Koniec lat 70.

ubiegłego wieku wyraźnie pokazał, że Polakom „nie żyło się

dostatniej”, a wręcz mieli poczucie pogorszenia sytuacji życiowej. W
sklepach brakowało towarów, a to, co zalegało na półkach sklepowych, było
kiepskiej jakości. Stopniowo coraz więcej towarów było dostępnych tylko na
kartki. Inicjator budowy „dostatniej” Polski, Edward Gierek, tracił też
poparcie towarzyszy partyjnych. Kryzys wywoływał reakcję społeczną w
postaci strajków. W lipcu 1980 wprowadzono podwyżki cen mięsa, kolejny
raz doszło do strajków. Objęły one przede wszystkim Wybrzeże, a zwłaszcza
Stocznię Gdańską, w której robotnicy domagali się poprawy sytuacji
ekonomicznej, powstania wolnych związków zawodowych i przywrócenia
do pracy Anny Walentynowicz. 16 sierpnia 1980 roku w Gdańsku, a 18
sierpnia w Szczecinie powstały międzyzakładowe komitety strajkowe. Na
czele komitetu gdańskiego stanął Lech Wałęsa, a szczecińskiego – Marian
Jurczyk. 17 sierpnia w Gdańsku sformułowano 21 postulatów, które
stanowiły swego rodzaju program strajkujących. Robotnicy tym razem
prowadzili już strajk okupacyjny. Zostało podpisane 30 sierpnia
porozumienie między Komisją Rządową, na której czele stał Kazimierz
Barcikowski, a strajkującymi stoczniowcami w Szczecinie. 31 sierpnia 1980
roku takie samo porozumienie zostało podpisane między reprezentującym
rząd Mieczysławem Jagielskim a MKS w Gdańsku. 17 września 1980 roku w
Gdańsku utworzono Niezależny Samorządny Związek Zawodowy
„Solidarność”. Na jego czele jako przewodniczący stanął Lech Wałęsa. Kilka
miesięcy później, czyli w marcu 1981 roku, zarejestrowany został NSZZ
Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Ostatnim akordem zmian w 1980
roku było odwołanie Edwarda Gierka z funkcji I sekretarza . Na czele partii
stanął Stanisław Kania. Doszło też do próby unormowania kontaktów z
Kościołem. Rząd nie zawsze jednak przestrzegał zawartych porozumień,
zaopatrzenie w sklepach nie poprawiło się. Społeczeństwo nadal było
oburzone warunkami wymiany z ZSRR. Rządzący nie byli zadowoleni z
podpisanych porozumień sierpniowych i zarejestrowania Solidarności. 13
grudnia 1981 roku dekretem Rady Państwa został wprowadzony stan
wojenny w Polsce.. Dekret o stanie wojennym był ogłoszony wbrew prawu,
ponieważ Rada Państwa miała prawo do wydawania dekretów tylko
wówczas, kiedy nie obradował Sejm, a sesja nie została zamknięta. Jeszcze
przed ogłoszeniem stanu wojennego rozpoczęła się fala aresztowań. W tym
czasie w Stoczni Gdańskiej obradowała Komisja Krajowa „Solidarności”.
Kiedy działacze powrócili do hotelu, zostali aresztowani. Ci, którym udało
się uniknąć zatrzymania, rozpoczęli działalność podziemną. Zdecydowano
się też na internowanie „dawnej władzy”, czyli m.in. Gierka i Jaroszewicza.
Tym razem wobec zatrzymanych nie stosowano bicia ani wielogodzinnych
przesłuchań. Zdarzało się, że miejsce pobytu internowanych nie było
komfortowe. Niemniej np. Lechowi Wałęsie zapewniono warunki
luksusowe, co wynikało z tego, że był dla władzy szczególnie ważny. Listy,
według których odbywały się aresztowania, przygotowano już wcześniej.
Część działaczy opozycyjnych po podpisaniu deklaracji, że nie będą
prowadzić działalności politycznej, zwolniono do domów. Stan wojenny
został ogłoszony w niedzielę. Wprowadzono godzinę milicyjną, zakazano
strajków i demonstracji, zakazano wyjazdów poza teren miejsca
zamieszkania. Zawieszono zajęcia w szkołach i na uczelniach. Nie działały
telefony i faksy. Na ulicach pojawiły się: wojsko, milicja, wozy opancerzone i
ciężki sprzęt. Zawieszono działalność wszystkich organizacji społecznych i
kulturalnych. Bez względu na stosowane rygory starano się pamiętać o
ważnych dla Polski i Solidarności jubileuszach i organizować ich obchody. W
pierwszym okresie stanu wojennego 13 dzień każdego miesiąca był
traktowany w sposób szczególny. W podziemiu wydawano prasę i literaturę.
Najważniejsze dla opozycji było odtworzenie podziemnych struktur
Solidarności. Władze od początku 1982 roku zaczęły proces normalizacji.
Odwieszono zajęcia w szkołach i na uczelniach.. W marcu dokonano zmian
w konstytucji. Wprowadzono do polskiego ustroju dwie nowe instytucje:
Trybunał Stanu, który miał orzekać o odpowiedzialności osób pełniących
ważne funkcje polityczne, i Trybunał Konstytucyjny, który miał orzekać o
zgodności ustaw z konstytucją. 8 października 1982 roku władze oficjalnie
rozwiązały Solidarność , ale zarazem w listopadzie zwolniono z
internowania Lecha Wałęsę. Dnia 1 stycznia 1983 roku zawieszono stan
wojenny. Zlikwidowano ośrodki internowania, zwolniono
przetrzymywanych. Niemniej tym, których chciano zatrzymać, zamieniano
zarzuty i internowanie na areszt. W 1984 roku jako przeciwwagę dla
Solidarności powołano OPZZ z Alfredem Miodowiczem na czele. W
październiku 1985 roku odbyły się w Polsce wybory sejmowe, które nie
przyniosły żadnych większych zmian. Mimo apelu Solidarności, żeby
zbojkotować wybory, frekwencja wyniosła ponad 70%. 22 lipca 1986 roku w
Polsce przeprowadzono kolejną amnestię. Reakcją na nią było ujawnienie
działających w podziemiu struktur Solidarności. A we wrześniu 1986 roku
Lech Wałęsa powołał Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”, która zaczęła
funkcjonować jawnie, ale nadal nielegalnie. Jesienią 1987 roku powołano
Krajową Komisję Wykonawczą. Ważnym akordem zmian po stanie
wojennym było pojawienie się w polskim ustroju nowej instytucji, która
miała gwarantować przestrzeganie praw obywatelskich. W 1988 roku, w
wyniku coraz większych trudności gospodarczych, władze komunistyczne
podjęły próbę dialogu z opozycją. Rozpoczęły się tzw. Okrągłe Stoły, w
ramach których negocjowano warunki przyszłego demokratycznego
systemu. Ważnym momentem było przywrócenie legalności Solidarności.W
wyniku porozumień okrągłostołowych przeprowadzone zostały częściowo
wolne wybory parlamentarne w czerwcu 1989 roku. Solidarność odniosła
spektakularne zwycięstwo, zdobywając większość miejsc w parlamencie.
Lech Wałęsa został pierwszym niekomunistycznym prezydentem Polski od
czasów II wojny światowej.

Kliknij, aby uruchomić podgląd

Kliknij, aby uruchomić podgląd