‫ﻣﻮج‬ ‫‪48‬‬

‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫‪1‬‬
‫زﻫﺮا ﻣﻘﺮب اﻟﻬﯽ‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫آﻣﻮزش ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﻧﻈﺎم ﻫـﺎي ﺗﻌﻠـﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈـﻮر از آﻣـﻮزش‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨـﺪ دو ﺳـﻮﯾﻪ‬
‫ﯾﺎددﻫﯽ ـ ﯾﺎدﮔﯿﺮي اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻬﺎرت ﻫﺎ و ﻧﮕﺮﺷﻬﺎي ﻣﺜﺒﺖ درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﮔـﺮوه ﺳـﻨﯽ‬
‫ﺧﺎص و در ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻫﺪف از ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬
‫و ﺗﺠﺎرب ﺑﺸﺮي ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﻧﻈﺎم ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ را اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻣﻄﻠـﻮب در ﻧﮕـﺮش ﻫـﺎ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺎ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن ﻫﺎ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬روﺷﻬﺎي ﺗﺪرﯾﺲ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ اﯾـﻦ‬
‫رﺳﺎﻟﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮآﮔﺎﻫﯽ و ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫و ﺳﺎﺧﺖ ﻓﮑﺮي و ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘـﺪا‬
‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ روش ﺗﺎرﯾﺨﯽ و روش ﻧﻮﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از روﺷـﻬﺎي ﻧـﻮﯾﻦ‬
‫ﺗﺪرﯾﺲ و ﻣﺮاﺣﻞ و ﮐﺎرﺑﺮد آن ﮐﻪ ﺷـﺎﻣﻞ روش ﺗـﺪرﯾﺲ ﺑـﺎرش ﻣﻐـﺰي‪ ،‬روش ﺗـﺪرﯾﺲ ﺑﺪﯾﻌـﻪ ﭘـﺮدازي ‪،‬روش‬
‫ﺗﺪرﯾﺲ ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،،‬روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪/‬ﻣﺸﺎوره اي‪ ،‬روش ﺗﺪرﯾﺲ اﯾﻔﺎي ﻧﻘـﺶ‪ ،‬روش ﺗـﺪرﯾﺲ ﮔـﺮدش‬
‫ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬روش ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﺎوﺷﮕﺮي و روش ﺗﺪرﯾﺲ آﻣﻮزش ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از روﺷﻬﺎي ﻧﻮﯾﻦ‬
‫ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾـﮏ از روش ﻫـﺎي ﺗـﺪرﯾﺲ ﻓـﯽ‬
‫ﻧﻔﺴﻪ ﺧﻮب ﯾﺎ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺤﻮه و ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻮت ﯾﺎ ﺿﻌﻔﺸﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫واژﮔﺎن ﮐﻠﯿﺪي‪ :‬ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬روش‪ ،‬آﻣﻮزش‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ .1‬داﻧﺸﺠﻮي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي درﺳﯽ ﭘﯿﺎم ﻧﻮر ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻬﺮان‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺪاوﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ در‬

‫ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﯾﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺮط اوﻟﯿﻪ ﻫﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﺷﻨﺎﺧﺖ و آﮔﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎر ﺑﺎ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺑﺮاي دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﻄﻠﻮب ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬آﻣﻮزش ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﻧﻈﺎم‬

‫ﻫﺎي ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از آﻣﻮزش‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ دو ﺳﻮﯾﻪ ﯾﺎددﻫﯽ ـ ﯾﺎدﮔﯿﺮي اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻬﺎرت ﻫﺎ‬

‫و ﻧﮕﺮﺷﻬﺎي ﻣﺜﺒﺖ درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﺳﻨﯽ ﺧﺎص و در ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﺑﻪ‬

‫اﺟﺮا در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺗﺠﺎرب ﺑﺸﺮي ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﻧﻈﺎم ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ را اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﻄﻠﻮب در ﻧﮕﺮش ﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺎ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ‬

‫رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن ﻫﺎ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺪرﺳﺎن از ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي ﯾﺎدﮔﯿﺮي و اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهاي دارد‪ ،‬زﯾﺮا‬

‫اﻣﺎﮐﻦ آﻣﻮزﺷﯽ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ‪ ،‬ﻧﻄﺎرت و ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻌﻠﻢ ﭼﻮن راﻫﻨﻤﺎ‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮ و ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫دﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ اﻓﺰون ﺑﺮ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎي ﻻزم در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺎده درﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺎره ي ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ‬

‫آﻣﻮزﺷﯽ و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ آن ﻧﯿﺰ داﻧﺶ و ﻣﻬﺎرت ﮐﺎﻓﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ) اﮐﺒﺮي ﺷﻠﺪره اي‪.(1389 ،‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ و ﺛﻤﺮ ﺑﺨﺸﯽ روﺷﻬﺎي ﺗﺪرﯾﺲ و ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺑﻬﺘﺮ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ‬

‫ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ روشﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ ﭼﻪ در ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ‬

‫داﻧﺶ آﻣﻮزان و ﭼﻪ در اﯾﺠﺎد اﻧﮕﯿﺰه و رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﭘﺮورش ﺷﺨﺼﯿﺖ و رﺷﺪ ﺧﻼﻗﯿﺖ آﻧﺎن ﻣﻮﺛﺮ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪي ﻣﻌﻠﻤﺎن در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺪرﯾﺲ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎل واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻄﻠﻮب ﯾﺎدﮔﯿﺮي را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن و ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ را ﺑﻪ‬

‫ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ‪.‬‬

‫روﺷﻬﺎي ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ روﺷﻨﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام ﺑﺮدﺷﺎن ﺗﺎ ﺷﻌﺎع ﺧﺎص را در‬

‫ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از روﺷﻨﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﻓﻮق در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪50‬‬

‫ﮐﺎراﯾﯽ وﯾﮋهاي ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ در ﺟﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺜﻤﺮﺛﻤﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫)ﻗﻮرﭼﯿﺎن‪(1379،‬‬

‫اﻣﺮوزه ﺷﯿﻮه ﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ و ﻓﻌﺎل ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن و دﺑﯿﺮان را ﺑﻪ ﺧـﻮد ﺟﻠـﺐ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ‬

‫ﺷﯿﻮه ﻫﺎ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﻋﻼﯾﻖ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﻫﺎي او در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دارد و ﻣﻌﻠّﻢ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ‬

‫ﻓﺮاﮔﯿﺮان را در ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي ﮔﻮش دادن‪ ،‬ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ ،‬اﺳـﺘﺪﻻل‪ ،‬ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ‪ ،‬ﺗﻄﺒﯿـﻖ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾـﻪ و‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ و ﺧﻼﻗﯿﺖ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﺘﻮاي درﺳﯽ را در ﮐـﻼس اراﺋـﻪ‬

‫ﻣﯽدﻫﺪ) اﮐﺒﺮي ﺷﻠﺪره اي‪.(1389 ،‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬

‫روش‬

‫روش ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻋﻘﻼﻧﯽ ذﻫﻦ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﯾﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ‬

‫واﻗﻌﯿﺖ‪ .‬در ﻣﻌﻨﺎي ﮐﻠﯽﺗﺮ‪ ،‬روش ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺑﺰار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روش ﻣﻤﮑﻦ‬

‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ راهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﮐﺸﻒ ﻣﺠﻬﻮﻻت ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻋﺪي ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ و ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺑﺰار و ﻓﻨﻮﻧﯽ ﮐﻪ آدﻣﯽ را از ﻣﺠﻬﻮﻻت ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬

‫راﻫﺒﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻃﻼق ﺷﻮد )ﺳﺎروﺧﺎﻧﯽ‪.(1375،‬‬

‫ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﺗﺪرﯾﺲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻌﺎﻣﻞ ﯾﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﻠﻢ و ﺷﺎﮔﺮد‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻨﻈﻢ و ﻫﺪﻓﺪار‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮ در رﻓﺘﺎر ﺷﺎﮔﺮد‪ .‬ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻧﮕﺮﺷﻬﺎ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺸﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎورﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺎدﺗﻬﺎ‬

‫و ﺷﯿﻮهﻫﺎي رﻓﺘﺎر و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﻧﻮاع ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ در ﺷﺎﮔﺮدان اﯾﺠﺎد ﮐﻨﯿﻢ را در ﺑﺮ‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد)ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪي ‪.(1383،‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪51‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي روشﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫‪ 1‬ـ روﺷﻬﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ :‬در اﯾﻦ روش ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﻣﻮﺟﻮدي اﻧﻔﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﻣﻌﻠّﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺘﻘﺎل دﻫﻨﺪهي‬

‫اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﺻﻠﯽ آﻣﻮزش را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬او ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ذﻫﻦ ﻓﺮاﮔﯿﺮان را ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﯽ از‬

‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‪ ،‬اﺻﻮل و اﺻﻄﻼﺣﺎت درس ﻫﺎ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺳﺎزد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رﻓﺘﺎر آن ﻫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫دﻫﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮع روش ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ي درﺳﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف اﺳﺖ و ﻣﻌﻠّﻢ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﻪ اﺟﺒﺎر از‬

‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﺸﺨﺼﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠّﻢ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﺧﻮد اوﺳﺖ و ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ي ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮاﮔﯿﺮان ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎ و‬

‫روشﻫﺎ‪ ،‬روش ﻫﺎي ﻣﻌﻠّﻢ ﻣﺤﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ‪ :‬در اﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﻋﻼﯾﻖ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﻫﺎي او در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دارد و ﻣﻌﻠّﻢ‬

‫ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮان را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠّﻢ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺪرﯾﺲ از وﺳﺎﯾﻞ و اﻣﮑﺎﻧﺎت آﻣﻮزﺷﯽ‬

