9 - 1 Ogretmen

Konu Anlatımlı
9. SINIF
KİMYA
1. FASİKÜL
Kimya Bilimi
252 soru
Müfredat Dışı Konu
Uyarıları
Bilgi Teknolojileri
Uyarlamaları
PISA Tarzı Sorular
ÖSYM Çıkmış Sınav
Soruları f D
wwwa. sikül seiğteler
capya rimizi
yinla
ist resind ri.co
ad
Video Çözümler eye
bil en
irsin
iz.
m
☛ Tamamı Video Çözümlü

(cApp Mobil Uygulaması veya
www.capyayinlari.com da)
☛ Tamamı Video Anlatımlı
(www.capyayinlari.com’da)
Teşekkürler…
Değerli öğretmenlerimiz
Sırrı POLAT, Bülent DEMİRTAŞ, İlker SOYLU ve Erkan ERGEN’e
katkılarından dolayı teşekkür ederiz.
Bu kitap MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI’nın 19.01.2018 tarih ve 30 sayılı kararı ile
belirlenen ORTAÖĞRETİM KİMYA DERS PROGRAMINA GÖRE HAZIRLANMIŞTIR.
Bu kitabın her hakkı İLETİŞİM

YAYIN KOORDİNATÖRÜ
Çap Yayınlarına aittir. Devrim ÖZATA
5846 ve 2936 sayılı Fikir ve
Sanat Eserleri Yasası’na ÇAP YAYINLARI«

EDİTÖR
göre Çap Yayınlarının Hazal ÖZNAR
Ostim Mah. 1207 Sokak
yazılı izni olmaksızın, No: 3/C–D Ostim / Ankara
kitabın tamamı veya bir Tel: 0312 395 13 36
DIZGI
0553 903 65 51
kısmı herhangi bir yöntemle Sercan Dizgi/Grafik Ajansı
Fax: 0312 394 10 04
basılamaz, yayınlanamaz,
www.capyayinlari.com.tr
bilgisayarda depolanamaz,
SAYFA TASARIM - KAPAK bilgi@capyayinlari.com.tr
çoğaltılamaz ve dağıtım Sercan Dizgi/Grafik Ajansı twitter.com/capyayinlari
yapılamaz. facebook.com/capyayinlari
instagram.com/capyayinlari
youtube.com/capyayinlari
Gelecek için hazırlanan vatan
evlâtlarına, hiçbir güçlük
karşısında yılmayarak tam bir
sabır ve metanetle çalışmalarını
ve öğrenim gören çocuklarımızın
ana ve babalarına da
yavrularının öğreniminin
tamamlanması için hiçbir
fedakârlıktan çekinmemelerini
tavsiye ederim.
Ön Söz
Değerli Öğretmenler ve Sevgili Öğrenciler,
ÇAP Yayınları olarak konuları verimli bir şekilde işleyebilmeniz ve edindiğiniz bilgilerden yararlanabilmeniz için
yeni bir anlayışla elinizdeki fasikülleri oluşturduk. Fasiküllerimiz aşağıdaki içeriklere sahiptir:
Kazanım Sayfası: Bir konunun hangi sırayla ve toplam kaç kazanımda anlatılacağını gösterir.
Bilgi Sayfası: Her alt konu ile ilgili gerekli bilgilerin ve kısa örneklerin yer aldığı sayfalardan oluşmuştur.
Konu Kavrama Soruları: Her alt konuyu ilgilendiren bütün soru türleri ‘’kazanım’’ başlığı altında kolaydan zora
doğru, sizi her soruda bir basamak yukarıya taşıyacak şekilde yeni nesil sorular ile ÖSYM çıkmış sınav sorularını da
içerecek biçimde titizlikle oluşturulmuştur.
Pekiştirme Testleri: Anlatılan konuların pekiştirilmesini sağlamak için yeni nesil sorular ile ÖSYM çıkmış sınav
sorularına da yer verilerek oluşturulmuştur.
PISA: Ünite bitiminde okulda öğrenilen bilgi ve becerileri günlük yaşamda kullanmayı, okuduğunu anlama ve
yorumlama becerilerini ölçmek için oluşturulmuştur.
TAM TUR: Karma testlere başlamadan önce ünitede öğrenilen tüm bilgilerin özet şeklinde sunulduğu ve konu
tekrarlarında kullanılması amacıyla hazırlanan bölümdür.
Acemi, Amatör, Uzman ve Şampiyon Testleri: Ünite bitiminde dört ayrı zorluk seviyesine göre oluşturulmuş,
yeni nesil sorularına da yer verilen karma sorulardan oluşmaktadır. Bu bölümde öğrencilerimizi acemi seviyesinden
alıp şampiyon seviyesine taşımak hedeflenmiştir.
Video Soru Çözümleri: Tüm kazanım soruları ile testlerdeki soruların video çözümlerine ÇAP yayınlarının cApp
mobil uygulaması ile www.capyayinlari.com sitesinden ulaşılabilmektedir.
Video Konu Anlatımları: Özel ders formatında hazırlanmış tüm konu ve kazanımların ayrıntılı bir şekilde anla-
tıldığı videolara www. capyayinlari.com adresinden ücretsiz olarak erişilebilmektedir.
Etkileşimli İçerikler: Kitabın bazı sayfalarına yerleştirilen logolar ilgili konuya ait çeşitli benzetimlerin (si-
mülasyon) olduğunu belirtir. Öğretmenimiz akıllı tahta uygulamasını kullanırken belirtilen logoya tıklayarak içeriklere
ulaşabilmektedir. Öğrencilerimiz de bu simgenin yanındaki karekodu okutarak erişebilir.
Daha Fazla İçerik: Karekodlar ile yazılıya hazırlık, değerlendirme ve deneme sınavlarından oluşan 11 adet
fazladan içerik sunulmaktadır. Öğrencilerimiz istediği sınavı indirip çıktısını alabilir, soruları çözerek sorularla birlikte
üretilen optik formu doldurup okutarak Türkiye geneli sıralamasını görebilirler.
Sağlıklı ve verimli bir öğretim yılı geçireceğinize inanarak hepinize başarılar diliyoruz.
Hakan GÜLER Samet COŞKUN İrfan ÖZ

İÇİNDEKİLER
KİMYA BİLİMİ (6 DERS SAATİ)

Kazanımlar..................................................................................................................................8
Simyadan Kimyaya ....................................................................................................................9
Kimya Bilimine Katkı Sağlayan İnsanlar ................................................................................13
Konu Kavrama (Kazanım 1) ................................................................................................16
Pekiştirme Testi 1.................................................................................................................18
Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları...............................................................20

Başlıca Kimya Endüstrileri........................................................................................................23
Kimya Bilimi ile ilgili Meslekler.................................................................................................25
Pekiştirme Testi 2 ................................................................................................................29
Kimyanın Sembolik Dili .............................................................................................................31

Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği .....................................................................44

Güvenlik Uyarı İşaretleri............................................................................................................46
Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığı ve Çevreye Etkileri..........................................................48
Kimya Laboratuvarlarında Kullanılan Temel Malzemeler.......................................................53
PISA..................................................................................................................................... 64
TAM TUR ............................................................................................................................. 65
Acemi Testleri 1, 2 ............................................................................................................. 66
Amatör Testleri 1, 2 ........................................................................................................... 70
Uzman Testleri 1, 2............................................................................................................. 74
Şampiyon Testi 1 ............................................................................................................... 78
Cevap Anahtarı .................................................................................................................. 80
5
İÇİNDEKİLER
KİMYA BİLİMİ
KAZANIMLAR
Kazanım 1 : Kimyanın bilim olma sürecini açıklar, simya ile kimya bilimi
arasındaki farkları vurgular.

Simyadan kimyaya geçiş sürecine katkı sağlayan bilim in-
sanlarından öne çıkanların çalışmalarını bilir.
Kazanım 2 : Kimyanın ve kimyacıların başlıca çalışma alanlarını açıklar.
Kimyanın alt dallarını tanır.

Kimya biliminin katkı sağladığı sektörleri ve nasıl katkı Hazırbulunuşluluk Sınavı
sağladığını bilir. 8. sınıf Fen Bilimleri dersinin kimya

Kimya alanı ile ilgili kimya mühendisliği, metalurji mühendis- dersi ile ilgili konuları içerir.
liği, eczacılık, kimyagerlik, kimya öğretmenliği mesleklerini
tanır.
Kazanım 3 : Element ve bileşik tanımlarını yapar, günlük hayatta sıkça
kullanılan element ve bileşikleri bilir.

Kazanım 4 : İş sağlığı ve güvenliği kavramı ile bunun için temel uyarı
işaretlerinin bilinmesinin gerekliliği ve önemini kavrar. Kimya
laboratuvarlarında uyulması gereken iş sağlığı ve güvenliği
kurallarını açıklar.
Doğal kimyasal maddelerin insan sağlığı ve çevre üzer-
indeki etkilerini açıklar.

Kimya laboratuvarında kullanılan bazı temel malzemeleri
tanır.
Anahtar Kelimeler Semboller ve Okunuşları

Simya atm : Atmosfer mol : Mol
Kimya °C : Celcius A : Kütle numarası
Madde cm : Santimetre P : Basınç (gaz basıncı)
Element dk : Dakika p : Proton sayısı
g : Gram e : Elektron sayısı
Bileşik
K : Kelvin t : Sıcaklık
Sembol
kJ : Kilojoule V : Hacim
Formül L : Litre n : Mol
Laboratuvarda güvenlik mL : Mililitre Z : Atom numarası
Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı

Bilgisayar, tablet, cep telefonu vb. cihazlarınızdan
https://phet.colorado.edu/tr
sitelerinden herhangi birine girerek, kimya bilimi ile ilgili daha detaylı
ve görsel bilgilere ulaşabilirsiniz.
Bu simge konuyla ilgili bir simülasyonun olduğunu

belirtir. Simülasyona ulaşmak için capyayinlari.com
sayfasını ziyaret ediniz.
Kimya Bilimi BİLGİ
Simyadan Kimyaya
İnsanoğlu, varoluşlarından itibaren etraflarındaki maddeler ile sürekli bir iletişim
hâlinde olmuştur. Bu maddeleri barınma, beslenme ve hastalıkların tedavisi gibi amaçlar
için kullanmışlardır. Birçok maddenin yararını tesadüfen keşfetmişlerdir.
Örneğin;
●● Tesadüfen keşfettikleri tuzu, bazı besinleri uzun süre bozulmadan saklamak,

besinlerin lezzetini artırmak ve dericilik sektöründe kullanmışlardır.
●● Hastalıkların tedavisinde ıhlamur, nane, rezene gibi bazı bitkileri kullanmışlardır.
Kimya biliminin doğuşu, MÖ. 3000 yıllarına kadar dayanmaktadır. Bu dönemde yapı-
lan çalışmalar ve üretilen maddeler teoriye dayanmayıp tamamen deneme - yanılmaya
dayalıdır.
Bir çalışmanın bilimsel olması için hangi özelliklere sahip olması gerekir?
• Teorik temelleri olmalıdır.
• Sistematik bilgi birikimi içermelidir.
Simya Nedir?
Simya, kimyanın bilim olmadan önceki hâlidir. Simya, teorik temelleri olmadığından,
sistematik bilgi birikimi içermediğinden, çalışmaları deneme - yanılmaya dayandığından
bilim değildir.
Simya neden bilim olarak kabul edilmez?
• Bilgi birikimi içermediğinden
• Teorik temelleri olmadığından
• Kontrollü deney ve gözlemler içermediğinden
• Çalışmaları deneme - yanılmaya yönelik olduğundan
• Simyanın bir diğer adı alşimidir.
• Simya ile uğraşan kişilere simyacı ya da alşimist adı verilir.
Simyacıların temel amaçları nelerdir?
1. Ölümsüzlük iksirini bulmak
2. Değersiz madenleri altına dönüştürerek kısa yoldan zengin olmak
3. Hastalıkları tedavi etmek
9
BİLGİ

●● Simyacılar özellikle “felsefe taşı” ya da filozof taşı adı verilen gizemli taşı keş-
federek temel amaçlarına ulaşmaya çalışmışlardır.
“Simya laboratuvarı”
Simyacıların sonraki dönemde uğraşıları daha çok hastalıkların tedavisi için ilaç
hazırlamaya yönelik olmuştur.
Simya; tıp, biyoloji, mitoloji, felsefe, din, fizik, kimya, metalurji gibi birçok alanda
çalışmalar içerir.
Simya, bilim dalı olarak kabul edilmese de simyanın kimya bilimine çok büyük
katkıları olmuştur.
1 ÖĞRENME ALANI
Aşağıdaki ifadelerde verilen boşlukları anahtar kelimeleri kullanarak
uygun şekilde doldurunuz.
tesadüfen alşimist deneme - yanılma
felsefe taşı alşimi ölümsüzlük iksirini
a) deneme -yanılma
Simya döneminde çalışmalar ................................. yöntemiyle olduğundan
tesadüfen
birçok maddeyi ....................... keşfetmişlerdir.
alşimi alşimist
b) Simyaya Batı’da .................; simyacılara ise .................. denilmiştir.
c) felsefe taşı adı verilen gizemli taşı keşfetmeyi amaçlamışlar-
Simyacılar ....................
dır.
d) ölümsüzlük iksirini bulmaya çalışmışlar-
Sonsuz hayata ulaşabilmek adına ..............................
dır.
Simyacılar sayesinde,
1. Kimyacıların günümüzde kullandığı birçok araç ve gereç ilk olarak kulla-

nılmış ve geliştirilmiştir.
2. Kimyacıların kullandığı bazı yöntem ve teknikler bulunmuş ve günümüze

aktarılmıştır.
3. Birçok kimyasal madde keşfedilmiştir.
10
BİLGİ

Simyacıların keşfettiği bazı araç ve gereçler nelerdir?
1. İmbik (damıtmada kullanılır)
2. El kantarı
3. Su terazisi
4. Pota (eritmede kullanılır)
5. Kroze
6. Fırın (ısıtmada kullanılır)
Simyacıların günümüze aktardığı yöntem ve teknikler neler olabilir?
1. Damıtma 2. Kavurma 3. Özütleme
4. Süzme 5. Mayalama 6. Çözme
7. Kristallendirme
Simyacıların keşfettiği bazı önemli maddeler nelerdir?
1. Barut 2. Mürekkep 3. Cam
4. Seramik 5. Alaşım 6. Esans
7. Nitrik asit (kezzap) 8. Sülfürik asit (zaç yağı) 9. Sabun
2 ÖĞRENME ALANI
Bir kimya öğretmeni öğrencilerine uygulamış olduğu bir yazılı sınavda 10 puan
değerindeki aşağıdaki soruyu sormuştur.
Soru:
Simya dönemi ve simyacılar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanı-
na (3) işareti, yanlış olanların yanına ise (✗) işareti koyunuz.
(...)
✗ Simya bir bilim dalı olmadığından kimya bilimine bir katkısı olmamıştır.
(...)
✗ Elektroliz, polimerleşme gibi yöntemler simyacılar tarafından bulunmuş
olup günümüzde de kullanılmaktadır.
(...)
3 Mürekkep, esans, cam ve seramik gibi maddeler simyacılar tarafından bu-
lunmuştur.
(...)
3 Simyacıların sistematik bilgi birikimleri yoktur.
(...)
3 Simyacılar çalışmalarında deneme - yanılma yöntemi kullanmışlardır.
Her cümle 2 puan değerinde olduğuna göre, bu cümlelerin tamamına (3)

işareti koyan bir öğrenci bu sorudan kaç puan almıştır?
11
BİLGİ

3 ÖĞRENME ALANI
I. Çiçeklerden esans elde etme
II. Metalleri eritip karıştırarak alaşım yapma
III. Bitkilerden ilaç elde etme
IV. Asitleri kullanarak madenleri çözme
V. Açık hava basıncını ölçme
Yukarıdakilerden hangilerini bir simyacı yapmış olamaz?
Yalnız V. Açık hava basıncı için barometre gereklidir. Simya döneminde baromet-
re bulunmaz.
4 ÖĞRENME ALANI
I. Gözlem yapar.
II. Maddeyi inceler.
III. Laboratuvar araçları geliştirir.
IV. Kontrollü deney yapar.
V. Yeni bitkisel ilaçlar geliştirir.
Yukarıdakilerden hangisi “Simyacılar ne yapar?” sorusunun cevabı ola-
maz?
Simyacılar kontrollü deney yapmamıştır. Yalnız IV
Özellikle 18. yüzyılın sonlarına doğru;
●● Deneylerin sistematik olarak yapılması,
●● Terazinin keşfi ve yaygın olarak kullanılması,
●● Deneylerde kullanılan maddeler arasında nicel ilişkiler kurulması,
●● Teorilerin doğrudan deney sonuçları ile ilişkilendirilerek test edilmesi
ile modern kimyaya geçiş yapılmıştır.
Simya ile kimya arasındaki farklar nelerdir?

Simya Kimya
1. Bilim değildir. 1. Bilim dalıdır.

2. Teorik temelleri yoktur. 2. Teorik temelleri vardır.
3. Sistematik bilgi birikimi yoktur. 3. Sistematik bilgi birikimi vardır.
4. Kontrolsüz çalışmalar yapılır. 4. Kontrollü deneyler yapılır.
5. Deneme - yanılmaya dayalıdır. 5. Ölçme işlemlerine dayanır.
“Modern kimya laboratuvarı”

12
BİLGİ

KİMYA BİLİMİNE KATKI SAĞLAYAN İNSANLAR
Empedokles
●● Bütün nesnelerin su, hava, toprak ve ateş olmak

üzere dört temel maddeden oluştuğunu ileri süren
Yunan filozofudur.
●● Maddeleri sevginin bir arada tuttuğunu ve nefretin

de birbirinden ayırdığını söylemiştir.
Demokritos
NOT
●● Maddelerin Yunanca bölünemeyen en küçük par-
çacık anlamına gelen atomos yani atomlardan Atom fikrini ilk ortaya atan
oluştuğunu ileri sürmüştür. simyacı Demokritos’tur.
●● Her şeyin atom ve boşluktan oluştuğunu belirtmiştir.
●● Maddelerin birbirinden farklı olmasının nedenini,

oluştuğu atomların farklı yapıda olmasından veya
aynı şekildeki atomlardan oluşsalar bile bu atomla-
rın farklı şekilde düzenlenmesinden kaynaklandığı-
nı savunmuştur.
Aristo (Aristoteles)
NOT
●● Aristo'ya göre evren; toprak, ateş, hava ve su ol-
mak üzere dört temel elementten oluşur. Aristo’nun dört temel ele-
●● Dört temel elementin farklı oranlarda birleşme- menti günümüzdeki madde-
leriyle farklı özellikte maddelerin oluştuğunu ileri
nin dört hâline benzer.
sürmüştür.
●● Aristo'ya göre bu elementlerin sıcak, soğuk, kuru Toprak Æ katı
ve ıslak olmak üzere dört özelliği vardır.
Su Æ sıvı
●● Ateş, sıcak ve kurudur. Hava, sıcak ve ıslaktır.
Toprak, soğuk ve kurudur. Su, soğuk ve ıslaktır. Hava Æ gaz

Ateş Æ plazma
13
BİLGİ

Cabir bin Hayyan

●● Atomun parçalanabileceğini ileri sürmüştür.
●● İslam simyasının babası olarak kabul edilir.
AKLINDA OLSUN ●● Damıtma işleminde kullanılan imbiğin gelişme-
sinde katkıları olmuştur.
Kral suyu, 3 hacim HCI ile
1 hacim HNO3 asitlerinin karı-
şımı olup altını çözebilir.
Cabir Bin Hayyan’ın damıtmada kullandığı imbik düzeneği

●● Yaptığı deneylerle sülfürik asit (H2SO4), nitrik asit (HNO3), hidrojen klorür
(HCI) ve altın maddesini çözebilen asit karışımı olan kral suyunu keşfetmiştir.
●● Sitrik asit, asetik asit ve arsenik tozunu keşfettiği düşünülür.
Ebû Bekir er-Râzi

●● Kroze, fırın gibi laboratuvar araç gereçlerini ge-
liştirmiştir.
●● Kostik sodayı ve gliserini keşfetmiştir.
●● Alkolü tıpta antiseptik madde olarak kullanmış-
tır.
●● Karıncalardan damıtma yöntemi ile formik asidi
elde etmiştir.
Robert Boyle
●● Bir gazın hacmi ile basıncı arasındaki ilişkiyi
AKLINDA OLSUN belirlemiştir. Bu ilişki Boyle Yasası olarak bilinir.
●● “Kuşkucu Kimyager” adlı kitabı meşhurdur.
Robert Boyle ısı ile zor ayrışan
●● Yeni bir element tanımı oluşturmuştur. R.Boyle'a
sud kostik, sönmemiş kireç ve
göre element "Kendinden daha basit maddele-
su gibi maddeleri element ola-
re ayrılamayan saf maddedir."
rak kabul etmiştir.
●● İlk kez kimyasal bileşikler ile karışımların ayrı-
mını yapmıştır. Kimyasal birleşmede maddenin
özelliklerinin değiştiğini, karışımlarda ise değiş-
mediğini belirtmiştir.
Antoine Lavoisier
●● Modern kimyanın öncüsü olarak kabul edilir.
●● Deneylerde teraziyi kullanarak "Kütlenin Koru-
numu Kanunu"nu bulmuştur.
●● Oksijenin havada bulunan ve yanmaya neden
olan bir gaz olduğunu ve yanan madde ile birle-
şerek oksitleri oluşturduğunu bulmuştur.
14
BİLGİ

5 ÖĞRENME ALANI
“Ben Kimim?” etkinliğine göre aşağıda kimya biliminin gelişmesine katkısı
olan önemli insanlar kendileri hakkında bilgiler vermiştir. Bu bilgiler doğ-
rultusunda bu insanların kimler olduklarını bulunuz.
A. Çalışmalarımda duyarlığa ve hassasiyete verdiğim önem sayesinde Kütle
Korunumu Kanunu’nu bulmayı başardım.
B. Doğada bulunan dört elementin kuru, sıcak, ıslak ve soğuk olmak üzere
dört tane de niteliği olduğunu düşünüyorum.
C. Atom fikrini ortaya atan ilk simyacıyım.
D. Kurduğum laboratuvarda damıtmada kullandığım imbiği geliştirerek tuz
ruhu, kezzap ve zaç yağını keşfettim.
E. İranlı doktor olarak keşfettiğim etil alkolü antiseptik olarak tedavi ettiğim
hastalarda kullandım.
F. Gazların basınç ile hacim arasındaki ilişkiyi açıklayan gaz yasasını buldum.
A. Lavoisier C. Demokritos E. Ebû Bekir er-Râzi
B. Aristo D. Cabir bin Hayyan F. Boyle
6 ÖĞRENME ALANI
Aristo’ya ait olan diyagramda boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle doldu-
runuz.
d
c Islak
a. Kuru b. Ateş c. Sıcak
b Su
d. Hava e. Soğuk
a e
Toprak
7 ÖĞRENME ALANI
Aşağıda verilen ifadelere doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
Y
(....) a. Robert Boyle modern kimyanın öncüsü olarak kabul edilir.
D
(....) b. Lavoisier yanma olayının oksijen varlığında gerçekleştiğini ispatlamış-
tır.
Y
(....) c. Ebû Bekir er-Râzi sirke asidini (asetik asit) keşfetmiştir.
Y
(....) d. Aristo’ya göre toprak elementi kuru ve sıcaktır.
D
(....) e. Empedokles sevginin maddede birleştirici bir etki yarattığını söylemiş-
tir.
15
BİLGİ
KAVRAMA Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 1
3. Simyacılar tarafından keşfedilen maddeleri araştı-

KAZANIM 1 ran bir öğrenci, araştırdığı kaynaklarda aşağıdaki-
lerden hangisine rastlayamaz?
1. Sınavda çıkan “Simya ile Kimya” arasındaki farklar
nelerdir?” şeklindeki soruya bir öğrenci aşağıdaki tab- A) B)
loyu çizerek cevap vermiştir.
Simya Kimya
1. Bilim değildir. 6. Bilim dalıdır.

