobach
odsączyć. Doniczki napełnić wilgotnym piaskiem, w każdej posiać 25 nasion grochu. Podlewać nasiona
codziennie 20 ml wyciągu z perzu. Wszystkie doniczki umieścić na parapecie okiennym. Wykonywać
obserwacje przez 14 dni od daty wysiewu nasion.
a) Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia.
b) Zaprojektuj próbę kontrolną dla tego doświadczenia.
c) Określ znaczenie próby kontrolnej w doświadczeniach biologicznych.

Grupa B | strona 5 z 11
22 Chrząszcz fasolowy żeruje na strąkach roślin bobowatych. Powoduje powstawanie blizn na strąku i obniżenie ( ... / 2 p.)
jakości nasion. Przeprowadzono doświadczenie sprawdzające, czy sztywne włoski występujące na
powierzchni strąków soi powstrzymują chrząszcze przed zjadaniem owoców tej rośliny. Chrząszcze wraz ze
strąkami roślin o rożnej gęstości włosków zostały umieszczone w szczelnie zamkniętych woreczkach
wykonanych z gazy.
Podział strąków ze względu na rodzaj owłosienia:
a) strąki silnie owłosione – 10 włosków na 1 mm2,
b) strąki lekko owłosione – 2 włoski na 1 mm2,
c) strąki nieowłosione – brak włosków.
Po 24 godzinach sprawdzono wielkość uszkodzeń strąków. Wyniki badań przedstawiono w tabeli.

a) Narysuj diagram słupkowy przedstawiający procent uszkodzeń strąków o różnej gęstości włosków,
będący wynikiem żerowania na nich chrząszcza fasolowego.
b)aSformułuj wniosek wynikający z doświadczenia.
23 Przygotowano próby badawcze; trzy probówki z moczarką kanadyjską zanurzoną w wodzie mineralnej ( ... / 1 p.)
gazowanej o temperaturze kolejno, 1°c, 30°C i 50°C. Próbę kontrolną stanowiła probówka z moczarką
kanadyjską zanurzoną w wodzie mineralnej gazowanej o temperaturze pokojowej (ok. 20"C). Wszystkie
probówki umieszczono w tej samej odległości od źródła światła i obserwowano wydzielanie się pęcherzyków
tlenu przez liście moczarki kanadyjskiej.
Zaznacz problemy badawcze dotyczące tego doświadczenia.
A. Wpływ temperatury na intensywność fotosyntezy.
B. Światło i temperatura nie wpływają na intensywność fotosyntezy.
C. Czy temperatura wpływa na intensywność fotosyntezy?
24 ( ... / 1 p.)
W XVII w. włoski przyrodnik Francesco Redi
przeprowadził doświadczenie, pozwalające
odrzucić teorię samorództwa (abiogenezy). W tym
celu użył mięsa, umieszczonego w słoikach, z
różnym dostępem dla much, zgodnie ze
schematem.

Na podstawie analizy doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń, zaznaczając P, jeśli stwierdzenie

jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.

1. Przeprowadzone doświadczenie potwierdziło teorię abiogenezy. P F

2. Siatka nie stanowi skutecznej osłony uniemożliwiającej rozwój owadów. P F
Pozostawione na powietrzu gnijące mięso, do którego muchy mają swobodny
3. P F
dostęp, staje się pożywką dla ich larw.

Grupa B | strona 6 z 11
25 W komórkach somatycznych (budujących ciało) kobiety występują dwa chromosomy płciowe X. Jeden z ( ... / 1 p.)
nich ulega inaktywacji, nazywamy go ciałkiem Barra. W prawidłowych komórkach somatycznych mężczyzn
ciałko Barra nie występuje. Studenci wykonali obserwacje ciałek Barra w 10 preparatach, wykorzystując w
tym celu mikroskop optyczny. Preparaty przygotowali z wyizolowanej komórki tkanki nabłonkowej jamy
ustnej. Wyniki obserwacji są zawarte w poniższej tabeli.
Przeanalizuj je, a następnie wykonaj polecenie.

