Translated from English to Amharic - www.onlinedoctranslator.

com

የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)

ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ቱሪዝም በኢትዮጵያ፡-
ለኢኮኖሚ ልዩነት አስቸኳይ ዕድል
ዶ/ር ቢኤምኬ ሮቢንሰን*
የድህረ-ዶክትሬት ባልደረባ፣
ኔልሰን ማንዴላ ሜትሮፖሊታን ዩኒቨርሲቲ የንግድ ትምህርት ቤት
NMMU የንግድ ትምህርት ቤት፣ 2ኛጎዳና፣ Summerstrand፣
ፖርት ኤልዛቤት፣ ደቡብ አፍሪካ፣ 6001
+ 27 (0) 41 504 3209
bryan.robinson2@nmmu.ac.za

ፕሮፌሰር ጃኤ ጆንከር የድህረ

ምረቃ ትምህርት ቤት ዳይሬክተር ፣
ኔልሰን ማንዴላ ሜትሮፖሊታን ዩኒቨርሲቲ የንግድ ትምህርት ቤት
Kobus.Jonker@nmmu.ac.za

ተጓዳኝ ደራሲ*

ረቂቅ
'ኢትዮጵያ!'. ይህ ስም የድህነትን፣ የረሃብን እና የግጭት ምስሎችን ያሳያል - በ1970ዎቹ የቆሰለው የኮሚኒስት ደርግ ዘመን አስፈሪ
ቅሪቶች። ሆኖም የኢትዮጵያ ኢኮኖሚ በዓለም ላይ ካሉት ከፍተኛ የመሠረተ ልማት ኢንቨስትመንት የሚመራ ሲሆን አብዛኛው የገንዘብ ድጋፍ
በቻይናውያን ነው (ሲሳይ፣ 2016)። ምንም እንኳን ፖሊሲ አውጪዎች ቱሪዝም በዚህ ረገድ ሊጫወተው የሚችለውን ጉልህ ሚና
ለመጠቀም ደካሞች ቢሆኑም አሁንም ኢትዮጵያ የሀገሪቱን የልማት ፍላጎት ለማርካት ያልተለመደ እድገትና ልማት ትፈልጋለች። አስቸኳይ
ትኩረት የዚህን ኢንዱስትሪ ከፍተኛ የተፈጥሮ አቅም ላለማዳበር እድሉ ዋጋ ይሳባል። በቲዎሪ፣ በክትትል፣ በመተንተንና በኬዝ ጥናት ጥናት
ላይ ጽሑፉ በኢትዮጵያ የቱሪዝም ሁኔታ ምን እንደሚመስል እና ቱሪዝም የኢትዮጵያን የልማት ፍላጎቶች እንዴት እንደሚደግፍ ይገልፃል።
የቱሪዝም ኢንዱስትሪውን ለማሳደግ የቱሪዝም ልማትን በማስቀደም የቱሪዝም ስትራቴጂ በመነሳት እና ለአዲስ አበባ ፈጣን መዳረሻ
ልማትና ግብይትን ጨምሮ የተለያዩ ምክሮችን ይሰጣል።

ቁልፍ ቃላት: ኢትዮጵያ; የቱሪዝም ልማት; የቱሪዝም ስትራቴጂ; የቱሪዝም ፖሊሲ; መድረሻ ግብይት; የኢኮኖሚ ልዩነት.

መግቢያ

ወደ ኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ (ኢትዮጵያ) ለመጓዝ የታቀደውን ጉዞ ለወዳጅ ዘመዶች ሲነግሩ ምላሹ
አሳዛኝ ነው። በ1980ዎቹ አጋማሽ ላይ ከአንድ ሚሊዮን በላይ ኢትዮጵያውያን ለህልፈት በተዳረጉበት እና በ2016 በከፋ ድርቅ
ምክንያት ኢትዮጵያ እንደገና ለረሃብ ተዳርጋለች የሚለው ስጋት በ1980ዎቹ አጋማሽ በሀገሪቱ ከደረሰው ካለፈው ረሃብ ጋር
በተያያዘ ምንም አይነት ስሜት የማይሰጥ ችግር አለ (ጄፍሪ፣ 2016) ከ500,000 የሚገመቱ ሰዎች ከተገደሉበት የደርግ
ዘመን የዘር ማጥፋት (የቀይ ሽብር ሰማዕታት ሙዚየም) ጋር ተዳምሮ ለበዓል ኢትዮጵያን መጎብኘት በአብዛኛዎቹ ህዝቦች
የባልዲ ዝርዝር ውስጥ የለም።

ሆኖም፣ ይህ ጽሑፍ እንደሚያመለክተው፣ አገሪቷ የአፍሪቃ ቅድስተ ቅዱሳን (የሀገሩ ጥቅስ በሃይማኖታዊ ቅርስ የበለፀገ ነው)።
አስደናቂ የኢኮኖሚ እድገት አጋጥሞታል; በመሠረተ ልማት ግንባታ ላይ ትልቅ እመርታ አስመዝግቧል፣ አብዛኛው በቻይና
እርዳታ፣ በአርኪኦሎጂ ፣ በባህላዊ ፣ በሃይማኖታዊ እና በተፈጥሮ ድንቆች ለመዳሰስ እውነተኛ የአፍሪካ ተሞክሮ ይሰጣል ።
ከሌሎች የአፍሪካ የቱሪስት መዳረሻዎች ጋር ሲወዳደር እንደ ኬንያ እና ግብፅ ቱሪስት ካደረጉላቸው ብሄራዊ ደህንነት ጋር
ሲነጻጸር ጥሩ ነው።

1
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

በቅርብ ጊዜ በአሸባሪዎች እንቅስቃሴ የተጎዱ ኢንዱስትሪዎች; እና የአህጉሪቱ ትልቁ አለም አቀፍ አየር መንገድ የኢትዮጵያ
አየር መንገድ ነው።

ኢትዮጵያ በፍጥነት ሰፊ የቱሪዝም ልማት ለመጀመር እና በቱሪዝም የኢኮኖሚ መሰረትዋን በማስፋት እና በአጠቃላይ ለአገሪቱ
እድገትና ልማት ምቹ ሁኔታ ላይ እንደምትገኝ ደራሲዎቹ ይከራከራሉ። ይህን አለማድረግ ለአገሪቱ ትልቅ የዕድል ዋጋ ይሆናል።

ዘዴያዊ ግንባታ

ይህ መጣጥፍ ነባራዊ የንድፈ ሃሳባዊ ግንባታዎችን ከጉዳይ ጥናት እና የይዘት ትንተና ዘዴዎች ጋር የሚያጣምር ባለብዙ
ዲሲፕሊን የጉዳይ ጥናት ነው። ይህም በኢትዮጵያ የቱሪዝም ዘርፉን የሚገልፀውን የንድፈ ሃሳባዊ ማዕቀፍ እና አውድ ያቀርባል
እና ይህንን ዘርፍ ለማሳደግ ያሉትን ስትራቴጂያዊ አማራጮች ለማሳየት እና የአገሪቱን ሰፊ የልማት ፍላጎቶች ለመደገፍ
ይረዳል። የተዳሰሱት የንድፈ ሃሳባዊ ግንባታዎች የልማት ኢኮኖሚክስ፣ የቱሪዝም እቅድ እና ቱሪዝም ፖሊሲ እና ስትራቴጂክ
መዳረሻ ልማት ይገኙበታል።

የተወሰደው የጥራት ዘዴ ጥናት እና ምልከታ እና ቃለመጠይቆችን ጨምሮ ሰፊ የመረጃ መሰብሰቢያ ዘዴዎችን ያካተተ የአሳሽ
ኬዝ ጥናት ነበር - በቱሪዝም ፖሊሲ ሰነዶች የይዘት ትንተና እና ከቱሪዝም ጋር በተያያዙ ድረ-ገጾች ተጨምሯል። ምልከታ
በርካታ ቅጾችን ወስዷል። ለምሳሌ በአዲስ አበባ በ2015 አንዱ ደራሲ በከተማዋ ስላሉት የቱሪስት መሠረተ ልማትና
የቱሪዝም ምርቶች ትክክለኛ ልምድ ለመቅሰም የተለያዩ የህዝብ ማመላለሻ ቦታዎችን በመጠቀም ቁልፍ የሆኑ የቱሪስት
መስህቦችን ጎብኝቷል። ደራሲው ኢትዮጵያ በነበሩበት ወቅት በርካታ ያልተዋቀሩ ቃለ መጠይቆችም ተካሂደዋል። ይህም
ከአገር ውስጥ ነጋዴዎች፣ ከሕዝብ አካላት፣ ከአካዳሚክ ምሁራን፣ ከውጭ አገር ቱሪስቶች እና ከውጪ ስደተኞች ጋር ቃለ
ምልልስ አድርጓል። ቃለመጠይቆቹ በባህሪያቸው ፍኖታዊ ነበሩ፣ እናም የታሰቡት የግለሰቦቹን ልምድ እና ግንዛቤ ግንዛቤ
ለመስጠት ነው። ለአብነት ያህል በኢትዮጵያና በአፍሪካ ብዙ ተዘዋውረው የተጓዙ ቱሪስቶች ከተመራማሪው ጋር በአንድ ተቋም
ውስጥ የሚኖሩ ቱሪስቶች ልምዳቸውን፣ የጉዞ ዋጋን፣ በሀገሪቱ ስላለው የቱሪስት ምርቶች እይታ እና መረጃ ለመስጠት
ተመዝግበው ነበር። የወንጀል ልምድ.

ቃለ-መጠይቆቹ በኢትዮጵያ እና በኬንያ የስቴለንቦሽ ቢዝነስ ት/ቤት የአስፈፃሚ ልማት ፕሮግራም የሀገር ውስጥ ተወካይ
Andries Radyn ይገኙበታል። ኢቫን ቼንግ የተባለው ካናዳዊ ደፋር ተጓዥ፣ በምዕራብ አፍሪካ ብዙ የተጓዘ እና በኢትዮጵያ
በኩል እየተጓዘ ነበር ይህ ጽሁፍ በሚጻፍበት ጊዜ; ቶርቤርን ቦርጄሰን የተባለ የጉዞ ጦማሪ በወቅቱ ወደ ኢትዮጵያ ይጓዛል; እና
በኖቬምበር 2015 በአዲስ አበባ በ BEN-Africa (ቢዝነስ ስነምግባር ኔትወርክ - አፍሪካ) ኮንፈረንስ ላይ የተለያዩ
ተሳታፊዎች።

ተጨማሪ የተዋቀሩ የኤሌክትሮኒክስ ቃለ ምልልሶች በበጎ ፍቃደኛነት በምርምሩ ለመሳተፍ ፈቃደኛ ከሆኑ ኢትዮጵያውያን ጋር
ለምሳሌ አድማሱ አበራ (የኢትዮጵያ የንግድ ሥራ አማካሪ) እና ብሩክ ወንድም በፋይናንሺያል መምህር እና ፒኤችዲ ዕጩ
ሆነዋል። እነዚህ ቃለመጠይቆች በኢትዮጵያ የቱሪዝም ኢንደስትሪ እያጋጠሙት ያለውን ተግዳሮቶች ግንዛቤ ላይ ጥልቀዋል።
በኢትዮጵያ የቱሪዝም ተቋማትን መረጃ ማግኘት አስቸጋሪ ቢሆንም ደግነቱ ግን እንደዚህ ዓይነት ተቋማትን ጠንቅቆ የሚያውቅ
ግለሰብ በምርምር ለመሳተፍ ፈቃደኛ ሆነ። እኚህ ግለሰብ ያቀረቧቸው እውነታዎች እና አመለካከቶች የኢትዮጵያን የቱሪዝም
ተቋማትን የውስጥ አሰራር በጥልቀት ለመረዳት ችለዋል።

በግላዊ ፊት ለፊት የተዋቀሩ ቃለመጠይቆችም ከርዕሰ ጉዳይ ባለሙያዎች ጋር ተካሂደዋል። በደቡብ አፍሪካ የቱሪዝም ምረቃ
ምክር ቤት ኮንትራት ያለው ገምጋሚ ጂያን አንጂለሪ የጥራት ማረጋገጫ ቱሪዝምን በማጎልበት እና አወንታዊነትን
በማረጋገጥ ረገድ ስላለው ሚና ተወያይተዋል።
2
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ለቱሪስቶች ልምድ. የኔልሰን ማንዴላ የባህር ወሽመጥ ቱሪዝም ኤሬኔይ ሎው ከሌሎች ተግባራት መካከል የድር ጣቢያ
ልማት፣ የመረጃ ቋት ልማት እና የቱሪዝም ምርምር ኃላፊነት ያለው የኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ ባለሙያ ነው። ዶኔ ሉው፣
እንዲሁም የኔልሰን ማንዴላ ቤይ ቱሪዝም፣ የመዳረሻ ግብይት ስፔሻሊስት ነው፣ እና በኢ-ኮሜርስ፣ በኢ-ግብይት፣ በቱሪዝም
ንግድ፣ እና በኮንፈረንስ እና የክስተት ጨረታዎች ላይ የተለየ ፍላጎት ያለው። በመዳረሻ ልማት እና ግብይት ላይ ያጋጠሟቸው
ተሞክሮዎች በዚህ ሰነድ ውስጥ ለተጠቆሙት የብዙ ምክሮች መሰረት እና ድጋፍ ናቸው። የይዘት ትንተና ውጤቶች, የጉዳይ
ጥናት ምልከታዎች እና ቃለ-መጠይቆች በግኝቶቹ መካከል ያለውን ግንኙነት በሚገልጹ ትረካዎች ውስጥ; የሚወጡ ቅጦች;
እና ከእነዚህ ግኝቶች (ቶማስ, 2011: 184; 209) የተገኙ ግልጽ መደምደሚያዎች. የዚህ ምርምር ታማኝነት ተዓማኒነት፣
ተዘዋዋሪነት፣ ተዓማኒነት እና የማረጋገጫ ግንባታዎችን በመቀበል ማረጋገጥ ይቻላል (ሼንተን፣ 2004፡ 64)።

የመጀመሪያው የንድፈ ሃሳባዊ ግንባታ የልማታዊ ኢኮኖሚክስ ነው፣ እና ቱሪዝም በእድገትና በልማት ላይ ሊኖረው የሚችለው
አስተዋፅዖ ነው።

ቱሪዝም - የኢኮኖሚ ልማት ተሽከርካሪ

በማስተዋል፣ ቱሪዝም ለኢትዮጵያ ጠቃሚ የልማት ዕድል ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል። ቱሪዝም የስራ እድሎችን ሊሰጥ ይችላል;
የአነስተኛ፣ መካከለኛና ትላልቅ ኢንተርፕራይዞች መመስረትን መደገፍ; በቱሪዝም እና የድጋፍ አገልግሎቶች ውስጥ ወደ
ክህሎት እድገት ይመራሉ; ለገጠር ልማት አስተዋፅኦ ማድረግ; መሠረተ ልማት ማሻሻል; እና በመጨረሻም ለመንግስት ካዝና
አስተዋፅኦ ያደርጋሉ. ቱሪዝም ለኢኮኖሚ ዕድገትና ልማት ኃይለኛ ማበረታቻ ሊሆን ይችላል። ይህ በተለይ ውስን ሀብት ላላቸው
ኢኮኖሚዎች እውነትነት ያለው ሲሆን በማክሮ ደረጃ ኢኮኖሚ ዕድገትን በውጭ ምንዛሪ ማግኘት እና የመንግስት ገቢ
መጨመር ሲቻል በጥቃቅን ደረጃ ደግሞ በስራ እድል ፈጠራ የግለሰቦችን ደህንነት ማሻሻል ያስችላል። የተሻለ የገቢ ወይም
የገቢ ክፍፍል እና ሚዛናዊ ክልላዊ ልማት (ዲኬ፣ 2003፡ 287)።