2. Teorik temelleri yok- 7. Teorik temelleri var- Seramik vazo Cam şişe
tur. dır.
C) D)
3. Sistematik bilgi biri- 8. Sistematik bilgi biri-
kimi yoktur. kimi içerir.
4. Kontrolsüz deneyler 9. Kontrollü deneyler
yapılır. yapılır.
5. Ölçme işlemlerine 10. Deneme - yanılmaya
Bakır kap Pil
dayalıdır. dayalıdır.
E)
Buna göre, bu öğrenci hangi numaralardaki ifade-
lerin yerlerini değiştirseydi bu sorudan tam puan
alırdı?
A) 1 - 6 B) 2 - 7 C) 3 - 8
D) 4 - 9 E) 5 - 10 Mürekkep
Pil, kimyacılar tarafından bulunmuştur.

Deneme - yanılma yöntemi (Simya)
Ölçme işlemleri (Kimya)
4. Simyacılar aşağıda verilen alanların hangisinde
çalışma yürütmemişlerdir?
2. Aşağıda verilen diyagramda simyacıların kullandığı
A) Metalurji B) Mitoloji C) Astronomi
bazı yöntem ve teknikler verilmiştir.
D) Tıp E) Radyoloji
Radyoloji, röntgen, manyetik rezonans gibi ileri görüntüleme
l ll tekniklerini ilgilendiren bir bölümdür.
Damıtma Süzme
5. Simya ve simya dönemi ile ilgili olarak aşağıdaki-
Özütleme Elektroliz lerden hangisi söylenemez?
V lll A) İnsanların temel ihtiyaçlarını karşılamak adına yü-
Çözme rütülen uğraşları kapsar.
lV B) Simya, kimyanın bilim olmadan önceki hâlidir.
Buna göre, diyagramdaki bilgilerden hangisi hata- C) Simya dönemindeki çalışmalar deneme - yanıl-
lıdır? maya dayalıdır.
D) Simya döneminde yapılan çalışmalar yazıya dö-
A) I B) II C) III D) IV E) V
külerek gelecek nesillere aktarılmıştır.
Elektroliz, elektrik enerjisi gerektiren ayırma işlemidir ve kimya E) Hastalıkları iyileştirmek amacıyla bitkilerden ya-
döneminde uygulanmıştır. rarlanılmıştır.
Simyacılar çoğu zaman çalışmalarını gizli yürütmüşlerdir.
16
KAVRAMA
Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 1
Kavrama
6. I. Evrende her şeyin atom ve boşluktan oluştuğunu 8. I. Çalışmaları tıp, eczacılık ve metalurji gibi alanla-
söyleyen Yunan filozoftur. rın gelişmesine katkı sağlar.
II. Bütün maddelerin toprak, ateş, hava ve sudan II. Ölçüme dayalı kontrollü deneyler yapılır.
oluştuğunu söylemiştir. III. Teorik bilgi birikimi içermez.
III. Kuşkucu Kimyager adlı eseri yazmıştır. Yukarıda verilenlerden hangileri simya için doğru
IV. Karıncaların salgıladığı formik asidi elde etmiştir. olup kimya için yanlıştır?
Yukarıdaki ifadelerde aşağıda verilen kişilerden A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
hangisi hakkında bilgi verilmemiştir? D) I ve III E) II ve III
I. Her ikisi için; II. Kimya için; III. Simya için doğrudur.
A) B)
9.
N
M O
L Hava
Lavoisier Empedokles
C) D)
K P
Su
Aristo’nun düşüncelerine göre oluşturulan yukarı-

daki diyagram ile ilgili aşağıdakilerden hangisi
Boyle Demokritos yanlıştır?

A) K ve M toprak elementinin özellikleridir.
E)
B) N, ateş elementidir.
C) O, sıcak özelliğidir.
D) P, kuru özelliğidir.
E) K soğuk, M ise kurudur.
K, soğuk; L, toprak; M, kuru; N, ateş; O, sıcak ve P, ıslak
Er-Razi olmalıdır.
I. Demokritos II. Empedokles III. Boyle IV. Er Râzi 10. Aşağıdakilerden hangisi simyacılar ile ilgili değildir?
A) Bazı metalleri eritip birbiri içerisinde karıştırarak
alaşımlar elde edilmiştir.
7. I. Değersiz metalleri altına çevirmek
B) Bitkilerden elde edilen boyaları kullanarak giysileri
II. Ölümsüzlük iksirini bulmak
boyamışlardır.
III. Hastalıkları tedavi etmek
C) Şap, göztaşı, rezene, ısırgan otu gibi maddeleri
Yukarıda verilenlerin hangileri simyacıların amaç- hastalıkları tedavi etmek amacıyla kullanmışlar-
ları arasında yer alır? dır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Çalışmalarında özütleme yöntemini kullanmışlar-
D) I ve II E) I, II ve III dır.
E) Isıya dayanıklı plastik malzeme üretmişlerdir.
Verilenlerin tümü simyacıların temel amaçlarıdır.
Plastik, kimya döneminde bulunmuştur.
17
1-E 2-C 3-D 4-E 5-D 6-A 7-E 8-B 9-D 10-E KAVRAMA
Simyadan Kimyaya
PEKİŞTİRME TESTİ 1 Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 2
1. Na(k) + H2O(s) Æ NaOH(suda) + H2(g) 4. I. Süzme, aktarma, kristallendirme gibi yöntemleri

Aristo’nun dört temel elementi günümüzdeki mad- kullanma
denin dört hâline benzetilecek olursa aşağıda II. Maddenin özelliklerini belirlemek amacıyla kont-
verilenlerden hangisi doğru olur? rollü deney yapma
III. Daha önce farkına varılamayan yeni elementleri
Na H 2O NaOH H2 keşfetme
A) Toprak Su Su Ateş Yukarıda verilen uğraşlardan hangileri hem simya
B) Toprak Su Hava Hava hem de kimya döneminde yapılmıştır?
C) Su Su Hava Ateş A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Toprak Su Su Hava D) I ve II E) I ve III
E) Su Ateş Su Hava
Kontrollü deney yapma sadece kimya döneminde yapılmış bir
Katı Æ Toprak; Su Æ Su; Suda Æ Su; Gaz Æ Hava olmalıdır.
uğraştır.
2.
Tıp Felsefe İktisat
Metalurji Petrokimya Din
Yukarıdaki tabloda simyacıların ilgilenmedikleri

alanlar taranırsa aşağıda verilen şekillerden han-
gisi elde edilir?
A) B)
5. Teorik temeller ve sistematik
bilgi birikimi içerir.
D Y
C) D)
İmbik, el kantarı,
Alaşım, cam, barut
fırın gibi araç
gibi maddeleri
gereçler
keşfetmişlerdir.
kullanmışlardır.
E) D Y D Y
1 Kontrollü Temel
deneylerle amaçlarından
ölçme biri de
işlemlerine ölümsüzlük
Simyacılar petrokimya ve iktisat ile ilgili çalışma yapmamışlar-
dayanır. iksirini
dır. bulmaktır.
D Y D Y
3. I. Simyada elde ettiği bazı maddeleri tıpta kullan- 2 3 4 5
mıştır.
II. Altın elementini çözebilen kral suyunu keşfetmiştir. Simya ile ilgili oluşturulan yukarıdaki etkinlikte
III. Gliserini ve kostik sodayı elde etmiştir. verilen bilgiler doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak
Ebû Bekir Er-Râzi ile ilgili olarak yukarıda verilen- hatasız değerlendirildiğinde kaç numaralı çıkışa
lerden hangileri doğrudur? ulaşılır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) I ve III E) II ve III
Sırayla Y, D, Y şeklinde yol izlenir.
Kral suyunu Cabir bin Hayyan keşfetmiştir.
18
PEKİŞTİRME
Pekiştirme
6. Aşağıdaki tabloda Aristo’ya göre elementler ve özel- 9. (...) I. Simya sistematik bilgi birikimi içermez.
likleri verilmiştir. (...) II. R. Boyle elementi “Kendisinden daha basit
Element Özellik maddelere ayrıştırılamayan saf madde” olarak
tanımlamıştır.
I. Su a. Kuru - Sıcak
(...) III. Özütleme, mayalama ve damıtma yöntemleri
II. Ateş b. Soğuk - Kuru ilk kez kimyacılar tarafından kullanılmıştır.
III. Toprak c. Soğuk - Islak (...) IV. Altın, gümüş, kükürt gibi elementler simya dö-
neminde keşfedilmiştir.
Buna göre, element ve sahip olduğu özelliklerin
Yukarıda verilen bilgiler doğru (D) / yanlış (Y) ola-
eşleştirilmesi hangisinde doğru verilmiştir?
rak ifade edelirse hatasız sıralama aşağıdakiler-
A) I. c B) I. a C) I. b
den hangisi gibi olur?
II. a II. b II. a
III. b III. c III. c A) Y, D, Y, D B) Y, D, D, Y
D) I. b E) I. c C) D, Y, D, D D) D, Y, Y, Y
II. c II. b E) D, D, Y, D
III. a III. a
su Æ soğuk ve ıslak Verilen yöntemleri ilk olarak simyacılar kullanmıştır.

ateş Æ kuru ve sıcak
toprak Æ soğuk ve kuru
7. Yapmış olduğu çalışmalarda sistematik bir yol

izleyen ve sahip olduğu teorik bilgi birikimini
10.
çalışmalarına uygulayan kişi aşağıdakilerden han-
Madde Dönem
gisi olabilir?
A) Cabir Bin Hayyan
• Teflon
• Mürekkep • Kimya
B) Ebû Bekir er-Razi
C) Empedokles • Elyaf
D) Aristo • Cam
• Simya
E) Aziz Sancar • Barut
Sistematik çalışma ve teorik bilgi birikimi kimya bilimi ile ilgili

çalışmalara aittir. Aziz Sancar Nobel kimya ödülünü alan Türk Yukarıda verilen maddeler ilk kez kullanıldıkları
kimyacıdır.
dönemlerle eşleştirilirse elde edilen şekil aşağıda-
kilerden hangisi olur?
8. Aşağıda verilenlerden hangisi simyanın kimya
bilimine yapmış olduğu katkılardan birisi değildir? A) B) C)
A) Laboratuvarda kullanılan deneysel araç - gereç

tasarlamaları
B) Bitkilerden çeşitli ilaçlar elde etmeleri
D) E)
C) HCI, H2SO4 gibi çeşitli maddeleri keşfetmeleri
D) Farklı metaller ve çözeltiler yardımıyla pil üretme-
leri
E) Metalleri işleyip değişik özellikte alaşım yapmaları Teflon ve elyaf kimya döneminde elde edilen polimerik malze-
melerdir.
Pil üretimi kimya döneminde yapılmıştır.
1-D 2-A 3-D 4-E 5-C 6-A 7-E 8-D 9-E 10-A
19
PEKİŞTİRME
BİLGİ Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları
Kimya, maddelerin yapısını, özelliklerini, birbirleri ile olan etkileşimlerini ve bu etkile-

şimler sonucunda uğradığı değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır.
Kimya bilimi çok geniş çalışma ve araştırma alanına sahip olduğundan çeşitli alt
dallara ayrılmış ve farklı kimya disiplinleri oluşmuştur.
Kimya bilimi başlıca yedi disiplinden oluşmuştur.
Analitik Kimya Biyokimya

●● Maddelerin kimyasal bileşenlerini ●● Canlı organizmaların kimyasal yapı-
(nitel) bu bileşenlerin miktarlarını sını ve bu yapıda oluşan kimyasal
(nicel) inceleyen kimya disiplinidir. değişiklikleri inceleyen kimya disip-
linidir.
●● Analitik kimya ilaç, tıp, yakıt, gıda, ●● Kan, idrar, doku gibi örneklerin yapı-
arkeoloji, adli kimya, kozmetik gibi larını inceler.
alanlarda nitel ve nicel analizler ya- ●● Fotosentez, solunum, sindirim gibi
par. olayları inceler.
●● Kan, idrar, su, toprak gibi madde- ●● Aşı ve ilaçların insan vücudundaki
lerin yapısındaki maddelerin tür ve etkilerini inceler.
miktarlarının saptanması analitik ●● Tıp, eczacılık, ziraat, veterinerlik
kimyanın ilgi alanıdır. gibi alanlar biyokimya ile ilişkilidir.
Fizikokimya Polimer Kimyası

●● Kimyasal tepkimelerdeki enerji de- ●● Monomer adı verilen çok küçük bi-
ğişimlerini ve enerji-iş dönüşümleri- rimin, kimyasal bağlarla birbirlerine
ni inceler. bağlanarak oluşturduğu polimer adı
verilen büyük molekülleri inceleyen
kimya disiplinidir.
●● Sıcaklık, basınç gibi fiziksel faktör-

lerin kimyasal tepkimelere etkilerini
●● Polimerlerin özelliklerini, elde edil-
inceler.
me yöntemlerini inceleyen kimyanın
●● Termodinamik ve tepkime hızı fizi- alt bilim dalıdır.
kokimyanın ilgilendiği başlıca alan-
●● Polimerler doğal (proteinler, karbon-
lardır.
hidratlar) ya da yapay (PVC, plastik,
PET, naylon, teflon) olabilirler.
20
BİLGİ

Anorganik Kimya Organik Kimya

●● Organik olmayan bileşiklerin yapı- ●● Karbon kimyası olarak bilinir.
larını, özelliklerini ve tepkimelerini ●● Yapısında temel olarak karbon,
inceleyen kimya disiplinidir. hidrojen, oksijen, azot, kükürt gibi
●● Mineraller, metaller, ametaller, elementlerin bulunduğu bileşiklerin
yarı metaller, asitler, bazlar ve yapısını, özelliklerini, tepkimelerini,
tuzlar anorganik kimyanın çalışma elde edilme yöntemlerini inceler.
alanına girer.
●● Organik kimya; benzin, motorin,

LPG gibi petrol ürünleri, ilaç üretimi,
boya üretimi, plastikler, patlayıcılar
gibi maddeler ile ilgilidir.
Endüstriyel Kimya
●● Sanayide kullanılan organik ve anor-
ganik ham maddelerin üretimiyle il-
gilidir.
8 ÖĞRENME ALANI
Aşağıda verilen cümlelerdeki boş bırakılan yerleri kutucuklarda verilen
uygun kelimelerle doldurunuz.
enerji polimer kimyası endüstriyel kimya
kimya karbon biyokimya
analitik kimya anorganik kimya fizikokimya
a) Maddelerin yapılarını, özelliklerini ve birbirleriyle olan etkileşimlerini incele-

kimya
yen bilim dalına ........................ denir.
b) Canlı organizmalardaki kimyasal tepkimeleri inceleyen kimya disiplinine
biyokimya
........................ denir.
c) Musluktan alınan su numunesinde hangi ağır metalden ne kadar bulundu-
analitik kimya
ğunu tespit eden kimya disiplinine ........................ denir.
d) Sanayide kullanılan ham maddelerin üretiminden sorumlu olan kimya disip-
endüstriyel kimya
linine .............................. denir.
e) karbon
Yapısında ........................ elementini bulunduran bileşiklerin yapılarını in-
celeyen kimya disiplinine organik kimya denir.
f) enerji
Fizikokimya kimyasal tepkimelerdeki ........................ değişimlerini inceler.
g) Küçük birimlerin birbirine bağlanmasıyla oluşan büyük moleküllerin yapıla-
polimer kimyası olarak bilinir.
rını inceleyen kimya disiplini ........................ 21
BİLGİ

9 ÖĞRENME ALANI
GAZETE
ÇÖREK OTU YAĞI MUCİZESİ
Yapısında bulunan oleik asit (omega 9), linoleik asit (omega 6),
stearik asit, timokinon, palmitik asit, karoten, A, B, C ve E vitamin-
leri ile kalsiyum, potasyum, magnezyum ve çinko gibi fenolik
bileşenlerle zengin bir içeriğe sahip olan çörek otu yağı antioksi-
dan özelliği oldukça yüksek bir maddedir.
Gazete haberindeki araştırmada;
I. analitik kimya,
II. fizikokimya,
III. biyokimya
kimya alt disiplinlerinden hangileri ile çalışılmıştır?
Çalışmada fizikokimya alanında çalışılmamıştır.
KAVRAM YANILGISI
✘ Su, tuz gibi doğal olan maddeler organiktir.
Organik maddelerin temel elementi karbondur. Bu nedenle su (H2O) ve tuz (NaCl)

✔ organik değildir. Doğal yollarla elde edilmeleri organik oldukları anlamını taşımaz.
10 ÖĞRENME ALANI
Maddelerin kimyasal bileşenlerinin nitel ve nicel

analizini inceleyen kimya disiplini analitik kimyadır.
Y D
Monomer adı verilen çok küçük Organik kimya,

birimlerin oluşturduğu büyük karbon kimyası
molekülleri inceleyen kimya olarak da bilinir.
disiplini polimer kimyasıdır.
D Y D Y
1 2 5
Canlı organizmalardaki
kimyasal yapıyı inceleyen
kimya disiplini biyokimyadır.
D Y
3 4
Yukarıda kimya disiplinleri ile ilgili verilen bilgileri hata yapmadan takip
eden bir öğrenci kaç numaralı çıkışa ulaşır?
D, D, D. Yanıt: 3
22
BİLGİ

Başlıca Kimya Endüstrileri

İlaç, gübre, petrokimya, arıtım, boya ve tekstil gibi alanlarda kimya biliminden ya-
rarlanılır.
İlaç Endüstrisi Petrokimya

●● Canlılarda bir hastalığın teşhisi ve ●● Petrol, doğal gaz ve bunlardan
tedavisinde kullanılan maddelere elde edilen ürünlerle ilgilenen kim-
ilaç adı verilir. ya endüstrisidir.
●● İlaçlar doğal kaynaklardan elde

edilebildiği gibi yapay olarak da
elde edilebilirler.
İlaç üretimi kimya ile doğrudan ilişkili bir

çalışma alanıdır.
Petrol rafinerisinin küçük bir kısmı
●● İlaç ham madde üretimi ve bu ilaç-
ların vücuttaki tepkimelerinin ince- ●● Ham petrol bazı fiziksel ve kimya-
lenmesinde kimya bilimi etkin ola- sal yöntemler kullanılarak LPG,
rak görev alır. benzin, mazot, asfalt, parafin, gaz
yağı, makine-motor yağı gibi kulla-
●● İlacın araştırma - geliştirme, de-
nılabilir ürünlere dönüştürülür.
netleme, onaylama, üretim, kalite
kontrol, ambalajlama ve kullanım
sonrası inceleme de kimya bilimi-
nin alanına girer.
Gübre Endüstrisi Boya Endüstrisi

●● Bitkilerin büyüyüp gelişebilme- ●● İnşaat, gıda, metal, ahşap ve teks-
si için toprağa verilen maddelere til gibi çok çeşitli alanlarda kullanı-
gübre denir. lan boyalar cisimlerin renklendiril-
mesinde kullanılır.
●● Gübreler organik (doğal) ya da
sentetik (yapay) olabilir. ●● Boyalar kullanıldıkları alanlara
göre farklılık gösterir.
Bitkilerin gübrelenmesi ürün verimini arttırır.