Liczba komórek z jednym Liczba komórek z dwoma

Liczba komórek bez ciałek Barra
ciałkiem Barra ciałkami Barra

6 2 2
Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe.
W celu stwierdzenia obecności ciałek Barra studenci użyli mikroskopu, który
1. P F
maksymalnie może powiększyć obraz ok. 1000-krotnie.
Cztery preparaty mikroskopowe wyizolowano z organizmu zdrowego
2. P F
mężczyzny.
3. W prezentowanej obserwacji było 10 uwidocznionych ciałek Barra. P F

26 ( ... / 1 p.)
Wiele owoców pod wpływem kontaktu z powietrzem ciemnieje.
Proces ten można opóźnić, wykorzystując sok z cytryny. Aby
zweryfikować tę informację, przygotowano dwa zestawy
badawcze A i B.
Zapoznaj się ze schematem, a następnie wybierz poprawne
dokończenie zdania.

Rolę próby kontrolnej pełni

A. zestaw A 1. jabłko nie jest poddane działaniu badanego czynnika.
ponieważ
B. zestaw B 2. jabłko jest poddane działaniu badanego czynnika.

27 Zaznacz podpunkty, w których zamieszczono przykłady obserwacji makroskopowych. ( ... / 1 p.)

A. Obserwacja kształtu erytrocytów u człowieka po umieszczeniu ich w 6% roztworze chlorku sodu.

B. Ocena stopnia rozwarcia kwiatostanów u stokrotek pospolitych przebywających w wodzie o temperaturze
10°C i 20°C.
C. Liczebność stonki ziemniaczanej występującej na jednym krzaku ziemniaka jadalnego.
D. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej.
E. Stopień rozwarcia łusek w szyszce sosny zwyczajnej w ściółce wilgotnej i ściółce suchej.
F. Rozmieszczenie aparatów szparkowych w liściach grążela żółtego
28 Drożdże to grzyby przeprowadzające fermentację alkoholową, w wyniku której jednym z produktów jest ( ... / 2 p.)
dwutlenek węgla CO2. Gaz ten można wykorzystać do napełnienia balonów. W tym celu przygotowano trzy
szklane butelki, w których umieszczono po 10 g sacharozy i po 30 ml drożdży rozpuszczonych w wodzie o
różnej temperaturze. W pierwszej butelce temperatura roztworu wynosiła 20°C, w drugiej 35°C, a w trzeciej
65°C. Na wlocie każdej butelki umieszczono balon. Po upływie 30 minut stwierdzono, że balon na butelce
numer 2 ma największą objętość. Następnie delikatnie zdjęto balon z tej butelki i przyłożono go do świeczki,
tak aby strumień gazu z uwolnionego balonu skierował się na płomień. Świeczka zgasła.
a) Podkreśl właściwe określenia w zdaniu.
CO2 uwolniony z balonu jest gazem podtrzymującym spalanie / niepodtrzymującym spalania, ponieważ po
skierowaniu go na świecę jej płomień wzmógł się / zgasł.
b) Sformułuj hipotezę do przedstawionego doświadczenia.

Grupa B | strona 7 z 11
29 Obecność wołka zbożowego (Sitophilus granarius) w przechowywanych ziarnach zbóż powoduje straty ( ... / 1 p.)
gospodarcze. Dawniej w celu ochrony ziaren stosowano środki chemiczne, obecnie poszukuje się naturalnych
metod walki z ich szkodnikami. Sądzi się, że mięta pieprzowa wpływa negatywnie na rozwój tych owadów.
Aby się o tym przekonać, wykonano doświadczenie.
Zapoznaj się z jego przebiegiem, a następnie wykonaj polecenie.
Wzięto trzy szklane kolby z następującą zawartością:
- kolba nr 1: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka zbożowego,
- kolba nr 2: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka zbożowego oraz 1 g
sproszkowanej mięty pieprzowej,
- kolba nr 3: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka zbożowego oraz 0,5 g
sproszkowanej mięty pieprzowej.
Doświadczenie prowadzono w stałych warunkach, tj. w temp. 25°C i przy wysokiej wilgotności powietrza.
Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.

Liczba osobników
Liczba osobników potomnych Liczba osobników potomnych
potomnych uzyskanych
uzyskanych w kolbie nr 1 uzyskanych w kolbie nr 3
w kolbie nr 2

1200 750 980

Na podstawie analizy wyników doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie
jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Proszek z mięty pieprzowej wpływa na zmniejszenie rozrodczości populacji u
1. P F
wołka zbożowego.
Mięta pieprzowa jest naturalną metodą służącą do zwalczania innych
2. P F
szkodników ziaren tej odmiany pszenicy podczas jej przechowywania.
Rolę próby kontrolnej pełniła kolba nr 2, gdyż uzyskano w niej najmniejszą
3. P F
ilość osobników potomnych.