የኤኮኖሚው ብዝሃነት እና የወጪ ንግድ ዕድገት ለዘላቂ ኢኮኖሚ እድገት አስተዋፅዖ አበርክቷል። ውስን የማዕድን ሃብት ያላት
ኢትዮጵያ የእድገት ጉዞዋን ለማገዝ የኢንዱስትሪያላይዜሽን ስትራቴጂ መርጣለች። ከቻይና ጋር ካለው 'የአንጎላ-ሞድ' ማዕቀፍ
ስምምነት አንፃር፣ ቻይና በገንዘብ ገንዘቧ እና ላመረተቻቸው ጉልህ የመሠረተ ልማት ፕሮጀክቶች (አንጎላ-ሞድ ማለት
ለተለዋዋጭ የስዋፕ ስምምነቶች የተፈጠረ ቃል ነው) በዚህ የኢንደስትሪላይዜሽን ሂደት ላይ በጣም ጥገኛ ነች። በቻይና እና
በአንዳንድ የአፍሪካ ሀገራት መካከል፣ በቻይናውያን የሚደገፉ የመሠረተ ልማት ፕሮጀክቶች በነዳጅ እና በማዕድን ሃብቶች
በተለይ ለተጠቀሰው ሀገር ይከፈላሉ)።

ጥያቄው የሚነሳው ቱሪዝም ለአገሪቱ የልማት ፍላጎቶች ማበርከት ፣የኢኮኖሚ ብዝሃነትን ማጎልበት እና የወጪ ንግድ ዕድገትን
መደገፍ ይችላል (ቱሪዝም የውጭ ገቢ ማስገኛ ነው)። Clunies-Ross, Forsyth and Huq (2009፡ 108-122)
ቱሪዝም ጉልህ ሚና የሚጫወተው ደራሲያን የሚጠቁሙባቸውን በርካታ የልማት ኢኮኖሚያዊ ፖስቶች ይገልፃሉ፡

- የቱሪዝም ልማት በተለይም ይህ ሴክተር በከፍተኛ ደረጃ ያልዳበረ ሲሆን በዚህ ዘርፍ ውስጥ ለሚሰሩ ብዙ ሰዎች
የገቢ ደረጃን በዘላቂነት ሊያሳድግ ለሚችል ዘላቂ 'ድንጋጤ' አስተዋፅዖ ያደርጋል፣ በዚህም በአሰቃቂ እና በአሰቃቂ
ፅንሰ-ሀሳብ የተገለፀውን 'አስከፊ ዑደት' ውድቀትን ያመቻቻል። በጎ ዑደቶች. ይህ ግን በዚህ ዘርፍ በተለይም
በመሠረተ ልማት ግንባታ የካፒታል ኢንቨስትመንትን ይጠይቃል።

- ከተመጣጣኝ የዕድገት አንፃር ሲታይ ቱሪዝም ለተመጣጠነ የልማት አካሄድ ሌሎች የልማት ጥረቶችን ለምሳሌ
የኢትዮጵያን መጠነ ሰፊ የኢንደስትሪላይዜሽን ሙከራዎችን በመደገፍ የበለጠ አስተዋፅዖ ያደርጋል። ቱሪዝምም
በዓላማው ውስጥ ይወድቃል
3
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

መዋቅራዊ ለውጥ የዕድገት ሞዴሎች፣ ለምሳሌ ገበያዎችን በአለም አቀፍ ንግድ ማስፋፋት፣ ትርፍ የሰው ጉልበትን
መሳብ፣ እና በቁጠባ እና በኢንቨስትመንት ላይ ያለው አስተዋፅኦ።

- በአስፈላጊነቱ፣ በ‹ሁለት-ክፍተት› የዕድገት ሞዴል ላይ ያሉ ክፍተቶችን ለመፍታት የተጣጣመ ነው። በባህሪው

ቱሪዝም ለውጭ ምንዛሪ ገቢ ከፍተኛ አስተዋፅዖ ማድረግ እና የሀገሪቱን የክፍያ ሚዛን ማጠናከር ይችላል።
የመጀመርያውን የቁጠባና የኢንቨስትመንት ክፍተት ለመቅረፍ በቱሪዝም መሠረተ ልማት ላይ እንደገና የውጭ
ቀጥታ ኢንቨስትመንት ሊያስፈልግ ይችላል።

ቱሪዝም ለድህነት ቅነሳ እና ለስራ እድል ፈጠራ ያለው አስተዋፅዖ ጠንካራ ሊሆን ይችላል። ማይልስ (2014፣ 1) የኡጋንዳ
አካታች ቱሪዝም ፕሮግራምን በመጥቀስ እንዳመለከተው፣ “በአጭርና በመካከለኛ ጊዜ ቱሪዝም ሀገሪቱ ድህነትን ለመቀነስ
ለምታደርገው ጥረት ቁልፍ ከሆኑት መካከል አንዱ ሲሆን የውጭ ምንዛሪ የማስገኘት አቅሙ ከፍተኛ ነው። የስራ እድል ፈጠራ
እና መተዳደሪያ አቅርቦት ለህዝቡ ከፍተኛ ድርሻ ያለው።

ለማጠቃለል ያህል ቱሪዝም ለታዳጊ አገሮች ኢኮኖሚያዊ ዕድገትና ልማት በእርግጠኝነት አስተዋፅዖ ያደርጋል። ቱሪዝም
ለአገሪቱ ዕድገትና ልማት ያለውን አስተዋጽኦ የተሻለ ግንዛቤ ለማግኘት የኢትዮጵያ ሁኔታ ውይይት ተደርጎበታል።

ያልተጠቀሙ የቱሪዝም እድሎች ለኢትዮጵያ

ኢትዮጵያ በርካታ የቱሪስት መስህቦች ያሏት ቢሆንም የቱሪዝም መሠረተ ልማት ገና በጅምር ላይ ነው። የቱሪስት ምርቶች
በደንብ ያልተጠበቁ ናቸው; የቱሪስት ምርቶችን ማግኘት አስቸጋሪ እና ተገቢ ያልሆነ ውድ ሊሆን ይችላል; እና ቱሪስቶችን ወደ
ሀገር ውስጥ ለመሳብ የግብይት እጦት እና ቱሪስቶች ወደ ሀገር ውስጥ ከገቡ በኋላ የቱሪስት መስህቦችን ለገበያ
አለመስጠት አለ. በአዲስ አበባ ቦሌ ዓለም አቀፍ አውሮፕላን ማረፊያ የቱሪዝም መረጃ አለመኖሩ በኢትዮጵያ ውስጥ
የግብይት እጦት ይመሰክራል። የቱሪስት መስህቦችን የሚያመለክቱ ምልክቶች እጥረት አለ እና የከተማዋን ወይም የመስህብ
ስፍራዎቿን ብሮሹሮች ወይም ካርታዎች ማግኘት ፈጽሞ የማይቻል ነው.

የአለም የጉዞ እና ቱሪዝም ካውንስል (Travel & Tourism: Economic Impact 2015 Ethiopia, 2015) ቱሪዝም
በኢትዮጵያ ላይ በሚያደርሰው ኢኮኖሚያዊ ተፅእኖ ላይ ያቀረበው አመታዊ የምርምር ዘገባ በሀገሪቱ የቱሪዝም ዘግይቶ
ተፈጥሮ ላይ የተወሰነ ብርሃን ይፈጥራል። መረጃው እ.ኤ.አ. በ2014 የተሰበሰበውን ስታቲስቲክስ ያመለክታል። ጉዞ እና
ቱሪዝም ለሀገሪቱ አጠቃላይ ምርት 4.1% ብቻ ያበረከቱት ሲሆን ከጠቅላላ የስራ ስምሪት 3.6 በመቶ ያህሉ ነው። የሀገሪቱ
የወጪ ንግድ ውስንነት የጎብኝዎች (ቱሪስት) ኤክስፖርትዎች 35.4% ድርሻ ያለው ሲሆን ይህም ቱሪዝም ለውጭ ምንዛሪ
በማመንጨት ላይ ጉልህ ሚና እንዳለው ይጠቁማል። የጉዞ እና የቱሪዝም ኢንቨስትመንት ለአገሪቱ አጠቃላይ ኢንቨስትመንት
3.7% ነበር። በአለም ደረጃ ከ184 ሀገራት አንፃር ኢትዮጵያ ቱሪዝም ለጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት የምታበረክተው አንፃራዊ
አስተዋፅዖ በ97 ደረጃ ላይ ትገኛለች፣ በ2015 የቱሪዝም እድገት ትንበያ 150 ብቻ ነው (Travel & Tourism;
Economic Impact 2015 Ethiopia, 2015: 1) .

በተጨማሪ በዚህ ጽሁፍ የኢትዮጵያ የቱሪዝም ፖሊሲ እና የቱሪዝም ተቋማት ተብራርተዋል። አንዱ ገጽታው የኢትዮጵያ ቱሪዝም
ድርጅት ከ5 ሚሊዮን በላይ ቱሪስቶች (በዓመት) እና 7 ቢሊዮን ዶላር ገቢ በማስገኘት በአፍሪካ ከሚገኙት ቀዳሚ አምስት
መዳረሻዎች ተርታ ለመሰለፍ ያለው ራዕይ ነው (የኢፌዲሪ የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት፣ 2016)። ይህ በ2025 የዓለም የጉዞ
እና ቱሪዝም ካውንስል የጉዞ እና ቱሪዝም ምክር ቤት 40,130.3mn (የኢትዮጵያ ብር) የሀገር ውስጥ ምርት (GDP) ቀጥተኛ
አስተዋፅኦ 3 ቢሊየን የአሜሪካ ዶላር (የልውውጥ መጠን 1ETB = 0.0464037 ዶላር) ከሰጠው ትንበያ ጋር በእጅጉ
የሚቃረን ነው። ማርች 27 ቀን 2016) የበለጠ የሚያሳስበው የጉዞ እና የቱሪዝም አስተዋፅኦ ለስራ ስምሪት ደረጃ ከ2014
እስከ 2025 (980,000 ስራዎች) በ0.4% ብቻ እንደሚያድግ (Travel & Tourism: Economic Impact 2015
Ethiopia, 2015: 3 – 4) ትንበያቸው ነው።

4
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ይህ ጽሑፍ ከጉዞ (የቱሪዝም ትራንስፖርት) የሚገኘውን የቱሪዝም ጉዳይ ይመለከታል። ነገር ግን በአለም የጉዞ እና ቱሪዝም
ካውንስል ያልተለየው አንዱ ገጽታ (Travel & Tourism: Economic Impact 2015 Ethiopia, 2015) ለቱሪዝም
ጉዞ ከሌሎች የቱሪዝም ዘርፎች ለጠቅላላ የሀገር ውስጥ ምርት፣ የስራ እድል ፈጠራ ያለው አስተዋፅኦ መሆኑን ልብ ሊባል
ይገባል። እና የውጭ ገቢ. የኢትዮጵያ አየር መንገድ መብዛት ከሌሎች የቱሪዝም ገቢዎች ይልቅ ለጉዞ ጥቅም ሲባል እነዚህን
አኃዛዊ መረጃዎች በእጅጉ ሊያዛባ ይችላል። የኢትዮጵያ አየር መንገድ በአፍሪካ ትልቁ አየር መንገድ ሲሆን በውስጡም 81
ትላልቅ አውሮፕላኖች ያሉት ሲሆን ከደቡብ አፍሪካ አየር መንገድ 65 አውሮፕላኖች በልጦ ነው (የቻይ አቪዬሽን አየር መንገድ
ማውጫ 2015)።

በኢትዮጵያ በቱሪዝም ኢንዱስትሪ ላይ የሚደረጉ ትምህርታዊ ጥናቶች ውስን ናቸው። አንዳንድ ተዛማጅ የአካዳሚክ
መጽሔቶችን በማጣቀስ፣ ይህ ጥናት ስለ ቱሪዝም ኢንዱስትሪው የተሻለ ግንዛቤን ለመስጠት የዜና መጣጥፎችን እና ግላዊ
ግንኙነቶችን ይጠቀማል። ኢትዮጵያ ውስጥ ቱሪዝም ገቢ በማመንጨት ልማትን የማሳለጥ አቅም ያለው ቢሆንም (አጃላ፣
2008፡ 74) ይህ እምቅ አቅም ብዙም ጥቅም ላይ አልዋለም። በኢትዮጵያ የቱሪዝም ልማት ፈተናዎችን አቶ ወንድም (የግል
ኮሙዩኒኬሽን 2016) ሲገልጹ፡ “(ኢትዮጵያ) የመሰረተ ልማት እጦት (በውጤቱ) የሃይል መዋዠቅ፣ ምቹ መንገዶች እጦት፣
ወጥነት ያለው እንደ ውሃ ያሉ አገልግሎቶች አለመኖር፣ የሰዎች የግንዛቤ እጥረት እና ቱሪስቶችን በቆይታቸው እንዴት
ማስተናገድ እንደሚችሉ ትምህርት ፣በተፈጥሮ የቱሪስት መስህብ አካባቢዎች ጥበቃ ችግር”

የኢትዮጵያ አየር መንገድ ስኬት በአዲስ አበባ ላይ አዎንታዊ ግን የተወሰነ ተፅዕኖ እያሳደረ ነው። በከተማው ውስጥ
የመተላለፊያ ማረፊያዎች እያደገ ነው እና ሆቴሎች የፊት ገጽታዎችን እያገኙ ነው, ይህም አንዳንድ ቱሪዝምን, ግንባታዎችን እና
የስራ እድልን ያበረታታል (Mkhabela, 2015). ነገር ግን ኢትዮጵያ በአፍሪካ በቱሪዝም ዘግይታ የምትገኝ መሆኗን
በመጥቀስ 17ኛ ደረጃ ላይ ትገኛለች።ኛበአህጉሪቱ የባህር ማዶ ቱሪስቶችን በተመለከተ ምንም እንኳን የቱሪዝም ሴክተሩ
በቡና ኤክስፖርት ላይ ጥላሸት የመቀባት አቅም ቢኖረውም በአሁኑ ወቅት የአገሪቱ ትልቁ የውጭ ገቢ ማስገኛ (ጄፍሪ፣
2014)።

ጠቅላይ ሚኒስትር ኃይለማርያም ደሳለኝ በዚህ ዘርፍ የሚስተዋለውን የልማት እጦት ለመቅረፍ የቱሪዝም ኢንዱስትሪውን
በማቋቋምና በሊቀመንበርነት በመምራት የተወሰነ ቁርጠኝነት አሳይተዋል። አሳሳቢው ነገር በመንግስት ውስጥ ያሉ ብዙ
ሰዎች አለም አቀፍ ተጋላጭነት ስለሌላቸው ቱሪዝም የሚጫወተውን አዎንታዊ ኢኮኖሚያዊ ሚና አለመረዳታቸው ነው (ጄፍሪ፣
2014)። ሌላው አሳሳቢው የሁለት ዋጋ አወቃቀሮች አሠራር ነው - ዓለም አቀፍ ቱሪስቶችን የሀገር ውስጥ ነዋሪዎች
ከሚያስከፍሉት ዋጋ ከፍ ያለ ዋጋ ማስከፈል "ብዙ ነገሮች እና ቦታዎች ሁለት ዋጋ አላቸው, 1 ለሀገር ውስጥ እና 1 የውጭ
ዜጎች ... ይህ ሊያናድድ ይችላል" ( Börjesson, የግል ግንኙነት, 2016). የኢትዮጵያ አየር መንገድ እንኳን እ.ኤ.አ. በ2013
(ጄፍሪ፣ 2014) ለውጭ አገር ዜጎች በሀገር ውስጥ በረራ ላይ ከፍተኛ ዋጋ አስተዋውቋል።