●● Boyalarda kullanılan kimyasalların
●● Toprak için gerekli olan yapay güb- eldesi, uygulanması ve bulunduğu
renin imalatı ve toprak analizi kim- ortamdan uzaklaştırılması işlemle-
yanın ilgi alanına girer. rinde kimya biliminden yararlanılır.
23
BİLGİ

Arıtım Tekstil Endüstrisi

●● Hava, su ve topraktaki istenmeyen ●● Tekstilde kullanılan ipliğin eldesi,
maddelerin uzaklaştırılması ve yok boyanması ve dokunması işlemin-
edilmesi işlemine arıtım denir. de kimya biliminden yararlanılır.
Kumaş üretiminde kullanılan ipliklerin bo-

Bir su arıtım tesisinde su farklı havuzlarda yanması kimya ile ilişkilidir.
farklı fiziksel ve kimyasal işlemlerden ge-
çirilir. ●● Tekstilde kullanılan boya verici
●● Hava, su ve toprak analizi ile zarar- maddeler kimyasal bağlarla tekstil
lı kimyasallar belirlenir ve bu zararlı yüzeyine bağlanır.
kimyasalların uzaklaştırılmasında ●● Boyanan kumaşların insan sağlı-
kimya biliminden yararlanılır. ğına zararlı olup olmadığını belir-
lemek amacıyla yapılan Ar-ge ça-
lışmaları da kimya bilimi ile ilgilidir.
11 ÖĞRENME ALANI
Aşağıda verilen çalışmaları kimyanın başlıca uygulama alanları ile eşleş-
tiriniz.
1. Suda istenmeyen zararlı kimyasalların sudan a. Tekstil endüstrisi
uzaklaştırılması
2. Gıda, metal, ahşap gibi maddeleri renklendir- b. İlaç endüstrisi
mek amacıyla çeşitli kimyasalların eldesi
3. Bitkilerin büyüyüp gelişmesi için gereken mad- c. Boya endüstrisi
delerin eldesi
4. Hastalıkların teşhisi ve tedavisi adına araştırma d. Gübre
geliştirme çalışmaları
5. Petrolün damıtılmasıyla elde edilen kimyasallar- e. Arıtım
dan çeşitli ürünlerin elde edilmesi
6. Leke tutmayan, ıslanmayan kumaş eldesi için f. Petrokimya
Ar-ge çalışmaları
1 - e 2-c 3-d 4-b 5-f 6-a
24
BİLGİ

Kimya Bilimi ile ilgili Meslekler

1. Eczacı
●● Eczacılar ilaçların üretimi, geliştirilmesi, hastaya ulaştırılması ve insan vücu-

dundaki etkileşimlerini inceler.
●● Eczacılar, hekimler tarafından yazılan ilaçları hastalara temin eden kişilerdir.
Hastasını ilaç konusunda bilgilendiren eczacı
2. Kimyager
●● Maddelerin yapısını, başka maddelerle olan etkileşimini, kimyasal özelliğini

inceleyen kişilerdir.
●● Bunların yanısıra kimyagerler yeni maddeleri sentezleyerek bunların kullanım

alanlarının neler olduğunu araştıran kişilerdir.
Analiz yapan kimyager
3. Kimya Öğretmeni
●● MEB tarafından belirlenen öğretim programı doğrultusunda çalıştığı kurumda

öğrencilerinin bireysel farklılıklarını, süreç içerisindeki gelişimlerini dikkate ala-
rak çeşitli öğretim strateji, yöntem ve tekniklerini kullanır.
●● Öğrencilerinin kimya bilimi ile ilgili temel kavramlar, ilkeler, modeller, teoriler ve
yasalar hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlar.
●● Öğrencilerin kimya bilimi ile ilgili kariyer olanaklarını tanımalarını sağlar.
Bir kurumda çalışan kimya öğretmeni

25
BİLGİ

4. Kimya Mühendisi
●● Kimya, fizik, biyoloji, ekonomi ve mühendislik bilimlerini birleştirerek endüstri,

teknoloji ve çevre problemlerinin çözümüne yönelik çalışmalar yapar.
●● Kimya mühendisi farklı sanayi dallarında istenilen maddenin üretilmesi için iş-
letmenin kurulmasını, üretimin verimli ve ekonomik olmasını sağlayacak işlem
süreçlerini düzenler.
Kimya üretim tesisindeki kimya mühendisi
5. Metalurji Mühendisi
●● Maden filizlerinden metal ve alaşım-

larının elde edilmesi, bunların çeşitli
sanayi dallarında teknik ihtiyaçlara
uygun olarak düzenlenmesi, üretil-
mesi ile ilgilenen kişidir.
●● Metalurji, metal bilimi olarak bilinir.
12 ÖĞRENME ALANI
Aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) / yanlış (Y) şeklinde hatasız olarak
cevaplayınız.
a. D
(....) Kimyagerler kimyaya dair derinlemesine bilgili olup yeni madde sen-
tezleyip bunların özelliklerini araştırırlar.
b. Y
(....) Eczacılar hastalara ilaç yazıp bu ilaçların nasıl kullanılacağını hasta-
lara tarif ederler.
c. D
(....) Kimya öğretmenleri öğrencilerin kimya bilimi ile ilgili kariyer olanak-
larını tanımalarını sağlar.
d. D
(....) Metalurji mühendisleri çelik jant üretim tesislerinde görev alabilirler.
e. D
(....) Boya fabrikasında verimliliği artırmak adına yapılması gereken iş-
lemleri düzenleyenler kimya mühendisleridir.
26
BİLGİ
Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 3 KAVRAMA
4.
KAZANIM 2 Eczacı Kimyager
1. I. Termodinamik, kimyasal kinetik gibi konularla l ll

ilgilenen kimya disiplinidir. MESLEKLER
II. Kan, idrar, doku gibi numuneleri inceleyen kimya
V lll
dalıdır. lV
Yukarıda I ve II ile gösterilen kimya dalları aşağı- Makine mühendisi Metalurji mühendisi
dakilerden hangisidir?
I II Kimya mühendisi
A) Fizikokimya Analitik kimya
Yukarıda verilen mesleklerin hangisinin öğreti-
B) Biyokimya Fizikokimya
minde kimya dersinin önemi en azdır?
C) Fizikokimya Biyokimya
D) Fizikokimya Organik kimya
E) Analitik kimya Biyokimya
Makine mühendisliğinin kimya ile ilişkisi diğerlerine göre en
azdır.
Termodinamik ve kimyasal kinetik fizikokimyanın konusudur.
Canlı dokulara ait incelemeler biyokimyanın konusudur.
2. Aşağıda verilenlerden hangisi kimya biliminin

çalışma alanları arasında yer almaz?
A) Isıya dayanıklı kumaş üretimi 5. Bir özel öğretim kurumunda gerçekleşen mesleki tanı-
B) Çevreye daha az zarar veren motor üretimi tım günlerinde 12-A sınıfına giren bir kişi, sunum
C) Suyun mikroorganizmalardan temizlenmesi yapmadan önce kendisini sınıfa tanıtırken, çalıştığı
D) Kanserleşmiş hücreleri yok eden ilaç üretimi şirkette,
E) Deterjan üretimi – Yeni maddeler sentezlemek,

– Sentezlemiş olduğu maddelerin analizini yapmak,
Çevreye daha duyarlı motor üretimi makine mühendisliğinin – Maddelerin yapılarını incelemek
çalışma alanıdır.
gibi görevlerinin olduğundan bahsetmiştir.
Buna göre, bu kişinin mesleği aşağıdakilerden
hangisidir?
3. İlaç endüstrisinin ürettiği ilaçlar ile ilgili, A) Eczacı
I. Sadece tedavi amaçlı kullanılır. B) Kimyager
II. Doğal ya da yapay kaynaklı olabilir. C) Kimya mühendisi
III. Eczacılar tarafından hastalara ulaştırılır. D) Kimya öğretmeni
verilen bilgilerden hangileri doğrudur? E) Metalurji ve malzeme mühendisi
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Maddelerin yapılarını incelemek, yeni maddeler sentezlemek
D) I ve II E) II ve III
kimyagerlerin görevidir.
İlaçlar hem teşhis hem de tedavi amaçlı kullanılır.
27
KAVRAMA
Kavrama
6. Bir bilim insanı oda koşullarında kimyasal enerjiden 8. Aşağıda verilenlerden hangisi kimya disiplinlerin-
elektrik enerjisi üretmek için aşağıda verilen pil siste- den biri değildir?
mini kuruyor.
A) Polimer kimyası B) Endüstriyel kimya
C) Biyokimya D) Fizikokimya
Ni(k) Cu(k)
E) Petrokimya
Petrokimya kimyanın bir çalışma alanıdır.
1M NiSO4(suda) 1M CuSO4(suda)
9.
Buna göre, bu bilim insanı kurmuş olduğu bu pil
sistemi ile kimyanın hangi alt dalına ait çalışma
yapmayı planlamaktadır?
A) Fizikokimya B) Organik kimya
C) Polimer kimyası D) Biyokimya

İlaç üretimi yapan bir fabrikada;
E) Anorganik kimya I. eczacı,
Pil, enerji üreten bir sistemdir. Fizikokimya, kimyasal olaylar ile II. kimyager,
enerji ilişkisini inceler. III. kimya mühendisi
mesleklerini yapan kişilerden hangileri çalışabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
7. Bir doktor, Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve tüm İlaç fabrikasında tamamı çalışabilir.
dünyada hızla yaygınlaşan Covid-19 virüsü üzerinde

etkili olabilecek bir ilaç üzerinde çalışmaktadır.
Bu doktor yaptığı çalışmalar sırasında bulduğu mad- 10. Prof. Dr. Aziz Sancar, hasar görmüş DNA’ların onarım
deyi, durumu kritik olan hastalara uygulayarak bu mekanizmasını ve genetik bilginin nasıl korunduğunu
maddenin insan vücudundaki bağışıklık sistemine ne açıklamak için yaptığı çalışmalarıyla 2015 yılında
şekilde etki edeceğini araştırıyor. Kimya Nobel Ödülü almıştır.
Buna göre, bu doktor aşağıda verilen kimya disip- Prof. Dr. Aziz Sancar’ın bu çalışmaları aşağıdaki
linlerinden hangisi üzerinde çalışma yapmakta- kimya disiplinlerinden hangisiyle ilgilidir?
dır?
A) Anorganik kimya B) Endüstriyel kimya
A) Organik kimya B) Analitik kimya C) Biyokimya D) Fizikokimya
C) Anorganik kimya D) Biyokimya E) Polimer kimyası

2019 / MSÜ
E) Fizikokimya
İnsan vücudu ile ilgili çalışmalar biyokimya alanına girer. Biyokimya canlılar ile ilgilidir.
28 1-C 2-B 3-E 4-E 5-B 6-A 7-D 8-E 9-E 10-C
KAVRAMA
Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları
2 PEKİŞTİRME TESTİ
1. 3. Tekstil sanayisi ile ilgili;
I. Kullanılan ipliğin eldesi ve boyanması
II. Isıya dayanıklı kumaş yapımı
III. Çelikten daha sağlam ve daha esnek ip yapımı
Cisplatin diğer kemoterapi ilaçları ile birlikte mesane
kanserinde kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Bu bile- işlemlerinden hangilerinde kimya biliminden
şiğin sentezlenmesi ve kanserli hücreler üzerindeki yararlanılır?
etkinliğinin belirlenmesi amacıyla;
D) I ve II E) I, II ve III
Organik kimya Biyokimya
Verilenlerin hepsi için kimyadan yararlanılır.
l ll
lV Kimyanın lll
alt dalları
Anorganik
Endüstriyel kimya
kimya
Yukarıda verilen kimyanın alt dallarından hangile- 4. Kimya alt disiplini Çalışma alanı
rinin uzmanları birlikte çalışmalıdır?
Ham madde
Endüstriyel kimya
A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV üretimi
D) II ve III E) III ve IV Tuzların özellikle-
Polimer kimyası
Cisplatin karbon atomu içermeyen geçiş metal kompleksi rini inceleme
olduğundan anorganik kimyanın çalışma alanına girer. Kan-
Anorganik kimya Plastik üretimi
serli hücrelerdeki etkinliği ise biyokimyanın çalışma alanıdır.
2. Bir araştırmacı, yeni bir ilaç geliştirmek için sıra- Yukarıda verilen kimyanın alt disiplinleri, ilgili
sıyla aşağıdaki çalışmaları yapmıştır: oldukları çalışma alanıyla hatasız olarak eşleştiril-
I. Bazı karbon esaslı bileşikleri tepkimeye sokarak diğinde aşağıdakilerden hangisi elde edilir?
ilaç aktif maddesini sentezlemiştir.
II. Sentezlediği aktif maddenin oluşup oluşmadığını A) B)
ve saflığını çeşitli yöntemlerle kontrol etmiştir.
III. Sentezlediği aktif maddenin bir canlıda verdiği tep-
kileri incelemiştir.
Buna göre, araştırmacının yaptığı çalışmalar ile bu
C) D)
çalışmaların ilgili olduğu kimya disiplin alan eşleş-
tirmesi aşağıdakilerden hangisidir?
I II III
A) Anorganik kimya Fizikokimya Analitik kimya
B) Fizikokimya Polimer kimyası Biyokimya E)
C) Organik kimya Analitik kimya Biyokimya

D) Polimer kimyası Analitik kimya Fizikokimya
E) Organik kimya Polimer kimyası Anorganik kimya
Endüstriyel kimya; sanayide ham madde üretimiyle ilgilenir.
2020 / MSÜ Polimer kimyası; polimer bir madde olan plastik üretimiyle
ilgilenir.
Karbon kimyası organik kimyadır. Analitik kimyacılar analiz
Anorganik kimya; asit, baz ve tuzların özellikleri üzerine ince-
yapar.Biyokimya canlı ile ilgilenir.
leme yapar.
29
PEKİŞTİRME
Pekiştirme
5. • Canlılarda meydana gelen hastalıkların teşhisi ve 7. I. .................. sanayide kullanılan kimyasalların
tedavisinde kullanılan maddelerin üretiminin özelliklerini ve kullanım alanlarını araştıran kimya
yapıldığı endüstri alanı dalıdır.
• Ham petrolün damıtılmasıyla elde edilen ürünlerle II. .................. hava, su ve toprakta bulunan isten-
ilgilenen endüstri alanı meyen maddelerin ortamdan uzaklaştırılması iş-
• Bitkinin büyüyüp gelişmesini sağlayarak yapay lemi olup kimyanın başlıca çalışma alanıdır.
kimyasallar üreten endüstri alanı III. .................. kimya bilimi hakkında derinlemesine
• Gıda, ahşap ve tekstil gibi çok çeşitli alanlar için bilgisi olan ve araştırma - geliştirme, kalite kontrol
renklendirici üreten endüstri alanı gibi alanlarda çalışan meslek grubudur.
Yukarıda kimya bilimiyle ilgili başlıca endüstri alanları- Yukarıda tanımları verilen kelimeler aşağıdakiler-
na ait bilgiler verilmiştir. den hangisinde doğru verilmiştir?
I II III
Buna göre, aşağıdaki endüstri alanlarından hangi-
sinin açıklaması yukarıda yoktur? A) Polimer kimyası Gübre Kimyagerlik
Endüstriyel
A) Tekstil B) Boya C) İlaç B) Arıtım Kimyagerlik
kimya
D) Gübre E) Petrokimya
Endüstriyel
C) Boya Kimyagerlik
kimya
Yukarıdan aşağıya sırasıyla; ilaç, petrokimya, gübre, boya
alanıyla ilgilidir. Kimya
D) Polimer kimyası Arıtım
mühendisliği
Endüstriyel Kimya
E) Arıtım
kimya mühendisliği
I. Endüstriyel kimyanın; II. Arıtımın; III. ise kimyagerlik mesle-

ğinin tanımıdır.
6.
Organik kimya karbon kimyası olarak da
bilinir.
8. Suyun analizi sonucu bir su markasının 100 tam puan
Analitik kimya ilaç, tıp, arkeoloji gibi alan- alabilmesi için;
larda nitel ve nicel analizler yapar.
• pH düzeyinin 7 - 8,5 aralığında olması,
Anorganik kimya yapısında temel olarak • suda biyolojik, kimyasal ve radyolojik hiçbir kirleti-
karbon, hidrojen, oksijen elementlerinin cinin olmaması,
bulunduğu yapıları inceler.
• suda belirlenen aralık değerinde mineral olması
Yukarıda kimyanın alt dallarıyla ilgili verilen bilgi- gerekmektedir.

lerin yanındaki kutuya doğru için “3”, yanlış için Yukarıdaki bilgiye göre Sağlık Bakanlığına bağlı
“✗” işareti yazılırsa doğru sıralama aşağıdakiler- analiz laboratuvarında çalışan laboratuvar görevli-
den hangisi olur? sinin kimyanın hangi alt dalına hâkim olması gere-
A) B) C) D) E) kir?
3 3 ✗ 3 ✗
3 ✗ 3 3 ✗ A) Analitik kimya B) Biyokimya
3 ✗ 3 ✗ ✗ C) Organik kimya D) Anorganik kimya
E) Fizikokimya
Son cümledeki organik kimya ile ilgilidir. Suyun nitel ve nicel analizini yapacak kişinin analitik kimyaya
hâkim olması gerekir.
30
PEKİŞTİRME 1-C 2-C 3-E 4-C 5-A 6-D 7-B 8-A
Kimyanın Sembolik Dili BİLGİ
Element
●● Aynı proton sayısına sahip tek tür atomlar topluluğuna element denir.
Elementlerin genel özellikleri aşağıdaki gibidir:
●● Saf (arı) maddelerdir.
●● Yapılarında aynı tür atom bulunur.
●● Hâl değişim sıcaklıkları dışında homojendirler.
●● Sembollerle gösterilirler.
●● Aynı koşullarda belirli ayırt edici özellikleri vardır (erime noktası, kaynama nok-
tası, yoğunluk gibi).
●● Bilinen hiçbir fiziksel ve kimyasal yöntemlerle kendinden daha basit maddelere

ayrıştırılamazlar.
●● Metaller, ametaller, yarı metaller ve soy gazlar olmak üzere sınıflandırılırlar.
●● Günümüzde bilinen 118 elementin 92 tanesi doğal iken diğerleri laboratuvarda

yapay olarak elde edilir.
●● Doğada atomik ya da moleküler hâlde bulunabilirler.
Atomik yapılı elementlere örnekler: He, Cu, Mg, Ne, ...
Moleküler yapılı elementlere örnekler: O2, O3, CI2, P4, S8, ...
●● Birçok element, doğada bileşik hâlinde bulunur ve bileşiklerin kimyasal yöntem-

lerle ayrılması ile elde edilir.
Kaya parçasındaki bakır elementi
Element Sembolleri
●● Element sembolleri çeşitli dönemlerde farklı şekillerde gösterilmiştir. Örneğin;
altın elementinin bazı sembolleri
, , G , ,
şeklindedir. Ancak, bu gösterim çok karışıktır.
●● Günümüzde kullandığımız element sembolleri 1814 yılında Jöns Jacob Berzelius

tarafından oluşturulmuştur.
●● Buna göre, element bir veya iki harften oluşur.
●● Sembolün ilk harfi her zaman büyük harf olur.
31
BİLGİ

●● Sembollerde genellikle elementin İngilizce veya Latince adının ilk harfi kullanı-
lır. Örneğin, hidrojen elementi için “H”, bor elementi için “B” sembolü kullanılır.
●● Eğer aynı harfle başlayan birden fazla element varsa elementin ilk harfi ile
ikinci ya da üçüncü harfi sembolle kullanılır. Örneğin, klor elementi “CI” sem-
bolü ile, kalsiyum elementi “Ca” sembolü ile, krom elementi “Cr” sembolü ile
gösterilir.
Aşağıdaki tabloda periyodik cetveldeki ilk 20 elementin adları ve sembolleri veril-

miştir.
Element
Adı Sembolü Adı Sembolü
Hidrojen H Sodyum Na
Helyum He Magnezyum Mg
Lityum Li Alüminyum AI
Berilyum Be Silisyum Si
Bor B Fosfor P
Karbon C Kükürt S
Azot N Klor CI
Oksijen O Argon Ar
Flor F Potasyum K
Neon Ne Kalsiyum Ca
Bunların dışında günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız bazı element adları ve

sembolleri de aşağıdaki gibidir.
Element
Adı Sembolü Adı Sembolü
Bakır Cu Krom Cr
Kurşun Pb Çinko Zn
Mangan Mn Baryum Ba
Brom Br Demir Fe
Altın Au Gümüş Ag
Kobalt Co Cıva Hg
Kalay Sn Nikel Ni
İyot I Platin Pt
Elementlerin sembollerle gösterilmesi ne gibi avantajlar sağlar?
●● Yazım kolaylığı sağlar.
●● Bütün dünyada ortak bir bilim dili oluşturur.
32
BİLGİ

13 ÖĞRENME ALANI
Aşağıda elementler ile ilgili verilen cümlelerdeki boş bırakılan yerleri
kutulardaki uygun ifadelerle doldurunuz.
homojen ayırt edici atom
semboller atomik moleküler
atom
a) Elementler tek tür .................... içeren saf maddelerdir.
b) semboller ile ifade edilirler.
Elementler ....................
c) atomik
Doğada iki şekilde bulunabilirler: .................... moleküler
veya ....................
d) homojen
Hâl değişim süreci hariç .................... görünümlüdürler.
e) ayırt edici özellikleri vardır.
Kaynama noktası, özkütle gibi belirli ....................
14 ÖĞRENME ALANI
Elementlerin sembolleri oluşturulurken İngilizce veya Latince adlarının ilk harfi ile
aynı harften başka bir element varsa ikinci ya da üçüncü harfleri kullanılmıştır.
Alüminyum P Pb Oksijen F Çinko Ca
Fe Kükürt Mg N Krom Na Brom
Nikel Cu Helyum Altın K B Mn
Sembolleştirme sistemi oluşturulurken elementlerin Türkçe adları kullanı-

lacak olsaydı; yukarıda verilen elementlerin sembollerinden hangileri
günümüzdeki semboller ile aynı / farklı olurdu?
Aynı Olanlar Farklı Olanlar
Aynı olanlar: Alüminyum, Nikel, Mg, Helyum, Oksijen, Flor, B, Brom ve Mn
15 ÖĞRENME ALANI
l ll lll
Yukarıdaki kaplarda bulunan taneciklerden hangileri elemente aittir?
Elementlerde tek cins atom bulunur. Cevap I’dir.

33
BİLGİ

Bileşik
İki veya daha fazla türde element atomlarının belirli oranlarda, kimyasal yöntemler-
le birleşmesiyle oluşan saf maddelere bileşik denir.
UYARI! Bileşiklerin genel özellikleri aşağıdaki gibidir:
+ – 3–
NH4 , NO 3, PO4 gibi tane- ●● Saf (arı) maddelerdir.
cikler nötr olmadıklarından ●● Yapılarında en az iki tür element atomu vardır.
bileşik değildir.
●● Hâl değişim sıcaklıkları dışında homojendirler.
●● Formüllerle gösterilirler.
●● Aynı koşullarda belirli ayırt edici özellikleri vardır (erime noktası, kaynama nok-
tası, yoğunluk gibi).
●● Oluşumları kimyasal olduğundan, kimyasal yöntemlerle (örneğin elektroliz) bi-
NOT
leşenlerine ayrılabilirler. Fiziksel yöntemlerle ayrıştırılamazlar.
Molekül ●● İyonik yapılı (NaCI, MgF2, CaO gibi) ya da moleküler yapılı (H2O, C6H12O6,
CO2 gibi) olabilirler.
●● Oda koşullarında katı, sıvı ya da gaz hâlinde bulunurlar.
Bileşik Molekülü ●● Bileşiği oluşturan elementler arasında belirli bir oran vardır.
Element
Molekülü (H2O, CO2, ●● Bileşikler, elektriksel olarak nötr yapılıdır.
(O2, N2, P4, NH3, ... gibi)
●● Bileşikler kendisini oluşturan bileşenlerin özelliklerini göstermezler. Örneğin;
... gibi)
2H 2 (g) + O 2 (g) $ 2H 2 O (s)
> =
yan›c› gaz yak›c› gaz
1442443
yang›n söndürücü
Molekül nedir?
En az iki ametal atomunun kovalent bağ ile oluşturduğu yapıdır.
●● Molekül aynı atomlardan oluşuyorsa element molekülü,
●● Molekül farklı atomlardan oluşuyorsa bileşik molekülü elde edilir.
Aşağıdaki tabloda bazı bileşiklerin formülleri ve yaygın adları verilmiştir.

