BQ GI.

Ao DVC v ~BAO T•o

\1
If

(DANH CHO B!CB4f HQC ..~KH0NG ~ LYLU-6.N CHOOITRJ)

T~i ~u phflC v14 tip hdn duyht. ngilnh thang B nam 101?

BANQI ·2019

-- ··-----------
 cBi B~O BltN so~
Dang chi va Van Tbring, Uy vi&n B{' Chfnh trli
Bi thn Trang m:mg Bin& Tmitng Ban Tuyen giao Trung wng.
----------·- ---t.>~-dd-OS.l'S-P.ltbg-Xuin-Nht~-Uy-11i!n-'I'rung-uong-Ding,~-­
B{) tru0ng B() Giao dpc va Bao t\lO
D6ng chi PGS.TS Ph•m Vin Linh, Ph6 Chu ti.ch HOi dang Ly lutm Truog uang, I
'i:'
Tnr0ng Ban Chi d(lo bian soun giao trlnh cac mfm Ly 1t$1 clllnh trj.

Chi biin
PGS.TS Ng6 Tuin Nghta

Tham gia biin sotn

Chua,ng l: PGS.TS Nga Thin Nghi~ GS.TS Nguyan Quang Thuin
Chuang 2: TS. TrAn Kim Hai
Chuang 3: PGS.TS E>oan Xuin Thuy
Chuong 4: PGS.TS. T6 Bue Hvnb
Chuong 5: PGS.TS. Nguyan f\.finh KhM,·PGS.TS Ngo TuAn Ngbia,
PGS.TS. Ph(un Vin DUng .
Chuong 6: TS. Nguy~n HBng Cu, PGS.TS.NguySn Minh Tuia,
GS.TS Ph~ Quang Phan

4
 Chu011g 1
B6I TU'QNG, Pm1CJNG PHAP NGHIEN ciJu v ACHirc
. NANG cUA KINH TE cHiN11 TRI. MAc .. LENIN
- 1

NQ,i dung chuOilg 1 cung c~p nhii'ng tri thuc oo ban v8 su ra aoi va
phat tri.!n cua mfm hoc kinh t~ chinh n·! Mac - Lenin, vs d6i ttr9ng· nghien
c(ru~ phuong phap nghi~n ciru va cbuc nang clia khoa h9c kinh t~ chfnh trj
Mac - Lenin trong nh~ th{rc ciing nhu trong thl!C ·tisn. T1·en .co s(} linh h9i
m()t.cach h~ th6ng nhiing tri thuc nhu v~y, sinh vien hi~u·dugc sv hlnh
ta
thrum _pMt ti:iSr:i n9i dung kp.oa h9c c~a mon h9c kinh" cblnh tri Mac -
Lenin, bi~t ifugc phm:Yrig phap nghien cuu va y nghia cila mon bQC ddl vai
te . .
ban th!n khi tbam gia cac ho\rt dong kinh xa h(;i.
1.1. KHA.I QUAT S\1' niNH THANH VA PHAT TRIEN CUA KINH Tt
. cHiNH TRJ MAC .. LENIN .
Trong dong chay tu tu(mg ~nh ti eila nhtln fo(li kS tit ·thai Icy cA d~i
cho tai" ngay nay, do d'c thu tt'inb tf9 piuittriSn t'i'ng v6i m3i giai do~n ljch
su, mfii nAn sin xuit xa h9i ma hlnh thimh nhieu tu tu:ang; truang phai Iy
vs
lu~ kinh tA khAc nhau.
vs
M~c du. co S\t da d~ng n(li ham ly lu~, nQi dung tiSp ~n va ddi
tug.ng nflien ciru rieng ph!n Bnh trlnh d{l nh$n thuc, l~p tnrbng t;r tuang va
quan dj&n lgi foh cua m6i truang phai, song cac chuyen nglmh khoa hoc
ta
kirih t~ n6i chung va khoa hQc kinh chi.rib tri noi rieng dBu c6 di~m chung
(J ch6 chfutg la k~t qua cua qua trinh khong ngimg hoan thi~. cac p}qtm
ttiJ, khai ni~m khoa hQC vai tu each la k~t qua nghien ClrU va pbat trii11
khoa h9c kinh ta chinh ttj l:J .giru llo~n sau aeu c6 S\f M tht).'a mot each sang
da
t?O ~en 00 SO nhfi'ng ti~n ly fu~ da d?'Q'C kMm pha fJ giai do~n UUOC 06,
aAng thm d\m tren c.,:r·scrket qua t6ngket_thtJC ti!n ki~ ~ cua xa h9i dang
di~n ra. Kinh t~ chinh trj Mac ~ Lenin, m¢t trong .nh\l'ng mon khoa h9c ·
. kinh t~ chfnh tri ciia n11in lo~, dugc h1nh thanh v~ pfoit tri!n theo logic Iich
sirnhuv?y. ·
• ¥

Ve·m~t thu~t ngu, thu~tngfr khoa h9c kinh te chinh ·tri (political
,.
economy) duqc.xuAt hi~n vao dAu th§ ky thir XVII trong tac phim Chuyen.
lut7n vJ kinh ti chinh trj drrgc xuat ban nam 1615. flay la tac phim mang
tinh Jy Ju~ kinh ti chinh tri cua nha kinh t~ nguoi Phap (thu()c trulmg phai
trQng thuong Phap) c6 ten gQi la A.Montchretien. Trong tac phim nay, t"lc
gia d~ xu&t mon khoa hQc m&i - khoa hQe kinh ti chinh trj. Tuy nhien~ tac
7
 ph§.m nay n16i chi ta nhfing pbac thao ban aAu ve mon h9c kinb t~ chfnh tri.
Tai the kY XVIII, vm S\f xu§.t hi~ ly luin cua A.Smith .. m()t nha kinh t~
hQC i1gtrbi Anh .. thi ldnh t~ chfnh tri m6i nu thanh mon mon hQC c6 dnh h~
than~ vai ca~ ph{Un. tru, khai ni~m chuyen nganh. Ka
tit· d6, kinh t.e· chinh
tri clan tr& th&ih m9t rnon khoa hQc va dugc phat tri~n cho dBn tt,rl ngay

Xet m{>t each khai quat, qua t1·inh phat tri!n tu tuang kinh ta cua 1o:li
nguoi c6 th~ duqc mo ta nhu sau: -.
Giai do~n thu nhtlt; tir thiri c6 d~i aAn cuAi th~ ky XVIII.
- .
Giai do'11 thir hai;J tit sau the k.Y thu XVllI den nay.
.

----· ····-------Trong giai ao~)j~hsu ttrthai-CA a~ d~n cu3fiM_k_y_m_·u-,,x-..-v-1n-·.-oo

ta
nhung tu-memg kinh thai kY eA, trung o~i (tU- tbm cA aai ct~n the
kY thu
XV) - cha nghra trQng thmmg (tu tbelcytht! XV OOn cuAi.th! kY XV-I-l~·nAi
b~t la ly thuyat kinh t8 ctia cac nha kinh t! a nu:oc Anh~ Phap va
Italia) ..
chu nghia tr9ng nong (tit giiia thS kY thu XVII d~n nua diu tha ky XVIII,
nAi bit.Ja ly thuyat kinh t! ciia cac nha kinh ti aPhap) - kinh d ohfnh tri tu
san cA dien Anh (tir giiia the ky XVII can cuAi th! k.Y XVIII).
Trong then ky cA, trung d~ cua Heh sir nMn l°'i, do tdnh dQ phat
trh~n khach quan con h~c 1~u cua cac n6n san xuAt nen, nhin chung, chua
~o OU'Q"C nhilng ti& d~ cho S\f xu!t hien mang tfuh chit chin mul>i cac lY
lutn chuyen vs kinh t~. Trong thai Icy dai cUa. ijch sir do, chi xuit hi~ it sa
tu tuang kinh t~ ma khong phii la nhfing h~ thang Iy thuyat kinh t€· hoan
chinh VOi nghia bao ham cac ph{lnt triJ, khfil ni~ khoa hQC.
Sy xuit hien phoong th{rc san xuAt tu ban chu ngbia tltay th~ cho
phuong thuc sin xuat phong kiAn v6i nhfrng trinh d9 mai cua san xuit xa
da he
h9i di trlr thanh ti~n cho S\! phat tri~n c6 tinh thAng cua kinh chinh ta
tri. Chu nghTa tr9ng thuong duqc ghi nh$n la h~ th6ng ly lu'11 kinh tS chfnh
.tri d~u ti~n nghien cll'u v! nSn sin xuat tu bin chu nghia. M~c du dura diy
du va n()i dung khoa hQC, song viec chu nghia tt·9ng thtrollg ~t vin timda
hiAu ve vai tra cCta thuong m,i trong mAi lien h~ vm S\f giau c6 cua lUQt
qu& gia tu ban giai dotln tich luji ban aAu, di thehi~n la m9t buac tian v~
ly lu~ kinh ta cbfnh tri so v6i then cd, trung dtlf. Chu nghia tr9ng thucmg ,.\

coi tr9ng vai tro cua ho~t dong thmmg m,i, a•c bi~t la ngo~i thuang. Thu¢c
I

giai do~ phat tri~n nay, c6 nhlAu a,i hi~u tieu bi!u nlnr: Statfod (Anh);
Thomas Mun (Anh); Xcaphuri (Italia); A. Serra (Italia); A. Montchretien
(Phap).

\
 Bu&c phat tri~n. ti~p theo cua kinh t8 chfnh tri dugc phan anh .thong
qua cac gµan diBm ly }u~n CUa chu nghia trQng nong. Chu nghia ttqng nong
la he thBng ly Ju~ kinh M cbinh tri nMn m~ vai tro ciia san xuAt n6ng
ngbi~p, coi tr9ng si.r hfhl tu nhan va t\l' do kinh ta. Nbi nhu chu nghia ti'Qng
.thu:ong mui nhin m\Ulh vai trO cua ngo~i thuong thi chu nghTa tr9ng nong
·da ti~n h9 hem khi di vao p.ghien ciru va phan tich di rut ra ly lu~ kinb te
chfnh tri tU trong lrnh V\fe san xuit. MJc du 0011 phian di~n, song bu&c ti~n
iiay phin, anh ly luin kinh t! chfnh tri eta bam sat .vao th\tc ti&i phat tri~n
-cua diti song san xu~t xa: h(}i. D~ biau ti.Su biSu cua chu ngbia tr9ng nong a
Phap gam: Bois~llebert; F.Quesney; Turgot. .
f.ifl!i. t8 ~hinh ni cA (fi~n Anh la b~ .thang ly tu~ kinh ta ~tia cac:nJ:a
kinh te tu san triuh bay m9t each h~ th6ng ca9 ph{Un trii kinh te trong nen
kinh w thj. truang nhu hang h6a,· gia trit ti~n t~, gia. ci., tiSn cong, lqi
nhu.{in .•• d!. rut ra nhUng quy 1u~t v'n d{lng ct1a nAn kinh d thi ttuang. B{li
biSu tieu bi!u CUa kinh 4 chinh tri tu sinl ca di6n Anh g6m: W.Petty;
A.Smith; D.Ricardo.
Nhtr v~y·; c6 thS rut ra: Ki!'lh .tJ chinh tr! la mpt mon khoa h9c kinh ti
.. t

co myc ilich nghien cU!t la tim ra c4c quy lugt dii pMi sv·Y(ln il(mg c1'a cac •
hijn bl(lng va qua trlnh hiJ(lt tl9ng kinh ti cUa con nguoi f!PJ'r!.g ifng vo·i
nhfmg trinh d9 phllt triin nhdt ilinh ctia xii h()i. ·
Tu sau th8 ky XVIII dan nay, ly lu~n kinh ta chinh tr! phat triBn theo . ..
te
cac huang khac nhau, voi cac dong IY. thuy8t kinh da d'11g. C\l thA:
Dong ly thuyet kinh t~ chinh tti cua C.Mae {1818-1883).~ C.Mac da
kS thim tr~c ti!e nhfrng gia tri khoa hQc caa kinh tA phinh tri tu ~an cA di~n
Anh di phat trien ly lu~ Jy Ju~n kinh te cbinh ui ve phtron~ tbdc san xu!t
tu ban. chu ngbia. C.Mac xay dv:ng he th.6ng ly 1u{m kinh te chfnh tti mQt>·
each khoa hQc, toan di~ vA nAn san xuAt tu ban chu nghi~ tim ni nhung
quy lu~t kinh t~ chi ph6i S\l hinh thanh, phat triAn va lu?n chung vai tr-0 Jjch c'
SU cua phtrong thuc san xu!t tu ban chu ngbi.a. Cung v&i C.Mac,, .
Ph.Angben (l 820-1895) cfing la nguiri c6 cong iao vi d~i trong vi~c cong
bA ly lu?n kinh 18 chlnh tri, m{)t trong ba b¢ ph~ d.u thimh C-Ua chii ngbia
Mac. Ly 1u~ 1Gnh d. chfnh ttj coa C.Mac va Ph.Anghen dltgc thS hi~n t~p
trung va co dQng nhilt trong b9 Tu ban. Trong d6, C.Mac trlnh bay m9t
each khoa hQC Va chinh th.~ cac ph{tm t11l CG ban CUR n~ kinh ~ tu ban chiJ
nghia, fu\l'C ch!t CUng ·la nen kinh. t~ tbi tnrang, nhu: hang hoa, ti~O t~, gia
tri th~g dU'> dch
•
luy, lgi nhu~n, lgi t(tc! dja t()} tU' ban, ~nh tranh cung cac
•
quy lu?t kinh te ccr ban cilng n.hu cac quan h~ xa h<)i gifra cac giai cap trong
9
 n~n kinh 4 thi tru:emg dum bai canh n&i san xu!t m ban chu nghia. Cac .1y
luf.n kinh ~ chinh trj cu~ C.Mac neu ti-Sn ttugc khai quat tha11h cac 1}9c
~uy~t }® nhu h9c ~uy~t gi~ trj, hQc thuf.At ,_gi~ th~n~. du:; h9c t~uy~~ tr!
tiC:h luy, hQC thuyh ve lga nhu~:i hQC thuyet ve d1a to ... Vrfi hoc thuyet g1a
ttj th~g dtt noi ii.eng va BQ Ttr ban n6i chung C.Mac da xay d\mg oo sa
khoa hQc, <*;h m~g ctio S\l' bffihtl.linfi cnu ngn!aMacnotclrunyvfi-n@n------
tang_ tu tmmg cbo giai cAp oong nhan. HQc fhuy!t gia tti thing du cua
C..Mac aAng thOi. ou_pg Ji ca sa kho~ h9~ ll$.i chii-Qg cbo vai tro lich si'r cua
phuong thirc san xuat tu ban .cbu nghia. ·
•·'
Sau khi C.Mac va Ph.Anghen qua dai; V.I.Lenin tiep t\lc k~ thila, b6
I .... _ s,..:_1.. ,..£ .L!-h
·A I"
·- - - -·- - - ·- - - --- --stmg,~pffiit-tri!n-
L.c;.
Y-11.U!\u-A.u.u.t.u;;..Cuw J;Q•Jh
. .e.o_phuong_~
h" - _
)u~
.. cua
.. . C.-M'
- ac va"' _
oo tihiau dong go_p khoa llQC ~c bi~ quan tr9ng. Trong do nAi ~t la kit ·qua
.n~ien c{ru; chi ra nhitng djc tti&n· kinh ~ cua cbu nghia ttr him gia1 do~n cuAi
tli! ky xix, c:tiu th! kY Jq{, rilimtg van ttA kmn te· cnmh tri oo·ban cua thaikY
qua d9 l&l ob\.\ nghia xi hQi... v oi y ng1jia do, dong ly thuya kinh ti ch.inh tri
nay duqc d\nh daRh vai ten gQi kinh ta chfnh trj Mac - Lenin.
Sau khi V.I.Lenin qua dai, cac nhA nghi~n CUu kinh tS cua cac Dang
b?.
C?~ ~n ti~f tpe ?ghien cm.i va sung, phat. tri~~ ki~ tA c~inh tti M~c:_ -
Lerun cho den ngs.y nay. Cling vm ly lu~ cua cac Dang C9ng san, ln~n
nay, tren th.! gim c6 rAt nhiSu nhA kinh t~ nghien c6u kinh tA chinh tri tbeo
each ti~p ®1 cua kinh t~ chlnh trj cua C.Mac vai nhieu Cong trlnh dugc
oong b6 tren kbip the
giai. Cac oong trlnh nghien c{ru do du-gc xip vao
te
nhanh Kinh chinh trj. macxft (roaxist - nhfing ngum theo chu nghia Mac).
Dong ly thuy& kinh t~ k~ thira nhfing lu~ ttiAm mang dnh khru quat
tam ly, hanh vi ctia kinh tS ch.inh tri tu san ca di& Anh (dong ly thuySt nay
ta
Ch.rgc C:Mac gQi la nhung nha kinh chinh ttj tAm thuimg) khong di sau
.vao phan tfch, lt$1 giai cac. quan h~ xa h9i trong qua trlnb sin xu~t oung
nhtr vai u·o lich sir ciia chu nghia ttr ban tfo ra each tiap ~ khac vai each
ti~p cin cim C..Mac. S\l' kS thi'ra nay ~o CO' sfJ hinh thanh nen cac nhanh ly
thuy~t kinh t~ di siu vao hanh vi ngual tieu dilng, hanh vi coo nha san xuat
(o¥ de) vi mo) hoJc cac m6i quan b~ giua cae d~i fuqng J6n cua nan kinh t~
(cip d() Vi mo). Dong ly thuyat nay duqc xay d\mg va pMt tri~n bid tit
nhiAu nha kinh ti va nhi~u tnrlmg -phai ly thuyst kinh t~ cua cac quAc gia
khac nhau phat triAn fir the ky XIX cbo a~n ngay nay.
C§n luu y thef!4 trong giai do~ tir the kY thir xv den tha ky thu
ke
XIX, con pbai tbero tgi ~9t ~6 ly thuy~t kinh tS cua cac nh8 tu tuimg xa
bqi chu nghia khong tuang (thA·ky XV-XIX) va kinh t~ chinb tri tiiu tu san
10
(cuBi th~ ky thtr XIX). Cac Iy thuy8t kinh ts nay hu6ng vao phe pban
nhitng khuy~t ~t cua (hu nghia tu ban song nhin ohung cac quan diam d\fa
tren CCf SfJ tinh cam ea nhful, chju anh huang CUa chu nghia nh§n d~o,
khong chi ra dUQ'c cae quy lu~t kinh tA ca ban cua n& kinh t~ th! tru:ang tu.
ban chii ngbia va do do khong lu~ chimg du9c vai .tro iich ~fr cua chu
nghia tu ban trong qua 'tdnh phattriSn cua rihan l~i. · ·
w
Nhu viy:t kinh chinh tri Mac·- Lenin la m<)t trong nhtmg dong ly
te
thuyAt kinh chllfrt tri nim trong dong chay phat tri& tu nran~ kinh cua ts
nhan lo~i, duqc hlnh th&lh va dtt n!n m6ng boj C.Mac .. Ph. Anpen, dµa
trcn CO' Sa k~ thtra Va pbat tri&i nbfrng_ gia tri khoa hQ.C CUa kinh te Chfnh tri
cua nhan l9fl tn.rflc. d6, 'tn.tc d~p la nhii'ng gia n·i ~9a. hQC cua ,kiph t! eh~ .
tri tU' san c<l di& Anh, dugc V.I.Lenin kA thim va phat tri~n. Kinh t~ chinh
tt'i Mac - Lenin. c6 qua ti'inh phat iri&l li~n we k:A tir giua tbs Icy thfr XIX
ta
den nay. Kinh chfnh tri Mae .. Lenin Ia m(>t mon khoa h9c trong h~ tbfing
cac mon khoa h9c kinh t! cua nhan lo~L , .
1.2. :BoI TI1(1.r{G v.A PHlfONG PH.AP NGHIEN
' # I A
ctru cuA
•
KJNH Tit
CHINO TRI MAC .. LENIN .
t.2.1. BAi ttivng nghi~n en cua ·kinh t~ 4.'!hinh trj Mac .. Unin
ta
Vai tu each La ml}t man khoa hQc, kinh ehfuh ttj co dAi hlgng
nghien CtTu rieng. Xet va ljch sfr" trong m6i ·giai do(in phat tri&i, cac ly
thuyat kinh t~ e6 quan oi~m khae nhau v~ d6i tugng ~ghi~n cw cua kinh t~
chinh trj. Ching h~, a thiri ky diu, chu ngh1a trQng thuonr
xac dinh 1uu
thong (chu yc!u Ja ngo~i thU'ong) Ia d6i triqng nghien ciru. Tiep theo d6, chu
nghia. trQng nong l~ coi nong. nghi~p la d6i ttr<}ng nghlen c{ru. Kinh t~
cbinh trj tU' san c6 aiAn Anh thi xic djnh nguAn gac cua cua cii v~ S\f giau
CO CUa cac dan tQc la ctai tuqng nghien Ciru. "
Hfp 1.1. QJ1:m ni~m cua A.Smith vS &i hnJng nghi@n cau eiia Kinh t~ difnb trj
, Kinh ~ chlllh ttj Ji m{>t ngaru1 khoa hQc gin vm chfoh kfukh bay nha Jjp phap
hmmg tai hai mvc tieu, thu nhfil la tl].C ra ngu&n thu nh~p dAi dao va sinh k~ phong
phu cho ngu<rl dait, hay chinh xac hem Ja t:;to diau ki~n eta ngU'bi diin t\r tjo ra thu
nh~ va sinh k~ cho ban than miah}'thir lull 1a t1J,o ra kM nang c6 au9c ngu6n ngfill
bo
sach d§y du cho nha nu6c .hay toan nhan dan d~ thve hit;n nhi~ Vt) cong. Kinh tA
chfnh tri huong tai lam cho ea oguoi dan ding nhu qu6c gia trcr n!n giau c6.
Ngiim.: A.Smith ( 1776)~ An Inquiry in to the Nature and Causes of the Wealth
o/Nalions.

1l
- - · - - - - -..

Cac quan diam ·neu tren m~c du Chua th\fC S\t toan di~t so~g chung
co gia trj ljch su va phan ann trinh d') phat trihl cua khoa hQC kinh ~ chfnh
.
td ttuac C.Mac.
. K~ thua nhiing tbanh t\ru kboa h9c kinh te chinh tri c6 di!n Anh, dva
tren qwm di&n duy V\it v! lich sir, C.Mac va Ph.Anghen xac dinh: . .
t>Ai ruQng _nghien ciru cua kinh tA cbinh trfla cae quan 1i-,-ctu:rstm.--·
xudt VQ tr~o aJi tt-Ongphtr<mg thuc San ~§t ~~-~~f.?.9U~.h~ d_g.blnh thanh
va phat trien. -- · · · - · ·"· ···
Vai .quan ni~m nhu v~y, lin 4Au ti8n trong lich su ciia kinh t~ chinh
trj hQc, dBi tugng l'.lgh.ien cw cua kinh t~ chmh tii ouqc xac ttjnh m~t each
···klioan9c-;-tO"mrdi~-6'-mte--d<;-:_khai-quat~cao)--tMng__nhiLbi~11 chting_gim
San xuit Vi trao dai. f)i~U nay th! hien S\I phat td~ mang tfnh vuQt trQc··--.. -·-·-·
trong lyJuirJ ~ua ~.M~p ~9 vai cac nha tu tuang kinh I:! tnrac c.16.
MJt khac~ v~ ph~ vi tiAp c@n d'Ai tuQ"ng nghien ciru, C.Mac vi Ph.
Anghen con chi ra, kinh t! chlnh tri. co thA duqc hl!u theo nghia h~p ho'c
theo nghia r{mg.
rheo nghia h~p, kinh ~ chinh ~i ng!llen citu quan hf san xult va tra.o
dAi trong m{lt phuang thuc sen xuat .nhit din}l. Cach tiep c;n nay dugc
C.M!c ·k.hing dinh trong b9 Tu ban. Cl! the, C.Mac cho rim& ttAi tuqng
nghien ·ciru cua b\> Tu ban la cac quan h~ san xuit va trao· dAi cua phuang
thtrc sin xuit tu ban chu ngflla va m\lc ttich cuAi cung cua tac phim Tu ban
la tim ra quy lu~ v'1t di)ng kinh t~ cua xa h<)i. Ay.
- Theo nghra r9ng, Ph.Anghen cho ting; '~nh chlnh n.;, theo n$1lia ta
rc)ng nhit, la khoa hQC v~ nhflng ,quy lu~t chi phBi S\r san xucit v't chat va
S\l trao dot nhfing tu Heu sinh bo't v•t chit .trong xi h{)i loAi
nguai ...Nhiing dieu ki~ trong do nguoi ta sin xu!t sin phAm vi trao dAi
chilng ttAu thay ddi tuy tirng nuoo, va trong in3i ntroe l~i thay dAi tuy timg
ts
th! h~. Bai v'y, khong th~ c6 cung m9t mon kinh chinh tri duy nhltt cho
tAt al m9i nuac va tAt cl mQi thm d~ 1ich sir... mon kinh t6 ehfnh tri, v~
th\l'C chit la mQt mon ·khoa hQC 00 tinh ijcli SU•. ~ no nghien c<ru truac h~t 1a
nhtmg quy )u~t "d3c thu cua timg gjai do~ phat tribt C'Ua san xudt vi ciia
trao ilJi, va chi sau khi nghi&l ciru nhu thi xong xuoi r8i n6 mm c6 th~ xac
dinh ra m9t vii quy luit hoan toan c6 t1nh chit chung, thich d\lng, n6i
chung cho san xuit va trao ctAi''t.

I CJ\& va Ph. Anghent Toon 1(Jp. Nxb Chinh ttj qu6c gia, Ha N~i1 1994. t20, tr.207, 20&,
12
 Nhu v~y, theo C.Mac va Ph. Anghen, d6i tm;mg nghien cinl cua kinh
te chinh tri khong phai !a m{Jt ltnh V\fC; IDQt khfa c~nh.cua nan sft:n xuAt Xa
h9i ma phai Ja m9t cblnh th! cac quan h~ san xuAt va trao tiAi. D6 la h~
thAng ciic quan h~ giua nguoi v&i ngueri u·ong san xuit va trao d6i, cac
quan h~ trong mlii khau va cac quan h~ gifra cac khau cua qua ninh tai san
xuit xa h9i v6'i tu each -la sv th6ng nh§t bi~n chU'ng cua san xudt> ph~n
phB'i, 'Jun than& trao dAi, tiSu dung.
. Khac VOO cac quan di~tn tr~&c C.Map, diAm nhAn khoa hQC v! m~t
:xac dinh d6i U.r911g t,lghien c{ru cua kinh t~ chfnh "tri, iheo quan diSm cua
C.Mac va Ph.Anghen, chinb la /:1 ch6, kinh tS chfnh ttj khong nghi~n cilu
bi8u hi~n .kY.. thu~t ·c*a S\f san ~uAt ya n·a~ dAi m~ ~ h~ ~8n.g_,~c .(q~an .h~
xa hl)i cua sin xutit va trao doi. Ve khia c~nh nay,, V.I.LE!nin nban m\u1h
them: <'kinh t~ chinh t1i 'k.hong nghien c1lu sv san ·xuit ma nghien c6'u
nhtirlg quan h~ Xi h9i giil'a nguai voi nguOi trong san xuAtJ nghien CUu che
dQ xa hQi cua San xuit,,2. S\[ giai thich nay tha
hi~n S\r llhfil quan trong quan
. diSm cua V.I.Lenin v6i quan diSm cua C.Mac va Ph.Anghen dAi tuqng ve
nghien ctru clia kinh t~ chinh tri. . ·
he
Mjt khac~ chii nghia duy v~t ve ,!ich sir da chi ra, cac quan eila san
xuAt vA trao dai chiu SP' tac d(mg hi~n ch1lng cua kltong chi ooi trinh a() ctia.
111c htgng san
xuAtma con ca ki& triic thuqng'tkgtuong tmg. Do ~y, khi
ta .
xac dinh a6i tuqng ngbien ciru cua kinh chfnb trj Mac - Lenm tftt y§u
phai d€&t cac quan M. xa h{H cila san xuAt va trao dBi trong m&i ·usn h~ bi~n
chimg voi trinh a(} cila Ive hrqng sin xuit va ki~o true thuqng ting tuong
ung cua phuang thli'c san xuAt dang nghien cfru. Nghia bi, ldnhtA chinh ttj
khong ngbien c{ru ban than hµ~· luQng San xJt, CUng khong nghien CUu
bi Au bi~n C\l th.! CUa ki~~#true thttgng t!ng· ma la dij,t cac quan h~ CU8 San
xu!t va 'trao aAi trong moi li~n h9 bi~n chung v6i· h.tc Iuqng san xuA.t va
ki6n true thw;mg tang tuang tmg. ·
. Voi y nghia nhu viy, khai qu~t l~i: Dlii tm;rng nghien ciru cim kinh ti
chinh tri Mac - Lenin la cac quan h~ xli h(Ji CUa san xwit va traq a6i ma
c6c quan h? nay OU(fC aqt trong su· lien h, bi~n chilng v6'i h:inh il{S ph/lt
triJn CUa /1j'C /u:(lng san X'Udt Va kfbJ. true thJ.t{Jng t&ng hlong° tmg CUa
phuung thuc san xu&t nh&t dtnh.
Khi nhfut m~h vi~ d~t cac quan h~ san xu§t va trao dbi trong mdi
lien h~ voi trinh dQ phat tri€n cua ll)c lugng san xu!t va ki~n true thugag
ting tu'ong (m~ kinh tS chinh tri Mac - Lenin kh<?ng xem nh~ cac quan h~
2 vJ.Unin: Taan t(lp, Nxb Tien b¢, Ma.'(ccva, i 976
1 t.3, tr.58.
13
 kinh t8 khach quan giua cac qua trlnh kinh ~ trong mc';lt khau va giua cac
.
khau cua qua trinh w san xu!t xa h9i, vai tu each la m~t chinh the bi~n
cht.mg cua slm xuat, ltm thong, ph!n phoi) tieu dnng.
Day la oi!m m6i cAn du:gc nhcln m~nh trong n.Qi dung v~ d6i tuqng
- - nghien-GU'u-Glia-kinh-ta-chirih-tri-Mac-=--1.enin,_,_Trulrc_da~~-trnng_a\_(L@ng__·
_ _
trinh nghien ciru cua kinh t~ chfnh tr~ Mac - Lenin thu9c h~ th6ng cac nuac
xa hl)i ·cbu nghia, biu h& cac nhi nghien cau chi nhtn m~. a6i tuqng
ngbien cuu cua kinh tS chinh tri Mac - L8nin la m{it quan h~ sin xuAt, ma
vs
quan h~ san xu~t ,~ l~i ch! quy q~~n h~ so ~fiu, qu??. h~ tA c~irc <\uan.ly,
quan h~ phan phm tbu nh~p. Cach hleu nay phu hqp vm d1Au k1~n nen kmh
------- -- --·--------t!-k-4-h9'Gh-hoa-tap-tDJng.,.-lmong_th1Jc-sa.t_vlrLquarLdiam_ciuLcJicr-nha kinh
ts
di&l cua kinh chinh n:t Mac ·- Lenin neu bin va kbbng th\fc S\f phu llgp
:vai· dicSu ki~n phat tri~n kinh t! thi tn.remg. Cac nba kinh di&i khing dfnh,
killh .fl clifoli tff Mac • Lenin ngnien rou-mar Xi not ciia stn· xuit va:-trao
d6.i nghia la mJt xa h{Ji cua sl} thAng nhit bien chu~g ctia ci sin xuftt,, luu
thong, phan ph6i, tieu dung. Day la quan diem khoa hQc va phan 8nh dung
Vm th\ic tien V'1t aqng cUa nAn San XUSt xi hQf cO S\t V~n hinh CUa caC quy
Ju~t fhi-mrlmg.
Ml}c ltich nghien cU'u cim kinh t~ cbfnh tri Mac - Lenin:
VB ID\lC dich nghien cuu cua kinh ta chinh tri, C.Mac va Pb•.Anghen
cho ring, vi~c nghien ·cuu la d~ nhim tim ra nhfing 9uy lu~t kinh ~ chi
phAi Sl}_v~ dqng va phat triAn cua phuong thuc san xuit.
Nhu vfy ~ mvc dfoh nghien ciru cua kinJt t! chinh trj Mac ~-Lenin Ja
nhim phat hi~n ra cac quy luit kinh t~ chi phoi cac quan h~ gifi'a. nguai v&i
nguai trong san xult va trao dAi. Tu do, giup cho cac cbu th~ trong xa hgi
v~ d\lng cac quy lu~ Ay nhim t!(lo d{Jng 1\l't cho con ngmli khling ngirng
sang t;to, g6p p~in thuc dly van minb vi S\l' phat triSn toan men cua xa hqi
thong qua vi~c giru quy~t hai hba cac quan ~ JQ'i ich. Kinh b~ chinh tri
khong chi la khoa h9c va
thtic diy }111 giau c6 ma ban th~t kinh tB ehfnh tri
Mac - Lenin oon gop phfn thUc day trinh dQ van minh va phat tri8n toan
di~n eua xa h9i. Kinh t6 cbinh tri Mac .. Lenin cung khong pbai la khoa b9c
v~ kinh tB hang boo tu ban chu nghia..
_Quy Ju~t kinh t~:
Quy l~t kinh ~ la nhfi:ng
. .
mAi Han h~ phan anh ban chit, kbach quan~
l~p di l~ l~i cua cac hi~n. tu'Qng va qua trinb kinh te.

te
Tuang tlJ nhu cac quy lu~t xa h9i khac) quy. lu~ kinh mang tinh
i4

...;,: ..
khach quan. Vm ban chat la quy Iu~t xa h(Pi, nen SlJ tac d{lng va phat huy
vai tro cim no d6i voi sim xu~t va trao ctAi phai thong_ qua cac bo~t <t()ng cua
con ngtrbi .trong xa h{)i v6i nhftng d(>ng ccr lqi ich khac nhau. Quy tu~t kinh
t! me d()ng vao cac d{mg CO' 1¢ foh va quan h~ lqi ich cua con ngttai tit do,;;.
ta
ma aiSu chinh hanh vi kinlt cua hQ. Chinh boi le do, khi v~ d\lng.dung
ta
cac quy 1u~t kinh se t~o ra ·cac quan h~ lgi fob kinh t~ bai boa, tu d6 qto
d9ng 1\fc thuc dAy SlJ sang ttio cila con nguai trong xi h(>i. Thong qua dq
ma thuc diy S\J' giau oo va van minh cira xa h9L Tuy nhien) aday din c6 S\l'
ta
phan bi~t gifra quy J~t kinh v~ chinh sach kinh t8. Chinh sach kinh t~
ciing tac d<)ng vit0 cac quan h~ lgi ich, nhung S\1 tac dqng d6 mnng tinh chu
quan.