የቱሪስት ምርቶች በፍጥነት ውድ ናቸው, ይህም ውሎ አድሮ በሀገሪቱ ቱሪዝም ላይ አሉታዊ ተጽዕኖ ሊያሳድር ይችላል.
ለምሳሌ እንደ ላሊበላ ባሉ የቱሪስት መስህቦች ዋጋዎች ሰማይ ጠቀስ ሆነዋል። እንደ ቼንግ (የግል ኮሚዩኒኬሽን፣ 2015)
ላሊበላ 50 የአሜሪካ ዶላር የመግቢያ ክፍያ አለው፣ ከሶስት አመት በፊት ከ20 የአሜሪካ ዶላር በላይ። ብዙ ገዳማትን ሲጎበኙ
ገዳማት 5 ዶላር ያስከፍላሉ። ቤተ ክርስቲያን ከተቆለፈ፣ ቁልፉን ለማግኘት 'ሯጭ' (አመቻች) ያስፈልጋል 7 የአሜሪካ ዶላር
የሚጠጋ። አሽከርካሪዎች በቀን 100 የአሜሪካ ዶላር ያስከፍላሉ። Börjesson (የግል ኮሚዩኒኬሽን፣ 2016) “የኢትዮጵያ
ቱሪዝም አንድ (ቁልፍ) ችግር አለበት፣ ይህ ደግሞ የተወሰነ ዋጋ የለም። ሁሉም ነገር ለድርድር የሚቀርብ ነው አብዛኛው
ቦታዎች ምንም የዋጋ ማስታወቂያ የላቸውም። ይህ ማለት እየተነጠቁ እንደሆነ ወይም እንዳልሆነ ለማወቅ አስቸጋሪ ነው።

ከቱሪዝም የሚገኘው ገቢም ወደ መሰረተ ልማት ግንባታዎች ማለትም የመዳረሻ መንገዶችን እና የህዝብ መገልገያዎችን
ማሻሻል ላይ አልተጣመረም። “ብዙ የቱሪስት ዶላሮች ወደዚያ (ዳናኪል) እየሄዱ ነው፣ ሆኖም ገንዘቡ በአካባቢው ያሉትን
መንደሮች ለማልማት የሚውል አይመስልም።

5
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

በጣም የሚያስደነግጥ የቆሻሻ መጣያ መጠን፣ እና መጸዳጃ ቤቶች የሉም ወይም በጣም በሚያስደነግጥ ሁኔታ ውስጥ ናቸው
” (Cheng, personal communication, 2015)

መንገዶች እና የህዝብ ማመላለሻዎች በጣም በዝግታ እየተሻሻሉ ነው፣ነገር ግን ገና ብዙ የሚቀረው ነገር አለ፡-

“ላሊበላ መታየት ያለበት አንዱ ነው ተብሎ ይታሰባል፣ነገር ግን በሚያስደነግጥ ሁኔታ የተገናኘ ነው፣
ቢያንስ ሁለት ካልሆነ ሶስት አውቶቡስ አስፈላጊ ከሆነ (ከላሊበላ) ወደ አዲስ ወይም መቀሌ -
በአንድ አቅጣጫ የሚሄድ አውቶቡስ ይሳፈሩ ነበር እና ተስፋ ያደርጋሉ። አሽከርካሪው ማስተላለፍ
ባለበት ቦታ ማቆም እንዳለበት ያስታውሳል. የአውቶቡስ ጣብያዎች ጣጣ ናቸው፣ ቱቱቶች ብዙ ጊዜ
በዙሪያዎ የሚሰበሰቡበት እና ወደ ሚኒባሶቻቸው ወይም ቱክቱኮች እንዲገቡዎት ይሞክሩ እና
ከአቅም በላይ የሚከፍሉበት። አንድ የፖሊስ መኮንን ይህ ሲከሰት የሚያይበት አልፎ አልፎ፣ ድብደባ
ለመመስከር ትችላላችሁ... ምንም ምልክት ከሌለ፣ የት መሄድ እንዳለቦት አታውቁም እና ዝም ብለህ
ማመን አለብህ... ሰው።” (Cheng, personal communication, 2015) ).

እ.ኤ.አ. በ2016 (እ.ኤ.አ.) በ2016 (እ.ኤ.አ.) የተስተዋለው ፀረ-መንግስት የተቃውሞ እርምጃ እና አልፎ አልፎ የጎሳ ግጭት (
በመላው ኢትዮጵያ የተቀሰቀሰው ተቃውሞ ከ12 በላይ ሰዎች ሞተዋል) ወደ ሰፊ ግጭት አላመሩም እና ከሁሉም በላይ ደግሞ
ኢትዮጵያ በአሸባሪዎች ላይ የሽብር ጥቃት አልደረሰባትም። ቱሪስቶች. ከዚህ አንፃር በቱሪስቶች ላይ የሚፈጸሙ ጥቃቅን
ወንጀሎች አሳሳቢ ቢሆንም በኢትዮጵያ ውስጥ የሚደረግ ጉዞ በአንፃራዊነት ደህንነቱ የተጠበቀ ነው። ተመራማሪው አዲስ
አበባ በነበሩበት ወቅት ብዙ ቱሪስቶች እና ጎብኝዎች ያጋጠሟቸው ወንጀሎች መጠነኛ ደረጃ ላይ መሆናቸውን ተናግረዋል።
ኪስ ለመውሰድ ከተሞከረበት ጊዜ አንስቶ እስከ ሙሉ ቦርሳ ድረስ እየተሰረቀ (በሁሉም ወሳኝ ሰነዶች እና ገንዘቦች) ጥቃቅን
ወንጀል ለከተማው አሳሳቢ እየሆነ የመጣ ይመስላል።

በአዲስ አበባ-ላይኛ ስምጥ ሸለቆ ኮሪደር ላይ የቱሪዝም ሁኔታን አስመልክቶ ያለፈው ጥናት በኮሪደሩ ውስጥ የቱሪዝም
ኢንዱስትሪውን እድገት የሚያጋጥሙ በርካታ ተግዳሮቶችን ለይቷል፡ ስለ አካባቢው በቂ መረጃ አለማግኘት፣ በአነስተኛ
ሆቴሎች እና ሬስቶራንቶች ውስጥ ደካማ የንፅህና አጠባበቅ ደረጃዎች እና ደስ የማይል ሁኔታዎች; 'ሥር የሰደደ' ልመና እና '
የቱሪስት-ባይቲንግ'; የቱሪስት ምርቶችን እና ሀብቶችን በአግባቡ አለመጠቀም; የሰለጠነ የሰው ኃይል እጥረት; ዋና ዋና
ባህላዊ ቦታዎችን ችላ ማለት; እና የቱሪስት መሠረተ ልማት እና አገልግሎቶች ቁጥጥር እና ቁጥጥር እጥረት (ኪዳነ-
ማርያም፣ 2015፡ 8)።

በተመሳሳይ በዌንቺ ክሬተር ሃይቅ ማህበረሰብ አቀፍ ኢኮቱሪዝም ላይ የተደረገ ጥናትም በክልላዊ ቱሪዝምን በማደግ ላይ ያሉ
ችግሮችን እና ይህ በነዚህ ማህበረሰቦች ላይ የሚያሳድረውን አሉታዊ ተፅእኖ አመልክቷል። ከተማ (2015፡ 42 – 46)
የማህበረሰብ አቀፍ ኢኮ ቱሪዝምን ለማዳበር የሚከተሉትን እንቅፋቶች አገኘ፡ የጥቅም ግጭት የአካባቢው ነዋሪዎች በቱሪዝም
ልማት ውስጥ ተሳትፎ ባለማድረጋቸው ከቱሪዝም እኩል ተጠቃሚነት እንዳይኖር አድርጓል። በሃብት አጠቃቀም እና በመሬት
ባለቤትነት ላይ ግጭቶች; የሀይቁን ያልተቀናጀ አጠቃቀምና አያያዝ ምክንያት የአካባቢ መራቆት (ለምሳሌ የባህር ዛፍ ተከላ
ለሀይቁ የውሃ አቅርቦትን እያናጋ ነው፤) የመሠረተ ልማት እና መሰረታዊ መገልገያዎች እጥረት; እና ኢኮ ቱሪዝምን ለመደገፍ
ሀገራዊ እና ክልላዊ ስልቶች እና ማዕቀፎች እጥረት.

ኢትዮጵያ ያላትን አንዳንድ የቱሪዝም ንብረቶች ማጉላት ተገቢ ነው። ኢትዮጵያ የዳበረ የሀይማኖት እና የባህል ታሪክ ያላት
እንዲሁም በርካታ የተፈጥሮ ድንቆች ያሏት - 10 የዩኔስኮ የዓለም ቅርስ ቦታዎችን አስተናግዳለች። ለቱሪስቶች ብዙ አስደሳች
ተግባራትን የመስጠት አቅም እንዳለው ምንም ጥርጥር የለውም ፣ አንዳንዶቹም ከዚህ በታች ተብራርተዋል። አዲስ አበባ
ራሷን የምትጎበኝ ከተማ ነች። በድህነት እና በጭካኔ የተሞላች ትልቅ እድገት እያስመዘገበች ያለች ውስብስብ ከተማ ነች።
ከተማዋ ለከተማዋ ብቻ ሳይሆን ለአጠቃላይ ኢትዮጵያ እና በአጠቃላይ የምስራቅ አፍሪካ ቀጠና ለማነቃቃት የማይታሰብ
እድገት ተስፋ አላት።

የኢትዮጵያ ባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር (2015) ከአዲስ አበባ ለመጡ ጎብኝዎች አንዳንድ የተፈጥሮ ድምቀቶችን ይዘረዝራል።
እነዚህም የሲሚን ተራሮች ያካትታሉ
6
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ብሄራዊ ፓርክ፣ የዩኔስኮ የዓለም ቅርስ ቦታ፣ አስደናቂ መልክዓ ምድራዊ አቀማመጥ እና ልዩ የዱር አራዊት; በኦሞ ወንዝ
ምሥራቃዊ ዳርቻ የሚገኘው የማጎ ብሔራዊ ፓርክ; የጣና ሀይቅ የጥቁር አባይ ምንጭ እና የጥቁር አባይ ፏፏቴ መገኛ; እና
የሶፍ ዑመር ዋሻ ስርዓት፣ በአለም ላይ ካሉት እጅግ በጣም ሰፊው የምድር ውስጥ ዋሻ ስርዓት፣ እና በአሁኑ ጊዜ በሺዎች
የሚቆጠሩ አመታትን ያስቆጠረ ሀይማኖታዊ ታሪክ ያለው የእስልምና መቅደስ። ሀገሪቱ በ88 በሚነገሩ ቋንቋዎች የሚንፀባረቅ
የበለፀገ የባህል ልዩነት አላት። ሚኒስቴሩ (2015) በተጨማሪ ወደ ኢትዮጵያ የሚሄደው ቱሪስት የኢትዮጵያ እናት ቋንቋ አማርኛ
የሚገኝበትን የሴሜን ተራራ ህዝብ መጎብኘት እና መማር እንደሚችል ይጠቁማል። የኮንሶ ምሽግ ሰፈሮች; እና የኦሞ ህዝብ
በኦሞ ብሔራዊ ፓርክ ውስጥ።

ክርስቲያኖች እና ሙስሊሞች በሰላም አብሮ በመኖር የሚኖሩ እና እንደ አክሱም ባሉ የታሪክ አሀዳዊ አባቶች መኖሪያ እና
የኢትዮጵያ ቅድስተ ቅዱሳን ከተማ ተደርገው በሚቆጠሩ ቦታዎች ላይ ባላቸው ጉልህ ታሪካዊ ጠቀሜታ ይኮራሉ። እና ላሊበላ፣
ስምንተኛው የአለም ድንቅ እየተባለ የሚጠራው እና በአለም ዙሪያ ካሉት ቅዱሳን ከተሞች አንዷ ተብሎ የሚታሰበው በ11ኛው
ዘመን ከዓለት የተፈለፈሉ አብያተ ክርስቲያናት ያሏቸው ናቸው።ኛ
ክፍለ ዘመን AD (የባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር, 2015). እንደ ፋሲል ግንብ ጎንደር በጎንደር ከተማ እስከ 17ቱ ድረስ ያሉ
ሌሎች በርካታ ህንጻዎች በመላ ሀገሪቱ ተበታትነው ይገኛሉ።ኛክፍለ ዘመን ዓ.ም. ቼንግ (የግል ግንኙነት፣ 2015) በኢትዮጵያ
ውስጥ ስላለው አስደናቂ ሃይማኖታዊ ሁኔታ ሲገልጽ፡-

“ኢትዮጵያ ለራሷ የተለየ ታሪክ አላት፤ መንግስታዊ ሃይማኖት በሌላ ቦታ ሊመሰከር የማይችል ነው።
በየቦታው ይገለጣል፡ በኢትዮጵያዊ ዘይቤ የማይታመን ሥዕሎች ያሏቸው ገዳማት፣ በየቦታው
በየመንደሩ የሚሰለጥኑ መነኮሳት፣ ልዩ ሃይማኖታዊ ቅርሶች፣ እያንዳንዱ መነኩሴ እንደያዘው
የኢትዮጵያ መስቀል ወይም በግእዝ ቋንቋ ወይም አንዳንድ ሺሕ ዓመታትን ያስቆጠሩ መጽሐፍ ቅዱሶች
ብዙ አብያተ ክርስቲያናት እና ገዳማት ያላቸው የሚመስሉት የንግሥና ልብሶች ወይም አክሊሎች፣
ገዳሙ ደብረ ዳሞ እንዴት እንደተፈጠረ ከእግዚአብሔር የተላከ እባብ ቅዱሱን ወደ ተራራ ጫፍ
ሲወስድ (ሰው ብቻ የሚገቡበት ገዳም ነው) እና የመሳሰሉት ድንቅ ታሪኮች። በ15 ሜትር ግድግዳ ላይ
በመውጣት ብቻ)፣ በትግራይ እና ላሊበላ የሚገኙትን ውቅር አብያተ ክርስቲያናት ሙሉ በሙሉ የራሱ
የሆነ የስነ-ህንፃ ስታይል (11 አብያተ ክርስቲያናት እያንዳንዳቸው በዓለት የተቆራረጡ፣ አንዳንዶቹ እንደ
ህንጻዎች ተሠርተው በአንድ ሃይማኖት የቆሙ) እና እርግጥ ነው, ዜጎቹ ራሳቸው. ሰዎች እራሳቸውን
አቋርጠው ግድግዳዎችን እና ወለሎችን ይሳማሉ እና በአብያተ ክርስቲያናት እና በገዳማት ውስጥ
ሲሰግዱ እና እንዲያውም አንዱን ሲነዱ አንዳንዶቹን ያደርጋሉ."