Bileşik
Formülü Yaygın Adı
H2O Su
HCI Tuz ruhu
H2SO4 Zaç yağı
HNO3 Kezzap
CH3COOH Sirke asidi
CaCO3 Kireç taşı
NaHCO3 Yemek sodası
NH3 Amonyak
Ca(OH)2 Sönmüş kireç
NaOH Sud kostik
KOH Potas kostik
CaO Sönmemiş kireç
NaCI Yemek tuzu
34
BİLGİ

Element ve Bileşiklerin Karşılaştırılması
ELEMENT BİLEŞİK
Atomik Moleküler İyonik Kovalent

Fe, Na, Ca H2, O2 NaCl, K2O H2O, NH3
Zn, C, Al P4, S8 Al2S3, FeS CH4, HCl
Elementler Bileşikler Özellikler
✓ ✓ Saf maddelerdir.
✓ ✓ Belirli ayırt edici özellikleri vardır.
✓ ✓ Fiziksel yöntemlerle ayrıştırılamazlar.
Elektroliz, ısıtma ve aktiflik farkı gibi kimyasal yön-

✓
✗ temlerle ayrıştırılabilir.
✓ ✓ Hâl değişim sıcaklığı dışında homojendirler.
✓ ✗ Aynı tür atomlardan oluşurlar.
✗ ✓ En az iki farklı tür elementten oluşurlar.
✓ ✗ Sembollerle gösterilirler.
✗ ✓ Formüllerle gösterilirler.
16 ÖĞRENME ALANI
Yemek sodası Kireç taşı
a
d
b c
Sönmüş kireç
Yukarıdaki Venn şeması yaygın adları verilen bazı bileşiklerin içerdiği element-
leri göstermektedir.
Buna göre, a, b, c ve d bölgelerinde hangi elementler bulunur?
Yemek sodası (NaHCO3), kireç taşı (CaCO3), sönmüş kireç (Ca(OH)2) olduğun-
dan a: C, b: H, c: Ca, d: O
35
BİLGİ

17 ÖĞRENME ALANI
P4 HF AI NO3–
Aşağıda verilen kavram haritasında boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle,

“örnekler” bölümlerini ise yukarıdaki tabloda verilen tanecikleri kullana-
rak doldurunuz.
TANECİKLER
Yüksüz Yüklü
Örnek
Molekül Atom f)
NO–3
Örnek
Aynı cins
a) .......... Farklı cins e)
atom içeren atom içeren
AI
c)
Element Bileşik
..............
Molekülü Molekülü
Örnek Örnek
b) d)
P4 HF
18 ÖĞRENME ALANI
Aşağıdaki tabloda element ve bileşiklerle ilgili verilen ifadelerde altı çizili
sözcük doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Yanlış olan ifadenin doğru-
sunu belirtiniz.
İfade D/Y Doğru ifade

a. Elementler ve bileşikler saf maddelerdir. D
b. Bileşiği oluşturan maddeler kendi özelliklerini

Y kaybederler
korurlar.
c. Potasyum ve kurşun elementlerinin sembolleri
Y farklı
aynı harfle başlar.
d. Sönmemiş kireç Ca(OH)2 formülü ile gösterilir. Y CaO
–––––––
e. P4, S8, H2, O3, C60 element moleküllerine ör- D
nek olarak verilebilir.
f. Elementler elektroliz, ısıtma gibi yöntemlerle Y Bileşikler
daha basit bileşenlere ayrıştırılabilir.
g. Yemek tuzu ve yemek sodası Na elementi içe- D
rirler.
36
BİLGİ
Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 4 KAVRAMA
5.
KAZANIM 3 Formül Yaygın adı
I. CaO a. Kireç taşı

1. Aşağıdakilerden hangisi bir element sembolü
II. CaCO3 b. Sönmüş kireç
değildir?
III. Ca(OH)2 c. Sönmemiş kireç
A) Na B) K C) HF D) He E) N
Element sembolleri yazılırken ilk harf büyük, eğer varsa ikinci Yukarıda verilen formüller ile yaygın adlar eşleşti-
harf küçük yazılır.
rildiğinde aşağıdakilerden hangisi elde edilir?
A) I. a B) I. b C) I. c
2. II. b II. a II. a
Cu Sn Pb P Fe
III. c III. c III. b
Aşağıda verilen elementlerin hangisinin sembolü
D) I. c E) I. b
yukarıda bulunmaz?
II. b II. c
A) Bakır B) Potasyum C) Demir III. a III. a
D) Kalay E) Kurşun
CaO: Sönmemiş kireç; CaCO3: Kireç taşı,
Potasyumun simgesi K’dir. Ca(OH)2: Sönmüş kireç
3.
l. Formülü H2SO4 ’tür.
ll. Saf maddedir. 6. Aşağıda verilen elementlerden hangisinin sembo-

Kezzap
lll. Formülünde 3 tane atom bulunur. lü diğerlerinden farklı bir harfle başlar?
lV. Cabir bin Hayyan tarafından keşfedilmiştir. A) Kalay B) Krom C) Karbon

D) Klor E) Bakır
Kezzap ile ilgili verilen bilgilerden hangileri doğru-
dur? Kalay: Sn, Krom: Cr, Karbon: C, Klor: CI, Bakır: Cu
A) Yalnız II B) I ve III C) II ve IV
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
Kezzap’ın formülü HNO3 tür. Formülünde 5 tane atom vardır.

Bileşik olduğundan saftır ve Cabir bin Hayyan tarafından keş- 7. X + ısı Æ Y + Z
fedilmiştir.
Saf X maddesi ısıtıldığında Y ve Z maddelerine
ayrıştığına göre,
I. X maddesi elementtir.
4. Aşağıdakilerden hangisi elementler için doğru,
II. Y ve Z maddeleri bileşiktir.
bileşikler için yanlıştır?
III. X in belirli ayırt edici özelliği vardır.
A) Saf maddelerdir.
B) Sembollerle gösterilirler. yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?
C) Belirli ayırt edici özellikleri vardır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Elektroliz ile bileşenlerine ayrılabilirler. D) I ve II E) II ve III
E) En az iki tür atom içerirler. Saf X maddesi ısı ile ayrıştığına göre kesinlikle bileşiktir.
A ve C her ikisi için de doğrudur. D ve E bileşikler için doğru Y ve Z maddeleri element veya bileşik olabilirler.
elementler için yanlıştır. X saf olduğundan belirli ayırt edici özelliği vardır.
37
KAVRAMA
Kavrama
8. 11. Bilgi Tanecik modeli
+ a.
Aynı tür atom içerir, a.
X I. a. a.
Y molekül yapılıdır.
Z b.
b.
Farklı tür atom içerir, b.
II. b.
Yukarıda verilen X, Y ve Z maddeleri ile ilgili; formülle gösterilir. c.
c.
I. X ve Y element molekülü; Z, bileşik molekülüdür. c.
II. Tepkimede atomların sayıları ve türleri korunmuştur. III. Atomik yapılıdır. c.
III. Z, fiziksel yöntemlerle X ve Y ye ayrıştırılabilir.

yargılarından hangileri doğrudur? Yukarıda verilen bilgiler ile çizilen tanecik model-
leri eşleştirilirse doğru sıralama aşağıdakilerden
hangisi olur?
A) B) I. a C) I. b
I. a
X ve Y element molekülü, Z ise bileşik molekülü olup kimyasal
II. b II. c II. c
bir değişim sonucu Z maddesi oluşmuştur. Z’nin parçalanması
kimyasal yöntemlerle gerçekleşebilir. III. c III. b III. a
D) I. c E) I. c
9.
Sembollerle
II. a II. b
gösterilir. III. b III. a
O2, P4, S8 I: moleküler yapılı element, II: bileşik, III:atom
Tek cins l moleküler
atom içerir. elementlere
örnektir.
V ll 12. Karbon, oksijen ve hidrojen elementlerinin simgeleri
ELEMENTLER
ve bu simgelerle oluşturulmuş bir madde aşağıda
Hiçbir yöntemle verilmiştir.
Tümü doğada
daha basit maddelere
bulunur.
ayrıştırılamaz.
lV lll
Yukarıda verilen kavram haritasındaki hangi bilgi

yanlıştır?
Buna göre bu madde ve şekil ile ilgili,
Elementlerin 92 tanesi doğal, 26 tanesi yapaydır.
I. Şekilde gösterilen bileşik simyacılar tarafından
bulunmuştur.
10. Sirke asidi Sud kostik
II. Bileşiğin formülü CH3COOH olup, sirke asidi ola-
rak adlandırılır.
Yemek sodası Sönmüş kireç
III. Zaç yağında bulunan tüm atom türlerini içermek-
tedir.
Yukarıda yaygın adı verilen bileşikler aşağıdaki
yargılarından hangileri doğrudur?
formüller ile eşleştirilirse hangi formül açıkta
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
kalır?
A) CH3COOH B) CaO C) NaHCO3
Bileşik CH3COOH (sirke asidi) dir ve simyacılar tarafından
D) NaOH E) Ca(OH)2
bulunmuştur. Zaç yağı, H2SO4 tür.
CaO: Sönmemiş kireçtir.
38
KAVRAMA
Kavrama
13. 15.
Sirke asidi Tuz ruhu Yemek tuzu
X Y Z
l ll lll lV
Zaç yağı Kireç taşı
T K Yukarıda verilen tanecik modellerinden hangileri
bir bileşiğe aittir?
X, Y, Z, T ve K kutularında belirtilen maddeler aşağıda
verilen cümlelerde uygun boşluklara yerleştirilmek A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
istenmektedir. D) III ve IV E) I, II ve IV
Bileşik olması için farklı tür atom içermesi gerekir.
●● ................., formülü H2SO4 olup, simyacılar tara-
fından bulunmuştur.
●● ................., formülü CaCO3 olup, üç tür atom içer- 16. Kapalı bir kapta gerçekleşen,
mektedir.
X + ısı Æ Y + Z
●● ................., asidik yapıda olup formülü HCI dir. tepkimesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
kesinlikle yanlıştır?
●● ................., formülü NaCI olup iyonik yapılı bir bi- A) X maddesi yapısında en az iki tür atom içerir.
leşiktir. B) Y maddesi sabit basınçta hâl değiştirirken sıcaklı-
Buna göre, hangi kutuda verilen madde boşluklar- ğı sabit kalır.
dan herhangi birine yazılmaz? C) Z maddesi kendisinden daha basit maddelere ay-
rıştırılamaz.
A) X B) Y C) Z D) T E) K D) Heterojen bir tepkimedir.
Sırasıyla T, K, Y, Z getirilmelidir. E) Tepkimede başlangıca göre kütle artmıştır.
Kimyasal tepkimelerde toplam kütle her zaman korunur.

14. Aşağıdaki tabloda yaygın adları verilen bazı bileşikle-
rin yapısındaki element türleri ve formülündeki toplam
atom sayıları verilmiştir.
Bileşiğin Yapıdaki Formüldeki top- 17. Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z maddelerinin bazı özellik-
yaygın adı element türü lam atom sayısı leri verilmiştir.
I N, H 4
Potas kostik II 3 Madde
Yemek sodası Na, H, C, O III Özellik X Y Z

Saf madde olma Hayır Evet Evet
Buna göre, tablodaki I, II ve III yerine aşağıdakiler-
Sembol ile gösterilme Hayır Hayır Evet
den hangisi getirilmelidir?
Homojen olma Hayır Evet Evet
I II III
A) Kezzap K, O, H 4 Buna göre X, Y ve Z maddelerinden hangileri fizik-
B) Tuz ruhu P, O, S 6 sel ya da kimyasal yöntemlerle kendisinden daha
C) Kezzap H, N, P 6 basit maddelere ayrıştırılamaz?
D) Amonyak K, O, H 6 A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
E) Amonyak P, O, H 4 D) X ve Y E) Y ve Z
Amonyak (NH3), potas kostik (KOH) yemek sodası (NaHCO3) Sadece Z maddesi elementtir.
1- C 2-B 3-C 4-B 5-C 6-A 7-A 8-D

9-D 10-B 11-B 12-C 13-A 14-D 15-B 16-E 17-C 39
KAVRAMA
Kimyanın Sembolik Dili
PEKİŞTİRME TESTİ 3 Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 5-6
1. Aşağıdakilerden hangisi moleküler yapılı element- 5. Elementlerin semboller ile gösterilmesi,

tir? I. Bilim insanları arasında ortak bir dil oluşturma
A) P4 B) OF2 C) CO II. Bileşik formüllerinin yazılmasının kolay olması
D) Cu E) SO42– III. Yeni maddelerin keşfedilmesine olanak sağlama
faydalarından hangilerini sağlar?
P4 tek cins atom içeren moleküler bir elementtir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
2. Elementlere ait aşağıdaki sembol ad eşleştirmele-
rinden hangisi yanlıştır? III. öncül ile bir ilgisi yoktur.
Sembol Ad
A) Cr Krom
B) Mn Mangan 6. Yaygın adı “sud kostik” olan bileşik ile ilgili veri-
C) Cu Bakır len aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
D) Sn Kalay A) Formülü NaOH’dir.
E) Au Gümüş B) Yapısında 3 tür atom bulunur.
2017 / YGS
C) Yapısındaki atomlar oksijen, hidrojen ve azottur.
Au (altın), Ag (gümüş)
D) Belirli bir yoğunluğa sahiptir.
E) Kimyasal yöntemlerle elementlerine ayrılabilir.
3. Aşağıda elementlerden hangisinin sembolü yanlış Na: Sodyum, O: Oksijen; H: Hidrojendir. Yapısında azot bulun-
verilmiştir? maz.
Element Sembolü
A) Fosfor F
7.
B) Azot N
C) Sodyum Na
D) Cıva Hg
E) Demir Fe
Üç boyutlu yapısı verilen yukarıdaki saf madde ile

Fosfor’un simgesi P’dir.
ilgili;
I. Yapısında 3 tane atom bulunur.
4. Bir maddenin element olduğunu kanıtlamak için; II. Moleküler yapılı bir bileşiktir.
I. Saf maddedir. III. Zaç yağına ait olabilir.
II. Yapısında tek tür atom bulunur. ifadelerinin yanında yer alan kutulara doğru ise
III. Belirli erime noktası vardır. “3” yanlış ise “✗” işareti konulursa hatasız sırala-
bilgilerinden hangileri tek başına yeterli değildir? ma aşağıdakilerden hangisi olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) ✓ B) ✗ C) ✓ D) ✗ E) ✗

D) I ve III E) I, II ve III
✓ ✓ ✗ ✓ ✗
Saf madde olması ve belirli erime noktası olması element ve ✓ ✓ ✓ ✗ ✗

bileşikler için ortaktır. Tek tür atom içerme elemente ait bir
özelliktir.
Yapısında 3 tür, toplamda ise 7 tane atom bulunur.
40
PEKİŞTİRME
Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 5-6
Pekiştirme
8. PCI5(g) Æ XY3(g) + Y2(g) 10. Aşağıda bazı elementlerin Türkçe, İngilizce ve Latince
Yukarıda verilen PCI5 molekülünün ayrışma denk- adlarıyla sembolleri verilmiştir.
lemine göre; Türkçe İngilizce Latince adı Sembolü
I. Y2, klor molekülüdür. adı adı
II. XY3, bileşik molekülüdür. Sodyum Sodium Natrium Na
III. Kimyasal bir değişim gerçekleşmiştir. Azot Nitrogen Nitrogenium N
ifadelerinden hangileri doğrudur? Argon Argon Argon Ar

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III Potasyum Potassium Kalium K
Demir Iron Ferrum Fe
PCI5 molekülü kimyasal değişim sonucu PCI3 ve CI2 ye ayrış- Tabloda yer alan bilgilere göre aşağıdakilerden
mıştır. PCI3 bileşik molekülü iken CI2 klor molekülüdür.
hangisine ulaşılamaz?
A) Element sembolleri İngilizce ya da Latince adla-
rından türetilir.
B) Aynı harfle başlayan başka bir element varsa ikin-
ci harf olarak elementin adının ikinci harfi kullanı-
lır.
C) Bazı elementlerin Türkçe, İngilizce ve Latince adı
aynıdır.
D) Element adları İngilizce veya Latinceden dilimize
geçmiştir.
E) Element sembolleri bir veya iki harflidir.
Demir (Fe) elementinin İngilizce ve Latince adları Türkçe’den

9. Aşağıda bir X maddesi ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir.
farklıdır.
Sembol ile
gösterilir.
11. I. Amonyak
Kendisinden
Saf maddedir.
ll daha basit maddelere II. Sirke asidi
ayrıştırılamaz.
III. Zaç yağı
l lll
X maddesi IV. Yemek sodası
V lV
Yukarıda yaygın adları verilen bileşiklerin formül-
Sabit basınç Moleküler lerinde bulunan atom sayıları büyükten küçüğe
altında hâl değiştirme yapılıdır.
süresince sıcaklığı doğru sıralanırsa hangi sıralama elde edilir?
sabittir.
A) I > II > IV > III B) II > III > I > IV
Buna göre, bu bilgilerden hangileri X maddesinin C) II > III > IV > I D) III > IV > II > I
bir element olduğunu kanıtlar? E) III > II > I > IV
A) Yalnız I B) II ve III C) I ve IV
D) III ve V E) II, III ve IV I. NH3 ........... 4 tane
II. CH3COOH ........... 8 tane
“Sembol ile gösterilir” ve “Kendisinden daha basit maddelere III. H2SO4 ........... 7 tane
ayrıştırılamaz.” ifadeleri elementlere ait özelliklerdir. IV. NaHCO3 ........... 6 tane
41
1-A 2-E 3-A 4-D 5-B 6-C 7-B 8-E 9-B 10-D 11-C PEKİŞTİRME
1. I. II. 4.
Saf madde Element
• O2(g) • P4(k)
• C6H12(s) • Hg(s)
• NaCI(suda) • He(g)
III.
Bileşik
• HCI(s)
Elma suyunun fermantasyonu sonucu elde edilen
• S8(k)
elma sirkesinin sağlık açısından birçok faydası vardır.
• KBr(suda) Elma sirkesinde bulunan “sirke asidi” ile ilgili;
Yukarıda saf madde, element ve bileşik ile ilgili I. Formülü CH3COOH dir.
verilen örneklerden hangilerinde hata yapılmıştır? II. Yapısında 8 tür atom bulunur.
III. Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılamaz.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

NaCI(suda) tuzlu suyu ifade eder, saf madde değildir. S8(k) D) II ve III E) I, II ve III
moleküler elementtir. KBr(suda) tuz çözeltisi olup karışımdır.
Yapısında üç tür atom bulunur.
2. Aşağıda verilen element adı - element sembolü
eşleştirmelerinden hangisi doğrudur? 5. Çelik, demir ve karbon alaşımıdır. Çeliğe çeşitli oran-
larda katılan mangan, fosfor, kükürt ve silisyum gibi
Element Adı Element Sembolü elementler çeliğe farklı özellikler kazandırır.
A) Magnezyum Mn Aşağıda verilen element sembollerinden hangisi
B) Cıva C çeliğin yapısında bulunmaz?
C) Potasyum K A) K B) Fe C) P D) Si E) Mn
D) Bakır Ba
K, potasyum elementi olup çeliğin yapısında bulunmaz.
E) Çinko Pb
2019 / TYT 6. • Na metali suya atıldığında çok şiddetli tepkime
verir.
A - Mg, B - Hg, D - Cu, E - Zn olmalıdır.
• CI2 gazı oldukça zehirli bir gazdır.
3. Elementler ve bileşikler saf madde olup, bir tür tanecik • Na metali ile CI2 gazının etkileşimleri sonucu ye-
mek tuzu (NaCI) bileşiği oluşur.
içerirler.
Sadece yukarıdaki verilere dayanarak bileşikler ile
Buna göre, aşağıdaki görsellerden hangisi saf bir ilgili;
maddeye ait olamaz? I. Belirli şartlarda özkütleleri sabittir.
II. Kendisini oluşturan bileşenlerin özelliklerini gös-
A) B) C)
termezler.
III. Farklı tür atom içerirler.
yargılarından hangileri çıkarılabilir?
D) E)
Verilen bilgilere bakılarak özkütleleri hakkında yorum yapılamaz.

A, B element - C, E bileşik -D karışımdır.
42
PEKİŞTİRME
Pekiştirme
7. 10. Ç, A ve P maddeleri ile ilgili olarak
Fiziksel yöntemlerle
ayrıştırılmama Farklı cins atom içerme • Ç maddesi moleküler yapılı olup aynı tür atomlar-
l ll
dan oluşmaktadır.
Özellik • A maddesi kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ay-
lll lV rılabilmektedir.
• P maddesi hiçbir yöntemle daha basit maddelere
Belirli ayırt edici Homojenlik
özelliğe sahip olma ayrışamamaktadır.
bilgileri veriliyor.
Yukarıdaki kavram haritasında verilen özellikler-
den hangileri tüm saf maddelere aittir? Buna göre, Ç, A ve P maddeleri aşağıdakilerden
A) I ve II B) I ve IV C) III ve IV hangisi olabilir?
D) I, III ve IV E) II, III ve IV Ç A P
A) O3 HF HNO3
Elementler tek cins atom içerir.
B) H2O CO Au
8. Aşağıdaki tabloda element ve bileşikler ile ilgili verilen C) S8 CO2 Cu
bilgilerden doğru (D) ya da yanlış (Y) olanlar “3” işa- D) H2 Co NH3
reti ile gösterilmiştir. E) HCI Fe He
Bilgi D Y
I. Saf maddelerin tamamı tek tür atom Ç: Moleküler elementtir (O3, S8, H2).
3
içerirler. A: Bileşiktir (HF, CO, CO2).
II. Yemek sodası 4 tür atom içerir. 3 P: Elementtir (Au, Cu, He).
III. K, Pb ve Sn elementlerinin adları aynı

3 11.
harfle başlar.
IV. HCI, tuz ruhu olarak bilinir. 3
Buna göre, bilgilerin hangilerinde hatalı işaretle-

me yapılmıştır?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV
D) III ve IV E) II ve III
Saf maddeler tek tür tanecik (atom (molekül)) içerirler. Yemek Geleneksel yöntemlerle üretim yapan kuyumcu atöl-
sodası NaHCO3 olup 4 tür atom içerir.
yeleri gösterişli, fakat hafif takı yaparken altın plakala-
rı bakır üzerine giydirip işlerler. İşlem sırasında zaman
9. I. CaCO3(k) + ısı Æ CaO(k) + CO2(g)
zaman altın kolay işlenmesi için tavlanır ve sıcakken
II. CaO(k) + H2O(s) Æ Ca(OH)2(suda)
Yukarıda verilen tepkimelere göre aşağıdakilerden tuz ruhuna daldırılır. Sonlara doğru içi bakırla dolu
hangisi yanlıştır? takılar kezzap içine alınarak kaynatılır. Altın kezzap ile
A) Kireç taşı ısıtıldığında parçalanarak kimyasal de- tepkimeye girmezken bakır tepkimeye girerek çözü-
ğişime uğrar.
nür ve böylece takının içi boşaltılmış olur. Son olarak
B) Sönmemiş kireçte 2 tür atom bulunur.
takılar yıkanıp parlatılır ve vitrinde sergilenir.
C) Sönmemiş kirece su katıldığında sönmüş kireç
elde edilir. Aşağıda verilen sembol ve formüllerden hangisi
D) Yaygın adında “kireç” kelimesi bulunan bileşikler- yukarıdaki parçada bulunmaz?
de karbon ve oksijen elementleri bulunur.
A) HCI B) Au C) Ba
E) Her iki tepkimede de toplam atom sayısı ve cinsi
korunmuştur. D) Cu E) HNO3
Kireç taşı: CaCO3, Sönmemiş kireç: CaO, Sönmüş kireç: Ba: Baryumdur ve parçada baryum elementinden bahsedilmemiştir.
Ca(OH)2 hepsinde kalsiyum ve oksijen bulunur.
43
1-D 2-C 3-D 4-C 5-A 6-D 7-D 8-A 9-D 10-C 11-C PEKİŞTİRME
BİLGİ Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği
Laboratuvarda deney yaparken zarar görmemek için laboratuvar güvenlik kuralları-

na uyulmalıdır.
Ayrıca, deneyde kullanılan kimyasal maddelerin insan sağlığına ve çevreye zarar

verebileceği bilinmeli ve ona göre gerekli tedbirler alınmalıdır.
Laboratuvar Güvenlik Kuralları
Laboratuvarda deneye başlamadan önce mutlaka deney föyü okunmalı-

1. dır.
2. Kesinlikle laboratuvar önlüğü giyilmelidir.
Çalışmanın niteliğine göre özel koruma gözlüğü, eldiven ve maske kulla-

3. nılmalıdır.
4. Çalışma sırasında kapalı ayakkabı giyilmelidir.
5. Saçlar toplu, tırnaklar kesilmiş olmalıdır.
Ellerde açık yara varsa mutlaka yara bandı ile kapatılmalıdır. Aksi takdir-
6. de deri yoluyla hastalık bulaşabilir.
Bazı kimyasalların buharlarının zararlarından dolayı gözlerde kontakt lens

7. olmamalıdır.
Laboratuvarda yiyecek ve içecek tüketilmemelidir. Kesinlikle sakız çiğnen-

8. memelidir.
9. Laboratuvarda oyun oynanmamalı, şaka yapılmamalıdır.
10. Yüzük, bilezik gibi takılar deney öncesinde çıkartılmalıdır.
11. Hiçbir kimyasal madde koklanmamalı veya tadına bakılmamalıdır.
12. Çatlak, kırık ve kirli cam eşyalar kullanılmamalıdır.
Sıvılar pipetle aktarılırken mutlaka puar kullanılmalı, kesinlikle ağızla çe-

13. kilmemelidir.
14. Etiketi olmayan kimyasal maddeler kullanılmamalıdır.
15. Kimyasal maddelere kesinlikle çıplak el ile dokunulmamalıdır.
44
BİLGİ

Alkol, eter ve aseton gibi uçucu ve yanabilen maddeler açık alevden uzak
16. tutulmalıdır.
Kimyasal maddeler alındıktan sonra şişelerin ağzı hemen kapatılmalıdır.