. H')p 1.2. Pb.in bi~t quy •u't ki!lh t~ va chfnl1 sack kinlt te
Quy lu~ kinh ta !An t~i khach quan~ kh6ng ph\l thuge .vao y chf cua eon nguiJi 1

con ng110i khong th! thu ti~u quy Ju~t ldnh t!, nhung c6 th~ nh?rt thuc va v~. d\lng
quy lu~ kinh te dA ph9c V\l Jgi ich ctia mlnb. Khi vin d\mg kh(}ng phu hQ'P:i con
nguoi phAi thay d6i hanh vi caa mlnh ehu khong thay dbi ciuc;c quy 1*-
. Chinh silcl1 kioh tA fa san pl"Ik chu quan ciia con nguai dtrqc hlnh thanh tr~n
CO' sa v~ d\lllg cac quy 11$ kinh te.Chinh sach kinh te vithe c6 thS phu hgp, ho?.c
khong phu hgp v6i quy lu~t kinh ta khaclt quan. Khi chfnh sach kh6ng pbn hgp~ chtl
thA ban hanh chinh sach co th! ban ilium chlnh sikh khac d~ thay th!.
.NguJn: TAng hgp.

Nhu v~y, ·d.5i tugng, m\}c dich nghien ciru cua kinh t~ chinh tri Mac ~
Lenin auqc· pMn bi~t vui cac man khoa h9c kinh tA khac, nh!t la voi kinh
t~ vi m6, kinb t~ vT ma, k1nh t~ phat trien, kinh tA oong c.Qng ... Tuy nhien,
se la khong chu&! xac n~u dAi l(ip m9t c$ch C1JC doan giiia kinh t~ chfnh tri
Mac - Lenin vm cac nhanh ld1oa hQc kinh te kb.ac.
Mai khoa h9c kinh t~ c6 dBi tuqng nghi& c(ru rieng. Th~ ~~ cua
ta
kinh cbinh tri Mac - Unin la phat hi~n ra nhfrng nguyen IY va quy lu~t
chi phl>i cac quan h~ lQ'i ich giila con ngum v6i con nguai trong san xuAt va
t.rao. aAi. cac quy Ju,;t ma kinh t! chinh tri chi ra 1• nhilng quy Ju~t c6 tac
dqng t8ng th~ ban chit, toan di~n, lau dai. Th8 m~nh ciJa ciic kboa hQc
k:inh t~ khac la chi ra nhung hl~ ruq1lg ho~t a9ng kinh t8-h\1 thA· tren mit ba
xa h{)i, c6 tac dqng nvc tiap, xir ly Hnh ho?t cac ho~t dQng ·t<lnh t~ tren b~
m~t xa h9L Do a6, se la thiSu khach q·uan n~u dai I~ c\fc doan kinh ts
15
 chinh ni Mac~ Lenin v6i cac khoa h9c kinh t~ khac. Tuong t\f, se la thi~u
t\m nhin khi phu djnh gia tii cua kinh t~ chinlt tri Mac . . Lenin ·dBi veri phat
ta
tri~n va ton SUng vai tro cua cac khoa h<)c Kinh khac. Vi~c th6i phOrig
ts
tfnh thvc tl~n cua cac khoa h9c kinh khac chi lam eho ngulri ta nhin thAy
cac gi ..t phap trong ngin h~ ma m£t di tlm nhin va S\t Sau S~C t~ CQi
--nguAn-S\r-$-iJf)ng-Giia-sae-quan-h~-ti-tren~m,t-Xa-,h9i1~.-----~
' ,
Vl v'y~ m9i thim.h vientt·ong xa h9i can nim vilng nhfing nguyen ly
ts
cua kinh chinh tri Mac .. Lenin d! co co so khoa hQc~phuo;ng phap lu~n
cbo cac chfnh sach kinh tA An d!nh, xuyen su6t, giii quyet nhilng mai quan
he l6n trong phat tdSn qu&c gia cung nhu ho{lt 4{)ng kinh tS gin v6i dai
sang CUa m6i con ngtrai. eang tbai, tiSp tbu co chQn l9c nhllng thanh tl}U
------------- -----cUa cac'Klloa hQc-Kinli--tilalac-0'! g6p pliin giar quy~tnnung liiililnlffiiif-··-·--·--·--·---
. ~

mang tfnh C\l the nay sinh.

. Pliii<m:g plfap ngliiin cu11 ~ua kinh ti cJimil

t...2.2. ,
tr! Mac - Lenin
vbi tu each la m9t mon khoa h9c~ kinh te cbinh ttj Mac ... Lenin SU
d\Ulg phep bi~n· chimg duy v'1; vi nhiiu phuang phip nghien e6u khoa hqc
xa ht)i n6i chung nhu: trlni tuQng hoa khoa hQC, logic ket hqp vai Jich sir,
quan sat thdng ke, phan tieh tang hqp, quy 8'P di&l djch, h~ thAng hoa, mo
hinh hoa... Tuy nhi~n~ khac vai nhi~U mon khoa hQC khac, 4Jc bi~t lit. kboa
hQc t\t nhlen. O do~ nguOi nghien ctiu c6 th~ thlJC hi~n. cac th\fc npti~m
khoa hQC eta rut ra nhfing quy iu~t chi .phdi SP' V$n dQng Va phat trien Cua
a6i tuqng ngh.ien cm.i. Kinh t8 chinh tri nghien ciru cac quan ~ xi hQi CUa
san xu!t va trao dAi. Bay la nhCi'ng quan h~ trim tu.'1!1g, kh6 co thi b¢c lQ
trong ck thf nghl~m thµc nghi~, chi co thi bfSe 19 ra trong cac quan h~
kinh ~ tren ~ m't xa h{)i. Do do, cac thi nghiem kinh. tt! chinh ui se kh6 oo
th! dtrqc thp-c hi~n trong quy mo phong thi nghi~m vl khong c6 m9t phong
thf nghi~m nao mo phong dU'qc 1nqt each dly au' cao quan h~ xa h9i cua
qua tdnb san xuit vi. trao aAi. Cho nen1 phuang phap quan tr9ng cua kinh
t~ ehinh tri Mac • Unin la phttang phap tiru tuvng h6a khoa hQc~
Phr.rang phap trUu tu:{Yng boa khoa hQc la each thuc thyc hi~ nghien
ta
cuu bing each gft bo nhung y~u ngiu nhien, nhitnr hi~ tuqng t\lm thoi
xiy ra trong cac hi~n tuqng qua 'tdnh nghien cw detach ra du:qc nhfi'ng
hi~n tm;mg bSn vfing~ mang tinh di~n hinh., An djnh cu.a· dAi ttrgng nghien
cuu. Tit do ma nim d11gc ban chit, xay d\lllg duqc cac ph'"1 tru va phat
hi~n dugc tinh quy lu~t va quy lu~t chi pMi s\f v~n d¢ng coo dai tuqng
nghien ciru.
cln chu y ring, khi sir d\mg phU'ang phap trl!u tu'Q'ng hoa. khoa hQc~
16
 cAn phai biet xac dinh gi&i h~n cua SI}' triru tu·9ng h6a. Khong dugc tuy ti~n~
chu quan 1oli!i ho nhiinf. nQi dung hi~n thvc cua d6j tuQng nghien ciru gay
sai l~ch ban chit cua doi. tu'Qng ngh~en e(ru. Gi&i h\Ul cua s~ trim ttrgng h6a
phl} ti)UQC VaO d6i tugng nghien Clru mfii khi cac chu the tblJC hitn pban
tich asphat bi~n ra ban ch&t cung nhu cac q\1y h$ chi yh6i dai tuQll~
nghien cuu do. Vi~c ~ thiri g~t dl nhiing y~u t6 C\l th~ nglu nhien tren be
mit ciia n~n san xuit xa h9i phai bao dim yeu du fun ra dtrqc ban chit
giw cac hien tugn¥, dtt6i rl'1lg thuAn tny nbit cua n6; aAng tllm phai bao
ttaro khfing lmn mat di nQi dung hi~n 1h11c ciia cac quan h~ dugc nghlen
cuu.
I

.. Cilng v&~ phuong p~ap triru ~9'~8 ~6~.. ~oa ~Qc, kinh d chi~ tii
.Mac ~ Lenin con sir d\Ulg pfo:r<.mg phap· logic ket hqp voi lich sir. P~uang .
. pbap logj(~. k8t hqp vm lich sir c~o phep ~ien ci:ru, ti~p ~ .ban chat, cac
ta
XU huang Va quy lu~t kinh gin VOO tian tr]~h hinh tharih, pJiat tri~n cua
cac quan h~ xi h9i cua san xuit va trao ·dAi. Vi~c ap. d\lng phuang phap
logic kSt hgp v6i Jlch sfr cho phep nit ra nhfing k~t qua ngbien elhl mang
he
tinh logic tir trong tic!~ Dinh lich SU cua cac quan giua con ngum vm con
ngttm trong qua trlnh.san xuit va trao 4Ai.
1.3. cmJc NANG CUA KINH Ti cniNH TRJ MAC .. LENIN
1.3.1. Cbue ning nhfn thfrc
· VOi ttt each la m9t mon kb.oa hQc kinh ta, kinh t8 chlnh tri Mac ..
Lenin cung cdp h~ thAng tri thti'c ly lu~ v~ S1J v~ d(>ng oua cac quan h~
g~ua ngaM v6i nguOi trong sin xu4t va·trao ddi; v! S\1' lien h~ tac ae.ng bi~n·
chirng gifta cac quan h~ giita nguoi voi ngmn trong san xuAt va trao dbi voo
l\ro luqng san xuAt va ki!n. true thuqng ting urang img ·trong nhfrng n!c
thang phat tri~n khac nhau clia n!n san xuAt xa h~i.
Cv thS hon, kinh t§ chi.oh ttj Mac . . Lenin cung cip h~ th&ng tri thirc
mo v~ nhG.ng quy lu?t chi phBi St) phat tri~n cua san xuAt va trao dbi g§n
he
v&i phuang thuc san xuit; v8 lich SU phat trifn cac quan cua san xu!.t va
trao d6i cua nhan lo~i noi chung, v~ n811 san xdt tu ban chu nghla va thai
icy qua d~ leri chu nghia xi ~?i n6i ..t'ieng.
· Kinh tS chinh tri Mac - Lenin cung c!p nhilng ph~ tru kinh tA co
te
ban, ban chat, phat hl~ va nh~ di~n cac quy Iu~t kinh cua mSn kinh t~
ilii n11ong ·1a.m ca sa iy ltt~n ~ho vi~c nh~ thirc cac h}~n tugng kinh t~
mang tinh biSi1 hi~n tren b~· m~t xa hQi. Tren ca sa h~ thong nhfmg tri tht'rc
khoa hQc nhu v~y, kinh te chinh tri Mac - Lenin gop ph!n lam cho nh*n

17
thu·c, tu duy CUa chu the nghien c{ru duqc ma r~ng, S\f liiclu bi!t cua m6i al .
nhan vA cac quan h~ kinh t!~ nhilng tri~n v9ng) xu hU'Ong phat tri!n kinh t8
xi h{li vAn vfn 49ng phuc ~p, aan xen~ tu6ng nhu tit h6n o()n tren bA m~t
xi h9i nhung.th\lC chit '
chung dAu tuAn thti cac quy lu~t nhitdjnh. Tir d6,
nhi:n tbuc ttuvc a tang s:au ban, xuyen qua cao quan h~ ph(rc t,p nhll v~y'
'

nll{in thuc duqc cac quy l\iit va diiliquylUJt

1..3..~..·Ch6-c ning thtF tiin
K!t qui nghien cw cua kinh Wchinh tri Mac - Unin la phat hi~n ra
nhftng quy luf.t Va tfnh quy lu~t chi ph6i S\1' vjn d(}ng cUQ cac quan b~ gii\'a
con ngum vm con ngueri trong san xuAt va trao d6L Khi nh~ thu·c d\fQ'C
·-r---t,..-lr~ ,.. •" · A..- .~
· · ,.:i..;!.-..f · "" -.L , -1 ""' . - L. "" t. -t. 4'' 1
ca~ quy J.U~ .se ~upcu.lrn~v1 1acruyn~-ettnf-~mu;u:t\:rng-.-wa-ue~~r-uJJhl----c-----·----
chfuh sach btSt v~n d\lng cac quy l~t kinl.l te ay vao trong thl)'c ti~n ho?!
d9ng. lao d'i)ng ciing ohu q~ !:!•! g!J,Ac gj~ ciia J!l~h. Qua trlnh v(in d\mg
u
dung clc quy_ luit kinh khach quan thong qua diau chlnh hAnh vie~ nh§n
ho'c cac chfnh sach kinh ~ se g6p phin thuc diy n&i kinh ~ - xi ·hqi phat
trian theo hu6ng ti&i b9~ Kinh t~ chinh tri Mic - Lenin, theo nghia d6>
mang trong n6 chuc ning c8i qao thyc tiSn, thuc d!y van mirth cua xi h{>i.
Thong' qua giai quy~t hai boa cac quan h~ lqi fob trong qua trlnh pbat tri8n
ma }uon tfO d:Qng bJC dS thuc aiy ti'mg alC nhin VS toan Xi h(li khong
ngimg sang ~o, tu do cai thl~ khong ngimg dm sang v~t chit, tinh thin
cua toan xa h()i.
E).6i v6i sinh vien n6i rieng, kinh t~ chfnh tri Mac .. Lenin la ca sa
khoa h9¢ ly lu~ d~ nhjn dien va ajnh vj vai tro, trach nhi~1n sang 4lo cao
ca oua minh. Tu d6 ma xiy dc;ng tu duy va tAm nhin, kY nang thvc hi~n cic
ho3t d{)ng kinh U "'xa h(li tren mQi linh V\fC nginh ngh~ cua dirl s6ng xi h{H
pbu hgp vlrl quy l~t kbich qusn. Thong qua d6 dong gop XUng dang VOO
S\l' phat tri8n clmng cfia xi h9i. ·
1.3.3. Chu·c ning m taitng
Kinh tA chinh tri Mac - Lenin gop ph&t ~ l~ nsn tang ttr t®ng
cqng san cho nhilng ngum lao dqng ti&i bQ va yeu chui}ng t\l do, y~u
chu{)ng hba binh, cung cA ni!m tin cho nhtmg ai phful dlu vi ID\lC ti&t din
giau, nuac m•nh; xi b{)i dan chu, cong bing, van minh. Kinh chfnh tri ta
Mac - LEnin fop phfut xiy d\111g th~ giOi quan khoa h9c cho nhung chit thA
co mong muon xay d\filg m(it cha dQ xii bqi t:At d~P:i hu6ng mi giii phong
con nguoi, xoa bo dAn nhfing ~P buc, bAt oong giil'a con ngubi vm con ' .~

ngu(ri.

18
1 ..3.4. Clure nang phuO"ng phap iu'n
Mai mon khoa h9c kinh ~ khac c6 h~ th6ng p~ tril~ khm ni~rn
khoa b9c rieng~ song d~ hiSu OU'Q"C m'5t each sau J.c~ ban ch~ thly duqc Sl)'.
gtbi k&t m9i'cach bi~n chung gifra ldnh t~ v6i chinh tri. va ·can nguyen cua
sv dich chuyAn trlnh dq van minh cua xa h9i thi cdn phai dya tren ca scr am
W8u n~n tingly lu~n tit kinh tS chfnh ttj. Theo nghia nbu v~~' kinh t~ chinh
trj Mac ... Lenin th~ hi~n chuc nang phuong pbap 1~, nen tang ly lu~n
khoa b'}C cho vi~ tiep c?n cac khoa hQc kinh t~ khac.
***
TOM TAT CHUONG
. Kinh tA chinh tri Mac .. Lenin la b9 mon khoa h9c dtrQ'C b§t nguAn tir
S\T k~ thim nhfing k~t qua khoa hQC cua kinh ·t~ chinh trj nban lo\li, do
C.Mac -,. Ph. Ang .gl:ien ~ng .11~p, ctuqc.( Un~ va cac ~lmg c9ng san,. co~
nhan quoc t8 hA sung phat n·1en cho den ngay nay, Mon kh9a hoc K1nh te
cbinh tl'i Mac - Lenin nghieo CUu cac quan h~ xa h{)i. giua con n~u(ri v&i
con ngui.ri trong san xufil va trao dbi trong m9t phuong thuc sa~:xuat :xa h{ii
gin v&i Ive lugng san xuit va l<lAn true tmrqng ting tuong Ul1g <;tia phuong
thuc san xuit xi h9i d6.
Cac thuft ngii· dn ghi nh6':
Kinh ti chinh tri, chu nghia tr9ng thuong~ chu ngh'ia tn;mg n6:ng,
kinh ti chlnh trj hr sdn a& tlidn; kinh ti chinh tr! Mac - Lenin, quan h? xii.
hoi cUa san xudt VO trao ai'Ji, trUU tu{J'ng hoa khoa h{)C!J quy Ju/)t kinh ti.
Vin tti thio luin:
w
ThlJ'C lich sir hinh thanh va phat tri~n cho thAy~ c6
S\l' Hen h~ ch~t
che ngay tlr dau giua kil'lh te ~nh tri Mac - Lenin v&i h~ thAng cac ly
thuy~t kinh t~ ti~n aA, bing nhiing I?p lu?n dva tren bfuig chung lich sir,
·hay phan tich v6 sv Hen h~ d6?. .
Cau hoi on t@p;
1. Phan tkh s~ hlnh thanh va phat tri~n cila kinh ts chinh tr~ Mac ..
Lenin?
ta
2. DBi tuQ11.g nghietY ell-LI cua kinh chinh tri Mac - Lenin? Chirc
·nang cua kinh t~ ch1nh tr! Mac - Lenin v&i ttr each, la m<)t mon khoa h9c?
3. Neu y ngh1a cua vi?c nghlen_ cfru kinh t! chinh tri Mac - Lenin
19
trong qua trinh lao dgng va quan tri qu6c gia?
Tai li*n h\lc t;.p
, t. Robert B.Ekelund, JR va Robert F.Hebert (2003), Lich su cac h(Jc
thuydt kinh tit Ban ti~ng Vi~t, Nxb Thang k~, H.
2. Vien Kinh tS chfnh tri hQc, HQc vi~n Cbfnh ·tri qutk gia au Ha
Minh (2018), Giao trinh Kinh ti chlnh trt Mac - Lenin, Nxb Ly lu~ Chinh
trj~ H.
3. C.Mac~ Ph. Anghen: Toan t~p, t~p 20, t~p 23, Nxb Ch.inh tri quBc
gia, 1994, H.
·- -·- _.. ~-.~~·-·-··-·-1····-~~---A---~.;·--·---·- ""-----·,---·--.:-~···:·-··-~.A·-~·-·-- ···~---~·---·--.~g--·. -· ---~--~-~-"---~ ·--· ·~---~ . . ---,---·· .... ----~--·--~~- . . ···--··-~·-···· .....
4. \ .L Lenm: Toan l{lp, UW l, ~xb Tlen bQ Maxoova, 1976, M.

20
 ChuO'llg 2
HANG HOA, Till. TRU"ONG vA VAl TRO cUA cAc CHU THE
THAM GIA THI TRU'ONG
~ .

. Sau khi da hiau dugc v~ S\I hinh thanh> phat triSn, dcli t1.1Ql1g cu~g
nhu chirc nang.cua kinh t! chfnh tri Mac - Lenin, chuong 2 du9·c trinh bay
nhiim cung c~p m(lt each c6 h~ th6ng v~ ly lu~n gia tri lao d9ng cua C.Mac
tho.ng qua cac ph~ trU· CCJ ban vA bing h6a, ti~n te, gia ca~ quy l~t gia tti,
tinh hai m~t cua lao d{lng san xuAt hang h6a, nang suat lao d9ng .. ~ giup cho
vi~ nhan thtic n1()t ca~h can ban CO' 'sb' ly. lu~ cUa. cae m6i quan h~ kinb t~
nSn
.trong' kinh ta thi b110ng.: Tr!n ca sa d6, g6p phln 'v~ d9ng:da hinh
thanh tu duy Va ky nang thl;tC hien hfmh Vi kinh tS phu hqp V6i yeu cftu
khach quan cu.a cBng aan khi tham gia cae ho\lt d9ng kinh tA . . xi h{li n6i
chung. f)ay cfing la can cu ma ·n-en d6 co th8 ti~p ru.c b6 sung, lam sau sic
va
hon m(lt sB khfa c~ ly lu~ cua C.Mac hang boa, gia tri hang h6a ma
thai cua minh., do lioan ci\nh khach quan, C.MAc chua c6 diau ki~n d~
te
nghlen cnu· m{)t each sau sic nhu trong diSu ki~n n&i kinh th! trulmg v6i
nhiing quy lu~.t cua ldnh tA thj tn.rang hi~n nay. · · .
Phu hgp v6i ffi\lC dich neu tren, n9i dung ctia chu:O'ng 2 se duqc trlnh
bay gam hai pMn trQng trun; i) Ly lu~n cua C.Mac vs sin xuat hang h6a va
hang h6a. N(H dung nay se llh!n rntmh nhfrng vAn d! IY lu~ thuqc h9c
thuySt gia tri cua C.Mac, trong d6 c6 chit y tai khfa c~ lam sau s&c hon
quan oiAm c.ua C.Mac v! SlJ phong phu ch thS gi6i hang boa trong bbi
canh ngay nay; ii) Thi trueng va vai tro cua cac chu tha tham gia thi
tnrbng: N9i dung nay cung c§p cac tri thU:c rit can ban v~ thi tnrang, oo chS
thi tnrang, kinh tc! tbj tnrimg va cac quy Ju$t c·a ban cua thi trubng. flay la
sv b6 sung lam ro hon ly lu~n cua C.Mac trong bAi canh ngay nay. Tren co
sO h~ thBng I)· lu~ nay ma c6 thA hl!u bi@t tri thU:c ~y .lu$n nAn tBng cho
, I . . • .

. nghi!n ciru ve kinh te thi truong dinh hu&ng xa h9i chit nghia a Vi~t Nam.
2.1. LY LU~ cUA C.MAC VE SAN XUAT HANG H6A VA HANG HOA
Z~l.l. Sin xuit hang boa
Kluii nilnz slm xuiit hiing hoa
Theo C.Mac, san xugt hang hoa la k1~u tA chuc. kinh t! ma iJ d6,
nhfing ngtroi san xuAt ra san phin1 khong nh~m ph\.lc vv mvc dfch ph\lc vv
nhu cgu tieu dung cua chinhm1nh mad~ trao 0:61, mua ban.

21
 J:Jilu kiln ra ilbi cua sin xuit hang hoa
San xuit hang boa khong xdt hl~n dAng thai v&i sy xuit hi~ cua xa
h9i loai ngum. EA n~n .kinh tA hang hoa c6 th! hlnh thanh va phat tri8n>
C.Mac cho ring cAn h{)i du hai diAu ki~n sau: ·
______________ Di~u ki~n tht! nhtit, phan cong lao d9ng xa h2i. ___ __________ _
Phan cong lao d()ng xa h9i ]a S\J' phan chia lao d{>ng trong xa hQi
thanh cae nga~ cac Jinh V\fC san xuit khic nhaq, ~Q_n~».,.sv chuyen.mon
hoa eua nhtmg ngtiai . 8811 xuAt thinh ~h!fug nganh,·nghS kMc rihau. ~i d6~
mgl ngttai chi sAn xuit mQt ho'c m9t s6 sin phfun nhit dinh. Trong khi nhu
cAu cua bq 4li doi hoi nhi!u Io~i san phim . BS thoa min nhu ci11 ciia. mlnh~
·t!tyau-nhttng·ngooi-san~xuAt-phittrao-d6i-san-phim-v&inhau~
Diiu kifn thit hai: S\r tach bi~t v~ mft kinh tS cua cac chu th~ san
xu~t~ ·
Sy tach bi~t v8 m~t kinh t~ giiia cac chu th~ san xuit Jim cho giua
nhiing nguai sin. xuit d9c lip vai nhau, c6 S\i' ta(!.h biet lqi ich. Trong ve
diAu ki~n do, nau.ai nay 1!1uo~ tieu d~?g. san ~him .cu~. ngu?i khac p~ai
thong qua trao d61, mua ban, tuc la phai trao do1 duOi h1nh tbue hang hoa.
C.Mac ·vi~t: "chi co san phin1 CUa nhi'tng lao d()ng tu nban dQC l~p Va
khong ph\l thuqc vao nhau m6i d6i di~n vt.5ri nhau nhu la nhung hang h6a" 3•
S\l' tach bi~t v! mJt kinh Wgifra nhilng ngulri san xuit la difu ki~n dU d~
n~n sin xuit bing h6a ra dlri va phat tri€n~
Trong l!ch SU~ S\! tilch bi~t vs
m~t kinh tS giua cac chu sin xuit the
hi~n khach quan da;ra tren S\( t~ch bi~t vs
qu~n sa hitu. Xa h9i loiti· ngum
cang phat triAn, S\l' tach. bi~t ve quyan s& hfi'u cang sau sic, hang h6a duqc
san xuAt ra cang phong phu.
Khi can st} hi~n dien cua hai diAu ki~n neu tren, con nguai khong th~
dung y chi chu quan mi:xoa bo n~n san xuit hang boa duqc. Vi~ ca tlnh
x6a bo nAn sin xuit hang hoa, se 1am cho xa h9i di tai ch3 khan hi.!m va
khung hoang. V6'i y ngbia 46, cin khing dinh, nSn sin xucit hang hoa co uu
th~ tich C\fC vu<}t tr{ii so v6i n!n san xu§t tp- cAp, tt} t:Uc.
2.1.l. Wmg hoa
Khm nlfln hang hoa .
~ .. •.J

Theo quan diem cua C.Mac, hang hoa la siin phdm cila Jao a(Jng; co

3
C.Mac vi.Ph. Anghen; Toon t~Pi Nxb 01inh tti qu8c &i2t H. i993t t 23, tr. 72.
22
 . ~
the thoa man m9t nhu ciiu nao ilo cua con ngum thong qua trao iloiJ mua
'

bdn.
Nhu v~y, sfu1 pbfun cful lao d9ng chi mang hlnh thai hang hoa khi
nhim dua ra trao ddi, mua ban tren thi trucmg. Nghia la, ·co thS c6 yS.u t6
~ 4
·
san pham cua Iao d~mg song khong la hang h6a khi san pham d6 khong
duac dem i·a trno d&i hoJc kh6ng nh.fun m\lc d.ich san xu§t d~, trao aAi.
tha
H~g h6a c6 set d\mg cho nhu cdu ca nhan hoJc nhu ciu san xuat. Hang
h6a co th~ tAn ~i i1 dfng v~t the
ho~c o d,ng phi v~t tha..
Th,upc tfnh ciJit Jiang hoa
Du kbac nhau ve hinh thai tbn t{l.i, song mQi ~hu hang h6a d~u c6 hai
thUQc tinh Ia gia tri SU d¢lg va gla tri.
· - Gia trj sit dtlng
Gia trj ~-u d\lng ctia hang hba 1~ ,cJ6ng d\mg cita v~t pbAro, c61h~ thba
the
man mQt nhu ciu nao d6 cita con nguOi; nhu cftu d6 c6 la nhu eAu vat
chit ho{ic nhu ciu tinh thin; eung co thi la nhu cAu cho tleu dung ca nhfut,
c6 thi la nhu ciu tieu dung cho san xu!t. · .
Gia tri sir 'd\lng ~ua hang h6a do thuyc tiiili qr nhien ~ua y~u tA tham
gia ciiu thanh n~n hang hoa d6 quy djnb. Nen san xuit cang phnttri~n, khoa
hQc, cang nghe cang tien ti&, cang gb.ip cho. con nguOi phat hi~n l"a nhi~u
va phong phu clc gia tri SU d\Ulg cita hang h6a khac nhau.
Gia tri SU d\mg cUa. hang .boa l~ gia tri mi dvng nhk dap ling yeu cAu
cua ngum mu~ Cho nen, ·n@u la ngU(rl san xuit, tit y!u phfil cbu y c'.ham Jo
gia tr! su dpng cita hang hoa do minh sitn xu§t ra sao cho ngay cang dap
tmg nhu cAu kb.it khe va tinh tA han cua nguai mua. .
- GW. trj
Tbe.o C.Mic~ gid trj czia hfm.f h6a la lao il9ng dla ngiti1i san xudt ra
hang Ma kit tinh trong hang h6a ay.
B~ ly giai rri khru ni~m nay, C.Mac ~t v&i da, t~i sao giua cac hang
h6a c6. " gia tri su dl)ng khac nhau hti trao ddi du~c v6i nhau?. MAi quan b~
ry 1~ ve lugng giiia cae gia oi sir dµng khac nhau du-qc C.Mac gQi la gia tri
t.rao aai. .
C.Mac cho ring, s& di cac hang h6a trao dbi dugc vm nhau Ja vi
chung c6 m9t diSm chung. Di~m cbung a6 &chBj chung d~u la kSt qua ciia
S\I h.ao phi sue lao d:{)ng. Tue la hang h6a c.6 gia trj. Khi la hang .hoa, du

23
 khao nhau vs gia tri su d\lng, ch(mg dAu Ja k8t qua ei1a S\1 hao phi sue lao
dqng ciia ngu<ri san xuAtra hang hoa Ay, nen bang h6a c6 gia tri.
Mijt khac, khi da d~ c~p tai hang boa, c6 ngbTa la phai d~t san pham
cua lao d9ng dy trong m6i li~n h~ v6i nguai m~ nguai b{u-1, trong quan h~
____. ______xa h§i. Do do, lao d~g hao phi deS san xuAt ra hang hoa mang tfuh Xi h91._____
tire ham y quan he giua nguOi ban vai nguai mua, ham y trong qua11 h~ xa
h{)i. Tren ca sa do, C.Mac quan ni~ dty du hon: Gia trf cua hlp?.g hOa la
lao tlpng xii h?i cila ngulit san 'Xittit tllihao phi di san x:udt :ra- hang hoa kit
tinh trong hang hoa JY.
Nhu v~y" ban chit ciia gia trj la lao df}ng. xa hQi cua ngum san xuit
------- ·-· -- · --k&-tin!r-trong-hang-h6~-6ia···trj·-trang-·hoir--bi@u-hien·mt\t-qiran:h~· kinh· te
gifta nhfi'ng nguoi san xuit, t1·ao dbi hang h6a va Ja ph~m tn1 c6 tinh ljch sit.
Khj Q~() c6 ~ii.11 Jtl!~t v~ tr3-0 d6i ban_g h6~, khi 46 ~ ph!!.m tru gia tri hang
hoa. Gia n; trao ctAi la hlnh thuc bieu hi~n ra· hen ngoru ooa gia tri; gia tri la
n()i dun~ la 00 so cua trao doi.
. 1

.
H~p 2.1 M{U sA quan nifm vi.bang boa trong kinh t' hqc
Bang ca nhan Ja mqt lotU hang boa ma rn~u drrqc mQt nguOi tieu dung rili thi
nguoo khk khoog thA dung duqc nfta; Kem la mqt lol!i hang ca nhin. K:hi b"1 an ctli
kem co.a mlnh thi ngU'Oi ~· clia ~ se khong J!y que kem do ma in ntla. Khi ta m~c
!o quin, thi b!t k~ ai khacdeu khong dUQ"C ci'mg luc m~c nhllng quAn ao tt6 mla
Hang ceng c{)ng la mQ.t l~ihang hoa ma ~m chi neu. oo mQt ngum du~g rbi~ thi
nbOng nguQi klmc vln con dung dtrQ'o, Bau kh6ng khi trong s,cb la mOt IOiJ,i hang boa
oong c9ng. Qu6c pbong hoJe an toan oong c{)ng cllng v?y. Nau nhu cac l~c hiqng vu
trang bao ve d~t nuoc khoi hi~m nguyi· thi vi~ b~ buong an tom khong vi 1y do nao
!~ ~n tra nhfing ngtroi kha<; cung huoog an toim.
Hang .khuySn d\mg la nhfi'ng ha~g hoa mA xa h(H nght rang ngub'i dan nen tieu
ditng hoJc tiSp nh~> cho du. thu nhflp cua llQ fJ mire nao di chang ntta. Hang khuyen
d9ng dn.x<?ng bao g6m y t~ giao d\IC; nha o va th\fc phim.MQi nguoi n!n co dAy du
nai rut chon {J va ti~n hang clc bunc d~ dmn bao di~u d6. '
Ngu&n: David Begg. Stanley Fisher, Rudiger Dornbus~h, Kinh t~ h9c, Nha xuAt
ban Oiao dl)cHa N{H 1992~ trang 71, 72, 74.