‫زﯾﺎدي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﺆﺛﺮ را از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ي ﻓﺮاﮔﯿﺮان‬

‫ﻣﯽ ﮔﺬارد و آﻧﺎن را در ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف و ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ درس دﺧﺎﻟﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠّﻢ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎ و ﻫﺪاﯾﺖ‬

‫ﮐﻨﻨﺪهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎي ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ آﻣﻮزﺷﯽ را ﻃﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ درس را ﺑﻪ‬

‫ﻃﻮر ﻋﻤﯿﻖ و از روي ﻋﻼﻗﻪ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮد)ﺻﻔﻮي‪.(1370 ،‬‬

‫ﭼﻬﺎر وﯾﮋﮔﯽ ﺧﺎص در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫‪ .1‬وﺟﻮد ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦ ﻣﻌﻠﻢ و داﻧﺶ آﻣﻮزان‬
‫‪ .2‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻫﺪاف ﻣﻌﯿﻦ و از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه‬
‫‪ .3‬ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
‫‪ .4‬اﯾﺠﺎد ﻓﺮﺻﺖ و ﺗﺴﻬﯿﻞ ﯾﺎدﮔﯿﺮي) ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ‪.(1382 ،‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺸﺖ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﮐﻨﺎر آن اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪي ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ آن ﻫﺎ در ﮐﻼس درس ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﮐﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﻫﺮ‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪52‬‬

‫ﮐﺪام از روش ﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﮐﻼس و ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﻌﻠﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش ﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬

‫از‪:‬‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺎرش ﻣﻐﺰي‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ روش ﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺷﺮاﯾﻂ و ﻓﻮاﯾﺪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد‬

‫آن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺪارس ﺑﻠﮑﻪ در ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣﺘﺪاول ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش‬

‫ﺗﻮﺳﻂ اﻟﮑﺲ اﺳﺒﻮرن )‪1998‬ﻣﯿﻼدي( ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ و اﻣﺮوزه از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﯾﮏ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﻼﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺗﻌﺮﯾﻒ اﯾﻦ روش ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ » :‬ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺑﺮﮔﺰاري‬

‫ﯾﮏ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﮐﻪ در آن ﺳﻌﯽ ﮔﺮوه ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ راه ﺣﻞ ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ روش ﻧﻈﺮات در‬

‫ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺘﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ «.‬ﭘﺲ در اﯾﻦ روش دو اﺻﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﯾﻪ‬

‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻨﻮع ﻧﻈﺮات ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﻗﺴﻤﺖ ﺧﻼق ذﻫﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ . .2‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﮐﻤﯿﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ روش ﺑﺎرش ﻣﻐﺰي‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺎرش ﻣﻐﺰي داراي ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ و ﻗﻮاﻋﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺨﺴﺖ ‪ :‬ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدن اﻧﺘﻘﺎد‬

‫ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه اﺟﺎزه اﻧﺘﻘﺎد از اﯾﺪه ﻫﺎ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﺪه اي ﮐﻪ اراﺋﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ و ﻫﺠﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ درﺑﺎرهي اﯾﺪه ﻫﺎ در اﺑﺘﺪاي ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫اﯾﺪه ﺳﺎزي ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺿﺮﺑﻪي ﻣﺨﺮب اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﭘﯿﺶ از ﻣﻮﻗﻊ درﺑﺎره اﯾﺪه ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺧﻮدﺳﺎﻧﺴﻮري‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪53‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ‪ :‬ﭘﺮواز در روﯾﺎ‬

‫ﭘﺮواز در روﯾﺎ ﮐﻨﺎﯾﻪ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﯽ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺎرش ﻣﻐﺰي ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻗﯿﺪ و ﺑﻨﺪ ﻓﮑﺮي را‬

‫ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺧﯿﺎل و ﺑﯽ آﻧﮑﻪ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫اﯾﺪه ﺳﺎزي اﻗﺪام ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻮم ‪ :‬ﮐﻤﯿﺖ ﮔﺮاﯾﯽ‬

‫ﻫﺮاﻧﺪازه ﺗﻌﺪاد اﯾﺪه ﻫﺎ و ﻓﮑﺮﻫﺎ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﮔﺮ‬

‫ﮔﺮوه ﺑﺎرش ﻣﻐﺰي ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻮد در ﻣﺪت ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ ﻣﯽﺗﻮان در ﺣﺪود ‪ 250‬اﯾﺪه ﭘﺪﯾﺪ آورد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﭼﻬﺎرم ‪ :‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺮ اﯾﺪه اي ﮐﻪ اراﺋﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﭘﯿﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎده ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ‬

‫ﻋﻼوه اﯾﺪه ﻫﺎي ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻌﺮض دﯾﺪ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﭘﻨﺠﻢ ‪ :‬ﺗﮑﻮﯾﻦ اﯾﺪه ﻫﺎ‬

‫ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ اﯾﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﮏ ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ از ﭘﯿﺶ‪ ،‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺒﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫اﯾﺪه ﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺪون ﻣﻼﺣﻈﻪ ﯾﺎ دﻗﺖ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ و در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﮑﻮﯾﻦ اﯾﺪه ﻫﺎ زﻣﺎن ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬زﻣﺎن ﺗﮑﻮﯾﻦ ﻧﻈﺮات‪ ،‬ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪،‬‬

‫ﺿﺮورت زﻣﺎﻧﯽ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ و اﺷﺘﯿﺎق ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮاي روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺎرش ﻣﻐﺰي‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ‪ :‬ﺑﯿﺎن و اراﺋﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎرش ﻣﻐﺰي‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺎرش ﻣﻐﺰي ﺑﺎزﮔﻮﯾﯽ و اﻋﻼم ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺮ‬

‫روي ﺗﺨﺘﻪ ﯾﺎ روي دﯾﻮار ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﻠﺴﻪ را ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ‪ :‬اراﺋﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﯾﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪54‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت " ﭼﻪ ﺷﯿﻮه ﻫﺎ و راه ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺖ ﺗﺎ‪...‬؟" ﺷﺮوع ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ روﻧﺪي ﺑﻪ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﯾﺎري ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮد را ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‪ ،‬روي ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ‪ :‬آﻏﺎز اﺑﺮاز اﯾﺪه ﯾﺎ ﻓﮑﺮ‬

‫ﮐﺎر اراﺋﻪ اﯾﺪه ﯾﺎ ﻓﮑﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ روش آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد اﯾﺪه‬

‫ﺧﻮد را ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﻧﻮﺑﺖ را ﺑﻪ ﻓﺮد دﯾﮕﺮي ﺑﺪﻫﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن ﭼﺮﺧﺸﯽ ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬

‫روش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﺪه اي در ذﻫﻦ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ "دﯾﮕﺮي" ﯾﺎ " از ﻣﻦ ﺑﮕﺬرﯾﺪ" ﯾﺎ " ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ"‬

‫زﻣﺎن را در اﺧﺘﯿﺎر ﻋﻀﻮ دﯾﮕﺮي از ﮔﺮوه ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ‪ :‬ﻧﻤﺎﯾﺶ اﯾﺪه ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﮑﻮﯾﻦ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻼش ﻣﯽﺷﻮد ﭘﺲ از ﺛﺒﺖ اﯾﺪه ﻫﺎ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را در ﻣﻌﺮض دﯾﺪ ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻫﺎ‬

‫ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ ‪ :‬ﺑﺮرﺳﯽ و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ اﯾﺪه ﻫﺎ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﺪه ﻫﺎي ﮔﺮوه ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد و درﺑﺎره ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﺪه‬

‫ﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در اﯾﻦ ﮐﺎر اﯾﺪه ﻫﺎ را از ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺰان اﻫﻤﯿﺖ‬

‫درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮد) آﻗﺎزاده‪.(1388 ،‬‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺪﯾﻌﻪ ﭘﺮدازي‬

‫ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ زﯾﺎدي ﺑﺮ ﭘﺮورش ﺧﻼﻗﯿﺖ در ﮔﺮوه دارد ‪.‬ﮔﻮردون‬

‫از ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاران اﯾﻦ روش اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﺮح ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﻮرد ﺧﻼﻗﯿﺖ اﻋﺘﻘﺎدات ﺳﻨﺘﯽ در ﻣﻮرد آن‬

‫را ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬او ﺑﺮ ﺧﻼف ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﮐﻪ ﺧﻼﻗﯿﺖ را ﯾﮏ اﻣﺮ ﮐﺎﻣﻼ ذاﺗﯽ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آن را ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد دادن و‬

‫ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻨﻮان داﺷﺖ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﻫﺎي ﭘﺮورش‬

‫ﺧﻼﻗﯿﺖ اﺳﺖ) ﮔﺎﻟﻦ ﺳﯿﻠﻮر‪ /1980 ،‬ﺧﻮﯾﯽ ﻧﮋاد ‪.(1372،‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪55‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ داراي ‪ 6‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از) اﺣﺪﯾﺎن‪:(1378،‬‬

‫‪ -1‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ دﯾﺪه ﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ واﺿﺢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻗﯿﺎس ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺗﺼﻮرات ﺧﻮد را در ﻣﻮرد ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آن‬

‫را ﺑﺎ ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه ﯾﺎ ﻣﻔﻬﻮم دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ).‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ(‬

‫ﭘﺲ از اراﺋﻪ ي ﻗﯿﺎس ﻫﺎ ﯾﮑﯽ از آن ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه ﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻗﯿﺎس ﺷﺨﺼﯽ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻧﺶ آﻣﻮز ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻣﻔﻬﻮم ﯾﺎ ﭼﯿﺰ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و اﺣﺴﺎﺳﺎت‬