17. Katı veya sıvı hâldeki maddeler şişelerden daima temiz bir spatül veya
pipet ile alınmalıdır.
Derişik asitlerle çalışırken asit yavaşça suya eklenerek seyreltme işlemi

18. yapılmalıdır. Asla asit üzerine su eklenmemelidir.
Deney sırasında deney yapan kişi deneyin başından ayrılmamalıdır. Aksi

19. takdirde istenmeyen kazalar yaşanabilir.
Deneydeki katı ve sıvı atıklar lavabolara dökülmemelidir. Bunlar etiketlerle

20. belirlenmiş atık kaplarına atılmalıdır.
Deney sonunda çalışılan alan temizlenmelidir. Malzemeler ve kimyasallar

21. yerine kaldırılmalıdır.
Laboratuvardan ayrılmadan önce deney sırasında eldiven giyilse bile eller

22. su ve sabunla iyice yıkanmalıdır.
23. Farkına varılan aksaklık mutlaka sorumlu öğretmene bildirilmelidir.
Deney föyünde olmayan, öğretmenin onay vermediği hiçbir işlem ve deney

24. yapılmamalıdır.
19 ÖĞRENME ALANI
Bir kimya öğretmeni uygulamış olduğu bir yazılı sınavda 10 puan değerindeki
aşağıdaki soruyu sormuştur.
Soru:
Laboratuvarda uyulması gereken kurallar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru
olanların yanına (3) işareti, yanlış olanların yanına ise (✗) işareti koyunuz.
(...) Gerekli durumlarda önlük giyilmeli, tehlikeli kimyasallar ile çalışılmıyor ise
önlük giyilmemelidir.
(...) Laboratuvarda yiyecek ve içecek tüketirken üzerine kimyasal sıçramama-
sına dikkat edilmelidir.
(...) Yapısı bilinmeyen kimyasal madde için deneylere başlamadan önce bu
kimyasal madde koklanarak yapısı tahmin edilmeye çalışılmalıdır.
(...) Sıvılar bir kaptan başka bir kaba aktarılırken puar kullanılmalıdır. Kesinlik-
le ağızla çekilmemelidir.
(...) Etiketi olmayan kimyasal maddeler kullanılmamalıdır.
Her cümle 2 puan değerinde olduğuna göre tamamına (3) işareti koyan bir
öğrenci bu sorudan kaç puan almıştır?
✗, ✗, ✗, 3, 3 olduğundan 4 puan almıştır.
45
BİLGİ

Güvenlik Uyarı İşaretleri

Günlük hayatta kullanılan her kimyasalın üzerinde mutlaka çeşitli uyarı, risk ve
uyarı işaretleri bulunur. Bu kimyasalları kullanmadan önce ambalajın üzerinde bulu-
nan işareti inceleyip kullanırken gerekli tedbirler alınmalıdır.
Bu işaretler ve anlamları aşağıda verilmiştir.
Yanıcı Maddeler Yakıcı Maddeler

• Çabuk buharlaşan • Yanıcı maddeler ile te-
(uçucu) yanıcı ve parla- mas etmeleri durumunda
yıcı maddelerdir. tutuşturup onların yanma-
• Tutuştuğunda zor sını sağlar.
söndürülür.
• Bu maddeler ile yanıcı maddeler yan
• Ateş, kıvılcım ve ısıdan uzak tutul-
yana konulmamalıdır.
malıdır.
• Oksitleyici ve kolay tutuşabilir madde-
• Bu maddelerden korunmak için göz-
lerdir.
lük, eldiven, önlük kullanılmalıdır.
• Oksijen, klor, nitrik asit, hidrojen perok-
• Aseton, tiner, benzin, alkol gibi mad-
sit gibi maddeler için kullanılır.
delerin bulunduğu kapların üzerinde
yer alır.
Aşındırıcı (Korozif) Maddeler Tahriş Edici Maddeler
• Göz, cilt, deri ve di- • Cilt, göz ve solunum yol-
ğer dokularla temas etti- larında tahrişe neden
ğinde aşındırıcı ve yakı- olurlar.
cı olabilen maddelerdir.
• Bu maddelerle çalışırken teması en- • Buharları solunmamalıdır.

gelleyecek giysiler giyilmelidir. • Bu maddeler ile çalışırken ortam hava-
• Sodyum hidroksit, sülfürik asit, nitrik landırılmalıdır.
asit gibi maddelerin bulunduğu kap- • Cilde teması halinde cilt bol su ile yı-
ların üzerinde bu işaret kullanılır. kanmalıdır. Alerji durumunda tıbbi des-
tek alınmalıdır.
• Çamaşır suyu, etil alkol gibi madde-
lerin bulunduğu kapların üzerinde bu
işaret kullanılır.
Patlayıcı Maddeler Zehirli (Toksik) Maddeler
• Tepkime hızı çok • Ağız, deri ve solunum

yüksek olan ateş ve kı- yolu ile zehirlenmelere
vılcım teması ile patla- neden olabileceğinden
yabilen kimyasallar için kesinlikle vücut ile temas
kullanılır. ettirilmemelidir.
• Bazıları vurma, çarpma ve sürtünme • Zehirli maddeler kanser riski taşırlar.
etkisi ile bile patlayabilir. • Hidrojen sülfür, etilen amin gibi mad-
• Nitrogliserin, TNT gibi maddelerin delerin bulunduğu kapların üzerinde
bulunduğu kapların üzerinde yer alır. yer alır.
46
BİLGİ

Radyoaktif Maddeler Çevreye Zararlı Maddeler

• Çevreye radyasyon • İnsan ve çevreye zarar-
yayan ve canlı dokular- lı maddeler için kullanılır.
da zarara neden olan • Hava, su ve toprakta
maddelerdir. uzun süre kirlilik oluşturur.
• Çok tehlikelidirler.
• Bu maddeler doğaya
• Kanser riski taşırlar.
atılmamalı, çevreye dökülmemelidir.
• Bu işaretin bulunduğu bölgelerde
• Mutlaka kimyasal atık şişesine dökül-
kontrolsüz dolaşılmamalı, koruyucu
melidir.
giysiler kullanılmalıdır.
• Bütün kimyasal maddelerin bulunduğu
• Röntgen cihazları üzerinde, radyo-
kapların üzerinde yer alır.
aktif atıklar üzerinde bu işaret bulu-
nur.
20 ÖĞRENME ALANI
Tablolarda verilen güvenlik işaretleri ile bu işaretlerin anlamını eşleştiri-
niz.
1 2 3 4
f
................ g
................ a
................ h
................
5 6 7 8
c b e d
................ ................ ................ ................
a Yanıcı b Yakıcı c Toksik d Çevreye zararlı

madde madde madde madde
e Patlayıcı f Radyoaktif g Korozif h Tahriş edici
21 ÖĞRENME ALANI
I. Aseton
II. Kolonya
III. Deodorant
Yukarıda verilen maddelerin hangilerinin etiketinde,

uyarı işaretinin bulunması beklenir?
Üç madde de yanıcıdır.
47
BİLGİ

22 ÖĞRENME ALANI
a) b) c) d)
Yukarıdaki uyarı işaretlerini aşağıdaki şekillerde bulunan araçların ve

aletlerin üzerine uygun şekilde dağıtınız.
Şekil - 1 "LPG tankeri" Şekil - 2 "Tomografi

cihazı"
Şekil - 1: a, b, d Şekil - 2: c
23 ÖĞRENME ALANI
Kimyasal bir maddenin üzerinde aşağıdaki tehlike uyarı işareti bulunmaktadır.
Buna göre bu madde ile ilgili,

I. Aşındırıcı (korozif) etkiye sahiptir.
II. Kullanırken koruyucu gözlük, maske ve eldiven kullanılmalıdır.
III. Metal kaplarda saklanmalıdır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
I ve II
Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığı ve Çevreye Etkileri

Günlük hayatımızda kullandığımız ya da karşılaştığımız kimyasal maddelerin kul-
lanım miktarı hem bizim için hem de çevre için çok önemlidir. Örneğin, yüzme havuz-
larını temizlemek için kullanılan klorun fazlası canlılar için ölüme bile sebep olabilir.
Vücuda alınan kimyasal maddeler bazen hemen, bazen de yıllar içinde zararlı et-
kilerini gösterebilir.
48
BİLGİ

Aşağıdaki tabloda bazı doğal kimyasal maddelerin insan sağlığı ve çevre için
önemi verilmiştir.
Madde İnsan Sağlığı İçin Önemi Çevre İçin Önemi
• Vücuttaki su dengesini korur. • Toprak ve suda iyon den-

Na • Vücut sıvılarının asit/baz dengesini sağlar.
(Sodyum) gesini sağlar. • Bitkilerin yetişmesi için ge-
• Kasların çalışmasında etkilidir. reken elementlerdendir.
• Vücuttaki sıvı elektrolit denge- • Bitki canlılığı için gereklidir.

sini sağlar. • Ozmotik basınç ve hücre
• Kandaki glikoz seviyesini dü- boyutunun korunmasında
K zenlemede yardımcıdır. önemli bir elementtir.
(Potasyum) • Sinir işlevlerinin çalışmasında • Topraktaki iyon dengesini
görev alır. sağlar.
• Hormonların kontrolünde görev
alır.
• Vücutta oksijen taşınmasında • Bitkilerin gelişmesi için ge-

rol alır. reklidir.
• Kana kırmızı renk veren he- • Toprağın yapısında bulun-
Fe moglobinin yapısında bulunur. ması gerekir.
(Demir) • Eksikliğinde kansızlık ve yor-
gunluk gibi sorunlar oluşur.
• Beynin normal çalışması için
gereklidir.
• Kemik ve dişlerimizin temel bi- • Hayvan iskeletinde, yu-

leşenidir. murta kabuğunda, dişte,
Ca
• Kasların kasılması, sinir iletimi, toprakta bulunan bir ele-
(Kalsiyum) kanın pıhtılaşması için gerekli- menttir.
dir.
• Enerji gerektiren faaliyetlerde • Yeşil yapraklı bitkilerin fo-

kullanılır. tosentez yapmasında gö-
• Kemiklerin, dişlerin, kasların ve rev alan klorofilin yapısın-
Mg
sinirlerin gelişmesinde önemli- da bulunur.
(Magnez- dir. • Bitkilerin büyümesi için ge-
yum) • Doğal anti-stres özelliği vardır. reklidir.
• Adrenalin hormonunun salgı-
lanmasında görev alır.
• Vücuttaki ısıl dengenin sağlan- • Isı ve nem dengesini sağ-

masında, derinin nemlenme- lar.
sinde, toksinlerin atılmasında, • Hayatın devamı için gerek-
böbreklerin çalışmasında, be- lidir.
H2O sinlerin parçalanmasında gibi • Temiz ve sağlıklı yaşam
(Su) görevleri vardır. için gereklidir.
• Hidroelektrik enerji üreti-
minde, topraktaki atık mad-
delerin uzaklaştırılmasında
görev alır.
49
BİLGİ

Bazı Element ve Bileşiklerin İnsan Sağlığı ve Çevre Üzerindeki

Zararları
Madde İnsan Sağlığına Zararları Çevreye Zararları
• Böbrek, sinir sistemi ve beyin • Madencilik, fosil yakıt
fonksiyonlarında bozulmaya yakma, eritme ve katı
neden olur. atık yakma gibi neden-
• Buharı solunmamalıdır. lerle havaya, toprağa ve
Hg • DNA'da hasarlara neden olabi- yüzey sularına karışır.
(Cıva) lir. • Su ve toprakta yaşayan
• Cenin, bebek ve çocukların ge- canlılar tarafından besin
lişmekte olan sinir sistemlerini zincirine katılarak canlı-
olumsuz etkiler. larda sinir hasarına ne-
den olur.
• Hemoglobinin yapısında ve si- • Kurşun madenleri, akü
nir sisteminde bozunmaya ne- ve pil fabrikaları, petrol
den olur. rafinerileri, benzin kul-
• Kan basıncında yükselmeye, lanımı gibi nedenlerle
böbrek ve beyin hasarlarına çevredeki kurşun miktarı
Pb
neden olabilir. artar.
(Kurşun)
• Hamilelerde düşüklere neden • Bitkide klorofil sentezini
olabilir. sınırlayarak bitki gelişi-
• Doğmamış çocuklarda sinir mini olumsuz yönde etki-
sistemine, beyin fonksiyonları- ler.
na ciddi hasarlar verebilir.
• CO2 gazı nefes almak için ge- • Sera etkisi yaratarak
reken oksijenin almasını engel- küresel ısınmaya neden
ler. olur.
• Alınan düşük miktarı bile ne- • Güneş'ten gelen ısının
fes darlığı, kas kasılması, baş bir kısmını atmosferde
CO2
dönmesi, bulantı, depresyon, tutar ve küresel ısınmaya
(Karbondiok-
kusmaya neden olabilir. neden olur.
sit)
• Kuru buz olarak bilinen katı • Küresel ısınma sonucu
CO2'ye temas edilirse ciltte çölleşme, kuraklık, bu-
donma ve kabarcıklar oluşabi- zulların erimesi, deniz
lir. seviyesinin yükselmesi
gibi olaylar gerçekleşir.
• Yorgunluk, baş ağrısı, baş dön- • Havada bulunabilen yay-
mesi, üst solunum yollarında gın kirleticilerdendir.
tahriş ve yanma oluşturur. • Atmosferdeki su buharı
• Nefes darlığı, akciğerlerde su ile etkileşerek oluşan nit-
toplama gibi olumsuz sonuçla- rik asit (HNO3) asit yağ-
NO2
ra neden olabilir. murlarına neden olur.
(Azot dioksit)
• Genetik mutasyona neden ola- • Asit yağmurları suların
bilir. asitlik oranının artması-
• Fazla miktarda solunumu öldü- na, mermer ya da metal
rebilir. anıtların aşınmasına ne-
den olur.
50
BİLGİ

• Gazlarda yakıcı ve tahriş edici • Metaller ve dokular için

etkisi vardır. aşındırıcıdır.
• Solunduğunda boğazda yan- • Dokular için nem çekici
SO3 ma ve ağrı oluşur. özelliğe sahiptir.
(Kükürt triok- • Zehirlidir. • Atmosferdeki su buha-
sit) • Solunması durumunda bronşit, rı ile etkileşerek oluşan
larenjit, zatürre gibi solunum sülfürik asit (H2SO4) asit
yolu hastalıklarına neden ola- yağmurlarına neden olur.
bilir.
• Kanda oksijen yetersizliğine • Önemli bir hava kirletici-
neden olarak beyin, kalp gibi dir.
organlarda ve dokularda, sinir • En yaygın kaynakları
sisteminde boşluklara neden motorlu araç egzozu, fo-
CO olur. sil yakıtlar, yanardağlar
• Yüksek miktarda alınması du- ve orman yangınlarıdır.
(Karbon
rumunda bilinç kaybı, baş ağrı- • Atmosferdeki başka
monoksit) sı, kusma ve kas güçsüzlüğüne maddelerle etkileşerek
neden olabilir. bölgesel sis oluşumuna
• Solunması durumunda hemog- neden olur.
lobine bağlanır ve vücuda oksi-
jen taşınmasını engeller.
• Klorlu çamaşır suyu ve tuz • Su arıtımında, dezenfek-
ruhu karıştırılırsa zehirli olan tanlarda, çamaşır suyun-
CI2 gazı oluşur. Kısa süreli so- da bulunur.
CI2
lunsa bile solunum sistemini • Düşük seviyelerde bile,
(Klor)
olumsuz yönde etkiler. suya, toprağa ve toprak-
taki canlı organizmalara
zarar verir.
24 ÖĞRENME ALANI
I. SO3
II. CH4
III. NO2
IV. CI2
Yukarıdaki gazlardan hangileri havadaki su buharı ile etkileşerek asit yağ-
murlarının oluşumuna neden olur?
I, III
25 ÖĞRENME ALANI
Magnezyum elementi ile ilgili,
I. İnsan vücudunda kemik ve dişlerin yapısında bulunur.
II. Bitkilerde klorofil yapısında bulunur.
III. Sembolü Mn’dir.
Magnezyum sembolü Mg’dir. Ca ile birlikte kemik ve dişlerin yapısında bulunur.

Bitkilerde de klorofilde bulunur. I ve II olur.
51
BİLGİ

26 ÖĞRENME ALANI
Aşağıda bazı kimyasal maddelerin insan sağlığına ve çevreye etkileri ile ilgili
bazı ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerde altı çizili olarak verilenlerden bazıları
doğru, bazıları ise yanlıştır.
Doğru olan ifadeler için “D” yanlış olanlar için “Y” yazınız. Yanlış olan
ifadelerin doğrusunu kutu içine belirtiniz.
Bazı kimyasal maddelerin insan sağlığına Doğru Doğru

ve çevreye etkileri ile ilgili ifadeler Yanlış İfade
CO2 gazı kömürün tam yanmaması sonucunda
––––
I. oluşup, hemoglobine O2 gazından daha hızlı Y CO
bağlanarak zehirlenmeye neden olur.
Çamaşır suyu ve kezzap karıştırıldığında klor Y tuz ruhu
II.
gazı açığa çıkar.
Fazla miktarda balık, midye ve istiridye tüke-
D
III. ten kişilerde aşırı cıva alınırsa sinir sistemi bo-
zuklukları oluşabilir.
Akü ve pil yapımında kullanılan kurşun zehirli D
IV.
bir maddedir.
CO gazı sera etkisi yaratarak küresel ısınma- Y CO2
V.
ya neden olur.
27 ÖĞRENME ALANI
Aşağıdaki tabloda bazı kimyasal maddelerin insan sağlığı için önemi verilmiştir.
Buna göre her bir açıklamanın hangi maddeye ait olduğunu açıklamanın
sonuna maddenin formülünü / sembolünü yazarak belirtiniz.
İnsan sağlığı için önemi Madde
• Vücuttaki su dengesini korur.

a) Na
• Kasların çalışmasında etkilidir.
• Vücutta oksijen taşınmasında görev alır.

b) • Eksikliğinde kansızlık ve yorgunluk gibi sorunlar Fe
oluşur.
• Kemik ve dişlerin temel bileşenidir.

c) Ca
• Kanın pıhtılaşmasında görev alır.
• Vücuttaki ısıl dengeyi sağlar.

d) H 2O
• Böbreklerin çalışmasında görevlidir.
• Doğal anti stres özelliği vardır. Enerji gerektiren
e) faaliyetlerde kullanılır. Mg
• Bitkilerde klorofil yapısında bulunur.
52
BİLGİ

28 ÖĞRENME ALANI
Aşağıda bazı kimyasal maddelerin insan sağlığına ve çevreye zararlı etki-
leri verilmiştir.
Buna göre her cümlenin başındaki boşluğu uygun madde ile doldurunuz.
CO
1 .........................
2 : Katı hâli kuru buz olarak bilinir ve katı hâli cilde temas
ederse ciltte donma ve kabarcıklar oluşabilir.
Hg
2 ......................... : Buharı solunmamalıdır. Böbrek, sinir sistemi ve beyin
fonksiyonlarında bozulmaya neden olur.
CO
3 ......................... : Yüksek miktarda alınması durumunda bilinç kaybı, baş
ağrısı, kusma ve kas güçsüzlüğüne neden olur. Solunması durumunda vücuda
oksijen taşınmasını engeller. Soba zehirlenmelerinde etkin rol alır.
CI
4 .........................
2 : Su arıtımında kullanılır. Kısa süreli solunması hâlinde bile
solunum sistemini olumsuz yönde etkiler.
NO 2
5 ......................... : Atmosferdeki su buharı ile etkileşerek oluşturduğu nitrik
asit (HNO3), asit yağmurlarına sebep olur.
Kimya Laboratuvarlarında Kullanılan Temel Malzemeler

Kimya laboratuvarında yapılan deneylerin düzenli ve verimli olabilmesi için deney-
lerde uygun malzemelerin ve araç gereçlerin kullanılması gerekir. Deneylerde kullanı-
lan laboratuvar temel araç gereçleri aşağıda tanıtılmıştır.
Malzeme Adı Malzeme Adı
Balon joje
Cam balon
• Üst kısmı uzun, alt kısmı balon gibi

olan cam malzemedir.
• Titrasyon işlemlerinde gerekli olan
• Gövdesi küre, altı düz, silindir şek-
belirli derişimdeki standart çözeltilerin
linde, dar boyunlu cam malzeme-
hazırlanmasında ve saklanmasında
dir.
kullanılır.
• İçinde bazı kimyasal tepkimelerin
• İnce boyun kısmında kabın ölçü çizgisi
gerçekleştirildiği, çözelti hazırlama-
net olarak belirtilmiştir.
da, saklanmasında, ısıtmada, kay-
• Sıvı hacimleri balon joje ile hassas
natmada kullanılan malzemedir.
olarak ölçülür.
53
BİLGİ