Ll¥{1ng gin trj va enc nhlin t6 Anh huimg din lu(lng gid trj cua
hang hob.
- Thai gian lao il(>ng xa h(;i c&n thiit - dun vi do luang ~u{1ng gid tr;
cua ang h,_oa
• h ~

aA <lo ltrang hrqng gia tri ciza m9t rumg hoa nruit aPih~ sn dpng dan
24
 vi thai gian hao phi lao dQng 08 san xuit ra hang hoa do.
Tuy nhien, khong phai ·ta dan vj thcJi gian h~t ky ma la thoi gian lao
a{Jng xa h9i cAn thlet.
eta
thlri gian lao d()ng xa h9i can thi8t Ia thai gian lloi hoi san xuAt ra
m(;t gia tri SU dpng nao d6 trong nhfiug diSu ki~n binh thuimg ciia xa ht)i
v6i trinh d(I thAnh ~9 ming binh~ ctrbng dQ lao d9ng trung binh.
V~y, lucng gia trj cila mQt ilrm vj hang h6a la lu:{Tng thi'Ji gian hao
phi lao avng xii. hpi cdn thiit iJJ san xudt ra elem Vi hang hoa iJo.
Trong th\l'c hanh san xuAt, nguoi sin xuAt tin.rang phii tich· c11c dAi
. .m~, sang 4to ~· giam .t\liYi gi~n hao pbJ laf?. t!{mg ca ~i~t ~ dO'Il ,vi san .
xuat cua minh xuong ml.le th~p ban mire hao phf trung binh can thiet. Khi
d6 se co dtrQ'C UU th@ 'trong qmh fi:anh. ..
Xet vA m~t ciu thanh> lrrgng gia tri eua m(}t dun vi hang h6a drrqc
san xuftt ra bao ham: hao phi lao d()ng qua khu (chua trong cac y!u tA v~t
ta, nguyen nhien li~u eta .tieu dilng d~ san xuAt ra hang hoa d6) +· hao phi
lao d9ng mai k& tinh them ..
. , . , .
. · - Cac nhtin to lmh huang tlen lur;ng gia hi cila hang h6a
Luqng gia trj tron~ m9t don vi hang b6a duqc .do hrbng ooi thoi gian
lao a{)ng xa h()i din thiet d~ san xu.!t ra bang hoa d6, cho nen, vs nguy&
tic, n11itng nhan t6 nao anh huang tm lugng thai gian hao ph! xa h{)i cAn
thiAt dS sin xu!t fil m9t d~ vi bang hoa tit se ~- huang tlri lugng gia tri
cua hang h6a C.Mac cho rang, e6 nhfing nhan t5 sau day:
,
NJpt la, nang suat lao d9ng.
Nang suit lao d9ng la la nang lµc san xu!t cua ngtrOi fao dQng, dirge
tfnh bing s6 luqng san phAm sill xuit ra trong m{)t don vi thai gian, hay s6
1t.rgng thCri gian.bao phi a:A san xciit ra m9t dan vi san phim. ..
Kb , nang su~t lao d¢ng, se lam giam hrqng thai gian hao phi
.. i tang . , tao
d9ng can thiet trong m9t d:O'Il vi hang hoa~ .Cho nen~ tang nang suat lao
d()ng, se lam giam lugng gia tr! trong m9t don vi hang h6a. Naug su~t lao
d9ng c6 mBi quan he tY l~ nghich v6i lm;mg gia trj !1'0ng m{)t dan vi ban~
boa. y1 v~y, trong thvc hanh san xuat) ~inh doanh can phru ttuqc cbu y, o:~
00 the ~ifiln hao phi la~ dQng Ca bi~t, Can phai th\fC hi~n cac bi~n phap de
g6p phan tang nang su§t lao demg. Theo C.Mac, cac nhan tA tac d()ng den
nang suit Iao dqng gbm nhfrng y~u tB chu y~u nhu: trlnh d9 cua ngooi lao
d(;ng; trinh d9 tieff ti~n va ~n(rc d<) trang bi ky thu~t, khoa h9c, cong ngh~
25
 trong qua tdnh San XUlt; trlnh lfQ quan ly; Ct.rOng dQ lao dQng Va y!u ·ta tg
nhien.
Khi xem xet vA mAi quan h~ gifia tang nang su~t v6i lugng gia tri cua
m{lt don vj hang h6a, C.Mac con chu y them v~ 1nAi quan h~ giua tang
_ ~trOng dQ: lao d9ng vQ'i. hrQl'lg gia tri cua m{lt don vi hang_h_oa_._ _
Cuqng d9· lao d()ng la mlrc it9 kbin truong, tfch qrc·c:Ua hQ?.t oQng
lao dQing tt·ong sin x~At. __ ___ ._-· _ ._ . .
Tang euO:ng 49 Iao d(>ng 1A tang muc dQ. khil_1 tnnmg, tich eve cua
ho~t dqng lao ot)ng. Trong chi.mg m11c xet rienj$ vai tro. ctia ct.rang &;> lao
d{)n& vi~c ting cuang di) lao d(}ng lam cho tong sa san phim. tang !en,
· · T&ni-IliQlig gia·tfi--cuallfcacac fiang.lioa-gQp ·i~i tarigl!ii. SQrig~ firqng
.
tbbi gian hao phf d! san xuAt in9t don vi hang hoa khong. thay dAi. Do cha,
.

ting euimg 49 la.a 49ng chi nhan m~nh tang tttuG d~ khan woog, tieb e11e
cua bOtlt tf(lng lao d{lng thay vi luoo bi~ng ma sin xuAt ra sA h.rgng hang h6a
it hon. ·
Tuy nhien, trong di~u ki~n trlnh d9 san xuAt hang hoa con thip, vi~
tang cubng d9 lao d()ng cilng ~6 y nghia rAt quan tt911g tronf vi~c tfo ra ~A
1uqag .cae gia tri su ch.mg nhieu hon, gop phin. tboa min tot hem nhu cau
cua xii-hOi. Cubng OQ Jao d9n~ chiu inh huimg CUa cac y~u tA sue kh6e, the
chit, tim 1y, trinh d{l tay ~ thanh th~o cua ngubi lao dQng, cong tac t3
ch-UC, kY luit la.o d9ng..• Neu giii quy~t t6t nhtlng v4n dA nay th1 nguai lao
. '
d()ng se thao me nhanh boo!i thuan thyc hon, t@p bung hon) do d6 t~o ra
.

nhiau hang hoa hon~

Hai la> tfnh chit phuc ~P hay gian don ooa lao d<)ng.
Khi xet voi mot ho'1 dqng lao d9ng Cl) th!t n6 c6 thB 1a lao dqng c6
tfnh chit ·gian dcm,, cling co thA la lao d{mg co tinh chit phuc ~p. DT nhien~
du gian don hay pb\ic ~p thi fao dQng <16 aeu la S\f th6ng nhit cUa tfuh hai
m~t, .mjt C\lthe Va m't trlru hrqng nhu• dB d~ ~p iJ tren.

Lao d9n¥ giim lion Ia lao ,d9ng khong doi hoi co qua trinh dao ~o
m9t ·each h~ th6ng, chuyen sau ve chuyen mon, ky nang~ nghi~p V\l cung c6
the thao tac d~qq.
Lao d(mg phuc t•.p IA nh(lng ho(lt d9ng lao d()ng yeu cAu phaJ trai qua
m9t qua t.rinh dao tJo ve ky nang, nghi~p vv theo yeu cAu eua nhung ngh~ ';.'

nghiep chuy~n m6n nhAt djnh. ·

Vm tinh chit khac nhau d6, nen, trong cung m«)t d® vi thai gian,
26
m9t h9~t d{mg lao d9ng phuc qtp se ttio ra du9·c nhi!u Jtrqng gia tri .hem so
voi Iao d{)ng gian don. C.Mac gQi lao dqng phuc t\ip la .Jao d9ng gian don
ch.rgc nhan bf)i len. f)ay la ca SU ly lu~ qu_an tr9ng de ca nha quan tri va
nguai lao d()ng tinh toan) xac .djnh mire thu lao cho phu hqp .vai tfnh ch~t
cua ho\1t d()ng lao d9ng trong qua trinh tham gia vao cac ho~t d<)ng kinh t~
xah9i. ·
Tinh hai 111;1 c(111 ltlO i/Png siin x~it hang hoa
' Nghien CUu vA m6i quan h~ giua hai tbu(lc tinh cua rumg' h6a vm lao
d9ng san xu.At hang h6a, C.Mac .phat hi~n ra ring, s~ di hang hoa c6 hai
tllu9c tinh la do Jao d9n& cua nguai san xuit hang h6a c6 tinh hai m't. Tinh
hai mijt d:6 la: QJ't et.t the va m't trim. tur;ing cua lao tt(mg.. . - .
_- Lao d9ng C\1 th! la lao d:e.ng co fob duai m(;t binh ihu·c C\l tM cua
nhfrng nghe nghi~p chuyen mon nh!t (ijnh.Mai tha
Iao d9ng C\J co mgc
d£ch lao dQng 1ieng, olii tlrqng lao d(}ng rieng:i cong C\l lao d(>ng rieng,
phuang phap lao d{)ng rieng va k~t qua rierig. Lao d0ng C\l th~ ~ ra gia 1ri
. sir d\mg cua ban, hoa. Cao lo{li "lao dong C\i f4S khae nhau v~ chit nen t30
ra nhilng san. pMm cilng ~ac nhau ve chit va m6i san phb c6 in~t gia tri
sa
SU d\lDg rieng. Trong dai s~ng xa h{ii, c6 VO nhftng hang ho• 'var nhfrng
gia tri. ~i:r "d\filg khac nhau do lao d(lng C\l .thS da d\filg, muon hinh muon ve
t~o nen. Phan cong lao d9ng xa h9i clang phat triSn thl ~i h91 cang nhiAu
ngB.nh ngb8 khac nhau, do do c6 nhiSu gia tei si'r dpng kha~ nhau. Khoa h9c
ky thuit, phan c0ng lao d(}ng clmg pMt ti-i!n thi cac hlnh thuc lao d{)ng cp
th~ cang pbong phll; da d~ng. .
.. Lao d{)ng trUu ttrgng la iao dqng xa h9i cua nguai san xu~t .hang
hoa khong kS d8n hhlh thli'c C\l th~ cua no; tt6 Ia S\t hao phi sue lao d{)ng
n6i chung cua nguOi sinl xuit hang hoa v~ ca b!p, th!n kinh, tri 6c. Lao
d{)ng triru tuqng la lao d{)ng dang chit cua nguO-i ·san xuit hang· h6a. Lao
d9ng mnrtugng t~o ra g~a ttj cua hang~oa. .·.
Vi v~y, gia tri hang h6a la lao d{)ng triru tuqng ctia ngulri san xu§t
· kSt tinh tm.ng hlmg hoa. Lao d<}ng trln! tugng la ca sa d~ so sanh, trao dAi
cac gia n-J- sfr dpng khac nhau.
Tnl'&c C.Mac, D.Ricardo ding da fudy dugc cac thu{>c tinh cua hang
boa. Nhung D.Ricardo 1~ khong th~ ly giai thfoh duqc vi sao l~i c6 hai
thul}c tinh 0:6. Vugt len so vai Jy Ju~11 cua D.Ricardo~ C.Mac pbat hi~n}
cimg m9t ho\it d{mg lao d9ng nhung ho~t d{)ng lao d9ng do co tinh hai m?t.
C.Mac la ngu•iri etiu tien phat hi~n ra tfnh· chit hai mit cua lao d9ng san
27
 xuAt hang h6a. Phat hi~, nay la oo sa aA C.Mac phan tich m()t each khoa
h9c S\l' sin xuit gia trj thijng du se au~c nghi&i cw t?i chtrong 3.
r
Dang
..
thoi, nha viec phat hi~n
,
ra
,
tinh chit hai m~t cua Jao d{>ng sim
xuat ~~,8 boa, C.Mac, ngoai vi~ dii giai thich &rvc h1Qt each khoa hQc
-----wng_chac-Y-Lsao_hanglloa_haLthu~_tinh,_®n_~hlra-4u_q__c_quan h~ eh~ che
gitta nguai san xuit va ngueri tieu dung hang h6a. Lao d~ng ClJ th~ Rhim
~~~~~·~-·~-~~~·~~
gi, i1 diu, bao nhieu, biog oong· C\l nao ... }a_yie~ ti~$ cua mai chu .tbA san
xuit Nguvc J~i, lao 49ng trUu nrqng phim anh tfnh chat xa hl)i cua Iao d{)ng
sin xuit !'W1g h~a, boo lao d{\ng cUa. m6i nguOi hi m.Qt b(l ph~ cua lao d{inJ!
.xi·h~4 nan1 tro~gh~~ang phancl\ng.lao.di)agxahqi. Nen, nguoisan xuat
ph!i dltt lao d{)ng. m'\a minh tro11g S\I lien h~ vui lao dOng cua xi h(}i. Do
. yeu ·ciu cua mAi guan h~ nay, viec sin xuit va trao dOi phii augc xem la
tn~t th.a th6ng nhAt trong n~n kinll t! Jmng h6a. Lqi foh cua ngum sanxuit
tqAng nh!t vai lQ'i ich eua nguOi tieu doog. Ngubi sin.' xuit phii fh\rc hi~n
trach nhi~m xa h9i ilAi vm nguai tieu dung, nguai tit~u dUn.g dSn Iuqt minh
lfi th~e diy SV'.phat triAn sin xuit Miu thuin gifta lao d9ng C\l th~ va lao
a(;ng ttau tuqng xuit hi4$n khi sin phim do· nhilng nguai .san xu!t hang boa
rieng bi@t 40 ra khong phu hqp vm nhu eiu xa h9it h°'c khi mlic ti&! hao
lao d(Jng ca biet; cao hon mac tieu hao ma xa h{li c6 th~ chip nb~ duqc.
Khi d4, se c6 m9t s/j hang boa kh6ng ban dtrq-c hoi-c ban thlp hem mfrc hao
phl lao d()ng da bo ra, khong du bu dip chi phf. Nghia la oo mot ~ hao phi
lao dong Qi bi~t khong du-qc xa h9i thira nh@n. Day la· mim mAng ciia
khilllg hoang thira
l ..1.3.. Tiin.
Quan h~ hang hoa - tiSn t~ la m9t trong nhiing m6i quan h~ kinh t!
ta
cAt loi. eua n~n kinh hang h6a. Do op, sau khi nghien CUu vA hang boa,
n()i dung sau aay se phan tich vii nguAn g& va ban ch!t, ~hue nang cua ti~n
t~. tJ:ong n& kinb tA hang h6a cfing nhu S\l' lien h~ giia tien vm gia tri hang
h6a.
Nguln gAc va ban chAt cila tiln
Tren CO' sO tang kSt l!ch SU pbat ttiAn cua san xuit hang boa va S\r
phAt tri!n cua cac hlnh thai ti&!; C.Mac khing dinh: ti~n la kSt qua ooa qua
tlinh phat trien sin xuit va trao ddi bang h6a, la san phfun CUa S\i' phat triSn
CaC hinh thai gia tri Wthip d~n Cf;IO.
Trong ljcb sii', khi san xufil ehua phat b·i~n, vi~c trao dai ruing hoa hie

28
 a!u cbi ;mang tinh don le, ng~u nhien, ngU'ai ta trao dbi tn;rc ti8p.hang h6a
c6 gia tri SU d\)ng nay aA d6i l~y mijt hang h6a c6 gia trj SU d\lng khac. f)ay
la hlnh thai scrkhai, C.Mac gQi la hlnh thAi gian don hay ng§:u nhien eua gia
. ' tri..
Qua trlnh san xu§t phat triSn han, hang hoa augc san xu~t ra phong
phu ban, nbu clu cua con ngtrm cung da d~ng hon?· trao d6i dU'Q'C mCJ. r9ng
va tra nen thuang xuyen hon, m9t hang hoa co the dugc de~ trao .doi vcri
nhlSu hang hoa khac nhau. (j trinh d{l nay> C.Mac g9i la hinh thai ma r9ng
cua gia tri. Loe nay, trao dai thrqc mlr r{)ng song khong phru khi riao ciing
d& dang th11c hi~n. 'N.hi&t khi nguO'i ta pbai di ':ong qua trao d6i vOi nhiau
IQ~ bang hoa m&i. c6f.. .dlfQ'C. hang
.
boa ma 'mlnh
. . . ·'
c.an~ Khic... ph\lC
. J. . . .. ..•• J:. .
h{ln
.. .
che· nay,
. . . . . ..
nhiing nguoi san xuat hang h6a quy u&c thong nhat sir d\lng m9t lo~i hang
·boa nh!t ·dinh lain v~t ngang gia chung. Hinh thai ti@n cua gia tri bang h6a
xwit hi~n. Qua trlnh do ti~p tl}o dugc thuc diy <t~n khi nh&ng nguOi sAn
xuit hang h6a ca djnh y!u tA ngang gia chung do aVang ho~ b~c. T~An
. vang hoic tiAn ~c xuit hl~n tra thmm ysu tA ngang gia chung cho toan hiJ
th~ giai hang boa.. Khl do, nguoi tieu ditng muAn co duqc m9t fo~i bang
h6a dA thoa min nhu cSU; h9 c6 th! sir ·dl)ng ti~n d! mua hang hoa Ay. ·
Nhu v'y:> tienj v~ ban chat, la m9t lo\li hang boa d~c bi~t:t ia k~t qua
cua qua trinh phat trian VJ.la san xukt va trao ahthang hos, t.i8n xuit hi~n la
y!u t6 ngang gia chung cho th€ giai ·hang h6a. Tian Ia hinh thai bi€u ·hi~n
gia trj cua hlm1l hoa. Tian phin anh lao d(}og xa h(>i ·va mAi quan
ii ..
giua he
nhfing nguai san xuat va trao doi hang boa.

H9p 2.i Quan ni~m vi tiin trong kinh t~ hqc

TI~ la bit ctr m{)t phucmg ti~ nao duqc thira nh;).n chung dethanh tnan cho vi~
de
giao ban~ hoi\c thanh toan nq ru\n. No la phuang ti~n trao d6i. NhUn.g chi& rang
ch6 fJ qua.n dao Admkal1(1, cac v6 sir a m{)t s6 vimg cbau Phi, "vimg th8 ky 19 llau
la
cac vi d\l vA ti~n. flieu can n6i kh6ng pbai bang noa v~t ch!t phfil ru dpng ma la qui
. mro >dI hl}i cho 1·ing n-0 sa duqc tbua nh~n khl>ng ban c~ v6i tu each la m(it pbuang
ti~nthanh roan.
Ngu6n: David Begg, Stanley Fishe1·, Rudiger Dornbusch, Kinh ti h9c, Nha xu!t
ban Giao d~1c; Ha N9i, 1992, trang 70. · ·

Khi gia tr! cua m()t doo vi hang boa dugc d~ bi~ll b~ng mc?t s6 ti~n
n.Wit djnh thl sA tiSn d6 dugc g9i la gia ca hang ho.a. Gia ca hang h6a 1en
xuAngxoay quanh gia tri. cilan6. C.Mac cho r~ng, gia ca hangh6a ehiu anh
h110ng cua nhi~u nhan t6 nhu: gia tri hang boa, muc d9 khan hi~m~ quan h~
29
giua sA h.rqng nguoi mua va sA hrqng nguOi ban, tinh tr.~mg diu ca, gia tri
cua dbng ti&~ .. l)e kiAm soat St}' An djnh cua gia ca, ngui.ri ta phai s.u d9pg
nhi~u l~i ·oong C\l kinh 't~ khac nhau,, trong do oo vi~c ifi'!u tiar luqng ti~n
,
cungung.
~

Chwc ITRlllUf,,,V cua tien.

Theo C.Mac~ nan c6 nam chirc nang sau: ,,
Tfatt~c ilo gia tr,,,;,_~i_tbvc hi~n chll'c.nangthuae do gia 1fi;·tiSn dug~.
dung de bieu hi~n va do lubng gia u·i cua tit ca cac hang hoa kMc nhau. De
do luang gia tri coa cie hang hoa, ti!n cung phai co gia tr\. Vi v~y ct~ thl)'c
hi@n chire ning thu& 'do gia tri nguai ta ngAm hiAu do la ti&! vang. Sa di
·nn\i v~y:ia:··vi·giu~r·g1attlcu~van-g·va-giatri-·cua. hang·n6a-trong·thvc·t~·d~
phan rum h.rgng fa.a d9ng xa h9i hao phi nhit ainh. .
Phuong ti~n lw thong; I<hi thvc hi~n chirc. nang i;ihuang ti-en luu
thong, din th.rqc dung lam moi giai cho qwi trlnh trao doi hang h6a. D~
ph\lc w. bru tht$ng hang h6a,, ban dlu ~a nu&c due vang thanh nh~g aan
vi ti!n. ti nbit djnh> sau do la due tl!n bang kim lo~i. Din din, xa h9i ~
thiy, 44 thl}c hi~n ch<re nang phuon8 ti~n h.ru th6ng, khong nhAt thi~t phii
dW1g ti!n vang, ma chi citl tien kY bi~u gia trj. Tir a6 nan gidy ra dai va sau
nay la cac lo~ri tiAn kY hi~ gia tri khac nhu ti&. k~ toan, ·t:iAn sec, ti~n di~n
tU\ gin day Vfri S\t pbat trien CUa thuang m~i di~ tit, cac lo,i ti!n ao >tuit
hi~n (bitcoin) vi di co qu6c gia chdp ~ bitooinla phuong ti~n thanh
toan. Trong tucmg Jai, c6 the
nhan lo~i se phat hi~n ra nhOng lo~i tien kMc
tra
nil'a de! giup eho viec thanh toan trong luu thong nen thu~ lgi.
Ti~n gily 1-a dai giup trao dai hang h6a dugc tibi hmm di dang,
thu~n lqi va it tan kem han ti~n vang, tlSn kim lo~.i. Tuy nbien, ti!n giiy cbi
la kY hi~u gia tri, bin than chung kh8ng co gja tri thl}c nen nha nir&c phai
in va phat hanh sa tuqng ti&i gily theo yeu ciu cua quy l~t !uu thong ti8n
t~, khong thA pMt hanh wy ti~n. NSu in va phathanh qua nhi~u ti~n gily se
lam cbo gia tri cua oAng tiSn gram x.u6ng; keo theo 1~ phat xu!t hi~n. ·
~ ~ '

Phuong tif,n cat trii: Ti&! la d,i di~n d10 gia tri, d~ dien cho cita cai
nen khl tian xuAt hi~n, thay vi cit w hang boa, nguai dan c6 tha cit tm
bing tiBn. Luc nay ti~n dttQ'C rot ra khoi luu thong, di vao dt trti' dum hinh
thai vang, b~c va sin sang tham gia hru thong khi cin thi~t
\ht.1un? t~in tha,nh .~oan: Khl !11\l'C hie~. cbirc n~g than_h toan, t~~n
ctuqc dung de tra nq, tra ti!n mua ch1u hang hoa ... Chuc nang plluong t1~n
thanh t0an clia tisn·
gin uAn val ch~ <19 tin (hmg thuang m~i; tuc mua ban
30
iliong qua ch8 dQ tin dl)n& thanh toan khong dung tl~n m~t ma chi dung
tH~n tren s5 sach k~ toan, ho~c ti~n trong mi khoan, ti8n ngan hang, ti~n
di~ tU ...
Ti~n ti thi gi6i: Khi trao dAi hang hoa··ma r{mg ra ngoai bien giai .
quAc gia, ti!n lam chuc nang tiAn t~ th@ gi6'i. Luc nay tiSn dtrqc dung lam
w
phuong ti~n mua ban, thanh toan qu8c giUa. cae nuac vai nhau. DA th\l'C
hi~n ehiro oang nay, ti&. phii c6 dU gia tri, phai la ti~n vang ho~c nhfing
.dang t.iSn dtrqc wng nh~ la phuang ti~n thanb toan qu6c ta.
i.l.4. Djeh vv va mft sA hang hoa <Iii~ bift
Nqi dung trlnh bay ft ffi\lC nay the lli~n sg nghien CUu c6 tinh ch~t
lam 1·0 them m9t s6 khia (.'{lnh ma: trong· ai!u ki~n thm cua minh; C.Mac
chU'a c6 diAu ki~n neu ra m(Jt each dly du. · ·
Djch Vfl
Theo each hiSu ctia kinh 4 chinh trj Mac - Lenin, dich V\l la lnQt lo~i
hang hoa, nhung no la bang boa vo hlnh.
Di c6 dtrqc cac lo~i dich V\l, nguai ta cung ~baj bao ph! Slrc la<? d9ng
va mv.c dich cua viec cung Ung djch V\l ciing la nham thoa man nhu cau cua
nguirl c6 nhu clu vA lo~i hinh dich V\.l d6.
Gia tri sft d\lllg cua djch v1;1 kh6ng phai ·ta ph9c V\l tr\J'c ti~p nguoo
cung ling djch '\f\l. Vm each ti~p c~ nhu v~y, djch V\l la hang boa~ nhung
a6 la hang h6a v6 hi?1.
Luu y, rien san xuat,hAng h6a CUa--cac qu6c gia giai do~ luc.C.Mac
. ~ .
con t~i th8, djch V\l chua pbat trien tn;lllh me nh11 ngay nay. Kbi do, khu
V\JC chiSm ·lFU th~ clia nen kinh t~ v&i la san xu& hang h6a v$t th~ hfiu
hinh. Khu V\tC djch Vt) chua trir thanh phA bi~. Cho nen trong ly Ju~ cua
minh, C.Mac chaa c6 aiSu ki~n d~ trlnh bay vA djch V\l mQt each th$t sau
·s&c. HiSu nay Jam cho nhl!u nguai ngQ nh~ choring, C.Mac chi bi~t.t6i
bang boa v~t th~. Ttij l~ij theo C.Mac, dich vp, neu do la Q.jcl1 V\l oho san
xuAt thl ~6 thu()c khu vvc hang h6a cho-san.xuAt,.oon djch V\l cho tieu dung
thi n6 t!iu§c phtun trlt h~g_hoa cho tieu dung. VA tAng quat:t djch V\l~ v~
thµc chat cilng fa m9t kieu hang h6a ma thoi.
K.hac v&i hang h6a thong thubng~ djcb V\J la bang h6a khong th~ dt
, trtr. Vi~c san xu4t va tieu dung djch V\.l atr(lc di~n ra dBng thO'i~ Trong di~u
ki~n ngay nay, do ru. phat triAn cua ph~n cong l~o d9ng xa h{)i du&i tile
dQng CUa S\f phat tri!n khoa h9c cong ngh~, dich VT) ngay cang CO vai tro
31
 quan tr9ng trong vi~c thoa min nhu c!u van minh cua con nguai.
M9t sA hang luJa djic bi;t
N~n sin xult hang h6a ngay nay hinh thanh quan h~ mua ban nhiAu
yi!u tA khong hoan toan do Iao tt{ing liao phi ma co . Nhilng ysu tA nay duqc
·---·-----xem-li-nhilng-hing-boa-00..e-bi~t.

Tfnh dJc bi~t cua clc hang h6a d6 the hi.~n 6 ttiem, ohung c6 cac d~c
trung nhu: oo gia tri sir dpng,. ~. w.~A. ell. tha trao .dAi,-mua.-ban nhung 11.~i
khong do hao phi tao d{)ng ttVc ti~p t~o ra nhu eac hang h6a thong thu-oog
khac.
··•··I• xuat
·Kh · · 1~ · ·lll~n
J.. h""- A .. tugng trao uGl~
,...f%_,.
mua b' 'l"
· an cac ·lang ·h;'· ua
,_ u~c
.:f'¥
in~t
•/ti.

nhtr vi}', lam cho nhiAu ngucri ng9 ·~h~ cho ring Iy lu~ vi_ bing h6a cua
C*Mac khon1 oon phu h9Jl~ Th\l'C chat do ~Q c~u~ ph~t~i~t dU'<{C hangl~~a
ta
va nhtlng yeu c6 tinh hang hoa. Quyen sir d'Jflg dat dai, thuong hi~u
{danh tiSng), chwg khoan, chfrng quy&i la m()t sA ySu tA di~n b.inh trong s6
do. s
I'
. ~ dA· ay se- xem xe't ve}. cac yeu
I I, _.J.
1.0 '
nay.
- ' ,
su
Quyen d';Jng d/it dai
Khi th\rc bi~n mua, ban quySn ru dl)ng ait, nhi~u ·nguoo !fun tuang
d6 la rnua ban dftt dai. Tren thvc tS, hQ trao dBi v6i nhau quySn sir d\lllg
dAt.
Quy~n SU d9ng a!t, c6 gia tri SU d\lng, c6 gia ca nhung khong d~ hao
. phi lao 'd9ng t~o ra theo each nlnr cac hang h6a thong thtrong. Thtrc ~~ gia
ca ciia quyAn SU d\mg dit nay sinh la do tfnh khan hiem cua b~ m~t VO qm\
dja cAu va do trinh lt~ phat triAn c\la sitn xuit.
s~ phat triSn cita san ~fit gia tang Iam nay sinh nhu ciu mi.t can
bi\ng d~ kinb doanh; sl) gia ting quy mo d§n sb thuc <tiy nhu C!u v~ ·m~t
bing d~ cu trU.Trong khi quy8n sir dl)llg djt h1i dugc in dinh cho cac chu
thS nhAt ditth. Cho nen, xuAt hi~n nhu ciu mu~ ban quy~n sir d\lng dit.
Ta·ong quan h~ d6, ng11ai mua va ngum ban phai tra ho~c nh~ duqo m(>t
Juqng tien. Bo la gia ca cua quyAn sir d\lng d!t.
Ngay nay, do nhu ciu ngubn hrc va rn~t bing d~ ph\lc V\l sin xuit,
kinh doanh, ngum ta c6 th~ mua, ban ca quy~n sir d\mg m~t mroc, th~m chi
m()t phin ttm.t bi~n~ song, hA .... nbfb1g hi~n tugng nay chi la S\f phm sinh
cua vi~c mdl,lng minh vo qua dia cAu d~ trao dBi, mua ban d\ra tren quyAn
Slr d\)ng tfa·dtrqc tbira nh~ ma th()i.
Trong xa h()i hi~n d~, xu!t hi~ hl~n tirqng mQt b{> ph'n xi h{l i trer
32
 nen c6 s6 iugng tifuJ nhi~u (theo quan ni~m thong tbuang la giau co) do
mua ban quy~n sir d9ng d!t. V~y ban chit cua hi~n tuvng nay la gi?.
Xet vA ban ch§t, s6 lu9ng ti~n do chfnh la h~ qua CUa vi~c ti8n tir mi
chu th8 nay;. chuyAn qua rui chu th@ khac. Ti~n trong trubng hw nhu v?.y Ia
phuang ti~n 1;hanh toan, khong,phfil la thu6'c do gia tr!.
Nhung do th¥c t~, c6 nhi~u tien I~ c6 thA mua drrgc cac hang h6a
kbac, nen nguOi ta thuimg cho ring oo nhi~u gia tri (hay giau c6). S\r th\fc 1

kh8ng phii nhu vi.y. Thng ca nhan eO tha tra nen giau c6 nhcr buon ban
quyan sit d\lflg ait, do so sanh s6 ti!n ma h9 bO ra v&i s6 tiSn ma: ho thu
dlrqc la c6 chenh l~h duang. Nhung, mtjt xa h9i chi c6 thS giau c6 nha di
. tir san xu~t t?O ra hang h6a (bao, gAm ca dich Vt)); cua cru chir khong
~ .
tll~ chi
di tir mua ban quyen sir <fu.ng dat.
Thuang hi?u (danh·tiing)
•
· Ttong. thvc te ng~y nay~ thuong hi~u cua mQt doanh ngh.iw (hay
danh tieng cua m{)t ca nhan) ciing co tha <iuQ'c·trao aAi, mua ban, duqc dinh
gia> rue chung co ~ia ca~ thj.m chi c6 gia ca cao .. Bay la nhfins y!u t6 co
tfnh .hang h6a va gan v6i Jy lujn hang h6a cua C.Mac. B6i le, thuany hi~u
hay danh tiSng khong pbai ngay .t\l' nhien ma c6 duqc, no phM la ket qua
cua S\! n6 )\)'.C c\ia S\l hao phf SUC fao 0Qng CUa ngum nim gif.i' thucmg hieu,
th~ chili c~a nhi&.i ngum. Ngayk~-ci m{)t c~u thu da bon~ duqc djnh gia
r§t 000~ thi Call thU d6 CUng da pbili hao ph:f than k.inh 00 bap th\fC S\f Cung
1

vai+ w nang. Nguai ta mua ban ho~t d{>ng lao d.Qng la da b6ng cua ciu thu
do, nghia la mua cfil each thuc da bong cua. du thti do c~U- kh0ng :phai mua
mil ca thA sinh h9c; Nhung.vi hotrt d{)ng da bong cua clii thii do gan vai oo
thS sinh hQc cUa. anh t.a) nen ngttiri ta nhim tuang do la mua ban~danh tiSng
cua anh ta. Sa di gja ca cua cac VI) mua ban d6 r!t cao Ii vi S\f khan hiem
cua cru 1Ai chai b6ng cua clu thu do khac voi lAi cho·i bong cua ciu thu
•
kbac. Ma cai loi choi nay, khong phai ai cfu:lg co duqc, n6 con do nang
khiati him sinh. Gia ca trong eac V\l mua ban nhu v~y vira phan anh gia tri
ho~t d{)ng lao d9ng da bong, vi:ra phan 3nh yeu t6 tru nang, Wa phan 'anh
quan he khan hi~m:1 Vtra phim anh lqi foh k$1 V~mg Cua CaU )\1C bQ mua.
\ . ,
Chfrng khoan chung quyen va mgt so giay tit co gia
Ngay nay, chung khoan (cb phi~u, trai phi~u) do caccong ty,.doanh
nghi~p c5 phin phat hanh, chu·ng quyan do cac cong ty kinh doanh chfrng
ld1oan ch(mg nh?l1 va m9t s6 Jo{li gi!y to c6 gia (ngan phi~u, thuang phiSu)
ciing co th~ mua ban, trao dbi va dem l~i hrgng ti€n Ian h<m cho nguoi

33
2 -l' {flu_'. <frJdtJ_/S . ~ Cf'(j · ,fur;,_"f- ,i:Jn! 1[ cd AO wb Th;. 7r'*fj
2 ·:Z. i . Tif_j )rdd'<l
.fl.::z.1_. :t · /t/u£ nuDn vCi \Jai Am ~ ;ifJ'-t' +rri~ .
can' Clr vao d6i tuqng hang h6a drra fa-11-ao dAi, mua ban tren thj
tn.remg~ co thA chia ra thi truimg tu li~u san xo!t va thi tnrang tu li~u tieu
dung. · ., · .
. .
Can cu vao pM,m vi ho~t d9ng, co the chia ra thi truOn.g trong nu:ac
· I . . . thf g!O'l. ___.
______________v.a_tJttruong_e q. •

~~~--~~~--~~-

can cu vao dliu vao va d!n ra cua qua trlnh san xuAt c6 the chia ra thi
tn.rimg cac.y~u tA ttiu vao,~! trrJ'gf.lg h~g hoaAiu ra... _.
can cu vatl tihh chuyen bi~t cua thi tru(Jn.g c6 the chia thanh cac'loai
thi truimg g~ voi cac linh V\tC khac nhau cua dOi sAng xi h(ti. .
. Can ..cu vaotiph :chftt viLoo cbe V'1! harm QU.a. thi t,rq(Jpg, g). fu~ ~~iil
ra thi tnrang tg do~ th! .truimg c-0 di~u tiSt, thi wai1g c~ trarih hoan hao>
thi truang c~nb t.rar.lh khong hoan hao (d9c quyan).
ta
Ngay nay, cac nAn kinh phat tri&t ngay cang nhanh va phuc ~P
hem, do ao h~ thAng thi tnrang cling hi~n d:di phu hqp voi di~u ki~n, t:dnh
de) phat trian cua n~n kinh t~. Vi v~y, de tA chuc oo hl~u qua ho?t dqng sin
xuit kinh doanh, doi hoi phai biau ro vs ban chit h~ th6ng thi truemg~
nbUng quy l~t kinh ~ C(J ban CUa thj tnrimg Va c{ic vin de
Jien quan khac.
Vai tro cua thj trulmg
Xet trong ~ai quan h~ v&i thuc dly san xuit va ti-ao <tAi hang hoa
(die~ ~1:1) cung nhu thuc diy ti.Sn b9 xa h(H, vai tro chu.y~u cua thi truimg
c6 th~ ttuqc khai quat nhu sau:
Mpt la, thi truemg 1a di~u ki~n, moi tnrbng cho san xuit phat triAn.
San xuit hang hoa cang phat triAn, san xu!t ra cang nhi~u hang h6a,
djch V\l thi cang did hoi thi truang tieu th\l r9ng 16n hem. sv ma r{)ng thi
truang d~n Jugt no l€ti thuc diy tra lt1i sin xd.t ~t triAri. Vi v~y) thi truirng
ta moi tru0ng kinh 4oanh, la diAu ki~ khong th! thlau
duqc cua qua trlnh
sin xuit kinh doanh.
Thi truang la ciu n6i giita san xuit v6i tieu dung. Thi truang dtit ra
cac nhu cho sh xu!t cl'ing nbu nhu cAu tieu dilng. Vi vf,y, thi trubng co vai
tro thong tint dinh hu6ng cho mt;ti nhu d.u san xuit kinh dorulh.
Hai la, thi trueng kfoh thich S\f sang ~o clia mQi thanh vien trong xi
h9i, qio ra each thuc phan b5 nguAn ltJC hieu qua trong n~n kinh t~. .,
, . !ht ~~g !11.uc ~~Y cac qua~ h! ~ ~ 1?1ong n~~lh~t tri~n. Do
do, do1 hot cac thanh v1en trong xa h<;u phai khong ngUrig no Iv:c, sang t~o
36
dS th1ch (mg dugc v&i SIJ phat tri~n cua thi tnrang. SI}'. sang qm du:gc thj
trubng chip nh~, chu th~ sang ~o se duqc th\l huang Jqi ich tuong xirng.
Khi Jgi foh duqc dap t.'mg, d9ng l\fc cho S\r sang tf:to duqc thuc diy. Cu nhu
v,y, kich thich S\l sang 40 cila mQi thanh Vien trong ..
'
Xi hQi,
Tuong qua cac quy lu~ thi truang,, cac nguBn 1\l'c cho san xuAt dugc
di~u ti~t) phan bB tm cac chll th~ sir d9ng hl~u qua nhat, thi truang n;to l'a CO'
chB di Iva ·ch9n cac chu the! co nang IQ:c sfr dvng ngu3n ll}c hi~u qua ttong
nan san xu!t .. . .
Ba la, thi tt·u®! gin k8t m~n kinh ti! thAnh mOt cbinh thA, g~n k~t n8n
kinh t~ qu6c gia vbi nen kinh t! th~ gioi .
.,. Xet tr~ng ph~ vi quA~ gia, thi tnrimg lam cho cac quan h~ sanxti~t
JU11 µaan~ phW.1 p~~i,, tieu ditng. tra .thanh m9t tha
thAn~ nbit~ Thi truem$
khong ph\l thUQC vao dia gilri hanh chfnh. Thj tl'U'Cmg gan kat mQi chu the
gifra cac khau~ giua cac vilng mi!n vao m9t chinb th6 .thbng nh!t. Thi
tr1:timg p~a va ranh gi6i ~ xu~t t\f nhien) tv cip, n.r rue ac! ~o thmm h~
thdng nhit dinh trong n~n kinh te. ·
Xet tro~ ql.!an h~ vai nAn kmh t~ the giai, thi truong lam cho kinh d
trong iu:t6'c gi\n li~n voi n!n kinh t€ tha giai. Cac quan h9 san xufil, luu
thong, phan phAi., tieu dung kb-Ong chi b6 ·hw trong ph,m vi n9i bQ quBc
gfa, ma thfulg qua thf truCm~ cac quan h~ d6 cO S\l k~t n8i, lien thong vcri
cac quan hi tren ph~m ·vi thi! ~i6'i. voi vai tro nay): thi trubng g6p phful thuc
ta nen
ofty S\T g~ k~t n~n kinh quoo gia VCi. kinh tS th! giOi_. .
2.2.1.2. cu chi thJ tra(Jn,g va nDn kinh ti thi trltdng -
Cu chi thj truilng
Ca ch~ thi truang la h~ thfing cac quan h~ kinh t~ mang d~c tinh q.r
di!u
i
cbinh cac can aAj cila nsn kinh t~ tbeo yeu du .cua cac quy
.
Ju~t kinh
re.
DAu hi~u d~c ttwg cua CC1 ch~ tbj tr11ong la CO' ch8 hinh thanh gia ca
m{>t each n.r do. Nguof ban, ng-qOi mua thong qua thj tnreng ct~ xac djnh gia
ca cua hang h6a, djch Vl).
Ca ch~ thi truong la phuong thuc co· ban dB phan phai va su· d9ng
cac ngui>I!- vAn, tru nguyen, co~g ngh~, sue Iao aqng~ thong tin,, trl tu~ .. ~Day
Ia m9t kieu ca ch! v~ hanb nen kinh t~ m~mg tinh khach quan, do bin than
n~n san xufit hang h6a h1nh thanh. Co: ch~- thi tru·ang dugc A.Smith v1 nhu
ia m¢t ban tay vo hinh co kha ming tJ,r di!u chinh cac quan h~ kinh t~.
37
 Nin kinh tlthi truilng
Nin kinh tA thj trulmg la nen ki~ t~ q~rq~ v~n hanh theo ca chE ,thi
truang. Ho la nSn kJnh t8 h~g h6a phat triAn cao, Cl d6 mQi quan h~ sAn
xuit va trao ddi deu dl!.qc thong qua thi troang, ehju sl}: tac dc)ng; di~u ti~t
cua cac quy lu~t thi tnrang. .
~·---·-------· S\l' hinh thanh kinh t~ thi. truang la khach quan trong lich st? tu ·-------
ta . ta.
ki.t!h tr, ~ien~ }\f ~6c> kinh ~g h?a r~i tir ~inh t~ .ha~~ b6~ .phat
tr•~n thanhkmh te thg tnrang. Kmh te
thi tnrang cung tra1 qua qua trlnh
phat ~riAn o cac~ ?"inh ~9 khac nhau tu ~ t! !11i t:u<mf s~ kha! den kinh
tA th1 tnrang ht~n· d~u ngay nay. Nhu V?Y ~ nen kmh te thJ ttucmg la san .·
phim cua van minh nhdn lo~i. -

Ht)p 2~4. Quan ui~m tiia P. Samuelson vi ·nin kinh t@ th! tnrirng
ts
NSn kinh thj truong la n~n ~inh t8 trong d6 cac ca nhan va cac hang tU'
nhan dtra ra cac quyet dinh chu yAu v@ san xuh va tieu dilng. Cac hang s~
xu~t hang· til!Su dUng thu dttqc IQi nhu'-8 cao nh!t bing cae kg "tbuJt san xttat
,oo chi phi thfip nhit.
Ngu&n~.p .Samuelson, Kinh ti hpct t~p l, ban djch ti&ig Vi~t~ Nxb Chinh
tri qu6cgia, H, 1997) tr. 35.