ከአርኪዮሎጂ አንጻር ኢትዮጵያ በርካታ አስደናቂ ግኝቶች አሏት። የቲያ ስቶንስ በዩኔስኮ በአለም ቅርስነት የተመዘገበ 36 የቆሙ
ድንጋዮች - የጥንት ኢትዮጵያውያን የቀብር ስፍራ ነው። የታችኛው አዋሽ አካባቢ በአሁኑ ጊዜ የአርኪዮሎጂ ውህድ ሲሆን
አርኪዮሎጂስቶች የሰው ልጅ ቀደምት ቅድመ አያቶች የነበሩትን ገደል እየቆፈሩ ነው። ከ 3.5 ሚሊዮን ዓመታት በፊት የነበረው
'ሉሲ' እና 'ራሚደስ' ከ 4.4 ሚሊዮን ዓመታት በፊት ሁለቱም በኢትዮጵያ ተገኝተዋል (የባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር፣ 2015)።

ከላይ ከተጠቀሰው ውይይት መረዳት እንደሚቻለው ኢትዮጵያ ትልቅ የቱሪዝም አቅም ያላት ቢሆንም ኢንደስትሪው ገና ጅምር
ላይ እንዳለ እና በብዙ ፈተናዎች የተጋለጠ ነው። ጥያቄው የሚነሳው የኢትዮጵያ መንግስት ቱሪዝምን በንቃት ለመፍታት ምን
ሰራ? ቀጣዩ ክፍል ሀገሪቱ የምትከተለውን የቱሪዝም ፖሊሲ እንዲሁም ቱሪዝምን ለመምራት የተቋቋሙትን ተቋማት
ይዳስሳል።

7
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

የኢትዮጵያ ቱሪዝም ፖሊሲና ተቋማት

ኢትዮጵያ ካላት ትልቅ አቅም አንፃር እንኳን ይህ ጽሁፍ በኢትዮጵያ ያለውን አጠቃላይ የቱሪዝም መሠረተ ልማት እና ቅንጅት
ጉድለት ያለማቋረጥ ያንፀባርቃል። በመሆኑም በሥራ ላይ ያሉትን የቱሪዝም ፖሊሲና ተቋማትን በመዳሰስ በሀገሪቱ ቱሪዝምን
በማጎልበት ረገድ ውጤታማ ስለመሆኑ መወያየት ያስፈልጋል።

በመግቢያው ላይ፣ የዚህ ክፍል ውይይት ከፍተኛ ውስንነት እንዳለ ልብ ማለት ያስፈልጋል። ደራሲው የኢትዮጵያ ባህልና
ቱሪዝም ሚኒስቴርንም ሆነ የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅትን ማግኘት አልቻሉም። ሁለቱም ድረ-ገጾቻቸው ለቀጥታ ግንኙነት
የኢሜል አድራሻ አልሰጡም እና 'እኛን ያግኙን' ተቆልቋይ ሜኑ ላይ የተዘረዘሩት የስልክ ቁጥሮች ትክክል አይደሉም ወይም
ስራ ላይ አይደሉም (የኢፌዲሪ ባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር፣ 2016)። ስለዚህ ከዚህ በታች ያለው ውይይት ለሕዝብ ተደራሽ
በሆኑ ነገሮች ላይ የተመሰረተ እና በፖሊሲ፣ በተቋማት፣ በአፈጻጸም እና በኢትዮጽያ ኢኮኖሚ የቱሪዝም ዘርፍ ልማት ላይ
በሚኖረው ወሳኝ ውጤት ላይ ያጠነጠነ ነው። ከላይ ከተጠቀሱት ገደቦች ውስጥ አንዳንዶቹ በዚህ ጥናት ውስጥ ጉልህ
በሆነ ተሳታፊ አማካይነት ይቀንሳሉ። በቱሪዝም ዘርፍ ንቁ ተሳትፎ ያለውና በኢትዮጵያ አንዳንድ የቱሪዝም ፖሊሲና የቱሪዝም
ተቋማት ላይ ጥልቅ ግንዛቤና ልምድ ያለው አንድ ስማቸው እንዳይገለጽ የፈለጉ ግለሰብ ለመሳተፍ ተስማምተዋል። ይህ
አስተዋፅዖ በኢትዮጵያ የቱሪዝም ፖሊሲን እና የቱሪዝም ልማትን ኃላፊነት የሚወስዱ ተቋማትን አሠራር በማብራራት ረገድ
በተወሰነ መልኩ የጎላ ነው።

የኢትዮጵያ ባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር (የኢፌዲሪ የባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር 2016) ተልዕኮ “የኢትዮጵያ ብሔሮች፣
ብሔረሰቦችና ሕዝቦች የባህል ሀብትና አገራዊ የቱሪዝም መስህቦችን በማጥናት፣ በመንከባከብ፣ በማልማትና በማስተዋወቅ
መልካም ሥዕሎችን መገንባት ነው። በሕዝብና በባለድርሻ አካላት ተሳትፎ ቀጣይነት ያለው ማኅበረ-ኢኮኖሚያዊና ፖለቲካዊ
እሴቶችን ለመጨመር የኢትዮጵያ” ( ሰዋሰዋዊ ስህተቶች በተልዕኮው መግለጫ ላይ ናቸው። በ2020 ኢትዮጵያን ከአፍሪካ
ቀዳሚ የቱሪስት መዳረሻዎች ተርታ ለማሰለፍ ያላትን ራዕይ በዝርዝር አስቀምጧል።

በቅርቡ በ2005 ነባሩ ሚኒስቴር የተቋቋመ ሲሆን ቱሪዝምን የማሳደግ ብቃቱን አላረጋገጠም (የኢፌዲሪ ባህልና ቱሪዝም
ሚኒስቴር፣ 2016)። በተጨማሪም የቱሪዝም ኢንደስትሪው በራሱ በሀገሪቱ በተከሰተው ውጣ ውረድ ከፍተኛ ተጽዕኖ
አሳድሯል። ለምሳሌ፣ የ1974ቱ አብዮት የሶሻሊስት ወታደራዊ መንግስትን አስከትሎ፣ ሆቴሎችን ጨምሮ የንግድ ድርጅቶችን
ብሔራዊ አድርጓል። ከዚያን ጊዜ ጀምሮ አገዛዞች ተቀይረው፣ በአሁኑ ጊዜ ይበልጥ የተደበላለቀ የኢኮኖሚ አካሄድን
እየተከተሉ፣ በአንዳንድ መልኩ፣ የቱሪዝም ኢንዱስትሪው ካለፉት መዋቅራዊ ችግሮች የተነሳ ገና ጅምር ላይ ነው።

በኢትዮጵያ የቱሪዝም ልማት ፖሊሲ ላይ የወጣው አነጋጋሪ መግለጫ ይህንን ችግር በትክክል አጉልቶ ያሳያል፡- “ምክንያቱም
በመንግስት፣ በግሉ ዘርፍ፣ በህብረተሰቡ በቱሪስት መስህብ መካከል ሊኖር የሚገባውን ትብብር እና ቅንጅት አቅጣጫ
የሚያስቀምጥ ግልጽ ፖሊሲ ለረጅም ጊዜ ባለመኖሩ ነው። ሳይቶች፣ ሰፊው ሕዝብና ሌሎች ባለድርሻ አካላት አገሪቱ ከዘርፉ
የተሟላ ጥቅም ማግኘት አልተቻለም፣ ልማቱም የተቀናጀና ዘላቂነት የሌለው ሆኖ ቆይቷል” (የኢፌዲሪ ቱሪዝም ልማት ፖሊሲ፣
2009፡1)። አሁን ያለው ለህዝብ ተደራሽነት ያለው የቱሪዝም ፖሊሲ በ2009 (የኢፌዲሪ ቱሪዝም ልማት ፖሊሲ 2009)
የተሻሻለ ሲሆን እስካሁን አልተሻሻለም (ስም የለሽ፣ የግል ግንኙነት፣ 2016)። የ34 ገፅ ሰነዱን በዝርዝር ሳናብራራ፣ ፖሊሲው
በርካታ የሚያስመሰግኑ ባህሪያት እንዳሉት ልብ ሊባል ይገባል። የቱሪዝም ኢንዱስትሪውን ወቅታዊ ሁኔታ ይገመግማል;
የእንደዚህ አይነት ፖሊሲ አስፈላጊነት በዝርዝር; ስልት ይገልጻል; ኃላፊነቶችን ይመድባል; እና ለፖሊሲው ትግበራ የገንዘብ
ድጋፍ የፋይናንስ ምንጮችን ይገልጻል.

8
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

እንደ ስማቸው ያልተገለጸው ተሳታፊ፣ ፖሊሲው ለኢንዱስትሪው ግልጽ መመሪያ የሚሰጥ እና ለኢንዱስትሪው እድገት ትኩረት
ይሰጣል። "አሁን ቱሪዝም በጣም ሞቃት ጉዳይ ነው እና እምቅ እና ለኢኮኖሚ (y) ያለውን አስተዋፅኦ በተመለከተ ግልጽ
ግንዛቤ ተወስዷል" (ስም የለሽ, የግል ግንኙነት, 2016). ፖሊሲው በርካታ የሚደነቁ ባህሪያት ቢኖረውም, ዝርዝር
መግለጫው የጎደለው ነው. ከሁሉም በላይ፣ ፖሊሲው በከፍተኛ ደረጃ ተግባራዊ ያልተደረገ ይመስላል። የቱሪዝም አጀንዳውን
ከሚደግፉ ተቋማት መካከል የቱሪዝም ትራንስፎርሜሽን ምክር ቤት፣ የቱሪዝም ቦርድ እና የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት
ይገኙበታል።

ደንብ ቁጥር 294/2013ን በመጥቀስ ብርሃኑ እና ንጉሴ (2015፡ 2) ደንቡ የቱሪዝም ትራንስፎርሜሽን ምክር ቤት ማቋቋሚያ
እንዴት እንደተዘጋጀ ይገልፃል። የቱሪዝም ቦርድ; እና የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት። እነዚህ አካላት የቱሪዝም ዘርፉን ለውጥ
በማምጣት ቱሪዝምን ያጎለብታሉ ተብሎ ታቅዶ ነበር።

የቱሪዝም ትራንስፎርሜሽን ካውንስል ቱሪዝምን ለማስቻል ጠቃሚ ሊሆን የሚችል አካል ነው። ጠቅላይ ሚኒስትሩን እና
የተለያዩ የቱሪዝም ባለድርሻ አካላትን ያቀፈ ሲሆን ተመሳሳይ ክልላዊ አወቃቀሮችን ተግባራዊ ለማድረግ በማሰብ የመንግስትን
ለቱሪዝም ያለውን ጠቀሜታ ያሳያል። “ምክር ቤቱ ስትራቴጂካዊ አቅጣጫ አስቀምጧል፣ አመራር ይሰጣል፣ ለአጠቃላይ
የሀገር አቀፍ የቱሪዝም ልማት መመሪያ ይሰጣል” - ምናልባት ይህ በባለድርሻ አካላት መንግስት ለቱሪዝም ትኩረት ይሰጣል (
ብርሃኑ እና) ንጉሴ፣ 2015፡ 18)

የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት በ2013 የተመሰረተ ሲሆን በባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር ስር ነው። ከባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር
ቁልፍ ስኬቶች አንዱ ተደርጎ ይወሰዳል (ስም-አልባ, የግል ግንኙነት, 2016). አዲስ መዳረሻዎችን በማሰስ እና የቱሪስት
መዳረሻ ቦታዎችን ለገበያ በማቅረብ ራሱን የቻለ የፌደራል መንግስት አካል ያለው ራሱን የቻለ የፌደራል መንግስት አካል "
ኢትዮጵያ በ2025 ከአፍሪካ ቀዳሚ የቱሪስት መዳረሻዎች ተርታ እንድትሰለፍ" በሚል ራዕይ 2025 አምስት ሚሊዮን
ቱሪስቶችን በማፍራት ይገለፃል። እና 7 ቢሊዮን ዶላር ገቢ (ኢፌዲሪ የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት፣ 2016)። ተግባራቶቹ በ‹
ቱሪዝም ቦርድ› ይመራሉ ተብሏል። ቀደም ሲል የተጠቀሰው የኢትዮጵያ ባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር ራዕይ (የኢፌዲሪ ባህልና
ቱሪዝም ሚኒስቴር፣ 2016) ከአፍሪካ ቀዳሚ መዳረሻዎች ተርታ እንድትሰለፍ ነበር፣ ምንም እንኳን የግብ ቀኑ ቀደም ብሎ
የነበረ ቢሆንም፣ ማለትም 2020 ማለትም 2020 ነው። ምናልባት መጀመሪያ ላይ ከታሰበው በላይ የቱሪዝም ልማትን
ለመጀመር ረዘም ያለ ጊዜ እየፈጀ መሆኑን አመላካች ነው።

የቱሪዝም ቦርዱ የግል እና የመንግስት ባለድርሻ አካላትን ያቀፈ ሲሆን የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት እንቅስቃሴዎችን
ይቆጣጠራል፣ ይመራል፣ ያጸድቃል (ብርሃኑ እና ንጉሴ፣ 2003፡ 17)። ብርሃኑ እና ንጉሴ ባደረጉት ጥናት ወቅት የቦርድ አባላት
በቱሪዝም ዘርፍ ከፍተኛ ተሳታፊዎችን ለምሳሌ የኢትዮጵያ አየር መንገድ ዋና ስራ አስፈፃሚ፤ የኢትዮጵያ ኤርፖርቶች ድርጅት
ዋና ዳይሬክተር; የኢትዮጵያ ኢንቨስትመንት ኮሚሽን ኮሚሽነር; የኢሚግሬሽን እና ዜግነት ጉዳዮች ዋና ዳይሬክተር; እና የባህል
ቅርሶች ጥናትና ጥበቃ ባለስልጣን ዋና ዳይሬክተር። የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት (እና የቱሪዝም ትራንስፎርሜሽን ምክር ቤት
እና ቱሪዝም ቦርድ) ለሕዝብ ተደራሽ የሆነ መረጃ በጣም አናሳ በመሆኑ እስካሁን ድረስ ያከናወኗቸውን ተግባራትና
ስኬቶቻቸውን ለመግለጽ አዳጋች ሆኖባቸዋል። በብርሃኑ እና ንጉሴ የመጀመሪያ ምረቃ ጥናት አዲስ የተቋቋመውን የኢትዮጵያ
ቱሪዝም ድርጅት ፣ድርጅቱ ከባለድርሻ አካላት ጋር ስላለው ግንኙነት ፣ለኢትዮጵያ ቱሪዝም ቦርድም ሆነ ለባህልና ቱሪዝም
ሚኒስቴር ስላለው ውስብስብ ተጠያቂነት እና ስላጋጠሙት ተግዳሮቶች የዲግሪ ምልከታ ይሰጣል። አስቀድሞ እየተጋፈጠ
ነው።

ከባለድርሻ አካላት አንፃር ብርሃኑ እና ንጉሴ (2015፡ 16) የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት በትብብር ጥረታቸው መጠነኛ መሻሻል
እያሳየ መሆኑን ደርሰውበታል።

9
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

በመድረሻ ቦታዎች እና በምርት ልማት ውስጥ ትብብር; ማስተዋወቅ እና ግብይት; አቅም ግንባታ; እና የመረጃ ልውውጥ.

የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት የቱሪዝም ባለድርሻ አካላትን የማደራጀትና የመምራት ኃላፊነት ተሰጥቶታል። በአለም አቀፍ ደረጃ
የቱሪዝም መዳረሻ ልማትን ማካሄድ; እና መድረሻውን ለገበያ ለማቅረብ. ከማስታወቂያ እና ግብይት አንፃር ብርሃኑ እና ንጉሴ
(2015፡20) ድርጅቱ በአለም አቀፍ የንግድ ትርኢቶች ላይ ያለውን ተሳትፎ ይገልፃሉ። በተወሰኑ አገሮች ውስጥ ኤግዚቢሽኖች
እና የመንገድ ትርኢቶች; እና የግብይት ቁሳቁሶችን ማምረት. እንዲያም ሆኖ በጥናታቸው ተሳታፊዎች የሰጡት አስተያየት
ድርጅቱ በቱሪዝም ባለድርሻ አካላት እና በአጠቃላይ የኢትዮጵያ ህዝብ ዘንድ ዝቅተኛ አስተዋውቋል የሚል ነበር። የኢትዮጵያ
ቱሪዝም ድርጅት ሶስት ዋና ዋና ክፍሎችን ያቀፈ ሲሆን እነሱም የቱሪዝም መዳረሻ እና ምርት ልማት ክፍል; የቱሪዝም
ማስተዋወቅ እና ግብይት ክፍል; እና የአስተዳደር ክፍል. በቦሌ ኤርፖርት እና በአዲስ አበባ መስቀል አደባባይ ሁለት የመረጃ
ማዕከሎችን ይሰራል።

የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት የተቋቋመው ይህ ጽሑፍ ከመጻፉ ሁለት ዓመት ቀደም ብሎ ቢሆንም፣ ጅምር ዕድገት
አስመዝግቧል፡ የክልል የቱሪዝም መዳረሻዎች ተገምግመዋል። በአንዳንድ ክልሎች ትክክለኛ የመዳረሻ ልማት ተጀምሯል;
ጥራት ያለው የማስተዋወቂያ ቁሳቁስ ተዘጋጅቷል; መደበኛ ድር ጣቢያ ተዘጋጅቷል; እና የማስተዋወቂያ እንቅስቃሴዎች (እንደ
የመንገድ ትርኢቶች) ተጀምረዋል።

የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት ያጋጠሙት ተግዳሮቶች በብርሃኑ እና ንጉሴ (2015፡18) የድርጅቱ ውስን የሰው ሃይል፣ የኢትዮጵያ
ቱሪዝም ድርጅት በባለድርሻ አካላት የተሰጠውን ኃላፊነት በተመለከተ የመረጃ እጥረት እና የተሳሳተ ግንዛቤ; የዳኝነት እና
የፍላጎት መደራረብ (ምንም እንኳን ይህ መደራረብ ባይገለጽም); እና የተጋነኑ ተስፋዎች (እንደገና ይህ በነዚህ ደራሲዎች
አልተገለጸም)። የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት የቱሪዝም ዘርፉን መለወጥ እንደሚችል ቢታወቅም፣ ይህ ሊሳካ የሚችለው ግን “
ድርጅቱ የውስጥ መዋቅራዊ፣ የዕቅድ፣ የፋይናንስና የሰው ኃይል ችግሮችን መፍታት ሲቻል ብቻ ነው” (ብርሃኑ እና ንጉሴ፣
2015፡ 23) .

ብርሃኑ እና ንጉሴ (2015፡ 26 – 27) የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት የቱሪዝም ትራንስፎርሜሽን እንዲደግፍ በርካታ ምክሮችን
አቅርበዋል፡ እነዚህም የቱሪዝም ባለድርሻ አካላትን የበለጠ መለየት እና የባለድርሻ አካላትን ካርታ መስራት፣ የባለድርሻ አካላት
ማስተባበሪያ ስትራቴጂ ማጠናቀቅ እና መተግበር; የትብብር ቦታዎችን ተጨማሪ ልዩነት; እንደ ግብርና እና ማኑፋክቸሪንግ ካሉ
የመጀመሪያ ደረጃ ዘርፎች መካከል የቱሪዝም ዘርፉን ቅድሚያ መስጠት ። ስልጣኑን ለባለድርሻ አካላት እና ለህዝብ
ማስተዋወቅ; ውጤታማ የህዝብ ግንኙነት ተግባር መመስረት; ውስጣዊ መዋቅራዊ, እቅድ, የገንዘብ እና የሰው ኃይል
ችግሮችን መፍታት; እና የባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር በኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት ውስጥ ያለውን ሚና ግልጽ አድርጓል። ብርሃኑ
እና ንጉሴ በዚህ ደረጃ የድርጅቶቹ የዕድገት ደረጃ ላይ ቢደርሱም ቀድሞውንም ጉልህ የሆነ እንደገና ማዋቀር ሊጠይቅ
እንደሚችል ይጠቁማሉ።

ሎው፣ ኢ. መድረሻውን ለገበያ እንዲያቀርብ ኃላፊነት የተሰጠውን ድርጅት ለምሳሌ የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት፣ “
የመንግሥትና የግሉ ዘርፍ አጋርነት መሆን አለበት...የግሉ ሴክተር ሁልጊዜ ከመንግሥት ጋር መሥራት አይፈልግም” (የግል
ኮሚዩኒኬሽን፣ 2016) ይመክራል። .

የቱሪዝም ኢንደስትሪው በፍጥነት ማደግ አለመቻሉን ሲጠየቅ፣ ስማቸው ያልተገለጸው ተሳታፊ (2016) ይህን አለማድረግ
የአንድ ድርጅት ብቻ ኃላፊነት እንዳልሆነና የሁሉም ባለድርሻ አካላት ሚና ሊታሰብበት እንደሚገባ ጠቁመዋል። በዘርፉ ልማት
ላይ ያጋጠሙ አንዳንድ ተቋማዊ ችግሮች የሚከተሉት ናቸው፡ ፋይናንሱ ከግል ፋይናንስ ይልቅ በህዝብ ላይ የተመሰረተ
በመሆኑ ውስን በጀት፣ ከሌሎች የመንግስት እና የግል ድርጅቶች ጋር ጠንካራ ትብብር አለመኖር; ግልጽ ፖሊሲ አለመኖር እና
ለግል ትንሽ ማበረታቻ

10
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ባለሀብቶች; የቴክኖሎጂ እጥረት በተለይም የቱሪዝም ምርቶችን በመስመር ላይ ለመወዳደር እና ለገበያ ለማቅረብ; ጥራት
ያለው የማስተዋወቂያ ቁሳቁስ እጥረት; ከማህበረሰብ ደረጃ ጀምሮ ስለ ቱሪዝም ግንዛቤ ማነስ; የመድረሻ ጥበቃ እጥረት; እና
የቱሪዝም ምርቶች ልዩነት አለመኖር.

የሚከተሉት ለቱሪዝም ልማት እንቅፋት የሚሆኑ ናቸው፡- በመዳረሻ አካባቢዎች የመሰረተ ልማት እጥረት; የክልላዊ ግብይት
እጥረት (በምስራቅ አፍሪካ ውስጥ); ጥብቅ የቪዛ ፖሊሲዎች; ውጤታማ የአቅም ግንባታ ፕሮግራሞች አለመኖር; እና
የቱሪዝም ፖሊሲን ለመተግበር የስትራቴጂክ ትግበራ መርሃ ግብር እጥረት (ስም-አልባ: የግል ግንኙነት, 2016). ይህ
የመጨረሻው ነጥብ በአንቀጹ ውስጥ በጸሐፊዎቹ ምክሮች ላይ አጽንዖት ተሰጥቶበታል.

ከራሷ አዲስ አበባ የመዳረሻ ግብይትን በተመለከተ፣ በዚህ ረገድ ብዙም እየሆነ ያለ አይመስልም። በባህልና ቱሪዝም
ሚኒስቴር ድረ-ገጽ ላይ ከአዲስ አበባ ባህልና ቱሪዝም ቢሮ (2016) ጋር ያለው ግንኙነት የማይሰራ ድረ-ገጽ አቅርቧል - ምንም
እንኳን ድህረ ገጹን በእንግሊዝኛ ወይም በአማርኛ ለመጠቀም አማራጮችን ቢያቀርብም ከእነዚህ ፖርቶች አንዳቸውም
አልሠሩም።

በኢትዮጵያ የቱሪዝም ፖሊሲና ተቋማት ላይ ውይይት ካደረግን በኋላ የቱሪዝም ዘርፉን ለማሳደግ የታለመውን የቱሪዝም ፖሊሲ
ምርጥ ተሞክሮዎችን በመዘርዘር አንዳንድ ንድፈ ሃሳቦችን ማጤን ተገቢ ነው።

ተገቢው የቱሪዝም ፖሊሲ ለኢትዮጵያ

ግልጽ ፖሊሲ ለቱሪዝም ዘርፉ ያለው ጠቀሜታ በአፍሪካ የቱሪስት ዘርፍ ያለውን ችግር አስመልክቶ ዲኤክ (2003፡ 291)
በሰጠው አስተያየት፡ “በአጠቃላይ ለልማት በተለይም ለቱሪዝም ግልጽ የሆኑ ስልቶች የሉም፣ እና ቱሪዝም አልተሰራም።
ከሌሎች የኢኮኖሚ ዘርፎች ጋር ተቀናጅቶ... የቱሪዝም ልማት በአንዳንድ አገሮች በቂ አልነበረም፣ በሌሎቹ ደግሞ ቁጥጥር
ያልተደረገበት ወይም ከልክ ያለፈ ነው” ብለዋል። ዲኢክ (2003፡ 293) የቱሪዝም ዘርፉን አቅም በጠበቀ መልኩ
እንዲጎለብት የፖለቲካ ፍላጎት እንደሚያስፈልግ በጽሑፋቸው ሁሉ ያሰምሩበታል።

የቱሪዝም ልማት አነስተኛ የቱሪዝም መሠረተ ልማት በሌለበት እና ውጤታማ ግብይት በሌለበት አካባቢ ስኬታማ እንዲሆን
የሰው፣ የካፒታልና የአካል ሀብትን የሚያንቀሳቅስ የቱሪዝም ልማት ፖሊሲ ያስፈልጋል (ዲይኬ፣ 2003፡ 294)። በተጨማሪም,
እንዲህ ዓይነቱ ፖሊሲ, Dieke መሠረት, የቱሪዝም ምርቶች መለየት ይጠይቃል; የግብይት አደረጃጀት; የዘርፉ አጠቃላይ
ቁጥጥር; እና ሴክተሩን ወደ ብሄራዊ ኢኮኖሚ መቀላቀል - ይህንን አለማድረጉ ይህ ፖሊሲ ውድቀትን ያስከትላል ማለት ነው ።

አህጄም እና ፎንት (1999፡ 74) በተጨማሪ የመዳረሻ ስፍራዎች ልዩነት ስልቶችን ለመፍጠር ምን አይነት ጥንካሬ እንዳላቸው
መወሰን አለባቸው። ምርቶቻቸውን ቱሪስቶች ከሚፈልጉት ጋር ማስማማት; እና ለታዳጊ መዳረሻዎች የታለመላቸው ቱሪስቶች
ምን እንደሚፈልጉ ለመወሰን እና በተቻለ መጠን ለማርካት. የቱሪስት ማስተር ፕላን፣ በአህጀም እና ፊንቶች (1999፡ 75)
እይታ ሊዳብር የሚችለው በሚቆጣጠረው የህዝብ አካል ብቻ ነው፣ ምንም እንኳን በህዝብ፣ በግል እና ለትርፍ ያልተቋቋሙ
ዘርፎች እንዲሁም ነዋሪዎች እራሳቸው ተሳትፎን ቢያስቡም። ፖሊሲው የዕድገት ንፁህ ማኅበራዊ ፋይዳውን ከፍ ማድረግ
ይኖርበታል፣ ይህም የትርፍና የህብረተሰብ ተጠቃሚነትን ከአካባቢና ከማህበራዊ ጉዳት ሳይደርስ ማሳደግን ያሳያል።

ዲኢክ (2003፡ 294) የቱሪዝም ፖሊሲ ሲወጣ የሚከተሉትን ሁኔታዎች ግምት ውስጥ ማስገባት አለባቸው፡ የቱሪዝም ልማት
ዓላማዎች ከብሔራዊ ፖሊሲ አንጻር ሲተነተኑ; ንዑስ እና ክልላዊ ጉዳዮች በብሔራዊ እቅዶች ውስጥ ይጣመራሉ; የትብብር
እና ልውውጥ ስርዓቶች ትንተና; በሚገባ የታሰበ እና ግልጽ የሆነ ተጨባጭ የቱሪዝም ፖሊሲ ዓላማዎች; በቱሪዝም ልማት
ውስጥ የአካባቢ ተሳትፎ እና ቁጥጥር; ለቱሪዝም ልማት የግልና የመንግሥት ሴክተር ሽርክና መፍጠር; የሴቶችን ተሳትፎ
ለማመቻቸት የሥርዓተ-ፆታ ግንዛቤን ማሳደግ; የክልል ቱሪዝም ትብብርን እና ውህደትን ማሳደግ; ተስማሚ መመደብ

11
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ሀብቶች; በቱሪዝም ጥቅማጥቅሞች ውስጥ ፍትሃዊነትን ማዳበር; የቱሪዝም ግንዛቤ ዘመቻዎችን ማስተዋወቅ; ለቱሪዝም
የህግ ማዕቀፍ መስጠት; የመድረሻ ግብይት እና የማስተዋወቂያ ዘመቻ; እና የቱሪዝም ሥራ ፈጣሪዎች ተነሳሽነት እና
የኢንቨስትመንት እድሎችን ማስፋፋት.

በርካታ የፖሊሲ ሂደቶች በ Dredge and Jenkins (2007) ተገልጸዋል፣ ከነዚህም አንዱ ፖሊሲ ማውጣት እንደ ዑደት
ነው። የ Inskeep ቱሪዝም እና የፖሊሲ ዑደትን በመጥቀስ ድሬጅ እና ጄንኪንስ (2007፡ 199) የፖሊሲ ዑደቱን የተለያዩ
ደረጃዎች የጥናት ዝግጅት አድርገው ይገልጻሉ። የዓላማዎች መወሰን; የዳሰሳ ጥናት; ትንተና እና ውህደት; ፖሊሲ እና እቅድ
ማውጣት; ምክሮች; እና ትግበራ እና ክትትል.

አዲስ አበባ ለቱሪዝም ልማት ጠቃሚ መነሻ ሊሆን ይችላል፣ ስለሆነም የአካባቢያዊ መዳረሻ ዕቅድ እና የከተሞች ፖሊሲን
በተመለከተ ንድፈ ሃሳቦችን መመርመር አስፈላጊ ነው። በርካታ የአካባቢ መንግሥት ሚናዎች እና በቱሪዝም ላይ ያላቸው
ተጽእኖ በድሬጅ እና ጄንኪንስ (2007፡ 306) ተገልጸዋል፡ የመሠረተ ልማት አቅርቦትና ጥገና; የመሬት አጠቃቀም እቅድ
ማውጣት; የአካባቢ አስተዳደር; ክፍት ቦታ እቅድ እና አስተዳደር; የህዝብ ጤና እና ደህንነት; የአካባቢ ኢኮኖሚ ልማት;
ትምህርት, ስልጠና እና ሥራ; የቱሪዝም ማስተዋወቅ እና ግብይት; ጥበባት እና የባህል ልማት; የማህበረሰብ ልማት; እና
ሰብአዊ አገልግሎቶች የአገልግሎት አሰጣጥን ለማሻሻል. ሊታሰብበት የሚገባው የአካባቢ ፕላን አንዱ ገጽታ ቱሪስቶችን
ከመስህቦች እና ከማህበረሰቡ ጋር የሚያገናኝ የቦታ መዳረሻ እቅድ ነው። ድሬጅ እና ጄንኪንስ (2007፡ 321) የጉኒን መድረሻ
ፅንሰ-ሀሳብን በመገኛ ቦታ እቅድ ውስጥ በርካታ አካላትን ይጠቅሳሉ። የመግቢያወደ መድረሻው ክልል መግቢያ እና
መውጫን ያመለክታል; የማህበረሰብ የመድረሻ ክልልን የሚያገለግል እና የሚደግፍ;የመዳረሻ መንገዶችወይም በመላው
ክልል ውስጥ እንቅስቃሴን የሚያመቻቹ የግንኙነት ኮሪደሮች; እናመስህብ ውስብስቦችቱሪስቶችን ወደ ክልሉ የሚስቡ.