Pipet Termometre
• Üzerinde mililitre cinsinden kısımlar

• Sıcaklık ölçmeye yarayan cam
bulunan ince cam borudur.
malzemedir.
• Az miktardaki sıvıların çok hassas
hacim ölçümlerinde ve bir kaptan
başka bir kaba sıvı aktarımında kul-
lanılır.
Beherglas (beher)
Büret
• Çözelti hazırlama, maddelerin ka-

rıştırılması, aktarılması, ısıtma ve • Altı musluklu, üstü çizgilerle derece-
kristallendirme gibi birçok işlemde lendirilmiş boru şeklinde cam mal-
kullanılan silindirik biçimli yüksek sı- zemedir.
caklığa dayanıklı cam malzemedir. • Genel olarak titrasyon işlemlerinde
• Ağız kısmında sıvının kolayca akma- sıvı hacimlerini ölçmek için kullanılır.
sı için oluk vardır.
Dereceli silindir Deney tüpü

(mezür)
• İçine kimyasalların konulduğu ve

100 °C sıcaklığa dayanabilen cam
• Üzerinde mililitre cinsinden bölmeler
malzemelerdir. Farklı boy ve kalın-
bulunan cam malzemedir.
lıklarda olabilir.
• Saf sıvı ve çözeltilerin hacmini ölç-
mek ve aktarmak için kullanılır.
• Çok hassas hacim ölçmek için uygun
değildir.
54
BİLGİ

Havan
Kroze
• Genellikle porselenden yapılır. Cam,

ağaç ve çelikten yapılanları da vardır. • Porselen veya metalden yapılan,
• Katı maddeyi toz hâline getirmek sapı olmayan kahve fincanına ben-
veya katıyı sıvı içinde ezerek karıştır- zeyen malzemedir.
mak için kullanılır. • İçine konulan malzemenin külleş-
mesini sağlamak için kullanılır.
Spatül
Ayırma hunisi
• Metal, plastik veya porselenden ya-

pılmış kaşığa benzeyen malzemedir. • Geniş gövdeli, altında musluk bu-
• Toz veya küçük parçalar hâlindeki lunduran, musluğa doğru incelen
maddeleri almak için kullanılır. cam malzemedir.
• Birbiri ile karışmayan (yağ - su ve
eter - su gibi) sıvıları (heterojen sı-
vılar) birbirinden ayırmak için kulla-
nılır.
Erlenmayer
Huni
• Dibi düz, koni biçimli cam malze-

• Üstü geniş alta doğru daralan cam
medir.
malzemedir. Plastik olanları da var-
• Özellikle titrasyon işlemlerinde kul-
dır.
lanılır.
• İçine süzgeç kağıdı (filtre kağıdı) ko-
• Çözelti hazırlama, saklama ve kris-
nularak süzme işleminde kullanılır.
tallendirme işlemlerinde de kullanı-
• Sıvıların geniş ağızlı bir kaptan dar
lır.
ağızlı bir kaba aktarılmasında kulla-
nılır.
55
BİLGİ

Sac ayağı (üçayak)

Baget
• Metalden yapılmış, üç ayağı olan

malzemedir. • Camdan yapılmış çubuk şeklinde-
• Genellikle üzerine amyantlı tel konu- dir.
larak içinde kimyasal madde bulunan • Çözeltileri karıştırmak için kullanı-
cam malzeme ısıtılır. lır.
İspirto ocağı Saat camı
• İç bükey cam malzemedir.

• Isıtma işlemlerinde kullanılan cam
• Katı maddenin ısıtılması ve kurutul-
gövde, fitil ve kapaktan oluşan mal-
ması için kullanılır.
zemedir.
29 ÖĞRENME ALANI
Deney Kullanım
malzemesi amacı
Maddeleri ısıtarak kül

I. a.
hâline getirmek
Belirli derişimdeki çö-

II. b.
zeltiyi hazırlamak
Katı maddeleri toz

III. c.
hâle getirmek
Yukarıda verilen deney malzemeleri ile kullanım amacını doğru bir şekilde
eşleştiriniz.
I - b, II - c, III - a olmalıdır.
56
BİLGİ
Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 8 - 9 KAVRAMA
4. Kimyasal malzemeler üzerine evrensel, ortak bir dil
KAZANIM 4 oluşturmak amacıyla bazı uyarı ve güvenlik işaretleri
konulmaktadır.
1. Kimya laboratuvarında kaza risklerini en aza indi-
rebilmek için aşağıda verilenlerden hangisinin Buna göre, şekilde gösterilen
yapılması uygun olmaz? temel uyarı işaretinin anlamı aşağı-
A) Yapılacak deney ile ilgili mutlaka bilgi sahibi olun- dakilerden hangisidir?
malıdır. A) Tahriş edici madde
B) Uzun saçlı kişiler saçlarını toplamalıdır. B) Korozif madde
C) Seyreltme işlemi yapılırken su, asit üzerine damla C) Toksik madde
damla eklenmelidir. D) Çevreye zararlı madde
D) Sallantılı takılar deney öncesi çıkarılmalıdır. E) Yakıcı madde
E) Deney sırasında mutlaka önlük ve eldiven kulla-
nılmalıdır. Verilen uyarı işareti Korozif maddeye aittir.
Asit seyreltme işleminde suyun üzerine asit yavaşça eklenme-

5. Hastanelerin görüntüleme merkezlerinde yüksek
ledir. enerjili elektromanyetik ışınlar kullanılmaktadır.
Buna göre, hastanelerin görüntüleme merkezle-
2. Kimyada deney yapan bir öğrenci;
rinde aşağıda verilen uyarı işaretlerinden hangisi-
I. Gerekli hâllerde önlük ve eldiven kullanmalıdır. nin kullanılması gerekmektedir?
II. İçeceği suyu mutlaka kapalı bir şişede deneyin
A) B) C)
yapıldığı yerden uzakta bir yere koymalıdır.
III. Saçları uzunsa toplamalıdır.
hangilerini yaparsa güvenlik tedbirlerine uygun
davranmış olur? D) E)
Önlük ve eldiveni her deneyde kullanmalıdır. Laboratuvara Yüksek enerjili ışınlar radyoaktif etki gösterirler.
yiyecek ve içecek getirmemelidir.
6. Yanda sıvı yakıt taşı-

3. Yanda verilen deney malzemesi ile yan tankere ait
ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
fotoğrafta bulunan
yanlıştır?
güvenlik işaretleri-
A) Malzemenin adı beherglastır. nin anlamları aşağı-
B) Çeşitli büyüklüklerde bulunur. dakilerden hangisin-
C) Çözelti hazırlamada, maddelerin aktarılmasında de doğru verilmiştir?
kullanılır. A) Çevreye zararlı madde, yanıcı madde
D) Yüksek sıcaklığa dayanıklı cam malzemeden ya- B) Çevreye zararlı madde, yakıcı madde
pılmıştır.
C) Korozif madde, yanıcı madde
E) Sıvıların hacmini ölçmede kullanılır.
D) Toksik madde, yakıcı madde
Görseldeki malzeme beherglas olup bu malzeme ile sıvı

E) Toksik madde, yanıcı madde
hacmi ölçülemez. Tanker üzerinde yer alan işaretlerden beyaz olanı çevreye
zararlı madde; kırmızı olanı ise yanıcı madde anlamına gelir.
57
KAVRAMA
Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 8 - 9
Kavrama
7. Gülce kimya laboratuvarında yapacağı deneyde aşa- 9. Gaz Özellik
ğıda verilen kimyasalı kullanacaktır.
Cl2 Kanın O2 taşımasını
engeller.
CO Atmosferdeki su buharı ile
etkileşerek zaç yağını
oluşturur.
SO3 Su arıtımında ve
dezenfektanlarda kullanılır.
Yukarıda özellikleri verilen gazların doğru eşleşti-

rilmesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) B)
Gülce bu maddeyle çalışırken;

I. Mutlaka koruyucu önlük, eldiven ve gözlük kullan-
malıdır.
C) D)
II. Maddeyi ihtiyacı kadar alırken yanında ısı kayna-
ğının olmamasına dikkat etmelidir.
III. Bu maddenin çözeltisiyle işi bittikten hemen son-
ra artan çözeltiyi dikkatlice lavaboya döküp deney
malzemelerini temizlemelidir.
E)
davranışlarından hangilerini yapması uygun olur?
Çevreye zararlı bir madde olduğundan atıklarını lavaboya CI2 su arıtmada kullanılır. CO, hemoglobine bağlanarak kanın
dökmemelidir. O2 taşımasını engeller. SO3, H2O ile tepkimeye girerek H2SO4
oluşturur.
8.
10. Bazı maddelerin insan vücudu için ciddi zararları var-

dır.
Bu zararlara örnek olarak,
Yukarıda verilen deney malzemeleri ile ilgili olarak • Solunması durumunda hemoglobine bağlanır ve
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? vücuda oksijen taşınmasını engeller.
A) Sarı renkli çözeltinin bulunduğu kap erlenmayerdir. • Yüksek miktarda alınması durumunda bilinç kay-
bı, baş ağrısı, kusma ve kas güçsüzlüğüne neden
B) Yeşil renkli çözeltinin bulunduğu malzeme yüksek
olabilir.
sıcaklıklara dayanabilir.
verilebilir.
C) Turuncu renkteki sıvı beherglasta bulunmaktadır.
Buna göre, yukarıdaki özelliklere sahip olan
D) Mavi renkli sıvının hacmi bulunduğu kapta çok
hassas olarak ölçülebilir. madde aşağıdakilerden hangisidir?
E) Yeşil renkli sıvı bulunduğu kapta saklanabilir. A) CO2 B) CI2 C) SO2

D) NO2 E) CO
Kaplar soldan sağa doğru sırasıyla; erlenmayer, beherglas, mezür
ve cam balondur. Mezürde hassas hacim ölçümü yapılamaz. Verilen özellikler CO gazına aittir.
58 1-C 2-C 3-E 4-B 5-B 6-A 7-D 8-D 9-A 10-E
KAVRAMA
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği
Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Test 10 - 11 5 PEKİŞTİRME TESTİ
1. 3.
Yukarıda verilen düzenek ile asit - baz titrasyonu

deneyi yapan bir öğrenci, deneye başlamadan Yukarıdaki resimde bir bilgisayarlı tomografi ünitesi
önce, örneği gösterilmiştir.
I. Önlük giymelidir. Bilgisayarlı tomografi, kanama, kan pıhtıları veya kan-
II. Eldiven giymelidir. ser gibi hayati tehlike yaratabilecek durumların teşhi-
III. Gözlük takmalıdır. sinde hayat kurtarıcıdır. Ancak bu yöntem sırasında
önlemlerinden hangilerini almalıdır? X ışınları kullanılır ve tüm ışınlar iyonlaştırıcı radyas-

yon üretmektedir.
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre,
I. Bu cihazın bulunduğu ortamda işareti bu-

Asit - baz deneylerinde önlük ve eldiven giyilmeli, gözlük takıl-
malıdır.
lunmalıdır.
II. Bu yöntem hamile kadınlarda gerekli olmadıkça
2. Aşağıda bazı kimyasal maddelerin insan sağlığı ve tercih edilmemelidir.
çevre üzerindeki etkileri verilmiştir.
III. Cihazın üzerinde uyarı işaretinin bulun-
ması gerekir.
Etki Madde
Bitkilerde ürün kalitesini
I. artırır. Vücuttaki su denge- a. Fe A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
sini korur. D) I ve III E) I, II ve III
Kanda hemoglobine bağ-
II. lanarak dokulara oksijen b. Pb Tomografi, röntgen gibi cihazların bulunduğu alanda radyoak-
taşınmasında görev alır. tif ışınlar bulunur.
Toksik etkiye sahip ağır bir

III. c. K
metaldir.
Buna göre, etkiler ile madde sembollerinin doğru

eşleştirilmesi hangisinde doğru verilmiştir?
A) I–b B) I–a C) I–c
II – c II – b II – a
III – a III – c III – b
D) I–c E) I–b
II – b II – a
III – a III – c
Fe ve Pb ağır metaldir. Fe, oksijen taşınmasında görev alır. K,
su dengesini sağlamada görev alır.
59
PEKİŞTİRME
Pekiştirme
4. Aşağıda bazı güvenlik uyarı işaretleri ve altında ne 6. Kimya laboratuvarlarında kullanılan malzemelerin
anlama geldikleri verilmiştir. görselleri ve malzeme isimleriyle ilgili yapılan aşa-
ğıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
Toksik (Zehirli) Çevreye zararlı Korozif (aşındı-

madde madde rıcı madde)
(I) (II) (III)
Yanıcı madde Patlayıcı madde

(IV) (V)
Buna göre, hangi güvenlik uyarı işaretinin altında-

ki anlam hatalı verilmiştir?
IV deki yakıcı madde işaretidir.
5. Laboratuvarda bilinmeyen bir numunenin analizi-

ni yapmak isteyen bir öğrenci;
I. Öncelikle elindeki numunenin kokusuna bakarak
ne olabileceğini tahmin etmeli ve ona göre bir ça-
2022 / MSÜ
lışma yolu izlemelidir.
II. Çalışmaya başlamadan önce mutlaka önlük giy- B deki görsel balon jojeye aittir.
melidir. Yanıt B
III. Tamamladığı çalışmalardan sonra, laboratuvar-
dan çıkmadan önce atık kimyasalları lavaboya
döküp, çalıştığı malzemeleri iyice temizlemelidir.
davranışlarından hangilerini yapmamalıdır?
D) I ve II E) I ve III
I. Hiçbir kimyasal koklanmamalıdır.

III. Atık kimyasallar lavaboya dökülmemelidir.
60
PEKİŞTİRME
Pekiştirme
7. Laboratuvarda asit - baz tit- 9. Aşağıda güvenlik sembolleri ile ilgili bazı ifadeler veril-
rasyonu deneyi yapan bir miştir.
kimya öğretmeni öğrencileri- I. Temas ettiğinde insan vücudunda ve solunum
ne aşağıdaki görselde veri- yollarında aşındırıcı etkiye sahip maddelerin şişe-
len düzeneği kurarak, bu
düzenekte hangi cam malze- lerinin üzerinde sembolü bulunmalıdır.
melerin kullanıldığını sor-

maktadır. II. Cilt ve göz ile temasında kızarıklık ile alerjiye ne-
Buna göre, öğrencilerin

den olan maddelerin şişelerinin üzerinde
öğretmene vermesi gereken cevap;
sembolü bulunmalıdır.
I. büret,
III. Çevreye bırakıldığında ekolojik dengeyi
II. erlenmayer, bozan ve kirliliğe sebep olan kimyasal maddelerin
III. cam balon
malzemelerinden hangileri olmalıdır? şişelerinin üzerinde sembolü bulunmalı-
dır.
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre, verilen ifadelerden hangileri doğru-
dur?
Titrasyon düzeneğinde cam balon kullanılmaz.
8. Bir kimyasal depo çalışanı üzerinde etiketi bulunma- II deki tahriş edici işareti olmalıdır.
yan şişe ile üzerinde
10. Bir kimyasal madde şişesi üzerinde sadece aşağıdaki
sağlık ve güvenlik amaçlı temel uyarı işaretleri bulun-
maktadır.
sembolü bulunan başka bir şişeyi bir anlık dikkatsizlik

sonucu aynı anda kırmış ve ortamda yangın meydana
gelmiştir.
Olayı inceleyen uzmanlar etiketi bulunmayan şişede
gerekli güvenlik sembolü olsaydı kazanın yaşanmaya-
bileceğini söylemişlerdir.
Buna göre, üzerinde etiket bulunmayan şişe üze-

rinde hangi güvenlik sembolü bulunması gerekir-
Bu kimyasal maddeyle ilgili aşağıdakilerden han-
di?
gisi doğrudur?
A) Yakıcı madde
A) Yakıcı ve toksiktir.
B) Korozif madde
B) Yakıcı ve çevreye zararlıdır.
C) Tahriş edici madde C) Yanıcı ve çevreye zararlıdır.
D) Yanıcı madde D) Patlayıcı ve toksiktir.
E) Radyoaktif madde E) Yanıcı ve radyoaktiftir.
2020 / TYT
Etiketi olan şişedeki kimyasal madde yakıcı olduğu için yanıcı

Yanıcı ve çevreye zararlı maddedir.
madde işareti bulunması gerekir.
61
1-E 2-C 3-C 4-D 5-E 6-B 7-C 8-D 9-C 10-C PEKİŞTİRME
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği
1. Dietil eter iyi bir organik çözücüdür ve organik kimya 4.

laboratuvarında sıklıkla kullanılır. Dietil eter bayıltıcı
etkiye sahip, kolay alev alan ve konulduğu kabın
yüzeyinden hızlıca buharlaşabilen bir sıvıdır.
Buna göre, dietil eter ile ilgili aşağıdakilerden han-
gisi yanlıştır?
A) İstenilen hacim, pipet veya mezür yardımıyla öl-
çülmelidir. Evlerde tıkanan lavaboları açmak için kuvvetli bir baz
B) Eteri şişesinden alma işlemi çeker ocakta ve ateş- olan sodyum hidroksit (NaOH) in saf katısı veya deri-
ten uzakta yapılmalıdır. şik çözeltisi kullanılır.
C) Gerekli miktarda alınan eterin miktarı azalmadan
Buna göre lavabo açıcılarla ilgili;
koşarak deney masasına geçip çözeltisi hazırlan-
malıdır.
D) Çözeltisi uygun büyüklükte bir beherglas içerisin- I. Üzerinde işareti bulunmalıdır.
de hazırlanabilir.
E) Eterle çalışırken önlük, eldiven ve maske kullanıl-
malıdır. II. Kullanılırken mutlaka eldiven giyilmelidir.
Laboratuvarda koşulmamalıdır. III. Cilde temasında temas eden bölge tuz ruhu ile
nötralize edilmelidir.
2. I. Büret
II. Mezür
III. Pipet
Yukarıda verilen deney malzemelerinin hangileri Kuvvetli bazlar aşındırıcı etkiye sahiptirler. Bu bazlar kullanılır-
ile sıvı hacmi ölçülebilir? ken koruyucu ekipman giyilmeli ve temas edilirse bol su ile
yıkanmalıdır.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
Verilen malzemelerin tümü ile sıvı hacmi ölçülebilir.

5.
Kanın kırmızı renkli
3. olmasını sağlar.
Vücutta ısıl Canlı organiz-
dengenin malarda l
Vücutta hemoglobin Vücutta O2 taşınmasın-
kurulmasını boşaltımda yapısında bulunur.
l ll V ll dan görev alır.
sağlar. görev alır.
Fe
lV lll
V lll Beynin normal çalışması

Eksikliğinde tırnaklarda
kırılma ve saçlarda dö-
Besinlerin Bitkilerde için gereklidir.
külme gözlenir.
sindiriminde lV fotosentezde
görev alır. kullanılır.
Saç ve tırnak Yukarıda demir ile ilgili verilen bilgilerden hangisi
yapısında
bulunur. hatalıdır?
Suyun canlılar için önemi ile ilgili yukarıda verilen
diyagramdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? Fe eksikliğinde yorgunluk, halsizlik ve kansızlık görülür.
Saç ve tırnak yapısında su bulunmaz.
62
PEKİŞTİRME
Pekiştirme
6. • 50 mL, 100 mL, 200 mL, 1 litrelik gibi farklı boyla- 8. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel
rı vardır. Müdürlüğü, 2009 yılında vücut sıcaklığı-
• İçinde çözelti saklanabilir. nı ölçmede kullanılan cıvalı termomet-
• İstenilen derişimdeki çözeltileri hazırlamada kulla- relerin piyasa arzını “sağlık ve güvenlik
nılır. açısından tehlike oluşturduğu” gerekçe-
• İnce boyun kısımlarında kabın ölçü çizgisi net ola- siyle durdurdu. Yapılan duyuruda sağlık
rak belirtilmiştir. kurum ve kuruluşları, okul laboratuvar-
Yukarıda özellikleri verilen laboratuvar malzemesi ları gibi kamusal alanlarda kullanılanla-
aşağıdakilerden hangisidir? rın yerine cıva içermeyen muadillerinin

kullanılması önerildi.
A) B) C)
Buna göre, bu kararın alınmasında;
I. Cıvanın oda sıcaklığında sıvı hâlde bulunan metal
olması
II. Cıvanın parlak, gümüş renkte olup termometrede
D) E) okunmasının zor olması
III. Cıva buharının vücuda girdikten sonra beyin do-
kusunda kalıcı nörolojik bulgulara sebep olması
açıklamalarından hangileri etkili olmuştur?
Tarif edilen malzeme balon joje’dir.
D) I ve III E) I, II ve III
Cıvalı termometreler, cıvanın toksik etkili olmasından dolayı

yasaklanmıştır.
7. I. Hijyen amacıyla evlerde sıkça kullanılan çamaşır

9.
Fe
suyu (NaCIO) ile tuz ruhu karıştırıldığında açığa
çıkan toksik etkili gazdır.
II. Havada yaygın bulunan kirleticidir ve atmosferde-
Hg Pb
ki su buharı ile etkileştiğinde oluşan kezzap asit
yağmuruna sebep olur.
Yukarıda bazı özellikleri verilen maddeler aşağıda-
Na
kilerden hangisidir?
I II
Yukarıda verilen maddelerden hangileri için gör-
A) CI2 SO3
seldeki uyarı işareti kullanılmalıdır?
B) CO2 NO2
C) CI2 NO A) Hg ve Pb B) Hg ve Fe
D) CI2 NO2 C) Pb ve Na D) Hg ve Na
E) CO2 SO3 E) Fe ve Na
Verilen maddelerden Hg ve Pb toksik etkilidir.