Kinh ta thi ttuang da phat tri~n qua nhiSu giai doiID v6i nW8u mo
hinh khac nhau, song chfulg a8u c6 nhilng die ttwg chung bao gam:
Thfr nhJt~ kinh t~ thi tnrbng doi hoi S\l' da d'1lg ona cac chu th@ kinh
ta, nhiiu hinh thuc sa htiu. Cac chu th~ kinh t8 binh ding tru6c phap Ju~t.
Thu hai, thi trubng dong vai trO quy§t dinh trong vi~c phan bd cac
nguA11 Jv:c xi h9i thong qua ho~t d9ng cila cac thi tniang b9 phJn nbu thj
tnremg hang hoa~ thi b'trong dich V\l, thi truang SUC Jao d(mg~ thi trUOng tai
chinh, thi trubng bit dl}ng san, thi trubng l_choa h9c oong n~ ...
~

Thit ha, gia ca dugc hinh thanh theo nguyen tac thi tluang; c@M
'

tranh vlra la moi t.ruoog, VUa 'la dQng }\JC thuc tfiy kinh t~ thj Wang phat
...
trien.
Tktt.. tu, dqng 1\rc tr\l'.c tiSp cua cac chu thS san x~it kinh doanh Ia JQi
ich kinh te .. xi hQi.
Thit niim, nha nu&c la chu thA thvc hi~ chuc ning quin ly nha nu&c
38
a5i vai cac quan h~ kinh tA, dbng thai, nha ntrac th9·c hl~n kh~c ph9c
nhung khuyt!t ~t cua thi n110ng> thuo diy nbfrng y~u t6 tich C\fc, dam bao
S\T birth d~ng xa bQi va SI)' An dinh ciJa toan b() n!n kinl1 t~.
Thfr sau, kinb t~ thi t1i.Wng la n~n kinh t& m&? th! trubng trong rmac
gin li&n vm thi tJ.uang qu6c ts.
cac d~c tnrng .tren mang tlnh phb biAn cUa. mQi nAn kinh tB thi
t.tuang. Tuy nhien~ ti:ty theo dieu ki~n lich sir C\l thS, tiiy theo ch~ de} chinh
.td xa h9i cua m8i qu6c gia ma cac d~c trung cfo th~ hi~n khong hoan toan
te
gitlng nhau, b}.o nen tfnh d~c thu va cac mo hmb kinh thi truemg khac
nbau. · ·
NAn kinh t~ thi truO:ng c6 rilii~u uu th~, tuy nhien, no cungc6 nhung
khuy~t ftt. NhGng l.n.l tha
va khuyat tlt do Ja : .
- U'u the. cUa nen. kinh te thj truimg
,_ . ... . ·T .

M9t la, nan ki.nh !@. thi tru0ng luon t~o ta d9ng l\fc tru.lllh me cho S\l'
hlnh thanh y tuang moo ctia cac chu the kinh t.6. . . .
Trong n~n kinh ·~ thi truang, ca9 cbu thA luon c6 oo h(;i Cl~ tim t'a
a()ng l\ro ebo S\l' sang ~O cua minh. Thong qua vai tro cua thj trubng ma
n@n ldnh t! thj truemg trlr thrum phuong thirc hfi¥ hi~u kich thfch S\f .sAng
t~o trong ho?t d9ng cu.a cac chu tbs
kinh t€, ttio aieu ki~n thu~ lQi cho hoiJ.t
d(mg t\t do cUa bQ, qua do~ thoc tang ruing sudt lao dQng; tang hi~U qua San
xuit, lam cho n~n kinh t8 ho~t t19ng nang_ dqng, weu qua NAn kinh tS thi
n·mmg chap n~ m~i y ~rr®f sa~g ~o moo tron~ thyc hi~n san xuit ki1!11
doanh va qwin ly. Nen kinb te tl11 truonf; 40 mOi truong r9ng mo cho cac
mo blnh kinh doanh mai theo da phat trien cua xa h(H.
"
Hai la, nen kinh ta
thi tru&n' luon thvc wen phat huy tAt nblt ti~m
nang cua m9i chu th~, clc vWig mien cling nhu lgi th~ quac gia trong quan
"• hJ.. •
l1~A VO'l k,•
. e givJ..

Tron&nAn kinh t~ thj trulm~· rnQi ti~m nang, Jgi th~ dSu c6 th~ d11gc
pbat huy, deu co th~ tra thanh lqi fch dong gop cbo xa hQi. Thong qua vai
tro ~ kAt ooa thi tnrang ma nAn kinh t~ th! t.nrimg tra thmm phuong thfrc
hi~u qua hon hin so vai n!n kinh tS ty cip ti.r ttic hay n!n kinh kS ho~ch te
h6a d~ phat huy ti~m nang, lqi th~ ciia ti.mg thanh vien, tung vilng mi~n
trong ~Ude gia, CUa W'llg qu.Sc gia trong quan he kinh t~ -V6i ph§n Con i~j
cua the gioi
Ba la, n~n ldnh tS th! truemg t~o Juon t?o ra cac phuong th(rc d~ thoa
39
 man tAi- da nhu ciu cua con nguai, tit 46 thue diy ti~11 bQ, van mh1h xa h(}i.
Trong n~n kinh t~ thi n1.1·ffi.Jg, cffec !haqh vi!n eiia xi h<)i luon c6 thA
tim th~y ca h{}i tAi da d~ thOa. ··min n}'lu du cila minh. NAn kinb t~ thi
tr;:ang ~?1 S\t tac d(inf c~a cac.(qu~.lu't,.!11i truong l~on ~o ra~st,r .I!hu ~qp
-·----·--------··---gara-kho1-luqng,-oo-eau-sa11-xuat-vo1-kho1-lugng,-ca-d.t1-nhu-eau-tieU-dung_______
cu.a xa hi}i. Nbo ~6, nhu ctu tieu dung v~ cac lo\ii hang hoa, dlch y~· khac
nhau duqc dap rmg. kip thirl; nguiri tieu dilng dtrgc thOa man nhu cau cilng
~ . . ~·- . 1

nhu dap Ung day du m9i chfulg lo~ hang h.4.~, d.ich vp .. Thong qua d6, nen
kinh. t.S thi tnr<mg trO- thanti ·phuang thuc de thuc aly van minh, tii!n b9 xa
h()i.
.. .. ,.
- KhUj;et ttPt ci4a nen ·kinh te l:hi trttaiig .
Ben C{tnh nhilng uu th€, kinb ~ thi tnrang ciing nhi:tng khuy!t ijt v6n
ta
co. Nhtlng khuy!t tf.t Chu yau cua··kinh thi truoog bao ghm·: .
· Mvt la, xet tren ph\ml vi toan bQ nan san xu't xa h9i, nAn kinh Mthi
truemg Iuo~ ti&n in nhitng nii ro khiing hosing.
' Trang kinb tA thl. truimg, rui ro va khung hoang luon tiSm in. KhUI\g
hoang c?
th~ ~i~n ra ~vc,~(l, c_6 th~ ~ian ra. tre~ ph~.vi t~n!. th~. K~~n~
hoang co the xay ra d61 vm m91 l~1 hmh th1 trmmg, vo1 m91 nen kinh te th1
twang. S\f kho khan dai vOi c:ac n.!n kinh ~ thi trubng th~ hi~n lJ cha, oac
quAc gia rAt kho d\f bao chinh xac thm diam xay ra khi.mg hoang. N~n kinh
ti thi tt.irimg khong t\t khic ph\lc duqc nhting rui ro tiAm An riay do sv vtn
a9ng i\f· phat cua cac quy lu~t kinh ~. Tinh ty phat nay ben ~ y nghta
tich C\TC, 0011 gay fa cac rui ro ·ti~m in din dc!n khi'ing hoang. flay la thach
ta
tht'rc v6'i nin kinh thj tru0ng.
Hai I.a, n&i ldnh t~ thi tnrang khong 1\f khic ph\lc duqc xu hu6ng C'1ll
ki~t tai nguyen khong the! tai ~o~ suy tboai moi truimg bl nhien, moi truong
xihQi.···
Do phin Ian cac chit the san xufil kinh doanh trong n~n kinh t~ thi
tru'i.mg tuon <tJt mv.c tieu tlm ki8m lqi nhu~ t<li da nen luon t~o ra 3nh
huong ti~m in d6i vm nguAn ll}c tai nguyen, suy thoai m()i truemg. CUng vi
d()ng 00' lqi nhuin, cac thu th~ san xuit kinh doanh 00 th~ vi p~m ca
nguyen tic 4\lO alic. aA ch~y theo m\lc tieu lam giau thim chi phi phap, g6p
phAn gay ra av xoi mon ~o due kinh doanh, th(im chi ca d,o
4\ro xi h9i.
f)ay la nhfing m~t trai 1nang tfnh khuy~t t't cua ban than n& kinh thi ta
trltbng. Cfinf vi m9c tien IQ'i nhu~, cac chu the
h~t d9ng san xuit kinh
doanh c6 the khong tham gia vao cac linh V\fC thi~t y~u cho nAn kinh ~
40
 nhtrng c6 l9i nhl$ ky VQngthfip,. rui ro cao~ quy mo d~u tu 16n, thoo gian
thu hdi vl>n dai. T\r nAn '.kinh t~ 1hi truimg kh8ng th~ khic ph\lc dugc cac
khuyBt t{it nay,
, kinh tl thj tnrcrng khong t¥ khftc phpc duqc hi~n tirgng
· Ba la,. n~n
..
phan hoa siu sac trong xa hQi. _ .
Trong nSn ldnh tA thi tn.rang, hi~n tuqng phan h6a x! h9i va thu
. nh~Pt v8 ca h{li la tit yau. Ban than n@n kinh t! thi truang khong th~ ty:
kbic phpc dut;ro khfa c~ phin hoa c6 xu hu6ng sau s&c. Cac quy )u't thi
va
truang loon phan b6 lgi fch theo ml.re d9 lo,i hlnh ho~t d(lng tham gia
thi truang, c{)ng vai tac a9ng cua· c~ tranh ma din din S\l' phan h6a nhu
m{»t clt.ySu. DayJa khuy~t ~t cua nSn kinh tA thi tntang cb phai.co S\1 hA
sung va tti!u ti~t b&i vai tro cU.a nha nooc.
ta
· Do nhfing khuyAt_ tf.t cua kinh tllj inrong- nen tt·ong th\l'C t~ khong
wi
tan m<)t nan
kinh tS 1hi traong thuin tUy ~ ma thuang co S\t can tbi~p cu~
nha mrac tta
SUa "chfta .nbllng thlt b~i cua ca ch~ 1hi tnrang~ Khi d6~ nAn
kinh ti duvc gQi la kinh ffi thi tru'0ng c6 S\f di~u ti!t cua nha mrcrc hay nSn
k.inh t! h6n hqp. , ,
2.2.1.3. Mpt sA quy lu{i' kir,h ti clul ylu ciia th/ tr'wng ;_:
C6 rfil nhiAu quy Ju~t kinh t~ diBu ti!t thi tnrimg. Vm tu.each la nAn
nan
kinh t~ hang h6a phat trien lr trinh dt} cao, cac quy. lu{\t cira kinh ~ hang
h6a cilng phat buy tac dl)ng trong nAn kinh tS thi truang,. vlri y nghia nbu
v~y, sau day se nghien ciru mQt sA quy l~t diSn hlnh: .
* Quy Iu~t gia tri
Quy Ju¥~ gia tri- la ~~y . Iu*t kinh tc! ca him ctia san xu!t hang hoa. o .;.
dau cO San XUat Va tt'ao dot hang hoa th] 0 do CO Sl)' ho~ d(}ng CUa quy lu~t
gia tr~.
· . v! n9i dun& quy lu~t gia tri yeu cAu vi~c san xuit va trao d6i hang
h6a phai dugc ti~n bitnh iren ca ser cila hao phi lao dc}ng xa h<Ji ci.n thi8t.
Theo yeu cAu cila quy hi3..t gia tri, ngu(ti sru1 xuit mu8n ban duqe hang hoa
tren thj tnremg, muAn dugc xi h~i thua nh~ san phGm thi lu9ng gi~ tri ciia
mQt hang hoa ca bi~t phai phu hqp vm thoi gian lao' d{)ng xa hQi can tbiat.
Vi viy bQ phai loon luon tim each h?- thip ·hao phi Jao d{)ng ca bi~t xu6ng
. nho hon hoijc bArlg hao phi lao d(}ng xa h~i cin thiSt.. Trong linh V\l'C trao
ttAi, phai tiAn hanh theo nguyen· t~c ngang gi~ liy gia ni xa h9i' lam ca s&,
khong d\fa tren gia tri ca bi~t.

41
 Quy l~t gia tri ho~t d(>ng va phat huy tac d\tng thong qua sv v~n
d:{)ng cua gia ca xung qmmh gia tri dttld S\f tac d9og cua qu~n. h~ cung -
c!u. Gia ca tbi ttulritg l~n xu&ng xoay quanh gia tri bang h6a ttcr thanh ca
ch.! tac d~ng cua quy lu{it gia tri. Thong qua S\f S\r v.in dQtig cua gia ca thi
tnrang se thfty dttqe sv ho~t d9ng cua quy lutt gia tt.·i. Nhung ngll'oi san
· --------···---···· xuit vatnrod6rnimg-h6a-phaituan·-theo-m~h-I4nh-eua-gia-ei-thi-tn.Wng.--------·- ..
Trong nAn kinh tA hang h6a, quy lu~ gia tri c6 nhiing tac dQng ca ban sau:
Thfr nhdt, di~u ti~t san xu&t va luu th6ng-bitng h6a. Tro~g s~ xuit,
thong qua sv bi!n d()ng cua gia ca, ngtroi sin xuAt se bi& d:uqc tlnh hinh
cung - clu ve hang h6a do va quy~t dinh phuong an san XllAt. N~u gia ca
hang boa blng gij td t.hl Vi~C San xuh )a phu hgp v6i yeu d_u xi h9i; hang
boa nay n~n du'J'c ti~p. ~~· sin xuit. NSU gia ci ·hang boa cao lton gia tri,
san xuat can mo r()ng ttA cung \lng hang boa do nhi!u hem Vl no dang khan
hiSm tren thi ®ang; tu !i~u SBll xuii va sire lao d9ng- s~ duqe- ·t\f -pbat
chuy!n vao nganh nay nhieu ban cac nganh kbac. Niu gia ca hang h6a tbip
va
han gia tri, cung hang hoa nay dang thira so vm nhu d.u xi he}i; cin phai
thu .h-rp san xuit ngAnh nay da chuySn sang m~t hang khac.
Trong b.ru th6ng, quy lu$t gia tri di~u ti& hang h6a tu noi c6 gia ci
th~ d~n nai oo gm ci cao, tirnai eung tan han cAu ~~n noi cung nho han
cAu. Thang qua m~nh l~nh cua gia ca thi nuimg~ hang hoa a no-i co gia ca
th!p 4uqc thu hllt, chay dan nai c6 gia ca cao hon, gop phAn lim cho cung
ci.u bang hoa giua cac voog can bin~ phan ph6i 1'1 thu ~p gifi'a cac vung
mien, ditSu chinh sue mua cua thi truang (nAu gia cao thi mua ft, gia th~p
"
mua nhieu) ...
. Thu hai, kich thich cai tiSn Icy thui~ hgp ly h6a sin xuit nhim ting
nang suit lao dQng. Tr~n thj truangt hang hoa dugc trao ctAi theo gia tri xa
h9L Ngum sim xuAt c6 gia tri ca bi~t nho ban gia tri xa h9i, khi ban theo gia
trj xi h9i se thu dugc nhi~u lqi nbu$n hon. Nguqo lfi:i ngum sin xuAt co gia
tri ca bi~t Ian hon gia tri ~ h9i se ~p bit lqi hate thua 16. El~ dirng viing
trong C{ltlh tranh vi Uinh khong bi pha san, ngum san xuAt phai luOn tim
each lam ,Cho gia tri ca bi~t hang h6a CU8 minh MO hmt h<>Jc bing ' gia tri Xa
h9i. Mu6n v~y, phai cii ti!n kY tb~t, ap dpng c3ng ngh~ mOi, dBi mai
phU'ang phap quill JY, th\fC hi~ ti!t ki~m.. ~ KSt qua 11}c hrqng san xuit
ngay cang phat triAn, ning suh lao 49ng xi h{)i tang Jen, chi phi sin xuit
de
hang hoa giim xuang. Trorig hru thong, ban dugc nhiAu hitng hoa, nguai
San xufil phii .kh8rig ngttng tang chlt hrqng ph\JC V\lt quang cao, tS chuc tBt
khau ban hang... lam cho qua trinh luu thong <fuqc hi~u qua ao hon, nllanh
42
 ' '
ch6ng, thu~n ti~n v&i chi phi thap nhat.
ThU' ba, phan hoa nhfi'ng nguai sin xuit thanh nhU'ng nguoi giau,
ngtrm ngh~o ·mQit c.ach t\l' nhien. Trong qua trlnb c~h tranh, nhGng ngubi
san xu§.t n~y _ben vai .thi truang, trinh dQ nfuig l\tC gioi, San xui\t VOi hao
phi ca bi~t thtlp hem muc hao phi chung cua xa hQi se tr& nen giau co.
Ngm.rc l~i, nhilng ngu-m ~oh~ ch! v~ vAn, kinh nghi~rn san xuAt th~p
kem, trlnh tt9 rong ngb~ liic h~u ... thl gia tri ca bi~t se ~o han gi! tri xi h9i
va de lam vao tltih tr~11g thua 10, din d€n pha san, tt$n chi phru di lam
thue. Trong n!n kinh ta thi trubn~ thuAn tlly' Cht;ly theo lQi foh ca nhan, 4Au
cO', gian 1~,'khung hoany,kinh te ... la nhm1g y~u t3 c6 tba lam ting them
. tac ifQng phan hoa san XUat cung ohfi'ng tieu C\fC V~ kinh t~ Xi hQl k,hac.
tac
Tom l~i, ~uy lu~t gia tri vi'.ra c0 d\lng dao thai cai l~c h'u> IOi thOi,
kich thfoh S\f tien hQ, lam cho lgc h.rqng san-xu~t phat triSn m~ me; vira
co tac dpng Iva chqn. d6nh gia ngu'<Ji san xu!t, bao dam sg bhlh cting aAi
v6·i ngtrai sfu.1 xuAt; vaa c6 ea nhiing tac dgng tich C\fC tin tieu Cl}C. CAc tac
aQng d6 diSn ra m9t each khach quan tren thi b.uang nen cAn co S\f di~u ~At
da
Ctta nha DUUC h:}n cha tt~U C\?C, thuc diy tac d~ng tic~ C'}'C.
* Quy llift eung .. eiu ~>:
. Quy lu~t cung c!u la quy lu~t khm t! diau ti8t quan h~' gnra cung
(ben ban) va c~u (ben mua) hang h6a tren thi t.rtrang. Quy 1u't nay aoi h6i
cung - ciu phai c6 S\f th6ng nh!t, n~u khong co SIJ' thAng Dhfit giua chiing
thi se co cac nhin t6 xuit hi~n dieu chinh chiing.
Tren thi uuang, cung - d.u c6 mAi quan h~ hfi'u C<r v6i nhau, thuang
xuyen tac dong Jin nhau va Anh huang tr\l'c tiSp d~n gia ca. N~n cung 16n
hon cdu thi gia ca th§p hem gia tri; ngugc l\li, neu cung nho hon clu thi gia ·;"
ca cao hcm. gia tri; nSu cung bing d.u th! gia ca bbg vm gia tri. Bay la sµ·
ta~ di)ng phuc ~p thee, nhieu hu6ng va nhi!u mire dQ khac nhau.
Quy lu~t cung • diu c6 tac d\lng dieu tiSt quan h~ ·giii'a san xuAt va
Juu thong hang hoa; lam bi~n dBi oo ciu va dung Iuqng thi tnrang, quy~t
dinh gia ca thi tru{mg. Can cu quan h~ cung - ciu, c6 th~ dµ dolm xu th~
biSn a(mg cua gia ca; khi gia ·ca thay aAili cin aua ra cac chfnh sach ctiau n!t
gia cho ~bu hQp nhu d.u thi truang...0 dau e6 thi truan~ thi a do quy lu~t
cung- cau tBn t?ai va ho~t ogng.m{)t each khAch quan. Neu nh~n thuc·dugc
. chung thi co th~ v~ dl)ng as tac d9ng o!n h~t d{)ng san xuit, kinh doanh
theo hmmg c6 lqi cho qua trlnh sin xudt. Nha nu&c c6 th~ v~n d\ll1g quy
lu~t cung - du thong qua cac chinh sach, cac bi~n phap kinh t! nhu gia ca,

43
 lqi nl}u~, tin d\mg~ hQP dang kinh tS~ thus:! thay dAi CO' ciu tieu dung ... a8
tac d9ng vao cac ho{lt d{)ng kinh t~, duy trl nhUng tY I~ cin dBi cung - c!u
m{lt each lanh m~nh va hgp 1y. -
* Quy lu•t lu11 thong tiin tf
rrbeO-JCM"
------------------ ------ ---------!:-. Jt.:i. +biJ-C--!.1.l4tn..\;o.lwc
• -· ac~-ue---1. 1.. .• ,. -L-"~ __nang_p
... h
uong_ti....vn _ luu_-"1.ong,_a_n101
1>t...."' • ~· ______ _

thai kY cin phii dtta vao hru thong m9t so h:rqng _tiAn t~ thich hgp. s6
lugng tiAn cfui cho luu th~ng h,Ang hoa dugc xac djnh theo xµqt quy 11.l~t la
quy tuft 1uu th8ng ti!n te. Theo quy lu't nay,
s6 iuvng ti8n thi!t cho ein
a
hm thong hang boa m6i thai kY obit djnh dtrQ'C xac djnh bAng cong.thuc
tAng quat sau:

Trong <16 M-la sA htqngti&. dn. ~thi~t eho hm thong ttong m9t thoi
gian nhlt djnh; p la muc gia ca; Q la kh6i h.rQng hang h6a dich V\l dua ra
hru th&ng; v la s6 vong luu thong CUa oAng tian. .
' Nhtr v~y, khAi 1u°'1ng tiSn cin thiat cho hru thong ty 1~ thl$1 vm
tang s6 gia ca hang h6a dU'Q'C du~ ra thj trubng va ty I~ ngbich v6i tac d9
luu th8ng ciia ti.Sn ~- Bay la, quy lujt hru thong ti~n t~. Qqy 1u~t nay co y
nghia chung cho m9i ·hlnh thai kinh t~ - xa h9i c6 san xuit va bru thong
hang
.,
hoa. '

. . Khi h.ru thong hang boa phat tri&i, vi~ thrum toan khong dUng ti~n
m~t w nen phA bi!n thl sa
hrQi'Og tii!n cAn .thlSt cho hru thlmg ctugc xac
d~nh nhu sau:
M = P.Q- (G1+ G2) + G3
v
Trong d6 P.Q la tAng git ca hang hoa; G l la tAng gia ca hang h6a
ban chiu; 02 la tang gia ca hang boa khiu trt't cho nhau; G3 Ia tBng gia ca
sa
hang h6a <tan kY thanh toan; v la vong quay trung binh cua µan t~. Quy
lu~t.luu tMng tien .t~ tuirl theo cac nguyen ly sau:
Luu th6ng ti~n t~ v~ ca cha hru thong tiin t~ do ca chS luu thong
hang boa quySt djnh. S6 luqng ti& dU'Q'C pMt Mnh va oua vao Juu thong
phy thu~c vao !cJlAi luqng Mng h6a dugc ·<tua ra tbi tnrang. Khi tiin giiy ra
dai, thay thS tien vang trong th\fc hl~n chl1c rumg phmmg ti~n hm thong di
lam xuit hi~ kha nang t.Ach rai b.ru th-Ong hang hoa vai luu thOng tiSn t~.
TiSn giiy ban than no khong c_6 gia tri mi qhiJiJcy bi~u ~c\ tri._NSu. tiAn
giiy dugc pbat banh qua nh!Su, VU"qt Cjmi hrqng ti~n vang can thiat cho 1u:u
44
 th<>ng ma ti~n gidy la dili dj~n, se lam cho ti~ gity bi ~1it gia tri, gia ca
hang boa tang len din dAn l~ phat. Bai v~y, nha nuac khong the in va
. . p~at hanh ti~n giAy m9t each ~y ti~n 1na phai tuan theo quy tu~t tuu thong
tient~. · · .... .· ..
* Quy lu•t canh tranh
Quy lu't ctmh tranh la quy lu~t kinh t~ di€u ti8t ml}t each khach qufill
m6i quan h~ ganh dua ~inh te giUa cac cbu tha
·?"Ong san xuit va trao ct6i
hang hoa. Khi da tjlam gia thi truang, cac chu the san xuAt kinh doanh, hen
c~nh s\f hqp tac, 1uBn phai chip nh~ ~nh trailh. .
Q.tnh tranh Ia sv ganh dua gifta nhfing chu thA kinb ta v&i nhau nhim
· c6 dU"qc nhung mt th~ vA san ·xuAt oiing nhu tieu thv va thong qmr do. ma
· thu dtrqc lQi ich tAi da.
Kinh t8 thi trucmg cang phat triAn th1 ~nh tranh tr8n thi tru<mg
cang ttu nen thuong xuyen, quyat net hO'n. '
·Trong nin kinl1 t~ thl tntbng, ctmb tranh co th§ di€n .ra giua c:ac
chu the trong n(>i hQ nganh, cung c6 tha diAn ra giua cac chu th! thuqc _
cac nganb khac nhau. .
- Cpnh trnn.1'4 trong n{Ji bp ngilnli
Qmh tranh trong JlQi b9 nganh la c~ tranh giua cac chu the
kinh
doanh trong ciing m9t nganh, cling san xuAt m9t lo~ bing h6a. B~y la m9t
trong nhltng phucmg thuc cti th\fc hi~a !qi fch cila doanh nghiep trong cling
m9t ngfillh san xuAt.
Bi~ phap c~ tranh la cac doanh nghi~p ra sue ciri ti!n ~ thu~t,
dBi mai oong ngh~, hgp ly h6a san xuAt, tang nang su!t lao dt)ng de h~ thAp
gia tri ca bi~t cua Jillng hOO, Jam cho gia tri hang hoa cua doanh nghi~p san
xuit ra. tMp hon gia tri xa h{}i cua hang boa ~6.
~~t q~a cua ~h tranh trong nQi b(} ngimh Ja h!nh ·aumb gia' tri thi
u:ubng (gia tri xa h9i) cua tung lo~i
·hang boa. Cung m()t lo~i bing h6a
duqc sin xuit ra trong cac doanh·nghi~p san xuit khac nhau, do di&t ki~n
san xuit (ai!u ki~n trang bi kY thu~t, trlnh <t9 tA chlic sari xuAt, trinh d9· ray
ngh~ cila ngu·Cti lao d(>ng ...) kMc nhau, ~ho nen hang hoa san xu~t ra: co gia
hi ca bi~t khac nhau, nhung tren thi truang cac ·hang boa phru ban theo mQt
gia thang nhdt, do la gia ca thi. mremg.. Gia ca thj ti.rang dl)'a. tren CO' sa gia
tri 1hi truang (gia ni xa h9i).
Gia ca ~ tnrang chmh la h1nh thtrc bi~u hi~n b~ng ti~n cua gia trj thj
45
 tnrang. Gia ca thj truang do gia tti thi truoog quy~t dinh.
Gia tri thj tru:~g la ~a tri ~ng l;>l~b ~ua nb~ng han~ h6a duvc san
xuit ra trong mQt kbu Vt}C San xuat nao d6 hay la gia trj ca bi~ cua nhitng
hang h6a dugc sin xuAt ra tronf nhilng di~ ki~n trung binh cua khu V\l'C va
chiS1n a,i b(t11h~n trong tang so nhung hang boa eua khu ~-c_do_".__
Theo C.Mac; 11MQt mjt phili coi gia tri th! twang la gia tri trung blnh
cua nhtmg bang boa dugc sin xuit ra trong m9t khQ V\fC. ~.an xu4t nAo d6.
MJt khac, 1,i phai coi gia tii .thi. fruimg Ia gia tri ·ca bi~t ·cua nhfing Wing hoa
duqc sin xuit ra trong nhiing dieu ki~n ti-ung binh cua khu V\l'C do va chiem
m9t khtli, h.rqng Ian trong tftng s6 nhfing sin J>hAm cUa. khu Vl}c nay" 4•
. .. -
;· '

... C9nh tranh giua. c6c ngltnh

Cff!l1 tnmh giii'a c~c nganh Ia c4.lnh tranh giiia cac chu th~ sin xu!t
kinh doanh gitla cac nganh khac nhau. - .. -
c~ tranh giila cac nganh, vi viy; cung tr(r thinh phuang thuc d~
thp:c hi~n lqi f¢h cua cac cbu the thu9c cao ngAnh san xuAt .khae nhau trong
· di.!u kf~ kinh t~ thi tru<mg. · :-_
C'1ili tranh giiia cac nganh 1a phuong thuc d! cac chu thS sin xuit
kinh doanh acac nganh .san xuAt khac nhau dm kiam lqi ich cua mi.rib. M\lC
' "' .
dich ctia c~ tranh giila cac nganh la nbam tiin noi c.tau ttr co lqi nhat
;,:-

. Bi~n phap ClJlh tranh giil'a cac nginh la cac doanh nghi~p tv do di
chuyen nguon l\i'C CUa minb tit nginh nay sang ngimh k.hac, vao cac nganh
san xuit kinh doanh khac nhau. . .
- Ttic il{>ng cua c9nh tr1tnh trong nin kinh ti thj truimg
+ Nhiing tac il6ng tlch ~IC cua ct;tnh tranh
Thit nhfit,, ~ tranh thuc diy S\l' phat tri~n ]gc luqng san xufi.t.
Trong n!n kinh ta thi tnremg, dS nang cao nang lt1c. Cfllh tranh, cac
chu tha san xu:it ldnh doanh khon8 ngi:mg tim kiam va ling dl).ng tian b9 ky
thu~t, cong ngh~ mai vao sin xuit, tu do keo theo sy deli mai vs trinh d{)
tay ngh~ tri thuc cua ngU"c.Ji lao dQng. K~t qua Ii, c~ tranh thue diy lye
hrqng sin xult xi h9i phat tri~n nhanh hon.
Thit hai, c~nh ttanh lliuc diy S\f pMt trifu n~n kinh t8 thi tnrong.
Trong. n&i kinb tA thi uu<mg, mqi hmlh vi cua mQi chu thA kinh t~
4
C. Mac'vii Ph.Angghen:. Toan tl)p) Nxb. Cbtnb trj quAc g~ Ha N~i, J999, t.2S, pt1lin r, tr.74.