ከላይ ያለው ውይይት እንደሚያመለክተው በአሁኑ ጊዜ ኢትዮጵያ ውስጥ እየተተገበሩ ያሉትን የቱሪዝም ልማት ፖሊሲዎችና
አሠራሮች መከለስ አስፈላጊ ነው - ይህን አለማድረግ በቱሪዝም ዘርፍ ስኬትን በእጅጉ ይገድባል።

ምክሮች

ወደ ቱሪዝም ልማት ፈጣን አቅጣጫን የሚያመቻቹ በርካታ የፖሊሲ እና የመዳረሻ ልማት ምክሮች ቀርበዋል።

1. 'የፖለቲካ ፍላጎት'

በቱሪዝም ልማት ውስጥ ማንኛውም ስኬት እንዲኖር፣ የፖለቲካ ፍላጎት የግድ አስፈላጊ ነው (ዲኬ፣ 2003)። የኢትዮጵያ
የፖለቲካ አመራር ለቱሪዝም ቁርጠኝነት ከሌለው የቱሪዝም ዕድገት ምንም አይነት መነቃቃት ሊፈጥር ስለማይችል ይህ
ሊታወቅ የሚችል ፅንሰ-ሀሳብ ነው።

የኢትዮጵያ ታሪካዊ አውድ እንደሚያመለክተው ብዙ የፖለቲካ እና የቢዝነስ መሪዎች በአለም አቀፍ ጉዞ ብዙ ልምድ
እንዳልነበራቸው ነው። በአገሪቱ አመራር ደጋፊ የጉዞ እና የቱሪዝም ባህልን ለማበረታታት ጣልቃገብነቶች በቱሪዝም ጥቅሞች
ላይ ትምህርታዊ ፕሮግራሞችን እና የግል ዓለም አቀፍ ጉዞን ሊያካትቱ ይችላሉ።

2. የቱሪዝም ስትራቴጂ ማዘጋጀት

ይህ የመጽሔት መጣጥፍ በኢትዮጵያ የቱሪዝም ልማትን በተመለከተ የተለየ ስልት ማቅረቡን አያሰላስልም። ይልቁንም
ለአገሪቱ የቱሪዝም ስትራቴጂ ሲነደፍ ሊወሰዱ የሚችሉ አንዳንድ መመሪያዎችን ለማቅረብ አስቧል።

12
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ለደቡብ አፍሪካ እንደ የቱሪዝም መዳረሻ ስትራቴጅካዊ የተፎካካሪነት ሞዴል በማዘጋጀት የተጠናቀቀው የጆንከር (2004)
ጥናት በዚህ ረገድ ጠቃሚ ግንባታ ሆኖ ያገለግላል። ጆንከር በመዳረሻ ልማት እና አስተዳደር ውስጥ ሊጣመሩ የሚገባቸው
በርካታ የመድረሻ ስኬት ምክንያቶች እንዳሉ ይጠቁማል። እነዚህ ከዚህ በታች ተብራርተዋል.

የመማር እና የእድገት ስኬት ምክንያቶች

ከመማር እና ከዕድገት አንጻር የስኬት ምክንያቶች የመሠረተ ልማት ግንባታ፣ የሰዎች ልማት እና የሥርዓት ልማት ናቸው (
ጆንከር፣ 2004፡ 345 - 346)።

በኢትዮጵያ በቂ የመሠረተ ልማት አውታሮች አለመሟላት ከዚህ ቀደም በተደጋጋሚ የተገለፀ ሲሆን የቱሪዝምን የማበብ አቅም
በእጅጉ የሚገድብ ሲሆን የመሠረተ ልማት ሀብቱ ደካማ መሆን የቱሪስት እርካታን ደረጃ ላይ አሉታዊ ተጽዕኖ ያሳድራል።
የቻይና የኢንቨስትመንት መሠረተ ልማት ከእነዚህ ችግሮች ውስጥ የተወሰኑትን ቀርፎ አሁንም እየቀጠለ ቢሆንም፣ እነዚህ
የመሠረተ ልማት ፕሮጀክቶች ከቱሪዝም አንፃር ሊዋሃዱ አልቻሉም።

በኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅትም ሆነ በሌሎች የቱሪዝም ተቋማት ውስጥ ትክክለኛ ክህሎትና አቅም መኖሩ ያለውን ጠቀሜታ
በቀላሉ የሚናቅ አይሆንም። ከእነዚህ ችሎታዎች መካከል አንዳንዶቹ በቀላሉ ሊገኙ ይችላሉ, ሌሎች ደግሞ ከአገር ውጭ
ማምጣት ሊኖርባቸው ይችላል.

አንዳንድ አስፈላጊ ክህሎቶች ኤሌክትሮኒካዊ ግብይት እና መድረሻ ግብይትን ያካትታሉ። ብዙ ሰዎች የቱሪስት መዳረሻዎችን
ለማግኘት በመስመር ላይ ሲፈልጉ፣ ማህበራዊ ሚዲያ እና የፍለጋ ማመቻቸት እንዴት እንደሚሰራ የሚረዳ ቴክኒካል ችሎታ
ያለው ሰው መኖሩ በጣም አስፈላጊ ነው።

ከመዳረሻ ግብይት አንፃር አንድ ሰው ከብዙ አስጎብኚ ድርጅቶች እና ባለድርሻ አካላት ጋር አብሮ ለመስራት ስብዕና እና ሞገስ
ያለው ሰው ያስፈልጋል። “ምርቱን የሚያውቅ የአገር ውስጥ ሰው ያስፈልግዎታል ምክንያቱም ይህ እነሱ መገናኘት
የሚያስፈልጋቸው ነው። ከ(ምርት ባለቤቶች) ጋር መደራደር፣ ባህላቸውን ተረድተው አብረው እንዲሰሩ ማድረግ። ያ ቦታ ከተገኘ
በኋላ ወደ ሀገር አስተዳዳሪዎች ወይም ተወካዮች መግባት ትችላለህ… ግን ይህ የበጀት ጥገኛ ነው” (ሉው፣ ኢ.፣ የግል
ግንኙነት፣ 2016)። በጊዜ ሂደት፣ ኢላማ በሆነ የግብይት ስትራቴጂ በተዘጋጁ አገሮች ኢትዮጵያን ለማስተዋወቅ የሀገር ውስጥ
ተወካዮች ተቀጥረው ሊሠሩ ይችላሉ።

ሎው የቱሪዝም ምርት አቅራቢዎችን ክህሎት የምናገኝበትን አንዱን መንገድ ጠቅሷል፡- “ኢትዮጵያ ቱሪዝም እንዴት
እንደሚሰራ፣ ታሪፍ እንዴት እንደሚሰራ፣ እራስህን ለገበያ ማቅረብ እንደምትችል የሚያብራራ የቱሪዝም ምርቶች መመሪያ
ማዘጋጀት ጠቃሚ ሊሆን ይችላል። ኢንዱስትሪው እንዴት እንደሚሰራ ላያውቁ ይችላሉ” (የግል ግንኙነት፣ 2016)።

አነስተኛና መካከለኛ ኢንተርፕራይዞችን የድህነት ቅነሳን እንደ አንድ ገጽታ በማሰልጠን ላይ ትኩረት በ ማይልስ (2014፡ 4)
በተለይም በአካባቢው ማህበረሰቦች ውስጥ ያሉ የቱሪዝም ኢንተርፕራይዞች የንግድ ሥራቸውን በማሳደግና በማስተዳደር
ረገድ የግብይት፣የአሰራር እና ተዛማጅ ክህሎት እንዲኖራቸው ይበረታታሉ። በተለይም የሌብነት ደረጃን በተመለከተ ልምድ
ያለው እና አጠቃላይ የከተሞች እና የቱሪዝም ምርቶች ባህሪ ፣ ለአካባቢ ባለስልጣናት እና ለጠቅላላው ህዝብ እንደገና
የማስተማር ሂደት ጠቃሚ ሊሆን ይችላል። ሎው፣ ዲ. እንዳብራራው፣ የድጋሚ ትምህርት ሂደት “ቱሪዝም መኖሩ ለምን
አስፈላጊ እንደሆነ - ቱሪስቶችን መንከባከብ፣ ደህንነትን መጠበቅ እና መረጃን ይስጧቸው… አካባቢዎች ንጹህ እና
ደህንነታቸው የተጠበቀ መሆኑን ያረጋግጡ” (የግል ግንኙነት፣ 2016) ያስተምራል። ሎው ለሥራ ዕድል ፈጠራ ምንጭ ሊሆኑ
የሚችሉ እና የቱሪዝም ኢንዱስትሪውን እድገት የሚደግፉ በሚመለከታቸው ማዘጋጃ ቤቶች የሚሾሙ 'የቱሪዝም አምባሳደሮች'
እንዲሾሙ ይጠቁማል።

ከስርዓተ ልማት እይታ፣ ጆንከር (2004፡ 346) የገበያ ጥናትና ምርምር እና የኢንተርኔት እና የቴክኖሎጂ አጠቃቀምን ወሳኝ
የስኬት ምክንያቶች አድርጎ ለይቷል። በኢንዱስትሪው ውስጥ ባሉ ባለሙያዎች ተመሳሳይ አመለካከት ነው. “አዲስ መድረሻ
ከሆንክ ወይም ገና እየጀመርክ ከሆነ ያስፈልግሃል
13
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

የምርት ትንተና ለማድረግ መጀመሪያ… ላሉዋቸው ምርቶች ሁሉ የመረጃ ቋት ይፍጠሩ (እነሱ) ለማስተዋወቅ ያቀዱ። የሚስቡ
አንድ ወይም ሁለት ቁልፍ መስህቦችን ይለዩ… ወደ እነዚያ መስህቦች እና መውጫ መንገዶችን ያዘጋጁ። መጓጓዣ
ያስፈልጋል፣ መንገዶች ተደራሽ መሆን አለባቸው። ሰዎችን እዚያ ለማድረስ መሰረታዊ መሠረተ ልማቶች መገኘት አለባቸው
” (Louw D., personal communication, 2016)።

የመረጃ ቋቱን ከማዘጋጀት አንፃር ሉው፣ ዲ. ከቱሪስት ጋር የተገናኘው ጂፒኤስ (ግሎባል ፖዚሽን ሲስተም) ከጋራዥ እስከ ቤተ
ክርስትያን እስከ መቃብር እስከ የእንግዳ ማረፊያ ቤቶች ድረስ የተቀነባበረ መሆኑን በግላዊ ልምድ ያንፀባርቃል። የመስመር
ላይ ዳታቤዝ… የመረጃ ቋታችን ቀጥታ ነው፣ ይዘምነዋል” (የግል ግንኙነት፣ 2016)።

ጎብኝዎች ለምን ወደ አገሩ እንደሚሄዱ ማወቅም ጠቃሚ ነው። ይህን ለማድረግ ቀላሉ መንገድ በአውሮፕላን ማረፊያው
ውስጥ በእንግዶች ላይ የሚደረግ ጥናት ወይም በአገሪቱ ውስጥ በመጠለያ ውስጥ መቆየት ነው.

የመዳረሻ አስተዳደር የስኬት ሁኔታዎችን ያስኬዳል

ስድስት የስኬት ምክንያቶች በጆንከር (2004፡ 346 - 348) ማለትም የመድረሻ አደረጃጀት እና ማስተባበር ይጠቁማሉ።
የምርት እና የገበያ ልማት; ግብይት; የሰው ኃይል አስተዳደር; ስልታዊ አስተዳደር; እና ኃላፊነት ያለው አስተዳደር. ከእነዚህ
ውስጥ አንዳንዶቹ ከዚህ በታች ተብራርተዋል.

የመጀመሪያው የስኬት ሁኔታ እንደ መድረሻ አደረጃጀት እና ቅንጅት ተዘርዝሯል። የኢትዮጵያ የቱሪዝም ፖሊሲ ወደ ስኬታማ
የቱሪስት ዘርፍ እንዲተረጎም ውጤታማ ትግበራ ይጠይቃል። ይህንንም ለማሳካት መድረሻውን ለገበያ የማቅረብ ዓላማ ያለው
ኢትዮጵያዊ የቱሪስት አካል እንዲቋቋም ይመከራል። የቱሪስት ምርቶችን ማልማት እና ማቆየት (መስህቦች); የመሠረተ ልማት
ግንባታን ማስተባበር; እና በቱሪዝም ውስጥ የህዝብ፣ የግል እና የማህበረሰብ ዘርፎችን ያስተባብራል። ይህ አስተባባሪ አካል
በኢትዮጵያ ውስጥ ቱሪዝም እንዲያድግ “ሰዎች፣ … ተነሳሽነት፣ የግሉ ሴክተር እና አማካሪዎች (ማን) ተገናኝተው ተባብረው
ሊሰሩ” የሚለውን ፍላጎት ሊያሟላ ይችላል (አበራ፣ የግል ግንኙነት፣ 2016)።

ቀደም ሲል እንደተገለፀው የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት (ኢፌዲሪ የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት፣ 2016) በቱሪዝም ልማት በኩል
ብዙ እያስመዘገበ ያለ አይመስልም። ይህ አካል ከላይ እንደተገለጸው የቱሪስት አካል ሊያገለግል ይችላል ወይም የቱሪዝም
ፖሊሲን ዓላማዎች ተግባራዊ ለማድረግ አዲስ አካል ሊቋቋም ይችላል።

ሁለተኛው የስኬት ሁኔታ የምርት እና የገበያ ልማት ነው። Louw, E. ሰፋ ያሉ ተግባራትን የማቅረብን አስፈላጊነት እና ይህ
ለአነስተኛ ንግድ ልማት እና ለስራ እድል ፈጠራ ያለውን አስተዋፅኦ አበክሮ ገልጿል። ለአንዱ የአገሪቱ ሐይቆች ሃያ ታንኳዎችን
የመግዛት ምሳሌን በመጠቀም ሉው ኢ. እንዲህ ዓይነቱ አነስተኛ ኢንቨስትመንት በአንድ ክልል ውስጥ ለሚቀርቡት ዝርያዎች
አስተዋፅዖ እንደሚያደርግ ያብራራል እናም “ሰዎች አነስተኛ የንግድ ሥራዎችን እንዲጀምሩ ዕድል ነው… ሥራ ፈጣሪዎች
እንዲሠሩ ማድረግ ። ገንዘቡን ስጣቸው። ቀላል ቆንጆ እና ቀላል እንቅስቃሴዎች - ጥሩ ተጨማሪ" (የግል ግንኙነት, 2016).
ማይልስ (2014፡3) ተመሳሳይ አስተያየት አለው፣ የቱሪዝም ምርቶች ብዝሃነት ሁለቱም መዳረሻውን የበለጠ ተወዳዳሪ
እንደሚያደርግ ይጠቁማል፣ ይህም ለድህነት ቅነሳ አስተዋጽኦ ያደርጋል። ሰፋ ያሉ ተግባራትን የማስተዋወቅ አንዱ መንገድ
ጎብኝው የሚቀርቡትን ተግባራት እንዲያውቅ የሚያደርግ የጎብኝ ማለፊያ ነው።