30 Zbadano, czy sposób kiełkowania nasion czarnuszki polnej (Nigella arvensis) jest zależny od temperatury. ( ... / 2 p.)
Przygotowano 4 zestawy doświadczalne, składające się z doniczek zawierających podłoże optymalne dla
rozwoju nasion tego gatunku. W każdej z doniczek umieszczono po 20 nasion. Uprawę prowadzono w
różnych warunkach temperaturowych. Po upływie tygodnia oszacowano ilość skiełkowanych nasion, a
wyniki przedstawiono w tabeli.
Skonstruuj wykres liniowy przedstawiający wyniki uzyskane w prezentowanym doświadczeniu.

Temperatura 15oC 20oC 25oC 30oC

Liczba siewek czarnuszki polnej 4 10 13 17

31 Zaznacz podpunkty, w których zawarto opisy badań będących obserwacjami. ( ... / 1 p.)

A. Wpływ wilgotności powietrza na aktywność samic komarów.

B. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej (Elodea canadensis).
C. Badania nad zawartością metali ciężkich w organach podziemnych roślin rosnących na glebach o różnym
odczynie.
D. Analiza różnic między zewnętrzną a wewnętrzną stroną blaszki liściowej u klonu pospolitego (Acer
platanoides).
E. Liczebność łabędzi niemych (Cygnus olor) gniazdujących w stawie znajdującym się na terenie leśnego
rezerwatu.
F. Wpływ rodzaju paliw kopalnianych używanych w paleniskach domowych na zawartość dioksyn w
powietrzu.

Grupa B | strona 8 z 11
32 Przeczytaj opis doświadczenia, a następnie wykonaj polecenia. ( ... / 5 p.)
W celu zgęszczenia śmietany producenci dodają do niej skrobię. Aby stwierdzić, czy w zakupionej śmietanie
jest skrobia, przeprowadzono doświadczenie. Przygotowano trzy zlewki, w których umieszczono:
- zlewka nr 1 – 15 ml zakupionej śmietany,
- zlewka nr 2 – 15 ml roztworu skrobi ziemniaczanej (skrobia wymieszana z wodą destylowaną),
- zlewka nr 3 – 15 ml wody destylowanej.
Następnie do każdej zlewki dodano 5 kropli odczynnika. Przeprowadzono obserwację, podczas której
odnotowano granatowe zabarwienie w zlewkach o numerach 1 i 2.
a) Określ, która zlewka w tym doświadczeniu pełniła rolę próby kontrolnej pozytywnej. Odpowiedź
uzasadnij.
b) Podkreśl nazwę odczynnika, który został użyty w tym doświadczeniu.
płyn Lugola, kwas azotowy (V), wodorotlenek sodu, Sudan III
c) Określ, jaką rolę w doświadczeniu pełniła zlewka nr 1. Odpowiedź uzasadnij.
33 W pewnym laboratorium farmaceutycznym testowano nowy lek na obniżenie ciśnienia tętniczego. Do badań ( ... / 2 p.)
zakwalifikowano 90 uczestników. Podzielono ich na grupy. Lek był stosowany w trzech dawkach przez dwa
tygodnie w ilościach podanych w tabeli.
Numer grupy Liczba osób w grupie Dawka leku [mg]

1 20 150

2 30 300

3 40 450
Następnie dokonano pomiaru ciśnienia tętniczego. Średnie wyniki uzyskane w przeprowadzanym badaniu
zamieszczono w tabeli poniżej.

Wartość ciśnienia Wartość ciśnienia rozkurczowego

Numer grupy
skurczowego [mm Hg] [mm Hg]

1 140 90

2 130 90

3 120 80
a) Zaznacz dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze do tego doświadczenia.
1. Wpływ testowanego leku na wartość ciśnienia tętniczego u ludzi.
2. Czy wartość ciśnienia tętniczego zależy od płci pacjenta?
3. Testowany lek nie wpływa na wartość ciśnienia tętniczego u badanych pacjentów.
4. Testowany lek znacznie wpływa na obniżenie ciśnienia skurczowego, a nieznacznie na wartość ciśnienia
rozkurczowego.
5. Im wyższa dawka testowanego leku, tym bardziej obniża się ciśnienie skurczowe.
6. Czy dawka testowanego leku wpływa na wartość ciśnienia tętniczego u ludzi?
b) Zaznacz podpunkty opisujące błędy popełnione przez zespół badawczy przeprowadzający to
doświadczenie.
1. Podawanie leku w trzech dawkach.
2. Brak pomiaru wartości ciśnienia tętniczego u osób biorących udział w doświadczeniu przed rozpoczęciem
badania.
3. Różna liczebność grup testowych.
4. Brak próby kontrolnej w przeprowadzonym doświadczeniu.
5. Podawanie testowanym pacjentom różnej dawki leku.
6. Brak kilku prób badawczych w przeprowadzonym doświadczeniu.