‫ﺧﻮد را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻏﻠﺐ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ ﺟﺎن ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ اﺷﯿﺎء ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻗﯿﺎس ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻗﯿﺎس ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ي ﻗﺒﻞ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺗﻌﺎرض ﻓﺸﺮده‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان از ﻗﯿﺎس ﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ در‬

‫آن از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺘﻀﺎد ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ) ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاي او ﻣﻌﻨﯽ دارد(‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﮔﻮردون‪" :‬ﺗﻌﺎرض ﻓﺸﺮده ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ دادن ﺑﯿﻨﺶ ﻓﺮاﮔﯿﺮان و اﻧﻌﻄﺎف ذﻫﻨﯽ آن‬

‫ﻫﺎ را ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‪".‬‬

‫‪ -5‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ ﻗﯿﺎس ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دﯾﮕﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -6‬داﻧﺶ آﻣﻮزان در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻗﯿﺎس ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و اﻏﻠﺐ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﻣﻮرد‬

‫ﻣﻮﺿﻮع درس ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺸﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دو ﻧﮑﺘﻪ ي زﯾﺮ ﺑﺮاي اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﺎ و ﻗﯿﺎس ﻫﺎي ﺷﺎﮔﺮدان را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ و دادن آزادي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫•‬

‫ﺧﻼﻗﯿﺖ را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪.‬‬

‫اﺟﺮاي اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ در داﻧﺶ آﻣﻮزان اﺳﺖ و ﻣﻌﻠﻢ‬ ‫•‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﺨﺎب اﯾﻦ روش ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ رﺷﺪ ذﻫﻨﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺧﻮد ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪56‬‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫اﯾﻦ روش ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ در ﺗﺪرﯾﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد زﯾﺎدي دارد ‪.‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﺧﯽ‬

‫اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ اﻟﮕﻮي اﻧﻔﺮادي ﺳﺎزﮔﺎر داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‬

‫اﯾﻦ روش ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﻮﺛﺮﺗﺮ از اﻟﮕﻮي اﻧﻔﺮادي آن اﺳﺖ‪ ).‬ﭘﺎرﺳﻮﻧﺰ‪ /1964،‬اﺳﺪزاده و‬

‫اﺳﮑﻨﺪري‪(1385،‬‬

‫در ﺗﻌﺮﯾﻒ روش ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﭼﻨﯿﻦ آورده اﻧﺪ) ﺻﻔﻮي‪ " : (1382 ،‬ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪي اﺳﺖ ﺑﺮاي‬

‫ﮐﺸﻒ‪ ،‬ﺗﻮاﻟﯽ و ﺗﺮﺗﯿﺐ راه ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻫﺪف ﯾﺎ ﯾﮏ راه ﺣﻞ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ".‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ‬

‫داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻓﻘﻂ ﺟﻮاب اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﻪ دو ﻣﻮرد ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ زﯾﺎد ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺠﺎرب ﻗﺒﻠﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان و اﯾﺠﺎد ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮان آﻧﻬﺎ‪.‬‬

‫‪ .2‬رﺳﯿﺪن ﺑﻪ راه ﺣﻠﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮاي ﻓﺮد ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻣﺮاﺣﻞ روش ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ دو ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻣﻬﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ذﮐﺮ آن ﻫﺎ ﻣﺴﺎﻟﻪ را روﺷﻦﺗﺮ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻈﺮﯾﻪ و دﯾﺪ ﮔﺎه ﺟﺎن دﯾﻮﯾﯽ‪ :‬دﯾﻮﯾﯽ ﭘﻨﺞ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺻﻔﻮي‪: (1382،‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﻟﻪ ‪ .2‬ﺣﺪس زدن و ﯾﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻋﻠﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ .3‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎم راه‬

‫ﺣﻞ ﻫﺎي ﻣﻤﮑﻦ ‪ .4‬اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﺣﻞ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺴﺎﻟﻪ ‪ .5‬اﺟﺮاي راه ﺣﻞ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺪل ﺟﻮرج ﭘﻮﻟﯿﺎ‪ :‬ﭘﻮﻟﯿﺎ ‪ 4‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ي اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪:‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪57‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫‪ .1‬ﻣﺮﺣﻠﻪي درك و ﻓﻬﻢ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ داده ﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﺎﻟﻪ و راﺑﻄﻪ ي ﺑﯿﻦ‬

‫آن ﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ي ﻃﺮح رﯾﺰي ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺘﺨﺎب راﻫﺒﺮد ﻫﺎ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﻬﺎي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﻫﺒﺮدﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ‬

‫‪ .4‬ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻓﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ دارد و در آن ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﯽ ﺷﺪه‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎت ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻣﻮرد ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﺮاﺣﻞ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻃﺮح ﯾﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﺸﮑﻞ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺮوع ﺗﺪرﯾﺲ اﺳﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﯾﻖ و داﻧﺴﺘﻪﻫﺎي‬ ‫•‬

‫ﻗﺒﻠﯽ ﺷﺎﮔﺮدان در آن ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬

‫• ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت‪ :‬ﺷﺎﮔﺮدان ﭘﺲ از ﻓﻬﻢ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد آن از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫• ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺳﺎزي و اراﺋﻪ ي راه ﺣﻞ ﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ‬

‫• آزﻣﺎﯾﺶ و ﺗﺎﯾﯿﺪ و ﯾﺎ رد ﻓﺮﺿﯿﺎت‬

‫در اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﻼس از ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ و ﺳﻨﺘﯽ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد و رواﺑﻂ ﻣﻌﻠﻢ و ﺷﺎﮔﺮدان و‬

‫رواﺑﻂ ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﺎ ﻫﻢ در ﮔﺮوه ﻫﺎ ﺑﺎ ﺻﻤﯿﻤﯿﺖ ﺗﻮأم ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ﻫﻤﺮاه ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎت زﯾﺮ‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ روش ﺗﺪرﯾﺲ ذﮐﺮ ﺷﺪه را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪:‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﻗﺒﻞ از اراﺋﻪ ي ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ روي آن ﮐﺎر ﮐﻨﺪ و ﺑﺎر ﻋﻠﻤﯽ آن را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫ﺛﺒﺖ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﺳﻂ داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﺣﯿﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي دارد‪.‬‬ ‫•‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﮐﻨﺎر آن ﻫﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫اﺟﺮاي ﻗﺎﻋﺪه ي " ﭘﺮﺳﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺮﺳﺶ " ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫در اﻧﺘﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ‪ " :‬ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺎر روزاﻧﻪي داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎﺷﺪ و در‬

‫ﻫﺮ ﺟﻠﺴﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ زﻣﺎن ‪10‬دﻗﯿﻘﻪ اي را ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻫﯽ اﺧﺘﺼﺎص دﻫﯿﺪ‪".‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪58‬‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ -‬ﻣﺸﺎورهاي‬

‫ﯾﺎدﮔﯿﺮي از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺸﺎوره را ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي از‬

‫ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺸﺎوره ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﯾﮏ روش ﺗﺪرﯾﺲ ـ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﮐﺎرل راﺟﺮز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار روش ﻣﺸﺎورهاي وﯾﮋه‪ ،‬رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر اﺛﺮﮔﺬاري ﺑﺮاي ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ و آﻧﭽﻪ در‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻫﺎي ﻣﺸﺎوره اي راﺟﺮز آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﮕﻮي ﺗﺪرﯾﺲ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ را ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده در‬

‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﭘﻮﺷﺶ داده و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﻫﺎي اﻟﮕﻮي‬

‫ﺗﺪرﯾﺲ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﺸﺎورهاي ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻼس ﺑﺴﯿﺎر "راﮐﺪ" اﺳﺖ و ﻣﻌﻠﻢ ﺗﻼش‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ داﻧﺶآﻣﻮزان را ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺷﺪه از ﻃﺮﯾﻖ دادن ﺗﻤﺮﯾﻦ و ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ درﺳﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬

‫در آورد‪.‬‬

‫اﻟﮕﻮي ﺗﺪرﯾﺲ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﺸﺎوره اي ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮ رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻌﻠﻢ و ﯾﺎدﮔﯿﺮﻧﺪه ﺗﺄﮐﯿﺪ‬

‫ﻣﯽورزد‪ .‬در اﻟﮕﻮي ﺗﺪرﯾﺲ ‪ -‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﺸﺎوره‪ /‬ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻼش ﻣﻌﻠﻢ ﺻﺮف آن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫ﯾﺎدﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن را ﯾﺎري ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ را در ﻫﺪاﯾﺖ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش آﻧﻬﺎ اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﮐﻼس‬

‫درس ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮔﺮ و ﻣﺪﯾﺮ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ اﻃﻼﻋﺎت زﻣﯿﻨﻪاي ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬

‫ﯾﺎدﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ /‬ﻣﺸﺎوره اي داراي ﻣﻘﺎﺻﺪي اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻫﺪاﯾﺖ ﯾﺎدﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﯽ و ﻋﺎﻃﻔﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﺮورش اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و‬

‫ﺟﺮأت آﻣﻮزي‪.‬‬

‫اﯾﺠﺎد ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺧﻮد رﻫﺒﺮي در ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻫﺪاف ﻣﺤﺘﻮا و ﺷﯿﻮه ﯾﺎدﮔﯿﺮي‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

‫‪ .3‬ﭘﺮورش اﻧﻮاﻋﯽ از ﺗﻔﮑﺮ ﮐﯿﻔﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺧﻼﻗﯿﺖ و ﺧﻮد اﺑﺰاري‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد آن ﮐﻪ‪ ،‬ﺳﯿ‪‬ﺎل ﺑﻮدن و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن اﻟﮕﻮي ﺗﺪرﯾﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬

‫راﺟﺮز اﻇﻬﺎر ﻣﯽ دارد ﮐﻪ ﺗﻮاﻟﯽ در اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ رو‬

‫ﻓﺮض ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﮕﻮي ﺗﺪرﯾﺲ ـ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﺸﺎوره اي داراي ‪ 5‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ‪ :‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﮐﻤﮏ دﻫﯽ‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺸﺎور‪ ،‬داﻧﺶ آﻣﻮزان را ﺑﻪ اﺑﺮاز آزاداﻧﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻃﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎت و اراﺋﻪ ﻧﮕﺮش‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺻﻠﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻘﺪاري ﺑﺮ روي ﻣﺴﺌﻠﻪ‬

‫ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ‪ :‬ﺷﺮح و ﺑﺴﻂ و ﮐﺎوش ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ ،‬دو دﺳﺘﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ :‬داﻧﺶآﻣﻮزان ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﺮﻏﯿﺐ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻢ اﺣﺴﺎﺳﺎت داﻧﺶ آﻣﻮزان را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و ﺑﻪ روﺷﻦ ﺳﺎزي آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ‬

‫ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ و ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺴﺎس‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ داﻧﺶ آﻣﻮزان اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺧﻮد را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎزﺧﻮرد ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﯽ‬

‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺑﺮاي اداﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ راﻏﺐ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ‪ :‬ﺑﺴﻂ و ﮔﺴﺘﺮش ﺑﯿﻨﺶ‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺳﻮم‪ ،‬داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه را ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و از ﺟﻮاﻧﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻣﻌﻠﻢ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از داﻧﺶ آﻣﻮزان‬

‫ﺑﭙﺮدازد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﻣﺸﺎور ﻧﻘﺶ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮔﺮي را اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي اوﻟﯿﻪ ﺧﻮد ﺗﺪارك ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ‪ .‬داﻧﺶ آﻣﻮزان در‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﯽﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ ‪ :‬درﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪن ﯾﺎ ادﻏﺎم‬

‫داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ از ﻣﺠﻤﻮع ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻫﺎي اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از راه‬

‫ﺣﻞ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻗﺪام ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻣﻌﻠﻢ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ اﺳﺖ‪) .‬آﻗﺎزاده‪.(1388 ،‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪60‬‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ‬

‫اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ‪ ،‬روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺴﻢ ﻋﯿﻨﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و درسﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﯾﺶ‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر رود‪ .‬در اﯾﻦ روش‪ ،‬ﻓﺮد ﯾﺎ اﻓﺮادي از داﻧﺶ آﻣﻮزان‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮐﻮﺗﺎه اﺟﺮا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ) ﺻﻔﻮي‪.(1382،‬‬

‫اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﺧﺎص ﻫﻨﺮي ﻣﺜﻞ ﺑﺎزﯾﮕﺮي در‬

‫ﺗﺌﺎﺗﺮ و ﺳﯿﻨﻤﺎ ﻧﯿﺎزي ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻫﺪف و ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ روش از‬

‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ‪ (1382،‬ﺗﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮان ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ‬

‫داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﻬﺎرتﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدن را ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي زﻧﺪﮔﯽ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ) ﻓﻀﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ‪.(1382 ،‬‬

‫در اﯾﻦ روش‪ ،‬داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻼﯾﻖ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ‬

‫ﻧﻈﺎرت ﻣﻌﻠﻢ و ﻫﻤﮑﺎري ﻫﻤﮑﻼﺳﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‪ ،‬آﻣﻮزش ﻗﻮاﻧﯿﻦ و رواﺑﻂ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﻮﺛﺮ و ﮐﺎرآﻣﺪ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬زﯾﺮا داﻧﺶ آﻣﻮزان‬

‫ﺿﻤﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ و در ﺣﯿﻦ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ‪ ،‬ﻧﮕﺮش ﺧﻮد را‬

‫ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻮﻋﯽ ارﺗﺒﺎط ﻋﺎﻃﻔﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ)ﻓﻀﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ‪.(1382 ،‬‬

‫اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﯾﮏ روش ﺗﺪرﯾﺲ رﯾﺸﻪ در دو ﺑﻌﺪ ﺷﺨﺼﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮد دارد‪ .‬اﯾﻦ روش‬

‫ﺗﺪرﯾﺲ ﯾﺎدﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن را در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﯿﺎر و ﻣﺸﺘﺮك ﻓﻌﺎل ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬

‫اﺣﺪﯾﺎن و آﻗﺎزاده )‪ (1378‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮان اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺧﻮد‬

‫را ﺑﺮوز دﻫﻨﺪ؛ از ﺑﯿﻨﺶ ﺧﻮد در ﻧﮕﺮشﻫﺎ و ﺑﺮداﺷﺖ ﻫﺎ ﺳﻮد ﺟﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺮشﻫﺎ و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ‬

‫را ﮔﺴﺘﺮش دﻫﻨﺪ و ﻣﻮاد درﺳﯽ را از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش ﻣﻮﺟﺐ رﺷﺪ ﻫﻤﺪﻟﯽ ﺑﺎ‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪61‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫دﯾﮕﺮان و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺎﯾﻞ و واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎ و از ارزشﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻋﻤﻞ اﺳﺖ و اﻓﺘﺘﺎح ﺑﺎب ﮔﻔﺘﮕﻮ‬

‫درﺑﺎره ارزش ﻫﺎ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺛﺮ آﻧﻬﺎ در زﻧﺪﮔﯽ روزاﻧﻪ اﺳﺖ ) ﺧﻮرﺷﯿﺪي‪.(1381،‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮاي روش ﺗﺪرﯾﺲ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ‬

‫اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ روش ﻣﻮﺛﺮ در آﻣﻮزش‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﻧﺴﺠﺎم و ﮐﯿﻔﯿﺖ روش اﺟﺮاي آن‬

‫دارد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در روش ﺗﺪرﯾﺲ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ‬

‫آﻣﺎدﮔﯽ ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﺟﺮاي ﻣﻮﻓﻖ اﯾﻦ روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺟﺮاي ﻣﺮاﺣﻠﯽ دارد ‪.‬‬

‫ﻓﻀﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ)‪ (1382‬ﻣﺮاﺣﻞ روش اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ را ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻔﺖ ﻣﺮﺣﻠﻪ؛ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻬﯿﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻻزم‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ و ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ‪ ،‬اﺟﺮا و دادن‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ و ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ و ارزش ﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺴﯿﻦ زاده و دﯾﮕﺮان )‪ 6 (1383‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮاي اﺟﺮاي اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از؛‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻮﺿﻮع و ﺗﻔﻬﯿﻢ آن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻬﯿﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻻزم‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ‬

‫و ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ‪ ،‬اﺟﺮا و دادن ﻧﻤﺎﯾﺶ و ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ و ارزش ﯾﺎﺑﯽ‪.‬‬

‫ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ )‪ (1382‬و اﺣﺪﯾﺎن و آﻗﺎزاده)‪(1378‬ﺑﺮاي اﺟﺮاي روش ﺗﺪرﯾﺲ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻧﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اراﯾﻪ‬

‫داده اﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮع و ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ ) آﻣﺎده ﮐﺮدن ﯾﺎ ﮔﺮم ﮐﺮدن ﮔﺮوه(‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ آﺷﻨﺎ ﺳﺎزي داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬آﻣﺎده ﮐﺮدن ﮔﺮوه ﺑﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ روﺷﻨﯽ از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺜﺎلﻫﺎ و ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺳﻮاﻻﺗﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﺗﻔﮑﺮ داﻧﺶ آﻣﻮزان اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد )اﺣﺪﯾﺎن و‬

‫آﻗﺎزاده‪ .(1378،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﻪ‬

‫ﭘﺬﯾﺮش آن راﻏﺐ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪62‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺜﺎلﻫﺎ‪ ،‬ﻓﯿﻠﻢ و‪ ...‬ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ و روﺷﻦ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻃﺮح‬

‫ﺳﻮاﻻﺗﯽ ﺗﻔﮑﺮات آﻧﺎن ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬اﻧﺘﺨﺎب اﯾﻔﺎﮔﺮان ﻧﻘﺶ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﺶ آﻧﻬﺎ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ و داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﺎﯾﺶ را ﺑﺎ ﻃﺮح ﺳﻮالﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫آﻧﻬﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﭼﻪ اﺣﺴﺎﺳﯽ دارﻧﺪ؟ ﭼﻪ ﮐﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد؟ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬

‫و ‪ ...‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﻮﺻﯿﻒ وﯾﮋﮔﯽ آﻧﺎن ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﻌﻠﻢ از داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ داوﻃﻠﺐ‬

‫اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ ﻫﻤﯿﺎري و ﻫﻤﮑﺎري‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ از ﺑﯿﻦ داوﻃﻠﺒﺎن‪ ،‬ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻧﻘﺶﻫﺎ را‬

‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﭘﺮدازش ﺻﺤﻨﻪ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻌﻠﻢ وﺳﺎﯾﻞ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻻزم را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآورد و ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺰ ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪ را‬

‫ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﻃﺮح ﺳﺎدهاي از ﺻﺤﻨﻪ را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎ ﺳﻮالﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ‬

‫ﭘﺮدازش ﺻﺤﻨﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم‪ :‬آﻣﺎده ﮐﺮدن داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻌﺎل درﮔﯿﺮ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ آن را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﻌﻠﻤﺎن‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن وﻇﺎﯾﻔﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ؛ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪﻫﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﺟﻬﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﻘﺶﻫﺎي‬

‫اﺟﺮا ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯿﺰان اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي رﻓﺘﺎر اﯾﻔﺎﮔﺮان ﻧﻘﺶ ﻫﺎ‬