46
dSu ho~t dQng trong moi truitng ~nh tranh. Hon nua, m9i ho~t dQng Clla
cac diu thB kinh t6 ho~t ct~ng trong nSn. lcinh ~ thi .truong tt&i nhfun mvc
dich lgi. nhu~ t6i da, mu6n v~y ngoai vi~ hqp tac) hQ cling c~nh tranh v&i
nhail d~ c6 duqc nbiing diBu ki~n thu~ lqi tron~ San
xu!t va kinh doanh de
thu dugc lqi nhu?n cao nh§.t. Thong qua do, nfn kinh tS thi trubng khong
ngimg dU'Q'C hoan thi~n hon.
Thu bal c\Ulh tranh la ca cha ai8u chinh linh ho~t vi~c pban b8 cac·
nguon
"' lqc.
. NSn kinh t~ thi tn.rang dOi hoi. vi~c ti~p $1 cac n.suan lvc phai d\fa
tren nguyen tic c~ tranh d~ phan bi> vim chu thA c6 the su d\ffig hi~ qua
hem ca. TI1eo d6~ cae C~'lll th~ San xri§t.kinh 'doanh phai thyc hi~n cttnh n·anh
d8 c6 d:ugc ca hc)i sir d\lng cac ngu6n lgc d8 phQc V\l cho san xu!t kinh
doanh.
Thu tu, ~ tranh thuc·d!y nang Ive thoa min nhu cAu cua xa bc)i.
Trong nan kinh d thj tnron& ffi\lC dich CUa cl.c chu th~ kinh ~·la lqi
-. nhu@n cao nhit, ma ngum tieu dang Ia ngum cuAi cung quyat ajnh ehiing
lo~, sa JttQng va chit bt'.111g cua hang h6a tren tbi tnteng. Chi. c6 nhfing san
pbfun bang h6a vi djch V\l ma nguiri tieu dttng l\m ch9n thi moo ban duqc va
do do nguOi sAn. xuftt mm eo l\ri nh~n. Vi v~y} nhfing.nguai san xuAt phai
tim mQi each q\o ra khfii lu~g san phk da c4in& dlii dao, phong phU, cb!t
lugng·t6t, gia th!nh h?, Jam chO nhu ciu Clla ngtrai tieu dUng Va Xa hQi OUQ'C
dap(mg.

. H9p 2.5. Tac ll{ing c.iia c~mh tranh trong quan di@m cua kinh ta h9c
Vai cac nguan l\fC vac&g ngb~ cho tru&c cua xa h~i, ngay ca nhtl'ng nha l~p k! bQ?ch
thmlh th\\O nhlt ho~c m(;t chuang tdnh tfil tA chuc thong minh nhilt cung kh6ng thA tlm ra
dm;m tnl)t gi!i pMp t6t han so vbi tbj tnrbng c~h tranh. ·
Ngwjn: P. Samuels~ Kinh ti~ !qp 1) Nxb. Chfnl1 tQ quAc gia, 1997~ Ha N(li" tr. 547.
+ Nhflng tac i16ng tieu qrc ciia c4mh tranh
Khi th\fc hien C?nh tranh thjSu lanh m~nh, qmh tranh c6 thS din toi
cac tac d'(mg tieu C\l'C nhtr:
M(jt la, c~nh tranh iplong lAnh m~nh gay t6n .h~i moi tru0ng kinh
doanh.
Khi cac chu th~ thl)'c hi~n cite bi~n phap c~ tranh thiSu linh nw.nh,

47
 thjm chi ]a cac thti do{Ul x~u d~ tim ki8m 1qi thS Se Jam xoi mon d8n moi
tnrong k1nh ·doanh. th'm chi x6i mon gia o; d~o due~ h{)i. Do do, cac
bi~n phap, 'thu doa,n ~nh tl'anh thiSu lanh m~u'tl1 cin phai du:qe 1o(li trir~
Hai Ia$ c~nh tranh khong limh m~h gay lang phi nguan 1µc xa h9i
_ _ _ _ _ _n '., L ..... .-t.! .+.. ~-11.. t-.....ri.h ,. ,1...," hl ,..J..!,A
:u_e_guml.J._Ucu_w~ong_c~llLu.£UU.s.,_ct.,_w_e__c.a_cJ1.lLt e_w.uem_giu._cac________ _
l .l.. ...t..,l ·~ '

ngulin l\fC ma khong phat buy vai tro cua cac ngubn l\lc d6 trong sa.n xuM
kinh doanh, khong lfua VaO San XU!t d~ tJ>O ra bang hoa, djch VI} cbo· Xa h{)i.
Trong nhUn.g buimg hqp nhu v~y) ~h tranh di lam cho nguAn Ive xa h{)i
bi langphL
Ba la, c~h tranh khong lanh m~nh gay lam t6n h~i phuc lgi cua xa
h9L
Khi cac ngucln l\ro bi Jang pbJ'> ctmh 'b:anh khong Janh m\\nh da khien
cho pbUC -1f/l• Xi nQl
# t..,11\• b• ,1 th 1 .'"1"'1- .,, It .., ,A h.
· i ton at. ;1.-:nay VI ueu SU u\lng · ·1~ qua~ xa ·· ~l se--et;t
•A • h...,.. - ..{
. ..,

rihiSu oo h()i l.,a ch9n hon d~ thoa man nhu du. Cbo nen, khl cac chu th~
sir dpng clc bi~ phap c~ n-anh thi~u Umh mimb, phue IQi xa h9i se bi lmh
htrcrng.
2..2..2. Vai tro cua mqt sA chu thi chfnh tham gia thi. tnrirng
Vlri tu each la moi truimg cho cao quan ht$ sin xuat,va trao d6i pllit
huy ufu d\mg duai tac d(lng cua cac quy Iu~t thl. trubng, co rit nhiSu chu the
khac nhau tham gia tri tn.rbng, m3i chu thS c6 nhllng vai tto quan trqng
rieng. Sau day se xem xet vai tro cua mQt sA chu thA chinh, d6 la: nguOi san
xuAt~ nguai ti!u dilng, cac chu tha trung gian trong thi truang va nha nuoc.
C\l thS:
* Ngwi sdn xuiit
NguOi sin x.u!t hang h6a la nhUng nguai san xuAt va eung c§.p hang
boa, djeh V\l ra thi trui:mg nM.m dap img nh~ ·ciu tieu dung cua xa hqi.
Ngulrl san xuAt baa gAm cac. nha sAn xui~ alu tu, kinh doanh hang h6a,
d!ch vy ... H9 la nhilng nguai nvc ti~p ~o ra cua cai v?t chA4 sin phfun cho
xa h9i d~ ph\lc V\1 tieu dung.
Nguai sin X'llfit la nhiing nguoi sir d\1ng cac y8u ta dlu vao ctS san .
xuit, kinh doanh va thu lqi nhu~. Nhi~m vv cua h9 khong chi lam thoa
.man nbu cfiu hi~n qai ciia Xa h").i, ma con t~ ra Va phpc V\l cho nbftng nhu
cAu trong ti.rong Iai v6'i m9c tieu d~t Jqi nhu~n t6i aa trong di6u }c:i~ ngu&n
l\l'c oo h'11. Vi v@y, ngu;oi san xuit luon phai quan tim dan vi~c 1\-ra ch9n
san
.,
xuat 11ang hoa ui:le, so lugng b· ao nh•"
~ I. " 1 -.\ /.. • xuat
1eu, san .-·I,. vm, •1
cae yeu toJ. nao
;;_ '
sao
·4g
cho c6 Lgi nhftt
Ngoai ml).c tieu tim ki~m lgi nhu~, ngubi san xu~t c§n pMi c6 tnich
nhi~m dBi v6i con ngu'O'it trach nhi~m cung cip nhiing hang h6a dich V\l
khong lam tAn h~i mi sue khoe va 1qi ich cua con ngum trong ~a 1191;· ·. ·
* Nguili tiiu dung
Ngum tieu dUng la nhfing ·ngubi mua hang h6a, dich w. tren thi
tn10ng dA them man nhu clu tieu dting. Sire mua cita nguiri. tieu dilng la y8u
t6 quyat dinh S\f thatm b~ .c\]a ngtrai San XUftt. S\t phat trien da d~g va nhu
cAu cua nguoi tieu doog la d{mg h.rc quan tr9ng cua S\l phat trieu sin xuAt,
anh hu6ngtn;rc ti~p.tm sruixuil
~ · ··-··· N~i· tie'! diµlg c6, ~ai tro 1iit quari trqng trong dp-ih huong san xudt. ·
Do do, trong dieu ki~n .nen kinh ti thi truqng, ngubi ti!u cilng ngoai vi~c
tho~ man nhu du ciia minb, can pMi c6 trach nhi~m aAi v6i sµ ph!t tr1An
b& viing clia xa hQi. "
Luu y, vi~c phan chia ngum sim xuAt, nguol tieu dilng chi co tinh
cbfil tu<mgdAi de thiy <h.rgc chuc ruing chinh cU.a cac chu thS nay khi tham
gia fu! tnrO:og. Tren th\fc t!~ doanh ngbi~p luon dong vai tro vim la. nguai
~ua cung wa la nguOi ban.

* Ctfe chii thi trung gian trong thj trtdlng

• It " '

Do S\f phat trlen cua sin xuat va trao doi duai tac d(lng cua phan
cong lao d9ng xa hQi, lam cho sv: tach biet tuang d6i giU'a san xu!t va trao
en
dAi ngay eang SIDI s&c. Tren Cd. scr. 46 xuit hi nhiing chu tliS trung _gian
trong thi truang. Nhiing chu the nay .co vai tr0 ngay cang quan trQng da kat
nAi, thong tin trong cac quan h~ mu·a, ban.
· Nhh vai tro cua cac trung gian niy ma n~n kinh t~ thi.· tn10ng tra nen
sflng d{)ng, 'linh ho~t han. H~ d9ng ciia ale trung gian trong thi tru:bµg
lam tang oo h(}i thv:c hl~n gia trj cila hang boa eung nlur thoa man nhu d.u
cila ngubi ti~u dung. Cac cbu th! trong gian lam tang SlJ kAf nfii gifia sin
xuiit.va tieu ~Ung, lam cho san xuit va tieu dung tr& nen an khap v6i nhau;
w
Trong aieu kien nen k.inh tltj tr1.r<mg hi~n d%lf ngay nay, eac chu
th~ ttung gian thi wbng .khong phai chi co cac bung gian thuong nh§.n ma
con lit nhi6 cac chu thS trung gian phong pbu tren t!t ca cac quan kinh . he
ta nhu: uung gian moi gi6i chung khoan, trung gian moi giai nha <tAt,trung
gian moi giai khoa hQc cong ngh~...Cac trung gian t.rong tht truimg khong
nhung ho~t d<)ng tren ·ph~ vi thi trl!On~ troi:ig nu&c ma con 1ron ph?J.ll vi
49
 w.
quAc Ben c~h d6 ding c6 nhiau lo~ hinh ttung gian khong phu hgp v6i
cac chuin myc ~o dlrc (hra dao, moi gilri bit hqp phap ...). Nhfing trung
gian nay C·ful QU(]C lo~ti trlr,
Nhllnmtc
Trong kinh thi truan~ xet v! vai tro kinh t!, nha mtoc thgc
hi~n chuc nang quan -ly nha nuac vA kinb ta aAng thai thve hi~n nhilng bi~n
phap eta khic phpc nbtlng khuyat.~t ctia thi trttlmg. .. .
Vol trach nhiem nhu v~y$ m9t mjt, nha nuac th!IC hi~n quan tri phat
ni@n nin kinh tA thong qua viec qao l'p moi truang kinh t! tAt nhAt cho cac
chii thA kinh ~ phat buy s~ sang qio cua h9. Vi~c qto ra cac ~o can oAi
vai hotlt d9ng san xuAt'kinh doanh v:r phia nha nu:crc se lam kh-n hill) ci<}ng
1\Tc s~g !lo ala c4c chu tbA ~ xu!t kinh doanh. Cac ni,9 ~ nh~ vjy ,p_biti
cia.rqc IOfi bO. Vi~ nay doi hoi ~i ca nhin c6 trach nruem trong b9 may
quan Jy nha nuac cin pfuii nhiti thuc duqc tl~ nhiem cua minh Ia thuc
te
diy phat tri!n} kbong giy can too S\f phat n·1An ciia nan kinh till trubng.
.' CUng vai 00; nha nuac eon SU dyng cac cong Ct) kinh tS d! khic pbl).C
cac khuyat ijt cUa n&i kinh t~ thi tru'Ong, lam oho nen k.inh thj truang w
ho\lt dqng hi~u qua.
Hfp 2.5. Quan nifm cua Kmh d b\)e vi vai tro cia ebinh phu
Chinh phu di~u chtnh ca.c khuytt tjt cua thi wang d{}c quy&:i; o nhi8m nhim
·khuy~ khfch hi~u qU!l Cac chucmg trlnh eua ch.inh phU khuyen khtch cilng Mng.
·Chinh phu An Qinh kinh t~ vi ma.
Ngu6n: P.Samuelson, Kinh ti h{Jc, tf)p I, Nxb Chinh trj qu6c gia, H~ Ir.84w85.

Torn l~i, trong n!n kinh t~ thi truimg,, tnQi quan h~ san xudt va trao
dOi~ cac ho~t d0ng cua cac clni thS dSu chiu S\i tac dOng cua cac quy lu~t
'kinh ta khach quan CUa thi trmmg; cArig thbi chiu S\f di~u ti~t, Can thi~ cua
nha nu6c qua vi~c th\:fe hi~ h~ thang phap lu~ va cac chinh sach kinh ta.
Mo hmh kinh ta thi truemg 00 S\l' di~u ti!t cua nha nuac arung nucc, tirng
giai do'1) c6 tha khac ~u tuy tbu~c vao muc d~ c~ thi~p cua chfnh ph~
aAi VOO thj truimg) SOC!g tat ca cac mo hinh ttAu co diam chung la khilng the
thl&i vai trO kinh t~ clia nha nuac.
*****
.TOM TAT em1C1NG
Hang h6a la sim phAm ooa lao d¢ng, c6 th~ thoa man m9t nhu ciu
50
nao do cu.a con ngucri va c6 the trao d6i v6i san phAm kbac. Hang h6a la
phtlm ~tit kinh ti! tnmg· tam ,khi nghien cuu v~ san xuAt hang boa va n8n
kinh te hang hoa. Hang boa c6 hai lliu9c. dnh la g!a tLi sir dvng va fia tti.
O ia tt·i si'r d\lllg ia cong dl)ng ct1a v~t ph~, c6 the thoa man nhu ~~µ cbo ; . _.
san xuit ho~c nhu cftu tieu dung ctia con nguM. ·Gia tri la lao d()ng tJ.ii'.u
tuqng cu.a nguai san xuAt k~t tinh trqng bang' h6a, biSu thi m6i quan h~
kinh t~ giiia nhfing ngum san xuAt va trao dAi hang hoa.
Hang h6a c6 hai thu¢c tinh la do lao dqng cua nguai sin xuat hang
h6a co tinh hai mJt, Jao d{)ng C\} thS va [ao dQng trim tuqng; tao d(}ng C\l
the ~o ra gia tri sit d\lllg, Jao Ct{}ng tritu tirqng ~o ra gia tri hang h6a. Viec
pllltt bi~n ra a~ hai mJt cita lao dc)ng san xuit hang h6a la phat ki~n quan
tt9ng cua C.Mac, giup ong lu~n giai tri~t d~ v~ khoa bQc vB ngu6n- g6c'J ·ban
ts
ch~t cua gia tti .. di~u !lla c.ac nha kinh hQC .uulrc Mac chua- giai-quyat
dugc. ·
Tren thi trubng> hen c~ nhfing hang h6a thong thuang con oo m{ft
ta
sA ySu. c6 nhctng thuQc tfnh hojc chtic nang d~c bi~t ·ciing &rqc trao
dBi,
mua ban. E>-0·1a nhcmg hang boa die bi~t. Nghi&l c(m v~ cae hang b6a d'ij.c
va
bi~t nay c6 tao <f\.tng hi~u ro hon tinh da d~g ciia hang h6a va th] tnrbng
trao dAi~ mua ban chling.
· · Trong mSn kinh ~e hang h6a, thi trll'bn~ dong vai tro <IJe biet
quan
trQng; thi trliOng la diu ra ctia san xufil, la cau n6i giua san xu!t va tieu
dilng. Khong·oothi truimg thi sin xuit va trao c6i hanghoa ~ong th! ti~n
hanh tr61 chay dugc. Tren thl. truiJng, cac quy lu@.t kinh t! ho~.t d{>ng~ tac
dgng Ifin nhau vS: ttiau tiSt toim b9 qua trinh san xuit, phan ph6i) trao ddi,
tieu ditng. M9t nSn kinh tA d\Ia vao bo?t d()ng cua thj truong) chl.u sv ru.au
tiat cila cac quy lu~t ldnh t! tren thi tnrang duqc g9i la n~n kinh teJhi
truang. Kinh ta thi tnrang Ja giai do'1'! phat tri!n cao cua kinh .t~ hang hoa;
6 d6, mQi' quan h~ kinh t~1 dEu .
duqc th\fc.hi~n tren·thi truang,
.
dubi hinh
thll'.c quan h~ bing hoa - tien t~.
Kinh tA thi truang c6 nhi~u uu th~ p-ong phat tdSn san xmit. T.PY
te
ithien, kinh thi tnrang cilng c6 nhfing khuyet t{lt Nhfi'ng khuyet_t~t nay
c6 th~ khic phuc thong qua phat huy vai tro kinh t~ ciia nha nu&c, cac tb
chixc xa h9i va clc thiat cha ldnh t8 khac trong xi h<')i.
Cac chu thA kinh t~ cung tham gia sim xufi.t va trao dAi bing h6a tren
thi. tru:bng bao g6m nguai san xujt, llgtrm tieu dimg, cac thuong nhan, nha .
nuac, khu vgc nuac ngoa.L. M6i chu th~ c6 vai tro~ vi trf khac nhau trong
qua ~lnh san xufil, trao dAi hang hoa va la m9t tac nhan cua nan kinh t~ thi
51
 .tnrlm~. Ho~t dqng cua m6i chu th! dSu chiu S\f tac d9ng cua cac quy 1u~t
kinh te thi truang; aAng thai tuan thti S\t diSu tiA4 djnh hu6ng cua nha nu6'c
thong qua h~ th6ng phap lu~t va chfnh sach kifih ts~ ·
(;ac ~hujt ngfi.o d:n ghi nhcl-:
-------····-·-··----·-··-·---~an xutit hang hoa, Jiang hoa~ giatrj SU a1p2gJ gia lrlt l'll(mg giD. trt,
i •

nling suiit lao d()ng, cuimg d(J lap ilgr)g, lao il9ng C¥ the, lao apng trim
tievng, lao ilpng gidn don, lao dpng phftc tl'tlp, tiJn ti; thj tnrilng, quy lui?t
gid trj, quy iu4t cung c4u, .Iuii thong tiih t?, i:x;nh tranh quy lu4t cgnh
1

tranh, th; trulrng, cu che thi tnrltn.gt kinh ti thj tmung, nguui sdn x:u&,
ngutTi tieu dung.
. . J:. . ).
· Van de tbio luin
>· "

. I. Hly @Qn m§t IQ:@i b§rtg ho@ -v~ dang v1;iJ nglJ(1i sin ~uit r@c l9@i
hang h6a do d! thao l~n v~ thu(;c tum va chi ra !Am quan trQng cita hang
hoa do <161 vai xa h(;i? Phan tich trach nhi~m xi h9i cua minh a6i vai ngu(ri
ti!u dUng, ~ nh~ ·tac dqng cua quy lu~t o~ h-anh va ra phuang an da
dA duy trl vi ·td sin xu!t cua ininh' tren thi truang?.
2. v6i tu each la nguai ti~u diing, dr kinh nghi~m thvc t~ cua' ban
thanjl hay thao lui.n va chi ra vai tro va bien phap cua ngu(Ji tieu dW1g cAn
phai lam dA bao v~ quyBn lgi cua minh dit trong m8i quan h~ v6i ngttai san
xuit va xahe>i khi tieu dunghang h6a?.
. Ciu hoi on tip
1. BiSu ki~n ra dbi cua nan san xuit hang boa? Hang hoa? Thu9c
tinh cua hang hoa? Tinh chit hai mjt cua 'lao d9ng sin xuAt hang boa?
Lugng gia tr.i h~g hoa? Nhfing nhan tA ilnh huang luqng gia tri cua hang
·hoa? Ban chAt va_cb(fc nang cua ti8n?.
2. Thi trucmg? Vai tro cua thi tnrbng? cac chuc niing cua thj trubng?
Vu ths va khuy!t t~t cua n€n kinh ta thl tnroog? cac quy lu't ca ban cua thi
trm'.mg?.
3. Vai tro ooa cac chu tha chhth tham gia thi ttul:mg?.
Tai lifn hoc ftp:
1. C.Mac .. Angghen Toan t~p~ NXB CTQG Ha N(li 199.4, ~p 20.
2. C.Mae-Angghen Toan ~P1 NXB CTQO Ha N{H 1994, ~p 23.
3. David B~gg; Stanley Fish.er, Rudiger Dornbusch, Kmb tehQc; Nha
xuit b~n Giao d\lc Ha N{)i 1992
52
 Chv<ing 3
GIA TRJ T04NG DU'
TRONG NEN KINH TE THJ rRllONG
Sau _khi da nghiin c(ru Jy luJn c1ia C.Mac v8 bang h6a va quan h~
hang h6a - tien t~,. m9t trong nhfing quan h~ oo ban nhM ciJa n~n kinh ~
hang boa, va cilng ta C(J sa IY 1$1 cua nen kinh tA thi tru®g, chtrong. 3 Se
tr.ang bi h~ thBng !fi th(rc 1~ lup vA sin xuAt ra gia tri th~ dtt cila C.Mac
tro~g diSu ki~n nen kinh t~ thi tnrong tl}' doc~ tranh tU' ban chu nFia,
te.
hi~ thai. al~ tien cna kinh ~i n·110n~ tronf Jich su phat tri~n k¥, ~;cu~
nhan lo~, vacac quan he [qt 1ch co ban n~~t ~ong quaphan phm_~a·t.rt.
ni6'i do lao d9ng t30 ra ·giua ~c chu the Ca ban trong n6n kmh t! thi ·tnr0ng
tu ban chu nghia. Tren oo so do, v~n dpng d8 phan tich va b& sung -Jam ro ·
))on ly }u~ va cac ~~n b~ lgi I~? tr~ng ~~n ~inh }~ tb.i_ tru?n~ ... m~t ~ia
cimh cot 101 teong do1 tll'']ng ngh1en cw cua kinh te chlnh trt glUp cho sinh .
vien xac dinh d:ugc lqi foh cua mJnh, Wnh thanh ky nang hist tlJ bao v~ lqi
ich chfnh dang ct\a ·mlnh biSt each giM quyat c6 can cu khoa. h9c quan h~
lgi ich cim. miilh. trong quan h~ v6i lqi ich ~Ua. nguai lao d(}ng, vai JQ:i fch ·
cua xii h~i khi khm nghi~p ho~c tham gia c~ ho~t d9ng kinh tA - xa h91
trong bAj canh xa h9i biin d;;i. _ -
v ai t nghia do, chuong nay se duqc trinh bay vai ba nqi dung cAt
loi: i) Ly Ju~ cila C.Mac v~ gia tri thlng dtt,-dAy cung chinh la m}i dung
eAt loi hQc thuy~t gia tri thling du -cim C.Mac, hon da tang trong 1y lu?n
kinh t! chinh tr! cila C.Mae; ii) Tich Jfiy tu ban (each thfrc·su dimg gia trj
th~g du); ifi) Phan phAi gia tri th~g du trong n~n kinh t~ thi ttuang ·tv do
c'1lh tranh tu ban chu nghia
3.1. LY LU~ CUA C.MAC vE GIA TRJ TH!NG Dlf
. Ly Jutn gia tri th~ng du cua C.Mac~ dugc trlrih bay co d9ng nh!t
trong' tic phim wru ban~', co n()i dung r9ng 16n} lu?n giai khoa hQC ve
nhGng diau ki~ iiA hinh thanh" cac quy· lujt v~n d9ng~ XU hU'6ng phat triAn
cua n!n kirih t~ thi trupng tu ban chu ~ghr~ trong d6 v~n d~ quan trQng
va
hang d1u ·!a ban nguon g6c va ban chat ciia gia u·! th~ng du. .
3J.14 Nguan gAc dia gia tri t~i.i:ng du
* Cong t.hkc .(!/gung cua tu blm
a{~hi ;a ng~~n.g6c cua gia tr! th~ng du, C.Mac nh!t q~an d\ia tren
53
 · iy lu~n lao d{>ng h.\O ra gia tri. Tren ca so d6, C.Mac d't viu d8 phan tich tir
mo hlnh coog tb(r~ chung cua tu ban.
f)~ thn ra c6ng t~uc chun~ cua tu ban, C.Mac so sanh quan h~ luu
'thong hang h6a trong nen san xuat bang h6a gian don va quan h~ hru thong
_______bing boa trong n~n kinh t~ thi truang tu ban chu nghia. --------~---

_Theo C.Mac, quan h~ luu thong hang h6a gian dan v4in d{;ng theo
ding thuc H-T...H. · · ·
Quan hf Iuu thong hang h6a thi tntimg tu' bin cbu nghia vjn .d{)ng
theo c0ng thirc T..ff...T.
Tran ca sa lam. ro :;!\! gidng nhau v~ kh.ac nhau .vA mvc dfoh Cl)a ha!
tr)nh d9 quan h~ ltru thong d6~ C.Mac phat hi~n ra cong thirc chung cua tu
ban phai la T-H-T'.
Tl·ong do, ti-ong do T>= T + At.
C.Mac cho tinf at phai la m{lt sA duang, vi nhu thS hru thong T-H-
T' moi co y nghia. Neu g9i ph$n chenh l.~ch duong d6 la gia tri t~ng du thi
nguAn gac cua no tu dau ma oo?. .
C..Mac chung minh ring, vi~c mu.a., ban hang hoa thAp han ho~c b~n&
gia trj thl chic ch~ khong c6 giii trj tang them;J n~u nguai mua hang h6a de
r6i ban hang h6a d6 eao hoo gia tri thi chi duqc lqi xet ve ngum ban, nhung
xet v~ ngu:M mua thi l~i bi thi~t. T1'0ng khi, trong n!n kinh t.S thi truemg~
m6i nguai d~u d6ng va.i t.ro la ngnai ban va a6ng thui cilng la ngum mua.
Cho nen, n~u dugc IQ'i khi ban thi l~i bi thi~t khi mua.
Nhtr v'y~ luu thong (mua, ban thong thuang) khong t'-o ra gia tri
tang thc$m) xet tt·en ph~m vi xi h9i.
C.Mac khing djnh, v~y bi m~t a day la nha tu ban di mua dugc m¢t
lo~ bang h6a d~c ·bi~t nao d6 ma trong qua trinh sit dpng ·lo?.i hang boa· ·
nay, gia t1:i cua no khong nhwg dtrQ'C bao tAn 1na con ~o ra duqc gia n·i
mld km ban gia tri b.an than no. D6 la hang h6a sue lao d{lng.
*Hang hoa sfre lao t1;ng
C.Mac viat: ''Sue lao dc)n~ hay, nang Ive lao o9ng la toan bQ nhtmg
ning 1\.fc thtS cb!t va tinh th§n ten "-i trong oo th~, trong m(;t con aguOi
ctang song, va dugc ngtroi do dem ra v?n d\lng mai khi sin xuit ra m9t gia
tri SU dJJng nao d.6'"'
-------~·
:s c.Mac • Ph. Ang,hen. Toan t$p~ tjp 23, Nxb Chfnh tri qu~c gia, H, 1993, tr.25 J.
54
 Hai diSu kien d8 sire fao d{mg tr& thanh hang h6a la:
M6t; nguOi lao d9ng duqc t\l' do v~ than th~
Hai, nguiri i.ao d(>ng khong c6 du cac tu li~u san xuAt cAn thi8t de! t\l'
kSt hgp vm sue rao d(lng cua mmh t~o .ra hang boa dS ban, cho nen hQ r}hai ·
ban sue lao dqng.
Khi sue lao de}ng tro thanh hang h6a, n6 cung c6 hai thuqc tfnh nbU'
hang h6a thong t!nrb'ng. D6 lit thUQC tfnh gia tri va thu{)c tinh gia trj str
dt;mg.
.. Gia ttj cua hang hoa sUC lao o{ing cling do thoi gian lao d(ing xa ht)i
elm, .tb~~!A~.~~ ~u~~.va tai san :xu4t ra sU'c_]ao d{lng quy~t diah. ·
ve
Xet ciu thanh, do hang h6a sue lao d9ng tan ~ trong con ngu-Oi
(tang sang, nen d~ sAng va tai san xci~t sire Iao d{)ng; ngtrai iao ·d9ng. phai
tieu dung lugng tu li~u sinh ho~ nhit lijnh.
Do vjy, thbi gian lao d{)ng xi h(H ch thl~t dA tat san xuftt ra sue lao
de
d()ng se duqc quy th8nh thai gian lao d9ng xah(>i-cln thi~t sin xuit ra
nhimg tu Ii~ sinh h~t ma nguai lao d9ng ti~u diing. Tire I~ vs each tinh,
gia ttj cua hang h6a sue lao d9ng dugc do Julmg gian ti~p tho.ng qua luqng
gja tri cua cao tu li~u sinh ho~t de tai san xu4t ra sue lao dQng. Cho nen,
cAu thanh .gia tri cua hang hoa sue lao o.;>ng se bao gbm:
Mpt la, gia tri tu li~u sinh ho~t c!n thi~t (ca v~t chAt, tinh tbk} da mi
san xu~t ra sue Iao Cl9ng;
· Hai la, phi tAn dao ~o nguiri lao d{ing;
Ba la, gia tri nhilng tu: li~u sinh ho\it cln thiat (vit ehAt va tinh thin)
nuoj con cl)a nguiri lao dl}ng. "
Nau cilng tbeo nguyen tic ngang gia trong n~n kinh t~ th! trubng thJ
gia ca CUa hang boa SUC ]ao dqng pnai phan anh (UQ'ng gia trj neu tren.
- Gia trj SlT dvng cua bang hoa sue lao dl}ng ciing la dA thoa man nhu
c~u cua nguai mua. · · · · ·· ·
' Khac v6i nhu ciu thong thuO'ng, khi SU d9ng hang hoa su·7 lao d{)ng,
ngu·m mua hang h6a sue Iao dgng rnong mu8n thoa man nhu cau c6 dugc
. gia tri 16n hon, gia bi tang them.
Hang hoa sue lao d{)ng la lo~i ·hang h6a d~c bi~t; n6 mang ySu ill tinh
th§n va ljch SU. Han tl1a, gia b'i sir dl)ng cila hang h6a sue lao d{mg c6 tinh
nang d~c bi~t ma khong hang h6a thong thubng nao co du·gc~ d6 la tl'ong
55
 khi sir d\Ulg no, khong nhilng gia tri cua n6 duqc bao t6n ma oon ~o ra
duqc luQng gia tri lon ha.n. B~y chinh la chia kh6a chi ra nguAn g6c ctia
gia ttj Ian hon neu tren do dau ma co.
C.Mac khing dinh, ngubn gbc coo gia tr! th;jng du la do hao phi sue
----------1a-o-d9ng-ma-c6.
* Sv siin xuit gia tr/ thjing du
Qua trlnh san xuit gia trj th~ng du la S'1:1' thBng nhAt cua qu~i"frloh t~o
ra va lam ting gU\ tri.
a! c6 dugc gia tri th~ng du, n~n san xuit xa h()i phii d~t d8n m(lt
tdnh d9 nhftt. dbili. Trinh ttq do phan anh~ 11gtrirl !ao dqng chI phai hao phi
m9t phin thai gian lao dong (trong thM gian tao d()ng di du:qc th6.a thu~n
· b' .i.;t.~. . •.r) I" ' th! bu Ai· du c ia tr• han h6a
::cal~~~: ~~~n;t:;:.~~y ~~-~1-f!i~ l~:d~~~ tft-y~ ____g ____
A. .r.