Grupa B | strona 9 z 11
34 ( ... / 1 p.)

Liczba kolonii
Metoda mycia rąk bakteryjnych
Chcąc się przekonać, jaka metoda mycia (w szt.)
rąk jest najskuteczniejszym sposobem
ograniczającym liczbę kolonii bakterii na
Zimna woda wodociągowa 45
dłoniach, przeprowadzono
doświadczenie. Wyniki przedstawiono w
tabeli. Zapoznaj się z nimi, a następnie Zimna woda wodociągowa
35
określ, które z podanych stwierdzeń jest z zastosowaniem mydła
prawidłowo sformułowanym problemem
badawczym do przeprowadzonego Gorąca woda wodociągowa 25
doświadczenia.
Gorąca woda wodociągowa
5
z zastosowaniem mydła

A. Czy metoda mycia rąk wpływa na liczbę kolonii bakterii na dłoniach?

B. Najskuteczniejszą metodą mycia rąk jest zastosowanie gorącej wody wodociągowej oraz mydła.
C. Metoda mycia nie ma wpływu na liczbę kolonii bakterii.
D. Wpływ rodzaju mydła na skuteczność eliminowania bakterii na rękach.
35 Zaznacz zdanie, które poprawnie opisuje różnicę między doświadczeniem a obserwacją. ( ... / 1 p.)

A. W doświadczeniu przygotowujemy próbę kontrolną i próby badawcze, a w obserwacji tylko próbę

badawczą.
B. Doświadczenie obejmuje kilka zmiennych, a obserwacja tylko jedną zmienną.
C. Doświadczenie polega na analizie wpływu danego czynnika na badany obiekt, proces lub zjawisko, a
obserwacja – na poszukiwaniu informacji o organizmach, procesach lub zjawiskach.
D. Doświadczenie polega na prowadzeniu badań nad procesem lub zjawiskiem, a obserwacja – nad
organizmem.
36 Metale ciężkie u roślin mogą zaburzać przebieg procesów fizjologicznych, np. wpływać na aktywność ( ... / 4 p.)
enzymów uczestniczących w syntezie chlorofilu a i b – głównych barwników niezbędnych do fotosyntezy.
Przeprowadzono doświadczenie, w którym zbadano wpływ soli metali ciężkich: kadmu (Cd), chromu (Cr) i
ołowiu (Pb), mających różne stężenie, na zawartość chlorofilu a w liściach żyta. Przyjęto, że zawartość
chlorofilu a w próbie kontrolnej wynosiła 100%. Wyniki doświadczenia przedstawiono w tabeli.
Wpływ soli kadmu, chromu i ołowiu na zawartość chlorofilu a w liściach żyta

Ilość chlorofilu a przy określonym stężeniu jonów

Jony metalu
10–6 mol/dm3 10–5 mol/dm3 10–4 mol/dm3 10–3 mol/dm3

Cd2+ 96% 85% 61% 21%

Cr2+ 96% 84% 75% 10%

Pb2+ 96% 86% 55% 25%

a) Zaznacz poprawny opis próby kontrolnej do przedstawionego doświadczenia.
1. Żyto poddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu o najmniejszym badanym stężeniu.
2. Żyto niepoddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu.
3. Żyto poddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu o największym badanym stężeniu.
4. Żyto poddawane działaniu mieszaniny soli: chromu, kadmu i ołowiu o innym stężeniu niż w badaniach.
b) Wykorzystując dane z tabeli, skonstruuj wykres słupkowy przedstawiający zależność między
stężeniem jonów kadmu a zawartością chlorofilu a w liściach żyta.
c) Na podstawie sporządzonego wykresu sformułuj wniosek dotyczący wpływu stężenia soli kadmu na
zawartość chlorofilu a w liściach żyta.