NaCIO ile HCI etkileşirse CI2 gazı, NO2 ile H2O etkileşirse
HNO3 oluşur.
63
1-C 2-E 3-D 4-C 5-C 6-A 7-D 8-C 9-A PEKİŞTİRME
PISA Minamata Hastalığı
Japonya’nın Minamata Körfezi yakınlarına kurul-

muş olan Chisso Corpation fabrikası polipropilen,
PVC gibi plastikler için ham madde olarak kulla-
nılan asetaldehit (CH3CHO) üretmekteydi. Kısa
zamanda daha çok üretmek için katalizör olarak
metilcıva (CH3Hg) kullanan fabrika, üretim sonun-
da elde edilen metilcıvayı denize dökmekteydi.
Bunun sonucunda; deniz yüzeyinde ölü balıklar,
gökten düşen ölü kuşlar, büyüyemeyen deniz
bitkileri ve dengede duramayan, nöbet geçiren,
konuşamayan, felç olan ve nihayetinde ölen insanların olduğu görülmüştür. Resmî rakamlara göre 2265 kişi mağdur
olmuş, bunlardan 1784’ü acı içinde can vermiştir. Resmi olmayan rakamlara göre 200 binden fazla kişi kirlilikten
etkilenmiştir. Tüm bu sonuçlar araştırıldığında metilcıva ve buharının bağırsak ve akciğer yoluyla vücuda girdiği ve
vücuda girdikten sonra karaciğer ve böbrekte biriktiği tespit edilmiştir.
Aşağıdaki soruları parçada verilen bilgilere göre cevaplayınız.
1. Chisso Corporation şirketi kimyanın hangi alt dalı ile ilgili doğrudan ve dolaylı üretim yapmaktadır?
Doğrudan Etkilediği Dolaylı Etkilediği

A) Polimer kimyası Endüstriyel kimya
B) Polimer kimyası Organik kimya
C) Biyokimya Polimer kimyası
D) Endüstriyel kimya Polimer kimyası
E) Organik kimya Endüstriyel kimya
Plastikler için ham madde üretimi yaptığından doğrudan endüstriyel kimyayı, dolaylı olarak polimer kimyasını etkiler.
2. Asetaldehit eldesinde metilcıva kullanımının önemini araştıran bir öğrenci kimyanın hangi alt dalıyla ilgili
daha çok bilgi sahibi olur? Neden?
Kimya alt dalı:
Nedeni: Fizikokimya
Katalizör tepkime hızını artıran bir faktördür.

3. Metilcıva insanlarda daha çok hangi doku veya organı etkilemektedir?
A) Karaciğer B) Böbrek C) Beyin D) Kalp E) Kas
En çok merkezi sindirim sistemini (beyin) etkilemektedir.
4.
I II III IV
Bir metilcıva numunesinde yukarıda verilen uyarı işaretlerinden hangileri bulunmalıdır?
II ve III
64
PISA
TAM TUR
Simya Simyacıların Amaçları
●● Bir bilim değildir. ●● Hastalıkların tedavisi
●● Teorik temelleri yoktur. ●● Ölümsüzlük iksiri
●● Sistematik bilgi birikimi yoktur. ●● Diğer madenleri altına çevirmek
●● Deneme - yanılma yöntemi kullanılır.
Simyacıların günümüze aktardığı bazı yöntem ve teknikler

●● Damıtma ●● Kavurma ●● Özütleme
●● Süzme ●● Mayalama ●● Çözme
Simyacıların keşfettiği bazı önemli maddeler

●● Barut ●● Mürekkep ●● Cam ●● Tuz ruhu
●● Seramik ●● Alaşım ●● Esans ●● Yemek tuzu
●● Nitrik asit (Kezzap) ●● Sülfürik asit (Zaç yağı) ●● Sabun ●● Kâğıt
Kimya Disiplinleri ●● Polimer kimyası (Plastik, lastik, polimer)

●● Analitik kimya (Nitel-nicel analiz) ●● Organik kimya (Karbon temelli bileşikler)
●● Biyokimya (Canlı vücudu) ●● Anorganik kimya (Karbon temelli olmayan bileşikler)
●● Fizikokimya (Isı - iş ve enerji) ●● Endüstriyel kimya (Hammadde, sanayi)
Başlıca Kimya Endüstrileri Kimya Bilimi İle İlgili Meslekler

●● İlaç endüstrisi ●● Eczacı (İlaç)
●● Petrokimya ●● Kimyager (Yeni madde sentezi)
●● Boya endüstrisi ●● Kimya mühendisi (İşletmenin kurulumu ve üre-
●● Gübre endüstrisi tim verimliliği)
●● Arıtım ●● Kimya öğretmeni (Kimya bilimi öğretimi)
●● Tekstil endüstrisi ●● Metalurji mühendisi (Metal ve alaşım)

Bilgi Element Bileşik
Saf madde olma + +
Belirli ayırt edici özellik + +
Daha basit maddelere ayrışma – +
Homojen olma + +
Aynı tür atomlardan oluşma + –
Sembol ile gösterilme + –
Formül ile gösterilme – +
Kimya uygulamalarında iş sağlığı ve güvenliği

Güvenlik Uyarı İşaretleri
Yanıcı Yakıcı Patlayıcı Radyoaktif Aşındırıcı Tahriş Zehirli Çevreye

Madde Madde madde madde (korozif) edici (Toksik) zararlı
Kimyasal maddelerin insan sağlığı ve çevreye etkileri
Yararlı Olanlar Zararlı Olanlar

Na, K, Fe, Ca, Mg, H2O Hg, Pb, CO2, NO2, SO3, CO, Cl2 65
TAM TUR
Seni iki şey anlatır: Hiçbir şeyin yokken gösterdiğin sabır ve her şeyin varken
gösterdiğin tavır.
Hz. Mevlana
ACEMİ 1
1. Aşağıda bir alşimistin çalışma ortamı temsili olarak 3. Aşağıdaki kişilerden hangisinin kimya bilimine
resmedilmiştir. katkısı olmamıştır?
A) Archimedes B) Empedokles
C) Lavoisier D) Demokritos
E) Aristo
Archimedes, matematik ve fizik alanlarında çalışmıştır.
4. Aşağıda verilen elementlerin hangisinin sembolü

Buna göre, simya ve simyacılar ile ilgili aşağıda doğru verilmiştir?
verilenlerden hangisi yanlıştır? Element Sembol
A) Çalışmalar deneme - yanılma yoluyla yapılmıştır.
A) Sodyum S
B) Kağıt, mürekkep, cam gibi maddeler simya döne-
minde keşfedilmiştir. B) Kükürt K
C) Gözlem sonuçlarını kaydederek gelecek nesillere C) Bakır Ba
aktarmışlardır.
D) Fosfor F
D) Deneysel araç-gereç tasarlamışlardır.
E) Nikel Ni
E) Günümüzde kullanılan bazı maddeleri tesadüfen
keşfetmişlerdir.
Sırasıyla; Na, S, Cu ve P olmalıdır.
Simyacılar çalışmalarını gizli yürüttüklerinden gözlem sonuçla-

rını gelecek nesillere aktarmamışlar.
5. Altın elementi ile ilgili;
2. I. Tek cins atom içerdiğinden saf maddedir.
II. Sembolü Au dur.
III. Cabir Bin Hayyan tarafından simya döneminde
keşfedilmiştir.
ifadelerden hangileri doğrudur?
I. "Deterjan" II. "Barut"
Cabir bin Hayyan altını; çözebilen Kral Suyu’nu keşfetmiştir.

Altın daha önce keşfedilmiştir.
6. Yemek tuzu ve yemek sodasının yapısında aşağı-

III. "Mum"
dakilerden hangisi ortak olarak bulunur?
Yukarıda verilen maddelerden hangileri simya A) Sodyum B) Hidrojen

döneminde bulunmuştur?
C) Oksijen D) Karbon
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
E) Klor
Yemek tuzu: NaCI, Yemek sodası: NaHCO3, Na elementi
ortaktır.
Deterjan kimya döneminde üretilmiştir.
66
ACEMİ
Ek Ödev: 9. Sınıf ÇAP Kimya SB / 1. Ünite / Beceri Temelli Sorular
Acemi
7. Kimya öğretmeni Esmanur, atandığı lisede daha önce 9. Özgür ansiklopedi Vikipedi’ye arsenik elementi ile
kullanılmamış olan kimya laboratuvarına yıl içerisinde ilgili bilgi girişi yapmak istenmektedir.
yapılacak lise deneylerinde kullanılmak üzere labora- Bu amaçla;
tuvar malzemelerini tedarik ediyor.
Büşra: Arsenik elementinin fiziksel ve kimyasal özel-
Buna göre, Esmanur öğretmen laboratuvarı için liklerini araştırıyor.
aldığı kimyasallar üzerinde aşağıda verilen güven-
Zafer: İçme sularında Arsenik tayininin nasıl yapıl-
lik işaretlerinden hangisine rastlamaz?
dığını ve içme sularından bu elementin nasıl
A) B) temizlendiğini araştırıyor.
Beyza: Arsenik elementinin insan vücuduna olan
etkisini ve ne gibi hastalıklara sebep olduğu-
nu araştırıyor.
Buna göre, yukarıdaki kişilerin yaptıkları araştır-
C) D) malar kimyanın hangi alt dalı ile yakından ilgilidir?
Büşra Zafer Beyza
Organik Analitik
A) Biyokimya
Kimya Kimya
Anorganik Analitik Organik
E) B)
Kimya Kimya Kimya
Anorganik Organik
C) Fizikokimya
Kimya Kimya
Organik
D) Fizikokimya Biyokimya
Kimya
Lise kimya deneylerinde radyoaktif maddeler kullanılmaz. Anorganik Analitik
E) Biyokimya
Kimya Kimya
As elementinin özellikleri anorganik kimya; miktar tayini anali-
8. Cıva, Latince’deki sulu/sıvı gümüş anlamına gelen tik kimya ve canlı vücudundaki etkileri biyokimyanın konusu-
“Hydrargyrum” kelimesinden gelmektedir. Cıva meta- dur.
lik hâldeyken buharlaşabilir ve buharları solunduğun-
da canlılarda beyin dokusuna zarar vererek kalıcı
hasarlara yol açar. 10. I. Hidrojen
Buna göre, cıva ile ilgili olarak aşağıdakilerden II. Oksijen
hangisi yanlıştır? III. Azot
A) Sembolü Latince adının ilk iki harfinden türetilmiş- Yukarıda verilen elementlerden hangileri amonyak
tir. ve kezzap bileşiklerinde olup zaç yağında bulun-
B) Görünüş olarak gümüş elementine benzemekte- maz?
dir.
C) Oda koşullarında sıvı hâldedir.
D) I ve II E) I ve III
D) Gümüşten daha sonra keşfedilmiştir.
Amonyak: NH3, Kezzap: HNO3, Zaç Yağı: H2SO4
E) Saklandığı kabın üzerinde işareti bulun-
malıdır.
Cıvanın sembolü Hg olup Latince adındaki ilk iki harften oluş-

maz.
67
1-C 2-E 3-A 4-E 5-C 6-A 7-B 8-A 9-E 10-C ACEMİ
Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi olur.
Yunus Emre
ACEMİ 2
1. 3.
Madde Na, Hg Na, K
Arda Kemal
Saf olmayan
Saf madde
madde H2O, Pb
Cl2, CO
Nehir Mustafa
Homojen Heterojen
X Bileşik
karışım karışım Cl2, K
Buse
Yukarıda verilen tabloda X ile belirtilen maddeler
ile ilgili, Yukarıda bazı öğrenciler ve seçtikleri madde çiftleri
I. Atomik yapıda bulunur. verilmiştir.
II. Belli basınç altında, hâl değişim sıcaklığı sabittir. Buna göre, hangi öğrencinin seçtiği maddelerin
III. Oda koşullarında katı hâlde bulunur. her ikisi de insan sağlığına zararlı etkilere sahip-
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur? tir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Arda B) Kemal C) Nehir

D) I ve II E) I, II ve III D) Mustafa E) Buse
CI2 ve CO vücutta zehirleyici etki yapar.

Elementler atomik ya da moleküler olabilir ve oda koşullarında
üç hâlde de bulunabilir.
4.
2. Yukarıda verilen atom küreleri ile asetik asit (sirke

asidi) oluşturmak isteyen bir öğrenci aşağıdaki
modellerden hangisini oluşturmalıdır?
A) B)
"Bakır tel" "Kireç taşı"
X Y
Yukarıda görselleri verilen X ve Y maddeleri ile il-

gili,
I. X bir element, Y ise bileşiktir. C) D)
II. X formül, Y ise sembol ile gösterilir.

III. X ve Y maddelerinin sabit basınç altında belirli eri-
me noktaları vardır.
ifadelerinden hangileri yanlıştır? E)

D) I ve II E) II ve III
X sembol, Y ise formül ile gösterilir. Sirke asidi CH3COOH dir.
68
ACEMİ
Acemi
5. Bir öğrenci, kimya laboratuvarında asit - baz titrasyon 7. Aşağıdaki şekilde verilen çamaşır suyunun etken
deneyi için aşağıdaki deney düzeneğini hazırlıyor. maddesi sodyum hipoklorit olup, yapısında bir adet
sodyum, bir adet klor ve bir adet oksijen bulunur.
Buna göre, deney düzeneğindeki X ve Y ile göste-

Buna göre, bu etken maddenin formülü aşağıdaki-
rilen laboratuvar araç ve gereçleri aşağıdakilerden
lerden hangisinde doğru verilmiştir?
hangisinde doğru verilmiştir?
X Y A) NCIO B) NaCIO C) KCIO
A) Büret Erlenmayer D) NaCO E) NaKO
B) Büret Pipet
Sodyum (Na), Klor (CI), Oksijen (O)
C) Pipet Erlenmayer
D) Pipet Cam balon
E) Beherglas Balon joje
X: Büret Y: Erlenmayer olmalıdır.
6. Mg metalinin HCI çözeltisi ile tepkimesi, 8. Aşağıda X maddesi ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir.
Mg(k) + 2HCI(suda) Æ MgCI2(suda) + H2(g)

Kemik ve diş
1 2 3 4 Kanın pıhtılaşması için yapısında bulunur.
gereklidir.
şeklindedir.
X
Buna göre, tepkime ile ilgili,
I. H2 bir elementtir.
II. Tepkimede yer alan maddeler Aristo döngüsünde Yumurta
kabuğunda
ATEŞ bulunur.
sıcak kuru
4 1 2–
Buna göre, X2+ iyonu ile CO iyonu arasında olu-
3
ıslak soğuk şacak kararlı bileşiğin yaygın adı hangi seçenekte
2,3 doğru verilmiştir?
şeklinde gösterilir. A) Kezzap B) Zaç yağı

III. 2. çözelti tuz ruhunun sulu çözeltisidir.
C) Kireç taşı D) Sud kostik
E) Sönmüş kireç
X maddesi Ca elementidir.
Ca+2 CO3–2
H2, moleküler yapılı elementtir. Mg toprak, HCI ve MgCI2 su, 1442443
H2 hava grubunda yer alır. CaCO3 (kireç taşı)
69
1-B 2-B 3-C 4-A 5-A 6-E 7-B 8-C ACEMİ
Öğrenmek, akıntıya karşı yüzmek gibidir; ilerleyemediğiniz takdirde gerilersiniz.
Çin Atasözü
AMATÖR 1
1. • Zaç yağı 4. X, Y ve Z maddelerinin tanecik modelleri kutularda
• Sud kostik verilmiştir.
• Kireç taşı
Yukarıda yaygın adı verilen bileşiklerde bulunan
ortak elementin sembolü hangi seçenekte doğru
gösterilmiştir? X Y Z
A) H B) C C) O D) S E) Na
Buna göre, bu maddeler ile ilgili aşağıdakilerden
Formülleri sırasıyla H2SO4, NaOH ve CaCO3 olmalıdır. hangisi yanlıştır?
A) X maddesi saf maddedir.
2.
B) Y maddesi soy gaz olabilir.
C) Z maddesi tuz ruhu olabilir.
D) X maddesi atomik yapılıdır.
E) Z maddesi iki tür atom içerir.
Yukarıdaki piktogram;
I. Parfüm şişesi, X maddesi iki atom içerdiğinden moleküler yapılıdır.
II. LPG tankeri,

III. Aseton şişesi
5. Bir lisede yapılan mesleki tanıtım günlerinde, öğrenci-
verilenlerden hangilerinde kullanılır?
lerden İlayda ve Can Efe, meslek tanıtımı yapan kişi-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II lere bazı sorular sormuşlardır. Bu kişilerin İlayda ve
D) II ve III E) I, II ve III Can Efe’ye verdikleri cevaplar şu şekildedir.
İlayda’ya verilen cevap: İlaçların üretimi, geliştirilme-
Verilenlerin tamamı yanıcı madde içerir.
si, hastaya ulaştırılması ve insan vücudundaki etkile-
3. 1. CI2(g) şimlerinin incelenmesi ile ilgili çalışır.
2. Hg(s) Can Efe’ye verilen cevap: Maddelerin yapısını,

3. Pb(k) başka maddelerle olan etkileşimlerini inceler ve yeni
4. NO2(g) maddeler sentezleyerek bu maddelerin kullanım alan-
Yukarıda sembolü / formülü verilen maddeler ile ları ile ilgili çalışmalar yapar.
ilgili, Buna göre, İlayda ve Can Efe’nin sordukları soru-
I. 1. maddenin çok az solunması bile ölümcül sonuç lar hangi meslek dalları ile ilgilidir?
doğurabilir.
İlayda Can Efe
II. 2 ve 3 canlılarda sinir sistemine zarar verir.
A) Kimyager Eczacı
III. 4, su buharı ile birleşerek toprağa inerse toprağın
asitlik derecesini artırır. B) Kimya mühendisi Kimyager
yargılarından hangileri doğrudur? C) Eczacı Kimyager
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) Metalurji mühendisi Eczacı
D) II ve III E) I, II ve III E) Eczacı Kimya öğretmenliği
CI2 gazı zehirlidir. Pb ve Hg ağır metallerdir. NO2 gazı su

Bilgiler sırasıyla eczacılık ve kimyager ile ilgilidir.
buharı ile asit yağmuru oluşturur.
70
AMATÖR
Amatör
6. Simyacılar teorik bilgi birikimi anlamında kimya bilimi- 8. Aşağıdaki tabloda bazı uyarı işaretleri ve anlamları
ne çok fazla katkı sağlamasalar da pratik olarak günü- verilmiştir.
müzde de kullanılmakta olan bazı yöntemler geliştir- Uyarı işareti Anlamı
mişlerdir.
Buna göre, güvenlik sembolü
I. Damıtma I. ........... maddeyi ifade
eder.
II. Polimerleşme
III. Özütleme
IV. Çözme güvenlik sembolü
II. ............... maddeyi
V. Kristallendirme
ifade eder.
verilenlerden hangileri simyacılar tarafından
uygulanmıştır?
güvenlik sembolü
A) I, III ve V B) II, III ve IV C) I, II ve III III. ............... maddeyi
D) I, III, IV ve V E) I, II, III, IV ve V ifade eder.
Polimerleşme kimyacılar tarafından bulunmuştur.

Buna göre, verilen cümlelerde boş bırakılan yerle-
re yazılması gereken uygun kelimeler aşağıdaki-
7. Aşağıda verilen tabloda bazı olaylar ve karşılarında lerden hangisinde doğru verilmiştir?
ilgili olduğu kimya disiplinleri verilmiştir. I II III
A) yakıcı korozif radyoaktif
Olay Kimya Disiplini
B) aşındırıcı radyoaktif korozif
Uçak yakıtlarının özel-
liklerini, verdiği enerji- C) yanıcı korozif patlayıcı
I. a. Polimer kimyası
yi araştırma ve geliş- D) yakıcı korozif patlayıcı
tirme
E) yanıcı aşındırıcı radyoaktif
İçme suyunun içinde-
II. ki minerallerin tespit b. Fizikokimya
edilmesi Görseller sırasıyla yakıcı, korozif ve patlayıcı maddelere aittir.
İnsan sağlığına za-
rarsız olan ve doğada 9. Bir kimya öğretmeni öğrencilerinden bileşiklere örnek
III. c. Analitik kimya
kendiliğinden yok olan vermesini istemektedir.
plastik üretimi
Buna göre, hangi öğrencinin verdiği cevap doğru-
dur?
Buna göre, olay ile ilgili yapılan kimya disiplini A) B)
eşleştirmelerinden hangisi doğrudur? +
NH4 C
A) I. a B) I. b C) I. b Semra Ahmet
II. b II. a II. c
C) D)
III. c III. c H2 Na+
III. a
D) I. c E) I. a
Nehir Mustafa
II. b II. c E)
III. a III. b NaCI
Enerji fizikokimya, analiz analitik kimya, plastik polimer kimya- Kağan

sı ile ilgilidir.
NaCI iyonik yapılı bir bileşiktir.
71
1-C 2-E 3-E 4-D 5-C 6-D 7-C 8-D 9-E AMATÖR
Hayattan korkmayın çocuklar; iyi ve doğru bir şeyler yaptığınız zaman hayat öyle güzel ki.
Dostoyevski
AMATÖR 2
1. 3. Aşağıda verilen tepkimede yer alan maddelerden
X: yanıcı
Y: yakıcı
l ll lll
Z: yangın söndürücü
olarak bilinmektedir.
Yukarıdaki tanecik modelleri atomik yapılı ele-
ment, moleküler yapılı element, moleküler yapılı
Hidrojen
bileşik olarak sınıflandırılırsa aşağıdakilerden Oksijen
hangisi elde edilir?
Molekü- Molekü- Su
Atomik yapılı
ler yapılı ler yapılı
element
element bileşik Y
X
A) I II III
Z
B) III II I
C) III I II Buna göre,
D) I III II I. Kimyasal tepkimelerde atom türü ve sayısı koru-

nur.
E) II I III
II. X ve Y moleküler yapılı element iken, Z moleküler
yapılı bileşiktir.
I. H2, O2 gibi moleküler yapılı element
II. BH3, NH3 gibi moleküler yapılı bileşik
III. Bileşikler oluşurken bileşenler kendi özelliklerini
kaybederler.
III. He, O, Cu atomik yapılı element
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
2H2 + O2 √ 2H2O
1442443 14243
moleküler yapılı moleküler yapılı bileşik
element
2. I. Üç ayak genellikle üzerine amyantlı tel konularak 4 atom hidrojen ve 2 atom oksijen tepkimeye girip tür ve sayı-
kullanılır. ları korunmuştur.
II. Kroze, içine konan maddelerin çok yüksek sıcak-

4. Aşağıdakilerden hangisi eski uygarlıkların kimya
lıklarda ısıtılmasını sağlamak için kullanılır.
bilimine yaptığı katkılar arasında yer almaz?
III. Havan, katı maddeyi toz hâline getirmek için kul-
lanılır. A) Barutun keşfi
B) İmbik, kroze gibi araçların yapımı
Yukarıda laboratuvar malzemeleri ile ilgili verilen
bilgilerden hangileri doğrudur? C) Özütleme ile ilaç üretimi
D) Uranyum kullanarak enerji üretimi
D) II ve III E) I, II ve III E) Bitki köklerinden boyar madde yapımı
Uranyumdan enerji üretimi için nükleer santraller gereklidir.

Bilgilerin tamamı doğrudur.
72
AMATÖR
Amatör
5. Kimyasal bir maddenin top-çubuk modeli aşağıdaki 7. Aşağıdaki Venn şeması yaygın adları verilen bazı
gibidir. bileşiklerin içerdiği elementleri göstermektedir.
X Y
3
2
Z
Buna göre, madde ile ilgili,
I. 3 tür atom içeren bileşiktir. Buna göre,
II. Yaygın adı kezzap ise kırmızı top oksijen atomu- I. X: su, Y: amonyak ise 1 yerine H,
nu temsil eder. II. X: kezzap, Y: sirke asidi, Z: kireç taşı ise 2 yerine
III. Fiziksel yöntemlerle daha basit maddelere ayrıştı- C,
rılabilir. III. X: kezzap, Y: sud kostik, Z: sönmüş kireç ise 3
yargılarından hangileri doğrudur? yerine O getirilebilir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur?