Ngoru thai gian tit ~u d6; vin trong nguy~n tic ngang gia eta thoa
· thujn, nguOi lao d()ng phai lam vi~c trong S\l' quan Jy cita nguOi mua hang
h6a. sue lao dqng, va sin phi\m lam ra thuqc sa hii'u cua· nha tu ban, thOi
gian d6 la thai gian lao c.t{lng th~g du.
Vi dµ:
Gia SU san xult giii tri th~g du ·duqc th\,fC hi~11 ·dum hlnh thai san
xtkit cv thS Ii san xudt sqi. -
DS ti~n hAnh sim xuit sqi~ nha ttr ban phai img ra s6 tiSn la 50 USD
d~ mua 50 kg bon~ 3 USD hao mon may moo d~ keo 50 kg bong thanh
sqi,. l 5 USD mua hang hoa sire Jao d9ng de! sir dl)ng trong l ngay Jmn vi~c
8 gia. Nhu v,y, nha tU' ban {mg ra 68 USD.
Trong qua trinh san xuAt sgi, bing lao d9ng C\l tha) ngubi cong nhan
biAn bong tbanh sgi,. theo do giB. bi cua bang Va bao man may m6c duqc
ch~~n ~ao ~a ~ ~ua svi; ~ng ~ao d{)n~ triru,.tugng ..nguoi oon~ nha?1 ~~
ra gia t11 m6'1., g1a ctinh, trong 4gtb1ao dQng cong nhan di chuyen toan b9
50 kg bong thanh sgi. Gia tri sQi g61n:
Gia tri SO kg bang chuySn vao : 50 USD
Hao mon may m6c: 3 USD
Gia trj m6'i blng gia tti sue lao dqng: 15 USD
TiJngcjihg: 68 USD

56
 Nha tu ban ling ra 68 USD, ban sgi thu ve 68 USD. NSu qua trln!l
Jao d{)rig dirng l~i ~i diAm nay thl khong c6 gia tr! th~ng dtr, ti!n O'ng ra
c;bua tr& thanh tu ban.
D~ co gia tri thing dU", thai gian lao d9ng phai VlI<}t qua cru di~m- bu
l~i gia tti stie lao dOng. Nha tu ban mua sue lao d{ing cua c&ng nhan dA sir
dpng trong 8 gia chu khong phru 4 gia.
Cong nhin pbii ti~p t\lc h\1n vi~ trong 4 gib' ntta;. Trong 4 giOi nay,
nha tu ·ban chi pnii bo them 50 USD eta mua 50 kg bong va 3 USD hao
., It' .#
monmaymoc.
Qua trinh lao d{)ng 4 gfo sau di~n ra nhu qua tdnh <fftu. sa sqi duqc
t~ ta ~ng 4 gia lao d{>ng sau ciing co· giatri 68 USD~
.' Tang c9ng; nhi tu ban img ra 100 USD + 6USD+15 USD == 121
USD, trong khi d6 s5 sQi sin xuAt ra co gia tri 136 USD.
Do 46, nha tu ban thu dtrqc h.rQ'!lg gia ttj th~g du la 136 us.o - 121
USD=15USD.
Phfut chenb l~h nay~ C.Mac ggi bi gia tri th'11g du. Day Ja gia trj
mai do ngum lao ct9ng t\lo ra ngoai hao phi lao tt9ng tit ysu.
Nhu v~y, gid tri thijng du Ia b9 ph4n gid tri mm d6i ra n.gol.d gia tri
sfrc lao Q6ng do nguifi ban sue lao i/.9ng (nguui lao il{Jng lam thue) tfl.o ra
va thu9c vd nhQ ttr ban (nguCli mua hang hoa sue lao i!?ng). .
C.Mac kY hi~u gia tri tl'@lg du la m.
Sa di dW1c g9i Ia doi ra vl nguOi lao d:()ng chi cln m()t ph!n nhdt
•
dinh thai giru1 h.ao.pW s.uc lao d9ng da duqc thoa thu~ theo nguyen tac
ngang gia la da du dS bu dip gia ttj h3:n.g ~6a SU? lao d{)ng cua m1nh. Thoa
thujn nay du,gc ph~ 8nh cr m()t ban hgp ·dong lao dl)ng ~fra nguni mua va
nguoi ban hang.h6a sire lao dgng. T~t nhi!n, tren th\l'C te,trong nAn kinh t~
thi truong) thoa thuin nay. rlt kh6 a¢ duqc mire ngang gia, nghia la ti~n
cong cu~ nguai ban sue lao c19ng r§t kho phin inh hrgng gia u·l dAy au nhu
ba)iSu to c§~ thanb neu tren.
Luu y, trong vi cl\) nay, C.Mac da gia dinh nguO-i mua sue lao d9ng Ja
as
nha ttt ban v&i tu each la chu so huu thuAn tuy phan bi~t vai ngum tao
d(>ng lam time. Tr~ng truemg h\1,P vi~c quim ly doanh nghi~p cfing do ngrrai
lao d{)ng dtrgc thue tlu gia 1li m(,-i la do lao d9ng lam tho€ ma c6.
Con bung trubng hgp nguai mua hang h6a sue Jao ·a{mg cung phai

57
 hao phi SUC lao dQng duai d~g quan ly thi gia tti moo do cung cO Sl)' dong
gop m(Jt phin tir lao d('mg quan ly vai tu each la lao d~ng phuc ~p. Tren
thvc tA, da sd ttguoi mua su'C lao d9ng ding pbai thrun gfa quan ly va hao
phi sue lao d«)ng.
_ _ _ ____,,N,_, _,h=-"u=-·_,_.vay, dan day co the khai quat: tu ban. la gia tri dem ~i gia tii~-­
th~g du.
Qua trlnh san xuit gia tri thing du, xet tit phia nha tu ·bari,--la qua
tdnh img ra va SU d\lllg tu bin vai tu each la gia tri mang 1~ gia ttj th~g
du. D~ ti~n hanh sin xu§t, nha tu ban phru ll'ng tu ban ra mua tu li~u san
xuit va stf:c lao d~ng.- ·
D! lam ro hem khbg dJnb nguAn g6c cua gia tri th~g drr la do baa
phi sire 1ao d{)ng t\\O ra, C.Mac di sau phan dch vai tro cua tu ueu san
xuit d.u&i- ooG-h-inh-thai-hi+n-v~t ~nh-tt- -may -moc va nguyen--nhiencv,tJi~n
trong mAi quan h~ vai ngU'ai Iao «9ng trong qua t!'irih lam tang gia tri.
Vi~c phan tich nay duqc C.Mac nghlen ctru du6i n9i ham cua hai tbu~t
ngrt: Tu ban bit bi~n va tu ban kha biAn.
* Ttr biin bat biln va tu ban khii.. biln
'

B(J phQn tu bim t6n tt;ii du:/Ji hinh thdi tu li~u son xudt ma gia trt
ilur;·c 1ao dpng ~ thi cUa c6ng .nhdn lam thue bao t&n va chuytin nguyen
V<?n.. vao gia trj sdn pMm> tuc la rid
JJ;i khong biJn a6i trong qua tr'inh san
xu/it au{i'C C.Mac gpi la tu ban hat bien (kj hi~ la c) .
. Tu ban bit hiAn ~ong q.o ra gia tti th~g du nhung la di~u ki~n c§n
thi~t dS cho qua trinh tilo ra gia tt·i th~g du: dugc diSn ra.
May m6c du hi~n d~, du dllqc t\l' d{>ng h6a thi vai tro cua n6, C.Mac
so sanh, giBng nl;nr v~i tro ctia chi~c binh thuy tinh trong thf nghi~ phan
ung hoa h9c. May moe, nguyen nhi~ v~t li~u li di!u ki(}n dS cho qua ttinh
lam tang gia ttj duqc dian ra. Khong c6 may m6c~ kh6ng c6 qua trlnh tA
ehuc kinh doanh thi dttong nhien khong co qua trlnh san xuAt gia tri th~ng
du.
Ngay nay m~y moc duQ'c f.\r dqng boa nhu nguai may, thi nguOi may
cifug chi c6 vai tro la may moc, chimg nao vi~c SU d\mg sue lao d9ng con
co lqi hon cho nguoi mua hang h6a sire lao d(}ng so vai sir dyng nguai
may,, thi chimg do _nha tU' ban
oon SU dt}ng sue lao d()ng sAng cila nguai ban
sue iao dQng Jam thue.
Tuy nhien~ ·clin luu y, vi~c {mg dimg thi~t bi oong ngh~ tien tien vao
58
trong san xu!t la tiBn d~ ct~ tang nang suAt lao d{mg xa h9i, do d6, may
ro6c, cong ngh~ tien ti~n rAt cAn thi8t cho qua trinh Jam tang gia tri.
B9 ph4n tu: biin bi'n thanh sue I~w ilpng thl khac. Gia n·i cua n6 dugc
chuy~n cho ci1ng nhirf lam thuel bi€n th~h tu li~u sinh h~t c.fui thi& va ·
mAt di tl'ong qua trinh tai san xu§t sue Jao a9ng cua c&ng nhan lam thue.
Tuy nhien, trong qua trinh san xuAt, cong nban lam thue bfulg lao dl,lng tru~
tuqng t\lO ra gia trj mai VOO hrqng {On hem gia trj sue lao d{mg.
V~y, C.Mac k8t h$1, b(> ph~ tu him t6n tt;1i du:iJi hinh thai sue lao .
ti~ng khong tai hi~n ra, nhung .thong qua lao i19ng trUu. tU{Jng cua cong
nhfin ma tang Jeni tire bibz ildi vi s& lu{fng trong ,qua trinh san xuJ~J du:(lt
Mac g9i lii tu ban kha hiin (kj hi?u la v). ·
. ' Nhu v,y, «ten day, nAu g9i G la gia tri. hang h6a thl c6. thS..
cong thuc
h6a ve gia tri hang h6a du6i d~g nh.u sau: .
G=c+(v+m)
Trong ·do: (v+m) la gia tti tn6:i ciw. hang h6a, do hao phi lao d()ng
sAng U}.o ra; c la ghi ttj c6a nhtlng m li~u sim xuit da duqc tieu dling, la b()
ph~n lao d~ng qua khrr da daqc k!t tinh tr<?ng may m6c, nguyen nhien v~t
li~u. B9 ph~ nay dttqc lao d(ing sAng chuyen vao gia tt:i san phim mal.
Thong qua vi~ ban hang h6a sue tao d{)ng, ngubi lao d9ng duqc tra .
tiAn c:Ong. ·
* Ti~ntong
Ti!n oong do chinh la gia ca cua hang hoa. sue lao d9ng. V~ vm ban
chit cua ·gia tri lnai nhtr neu tren~ thi tibi cong la do chlnh hao phi sue Iao-
dc?ng cda nguOi 1ao d()ng lam thue qio ra, nhung n6 l~i thubng liU'Q'C hiAu. la
do ngubi mua sue lao d{>ng tra cho ngu?rl lao d{mg lam thue.
Cu sau m{)tthoi .gian laP.. dQ.ng nhAt djnh, nguoi lao d9ng lam thue
dugc tra mqt khoan ti~n c&ng nh~t ainh. BiAu d6 th~n chi 11\m cho nguoi
.. lao d(}ng ciin~ nh~ hi!u I~ nguai mua sue lao d9ng da tra cong cho minl1.
'rrru I~?, nguon goc ~a lien cong chl:rµi la do hao phi sue lao a9ng cua
. ngubi lao d()ng lain thue t\l' tr3. cho minh thong qua s5 sach cua nguoi mua
hang h6a sire lao dt\ng ma thoi. .
ciri nh4n mlmh di!m nay d~ ngu<ri lao d¢ng ciing nha nguoi chu
mua hang h6a sue fao d(}ng phai d~t dia vi cua m6i b8n tt'ong m()t quanh~
lqi ich th6ng nh~t. NAu f:\t khoi nghiep, ijp doanh nghi~p va mua hang h6a
sue tao 49ng thl ciing din phai dAi xu v&i nguO'i lao d¢ng th~t trach nhi~m
59
vi ngu(ri lao dqng. dang la nguan g6c cho S\I giau co cua minh. Trai l~, neu
pMi ban hang hoa sire la.o d(mg thl dn phiibiet bao v~ lqi ich coo ban than
trong quan h~ lqi foh vai nguiti mua bang boa sire lao d(lng.
·L\ru y, ldu khing dinh ngu6o gAc cila gia tri th'11g du la do lao ctc)ng
cua ngrrai lao d()ng lam thue ~ao phi ~o ra thi khong c6 nghia la nguOi
1nua hang n6a suclao dQng da thu duqc ngay gia ttflliing du ooo!d~g
hinh thii th~n.
11 ~ ¥ ..

Tnli l~i, de thu duqc gia tri thing du dU'ai hlnh thru tien. CMac g9i
Ja th\fc bi~n gill tri thing du, thi hang h6a duqc san xufit ra !y phai dugc
ban di, nghia la no phai duqc thi trabng chip nh~. Khi hang h6a khong
ban ctuqc, ohu domih.~gbiep se hi pha san'. ·· · ·
· Vl v~~ C.Mac nhin ni~h~ di c6 gia tri thJng du, nha tu ban kh8ng
~1..~
ru:!u.ug ).
can 1....:t• ......
p.imt h"'"' .. inh .. J;. •• tri th.. du ~ .. ,l. •
U!\fC. ~n quatr1 . s~ xuat gia~~ {mg- ,-ma-oon_can
phai chuin bi cac di~u k.i~n .cfut tbi~t cho qua trlnh d6 va thl}'c hi~n gia trj,
gia ttj tiling du chlm d\Ulg trong nhiing hang h6a da du{Yc .san xudt ra. TAng
thi·nhifng ho't d(>ng 46 biiu hi~ll-s\f v~ d()ng tuin hoan ct\a tu ban.
* Tulin hoon cia tu ban
~

Tu§n hoan ciia tu ban la S\f vjn Cfi)ng cua ttr ban l§n luqt tnii qua ba
giai do~ du6i ba hinh thai k~ tiap nhau (ttr ban tiSn t~~ tu ban san· xuit, nr
ban hang boa) gin v6i thyc hi~ nhtmg cbirc nang ruang mg {chu~n bi cac
di~u ki~n cAn thi~t d~ sim xuit gia tri th~g du, san xuit gia tri thijng du,
th\fC hi~n gia tri ru bin va gia tri 'th'1tg dtr) va quay tra vA hlnh thai ban dAu
cung voo gia tri th{ing du.
Mo hlnh cua twin hoan tu him la:
SLB
T-H< ... SX ... H' -T'
TLSX
Qua mo hinh cnay cang thAy ro hon nguAn g6c cua gia tri t1$1g du
ttugc "°ra trong san xuAt va do, hao phi sue lao dt)ng cua ngu:ai lao dyng
cbu kh6ng phai do mua re ban dat 1na e6. KSt qua cua qua trinh san xuit Ia
H' trong gia tri cua H~ co bao ham gia tri thing du. Khi ban duqc H' nguai
ta thu duqe T'. Trong T; co gia tri thij.ng du duai hinh ~ai tian.
Tuin boan ttt ban phan anh nhti'ng m6i quan h~ khach quan gifla cac
ho~t d(>ng cAn phBi k~t hqp nhip nhang, lQp thOi, dung luc frong qwi trinh
 san xuit kinh doanh trong n~n kinh t8 thj trm)ng n6i chung va kinh t~ th!
truang tu ban chii nghia n6i rieng.
.. - BB san xuit kinh doanh bi~u quat chit th~ kirih do~h phii CQ cac y~u
tb san xuat ein tlliSt v6i sa h.rQTig) chit hrQng,. co ·diu pbu hqp, phM c6 du
tdnh d9 t6 cht?c s~p x~p va thl)c hi~n oong vi~ theo quy trinh> d&ng thm
cAn c6 rihung diSu ki~n hen ngoai thu'n Lgi cho vi~ th\fC hl~n qua trlnh do,
do d6, khong nhilng dn con~ l\l'c to l6n ctla dcianh nhan, ma con cin t&i sv
M trq tich eve cna nhA m.r6c th<lng qu~ ki&t t~o moi truang .kinh doanh
thu~n Iqi. -
Trang diau ki~n moi truemg kinh doanh C\l thS nh~t dinh) cac nha tu'
. ban khac- nhau eiing th\fc hi~n aAy du cac btrac c.ua quy.trinh kinh doanh co
1h~ nh?n drrqc nhfing nuic hleu qua khac nhau do chu chuy~n tu ban cua h9
khacnhau. ·
*Chu chuyln cila ·tu bdn
. Chu ehuyin tu ban lil tudn hoan tu ban tluvc xet la qua t.rinh. iljnh k:J,
thulmg xuyen I/Ip iii .J(ip lr;Ji va if.Ji mm theo thiri gian.
Chu chuyan tu ban drrqc do luaog bfutg thM. ghm elm chuy!n ho~c
t6c tt<} chu chuyAn tu ban. ·
Thai gian chu chuybi tir ban la .kho~ng thbi gian ma m9t tu ban kA ttr
khl auqc irng ra du:oi m9t hlnh tbai nhit djnh cho d8o khi quay tro va dugj
hlnh thai d6 cling vlri gia tri thtfug du..Thai gi<m chu chuySn tu bin bao
gBm thai gian sari :niat va thai gian iuu thong.
Tac d() cbu chuySn tu ban la sa I~ ma m9t tu ban duqc ung ra duai
mot hinb that nh!t dinh quay tro v~ duai hlnh thai do cung v6i gia tri th~g
du tirih trong m9t don· vi thm gian nb§t dinh. TI1ong thuang, tAc d{} chu
. ' . "
chuyen dugc tinh bang so vong chu chuyen cua tu ban trong thM gian 1
nam.
· N~u kY hi~u s6 vbng chu chuy!n cua tu ban la n, thai gian cua m9t
nam la CH, thcri gian m9t vong chu chuy~n la ch, tht t6c d<) chu chuyAn cua .
tirng b{) pbfn tU' ban dtrgc tinh nhu sau:
CH
n:=-
ch

Xet theo phuong thfrc chu chuy~n gia tr! cua tu ban san xu~t vao gia
tri san phfun, tu ban du:qc chia thanb cac b{) ph?n la tu Mn c6 dinh va tu
. (j l
ban hru d{)ng.
·
¥ .

v • '\

Tir ban co ilinh (/cf hi~u c Ia b(} ph~n tu ban s6n xuat ton tt;zi du6i
h'lnh thtii tu li~u 'Jao' ll(Jng iham gia toan bQ vao qua trinh san xudt nhung
gia trf CU.a no chi chuy~n d&n d&n, tfmg phdn vao gi6 l:rj san ph&m theo
mfrc il6 hao mO?'l.
Hao mon ciia tU' ban c6 dinh bao g3m hao mon hitµ hinh (S\l' mat
va gia tri sir d\Ulg va gia tti) do sir d\mg va· tac dqng cua qr nhien gay ra va
hao mon vei hlnh (s\rmit gia thti~n tlly) do S\i tang len cua n~g suAt lao
d9ng san xuit tu: li~u lao d{jng va SIJ' xuAt hi~n CUa nhtlng th~ h~ tU' li~u lao
d<)ng mai co nang suit cao ban.
Tu_ ban luu d(Jng io.· ~ phf)n tu· ban san xu.dt !Jn tt;ti dtrl1i hl.nh that
sfrc lqo ilpng~ nguyen n~ien vfl_t liiuJ v/jt lifu ph7J., gid trj cua n6 ilU(Jc
chuy~n #met tan, toan phan vao gJa trt sqn pham /rhi Mt th_'llc timg_y_ya trinh
.. "t
sanxua~

.. ~ B~ thu:.duq~ ~i~u qua san xu,_At kiuh 1oanh

cao, i.cftc ~hi tu ban phai
no Ive rut ngan thm gian chu chuyen hay day nhanh toe d9 ehu chuyen lu:
ban tren ca sa n!m vfing cle ySu tA anh huang d~n thai gian chu chuy€n tu
ban, ddng thm sii dt}ng hi~u qua tu bin cB djnh va tu ban hru 'd()ng.
Khai quat J\?ll, nguAn gac cua gia tri th~g du la do hao phi lao d(mg
l~o ra.
3.1.l. Bin cbAt cua gia tri thing dtr
Nghien cnu v~ nguAri g&c cua gia tri thJng du tren day cho chung ta
thcly, gia trj th~g du, nhu viy, )a ket qua CUa S\f hao phi SUC lao OQUg trong
S\l th6ng nhit cua qua trinh ~o 'ra va lam ting gia ttj.
Qua trlnh d6 duqc di~ ra trong quan h~ xi h(>i giua nguai mua hang
h6a sue lao d(ing vm ngu&i ban hang hoa sue lao «1ng. Do 06, nAu gia dinh
xa h9i chi c6 hai giai c!r, la giai c.ip tu san va giai ~p cong nhan, thi gia
gia tri th~nJ dtr trong nen kinh t~ thi tn:rlrng ta bin chu nghTa mang Mn
chdt kinh te - xa h9i la quan ~ giili cJp. Trong do, giai dp cac
nha tu ban
lam giau dya tren oo ·Sa thue mu6n Iao d9ng ciia giai d.p c0ng nhiQ ..,
0 d6, m9c dich cda nha tu Mn Ja gia tri th~g du-, ngtrui iao d()ng
lam thue phai b~n sue Iao dQng cho nha tu bin iy.
Tron~ thOi cua minh, chimg ki~n canh nguOi Iao dc)ng bi lip birc lao
d(ing vm tien cong re m~t, trong khi nha tu' ban thi khoog ngfrng giau co,
~.Mac nh(in thly co mQt S\f bAt. cong. Siu sic va mJt Xi liQL C~Mac ggi do
62
 he
la quan hoc l<)t, m~c du vs m~t kinh ts~ nha tu ban khong vi ph~ quy
" kinh teI. ve;i.. trao uo1
;tl• .,
Iu~t ngang gia. .
S\l' gial thfoh kboa hQc cua C.Mac {J day di vuqt hAn so v6i cac nha
. kinh ~ n-uoo d6. Tinh khoa h9c th~ hi~n a cha~ C.Mac da mo. ta dttqc m\>t
thlfc t~, nha tu ban di khong vi ph~. quy lu{lt kinh tA vA trao dbi ngang gia
thong.qua kY hqp dang thoa th*1 voi nguai lao dQng lam thue, song tr~mg
trao dAi ngang gia. d6,-gia tri th~ng du v~ duqc qw i-a oho riha tu bin bang
lao dqng s6ng chu khong phF\i do may m6c sinh ra. ·
. Trong di~u ki~ ~gay nay, qwm he do vfin dang diln ra nbung v&i
trinh d9 va m<rc d{) rit ldu~c, r!t tinh vi va du&i hlnh thirc van minh hon so
vm each ma nha tu' ban da tlmgt!11:.rc hi~n t~ong th! ky XIX.
DA hlSu sau hon. ban chAt cua gia tri thtng du, C.Mac lam ro bai
ph~ tru tY suit va khAi luQ'!ig gia tri tM.ng du.
M9c dich cua nha tu ban trong ~ kinh tA thj tnrimg tU' ban chit
ngbia khong nhilng chi dimg l~i 6 muc c6 du·qc gia u:i thJng du; ma ~uan
trQng la phai tbu duqe nhiSu gia tri thing du, do <t6 can oo thuac do de do
iuO:ng gia tri th~g du vl luqng. C.Mac di SU d\Ulg ph\Wl nil tY suAt va kh9i .
lugng gia ttj tbJng d! do lu(mg gia tti th~ng du. ··
~

zy swit gia tri thqng du la ti: l~ phan tram giua gid trj thq.ng dir va _tu
' t

ban kha biJn. Cong thuc tfnh t.Y suAt gia trj th~ du la: · :.
m
mI ·=-x100%
v

Trong do, m' la tY suftt gia tr! thling du; m la gia tri tl$1g du; v la tu
ban kha bibJ. · · . .
· TY su!t gia tti th~g du cfing c6 thS tinh theo tj l~ pMn tram giua
thcri gian iao d9~g th~g d~ (t') va tbm gian tao .tt~ns, tit ySu {t). · ·
;n) = -x
ti
100o/o
t

Khtii lut;rng gia trj thiJ.ng du la lucrng gia trt th(ing du bfmg ti~n ma
nha w bim thu t/Uf!c. Cong thu·c tinh khAi lugng gia tri th~g dtr la:
M=m~. V

Trong .a6, M h1 h6i itrgng gia hi th?.ng du, V la t5ng ta ban khfbi~n.
3.1.3. Ca~ phu'O'ng phap sin xu~t gia tri thJng du· trong n@n kinh t~ thj
63
tr1ro11g hr ban chi nghia
BS thu. duqc nhieu gia tti th~g du cAn c6 phtro:ng pfJap nM.t <Jinh.
C~Mac di chi ra nM tu b-an su· d'}ng :hai phuong phap san xuit gia tri thing
drr )a san xu!t gia tii tbijng du tuy~t d6i va san xuit gia tri th~ng dtr tuang

-Sdn xuit gw tri th{ing dM tuyf.t il8i

Gia tri thgng du tUJiit "tl&i l~ si&_ tri
th,9~if dy th;u iltt(lc do lceo dai
rigay lao apng VU¢ qua thoi gian lao t16ng tat yeui' lrong
,
khi nang sudt .. lao
d?ng, gia tri sue lao dpng va thiti gian lao aong tat yeu khlJng thay iloi.
. . Vi dp= n~u ngay lao d()ng Ja 8 gio» tho'i gian tao d(>ng tAt ySu la 4 gio_,
thm gian lao d(mg thijng du la 4 gicr, ty su~t gia tri th~n.g du: la l 00%.
Gia dirfil nha tu ban keodru ngaylao d(»ng them 2 gib·nCia voo mQi
oi&i ki~n kllang d5i thi g!a tirtlilUig-d.irt.uy~t lA1tt\ngtl14gier 1en6g1u vi\
t)r sujt gia tti th'ng du se la:
6 ,.
ro' = . g:a X 100% = 150o/o
4 glO-

D~ c6 nbi~ gia tri thJng du, ngtr<ri mua hang n6a si1c la.o d9ng phai
tim nlQi each 4~ keo dai ngay lao d{)ng va tang cuang dQ lao d(jng.
Tuy nhien, ngay .lao d(}ng chiu giai h{Ul v~ m~t sinh ly (cong nhan
phai c6 tlWi gian an~ ngil, nghi ngoi, giw tri) nen khong th~ keo dru bing
ngay n.r nhi~n, c?Jn Cl.Wng d9 lao d\)ng cling khong thB tang vo ~ qua s1rc
cblu dpng cim con n,guoi
Hon nil'a, cong nhan ki~n quySt aiu tranh doi rut ngin ngay tao
d9ng. Quy~n lqi hai ben co mau thuin, thong qua ctiu t.l'anh, tuy tuang
quan 1\l*C h:rqng ma 1'i cac din tQC trong tirng giai do~n Jich sir CV thA
co th! quy dinh dQ dii nMt d\n11 cila ngay tao· d(Jng. Tuy v~y, ngay tao
d{)ng flhai dai llan thm gian lao d9ng tit yiu va cung khong thA vuqt gi6i
h~ th~ ch~t va tinh ~ cu.a nguai lao d()ng.
- San xult giti tr; thfing du twng /Iii
Gia tri th(ing du hro'ng ildi la gid tr/ th{ing du thu azt(Jc nha rut ngdn
.
thoi gian lao tlt)ng ttit yiu; do do ken dm th.Oi gitm lao i/6ng, thiJng du trong
khi ilp dai ngay lac d91w kMng thay iloi hoqc thtim chi rot ngan.
Vi dv.: 11g~y Iao_ d§ng ~._gjfi~ voi 4 .8!9 l~«;i~~9f!g ~ yA\11 4_ g_i~ la<J d9ng
th~ng du, tY suit gia tti· thing du la l 00%. Neu gia tri su·c 1ao dQng giam
64
khi~n thai gian lao d9ng tAt y~u rut xuAng con 2 gic thi thai gian lao a()ng
th~ng du se la 6 gio. Khi do:
I - 6 giCf ~ .. O -
m -c giO'x100 Vo-,-- 300%
2

N~u ngay tao d{.ng gia.tn xuAng con 6 gicr nhung gia ttj sue lao oe)ng
giam khiSn thoo gian iao a{>ng tit yeu rut xu6ng can 1 gia thi thOi gian Iao
d<;mg th~ng du se la 5 gia. Khi tt6:
5 gi(f . .
m' = ----
· . ~ x 100.o/o = 500°/a
. gl.O' 1
· Da h~· thip gia O:j sire fao a~ng thi phai lam, giam gia tri clic t11 Ii~u ·
sinh ho~t va dich V\l cfui thi.!t a~ tai san xuAt sire lao d{)ng, do do phai tang
nang suat lao di;mg trong cac nganh siill xuAt ra tu H~u sinh ho~t va cac
nganh sari xuit ra tu n~u san xu~t d~· '?hs t@.o ra tu H~u sinh b~t do.
Trong thµc ti; vi~c cai tian kY thuit, tang nang suit lao d9ng di!n ra
tnroc h~t l1 m<)t ho~c· vai xf nghi~p rieng bi~~ lam cho hang boa do cac xi
ay
nghi~p sa.n xuilt ra c6 .gia tri ca bi~t thAp han gia tri xa h9i) va do do, se
thu dttgc ml}t sA gia tri thJng du wgt tr(ii so v6'i cac xi nghi~p khac. Ph1n
gia tri tl$lg du tr(ti han .do 1a gia ttj th~g du sieu ng~ch. .··
· Xet timg tmemg hqp~ gia ttj thling du sieu ng~ch la m9i' hl~ tuqng
~ thm, xuAt hi~n rai 1nat di, nhung xet toan b9 xa h9i tu ban tm gia tr!
.thlirJg du sieu
.
n~ch I~ la hi~ tuqng tan U,ri thuO-ng xuyen.
'

· Gi~ ttj thJng du sieu ngttch la d()ng Ive m~ nhit thuc dc\.y cac nha
tu ban ra sue cai tian Icy thu~t, tang nang suit lao dQng. Ho~t d9ng tjeng le
do_ cu~ tiln~ nha !u b~ ~ din a&i kAt ~~a I~ ~g nang suit !~u~ il2ng x,a
b{n, hmh thrum gui. tq th'1tg du tuong do1, thuc day Ive luqng san xuat phat
tri~11. Vi v~y> giA. tri :thing d.u sieu n~chla_hinh thai bien tuangcua gia tri
th~g d11 tuong dBi. ·· · .·. · ·
. , Trong thvc ti~n lich sir phat tri8n l<lnh t~ thi truang tren thS giai, giai
~p cac nha ttr ban Qa thy:c hi~n nhfing CUQC each m~ng }oo V~ san XUgt ae
khong ngU'Jlg nang cao nang suAt lao dQng.
.. ~

Do la each 1n?Ug ve to chU:c, quan ly lao d{mg thong qua· th1;rc hi~o
hi~p tac gian don:- each mi;tng v~ s{rc lao· d()ng thong qua th\fc hi~n hi~p tac
CO phan Cong Va each m~g V~ tu li~U ]ao d{)ng thong qua Sl,l' hinh thanh
phat trl§n cua n§n d~i c6ng nghi~p~ .

65
 S\1 hinh thanh va phat tri~n cua nsn d~i oong nghi~p thong qua each
m~ng oong nghi~p di mer ra nhung ttiau ki~n mai cho phat td~n khoa h9e
va cong ngh~ thuc diy san xuit n6i chung va sin xuit gia tri thing du phat
triSn nhanh. .
rt..\. l . ),
-------------------------bung-vm-to~n-eaU-
i • hoa-
• ki+nh
. .-ti..e,j-'t... J... • " n nnh."' ...,.2,.. "' ,.
UJ.Oa....uQC-va.con~.L~_n;ep:y_cang_tr.a ______

. . ' tr~n
ta
thanh nhin quan tr9ng cua san xuit gia tri th~g du trong nsn kinh t~ thi
~ tbJ.. • ,,. L.:"
tn:rang . e g101 m~n nay.

3..2 .. TiCH LilY TU BAN

' , . .

Sau khi nghien cU:u ban chit cua vi~ ~o gia a·j thijng du, m)i dWla
tiaptheo se ngbien ciru each t~irc nha tu ban su d\lng gia tri thjng du. DA
hieu duvc n{)i dung nay~ cb nghien ct\u nt)i dung v~ tfoh luy tu ban. Vi~c
ngbien ciru tich luy t11 ban se giiip vffen d\Jllg <t! rut ra kinh nghi~m cho vi~c
plnit tri-8ri domdrnghiep-nOi-chung~ ·
3..1..1. Ban chit cua tkh liy tu- bin
Trong th\fc tA nAn kinb t6 thi tnrang tu ban chu nghia, qua trlnh sin
"xuAt Hen t\IC dugc l'p di liP l~i khong ngimg. Hi~n tuQ'ng d6 .duqc gqi la tai
san xuit. ·
Tai sin xult c6 th! ~ugc th\lc hi~n dulri hinh thuc tai sin xuit gian
don. B6 Ia S\f lijp 1Ji qua trlnh sin xuit vai quy mo nhu cu. Trong trtrang
hqp nay' toan bQ gia ttj thing dLr da ttuqc nha tu ban tieu dung eho ca nhan.
·. ~ KSt q~a ~ghie~ cw tai sin xui:_ gi8!1
d~ cho t~.1.y, kh&n~ phai nh~ tu
bin U'!lg tl'tlac ti& eong cho cong nhan Jam thu@:1 ma nguQ'C ]ff chinh cong
nhin. lam thue (mg tnrac tu ban kha biSn cho nhA tu ban. ·
Tuy nhien, tu ban khong nhfing ·dugc bao tAn ma oon kh6ng ngirng
Ian len, tha hi~n thong qua tich luy tu ban trong qua trinh mi san xu&t ma
r{)ng. Tai san xuit ma ri)ng tu" ban chu nghia Ja Sfl l~p l~ qua trlnh san xuit
vm quy m6 va trinh d{> ngay cang tang Ien.
~ th'1e hi~n tai san xuAt ma r()ng, nha w ban phai bi~ m9t bQ phj.n
gia t.ri thf.ng du th8nh nr ban ph\l them_, do do tich lily tu ban la tu Mn Ma
gid tr( th~ng du.
Ban chit eua tfoh. luy tu· ban la. qua u:inh ta.i san xuit ma r9ng tu ban
chu nghTa thong qua yi~c bi~n gia trj thfr\g du thimh tU' bin pb'1 them da
tiap WC ma r9ng san xuit kinh doanh thong qua mua them hang hoa sue lao
dqng, mo mang nbA xmmg, mqa them nguY'en vil li~u, trang bi thenl may
m6c thiat bj ... Ngbia la, nba tu ban khong sir d\lllg h~t gia thi ~ng du thu
66
 , . .
dugc cho tieu dung ca nhan ma bien n6 thrum tu ban ph\l them. Cho nen,
khi thi truO'ng thu~n lqi) nha tu ban ban dU'Q'c hang h6a, gia tti th~g du vi
tp~ se ngay cang nhiAu, nha tu ban tra nen giau co hon.
, = Thvc chfil> ngu6n g6c duy nhftt cua tu ban tfoh luy ia gia ti·i th~g du.
. ..

Nha co tich liiy nr biln, quan h~ san xuftt tu ban chti nghia khong nhiing tr&
ma
thrum tnAng trj, ma c0n khOng ngilng r{'.mg sv thAng tri d6.
3.2.2. Nhtmg nb.in ta g6p .phin Jam tang quy mo tich luy
Thu nhdt, nang cao cy su~t gia tri thJng du.
Ty sriAt gia tri. th~n~ dtr. tang se ~o ti~n aS dA tang quy mo gia tri
th~g du~ Tu d~ Iajl ~o ·ai~y, k,i~n d~ tang quy mo tfch lUS'•. BA nang cao tY
suit gia tri thijng du~ ngoai sir dl;lng cac phuang Rhap san ·xu!t gia trj thJng
du tuy~t il6i va san xuftt gia trj th~g du tuong doi, nha tu ban can co th€- SU
dpng cac bien phap cit xen ti& oong, t~g ca tang kip.
Thu hai; nang cao nang sudt lao d{mg.
Nang suit lao dQng tang lam cho gia hi tU' Ii~ sinh ho~t glim xu6ng,
lam giam gia. tri sue lao d(mg giup cho nha tu ban thu dugc nhieu gia tri
thij.ng du hem, g6p phin ti)o diau ki~n cho phep tang qizy mo tfoh luy.
ThU ba, su dl)llg hi~ qua may tn6c.
C.Mac g9i vi~ nay la ch8nh l~h giita tu ban si:r dvng va tu ban tieu
ditng. Theo C.Mac, mf1y m9c dugc sir dv~g toan b9 jinh nang cua no, song
gia tri chi dtrqc tinh dan vao gia ttj. san pham qua khau hao. Sau m6i chu k:Y
nhu th@,. truiy m6c vin ho3t d9ng roan b{) 'nhung gia tri ciia bin than n6 aa
giam din do·tinh gia khAu hao dB cbuySn vao gia ttj san ph§m. H~ qua la~
m?c du gia tri da bi khiu hao, song tlnh nang hay gia tri su. dv,ng thl vin
nguyen nhu cfi~ nhu l\!c hrqng ph\lc V\J kho~g c0~g trong san xuiit. ·S\l' ph\lc
vv khong oong d~y ctugc lao d{lng sAng nam lay va lam cho chung ho~t
cb)ng. Chung dugc ·tich Juy l~i curig ·vci tang quy trio tich luy tu ban. E>Ang ,
thm, S\f Jan len khon9 ngi'.mg cUa quy khau hap trong khi ChU'a can thiet
" ' ¥

phW d6i. mm tu ban co ctinh cling tra thanh nguon tai chinh co tha
sir d1}ng
cho mcr rqng san xu~t.
Thu tu, d~i ltrqng tu ban irng truac.
I .