Grupa B | strona 10 z 11
37 Podkreśl poprawne informacje w zdaniach dotyczących cech organizmów. ( ... / 1 p.)
A. Każdy organizm dąży do utrzymywania stanu równowagi wewnętrznej, czyli homeostazy / ewolucji.
B. Najmniejszym elementem strukturalnym i funkcjonalnym budującym ciała organizmów są tkanki /
komórki.
C. Białka są / DNA jest nośnikiem informacji genetycznej u organizmów.

38 Na podstawie analizy poniższego tekstu podaj cztery czynności życiowe jaszczurki zwinki. ( ... / 2 p.)
Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) należy do najpospolitszych gadów w Polsce. Jej ciało pokrywają łuski
różniące się wielkością i gładkością. W odróżnieniu od płazów ma klatkę piersiową, która wykonuje
rytmiczne ruchy umożliwiające wentylację gąbczastych płuc. Zbędnym produktem przemiany materii jest
kwas moczowy. Pokarmem zwinek są głównie bezkręgowce: pająki, owady, ślimaki i gąsienice. Stwierdzono
także u nich przypadki kanibalizmu, czyli pożerania osobników własnego gatunku. Okres godowy u zwinek
trwa od kwietnia do czerwca. W tym czasie samce toczą zażarte walki o samice. Liczebność tego gatunku w
Polsce ciągle się zmniejsza. Wpływa na to rozwój przemysłu i postępująca degradacja środowiska polegająca
na niszczeniu siedlisk. Dlatego w naszym kraju zwinka jest gatunkiem chronionym.
39 Określ, które z podanych zastosowań nauk biologicznych są wykorzystywane w ochronie środowiska, a ( ... / 2 p.)
które w medycynie.
A. Wpływ genów i środowiska na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka.
B. Pozyskiwanie biogazu.
C. Produkcja szczepionek i antybiotyków z wykorzystaniem technik inżynierii genetycznej.
D. Śledzenie mechanizmu uzależnień wśród populacji ludzkiej.
E. Badania nad DNA pozwalające na ustalenie tożsamości przestępcy.
F. Badania określające stadia rozwojowe owadów, w celu określenie czasu śmierci ofiary.
G. Produkcja biodegradowalnych opakowań.
H. Uzyskiwanie genetycznie modyfikowanych organizmów, np. roślin odpornych na szkodniki.
I. Oczyszczanie ścieków z wykorzystaniem mikroorganizmów.
J. Produkcja perfum z roślinnych olejków eterycznych.
40 Naukowcy postanowili sprawdzić skuteczność nowo odkrytego gatunku owada w zwalczaniu stonki ( ... / 2 p.)
ziemniaczanej (larw i osobników dorosłych). W 30 odizolowanych szklarniach posadzono ziemniaki. W dniu
rozpoczęcia doświadczenia, kiedy ziemniaki wykształciły już odpowiednio rozwinięte pędy nadziemne, do
każdej szklarni wprowadzono taką samą liczbę larw stonki ziemniaczanej oraz taką samą liczbę osobników
nowo odkrytego owada. Po tygodniu, a potem także po upływie dwóch i trzech tygodni we wszystkich
szklarniach sprawdzano liczbę osobników stonki ziemniaczanej.
a) Wybierz spośród podanych propozycji dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze i dwie
prawidłowo sformułowane hipotezy.
1. Wpływ nowo odkrytego owada na zmiany liczebności stonki ziemniaczanej w uprawie ziemniaka.
2. Badania nad skutecznością nowo odkrytego owada w zwalczaniu stonki ziemniaczanej.
3. Nowo odkryty owad nie zwalcza stonki ziemniaczanej.
4. Czy nowo odkryty owad chroni ziemniaki przed stonką ziemniaczaną?
5. Nowo odkryty owad skutecznie zwalcza stonkę ziemniaczaną w uprawach ziemniaka.
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Uzasadnij swój wybór.
W momencie rozpoczęcia doświadczenia do szklarni z roślinami z grupy kontrolnej
A. należało wprowadzić jedynie larwy stonki ziemniaczanej.
B. należało wprowadzić jedynie owada, którego sprawdzano pod kątem skuteczności w zwalczaniu stonki
ziemniaczanej.
C. nie należało wprowadzać ani larw stonki ziemniaczanej, ani mającego je zwalczać owada.
D. należało wprowadzić zarówno larwy stonki ziemniaczanej, jak i mającego je zwalczać owada.

Grupa B | strona 11 z 11