‫و‪...‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬اﺟﺮاي ﻧﻤﺎﯾﺶ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﺑﻪ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻢ آﻧﻬﺎ را ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﯽ رود‬

‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺎزﯾﮕﺮي ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺶ روان و ﺑﺪون ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺟﺮاي ﻧﻘﺶ زﻣﺎﻧﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف‬

‫ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﺑﺪ و از ﺣﺎﺷﯿﻪ رﻓﺘﻦ و دوري از ﻫﺪف ﺧﻮدداري ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺑﺤﺚ و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻬﻢ از ﺑﺎزﯾﮕﺮان و ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮان ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻼك ﻫﺎ و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ‬

‫ﺷﺪه ارزﯾﺎﺑﯽ ﺧﻮد را ﻣﻄﺮح ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻨﺎً ﺳﻮاﻻﺗﯽ ﮐﻪ در ذﻫﻦ آﻧﺎن اﯾﺠﺎد ﺷﺪه را ﻃﺮح ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ ﻧﯿﺰ‬

‫ﺑﺎ اراﯾﻪ ﺳﻮال ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮاﻻت زﯾﺮ ﻧﻈﺮات و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات اﻧﺘﻘﺎدي را ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻧﻈﺮﺗﺎن درﺑﺎره ي اﻟﮕﻮي رﻓﺘﺎري ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻧﻘﺶ ﻫﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪ .2‬ﭼﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎزي رﻓﺘﺎرﻫﺎ دارﯾﺪ؟‬

‫‪ .3‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻄﻠﻮب از دﯾﺪﮔﺎه ﺷﻤﺎ ﭼﻪ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎﯾﯽ دارد؟‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬اﺟﺮاي دوﺑﺎرهي ﻧﻤﺎﯾﺶ‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺤﺚ و ﻧﻈﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺸﻢ را ﺟﻤﻊ آوري ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻧﻘﺶﻫﺎ در ﺟﺮﯾﺎن‬

‫اﺻﻼﺣﺎت ﻧﻘﺶ ﻫﺎي اﯾﻔﺎ ﺷﺪه ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ دوﺑﺎره ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﺑﺤﺚ و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻣﺠﺪد‬

‫ﻣﻌﻠﻢ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﺠﺪد را ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻣﯽﮔﺬارد و ﺳﻮاﻻﺗﯽ ﻧﻈﯿﺮ‬

‫ﺳﻮاﻻت ذﯾﻞ از ﺳﻮي ﻣﻌﻠﻢ ﻃﺮح ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪ .1‬ﭼﻨﺪ درﺻﺪاز اﻧﺘﻘﺎدات و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻫﺎي اراﯾﻪ ﺷﺪه اﻋﻤﺎل ﺷﺪ؟‬

‫‪ .2‬ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ راه ﺣﻞ ﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ واﻗﻌﯿﺖ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ؟‬

‫‪ .3‬اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺗﮑﺮار ﺷﺪه را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ؟‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺗﺠﺎرب‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮان ﻗﺎدر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶﻫﺎي اﯾﻔﺎ ﺷﺪه را در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺴﺌﻠﻪ دار و‬

‫ﻣﺸﮑﻼت واﻗﻌﯽ ارﺗﺒﺎط دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ اﺻﻮل ﻧﻈﺮﯾﻪاي ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ از آن ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ‬

‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪64‬‬

‫اﻣﺮوزه ﮐﻼس درس و ﻣﺪرﺳﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﮑﺎن آﻣﻮزﺷﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﺧﺎرج ﮐﻼس و ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﯿﺰ‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﮑﺎن آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﻀﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ)‪ (1382‬ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ؛‬

‫اﻧﺘﻈﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪي ﮐﻨﻮﻧﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﺗﺠﺎرب و اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮﯾﺶ را از‬

‫ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﺧﺎرج از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎي آﻣﻮزش رﺳﻤﯽ ﻣﺪرﺳﻪ اي‪،‬‬

‫اﻣﮑﺎن ﺗﺠﺮﺑﻪي دﺳﺖ اول و ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮاﮔﯿﺮان در ﻣﺪارس وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﯿﺮون ﺑﺮدن‬

‫داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﻼس و ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎت و ﻋﻠﻮم زﻣﺎن را در دﺳﺘﺮس‬

‫آﻧﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان اﻣﮑﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬وﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ‪ ،‬اﺷﯿﺎء‬

‫و ﻣﺮدم‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ)ﺧﻮرﺷﯿﺪي‪.(1381 ،‬‬

‫ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺧﺎرج از ﻣﺪرﺳﻪ ﮐﺎري اﺳﺖ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون از ﮐﻼس‪،‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﯾﺎ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و دﺳﺖ اول درﺑﺎره ﯾﮏ ﻣﺴﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ‬

‫آوري اﻃﻼﻋﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺸﺎﻫﺪه‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﻨﻮن‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ در ﻣﻮرد اﻋﺘﺒﺎر ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﯾﺎ درﺳﺘﯽ و ﺻﺤﺖ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد )ﺻﻔﻮي‪.(1370،‬‬

‫ﻓﻀﺎي آزاد و ﺑﺪون ﺳﻘﻒ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮاي داﻧﺶ آﻣﻮزان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪،‬‬

‫ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ دﯾﺪار از ﯾﮏ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻮزه‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎه‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺰرﻋﻪ و‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ روش‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎ ﺑﺮدن ﻓﺮاﮔﯿﺮان ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﭘﺎرك‪ ،‬ﻣﻮزه‪ ،‬ﺑﺎغ وﺣﺶ و اﻣﺜﺎل اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬آﻧﺎن‬

‫را ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ واﻗﻌﯽ و ﻋﯿﻨﯽ اﻫﺪاف ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﻣﺪرﺳﻪ و ﮐﻼس آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺳﺎزد‬

‫)ﻗﻮرﭼﯿﺎن و دﯾﮕﺮان‪.(1377،‬‬

‫ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﺣﺘﻤﺎً دﯾﺪار از ﻧﻘﺎط دور دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﺤﯿﻂ اﻃﺮاف داﻧﺶ آﻣﻮز ﮐﻪ‬

‫اﻣﮑﺎن ﮐﺴﺐ ﺗﺠﺎرب آﻣﻮزﺷﯽ و ﻋﻠﻤﯽ را ﺑﺮاي او ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺤﺴﻮب‬

‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬
‫‪65‬‬

‫اﻧﻮاع ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‬

‫ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ را از ﻧﻈﺮ زﻣﺎن ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪ -1‬ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﺳﺮﯾﻊ‪ :‬در اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ؛ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻧﻔﺮ از داﻧﺶ آﻣﻮزان در‬

‫ﻃﻮل ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺮاي ﮐﺴﺐ ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﺧﺎرج از ﮐﻼس اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺟﻪ ﺑﺮودت‬

‫ﻫﻮا و ﯾﺎ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﺎﻏﭽﻪ ﻣﺪرﺳﻪ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎ در دﺳﺖ داﺷﺘﻦ دﻣﺎﺳﻨﺞ‪ ،‬ﻣﺘﺮ‪،‬‬

‫دﻓﺘﺮ و ﮐﺎﻏﺬ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺣﯿﺎط ﻣﺪرﺳﻪ رﺟﻮع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﯿﺶ از ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﻃﻮل ﻧﮑﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂ ﮐﻼس را ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﺧﺎرج‬

‫از ﮐﻼس ﭘﯿﻮﻧﺪ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺳﺎﻋﺘﯽ‪ :‬ﺑﺎ دادن ﯾﮏ ﻃﺮح ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان از دﻗﺎﯾﻖ ﯾﮏ ﺟﻠﺴﻪ ﺗﺪرﯾﺲ در‬

‫ﺧﺎرج از ﮐﻼس اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ را در ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺪرﺳﻪ و ﯾﺎ در اﻃﺮاف آن اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬

‫ﻣﺜﻼً ﺑﺎ ﺑﺮدن داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﻪ ﺣﯿﺎط ﻣﺪرﺳﻪ و ﯾﺎ ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮏ آﻣﻮزﺷﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺎﯾﻞ‬

‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﻋﻘﺮﺑﻪ دار و ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ‬

‫را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ روزاﻧﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎزدﯾﺪ از ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎه‪،‬‬

‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ و ﻏﯿﺮه اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬

‫آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﺳﻤﯽ ﻣﺪرﺳﻪ اﺧﺘﻼل اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ در روزﻫﺎي ﺗﻌﻄﯿﻞ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻫﻔﺘﮕﯽ‪ :‬ﺑﺎزدﯾﺪ از ﻣﮑﺎن ﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﯾﺎ ﻣﺬﻫﺒﯽ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪه‬

‫ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﯽ و‪ ...‬ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ زﻣﺎن ﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ را ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬از ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻫﻔﺘﮕﯽ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در دوره اﺑﺘﺪاﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮاﮔﯿﺮان دوره ﻫﺎي راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن و ﺑﻪ وﯾﮋه‬

‫داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪66‬‬

‫از روش ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻫﻔﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻓﻀﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ)‪ (1382‬روش » اردوي آﻣﻮزﺷﯽ« ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ و از‬

‫آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ روش ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪاي و ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮدن آﻧﻬﺎ در ﻣﺤﯿﻂ‪ ،‬رﻓﺘﻦ‬

‫ﺑﻪ اردوي آﻣﻮزﺷﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﻣﮑﺎن و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اردو‪ ،‬ﺗﺠﻠﯽ ﮔﺎه اﻫﺪاف ﭘﺮورﺷﯽ در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬

‫اﺳﺖ و در آن ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬در اردوﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﯿﺮان ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ‬