. ~eu~fh:i t;~°'llf_thu~~ lQ'i,hang"h?aJuo~ ban duqc, tub~ \tngtru&c

cang l~ se la t1en de cho tang quy mo tich luy. . .. . . ....·.
3.2.3. l\tqt sA hf qua cua tich Iuy nr bin
67
 Theo C.Mac, qua trinh ticb lfiy trong nSn kinh t! thi trttimg tu ban
ts
din t&i cac h~ qua kinh mang tinh quy lu~t nbu sau: .
Thu nluit, tich 1fiy tu ban lam tang ciu t~o httu ca tu bim.
C~u !IJO hitu cu cua tu ban (kj hiju cir:) la ptiu t90pili Jrj duQc quyl.t
tfjnn b1fi ctiutt;O K.j17Ji.1i$ va phan ann
Sl:f b-ten aoi cUa eau lt;IO K;jrthw;t cua,,__ _ _
tubim.
C.Mac cho ring, nAn sirf xuit co the dtii;fo-·quan-sat qiia binh tMi hi en
v~t. Cling c6 th6 quan sat qua hinh thw gia trj.
Neu quan sat qua hlnh thai hi~n v't thl m6i quan h~ tY I~ giila sA
luqng tu H~u san xult· va :sA hrqng sire lao d~ng duqc coi· la ciu t110 k9
thu~t .
.du.-~o.kj'-.thu,t-nay,~nau..quan--sat-qua-hinh-thai-gia--tfi-nc.l-phan-imh.JJ-
m6i quan h9 tj l~ giua tu ban bit bi!n v6i ttr ban kM. bi&. Ty I~ gia trj n~y
duqc gQi la can ~o hw ca. Ciu t\lO hfiu oo lu6n c6 xu hu6ng ting do ciu
. :t~o lcy thujt cling V'° .d(mg theo XU hU:Ong ting len va lUQng.
Vi vay, qua trlnh tfeh liiy tu ban khong ng{rng lfun ting ciu ~o hfru
ootuban. "
Thir hai., tich luy tu ban lam ting tfoh t\l va t?p tn.mg tu ban.
Trong qua trmh tai san xuit tu ban ohu nghia, quy mo cua tu bin ca
_bit$t tang !en thong qu~ qua trlnh tich t\l va 1'P trung tu ban.
Tfoh tv tU' ban la S\f ting them quy mo cUa tu ban ca bi~ bing each
tu ban hoa gia tri d$1g du.
Tfoh t\l tu ban lam tang quy mo tu ban ca bi~ dBng thoi lam tang quy
mo tu ban xa h9i do gia tri th'1tg du du:qc bi!n tharih tu ban ph\1 th~m. Tich
t1} tu ban la k~t qua nvc tiap cua tich lu:Y tu bin.
T~p trung tu bin la S\1 ting len cua qllf mo tu ban ca bi~t ma" khong '
lam tang quy ma hr ban xi h()i do hc;rp nhat cac ttr bin ca bi~t vao mQt
chinh tha ~o tlu\nh m9t·tu ban ca bi~ l6n hem. . '
Tjp trung tlr ban co th~ duqe th\l'C hi~n thong qua sap nh~p cac tu
ban ca bi~tv6i nhau.
Tich ty va ijp trung tu ban <tAu g6p phin ~o tiAn dS dS c-0 th~ thu
duqc nhiAu gia tri th'°g du hon cho nguOi mua hang hO.a sue lao d9ng.
Thii ba~ qua trlnh tfch Juy tu ban· lam khong ngilng ·1am tang chenh

68
I~ch giua thu nM.p cua nha tu ban v6i thu nh~p cua nguoi lao d{)ng lam
thue ca tuy~t dbi tin trrang dfii.
Thl)c t8~ ·xet chung trong toan bQ n~n kinh t€ tu ban chu nghia~ thu
nh~p nia cac nha ttr ban c6 OUQ'C, 16n ban g~p rit nhiau Jin so· 'v6i thu nb~p
en
du6i. d~g ti cong cua ngtrbi lao dQ:ng lam thue. C.Mac da quan sat th§y
th\tC t! nay va ong gQi do la S\l' ban cimg h6a ngual Jao d9ng. Cling vcri S\f
gia tang quy mo sin xuit va du ~o hfi'u 00' ct\a tu banl tu ban kha bi8n c6
XU hu6ng giam tu'ang dAi so vm tlr ban bat bi&!, din too nguy ca thira nhan
khiu. Do d6, qua trlnh tfoh luy tu ban c6 titlh hai m{it, mqt m~t th~ hien S\f
ticb luy S\T'. giAu sang v! phia giai cip tu san, va m~u khac tlch luy S\.l' ban
ve
cung phfa giai cAp cang nhan lam th~e. ·
Bk cung hoa iiai &p cong nhan lam thue biSu hi~n dtr6i hai hinh
thai la bin cilng hoa tuang a6i Va: bitn ~Ung ho~ tuy~t dAi. B!n cltng boa ..
nrcmg ctai Ja rung vai eta tang u:ulmg hrc h.rQ'ng sen xuAt:, phln san phAm
phin phAi cho giai d.p c0ng nhan lam thue tuy co tang tuy~t ttAil> nhung l~i
giam tU'cmg dBi so vai phAn danh cbo giai cip tu' s!n. Bln cung hoa tuy~t
dtli thi hi~n .Sl} S\lt giam tuyet dfii VS filtrC sang CUa giai cdp ceng nh§n lam
thue. BAn cfutg·h6a tuy~ d6j thuang xuit hi~n dAi v6i bl} ph~· giai dp
oong nMn lam .thue ctang th4t nghl~p va dAi vai toan b9 giai dp-rong nhan
lam tlme trong cac diSu ki~n kinh tA kho .khan, d~c biet trong khiing hoang
kinh 1~. .
3.3. £AC HiNH THU'c BIEU HIEN CUA GIA TRI THANG DU'
TRONG NEN :1<1NH TE TH! TRlftmG . · . ..
Gia ttj thJng du vOi trr each la ca so tan t~i, phat tiiSn cua nl:n kinh t~
thi truang_ tu him chu ngbia dugc bieu hi~n ra du6i nhi~u hlnh thttc c6 quan
h~ m~t thiat vai nhau trong n& kinh 18 thi' tnrbng nhu lgi nhu~, tQi tue,
dia to. Sau ctgy se pl1in tich vi cac hinb thuc nay oA th~.y ro ban mai quan
h~ giua nguoo mua hang hoa st'rc. lao d()ng va nguai ban bang h6a sire lac .
dQng, gifra ngubi lao d9ng va ngubi sir dt;mg lao d{)ng.
. . . Nghien cU:u v€ blnh tbuc bieu hi~ ciia gia trj th~g du th\SC chit la
phan tfoh vA cac quan h~ ·1Qi kh giua nhtmg n11a tu ban vai nhau, giua nha
tU' ban v&i dja chu trong vi~c phan .chia gia tri th~g du thu duqc tren ca so
hao phi sue lao· o()ng cua nguOi Iao d{mg lam thue.
. . .
3.3.1. Lqf nhu(in
~ ; i' '

De lan:i ,ro ban chat cua Jgi nhu?n~ C.Mac bat dau pban tich tam r5
chi phi san xuat
69
 if'

* Chiphi sin xulJt

E>Ai v&i nha tu ban quan ti·9ng la phai thu hBi duqc.gi! tri urban di
(mg ra tu gia tti hang h6a da ban ciugc. KJ1ru ni~m chi phi san xuAt xu!t
hi~n trong mAi quan h~ d6.

DA san. xuit bing h6a nha tu ban phai dlu ttt khAi l_ugµg tA1ig tl! ban
c6 gia tri .la 1.000.000 USD. Trong do: · ·
Mua may m6c: 500.000 USO. May m6c nay dtrQ'c sir d~tng trong 10
chu. lh:I
•
san
n.7
..~ ... ( • - Af•... t... I' 10 . . )
x~ gia uiu.u a nam . .
Nghia la m8i nam se ·khiu hao 50.000 1JSD, phdn nay se dugc
chU)l~O vao gia Ul hang b6a cua l niln.
N-guyen--nhien--v~t-liju--eho--m~t-aim-:--400;099-:-Y-S-B­
Tu: ban kha biEn: 100.000 USD· cho I nam;
Ty suit gia tti th~g du: 100%

Trong buang hqp nhu vty, gia tri hang boa duqc ~o ra trong mQt
noon la;
450.000c + 100.000v + 100.000m = 650.000
NSu trong gm tri 650.000 USD trlr di 100.000 USD la gia ttj th~g
du tbi chi oon l{li 550.000 USD. Phin nay dU'Q'C gQi la chi phi sin x.uit.
Khai niem chi phi san xudt:
i '

. . .ch! p~i san...xuat tu:.~an ~hu n;.h'i':_l~rha~ gia ~rj ~Ua ~a~g ~aJ bu
/(Iz g1a ca cua nhiing tu h~u san x:uat ii.a tleu dUng va gid ca cua su4 la()
# ~ r

tlpng iJa ifu?c szr dyng iii sdn xuat ra hang hoa ·a,y.
Do la chi phi ma nha tu ban ila ho ra di san xu.tit ra hang hoa.
Chi phi sjn xuit duqc ky hi~u la k.
va mij.t luQng, k :.;_·c+v.
Khi xuit hien phttm trU chi phi sin xuit thl gia trt hang hoa G = c +
(v+m) se bi~u hi~n thanh: G = k + m.
Chi phi san xuit c6 vai ·tro quan trQng: bu dip tu ban vA gia tii va
hi~n v~t, dam bao diSu ~i~11 - tai sin xuit
' .. . ·cho . .~
. trong kinh th~ tnnmg;
. x--- . . t~o co
s& ch9 ~nb tranh, la can cu quan trqng cho ~ tranh ve gia ca ban hang

70
giua cac nha tu ban.
* Bdn chlu 1¢ nhu{in
Trong tli1Jc t8 sin xuit kinh doanh., gifra gia tri, hang h6a va chi phi
san xujt c6 mgt khoang chenh l~ch. Cl.lo nen sau khi·bari hAng·hoa (ban
ngang gia), nilll tu ban khong nhfrng bu aip au sA chi phi da img ra ma can
thu duqc s6 chenh l~ch bing gia trj th~g du. sA chenh l~h nay C. Mac g9i
la lQi nhu~n.
Ky hi~u loi nhu3n lap.
Khi d6 gia tri hang hoa dUQ'C vi~t la: G = k + p
Tir do p ='. G ~ k.
Tu c~ch tlnh toan tren th\l'C tS nhu v~y, nguai ta chi quan tarn t6i
khoan chenh l~h giii'a gia tri hang h6a ban OUQ'C v6i chi phf phai ho ra ma
khong quan ·tAm ·den nguAn gOc sau xa cua khoan chenh l~ch d6 chfnh la
gia tri th~g du chuy@n hoa thanb. Thjm chi, v6'i nha tu ban, l\1i nhu~ oon
·chr~ quan n~~m la do t11 ban Uµg truao sinh ra. ·
C.Mac khai quat~ gia tri thing du, duqc quan ni~m la con de cua to~
b~ tu ban img tru6'e, mang hinh t~ chuy!n h6a Ia lqi nhu~.
FJieu do c6 nghia, Jqi nhufri ching qua chi la binh thai biAu hi~n cua
gia tri th~ng du tren bS m~t nAn k~ t~ thj trubng. .
Nha ttr ban chi qiu ban hang hoa v6i giii ca cao hon chi phi san xudt
la oa co lQ'i nhujn. Trong trui:mg hqp ban dilng b~g chi phi san xuit la
khong c6 l~ nhu~. Ban hang b6a thip hon gia t.ti va cao han chi phi san .
xuit ciing co th~ da c6 lQi nhu~. Trong tnrbng bqp nay, lqi nhu~n nho hon
gia trj tb~g du. LQ-i nhu~ chinh la ml)c tieu, df)ng ca, d9ng Ive cua ho~t
dong sin xuit) kinh doanh trong n~n kinh d thi trulmg.
B(}p 3.1. Quan ~i~m ciia P. Samuelson v~ lf}'i nh~~n
Lqi nh$ la phAn thu nh~p th~g du tinh bhg hi~u qua giii'.a gia tri tAng
· doanh thu trir di tbng chi phi. · · ·
Lgi nhu~n la phin thuemg cho vi~c ganh chiu nli ro va cho S\f d5i maL
NguAn: P.Samudsonj Kioh t~ hQc, t~p 1, Nxb Chinh ttj quac gia, H, 1997,
t(. 515~ 533.

Tuy nhien, lgi nhu~ khi duqc do b~ng s6 tuy~t ct8i chi phan anh quy
IDO Clla hl~U qua kinh doanh ma ChU'a phan anh ro filUC d(} hi~U qua CUa
71
 do can dugc bo sung bang so do tuong ooi Ia cy suat lQi
1'. ., ~ I' I' I

kinh doanh; do
nhu,\ln~

* Ty suAt 1¢ nhujin
J 1 • 1 ~ l'j\l h). t . . ...... l"{ft n huan
;, va'\ toan
" h"Q_gl._!!_
• _____
'Tl'
--------------_-..1..)LS.tJ.afJ(JJ_rl.uUlJlU_a~-
L
e: p an ram gnca
M p , .., ... r #

tri ciia tu ban U'ng trufJc (kf hieu lap~.

TY suit lQ'i nhu~ dttgc tlnh theo cong thirc:
p -_Lx100%
1

c+v
TY suit lqi nh~ phin anh mire
' ' .~
doanh lgi diu tu ta ban.
' . ,.

Ty su!t l\1i nh.~ thuimg dtrvc tinh hang nm11, tu day hluh thanh khai
nre.m-tj-suit-l~ti-nbt$1--himg~nim·}~e-dU-~i-nh~oo-¥a-i--W--quoo--tt9ng
d6i vai kinh doanh tu ban chu nghia, vi S\f hi~ di~ ciia n6 th! hi~n hi~u
qua kinh t!,, tuy nhien so vai Jqi nhu•n thi tY suit lgi nhu~n phin mm. diy
du hon m(rc d9 hi~u ~ua kinh doanh. Cbinh vi v@.y, tY suit lgi nhujn vai tu
each la sA do tuong:doi coo lqi nhuin~ di trlr thanh d(;ng ca quan tr9ng nhit
cua ho~t a9ng c~mh tranh ur bin chu nghia.
Nhu v~y, 19'i nh~ tY suit lqi nhu{ln Ia nhung ph~m tn) th~ hi~n lgi
foh kinh tS CUa nha tU' ban trong n& kinh thj tt'll'Ong tu ban chu nghi~ tir ta
do cac nha tu ban muAn lam gi?m va tam giau nhanh d.n phai tim ra each
thuc d~ co duqc ty suit lqi nhujn cao nhat. .
*Ck nhan tA iinh hlt#ng tUi tj suit /{Ii nhu{in
Quan sat tit c0ng th(ro tinh t.Y suit JQi nhu'1l oo thA th!yt nhilng nhan
tanao a.oh huang t6'i gia tri cua tU s6 ho~c m~u s6, hoic ea nr ca mlu sa sa
cua phan thuc cilng se anh h116ng t&i cy su~t lqi nhu~n. C.Mac neu ra cac
ta
nhan sau;
Thu nh&t, tY suit tpa tri th~ng dU'. S\1' gia tang cua tY suit gia trj thing
du se c6 tac d9ng tr~c tiep lam ting tY suit !Qi nhu?n.
Thu hai, c~u qto hitu ·oo tu ban. ciu 1'o hfiu ca c/v tac d(tng tai chi
phi sil1 xudt, do do tac d()ng t6i lqi nhu@n va tY suat lqi nhtlfn. ·
Thu ba, tac <19 chu chuyAn cua nr ban. N~u tac d9 chu chuyAn cua tU'
ban cang Ian thl cy I~ gia ttj th~g du hang nam ting l!n, do do, tY su§t lyi
nhu~n tang.
Thu ru. ttir ki~m tu ban bJt hiin. Trollg diAu ki~n tu ban kha bi~n
72
 khong dfli~ n~u gia tti th~ng du gift nguyen, ti~t ki~m tu ban b§t biSn lam
tang t)i suit lqi nhu~n.
.* ~ 11.hu;n hinlz quftn .
Lqi nhu~n blnh quan duqc hinh thanh do c~ tl-anh giifa cac nganb.
Chung ta dSu bi~t 1·fuig) a cac nganh san xu!t k.inh doarih kh~ nhau, do
. co nhting diau ki~n w nh.ien, "kinh tA, kY thu?t va tA chuc quan Jy khac
nhau) nen tY su!t lqi nhu~ giil'a cac ng0nh cfirig.khac nhau.
Gia sir c6 ba nganhsan xuAt (co khi, d~t va da» v6n cua eac n~anh d&i
b~ng nbau (bing 100 don vi ti6n t~), tY suit gia 1li th~g dtr dAu hang nhau
(b~ng l 00%)~ ·the a~ chu chuyAn·cua van & cac nganh d~u b§ng nhau~
Do d~c ai8m cua mBi nganh san xuit kbac nhau~ nen c~u 40 hnu oo cua
von (tu ban) l:t tirng ng3nh khac nhau~ ty suat lqi nhu?n 6 cac nganh khac
# ' '

nhau (xem bang).

N gAnh #
Chl phf m'(%) m p• (%)·. (ri) p GCSX
sinxuat sanxua,{t
~

Co.kb[ 80c+20v 100 20 20 30% 30 '130

'

D?t 70c+30v 100 30 30: ·30% 30 130

Da 60 c+40v 100 40 40 30% 30 130

nhu~ i1 nganb da la cao nh!t, nen cac doanb

0 dayj ty suit IQi
ca
ngbi~p iJ ngilnh ca kh£ (th~ tri l:J ngiinh d~) se di chuySn v6n cua minh
sang diu w vao ngilnh da.
fJ~n m9t .thO'i di~m nhit djnh> ·san phfun ciia nganh da s6 tang len
(cung 16n htm du), lam cho gia ca hang hoa 6 nganh da se hf.l xuAng thAp
o
hon gia tii cua no va ty su§t lqi nhu~ nganh nay giam xu6ng. ·
... Ngtrqc I~~ san phfun cua ngfulh ca khl se giam di (cung nho hon
Cgu), nen gia Ca S~ Cao hem gia tQ Va do 00 cy sufit lgj nbt$1 cY~nganh CO' khf
se tang Ien.
Neu cy su§t lqi nhi$ anganb ca khf c.ao ban nganh da thl cac doanh
. . nghi~p l~
.. chuy€n
, " . Ia,hi~n tuqng
van, diu tu· vao ngrum ca khi. Day g9i .
tv do· .

di chuyen von san xuat kinh doanh. Sl)' t\r do di chuyen von vao cac ngAnh
chi m,m dimg J~i khi tY su§t IQ'i nhu?n a tAt ca cac nganh ctau x§p xi bilng

73
nhau, me la hinh thiwh ty suit 1Qi nh~ binh qmui(?~).
vA each tinh~ lqi nhu'° binb quan (ky hi~u ta e ) duqc tinh theo tY
suit lQi nhu~n binh quan (la con sA trung blnh cua cac tY suit lgi nhu~, ky
hi~u la ii•). . ·
. Ty sult lqfiiliu~ birih quan dttQ'C tffilloing sh offih quan gia quyen
cua c8.c tY suAt lQi nhu{ln.nhu sau:. -~ . ·
p' = LP. xl00%
·I: (c+v) ·

Trong nan kinh .ta·thi trubng C{W.h tranh giti'a cac nganh tit ySu din
Uri ltlnb thanh lgl ~ ·blnh quan.
L{ti nhuQ.n blnh qutin la J17i' nhu9n thu du(lc theo tY su&t /(Ii nhu(in
binh quiin (fi.Y hi'u la P ).
Nau ky hi~u gia tri tu ban (mg tru&c la K thi lqi nhu'11 bmh quin
dugc ti~ nhu sau:

Khi 1¢ nhu"1 binh q~ tro thimh quy l~t ph& hian chi ph6i cac
ts
ho~t d9ng kinh doanh trong nen kinh thi tnt0ng thi gia tri cua hang hoa
chuySn h6a thanb giA ca
san xuit. Gia ca sin xufil dugc tinh nhu sau:
GCSX.' k+ P
Nhflng di& kien hlnh thiinh tY suit lgi nhu'1t bigh quan, lQi nhu?.n
blnh quan, gia ca sin xuit bao gBm: tu ban qr do di chuy&l vA sue lao d{mg
ts
t\l' do di chuyAn. Trong n&i kinh thi tnr-Ong tu ban cbu nghia, lqi nhui,n
binh quan di w thanh can ctr cho cac doanh rnghi~· hra ch9n nganh ngh!>
phuong an kinh doanh.sao cho c6 hi~u qua nhiit.
*Lfi nhu#n thumig nghi#p
ts
Trong n!n kinh thi trWng tu bin chu nghia'> do S1J pMn oong lao
d{mg xi hQi; xµAt _hi~ b9 pl$l chuyen mon hoa vi~c kinh doanh hang boa.
B9 ph~ nay gQi la tu ban thumig'nghi~p.
I~ nhu~ thucmg n~~p dUQ'C phin anb (J s6 chenh l~h gifra gia
ban va gia mua bang h6a.
NguAn g&, cua lqi nhufn; thuong nghiep chinh la mQt phin cua gia
tti th~g du ma nha ttr ban sin xuAt tra cho tilia ru bin tlurong nghi~p do
nha tu ban thuong nghi~p da giup cho vi~c tieu thv hang boa.
74
 Oich thifc thgc hl~n la nha tu ban san xuA~ ban hang hoa cho nha tu
da ·
ban thuong nghi~p vai gia ca cao hon chi phi san xuAt. ctan luqt nha tu
ban thttong ngh i~p ban han~. h6a b§rig ho~c cao han gia ttj cw hang hoa.
· Khi do lgi nhu~ thuang nghi~ la phln chenhl~h giua gia1nilll va.
gia ban song gia ban khong nhit thiat phai cao hon gia trj. v e ba ngoai nay
lam cho ng1.t0i ta nhfun tuung vi~ mua ban da t~o 111 lgi nhuin. cho nha tu
ban thuang nghi~p. Trai lf}i, lqi nhu~n thuO'llg oghi~ thl}c chit la m{it pbb
CU.a gia tri thJng du.
3.3.2. ~i tttt
ts
Trong nan kinh thi truan~ luon xuAt hi~n hi~n tuvng co chti th~ th!
de
c6 luqng tiSn nhan r3i; trong khi i~i co nhitrtg eht\ th.! ld1ac ·1(ll cfuftiSn
ma: r9ng san xuAt k~ doanb. T'mh hinh d6 thuc <t~y hlnh tharm quan h~
cho v~yva di vay. Nguai cho vay se thu dugc lqi tire. Ngtim d~ vay phai tra
1c;ti me cho ngmn cho vay. V~y lqi tire do tir da~?.
Ngu<ri di vay tbu d:uqe lqi nhuin binh quan, do phAi di vay ti& cua
ngum lduic cho nen nguOi di vay phai khAu trlr m{)t phin cua lqi nhu~
bhih quAn thu d:uqc de tra cho ngum cho vay. ·
Viy la, lqi tiic la m{>t phful cua h;ri nh~n binh quan ma nguai di vay
phai tra cho ngum cho vay vl da sir d\lng ltrQOg-tien nMn rfii eua ggu<ri cho
vay. Bay la quan h~ kinh t~ phan Mh quan h~ '1¢ ieh giua nguM di vay v6i
nguai cho vay. Song vA th\ro chit, lqi we d6 la in~t phln ct)a..gia tti thJng
du ma nguoi di vay da thu duqc thong qua SU d\lng tien vay d6.
Tu ban cho vay trong chu nghia tu Mn c6 d~c ttiAm:.
Thu nh&t~ quy8n su d-png ta.ch khoi quySn sa hiiu.
Chu th€ so bftu tu ban khong phai la chll thS' sir d\lllg, chit thA sir
d\ffi$ tu ban chi dugc su dpng tro11g m{lt thbi h@n nhAt djnh va khong .c6
quyen sa hfiu. ' ' ., "
Thu hat., la hang.boa dJc bi~t.
Ngum ban khong m~t quyc!n so hfru,' nguai mua chl dugc quy~n si'r
d\lng trong m(lt thoo gfan. Sau khi sir dl)Ilg, tu ban ch.o vay khong 1n!t gia
tri, Slr d1)ng Va gia tri ma dU(JC bao t5n, th~m chf cOn tang them.
' ~

_ Gia ca cua ttr ban cho vay duqc quy~t djnh b6i gia ttj sir d\Jng cua n6
h\ kha nang thu dugc lgi nhu~n blnh
~ ' , quan, ,,do d6 khong nhilng khong duqc
quyet dinh bm gia tit, ma con thap hon nhieu so v&i gia tri

75
 Th{r ba, la hlnh thai tu ban phi!n, di~n nhit song dugc silng bai nh~t.
Tu b~ ~ho W.Y vtn ~§~g t.~eC!.. ~n¥ th:!rc T - T', 410 ra ao tU'ang -la
tian de ra tien khong phim anh to nguon goc cua lvi tuc cho vay.
Ty suit 1¢ tire fa tY I~ phk tram gieta lqi tire va tu ban ~o v:ay. N~u
kj-bi~a-tj'-suit-l~i-W'e-la-z-;-nr-han-sho-vay-IA-T-BC\l-,thi-cong-thti.c-tinh-!Y--------
suit lQftttc ~u sau: ·
Z' =
z
· ·· xlOO-OAi
.
TBCV

Ty suit lo.i me chiu Anh bu®' cu~ cac nhan tA chu yau Ja tY su!t l~i
nhu@n blnh qu~ va tinh h'inh cung ~ ve tu bin cho vay. .. '
Trong di@u ki~ quan he tin d\lng ngay cang phat tri&l, cac mo hlnh
san__ xu!t kinh xdoanh~_cang_&JQ:~_doi.p_&i, khorm!!~~ µ~ kinh !~J~j
truang diuc day binh thanh cac oong ty co phm. cac oong ty nay phat b~nh
cac l°'i cA phieu~ trai phi~u. Cac Io~ cA phiau, mil phi~u nay duqc C.Mac
. g9i la tu ban gia do no ctuvc giao dich ta.ch bi~t tuang c6i vo-i qua trinh san
xuit kinh doanh th\fc. Tu ban gia duqc mua ban tren thi tnl'Ortg chii'ng
khoan.
. vO'i S\1 phat til.!n cua san xuh, kinh doanh va khoa h9c cong ngh~,
thi truimg chlmg khoan ngay cang phat tri~ mtinh me, trlr thanb m9t Jo~i
hlnh thj. tru(mg chuy~n bi~t ph\lC V\l cac quan h~ giao djch mua OOn C:hUng
i.kho!n.
Vm S~ phat tri!n cua thi tnrong chlmg khoan Va' eac cong ty chUng
khoan, trong nhtmg nam gin day, eac cong ty chUrig khoan con phat hanh
cac ehimg quyAn, cac chimg quyan nay ding thrgc mua ban dem 19-i thu
nh~p cho ngt.Wi c6 chimg quyAn.
3.3 ..3. Ilia to m bin chi nghia
Ttt ban kinh doanh nong nghi~p la b9 p1$1 ~ ban xa h9i diu tu vao
linh vvc nong nghi~p.
.. .. • f I

Cung Qhu cac nhA tu ban kiinh doanh b.~ll. eac llnh Vl,l'C We, nha tu
ban l<lnh doanh tren Jinh V\fC nong nghi~p ctlng tb.u dugc lqi nhufn binh
quan.
.
Khac voi cac chu the kinh doanh khac~
.
nha tU' ban kinh doanh tr~n
linh vy:c nong nghi~p phld tra m(;t ltr9ng ti~n cho dia chll vi di tbue dit cila
.
ho.

76
 .D~ c6 ti~n tra cho dja. chu~ ngoai s6 lgi, nhu~n b1nh quful thu duqc
tuong t'] nhlr kinh doanh tren cac linh VlJC khac, nha tu ban kinh. doanh. tren
linh Vl)'C n-Ong nghi~p con thu them dugc mqt ph§n gia tri th~ng du doi ra
ngoAi IQ'i nhu~ binh quan n~ t<rc Ia Igi nhu?n sieu ng,ch,. lqi ·nhu~n sieu
ng~ch nay phai -tra cho dia chu du6i d~g dia to. .
C.Mac khai qua~ dja to la phfuJ gia ttj th~g du con l~i sau khi da
khju tiir di phAn lqi nht$1 h1nh qu&i ma cac nha tu: ban kinh doanh tren
linh V\fC nong nghi~ pbai tri ebo d!a cha. ·
Theo C.Mac, c6 cac hlnh thuc dia to nhu: i) Elia to c11enh l~ch. Trong
do, dja to cbenfr tech I la dia t-0 m~ dja chi1 thu ouqc do cha cho thu~. ru9ng
dit t5t va d{) mau mo· cao, diBu ki~n t\l' rihien·thu~ 141. Bia to cherih·t~ II
la .dia tO nia dja chu thu duc;c do cha cho thue manh ctit da dtrqc dlu tu,
· thiim caoh va lam ting d9 mau mo- cua dAt ii) Bia to tuy~t dBi, ta dja to ma
dia chu thu di.rqc tren manh dit ;cho thu~ khong k8 d9 mau ma qr nhien
tbu~ lQi J1ay do tham earth. B6 ..Jii pMn 1¢ nhutn sieu n~ch doi ra ngoai
lqi nht$ binh quan duq-c tinh bang s6 ehenh l~ch giila ·gia tri nong sim va
gia ca san x~t chung dia.nong san.
C.Mac ky hi~u aja to la R.
Trong th11c ta doo sAng kinh tB, dja to la m(>t trong nhilng can cu de
tinh toan gia ca ru9ng d!t khi tb\l'c hi~n ban quy~n sir d\lflg <lit cho ngu<ri
kbac. ·
v~ nguyen ly, gia ca ru{mg dAt dlrqc tinh tt'en CO' slJ so sanh v&i ty l~
Hu suit ngin him~ theo cong thirc:
. . Bia to
Gm ca dat d:ai = TY ,, nIl a
,. . 1gi• rue
.· suat ". ~ "' l .. .
. n girl cua ngan tang

Ly luin dja to tu ban chli nghia cua C.Mac khong chi v~ch ro ban
chAt quan h~ san xu& tu oon chu ngtiia tt·ong nong nghi~p ma oon la ca so
·kboa hQC dS. xay dtmf enc chfoh sach kinh t~ lien quan a& thuS, aan di~u
tia cac lo?i dja to) den giaj ~uyet. cac quan h~ ddt dai... TAt ca. nh~m 'k~t ...
hQP hai boa cac lqi ich, khuyen khfoh tham canh, sfr dµng· liA.t dai ti~t ki~m,
phat tri~n m{>t nSn nong nghi~p bang hoa sinh thai b8n vflng./.
***** .
TOI\11 TAT.CHU'fiNG

Kinh t~ thi tnrang tu ban chu nghia la nAn kinh t~ hang h6a phat tdAn
77
 ta
cao, vira c6 dibn giang v6i kinh hang boa v~ ySu tA, chu thS, quan h~
kinh t~, vi.ra khac vi mvc dfoh biAu pi~11 thong qua phf!n t;rU gia tri ~ng
du. Gia tJ.i thing du la gia trj mai dBi ra ngoai gilt tri. coo hang boa sue lao
d(lng, do ngum lao a(mg 1'0 ra..
_________,$_if~_:_J~o aqng la hang hoa dfc biet la nS!lan· gfic f\io ra gia tri th~ng
du. Ban chit kinh t~ - xa h9i cua gia tri th'ng du la-quan h~ gUla lao d(}ng
1am tbue va ngllO'i mua hang h6a-suc lao d~ng.
Tu ban v6i tu each la quan h~ san xuAt thang tri trong n~n kinh thi te
· trubng tu ban chu nghia bi~u hi~n ra dtrm nbiAu hlnh thirc: tu ban bAt bien,
t~ b~ kb,! biaI;t, tu ban c6 di~, tu i?i1' hru d(mg.
Gia tr! tht111g du duqe do lu:bng bbg tY su§t va khbi luQDg gia tri
thjng du. cac phuong phip ca ban di gia tan~ gia tri tb~og du bao g8m
·phuaag-pluip-sln-~il-ttj--th~g-du--tuyeui0Lva_ph1rong_phap._saa.xuit
gia tr! fM.ng du tu®g ~AL
T~ ban duy trl s\f t6ri m.i va phat triSn thong qua qua ttinh tfch lily tu
hitn~ QUy mo deb liiy tu ban chju anh haang Olla cac nbin tB nhu tJ sult gia
tri thing du, nang suit lao dQilg, sv chenh l~ch gifi'a tu ban su d9ng va t11
ban tieu dwg, quy mo tu ban 6-ng n.i.roc. Tich lily tlr. ban din t&i gia tang
ciu 4o hw 00 cua tU' ban, thuc d!y tich tv va ~p trung tu' ban, phan h6a
thu nhW> trong nSn kinh t.S tbi truang tu ban cbu nghia.
Gia tri tl$1g du co biSu hi~ Ct) thA thong qua cac hinh thru lqi
ts
nhu~n, lqi titc} dia ro;· Trong n!n kinh thi truoog tu ban chU nghia, 1¢
nhu~ binh quan c6 vai tro dj!u ti& lqi nhu~, gia ca san xuit c6 vai tro
di~u tiSt gia c.a thi truimg.
Cac thu•t ngii' dn ghi nha:
Giti tri th?fng du, tu ban, tU' ban b&t biin, tu ban khd biin. tu bim c&
djnh, tu ban Juu tJ(Jng, tfch lily tu ban, cdu tt;IO h'/iu CQ tu ban> tich f'l;l VO tt)p
trwig tu ban, chi phi sdn xudt, l¢ nhu4n, l<;ti nhurj.n hinh ·quan, tj sudt l9i
nhut!ni ftJi bk; dfa to tu ban chU nghia.
Vin di thio Info
1. Oh\ dinh tir vi tri cua ngtr<ri mua hang h6a s<rc tao dqog, hay thao
luan trong nbom va earn nh~ vai tr0 ctang thm ly giro vA vai tro cua ngtriri
la~ dt)og lam thue ctAi v6i ho~ ·a¢ng cua doanh nghi~ do m.mh s& hU-u?
N~u gia djnh van kinh doanh din phai di vay, hang hoa duqc tieu th\i bcri
trung gian thmmg m,i Va mit ning san xuAt di thue, v'y
doanh ngbi~p phai
78
c6 trach nhi~m gi v6i nhitng chu th~ nay?.
2. !{u!t phat tu vai tro cua nguiri lao tl9ng? hay. thao lu~n va d~
XU~t phuang thtrc th\l'C hi~n 1Qi fob CUa minh trong quan h~ lgi foh VOi
nguai sir dvng sue Iao d{\ng, vm c{)ng a5ng va xa h9i?•.·
Cau hoi on tip:
·.· 1. Phan tfoh ngufin gac vi bfin ch!t tjia gia tri,th{lng du? Cac phm:m1ffe
phap san. xuit gia tii thing 'du? Ty suit va khAi luqng gia trj th~g du? y
nghia tll\rC tiSn?. ·
_ 2. Tfoh lily tu ban va cac nhin tA imh huimg den quy mo tich lily?
Lien b~ va van d\mg?.
• , ' .... • • 'I• , ~... ;1 ' .w ~· •k , ••• • , ~d .. ~w•• .,> •·• , , ,. ,, 0 ~ •