D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
HNO3 kezzap ise kırmızı top oksijeni ifade eder. Bileşiklerin
ayrıştırılması kimyasal bir olaydır. Su: H2O, amonyak: NH3, kezzap: HNO3, sirke asidi: CH3CO-
OH, kireç taşı: CaCO3, sud kostik: NaOH, sönmüş kireç: CaO
6. Aşağıdaki bulmacada soldan sağa doğru; 8.

1: Sn
2: C
3: F
4: Fe
elementlerinin adları yazılacaktır.
I II
5
1
2
3
4
Buna göre, 5 ile belirtilen kısımda adı okunacak III

element aşağıdakilerden hangisidir? Yukarıdaki görselde verilen eşyalardan hangileri
A) Klor B) Krom C) Azot deney sırasında güvenlik amacıyla kullanılabilir?
D) Cıva E) Brom A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
1: Kalay 2: Karbon 3: Flor
4: Demir 5: Krom (Cr) olur.
Deney sırasında lab önlüğü, eldiven ve maske takmak kişisel
güvenlik için gerekli olabilir.
73
1-C 2-E 3-E 4-D 5-C 6-B 7-E 8-E AMATÖR
Gençliği yetiştiriniz. Onlara ilim ve irfanın müspet fikirlerini veriniz. Geleceğin ay-
dınlığına onlarla kavuşacaksınız.
Mustafa Kemal Atatürk
UZMAN 1
1. 3. Aşağıda verilen halka sisteminde maddeler, 1 numa-
5
radan başlanarak belli bir kurala göre sıra ile yazılmak
1
isteniyor.
2
NH3
3
1
4
H2 O2
6 2
1. Sembolü Cr olan elementin adı
5 3
2. Simyacı kelimesinin eş anlamlısı Co 4 NO
3. Karbon temelli bileşiklerin yapısını ve tepkimeleri-
P4
ni inceleyen kimya alt disiplini
4. Suyun istenmeyen ve kirlilik oluşturan maddeler-
den temizlenme işlemi Buna göre, hangi numara ile gösterilen madde
Yukarıdaki bulmacada 1, 2, 3 ve 4 numaralı cevaplar kurala aykırı bir şekilde sıralamayı bozmuştur?
soldan sağa doğru yerleştirildiğinde, yukarıdan aşağı- A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

ya doğru 5 numaralı elementin adı açığa çıkmaktadır.
Sıralama moleküler bileşik - moleküler element şeklinde gider-
Buna göre 5 numaralı elementin moleküler yapılı
ken atomik element olan Co sıralamayı bozmuştur.
gaz hâli ile ilgili,
I. Tahriş edici ve zehirleyici bir gazdır.
II. İçme sularında ve havuzlarda dezenfektan olarak 4.
2–
kullanılır. Ca SO CO
4
III. Düşük miktarlarda bile çevreye zarar verebilir.
H2 P4 NH3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Yukarıdaki tabloda verilen maddelerden element
D) II ve III E) I, II ve III olanların kutusu boyandığında tablonun görüntü-
5 numaralı element klor elementtir. sü aşağıda verilenlerden hangisindeki gibi olur?
A) B)
2.
Canlıların yapısında bulunan
kimyasal maddeleri ve bu
maddelerin canlı vücundaki
tepkimelerini incelemek
istiyorum.
C) D)
Yukarıdaki gibi düşünen bir öğrenci aşağıdaki

kimya alanlarından hangisini seçmelidir?
E)
A) Fizikokimya B) Biyokimya
C) Organik kimya D) Anorganik kimya
E) Polimer kimyası
Canlı yapısında meydana gelen olaylar biyokimya alanında
Ca, H2, P4 elementtir.
incelenir.
74
UZMAN
Uzman
5. Aşağıda yaygın adları verilen bileşiklerden hangi- 8.
sinin bir formülündeki atomların sayısı eksik ya da
hatalı olarak verilmiştir?
Bileşik H C O N Na Ca
A) Kireç taşı – 1 3 – – 1
"Gümüş" "Altın"
Sönmüş
B) – – 1 – – 1
kireç
Yemek
C) 1 1 3 – 1 –
sodası
D) Sirke asidi 4 2 2 – – –
E) Kezzap 1 – 3 1 – – "Cıva" "Demir"
Sönmüş kireç formülü Ca(OH)2 şeklindedir. Aşağıda sembolleri verilen elementlerden hangisi
yukarıdaki görsellerde yer almamaktadır?
6. A) Ag B) Fe C) Hg
+
D) AI E) Au
H2 CI2
AI, Alüminyum elementinin sembolüdür.
Yukarıda gaz fazında gerçekleşen oluşum tepki-
mesi ile ilgili,
I. H2 ve CI2 moleküler yapılı element, oluşan madde
ise moleküler yapılı bileşiktir.
9. Bazı kimyasallar ile ilgili;
II. Oluşan ürün fiziksel yöntemler ile kendisini oluştu-
• Patlayıcı maddeler ile yakıcı maddelerin yanyana
ran elementlere ayrıştırılabilir.
gelmesi patlamaya neden olabilir.
III. Oluşan ürün saf maddedir.
• Yanıcı ve yakıcı maddelerin yan yana konulması
ifadelerinden hangileri doğrudur? yangına neden olabilir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III • Zehirli ve yanıcı maddeler tepkimeye girdiklerinde
zehirli gaz oluşabilir.
bilgileri veriliyor.
Oluşan madde HCI bileşiğidir. Kimyasal yöntemlerle ayrıştırı- Madde - 1 Madde - 2
labilir.
l.
7. Bir X maddesi ile ilgili,
• Moleküler yapıdadır.
ll.
• Birden fazla atom içermektedir.
• Homojen yapılıdır.
lll.
• Kendisinden daha basit maddelere ayrıştırılama-
maktadır.
bilgileri verilmektedir. Buna göre, sadece bu bilgiler kullanılarak üzerin-
Buna göre, X maddesi aşağıdakilerden hangisi de yukarıdaki güvenlik uyarı işaretleri bulunan
maddelerden hangilerinin yan yana depolanması
olabilir? tehlikelidir?
+
A) Na B) CaCO3 C) NH4 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) H2 E) H2O D) II ve III E) I, II ve III
Verilen bilgiler moleküler yapılı elementi açıklamaktadır. Zehirli ve çevreye zararlı madde yanyana depolanabilir.
75
1-E 2-B 3-D 4-C 5-B 6-C 7-D 8-D 9-C UZMAN
Bir ulus, sımsıkı birbirine bağlı olmayı bildikçe yeryüzünde onu dağıtabilecek bir
güç düşünülemez.
Mustafa Kemal Atatürk
UZMAN 2
1. Simyacılar ile ilgili 3. Aristo, Empedokles’in ortaya attığı dört element fikrini
savunmuş ve bu fikri geliştirerek elementlere ait dört
Tesadüfen keşfettikleri yemek tuzunu yiye-
tane de nitelik olduğunu söylemiştir.
ceklere lezzet vermek amacıyla kullanmışlar-
dır. Dört Element Dört Nitelik
Deneme - yanılma yoluyla elde ettikleri deter- I. Toprak a. Kuru

janları temizlik işlerinde kullanmışlardır. II. Ateş b. Islak
Ateşin keşfiyle birlikte metalleri eritip değişik III. Hava c. Sıcak
özellikte alaşımlar elde etmişlerdir.
IV. Su d. Soğuk
bilgileri verilmiştir.
Buna göre
Buna göre, bilgiler doğru ise “3” yanlış ise “✗”
Ca(k) + 2HCI(suda) √ CaCI2(suda) + H2(g)
işareti yazılırsa doğru sıralama aşağıdakilerden
hangisi olur? tepkimesinde yer alan maddelerin Aristo’ya göre
element ve nitelik sınıfları aşağıdakilerden hangi-
A) B) C) D) E)
✗ 3 3 3 ✗ sinde doğru verilmiştir?
✗ ✗ 3 ✗ ✗ Ca HCI CaCI2 H2
✗ 3 3 ✗ 3 A) I, a, d IV, b, d IV, b, d II, a, c
B) I, a, d IV, b, d IV, b, d III, b, c
Deterjan simyacıların keşfettiği bir madde değildir. C) II, a, c IV, b, c II, a, c III, b, c
D) II, a, c I, a, d I, a, c II, a, c
E) I, a, d IV, b, c IV, b, c III, b, c
2. Maddelerin özeliklerini
belirleme
Simya Ca(k): Toprak (kuru ve soğuk), HCI ve CaCI2: Su (Islak ve
soğuk), H2: Hava (Islak ve sıcak)
Merak duygusu
Kimya
Deneme - yanılma
4.
Simya ve kimyada bulunan özelliklerin doğru

eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde veril-
miştir?
A) B) C)
Yukarıda verilen sirke asidinin üç boyutlu mode-
liyle ilgili;
I. Üç tür atomdan oluşur.
II. Kırmızı toplar karbon atomunu göstermektedir.
III. Toplam 8 tane atom içeren bileşik molekülüdür.
D) E)
Formülü CH3COOH olup kırmızı toplar oksijen atomunu gös-

Verilenlerin tümü simya için doğrudur. Deneme - yanılma
terir.
kimya biliminde yer almaz.
76
UZMAN
Uzman
5. Ebû Bekir er-Râzi yap- 7. Ülkemizde 1965 yılında kurulan Petkim, 50’yi aşan
mış olduğu çalışmalarda ürün gamıyla sanayi için vazgeçilmez ham madde
damıtmayla karıncalar- üreticisi konumundadır. Benzen (C6H6), toluen
dan formik asidi elde (C6H5 – CH3), sud kostik, PVC, polipropilen, polietilen
etmiş, çiçek hastalığının ürettiği maddelerden bazılarıdır.
kızamıktan farklı olduğu- Buna göre Petkim fabrikalarında;
nu belirlemiş, elde ettiği I. polimer kimyası,
alkolü antiseptik olarak
II. endüstriyel kimya,
tedavilerinde kullanmış-
III. organik kimya
tır.
kimya disiplinlerinden hangileri için üretim yapıl-
Buna göre er-Râzi ile ilgili olarak;
maktadır?
I. Simyadaki bilgilerini tıp alanına aktarmıştır.
II. Günümüzde kullandığımız bazı maddeleri kimya-
ya kazandırmıştır.
PVC, polipropilen gibi maddeler polimer kimyası, sanayi için
III. Bilimsel çalışma yöntemlerini benimsemiştir. ham madde üretimi endüstriyel kimya; benzen ve toluen gibi
ifadelerinden hangileri doğrudur? maddeler organik kimya ile ilgilidir.
8. Aşağıdakilerden hangisi kimyanın çalışma alanla-
rından birisi değildir?
Çalışmaları deneme-yanılmaya dayalı olmuştur. A) Kurşun geçirmez kumaş üretimi
B) Metal cevherlerinin saflaştırılması
C) Işıkla kendi kendini temizleyen nano boya üretimi
6. Aynı üniversitenin farklı bölümlerinden mezun olan
D) Hızlı internet erişimi için fiber optik kablo üretimi
Esma, Gürol, Ferhat ve Ramazan’ın çalışma alanları
E) Doğada hızlı çözünebilen plastik üretimi
aşağıda verilmiştir.
Esma: Gübre fabrikasının üretiminde verimliliği
Fiber optik kablo üretimi fizik ve mühendisliğin çalışma alanı-
artırmak dır.
Gürol: Zeytinyağının asitlik derecesini belirle-
mek
Ferhat: Çap Yayınları’nda 9. sınıf kimya soru 9.
bankası yazmak + +
Ramazan: Reçetede yazan ilaçları hastalara ulaştır- A B C
mak
Buna göre, Esma, Gürol, Ferhat ve Ramazan’ın Yukarıda verilen A, B ve C maddeleri ile ilgili;
mezun oldukları bölümler eşleştirilirse aşağıdaki- I. A ve B maddeleri moleküler yapılı elementlerdir.
lerden hangisi açıkta kalır? II. C maddesi tuz ruhu olabilir.
A) Kimya mühendisliği III. C maddesi oluşurken A ve B maddeleri özellikleri-
B) Kimya öğretmenliği ni korurlar.
C) Kimya ifadelerinden hangileri doğrudur?

D) Metalurji mühendisliği A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Eczacılık D) II ve III E) I, II ve III
Esma, kimya mühendisliği; Gürol, kimyagerlik Tuz ruhu HCI dir. Bileşikler kendisini oluşturan elementlerin
Ferhat, kimya öğretmenliği; Ramazan, eczacılık yapmaktadır. özelliklerini göstermezler.
77
1-B 2-A 3-B 4-D 5-C 6-D 7-E 8-D 9-C UZMAN
Eğer bir ülkede gölgelerin boyu insanların boyunu geçmişse o ülkede güneş batıyor
demektir.
Kızıldereli Atasözü
ŞAMPİYON 1
1. Elementlerin sembolleri belirlenirken elementin 3. Kimya laboratuvarında süzme işlemi aşağıda verilen
Lâtince veya İngilizce adının ilk harfleri kullanıldığın- görseldeki gibi yapılır.
dan Türkçe kimya eğitimi alan öğrenciler elementlerin
sembollerini öğrenmekte zorluk yaşamaktadırlar.
Buna göre, Türkçe kimya eğitimi alan bir öğrenci- I
nin aşağıdaki elementlerden hangisinin sembolü-

nü ezberlemekte zorlanması beklenmez?
II
A) Bakır B) Azot C) Demir
D) Kükürt E) Lityum
Bakır: Cu, Azot: N, Demir: Fe, Kükürt: S, Lityum: Li’dir.

III
Lityum’un sembolü Türkçe adı ile uyumludur.
Buna göre yukarıda I, II ve III ile gösterilen labora-

tuvar araç - gereçlerinin adları aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir?
2. Kimya dersinin öğretiminde molekül modelleri yaygın I II III
olarak kullanılır. Modellerde her farklı tür atom, farklı
A) Beherglas Huni Erlenmayer
renkte kürelerle gösterilir. Aşağıda örnek olarak
B) Beherglas Huni Büret
amonyak bileşiğinin molekül modeli gösterilmiştir.
C) Erlenmayer Büret Balon joje
D) Erlenmayer Huni Balon joje

E) Beherglas Büret Erlenmayer
I. Beherglas, II. Huni, III. Erlenmayerdir.
Buna göre, zaç yağını modellemek için kaç çeşit

4. I. Tek tür tanecik içerme
küreden toplam kaç tane kullanılır?
II. Homojen olma
Çeşit küre Toplam küre
III. Belirli hâl değişim sıcaklığına sahip olma
A) 3 7
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri element
B) 3 8
ve bileşikler için her zaman doğrudur?
C) 2 7
D) 2 5 D) I ve II E) I ve III
E) 3 5
Hâl değişim sırasında element ve bileşikler heterojen görünür-
Zaç yağı H2SO4 tür. 3 çeşit, toplam 7 küre gerekir. ler.
78
ŞAMPİYON
Şampiyon
5. Biyokimya laboratuvarında kan tahlili yaptıran bir bire- 7. I. Katısı kuru buz olarak bilinir. Küresel ısınmaya
yin, vücudunda bulunması gereken ve bulunan madde sebep olur.
miktarları aşağıdaki grafikte karşılaştırılmıştır. II. Atmosferdeki su buharı ile etkileşerek nitrik aside
dönüşür ve asit yağmuruna sebep olur.
Maddenin miktarı
III. Zehirli bir gaz olup solunması durumunda kanda
O2 taşınmasını engeller.
Yukarıda özellikleri verilen gazlar aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I II III
Madde
Ca Na Fe A) CO2 SO3 CO
Bulunması gereken B) CO2 NO2 CI2
Bulunan
C) SO3 SO3 CO
Buna göre, kan tahlili yaptıran bireyde;
D) SO3 NO2 CI2
I. yüksek tansiyon,
E) CO2 NO2 CO
II. kemik ve diş hastalığı,
III. kansızlık I. CO2, II. NO2, III. CO gazlarıdır.
şikayetlerinden hangilerinin bulunma ihtimali var-
dır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

8.
Ca eksikliği II ye, Na fazlalığı I e, Fe eksikliği III e neden olur.
6. KMnO4, K2Cr2O7 ve O2 maddeleri oksijence zengin

olduklarından yakıcı özelliktedirler.
Yaptıkları bilimsel bir çalışma için bir nükleer
Bu kimyasallarla ilgili;
santrale gezi düzenleyen bir grup öğrencinin, bu
gezi sırasında aşağıdaki güvenlik sembollerinden
I. Bulundukları kapların üzerinde en çok hangisi ile karşılaşmaları beklenir?
güvenlik uyarı işareti bulunmalıdır.
A) B) C)
II. Yanıcı maddelerle yan yana depolanmamalıdır-

lar.
III. Alevden uzak tutulmalıdırlar.
yargılarından hangileri doğrudur? D) E)
Bulundukları kapların üzerinde yakıcı uyarı işareti bulunmalı- Nükleer santrallerde radyasyon tehlikesi çok fazladır.
dır. Alevden ve yanıcı maddelerden uzak tutulmaları gerekir.
79
1-E 2-A 3-A 4-E 5-E 6-D 7-E 8-D ŞAMPİYON
ÖĞRENME ALANI CEVAP ANAHTARI
1 17
a) deneme - yanılma; tesadüfen a) aynı b) P4 c) Bileşik
b) alşimi; alşimist d) HF e) AI f) NO–3
c) felsefe taşı
d) ölümsüzlük iksirini 18
a) D b) Y / kaybederler
2
c) Y / farklı d) Y /CaO
e) D f) Y / Bileşikler
X, X, 3, 3, 3 / 6 puan
g) D
3 19
Yalnız V X, X, X, 3, 3 olduğundan 4 puan almıştır.
4 20
1. f 2. g 3. a 4. h
Yalnız IV
5. c 6. b 7. e 8. d
5 21
A) Lavoisier B) Aristo C) Demokritos
I, II ve III
D) Cabir bin Hayyan E) Ebu Bekir er Razi F) Boyle
6 22
a) Kuru b) Ateş c) Sıcak
Şekil - 1: a, b ve d Şekil - 2: c
d) Hava e) Soğuk
7 23
a) Y b) D c) Y d) Y e) D I ve II
8 24
a) kimya b) biyokimya c) analitik kimya
d) endüstriyel kimya e) karbon f) enerji I ve III
g) polimer kimyası
25
9
I ve II
I ve III
26
10
I. Y /CO III. D V. Y / CO2
3. çıkış II. Y / tuz ruhu IV. D
27
11
1. Na, 2. Fe, 3. Ca, 4. H2O, 5. Mg
1. e 2. c 3. d 4. b 5. f 6. a
28
12
1. CO2, 2. Hg, 3. CO, 4. CI2, 5. NO2
a) D b) Y c) D d) D e) D
29
13
a) atom b) semboller I - b, II - c, III - a
c) atomik - moleküler d) homojen
e) ayırt edici PISA
14 1. D, 2. Fizikokimya / Katalizör tepkimeyi hızlandırır. 3. C , 4. II ve III
Aynı olanlar: Alüminyum, Nikel, Mg, Helyum, Oksijen, Flor, B, Brom, Mn
15
Yalnız I
16
a: C, b: H, c: Ca, d: O
80
CEVAP ANAHTARI

9 - 1 Ogretmen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

9 - 1 Ogretmen

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

9 - 1 Ogretmen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Konu Anlatımlı

☛ Tamamı Video Çözümlü

Bu kitabın her hakkı İLETİŞİM

Sanat Eserleri Yasası’na ÇAP YAYINLARI«

Hakan GÜLER Samet COŞKUN İrfan ÖZ

KİMYA BİLİMİ (6 DERS SAATİ)

Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları...............................................................20

Kimyanın Sembolik Dili .............................................................................................................31

Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği .....................................................................44

arasındaki farkları vurgular.

Kazanım 2 : Kimyanın ve kimyacıların başlıca çalışma alanlarını açıklar.

Kimyanın alt dallarını tanır.

sağladığını bilir. 8. sınıf Fen Bilimleri dersinin kimya

kullanılan element ve bileşikleri bilir.

indeki etkilerini açıklar.

Anahtar Kelimeler Semboller ve Okunuşları

Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı

Bu simge konuyla ilgili bir simülasyonun olduğunu

●● Tesadüfen keşfettikleri tuzu, bazı besinleri uzun süre bozulmadan saklamak,

●● Hastalıkların tedavisinde ıhlamur, nane, rezene gibi bazı bitkileri kullanmışlardır.

• Teorik temelleri olmalıdır.

• Sistematik bilgi birikimi içermelidir.

Simya neden bilim olarak kabul edilmez?

• Bilgi birikimi içermediğinden

• Teorik temelleri olmadığından

• Kontrollü deney ve gözlemler içermediğinden

• Çalışmaları deneme - yanılmaya yönelik olduğundan

• Simyanın bir diğer adı alşimidir.

• Simya ile uğraşan kişilere simyacı ya da alşimist adı verilir.

Simyacıların temel amaçları nelerdir?

1. Ölümsüzlük iksirini bulmak

2. Değersiz madenleri altına dönüştürerek kısa yoldan zengin olmak

3. Hastalıkları tedavi etmek

tesadüfen alşimist deneme - yanılma

felsefe taşı alşimi ölümsüzlük iksirini

1. Kimyacıların günümüzde kullandığı birçok araç ve gereç ilk olarak kulla-

2. Kimyacıların kullandığı bazı yöntem ve teknikler bulunmuş ve günümüze

3. Birçok kimyasal madde keşfedilmiştir.

Simyacıların keşfettiği bazı araç ve gereçler nelerdir?

1. İmbik (damıtmada kullanılır)

4. Pota (eritmede kullanılır)

6. Fırın (ısıtmada kullanılır)

Simyacıların günümüze aktardığı yöntem ve teknikler neler olabilir?

1. Damıtma 2. Kavurma 3. Özütleme

4. Süzme 5. Mayalama 6. Çözme

Simyacıların keşfettiği bazı önemli maddeler nelerdir?

1. Barut 2. Mürekkep 3. Cam

4. Seramik 5. Alaşım 6. Esans

7. Nitrik asit (kezzap) 8. Sülfürik asit (zaç yağı) 9. Sabun

Her cümle 2 puan değerinde olduğuna göre, bu cümlelerin tamamına (3)

Simyacılar kontrollü deney yapmamıştır. Yalnız IV

Özellikle 18. yüzyılın sonlarına doğru;

●● Deneylerin sistematik olarak yapılması,

●● Terazinin keşfi ve yaygın olarak kullanılması,

●● Deneylerde kullanılan maddeler arasında nicel ilişkiler kurulması,

●● Teorilerin doğrudan deney sonuçları ile ilişkilendirilerek test edilmesi

ile modern kimyaya geçiş yapılmıştır.

Simya ile kimya arasındaki farklar nelerdir?