‫واﻗﻌﯽ روﺑﻪ رو ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ روش ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‬

‫ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ)‪ (1382‬ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ از ﻧﻈﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ زﯾﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‪ :‬آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺮ‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻫﺮ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻮاردي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﮐﯿﻔﯿﺖ آﻣﻮزﺷﯽ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻧﻊ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬

‫اﻗﺪام ﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻼً ﻣﻮرد ﺑﺎزدﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﺑﺎ اﻓﺮاد‬ ‫•‬

‫ﻣﺴﺌﻮل آن ﻣﺤﻞ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺪﯾﺮ آﻣﻮزﺷﮕﺎه در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﻮاﻓﻘﺖ او اﺧﺬ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬

‫اﺟﺎزه ﮐﺘﺒﯽ از اداره ﻣﺮﺑﻮط و اوﻟﯿﺎي داﻧﺶ آﻣﻮزان ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬

‫ﻫﺪف ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ دﻗﯿﻘﺎً ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﺎزدﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎزدﯾﺪ دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﺑﺎزدﯾﺪ اﻋﻼم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬

‫در ﻣﻮرد ﺗﻬﯿﻪي وﺳﯿﻠﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﺑﻮدﺟﻪ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﺪرﺳﻪ و اوﻟﯿﺎي‬ ‫•‬

‫ﻓﺮاﮔﯿﺮان اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪67‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﺳﻮاﻻت و ﻧﻘﺸﻪاي ﮐﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﺿﻤﻦ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ ﺗﻬﯿﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻈﯿﻢ‪،‬‬ ‫•‬

‫ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﮑﺜﯿﺮ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫وﻇﺎﯾﻒ ﻫﺮ ﯾﮏ از داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺪارك ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ ﮔﺰارش ﻣﻌﯿﻦ‬ ‫•‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮز رﻓﺘﺎر ﺷﺎﮔﺮدان ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﺎت اﯾﻤﻨﯽ ﮔﻮﺷﺰد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬

‫ﻧﻮع ﻟﺒﺎس و وﺳﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﻻزم و ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻣﻌﯿﻦ و ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ -2‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺿﻤﻦ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‪ :‬از ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮاي ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻮع ﺑﺮﺧﻮرد داﻧﺶ‬

‫آﻣﻮزان و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي آﻧﺎن را ﮐﺎﻣﻼً زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ از‬

‫آنﺟﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﯾﯽ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬

‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط در داﺧﻞ اﺗﻮﺑﻮس ﯾﺎ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﺑﺤﺜﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﺪ و اﯾﻦ ﺑﺤﺚ را ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﯽ و‬

‫ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎً ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﯾﺎ ﻧﻘﺸﻪاي از ﻣﺴﯿﺮ را ﻃﺮاﺣﯽ و ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﮑﺎنﻫﺎ را ﺑﺮاي‬

‫ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﯾﯽ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻪ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي اﻃﺮاف ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮده و ﺳﻮال ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻠﻢ را ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺤﻞ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻢ راﻫﻨﻤﺎ‪،‬‬

‫ﺑﺪون ﻫﺪر دادن زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎزدﯾﺪ را آﻏﺎز و ﺳﻌﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎزدﯾﺪ را ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮد و ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﺑﺎزدﯾﺪ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻫﻤﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ‬

‫اﺳﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺨﺘﻠﻒ روال ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ﻫﻤﻪ ﺣﺎل اﻧﻌﻄﺎف‬

‫ﭘﺬﯾﺮي در اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ در ﺣﯿﻦ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬از ﺟﻤﻊآوري ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺎ و ﮔﺮدآوري ﻣﻄﺎﻟﺐ و ‪ ...‬اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﮔﺮ ﺳﻮال ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي ﺑﻪ ﻧﻈﺮ داﻧﺶ آﻣﻮزان رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ آن ﻓﮑﺮ ﻧﮑﺮده اﻧﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮاي‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮال ﻫﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪68‬‬

‫ج( ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﭘﺲ از ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‪ :‬ﭘﺲ از ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﮐﻼس‪،‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﯾﺎ وﺳﯿﻊ و‬

‫ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﭘﺲ از ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮔﺮدش‬

‫ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﻧﺜﺮ‪ ،‬داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ و ﯾﺎ ﮔﺰارش ﺑﺎزدﯾﺪ در ﮐﻼس اراﯾﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎرش ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ آﻧﭽﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺰارش ﻧﻬﺎﯾﯽ‬

‫ﮔﺮدش ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮﺷﺘﻪاي ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﻠﻢ ﯾﺎ ﺷﺎﮔﺮدان در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺪرﺳﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ‬

‫در آرﺷﯿﻮ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﮔﺮدد‪.‬‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﺎوﺷﮕﺮي‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﺎوﺷﮕﺮي را رﯾﭽﺎرد ﺳﺎﭼﻤﻦ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎ‬

‫ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﮕﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﭼﻤﻦ ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬داﻧﺶ آﻣﻮزان را ﺑﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ درﮔﯿﺮ ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ‬

‫ﻣﺤﻘﻘﺎن از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ داﻧﺶ و ﭘﺪﯾﺪآوري "اﺻﻮل" اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬روش ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﮐﺎوﺷﮕﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر روﯾﺎرو ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش‬

‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎدﮔﯿﺮﻧﺪه را ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎر آورد‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ روش‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎوﺷﮕﺮي ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺪف ﻋﺎم روش ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﺎوﺷﮕﺮي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﭘﺪﯾﺪآﯾﯽ اﻧﻀﺒﺎط ذﻫﻨﯽ و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي‬

‫ﺳﺆال ﭘﺮﺳﯿﺪن و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﺆال ﻫﺎﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬روش آﻣﻮزش ﮐﺎوﺷﮕﺮي ﺑﺎ اراﺋﻪ ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺴﺒﺘﺎً‬

‫ﭘﯿﭽﯿﺪه آﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺳﺎﭼﻤﻦ درﺑﺎره روش ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﺎوﺷﮕﺮي ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪ .1‬داﻧﺶ آﻣﻮزان‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺎوش دﺳﺖ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬آﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺗﻔﮑﺮ را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و از ﻧﻘﺶ آﻧﻬﺎ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﮐﺎوﺷﮕﺮي آﮔﺎه‬

‫ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪69‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫‪ .3‬راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺗﻔﮑﺮي را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان آﻣﻮﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﮐﺎوﺷﮕﺮي از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻤﯿﺎري ﺑﺮ ﻏﻨﺎي ﺗﻔﮑﺮ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ و داﻧﺶ آﻣﻮزان را ﯾﺎري ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬

‫درﺑﺎره ﻣﺎﻫﯿﺖ روش ﻫﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﮐﺎوﺷﮕﺮي ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اراﺋﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬داﻧﺶ آﻣﻮزان ﭘﺲ از روﺑﺮو ﺷﺪن ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬از ﻣﻌﻠﻢ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬

‫ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ زﯾﺮﮐﯽ ﺧﻮد را از دادن ﭘﺎﺳﺦ ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ ﺑﻪ ﺳﻮال ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺎي ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪،‬‬

‫" ﺑﻠﻪ" ﯾﺎ "ﺧﯿﺮ" ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﻣﻌﻠﻢ‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ را ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در درﺟﻪ اول در ﺟﺴﺘﺠﻮي اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮاي روش ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﺎوﺷﮕﺮي‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ‪ :‬ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮدن داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺴﺌﻠﻪاي را ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان اراﺋﻪ داد‪ .‬ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ از اﯾﻦ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ داﻧﺶ ﯾﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺷﯿﻮه رﻓﺘﺎر ﻣﻌﻠﻢ در اﯾﻦ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﺘﻌﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ‪ :‬ﺑﺮ اﻧﮕﯿﺨﺘﻦ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺮاي ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت‬

‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﻪ ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان اﺟﺎزه داد ﺗﺎ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﻮاب ﮐﻤﮑﺸﺎن‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﺮدآوري ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ‪ :‬ﺑﮑﺎرﮔﺮﻓﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺮدآوري ﺷﺪه‬

‫ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻼش ﺷﻮد داﻧﺶ‬

‫آﻣﻮزان را ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از راﻫﮑﺎرﻫﺎي ذﻫﻨﯽ ﭘﺪﯾﺪ آورﻧﺪه ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪70‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ‪ :‬ﻗﺎﻋﺪه ﺳﺎزي‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺳﻌﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺎﻋﺪهﻣﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ در‬

‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺎوﺷﮕﺮي‪ ،‬ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻃﻼﻋﺎت در ذﻫﻦ و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺳﺎﺧﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ ‪ :‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺎوﺷﮕﺮي‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺎوﺷﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻼش ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ ﺑﻪ‬

‫داﻧﺶآﻣﻮزان‪ ،‬آﻧﺎن را وادار ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﮑﺮي و ﮐﺎوﺷﮕﺮي ذﻫﻨﯽ ﺧﻮﯾﺶ را روﺷﻦ ﺳﺎزﻧﺪ‬

‫) آﻗﺎزاده‪.(1388 ،‬‬

‫روش ﺗﺪرﯾﺲ آﻣﻮزش ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ راﯾﺎﻧﻪ‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي را " ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ" و " ﺳﺎﺧﺘﻦ" ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و اﺑﺰارﻫﺎ و‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﯾﯽ را در ﺗﺪرﯾﺲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﻮاع ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺮﻓﺖ در اﺧﺘﯿﺎر‬

‫داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭘﻮﻟﻦ)‪ (1992‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن آﻣﻮزﺷﯽ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺘﺨﺎب اﺑﺰارﻫﺎ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ؛ اﺑﺰار وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻞ ﯾﺎدﮔﯿﺮي را ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺣﻤﺎﯾﺖ‬

‫ﮐﻨﺪ و از اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺸﮑﻼت را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ )ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬

‫ﯾﺎدﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم دادن آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﻓﻨﺎوريﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﺟﺰء ﻻﯾﻨﻔﮏ روشﻫﺎي ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺑﺮاﺳﺎس دﯾﺪﮔﺎه" ﺳﺎﺧﺖﮔﺮاﯾﯽ"‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺗﺤﻮﻻت در ﮐﻼس درﺳﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮل اﺳﺖ‪،‬‬

‫اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ)ذوﻓﻦ‪.(1386 ،‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪71‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫راﯾﺎﻧﻪ ﻧﻮﻋﯽ اﺑﺰار ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮاي داﻧﺶ آﻣﻮز و ﻣﻌﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد آﻣﻮزش‬

‫و ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ )ذوﻓﻦ‪.(1386 ،‬‬

‫آﻣﻮزش ﺑﻪ ﮐﻤﮏ راﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﯾﺎ ﯾﺎدﮔﯿﺮي اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﻣﻌﻠﻢ‪،‬‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﺻﻠﯽ و ﺗﺪارك ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﯾﺎدﮔﯿﺮي و ﮐﻨﺘﺮل آن را ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ داﻧﺶ آﻣﻮز ﺑﺎ‬

‫راﯾﺎﻧﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬راﯾﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در آﻣﻮزش‪ " ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻣﻮزﺷﯽ "ﻧﺎﻣﯿﺪه‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ راﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬در ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺎﺷﯿﻦ اﺳﺖ و ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻣﻮزﺷﯽ‬

‫زﻣﺎﻧﯽ اﺟﺎزه ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮز را ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﯿﺮي در آن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ )‪ (CAI‬راﯾﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻣﻮزﺷﯽ در آن ﻫﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺷﺪه و ﻓﺮاﮔﯿﺮ‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻣﻮزﺷﯽ را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد)ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ‪.(1382،‬‬

‫آﻣﻮزش ﺑﺎ ﮐﻤﮏ راﯾﺎﻧﻪ اﺻﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ‪-‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬

‫ﮐﻪ در آن ﮐﻨﺶﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﯿﻦ راﯾﺎﻧﻪ و داﻧﺶ آﻣﻮز ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي‬

‫آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺳﮑﯿﻨﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم اﺻﻮل ﺷﺮﻃﯽ ﺷﺪن ﻓﻌﺎل در آن ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ)‪ (1382‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ را ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﻣﯽداﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﭘﺎﺳﺦ را ﻓﻮراً ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬داﻧﺶ آﻣﻮز ﺑﺮاﺳﺎس اﺳﺘﻌﺪاد و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ در آن ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻧﺠﯿﺮه اي ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬داﻧﺶ آﻣﻮز زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اداﻣﻪ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻞ را آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .6‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺎي داﻧﺶ آﻣﻮزان در آن ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .7‬اﻃﻼﻋﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﻏﯿﺮ ﮐﻼﻣﯽ)ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﻧﻤﻮدار و ‪ (...‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان اراﺋﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .8‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮ ﺧﻼف اﻧﺴﺎن دﭼﺎر ﻋﻮارض ﺧﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪72‬‬

‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻧﻘﺶ و ﺗﺎﺛﯿﺮ ‪ ICT‬در ﯾﺎدﮔﯿﺮي و ﺑﻮدﺟﻪ اي ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻣﺪارس در ﻧﻈﺮ‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺪارك و ﺷﻮاﻫﺪ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ اي زﯾﺎدي ﺻﺮف ﻣﺠﻬﺰ ﻧﻤﻮدن‬

‫ﻣﺪارس ﺑﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ و ﺳﺎﯾﺮ اﺑﺰارﻫﺎي ‪ ICT‬ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺎ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ در ﮐﻼسﻫﺎي درﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺤﺪودي‬

‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﯿﻮه ﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از راﯾﺎﻧﻪ در ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ ICT‬در ﮐﻼس ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬

‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮان در اﺳﺘﻔﺎده از ‪ ICT‬را ارﺗﻘﺎء ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ درك و آﮔﺎﻫﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان‬

‫از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ي آﻣﻮزﺷﯽ و درﺳﯽ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ وﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺮار دﻫﺪ‪) .‬ﻓﻀﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ‪1384 ،‬؛ ‪.(28‬‬

‫ذوﻓﻦ ) ‪ (1386‬آﻣﻮزش ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ آﻣﻮزش ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺤﻮري و ﯾﺎدﮔﯿﺮي داﻧﺶ آﻣﻮز‬

‫ﻣﺤﻮري ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ آﻣﻮزش ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺤﻮري ﺷﺎﻣﻞ آﻣﻮزش ﺑﺎ ﮐﻤﮏ راﯾﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي داﻧﺶ‬

‫آﻣﻮز ﻣﺤﻮر ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺤﻘﻖ ﺷﯿﻮهﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از راﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ؛ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﻮر‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺤﻮر و داﻧﺶ‬

‫آﻣﻮز ﻣﺤﻮر ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺷﯿﻮه ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﻮر‬

‫در اﯾﻦ ﺷﯿﻮه راﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﯽء ﻣﻮرد آﻣﻮزش ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﺤﺘﻮاي آﻣﻮزﺷﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اي ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ روش ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺷﺎﻣﻞ‬

‫آزﻣﻮن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت اوﻟﯿﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ از آﻣﺎدﮔﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و ﮔﺎه ﻧﯿﺰ داراي‬

‫ﭘﯿﺶ آزﻣﻮﻧﯽ ﺑﺮاي ﻫﺪف ﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ آزﻣﻮن اوﻟﯿﻪ را اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬راﯾﺎﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬

‫ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ داﻧﺶ آﻣﻮز را ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﯽ او را ﺑﺮاي ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬

‫از آن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه‪ ،‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺮداري و ﮐﻨﺶﻫﺎي ﺗﻌﺎﻣﻠﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان اراﯾﻪ‬

‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﻣﻤﻠﻮ از راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎزﺧﻮردﻫﺎي‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪73‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺸﻮﯾﻖ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﻪ دادن ﭘﺎﺳﺦ ﺻﺤﯿﺢ اراﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ داﻧﺶ آﻣﻮزان‬

‫اﺻﻼح ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع آﻣﻮزش‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ اوﻟﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان را ﺑﻪ دادن ﺟﻮاب ﺻﺤﯿﺢ‬

‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﺷﺮوع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬داﻧﺶ آﻣﻮزان ﭘﺲ از ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ‬

‫ﺑﻌﺪي ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ در اﯾﻦ ﺷﯿﻮه از راه ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ را ﮐﻪ در راﯾﺎﻧﻪ ﺟﻤﻊ آوري‬

‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﯾﺎدﮔﯿﺮي و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي داﻧﺶ آﻣﻮزان را ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ‬

‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي را در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﻣﺸﺨﺺ و اراﯾﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻤﺮﯾﻦ و ﺗﻘﻮﯾﺖ‬

‫آﻣﻮزﺷﯽ از ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﻣﺠﺎزي‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي از ﺑﺎزي ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻧﻘﺶ آﻓﺮﯾﻨﯽ از ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت‬

‫ﺑﺴﯿﺎر واﻗﻌﯽ اﺳﺖ را اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺮاي اﮐﺘﺸﺎف و‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﺶ آﻣﻮز را در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﯾﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻪ دﺳﺖ‬

‫آﻣﺪه را ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ب ( ﺷﯿﻮه ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺤﻮر‬

‫در روش ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺤﻮر‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﺻﻠﯽ در آﻣﻮزش را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂ ﯾﺎدﮔﯿﺮي را از‬

‫ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دﻗﯿﻖ ﻣﻮاد آﻣﻮزﺷﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از‬

‫داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‪ ،‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎي و ﻧﮕﺮش ﻫﺎي ورودي ﻻزم ﺑﺮاي درﮔﯿﺮ ﺷﺪن در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﺎص‬

‫ﮐﺴﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﯾﺎﻧﻪي ﻣﺮﮐﺰي ﮐﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪه دﯾﮕﺮ راﯾﺎﻧﻪ ﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ‪ IT‬اﺳﺖ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮزان اراﯾﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ روش ﻣﻌﻠﻢ ﻫﺪفﻫﺎي ﺧﺎص درﺳﯽ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ راﯾﺎﻧﻪ اي ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺑﺮﻣﯽﮔﺰﯾﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ و راﺣﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ اراﯾﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت و ﯾﺎ ﻃﺮح ﭼﻨﺪ ﭘﺮﺳﺶ درﻓﺮاﮔﯿﺮان‬

‫اﯾﺠﺎداﻧﮕﯿﺰه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﻌﻠﻢ در اﯾﻦ روش ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ " :‬اﻃﻤﯿﻨﺎن از آﻣﺎدﮔﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان در ﺗﻬﯿﻪ و ﯾﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و اراﯾﻪ آن ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮان در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ‪". IT‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪74‬‬

‫ج ( ﯾﺎدﮔﯿﺮي داﻧﺶ آﻣﻮز ﻣﺤﻮر‬

‫ﯾﺎدﮔﯿﺮي داﻧﺶ آﻣﻮز ﻣﺤﻮر روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن راﯾﺎﻧﻪ اﺑﺰاري اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺮاي داﻧﺶ آﻣﻮزان در‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬دﺳﺘﮑﺎري و اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ روش داﻧﺶ آﻣﻮزان‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﮐﻼس درس‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪرﺳﻪ و ﮐﺎرﮔﺎه راﯾﺎﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﮐﻼﺳﯽ ﺧﻮد‪ ،‬از راﯾﺎﻧﻪ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه ي اﺳﺘﻔﺎده راﯾﺎﻧﻪ در آﻣﻮزش‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎري اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﺶ آﻣﻮز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﭘﺨﺶ‬