ሦስተኛው የስኬት ምክንያት መድረሻውን ለገበያ ማቅረብ ነው። የመጀመሪያው እርምጃ ኢትዮጵያ ለመያዝ የምትፈልገውን
የገበያ ቦታ መወሰን ሊሆን ይችላል። Louw, D. ተስማሚ የዒላማ ገበያዎችን ለመምረጥ የምርት ትንተና እንዴት እንደሚመራ
ይወያያል. እነዚህ ምርቶች
14
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ከዚያም አስጎብኚዎችን ወደ አገሪቱ ለመሳብ ሊያገለግል ይችላል. "አንድ ኦፕሬተር በአንድ ሀገር ውስጥ ከ 6000 የጉዞ
ኤጀንሲዎች ጋር ሊገናኝ ይችላል. የጉዞ ኤጀንሲዎች ኦፕሬተሮች የሚያጠናቅሯቸውን ፓኬጆች በመደበኛነት ይሸጣሉ። ስለዚህ
አለምአቀፍ ኦፕሬተሮችን ከመድረሻዎ ጋር በደንብ እንዲተዋወቁ እና እንዲደሰቱ ከቻሉ፣ ያ ሁሉንም የጉዞ ኤጀንሲዎችን
የሚሸፍን በመሆኑ ትልቅ ገበያ ነው።” (ሉው፣ ዲ.፣ የግል ግንኙነት፣ 2016)።

ከአስጎብኝ ኦፕሬተሮች በተጨማሪ የመስመር ላይ ተጋላጭነት ወሳኝ ነው። እንደ Expedia ያሉ የመስመር ላይ የጉዞ
ኤጀንሲዎች ጠቃሚ የግብይት ምንጭ ናቸው።

ሰዎችን ወደ መድረሻው ለማስተዋወቅ ሌላው ጥሩ መንገድ ኮንፈረንስ እና ዝግጅቶችን በማነሳሳት እና በመደገፍ ነው። "ይህ
ለመጀመሪያ ጊዜ ሰዎችን ወደ መድረሻህ ለማምጣት ጥሩ መንገድ ነው። ምርቶችዎን እዚያ ባሉበት ጊዜ ካጋለጡዋቸው፣
አመለካከታቸውን ይቀይሩ…፣ ብዙ ሰዎች ወደፊት እንዲጎበኙ ለማድረግ ሊጠቀሙባቸው የሚችሏቸው ነገሮች ናቸው
” (Louw, D., Personal Communication, 2016)። ኮንፈረንሶችን ለመጠቀም ሌሎች ምሳሌዎች ደግሞ የትዳር
አጋሮቻቸው ወደ ኢትዮጵያ እንዲሄዱ የሚያበረታታ 'የትዳር ጓደኛ ፓኬጅ' ማዘጋጀት ነው።

ከጊዜ ወደ ጊዜ እየተወሰደ ያለው ጽንሰ-ሀሳብ ጎብኚዎች ፎቶ እንዲያነሱ እድል እየሰጠ ነው - መድረሻዎች ለመድረሻቸው ከፍ
ያለ ታይነትን ለመፍጠር የሚጠቀሙበት የራስ ጥቅም የግብይት መሳሪያ። "ፎቶ ለማንሳት ለሚፈልጉ ሰዎች እድል ፍጠር።
ከምርቱ ጋር ይዘት። ለምርቶችዎ ነፃ ግብይት። ሰዎች ሌሎች ሰዎች ሲሄዱ ባዩበት ቦታ መሄድ ይወዳሉ” (ሉው፣ ዲ.፣ የግል
ግንኙነት፣ 2016)። በመድረሻው ላይ ያለው መረጃ በመስመር ላይ እና እንዲሁም በታተመ ቅርጸት በቀላሉ የሚገኝ እና ግልጽ
መሆን አለበት። በእንቅስቃሴ ላይ ብቻ ሳይሆን ቱሪስቱ አስፈላጊ ውሳኔዎችን እንዲወስን የሚፈልግ መረጃ ለምሳሌ የውሃውን
የመጠጣት ችሎታ እና ፎቶ ማንሳት ይፈቀድላቸው እንደሆነ.

የደንበኛ እይታ የስኬት ምክንያቶች

ጆንከር (2004፡ 342) የሚያሳየው ወሳኝ የስኬት ምክንያቶች ቱሪስቶችን በምርት አቅርቦቶች እና በመድረሻው ምስል ማግኘት
ነው። ከተቀበሉት አገልግሎት ጥራት እና ከተሞክሮ ጥራት አንጻር የእንግዶቹን እርካታ; እና በመጨረሻም ከቱሪስት እና
ከደንበኛ እንክብካቤ ጋር ያለውን ግንኙነት በማዳበር ማቆየት.

የጥራት ደረጃዎች ለቱሪዝም ልማት አስፈላጊ ገጽታ መሆን አለባቸው, ምንም እንኳን በአንጻራዊነት የቱሪዝም ፖሊሲ ትግበራ
ደረጃ ላይ. በኢትዮጵያ በትናንሽ ሆቴሎች እና ሬስቶራንቶች ውስጥ ያለው የጥራት ደረጃ መጓደል አሳሳቢ መሆኑን የገለጹት
አቶ ኪዳነ-ማርያም (2015፡ 8) የቱሪዝም ልማት ጉዳዩን እንደ ቀዳሚነት ይጠቅሳል።

በኢትዮጵያ የቱሪዝም የሥነ ምግባር ደንብ ውስጥ የተጠቀሰው ጥራት ያለው የቱሪዝም አገልግሎት አስፈላጊነት አንጊለሪ ስለ
መስተንግዶ ቱሪዝም ምርቶች የኮከብ ደረጃ አሰጣጥን አስመልክቶ ባደረገው ውይይት (የግል ግንኙነት፣ 2016) ደጋግሞ
ተናግሯል፡ “የመጀመሪያው ነገር ቱሪስቱ የሆነ ዓይነት የጥራት ማረጋገጫ ይፈልጋል። ከዋክብት በዓለም ዙሪያ እውቅና
አግኝተዋል. እያንዳንዱ አገር የራሱ የኮከብ ደረጃ አሰጣጥ ሥርዓት አለው። ኮከቦችን ወደ ግብይት ወይም ድህረ ገጽ
ሲጨምሩ ለተቋሙ እሴት ይጨምራል።

ከዚህ አንፃር በቱሪዝም ቦርድ አደራዳሪነት የቱሪዝም ደረጃ አሰጣጥ ምክር ቤት እንዲቋቋም ይመከራል። ምክር ቤቱ የኮከብ
ደረጃ አሰጣጥን የመስተንግዶ ተቋማትን ኃላፊነት ይወስዳል፣ እና ደረጃዎች ከተጣሱ የጥራት ቁጥጥር እና ችግርን ለመለየት
የቅሬታ መስመር ይሠራል። ሌሎች ከቱሪዝም ጋር የተገናኙ ምርቶችን ለኮከብ ደረጃ ለመስጠት ግምት ውስጥ መግባት
አለበት። አንጂሊሪ “የእኔ የግል አስተያየት ታሪካዊ ሕንፃዎችን ማካተት ትልቅ ዋጋ እንደሚጨምር ነው…፣ አስጎብኚዎች፣
አስጎብኚዎች፣ የእንቅስቃሴ አቅራቢዎች፣ የቱሪዝም ቢሮዎች - የበለጠ በግሬዲንግ ገንዳ ውስጥ መካተትን እፈልጋለሁ” (
አንግሊሪ፣ የግል ግንኙነት, 2016).

15
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ቀጣይነት ያለው የእድገት ስኬት ምክንያቶች

የቱሪስት ኢንደስትሪው ቀጣይነት ያለው እድገት በማህበራዊ ስኬት አመላካቾች እና በኢኮኖሚያዊ ስኬት ሁኔታዎች (ጆንከር፣
2004፡ 342) ይገለጻል። በኢትዮጵያ የቱሪዝም ኢንደስትሪውን ለማጎልበት ያለው አጣዳፊ ኢኮኖሚያዊ አስፈላጊነት ቀደም
ሲል በዚህ ጽሁፍ ላይ በዝርዝር የተገለጸ ቢሆንም፣ በኢትዮጵያ የቱሪዝም ስትራቴጂ ውስጥ አንድ ቁልፍ ትኩረት በጠንካራ
ሁኔታ የሚመከር ሲሆን ይኸውም ድህነትን ለመቅረፍ ቁርጠኛ መሆን ነው።

በዚህ ረገድ፣ አብዛኛው የኡጋንዳ አካታች ቱሪዝም ፕሮግራም ግንባታዎች በማይልስ (2014 እና የግል ግንኙነት፣ 2016)
በኢትዮጵያ ሁኔታ ተግባራዊ ሊሆኑ ይችላሉ። ድህነትን ለመቅረፍ ድህነትን ለመቅረፍ የሚከተሉትን ዘዴዎች ይጠቀማሉ (
ማይልስ፣ 2014፡ 2)፡ በቱሪዝም ምርቶች ውስጥ ድሆችን መቅጠር፤ ድሆች ወይም ድሆችን የሚቀጥሩ የንግድ ድርጅቶች
እቃዎች እና አገልግሎቶች አቅርቦት; የሸቀጦች ሽያጭ እና የድሆች አገልግሎት አሰጣጥ መደበኛ ባልሆነ ዘርፍ; በድሆች
ጥቃቅን እና ጥቃቅን ቱሪዝም ንግዶች መመስረት; በቱሪዝም ምክንያት የታክስ ገቢን እንደገና ማከፋፈል; በቱሪስቶች
በፈቃደኝነት መዋጮ እና ድጋፍ; እና ድሆችን በቀጥታ የሚጠቅሙ የቱሪዝም መሠረተ ልማቶች ላይ ኢንቨስትመንት.

በማህበራዊ ስኬት ረገድ አንድ ተጨማሪ ግምት ተደራሽነት ነው. “ቱሪዝም አቅም ላላቸው አካላት ብቻ አይደለም።
የተሽከርካሪ ወንበር ተደራሽነት… የዊልቸር ተደራሽነት ብቻ ሳይሆን አካላዊ ችግር ላለባቸውም ተደራሽ ነው። ለመተግበር
የሚያስፈልጉዎት ብዙ ነገሮች አሉ። እና ሲደርሱ ከአየር ማረፊያው ይጀምራል… ባቡር ጣቢያዎች” (Angileri, personal
communication, 2016)።

3. በአተገባበር ላይ ያተኮረ የፖሊሲ ግምገማ

ቀደም ሲል በተጠቀሱት ዲኬ (2003)፣ አህጄም እና ፎንት (1999) እና ድሬጅ እና ጄንኪንስ (2007) መመሪያዎች ላይ
በማንፀባረቅ ግልፅ የፖሊሲ ልማት ስኬታማ የቱሪዝም ልማት ቅድመ ሁኔታ ነው።

እንደ ሁሉም ፖሊሲዎች በመደበኛነት መገምገም ጠቃሚ ነው. ይህ ፖሊሲ አሁንም ጠቃሚ ስለመሆኑ እና ሊሻሻል ይችል
እንደሆነ ለማወቅ የኢትዮጵያ የቱሪዝም ልማት ፖሊሲን ይመለከታል። ወሳኙ ገጽታ በመጀመሪያው ፖሊሲ ውስጥ በዝርዝር
የተገለፀው ትግበራ በትክክል መፈጸሙን መገምገም ነው። ኢትዮጵያ አሁን ካለችበት የቱሪዝም ሁኔታ በመነሳት ፖሊሲው
በታቀደው እና ባሳካው መካከል ልዩነት ሊፈጠር ይችላል።

በመመሪያው ግምገማ ውስጥ ሶስት ጥያቄዎች ቀርበዋል፡ የታቀዱት ውጤቶች ምን ምን ነበሩ? እነዚህ ውጤቶች ተገኝተዋል
? ካልሆነ፣ ላልተገኙበት ምክንያቶች ምን ነበሩ? የእነዚህ ጥያቄዎች መልሶች ፖሊሲ አውጪዎችን፣ ከተወሰኑ የውጤት
አመልካቾች ጋር አዳዲስ ስልቶችን በማዘጋጀት መምራት አለባቸው (ድሬጅ እና ጄንኪንስ፣ 2007፡ 242-243)።

ቀደም ሲል በተገለጹት Inskeep's ቱሪዝም እና የፖሊሲ ዑደት (ድሬጅ እና ጄንኪንስ፣ 2007) ውስጥ የተካተቱ አንዳንድ
የፖሊሲ ሂደቶችን መጠቀም ጠቃሚ ነው። በዚህ ሂደት የቱሪስት ማስተር ፕላን (Ahjem and Font, 1999: 75) ተዘጋጅቶ
በልማት ፖሊሲው ውስጥ ሊካተት ይችላል።

የባለድርሻ አካላት ተሳትፎና ቀጣይነት ያለው የቱሪዝም ልማት ለቱሪዝም ፖሊሲ ጠቃሚ ገንቢዎች ሲሆኑ አሁን ያለው
የቱሪዝም ልማት ፖሊሲም የሚበረታታ ነው - ግምገማው ይህንን ቅድሚያ የሚሰጠውን ተግባር በመጠበቅ ማረጋገጥ
አለበት። የኢትዮጵያን የቱሪዝም የሥነ ምግባር ደንብ (ኢ.ፌ.ዲ.ሪ. የቱሪዝም ሥነ ምግባር ደንብ፡ 2016) ስንመለከት፣
በቱሪዝም የሥነ ምግባር ደንብ ውስጥ በተካተቱት አሥር መርሆች ለዘላቂ ቱሪዝም ትኩረት መስጠቱ ግልጽ ነው።

16
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

4. 'ጓደኛን ጠይቅ'

የቱሪዝም ዘርፉን ከውጪ ያለ ዕርዳታ ለማዳበር የቱሪዝም ስትራቴጂን በተሳካ ሁኔታ ተግባራዊ ለማድረግ ያስችላል። በዚህ
ረገድ ኢትዮጵያ የቱሪዝም ልማትን ለማፋጠን አማካሪዎችን በመጠቀም፣ ከዓለም አቀፍ ኤጀንሲዎች ጋር በመተባበር እና
ዓለም አቀፍ ኢንቨስትመንትን ወይም እገዛን በማበረታታት በርካታ አማራጮችን ልትጠቀም ትችላለች።

የቱሪዝም ዘርፉን ለማሳደግ በፖለቲካ እና በቢዝነስ መሪዎች የልምድ ማነስ ኢትዮጵያ የቱሪዝም ዘርፉን ለማሳደግ አስፈላጊው
እውቀት ያላቸው ልዩ አማካሪዎችን መጠቀም እንደምትችል በማስተዋል ይጠቁማል። እንዲሁም የቱሪዝም ዘርፉን ለማሳደግ
ዓላማቸው እንዲረዳቸው ከዓለም አቀፍ የልማት ኤጀንሲዎች ለምሳሌ እንደ የተባበሩት መንግስታት የዓለም ቱሪዝም ድርጅት
እርዳታ ማግኘት ትችላለች።

ደካማ የቱሪዝም መሠረተ ልማት ለቱሪዝም ልማት ቁልፍ ከሆኑ ችግሮች መካከል አንዱ ነው፣ይህም በውጭ ኢንቨስትመንት
ወይም በዕርዳታ ሊፈታ የሚችል ሲሆን፣ ለዚህ ማሳያ የሚሆነው የቻይና ኢንቨስትመንት ቀደም ሲል በመንገድ መሠረተ
ልማት ላይ አዎንታዊ ተጽእኖ እያሳደረ ነው። ቼንግ አስተያየቱን ሰጥቷል፡- “መንገዶቹ እየተሻሻሉ ያሉ ትልቅ ፈተናዎች ናቸው...
እንደ ጎንደር እስከ አክሱም ያሉ አንዳንድ መንገዶች በቻይናውያን በንቃት እየተሻሻሉ ነው፣ ምንም እንኳን ውጤቱ ለሌላ
አምስት አመታት ወይም ከዚያ በላይ ባይሆንም (አይታይም) ... አክሱም ወደ መቀሌ ተሠርቷል እና የጉዞ ጊዜ በጣም
ተቆርጧል” (የግል ግንኙነት፣ 2016)። ተመሳሳይ አመለካከት ያለው በቦርጄሰን የመንገድ መሠረተ ልማት በአጠቃላይ ደካማ
መሆኑን ይጠቁማል, "ነገር ግን በአካባቢው ለቻይናውያን ፍላጎት ካለ መንገዶቹ በእነዚህ አካባቢዎች በጣም ጥሩ ናቸው" (
የግል ግንኙነት, 2016).