‫ﮐﻨﻨﺪه اﻃﻼﻋﺎت و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺎزﻧﺪه ﻋﻠﻢ از راﯾﺎﻧﻪ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ روش ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﻠﻢ‪ :‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي داﻧﺶ آﻣﻮز ﻣﺤﻮري‪ ،‬داﻧﺶ آﻣﻮزان را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ راﯾﺎﻧﻪ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪاد‪،‬‬

‫ﺧﻂﮐﺶ ﯾﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺴﺎب وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬راﯾﺎﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺑﺮاي ﻣﻌﻠﻢ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺑﺰاري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺑﻬﺮه وري داﻧﺶ آﻣﻮزان را ﻧﯿﺰ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ و ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت‪ :‬داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از وب‪،‬‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﻧﮏ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿﻖ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ‬

‫دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎﺑﻖ و ﺗﺤﻮل ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮده و درك ﺑﻬﺘﺮي از ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﯾﺎ ﺗﺴﻠﻂ آﻧﺎن ﺑﻪ‬

‫دﺳﺖ آورﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺸﺎﯾﯽ‪ :‬راﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺗﺠﺴﺲ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻫﺎي ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬داﻧﺶ‬

‫آﻣﻮزان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت را ﺗﻨﻈﯿﻢ و دﺳﺘﮑﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ راه ﺣﻞﻫﺎي ﻣﻤﮑﻦ را ﭘﯿﺶ از ﻗﺒﻮل ﻣﻮرد‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي و ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻨﺪ رﺳﺎﻧﻪاي‪ :‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﭼﻨﺪ رﺳﺎﻧﻪ اي ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮز اﻣﮑﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ اﺑﺰار‬

‫ﭘﺮﻗﺪرت در ﺗﺠﺴﺲ و ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻃﻼﻋﺎت را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﺪ‪ .‬او م ﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﺰارﻫﺎي ﺟﻨﺪ رﺳﺎﻧﻪاي‬

‫ﮔﺰارش ﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪه اي را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﺪا‪ ،‬ﮔﺮاﻓﯿﮏ‪ ،‬ﻣﺘﻦ و ﻗﻄﻌﺎت وﯾﺪﺋﻮﯾﯽ و ‪ ...‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪75‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻫﺪفﻫﺎي آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﮐﻨﻮﻧﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮان را ﯾﺎري ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از‬

‫داﻧﺶ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﻫﺮ رﺷﺘﻪ داﻧﺶ ﺑﺸﺮي داﺋﻤﺎً ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﮔﺸﺘﻪ و‬

‫ﻗﻮاﻋﺪي ﻧﻮﯾﻦ ﻣﺴﺘﻤﺮاً ﺟﺎي آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻓﺮاﮔﯿﺮان ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ داﻧﺶ و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي ﻓﺮاﮔﯿﺮي‬

‫ﻣﺠﻬﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﯿﭽﮕﺎه در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺪرﯾﺲ ﯾﮑﯽ اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﯾﺎدﮔﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ‬

‫ﮐﺎرﮔﯿﺮي روش ﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﯽﺗﻮان ﯾﺎدﮔﯿﺮي را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از روشﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ﺧﻮب ﯾﺎﺑﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺤﻮه و ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻮت ﯾﺎ ﺿﻌﻔﺸﺎن‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﻋﻼﯾﻖ داﻧﺶ آﻣﻮزان‪،‬‬

‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد )زﻣﺎن‪ ،‬ﻓﻀﺎ‪ ،‬وﺳﺎﯾﻞ و‪ ،(...‬ﺗﺮاﮐﻢ داﻧﺶ آﻣﻮزي و‪ ...‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه را ﺑﺮاي ﯾﮏ‬

‫ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻄﻠﻮب اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻤﺎن ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻂ اول ﺟﺒﻬﻪ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺿﺮورت دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺪرن‬

‫ﺗﺮﯾﻦ ﺳﻼح ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ روز ﯾﻌﻨﯽ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮﯾﻦ و ﻓﻌﺎل ﺗﺪرﯾﺲ آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﻨﺪ در ﮐﺪاﻣﯿﻦ‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آﻣﻮزﺷﯽ از ﮐﺪاﻣﯿﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻤﺎن در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻔﯿﺪ‬

‫روﺷﻬﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﮐﻤﮏ وﯾﮋه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و آﯾﻨﺪه ي ﻫﺮﭼﻪ روﺷﻦ ﺗﺮي‬

‫را رﻗﻢ زﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫ﻣﻮج‬ ‫‪76‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪ .1‬اﮐﺒﺮي ﺷﻠﺪره اي‪ ،‬ﻓﺮﯾﺪون و دﯾﮕﺮان‪ ،1389 :‬روش ﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﯾﺎددﻫﯽ ـ ﯾﺎدﮔﯿﺮي و ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫آن ﻫﺎ در آﻣﻮزش‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮﺗﺎب‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻗﻮرﭼﯿﺎن‪ ،‬ﻧﺎدر ﻗﻠﯽ‪ ،1379 :‬ﺟﺰﺋﯿﺎت روﺷﻬﺎي ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪:‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺳﺎروﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻗﺮ؛ ‪ ،1375‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
‫و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ؛ ‪ ،1390‬روش ﻫﺎ و ﻓﻨﻮن ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﻮران‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺻﻔﻮي‪ ،‬اﻣﺎن ا‪ ...‬؛ ‪ ،1370‬ﮐﻠﯿﺎت روش ﻫﺎ و ﻓﻨﻮن ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﻌﺎﺻﺮ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﺷﻌﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ؛ ‪ ،1382‬ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ‪.‬‬
‫‪ .7‬آﻗﺎزاده‪ ،‬ﻣﺤﺮم؛ ‪ ،1388‬راﻫﻨﻤﺎي روﺷﻬﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات آﯾﯿﮋ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﮔﯿﺞ‪،‬ن‪ ،‬ل‪ ،‬و ﺑﺮﻻﯾﻨﺮ‪ ،‬د‪.‬ﺳﯽ؛‪ 1372‬روان ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺧﻮﯾﯽ ﻧﮋاد و‬
‫ﻫﻤﮑﺎران‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﮑﯿﻢ ﻓﺮدوﺳﯽ و ﭘﺎز‪.‬‬
‫‪ .9‬اﺣﺪﯾﺎن ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و آﻗﺎ زاده ‪،‬ﻣﺤﺮم ؛‪،1378‬راﻫﻨﻤﺎي روش ﻫﺎي ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺮاي آﻣﻮزش و‬
‫ﮐﺎرآﻣﻮزي‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات آﯾﯿﮋ‪.‬‬
‫‪ .10‬ﭘﺎرﺳﻮﻧﺰ‪ ،‬رﯾﭽﺎرد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎن ﻟﻮﺋﯿﺲ ‪،‬ﻫﯿﻨﺴﻮن و دﯾﺒﻮرا ﺳﺎردو ﺑﺮاون؛ ‪ ،1385‬روانﺷﻨﺎﺳﯽ‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ‪ :‬ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ ،‬ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺳﺪزاده‪ ،‬ﺣﺴﻦ؛ اﺳﮑﻨﺪري‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪:‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ .11‬ﻓﻀﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ؛‪ ،1382‬راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻤﻠﯽ روش ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ و ﻓﻌﺎل در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺪرﯾﺲ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات آزﻣﻮن ﻧﻮﯾﻦ ‪.‬‬
‫‪ .12‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي‪ ،‬ﻋﺒﺎس و ﺷﻬﺎب اﻟﺪﯾﻦ ﻏﻨﺪاﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ ﻓﻬﺮﺟﯽ؛ ‪ ،1379‬راﻫﺒﺮدﻫﺎي‬
‫ﯾﺎدﮔﯿﺮي و ﯾﺎددﻫﯽ درﮐﻼس درس )ﺑﺎﻋﻨﺎﯾﺎت ﺑﻪ ﻧﮕﺮش ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺖ (‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﮐﯿﺎ‪.‬‬
‫‪ .13‬ﺧﻮرﺷﯿﺪي‪ ،‬ﻋﺒﺎس؛‪ ،1381‬روش ﻫﺎ و ﻓﻨﻮن ﺗﺪرﯾﺲ‪ .‬ﺗﻬﺮان ‪:‬ﯾﺴﻄﺮون‪.‬‬
‫‪ .14‬ﻗﻮرﭼﯿﺎن‪ ،‬ﻧﺎدرﻗﻠﯽ و دﯾﮕﺮان؛‪ ،1377‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎي ﯾﺎدﮔﯿﺮي و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺖ درﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫ﯾﺎددﻫﯽ‪ -‬ﯾﺎدﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﺮﺑﯿﺖ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬
 ‫‪77‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ﺗﺪرﯾﺲ‬

‫‪ .15‬ذوﻓﻦ‪ ،‬ﺷﻬﻨﺎز؛‪ ،1386‬ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ در آﻣﻮزش‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ‪.‬‬
‫‪ .16‬ﻻوﻟﺲ‪ ،‬آورﯾﻞ؛ ‪ ،1384‬ﻧﻘﺶ‪ ICT‬در ﮐﻼس درس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻓﻀﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ و ﻓﺮﻫﺎد‬
‫ﻓﺘﺤﯽ ﻧﮋاد‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات وراي داﻧﺶ‪.‬‬

‫‪www.Ael.af‬‬