Louw, E. (የግል ግንኙነት, 2016) መድረሻውን ለማስተዋወቅ እና በዓለም አቀፍ ደረጃ ጥምረቶችን ለመፍጠር 'መንትያ-
ከተሞች' ስልታዊ አጠቃቀምን በተመለከተ አስደሳች ሀሳብ ነበረው. ይህም አዲስ አበባን የንግድና የበዓል መዳረሻ ብቻ
ሳይሆን አጠቃላይ ኢትዮጵያን ለማስተዋወቅ የሚረዳ ነው።

5. የአዲስ አበባ ፈጣን መድረሻ ልማት

አዲስ አበባ ቱሪዝምን ለኢትዮጵያ ለመጠቀም ስትራቴጅያዊ ቦታ ላይ ትገኛለች፡ የተጨናነቀ የአውሮፕላን ማረፊያ ማዕከል;
በርካታ ባህላዊ, አርኪኦሎጂያዊ, ታሪካዊ እና ሃይማኖታዊ መስህቦች; የአፍሪካ ህብረት ዋና መስሪያ ቤት እና የተባበሩት
መንግስታት የአፍሪካ ኢኮኖሚክ ኮሚሽን ቤት; እያደጉ ያሉ የትራንስፖርት መሠረተ ልማት; እና አዳዲስ ሆቴሎች መገንባታቸው
ከተማዋን ለቱሪዝም ዕድገት ያበድራል። አዲስ አበባ በቱሪዝም ልማት ላይ ፈጣን ጣልቃገብነት እንድትሆን በፍጥነት ልትለማ
ትችላለች።

ጉልህ የሆነ የግብይት እጥረት አለ; ብሮሹሮችን እና ካርታዎችን ማግኘት ፈጽሞ የማይቻል ነው; በኪስ መልቀም ምክንያት
ደህንነት አሳሳቢ ነው; እና ከትራንስፖርት አማራጮች መረጃ እጥረት የተነሳ ከተማውን ለመዞር አስቸጋሪ ነው.

የቦታ መድረሻ ዕቅድ ቀደም ሲል በዝርዝር ለተገለጸው ዕድገት ወሳኝ ገጽታ ነው። የ መግቢያበግልጽ የአዲስ አበባ ቦሌ አየር
ማረፊያ ነው; የየመዳረሻ መንገዶችበደንብ ያልተዘረዘሩ፣ ያልተቀናጁ፣ ደህንነታቸው ያልተጠበቀ፣ የቆሸሹ እና በጥሩ ሁኔታ
የተያዙ ናቸው፤ እናመስህብ ውስብስቦችበደንብ ያልተጠበቁ ናቸው – እንደ ጉን መድረሻ ጽንሰ-ሀሳቦች (ድሬጅ እና ጄንኪንስ፣
2007፡ 321)። አዲስ አበባ የቱሪስት አቅሟን እንድታጎለብት የመዳረሻ መስመሮችና መስህቦችን ማሻሻል ያስፈልጋል።

በአውሮፕላን ማረፊያው፣ በመጠለያ ተቋማት እና በመስህቦች መካከል ያሉ የመዳረሻ መንገዶችን መለየት፣ ማፅዳት፣
ማሻሻል፣ መጠገን፣ የተሻለ የደህንነት ዘዴዎችን ማስተዋወቅ ያስፈልጋል። እና በተሰጡ ምልክቶች እና ካርታዎች መረጃ.

17
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

እንደ ሙዚየሞች፣ ገበያዎች እና የገበያ ማዕከላት ያሉ የመስህብ ግንባታዎች ዘመናዊ እና በተሻለ ሁኔታ እንዲጠበቁ፣
የጎብኝዎች መመሪያዎችን፣ ካርታዎችን፣ የኢንተርኔት ድረ-ገጾችን እና የጎብኝ ማዕከሎችን በማቅረብ ስለእነዚህ መስህቦች
መረጃን በተሻለ መንገድ ማግኘት አለባቸው።

መደምደሚያዎች

ይህ ጽሁፍ ቱሪዝም ለኢትዮጵያ እድገትና ልማት ያለውን ትልቅ እምቅ አቅም የገለጸ ቢሆንም ሀገሪቱ ይህን እምቅ አቅም
በማጎልበት ረገድ ብዙ ስኬት ማስመዝገብ አልቻለችም። በቱሪዝም ልማት ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ሊያሳድሩ የሚችሉ በርካታ
ምክሮች ቀርበዋል። ምናልባትም ከሁሉም በላይ አስፈላጊው የቱሪዝም አጀንዳውን ለመንዳት የሚያስፈልገው 'የፖለቲካ
ፍላጎት' ነው። ግልጽና ሊደረስበት በሚችል የቱሪዝም ስትራቴጂ፣ ተስማሚ የቱሪዝም ፖሊሲን ተግባራዊ ማድረግ እና የአዲስ
አበባን መዳረሻ ልማት አፋጣኝ ቅድሚያ በመስጠት ቱሪዝምን በብቃት ማዳበር ተችሏል።

ምስጋናዎች

ምርምር ከኔልሰን ማንዴላ ሜትሮፖሊታን ዩኒቨርሲቲ የንግድ ትምህርት ቤት ጋር የተያያዘ ነው። ይህ ሥራ በNMMU የንግድ ትምህርት ቤት የተደገፈ ነው።
ይፋዊ መግለጫ፡- የደራሲያን ጥናት በቀጥታ ከመተግበሩ ምንም አይነት የገንዘብ ፍላጎት ወይም ጥቅም አይነሳም።

ዋቢዎች

አዲስ አበባ ባህል እና ቱሪዝም ቢሮ. (2016) ይገኛል። ከ:

http://www.addisculturetourism.gov.et/ (የደረሰው፡ የካቲት 4 ቀን 2016)።

አህጄም፣ ኢ. እና ፎንት፣ X. (1999)። "በቱሪዝም ልማት ስትራቴጂዎች ውስጥ ሚዛን መፈለግ" ፣ የዘመናዊ መስተንግዶ
አስተዳደር ዓለም አቀፍ ጆርናል፣11 (2/3)፡ 73 – 77።

አጃላ, ኦ. (2008). በአማራ ክልል ኢትዮጵያ የቱሪዝም ልማት ሥራና የገቢ አቅም፣የኢትዮጵያ የአካባቢ ጥናትና አስተዳደር
ጆርናል፣1 (2)፡ 74 – 82

Birhanu, H. & Negussie, T. (2015). “የቱሪዝም ዘርፍ ባለድርሻ አካላት የቱሪዝም ዘርፍን ለመቀየር መንግሥት
በሚጫወተው ሚና ላይ ያላቸው ግንዛቤ፡ የኢትዮጵያ ቱሪዝም ድርጅት ጉዳይ” (ያልታተመ የባችለር ጥናታዊ ጽሑፍ አዲስ አበባ
ዩኒቨርሲቲ፣ አዲስ አበባ፣ ኢትዮጵያ)።

ቻ-አቪዬሽን አየር መንገድ ማውጫ. (2015) ይገኛል። ከ: http://www.ch-

aviation.com/portal/airlines/quick (የደረሰው: 20 ዲሴምበር 2015).

Clunies-Ross፣ A.፣ Forsyth፣ D. & Huq፣ M. (2009)።የልማት ኢኮኖሚክስ.McGraw-Hill: Berkshire.

ዲኬ, ፒ (2003). “ቱሪዝም በአፍሪካ ኢኮኖሚ ልማት፡ የፖሊሲ አንድምታ”፣ የአስተዳደር ውሳኔ,41 (3)፡ 287 – 295።

ድሬጅ፣ ዲ. እና ጄንኪንስ፣ ጄ. (2007)የቱሪዝም እቅድ እና ፖሊሲ.ሚልተን፡ ጆሃን ዊሊ እና ልጆች አውስትራሊያ።

18
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

የኢ.ፌ.ዲ.ሪ ኢትዮጵያዊ ቱሪዝም ድርጅት. (2016) ይገኛል። ከ:

http://www.moct.gov.et/index.php/am/2012-04-06-07-24-49/ethiopian-tourism-organization (
የደረሰው፡ ጥር 12 ቀን 2016)።

የኢፌዴሪ ቱሪዝምና ባህል ሚኒስቴር። (2016) ከ http://www.moct.gov.et/index.php/en/ ይገኛል (የደረሰው፡

12 ጃንዋሪ 2016)።

የኢ.ፌ.ዲ.ሪ ቱሪዝም ኮድ የ ስነምግባር (2016) ይገኛል። ከ:

http://www.moct.gov.et/images/tourism%20code%20of%20ethics%20-moct.pdf (የደረሰው፡ 12
January 2016)።

የኢ.ፌ.ዲ.ሪ ቱሪዝም ልማት ፖሊሲ (2009) ይገኛል። ከ:

http://www.moct.gov.et/index.php/en/2012-04-06-07-20-30/2012-04-06-07-29-16 (የደረሰው: 12
ጥር 2016).

ጄፍሪ፣ ጄ (ግንቦት 1 ቀን 2014)። "የኢትዮጵያ የቱሪስት ቁጥርን ለማሳደግ ያቀደችው ትልቅ እቅድ" [በመስመር ላይ]። ከ
http://www.bbc.com/news/business-27112468 (የደረሰው፡ ታህሳስ 13 ቀን 2015) ይገኛል።

ጄፍሪ, ጄ (ጥር 25, 2016). “የኢትዮጵያ ድርቅ፡ ይህ እንዲደገም እንዴት እንፈቅደው?” [በመስመር ላይ]። ከ http://
www.aljazeera.com/indepth/opinion/2016/01/ethiopia-drought-
happen-160121084103587.html (የደረሰው: 25 January 2016) ይገኛል።

ጆንከር ፣ ጃኤ (2004) "ለደቡብ አፍሪካ እንደ የቱሪዝም መዳረሻ አለም አቀፍ ተወዳዳሪነት ለማግኘት ወሳኝ የስኬት
ምክንያቶች ስትራቴጂክ መለያ እና ውህደት" (የዶክትሬት ቲሲስ, UniversityofPretoria, 2005). ይገኛል ከ: http://
repository.up.ac.za/bitstream/handle/2263 /25993/11chapter11.pdf?sequence=12&isAll
owed=y (የደረሰው፡ የካቲት 4 ቀን 2016)

ከተማ፣ ቲ (2015) "በኢትዮጵያ ዌንቺ ክሬተር ሃይቅ የማህበረሰብ አቀፍ ኢኮቱሪዝም ልማት፡ ተግዳሮቶች እና ተስፋዎች"
የመስተንግዶ አስተዳደር እና ቱሪዝም ጆርናል፣6 (4): 39 - 46

ኪዳነ-ማርያም, ቲ. (2015). “ኢትዮጵያ፡ የቱሪዝም ልማት እድሎችና ተግዳሮቶች በአዲስ አበባ የላይኛው ስምጥ ሸለቆ
ኮሪደር”የቱሪዝም እና የእንግዳ ተቀባይነት ጆርናል,4 (4):1-9

ማይልስ, ፒ. (2014).የኡጋንዳ አካታች የቱሪዝም ፕሮግራም - ለህዝብ የግል አጋርነት ሞዴል (ፕሮግራሙ ለኡጋንዳ ቱሪዝም
ቦርድ ዩጋንዳ ቀርቧል)።

የባህል እና ቱሪዝም ሚኒስቴር. (2015) ከ http://www.moct.gov.et/index.php/en/ (በታህሳስ 7 ቀን 2015

የተገኘ) ይገኛል።

ማክሃቤላ፣ ኤም. (ሴፕቴምበር 2 ቀን 2015)። “ቻይናን እርሳ። ኢትዮጵያ መከተል ያለባት የንግድ ሞዴል ነች። [በመስመር
ላይ]። የሚገኘው ከ፡ http://www.rdm.co.za/business/2015/09/02/forget-china.- ethiopia-is-the-
business-model-sa-needs-to-follow (የደረሰው፡ ታህሳስ 12) 2015)

በመላው ኢትዮጵያ የተቀሰቀሰው ተቃውሞ ከ12 በላይ ሰዎች ሞተዋል። (2016) ዜና 24. ከ http://
www.news24.com/Africa/News/protests-across-ethiopia-leave-more- than-12-
dead-20160808 (የደረሰው፡ 12 ኦገስት 2016)።

ቀይ ሽብር ሰማዕታት መታሰቢያ ሙዚየም. (2016) ይገኛል። ከ:

http://rtmmm.org/redterror.html (እ.ኤ.አ. ጃንዋሪ 15 2016 ደርሷል)

ሸንተን, ኤ. (2004). "በጥራት ምርምር ፕሮጀክቶች ውስጥ ታማኝነትን የማረጋገጥ ስልቶች", ትምህርት ለመረጃ፣22፡63-75
።

19
የአፍሪካ እንግዳ ተቀባይ፣ ቱሪዝም እና መዝናኛ ልዩ እትም ጥራዝ. 5 (3) - (2016)
ISSN: 2223-814X የቅጂ መብት: © 2014 AJHTL - ክፍት መዳረሻ- በመስመር ላይ @ http//: www.ajhtl.com

ሲሳይ፣ አ. (ኤፕሪል 7 ቀን 2016)። “ኢትዮጵያ፡ ባለ ሁለት አሃዝ እድገት ወይስ ኢኮኖሚ ውድቀት?” [በመስመር ላይ]። ከ
http://allafrica.com/stories/201604080259.html ይገኛል (የደረሰው፡ 15 ኤፕሪል 2016)።

ቶማስ, ጂ (2011).የጉዳይ ጥናትዎን እንዴት እንደሚሠሩ።ለንደን፡ Sage Publications Ltd.

ጉዞ እና ቱሪዝም፡ የኢኮኖሚ ተጽእኖ 2015 ኢትዮጵያ. (2015) ከ http://www.wttc.org//media/files/reports/

economic%20impact%20research/countries%20201 6/ethiopia2016.pdf (የደረሰው፡ 27 ማርች
2016) ይገኛል።

20
1