. ~

3. Phan tfoh cac hlnh thuc bieu hie.n CUa gia tri thijng du trong chu
ngbia tu ban? Y nghia thl]C ti!n?. . .
Tai li~u hqc ~p:
1. Bang CQng sftn Vi~t Nam (2016)!! Van ki~nB~ h<)i asµ hi~u toan
qu6c Ifui thu XII, J\IxbChfnh tri qu~c gfa, Ha N()i, tr. 55 .. 132. .
2.' C.Mac va Ph.Ang..ghen, Toan t~p, T~p 23, Nxb Chfnh tti quSc gia,
Ha Nt\i, 2002~ tr.250~296.
3. C.Mac vi Ph.Ang..ghen, Toan ~p, T~p 25, Nxb Chinh ttj qufic gia,
Ha N9i~ 2002~ Pb!n 1, 47 ..33~ . ·

79
 Chtrang4
C~NH TRANH VA BQC QUYEN
TRONG NEN KINH_TE THI TRUONG
i ; "Iii "

Nt}i-dung-chtrong-4-cung-cap-h~thong-tri-thue-v&-moi-~uan-h~-giua
c,nh 1;ranh va d(}Q qey!n va ly Iu~ vA d9c quy!n va 49Q. qµyep nha nuac
tren oo sir nhitng 1\$1 diSm ly lufri cua V~I.Lenin sau khi sinh vien da duqc
trang bj h~ thdng tri tlltrc ly iu@n c6t loi cua C.Mac trong cac chuong tnrae.
Thong qua do, sinh viSn co th~ hiau duQ'c bAi cinh n@n kinh ts
thS gicti
dang Co.nh(tng d;c 1rµ~fl mm Va hi1'h thiinh dU'Q'C hr duy tbfoh Ung vai bhi
c8nh thagi6i luon c6 nhieu thach thll'c. . ' ' . .
N9i dung chuang 4 trlnh bay hai chu da: i)Quan h~ giiia C\lnh ttanh
.. AA-r. ~... l k!..J... A~t.-:-+.,.._...1. ·~-~ >. ~ L-....kL----
va-uy~--quyen-·u.ong·-nen:-· llllf Lv uq r..u.a.u'ng;--n) AJY...,_-quyen, uv"' 'illY~u UUi:I.
l.

nUaC trong n!n ldnh d thi tnrang. Hai n{>i dung nay se dlfgc trinh bay dS
hi8u trnh quy lut.t; ~ tl'anh oen m{>t trinh d9 phat tri8n nh!t ainh tAt ysu
se din too S\f h1nh thinh cac t6 ohirc d¢c quySn.
4.1. QUAN 1¢ GlirA C~NH TRANH VA BQC QUYEN TRONG NEN
KINH TE THJ TRUONG
Khai ni~m c~nh tranh va quy lu~t C{lnh tranb eta dugc ttinh bay trong
. 2. () day tiSp t\Jc xem xet mAi quan h~ gifra c~ tranh va d{>c
chuong
.. quyen.
Nghien c(ru chu nghia tu ban t\t do ~nh tranh, C.Mac va
Pb.Angghen di d'} bao r1lg: tl)' do C\ffih tranh se din den tich tl) va ~p
trung sin xuit, tfch t\l. va ~P trung san xuit phat triSn d~n m9t muc aQ nao
d6 s~ din dSn dQc quyan.
Dl)c quyin la si.r lien. minh gifia cac doanh nghi~p Ian, ndm trong
tay phdn Ion VlfC son xudt va lieu thtti m(}t sJ lo<:Zi hang hoot co kha nang
dfnh ra gia cd iJ9c quy,n, nhdm thu 1¢ nhu{in d(>c quybz cao.
Nhu v~y, tru6'c ~et, d9c quy~n sinh ra tu ~h tranh tg do. Nhung S\f
xuit bi'11 caa d«}c quyen khong thu tieu c{Ulh tranh. Trai I,i, d{rc quySn lam
cho Cfnh tranh tra nen da d~gt gay git hon.
ts
Trong n!n kinh thi tnrong, nhin chung~ kh&ng chi tAn t~i sg ~
tranh g~!ia cao chu the sim xuit kinh doanh nho va vim ma oon oo them cae
1~ ~h tranh giita cac tA chuc d.Qc quyAn. D6 la:

80
 M9t la~ c~nh tranh giita cac tb chirc dt}c quyful v6i cac doanh nghl~p
ngoai d(lc quy~n. Cac.tb chuc dqc quySn thu:<mg tim each d8 chi phBi, thon
tfrth ~c doanh nghi~p nioai d9c quyAn b~ng nhiau bi~n phap nhu~ ll<)c
· quyAn mua nguyen li~u dau vao; d()c ~uySn phuong ti~n v~ tai; dqc quyen
tin dvng... dA oo ths lo~i ho cac chu the y~u the hem ra khoi thi trmmg.
. Hai la, ~nh tranh giiia cac t6 chtrc it{>c quy!n vm nhau.· Lo~ hinh
canh tranh nay c6 nhiAu hlnh tht'rc: c~nh tt'anh giUa eac tA chfrc dc)c quy!n
tr'ong cimg m9t ng~ kat thitc bAng mOt S\f thoa hi~ lio~c bing sv pha
sim cua m(;t ban c~h tranh; c¥0h tranh gifla cac tA chUc d(k quyAn khac
nganh c6 lit!n quan vai nhau v~ ngw\n lpc diu vao ...
· ·Ba la, c~h tranh troilg 119i b9 cac t6 chuc·d9c.quy~n: Nhfing·doanh ...
nghlw tham -gia cac tA chlrc d9c quy&i cung c0 thA ctmh tranh vm .nbau dS
gianh lqi thS trong h~·th6ng: Cac f.hanh vien trong cac . tA·chuc dt}c quySn
cling c0 tha· ~nh tranh nhau eta chi&n ty 1~ cii phfui khans cha, tir do chi~m
dja vi chi ph6i va phan chia 1qi icb c6 lgi h<rn.
Trong n~n .kinh ti thi tnrimg hi~n a~i, ~h tranh vA d(}c quyan luon
cling tan ttli song hinh vai nhau. Mtro d{l khAc U~t ctia·q\nb tranh 'va·muc
OQ d~c quyAn hoa ph\l thu{lc WO hoan clmh C\) thA cua mfii nen kinh t§ thi
tru'bng khac nhau. ·
4.2. B(>C QUYEN VA D()C QUYEN NHA NlfOC TRONG NEN KINH TE
. TH! TRUONG . ·
4.2.1 .. Ly ln$n cua V.I. Unin v~ a{ic quy~n trong .oin kinh ti thj tnr(rng
4.2. 1.1. Ni,uyen nhlin hmh thlmh va tac '191w cila ifPc quyin
. *Nguyen nhan hinh thanh t19c qz-OJn
vao cuBi th8 kY XIX dAu th~ kY xx trong nen Icinh tA tht nubng cac
mrac tu ban chu nghia da xuAt hi~ cac tA chrrc d9c'quy~n. ·
• Sv· xudt ht~n cac tS .chirc d:~ quy!n danh d!u .chu nghia tu ban eta
chuySn
;\..
sang giai do~ phat trl&! rn&i .. giai do~n cliu nghia ttr bAn ti¢c
quyeij-.
B9c quySn xuAt hi~ do· nhung nguyen nhan chu ySu sau:
Mf)t la, S\l phat tri~n CUa Jl}c ]ugng san xu§t duai tac d()ng CU.a ti~n
b9 'kboa h9c J<.9' th~t, .doi hoi pac doanh nghi~p phai irng d\lllg nhifug .tisn
bl) ky thu~t m6'i. vao san xuat kinh doanh. Bieu do, doi hoi cac doanl1
nghi9p phai c6 von Um ~a tung doanh nghi~p kh6 dap in;lg dugc. Vi v?.y~
cac doanh ngbi~p phai day nhanh qua trinh tich tl). va t?p trung san xuat,
81
hinh thimh cite doanh nghi~p quy mo Ian .
.Hal la, cuAi thS ky XI~ nhOng thanh tpu khoa hQe ky thu~t mai xuit
hi~ nhtr lo l~yS,n kim m6i; Cac may tnOC mai ra doo, nhu: d(}ng C.O' diezen,
may .phat <ti~n; phat triSn nhttng phu:ang tien van tai mm~ nhu: xe hai; tau
thuY-,_xe_oien,_may_bay, tAu hoa .....
Nhiing thanh t\1U khoa hoc ky thuit mai xuat hi~ nay, m{lt m~t lam
xuit hi~n nhftng ng!nh san ~4t mt?i doi hoi c4c dqanh nghi~p. phai co quy
mo l6n; ni~t khac thuc d~y tang nang suit lao dqng, tang kha ning tfch Jfiy>
tfch t\l va t$p trung sin - thuc dAy phat trien san xuit quy mo Jan. . .
.. Ba la~ trong dieu. ki~n phat uii!1 cua khoa hQC kY th~t, c\ing v&i sv
tac d{lng cua cac quy lu~t kinh ~ tbi tnroug, nhu~ quy l~t gia tri thijng du,
quy lu~t tich lily, tfoh t\J, t~ trung sin xuit ... ngay cang mf.l'lh me, lam
-breu-d6i-oo-ciu--kinb-t!--cua-xi-hQi-theo-hirbng-~-tnm-g~qay-m6--- ------·--- ---·-----··- ·
Jon.
BJn lit~ c{Ulh tranh gay pt I~ cho ~ doanh nghi~p vua va nho bj
pha sin htmg lo~, con cac doarih nghi~p 1611 ton ~i duqc, nhung cung di bi
suy yiu, dS tiap t\lo phat tritSn hq phai ting cuang tfch ti:,l, t{ip trung s~
xult, Hen ket vm nhau thanh cac doanh nghi~p vb'i -quy mo ngay cang to
t\l do a;mh tranh de ra t~p bung sin xuAt
11
loo hon. V.I.Lenin khlng djnh: •••

va sv ~P trung san xuit nay, khi phat triSn dan muc de) nhit dinh, J~ din
t6i d.Qc quy8n'16•
Nam la, do cu{lc khilng hoimg kirih ~ tan nam
l 873 n:ong toan b9
thii giai tu ban chu nghia lam pha san hang
nlui. clc doanh nghi~p 16n tan ~i~ nhung
lo-
cac doanh ngbi~p vua va
de
ti@p t\lC phat tri!n duQ"c, hQ
phai thuc aiy nhanh qua tdnh tfoh ty va t~p trung san suit hlnh thanh cac
doanh righi~p c6 quy mo Ian.
sou la, sy phat triAn cua h~ thdng tin dpng nx1 thanh don hiy m~nh
me thuc <tiy tip trun5 sin xuit, nhAt 1a vi~ hinh thanb, phat triAn cac c0ng
ty c6 pMn, 40 ti6n de cho sl} ra dai cua cac tA chnc a(lc guysn. Khj cac t6
chuc d9e quyAn xuit hi~n cac tA chuc d~o quy~n c6 tht in dinh gi~· ca dqc
quyAn mua} d9c quySn ban d~ thu 1<_1i nhl$ d()c quyAn cao.

6
V.I.Lenin: Toan ~p, Nxb. alfnh tri. quAc gia, 2005, t.27, tr.402.
82
 H~p 4.1. P.Samuelson ban v~ d9c quy~u
B()c quySn la hi~ ttrqng cac hang cam k!t l!:\i, thoa thu~n cimg nhau quy dlnh
muc gia va san pbam lam ra, c.hia nluw thj t.rulmg ho~c coog nbau v~ch ra cac quyet
djnh kmh doanh.
Ngu6n: P.Samuelson> Kinh ti hoc, Gip 1, Nxb. Chfnb tri qu6c gia, 1997, .Ha N¢i,
tr.350

L(li nhu6n d(Jc quyJn: Lgi nhu~ d()c quyAn Ja lgi nb\$1 thu augc
ta
cao hon lqi nhu~ binh. quani_do S\f th6ng ui cua cac chuc dQ:c quy~n
dem l{li. .
Cac ·ta clltrc: d(>c q~yAn' iliAng n1 ·h~g caeh.. khAn& che (Ap d~t). gia
< ..

ban .hang h6a cao va gia niua bang ,. hoa thap, do d6 cac to chuc d9c quy8n
luon thu duqc lqi nhu~ d(}c quyen cao.
NguAn gAc ctia lqi nhu(in d{)c quyen cao la lao d(}ng khong oong cua
cong nhin Jam vi~c ttong cae xi nghi~p d()c quyAn; m(}t phin lao ttc'.)ng
khong oong cUB cong nban lam viec trong cac xf ngbi~p ngofil dQc' quyen;
m9t phln gia tri th'°g du we. etc 1ibA tu ban v,ira va nho bi mAt di do thua
thi~t trong CUQC ci}Jlh tranh; phftn fao dQng th~g dtt Va doi khi ca m{lt pMn
lao d{lng dt y~u cu~ nhilng nguM silli :xutt nho1 nhan dan lao d{mg 6 cac
m.tac tu ban Va cac ttlIOC thUQc dia Va pb\l thUQC. . .
. Gia ca il~c quybi: Gia ·,ca d9c quySn Ia gia ca do cac t8 chuc d9c
quy8n ap d~t trong mua va Mn hang h6a.
Gia ca d{lc quySo g6m chi phf san xuAt c9ng v6i 1¢ nhu$n d{)c
quy!n. Do chiSm dU'qc vj tri d{lc quy!n v~ sAn xuii va tieu th\l hang hoa
qen cac tA ehirc a9c quySn ap a~~ auQ-c gia ca d9c quyen.
Cac t6 chirc d{)c quy~n luon ap d~ gia cl cao khi ban va gia ca th§p
khi mua. Nhtt v~y~ gia ca d9c quy~n gfim co gia ca ~QC quy!n cao (khi ban)
va gia ca d{\c quyAn tb!p {khi mua).
· vs th\Cc ch!4 gia ca d9c '!.uySn via kllong thoat !y va khong ph* dinh
oo so"cua n6 la gia tri. Trong moi quan he nay thi gia tri vfui la oo sa ~ fa n(Ji
dung ben trong gia ca d{lc quy!n. Gia ca d9c quy!n chi len xu6ng xoay
quanh gia tri hang hoa va khi xudt wen gia ca d9c quy~n thl gia ca thi tl'U'ang
r xoay qua.nh .$.la ca uQC quyen.
.len xuong
A l ' • .JtA ).

NSu t:rong giai do~n c~1 tranh ti} do cW! n~n kinh t8 thi trubng tu
ban chu nghia cac doanh nghl~p tl.Y ban luon mua va ban hang boa xoay
83
 quarili gm ca san xuAt, do ao ho Iuon thu auqc IQ'i nhu!in bmh quin, thi
trong giai do\\n d9·c quyen cac ta ehuc d9c quyen luon mua va ban hang
b6;a ;:.xoay qu~nh gia ca d9c quyAn, do d6 hQ luon thu du'lC lqi nhu~ dqc
quyen cao.
________* ,_a_c_u(J.ng_cua_u.g_c_q_UJ!en...u.o.Lll.al_nen.Al.cm_te
"'"' ;I;< .. :;1"" ~ ,, " l'
::ii·"• ,. .. 1;.~-1.. "' ·
>o

- Nhilng tac d{>ng tieh ClJC:

+ D()c qµy.!n m.o r~ kha ning to Jan trongvi~ nghien ciiu va tri& Imai
cac ho~t dQ!lg khoa h9c Icy thu~t, thuc diy SlJ tian bQ Icy thuit.
E>9c quysn la k~ qua cua qua trlnh tfoh 1:\1, ~P trung san xuit a mire
d{) cao.. Do. do, cac tA chuc d()c qµyin c6 kha· nang ~P trung duqc cae ngudn
va
11Jc, die bi~t ta ngubn bjc vs tai chfnh trong vi,c. ngh1&. cw triSn khai cac
ho,t dOng khoa hQc kY th~t, thuc <fiy S\? ti~n bQ kY thu@t Tuy nhien, day
··chi lakhi ning, con Klii ning c6 tro tharih ·hi~n thvc hay khong con ph\l
iliUQC Va nbi!u yeu tA, 1lb!t )a ph\l thUQC vao m\)C dfoh kinh tS ooa cac t6
chuc dqc quyin trong nen kinh wthi truUng.
+ B<)c quySn c6 tha lam ting nang suit Ja~ d{}ng, nAng cao nang lv:c
ta
c~nh tranh cua ban ·fhin cblic d9c quysn.
La k& qua cila ~p bung sin xuit va S\f lien minh cac doanh nghi~
Icrn, d9c quy!n "o ra auqc uu th! v! van tro,ng vieo irng d\lflg nhwg tbial-i
t\JU k:j th~ oong nghe San XUat mai; hi~fl <f\ll, ap d\lllg nhilng phuung phap
,, sin xuit tien ti&i~ lrun tang.ning suit lao dQng, giam chi phf simxuit,.do d6
nang cao duqc nang l\fC c~mh tranh trong ho,t d{)ng san xuit kinh doanh.
'
'

+ D(lc quySn u.io dugc sire m~ kinh t! gop ph&i thue day nAn kinh ts
phat ti:ien theo hu6ng san xuAt l6n hi~.~·
Vai uu th~ ~p trilng aagc strc m'1lb kinh t~ to Jim vao trong tay minh,
nh~t la sire mfnh vs tAi chinh, t{to clto d9c quyan oo diiu ki~ diu tu vao cac
te
linh we kinh trQng tam, miii nh9n, do d6 thl.'tc aiy nSn kinh ta thi trum1g
phat tri~n theo hirang san xuit t\ip nung, quy ma Um~. hien cJ,L VJ.Lenin
viSt: '~hung truoc d.t chung ta ~h tranh t\f do bi& thinh dQ<; qu~n va
t(lo ra nSn sin xuit l6'n, lo~i ·bo nSn sin xuit nho, thay th~ 'n~n sim xuit 1611.
bing m9t orb sin ~t l6n hon nfra"1•
- Nhfing tac dqng tieu C\fC~
+ E>Qc quyan xuh hi~n lam cho ~ tranh khong hoan hao gay thi~

1
Sifd· tr.488
84
h~i cho nguoi tieu dung va xa hl)i.
Vm S\f thOng ttj cua d(lc quy~n va vl ID\lC dich lgi nhu~n GQC quyBn
cao, 1nic du nhtr da phan tfoh a nWi~··OQc quy~n q-to ra san xu~t J6n, c6 th~
giam chi phi sBn xui\t Va do ·d6 giam gia ca hang boa, nhung dQC quy~n
khong glam gi~ ma h9 luon ap ~t gia ban' hang boa cao va gia 1nua thip,
thirc _hi~ S\t trao d~i khoog ngang gill, h~n che kh6i luqng hang h6a ... t?o ra
s\f cung ciu gia t,:ao v~ hang h6a, gay ~iet h~i cho ngum tleu dung va xi h9i.
+ DQc quy&i c6 tha kim ham s11 tien hQ kY thu.i,t, theo d6 kim ham &.r
phat tli~n kinh ta, xa hQi. .
... . . B9c quyan tfp trung~dugc ~c ~g~fin.JtJc l~, ~o. ra. k¥...n?ng_nJU,i~e~ .
cuu, phAt minh cac sang che kboa hQC> kY thuet. Nhung vi lqi foh dQC quyen,
ho~t d{Jng nghien cim, phat minh; sang chS chi dugc th\lc hien khi vi th! d~c
quysn ooa chungkhong c6 nguy ca bi lung lay. Do v~y, m~c du co kha nang
vA ngu6n Ive tai chinh 40 .ra kha nan~ trong nghian ~trn1 phat minh cac sang
chS kboa hQc, Icy thu~t, nhung.c00 to chtl'c de}c.quyen khong tfch C\lC tht)'c
hi9n cac ding vi~ do. 0ieu nay chling to, dQc quy!n di it nhi!u kim ham
thuc ddy S\r ti~n bQ k}i. thu~ theo GO. kim ham S\f phat tl'i~
. kinh ~Xii h{)i.
+ B()c quy&i chi pbai cac quan he kinh ts, xa b()i) tam tang sv phan
boa giau ngheo.. : ·
V&i dia vi thOng ttj kinh ~ cua mi11h v! mpc dfoh lQi rum~ d9c quyfui
cao, d~c quyAn oo kha nang va khOng ngilng banh tnr6ng sang cac linh V\fC .
chfnh ttt xa ht)i, ket hqp val cac .nMn vien chlnh phu dS th\re 'hitn ml)C dfoh
lqi ich nhom, k!t hqp v<1i st"rc m~h nha ntriro hmh thanh dqc quy8n nha
?uirc~ chi ph~i ca qu8? h~, d~g ~Ai ~6~ n~i>~ dl>i ?go¢. cua qu6c "git4__vi lgi
lCh cua cac t0 cbuc d9c quyen, k.hong Vl lg1 1clJ. cua a~l Ga SO nhan dan lao
d~mg. .
~ .
_4.2.1.2. Nhtmg 49t: iliim cua if9c quyen trong chu nghia t~ ban
.

*IJgc aiim tmr nhiit: T41' trung san xu&t va cac 16 c1wc a<;c quyin
Th.r&i chu nghTa tu ban tich tµ va t?p truog sari xuAt cao, bi~u hi~n s6
Juang cac xi n~iw Ian chlem ty u·9ng nho, nhung n~m gift ca~ rum vuc
ta;
~ xuAt chu yeu CUa nen kinh nfun sA lugng cong nhan 16n va san xu.~t
phfut Ian tang san phfun xa h9i. ·
S11 tich f.\l va ~P trung san xuAt d~n mire cao nhu v~y da tn;c tiAp din
ta
aAn runh. thanb cac chuc dQc quy~11. Vi m¢t m~t, do sa h.tQng cac doanh
nghi~p Ian it nert c6 the d! dang tho! thu~ v&i nhau; in~t khac} cac doanh

85
 nghi~p c6 quy mo Ian, k)1" thu~t cao nen C\\flh tranh se r!t gay git, quyAt H~4
kh6 arum
b~i nhau:i do do da dln <t!n khQynh htr.ang .thoa niep vm nhau dA
nlm liy aia-vi d{)c quyen.
,. ... " .. ...
Khi .m&i bit dau qua trinh dOc quy~n ho!, cac to cbuc d()c quyen
hinh thitnh theo lien k& ngang,~ia mai chi la uan
k!t nhfing doanh
nghi~f trong ding mqt nganh, nhlJ!lg vs
sau theo mAi lien h~ day chuyS_n,_
cac to chue dc)c quyan da phat trien theo lien kit d9c, ma r9og ra nhl.au
nganb khac nhau. · · · -··
v~ n:iJt lich SU, cac hh~ tbU*c ta chii'c dqc quyen ban tu th!p dSn
CO'
t;ao, bao gom,: Cartel .(Cfic-te~)) _Syndic~te CX,anh..ai--ca), Trus~ (To-r61:),
Consortium (Cong-xo6c-xi..om). .
Caitel la hinh thuc tA chue d{)c quy!n trong d6 cac xi nghi~p tu ban
f_.!- k-'1- .~ ~· .&.1.. 11 ~l..u" 1
• _t.,_., • ~. •.J. .?. • i'll?,._.h l.;.~6_~ \..~
... ·-luU--AJ' eae-.iu"p-.1..ioa.111--UtOO-u-rtt\Hl--Vm-'m~ve-gia. c~, Sml--mv:i~HQ~.t.t;t .u;u1r4, t'.-q-······-·······
l'

truang tieu th\l, kY h~ thanh toan, ...

Oic xi nghiep tu ban tham gja Cartel vin d{)c l~p ca vs sin xuit va
b.ru thong bang. hoa. H9 chi cam kat th\l'C hi~ doog hi~p nghi di kY, n!u
tam sai s! bi ph~t ti~n theo quy t1inh cua hi~p nghi. Vi vf,y, Cmiel la lien
· minh dc)c quyan khong vrtng chic. Trong nhiAu tru?.mg hw nhffng thanh
vien thly avao vi tri bAt lqi da rut ra khoi. Cartel, lam cho CarteJ thuong
tan va tru6c k}' h~n.
Syndicate la hlnh th<rc tA l!hue d{)c quyan cao hem~ An dinh hon
Cartel. Cac xi nghi~p tu ban tham gia Syndicate van gifi' d9c 1,p ve san
- ..
xuit, chi mit d{tc I~ vs h.ru thong hang hoa (mQi vi~ mua, ban do m{)t ban
quan tri chung cua Syndicate·dim nh~n). Mvc dfoh ctia Syndicate la thbng
nh!t d~u mAi mua va ban oA mua nguyen li~u vai gia re, ban hang hoa v&i
gia djt nhirn thu tvi nhuifl d9c quyin cao.
Trust la hlnb thuo d.)c quy~n cao hon Cartel va Syndicate. Trong
Trust thl ca vi~ san xuait> tieu thl;l ·hAng h6a dAu do m()t ban quan tri chung
thdngnhit qua;i ly. Cac xi nff!i~p tu ~an t~am gia Ttust tro thanh nhilng c6
dong de1 thu lQ'I nhu~ theo soJ11Q'11g co phan. ·
Consortium la hlnh thuc tA chuc dQC quyan c-0 trinh dq va quy mo
'
Ian boo cac hinh thiro d9c quyen tren. Tham gia Conso11ium khong clli c6
cac xi n~p.ttr ban Ian ma oon co ca cac Syndicate:: cac Trost, thuQc. cac
nganh We nhau nhung lien quan voi nhau vs kinh ~' ky th~t. V<ii kiAu
lien k~t dQC nhu v~y, m{)t Consortium co th~ c6 hang trim xi nghiep li!n
k~t tren C(J SO hoan toan ph\l thUQc VS tai chinh VaO IDQt nhom cac nha tu
86
 ban k~h·xu. -
. Hi~n nay, d~c diSm t~p trung San xu§t va cac tA chuc dqc quySn c6
nhfrng biSu hi~n rn&i, d6 1a Stf xudt hiF!n cac c{mg ty d()(: quyin Xl4yen qu6c
gia ben cqnh sir p/Wt triJn CUa cac xf nghi?p viraVa nho.. ,
Do S\1' ph,at triAn'cUa lv:c luqng s~ xudt, cua khoa h9c va oong' ngh~
nen da diSn ra qua trlnh hinh thanh nhftng ·Sl} lien kat giu-a cac ct{)c quy!n
theo ca hai chi!u: chi&! dQC vi chi~u ngang~ lJ ca trong va ngoai nuoc. Tir
ta
d6, nh\fug blnh thuc ebirc ac)c quyan moi da ra diJi. D6 ·1a cac Concern
'
(Consan) va cac Conglomerate (Cong-ga..10-me. .ret).
co
Concern: La tA chll'c d~c quy!n da nganb, tl1imh phhn cua n6 .hang
tram xf nghi~p co· quan h~ vOi n!ttlrig ~ganh khac nhau va duqc pban M ··{y ·
nhlBu nuoc. Nguyen nhan chii yeu din. dan d9c quyan da ngiinh la do c~~th,
da
tranh gay git vi~ kinh doanh chuyen mon hoa h~ bi pha san. Hon nu·a,
hinn thuc d.9c quy~n aa nginh oon <18 oAi ph6 vai luit chAng ct9c quy~n a
biu hh. cae nacre tu ban cltii nghia (lu't nay dim d(lc quySn 100% m~t hang
trong m9t nganb).
. Conglomerate: La S\f kAt hgp cua hang Ch\lC nh(ing hfjng viia va ~o
khong c6 sv lien quan trgc tiSp vA sin xu£t ho~c dich V\1 cho san xu!t. M\1c
dich chu y8u cua cac Conglomerate la thu lgi nhu~,tirkinh doanh chimg
k:hoan. Do. v~y ·phin 16n cac Conglomerate dB b1 pha sin nhanh ho~c
chuyAn thanh cac Con~rn. Tuy nhien m(St b~ pl$1 cac Conglomerate vfui
tl>n 4tl wng chic bing each kinh doanh ttong J.tnh vv:c tai chinh trong
nhung di~u ki~n thubng xuyen bi~n dQng cila n~n kinh ~ thS,giai.
() cic nu&c tu' ban pbat tri~n hi~n nay! ben ~nh cac ta.
chltc d9c
quy~n Jan l~i ngay cang xllfil hi~n nhi8u doanh nghi~p (oong ty,. hang) vira
va nho c6 vai tro quan trQng trong n~n kinh t8. S\I xuat hi~n rihi~u doanh
nghi~p wa va nho Ia do~
111.u nhOt, vi~c Wig df;lµg thanb t;.ru khoa h9c va ·c<>ng ngh~ cho phep
tieu chudn hoa va ·chuyen mon hoa Sall xu!t sau, d§n d~n binh thl\nh h~
· thAng gia cong. Biy cilng chfnh la bi~u hien cua d9c quyAn duai m9t d?Ug
, m6'i, 1ha hl~n iJ chfi la: cac blin& oong ty VU.'a Va nho ph\l thut}c VaO de
Concern va Conglomerate vA nhiAu mJt. Sg ki!m soat cua <t9c quyen dugc
th\fC hi~n du6i nhfrng hinh thuc m6.i thong qua quan h~ hqp me gifi'a dQc
· quy!n km v6'i cac hang vim. va nho. Thong qua quart hetiw tac nay, cac
d()c quy!n 16n se mo r()ng kha nang kiAm soat San xu!t n6i chung, ti~l'l b9
k11oa hqc vii cong ngh~ 116i rieng.

87
 Thu hai, cac doanh nghi~p vira va nho co nhO:ng the m~h cua no, d6
la: nh~y cam ·aAi vm thay .dAi trong siu'l xuit; linh ho~t ung pho vm S\l' bi~n
d9ng cua thi. truoog; m·~mh d~n dlu tu vao nhilng nganh moi doi hbi S\I m,o
hiSm; d! ct6} ~m trang thiSt bi, k9 thuit ma khopg. cin nhiB~. chi phi bA
sung; oo the ket hqp nhiAu J~i hinh kY thuf.t de sin xu!t ra nhfing san
--pn~nnro-ch!t-luQ1l-g-ca-crtron-g-diiu~ki~n-ket-ciu-~tAng-tqurch~.
. Ngoai r~ OQC quyAn cGng bit dAu .xufit hi~n ca a nhtlng nuac dang
phat tri~n. t>6 la kSt qui!: c.6a S\l thim nh'p cua cac wng ty xuyen quAc gia
VSO CJic nuac nay Va Slf img d\lng nhiing thimh t\nl khoa hQC • k:y thu~t hi~n
dtii khian cho chi m9t doanh nghifj) lan cung du sire m~ chi ph6i vi~c
sin xuit .va .ti~u. thv. ct)a .ca m9t. JtgaQh m6i .ra .doi l:J .m9t nuac dang phat
td!n va tfri mlic de) nhit djnh c6 thS binh tru6ng ra ben ngoaL ·
· __ Cac tA chuc _~_g~&l luon co xu hu6ng bmm truang guAc tA. Trong
_____________________
diSu .ki~ hi~n nay, XU hu6ng v~ d{lng cua chung Iatrit thanh cac oong ty
xuyen qu6c gia va lien minh vai nha mrac hlnh thanh chu nghia tu ban d9c
quysn nha nuac. f.l6 la bi~u hi~n mm cua d<}c quy~n va la h1nh thuc v~n
d(>ng mai cUa. quan h~ san xuat tu ban chu ngbta trong ahilng dieu ki~n
I "

moo.
r
* f)(ic iliJm thit hai: Tu ban tai chinh va ¥
, ·\
tMng tai phi?t chi pMi
sau sac· nen IU:nh te
I

Song song vm qua trinh tich 41 va ~P trung san xuAt trong cong
ngbi~p, trong n~ hang,. cung di~n ra qu~ tri1!11 tfoh t\1, ~P trung din d&i
hinh tfu\nh cac tO CbUC dQC quy@n trong ngan hang. _
Quy l~t dch t\l, ~p tl-ung trong ngin hang dlng gi6ng nhu trong
cong nghl~) do qua trinh ~h ·tranh cac ngin hang vua va nho bi pha san
ho~c bj th6n tinh va hinh thrum nhimg ngan hang l6n~ '
Khi san xu:it tt·ong nganh oong .nghi~p tfch b>~ 1'P tt·ung o muc dQ
cao, thl cac ngin hang nM khong du ti!m Ivo va uy tfn phpc V\l cbo cong
vi~c kinh doanh cda cac _doanh nghi~p cong nghi~p 16n. Trong di&i k.i~n
do, cac ngin hang vim va nho phii f.\l' sap nhfp vao cac ngan hang Jan hoJc
phii pha Sin tivac quy luit khfiic Utt cua c'1lh u·anh. Qua ainh nay aa thuc
ttiy cae ta cb\rc a9c quysn ngan hing ra dai.
Sy- ,xuAt hien, phat tri&l ooa cac tA chuc CQ~ quySn b:ong ngan hang
di tarn thay aAi quan h~ gitra cac doa11h nghi~p-ngan hang va cong nghiep,
lam cho ngin bing c6 vai tro mai: nr cha ng&i han& chi Ia trung gian trong
vifc thanh toan va tin <h)ng, thi nay da nim duqc bau h~t h.rgng ti&i t~ cua
8&
Xa hQi nen CO quy~n lgc "'V?fi nang'\ khbng ch8 ffiQi hO?t d(mg CUa Il~Il kinh
tS xa h(}i. · .
. D\fa tren d!a vi n@iM chu cbo vay) d¢c quy~n .ngan hang ''cir" d~
di~n cua minh vao cac ca quan quill ly cua GQC quy!n cong nghi~p d~ 'theo
doi vi~ sft d\lDg ti8n vay hoiic cac tA cbU:c dgc quyen ngan bang cbn tn.rc
tiSp dftu tu' vao rong nghi~p. Tmac Sl} kb.Ang ch~ va chi phOi ngay cang·
m{lnh m~ cua ngan bang, m9t qua tlinh xam nhijp tuong Ung tr(/ l\tl cua cac
d{ic quy~n cong nghi~p vao ngan hang cilng diin ra Cac tA chtic d9c quy~n
oong nghi~p cling iliam gia vao c0ng vi~c cua ngin hang b~g each mua c6
de
phin cua cac ngan hang llm chi ph8i ho~t d()ng .cna ng;in hang. Qua trlnl1
df>c. quyen hoa trong ·eong nghi~p v'A. ngan. hang· t6 ·quan h~ chi.it che v.61
nhau lam nay sinh m9t lo~i hlnh tu ban m&i~ gQi la tu ban tai chlnh.
. VJ.Lenin vi§t: 0 Tu ban tai chlnh la·kit qua cila sv h(lJ' nh&t giua (11
ban ngan hl.zr!g cua m6t $~ it ngdn Wmg ape quyln Um nluit, vOi tu"btin CUa
nhfing lien minh dpc quyen cac nha cong nghi.ip 03•
. S\t phat tri&l C..Ua tU' ban tai chinh dAn din dLi den S\I hlRh thrulh m{>t
.
nh6m nho nhling nha tu ban .
kSch XU chi phAi. toan
'
bq dOi sang kinh t~, .
ch.inh tri eua toan xa h~i, gQi la tM phi~t (hay dau so tai chfnh, tram tai
chfnh).
Cac tai phi~t thl)'c Ju~n S\? thfing tri oua minh thong qua uch~ dg th.am
d1l,. Th11c chit cua "ch~ d9 tham. dv':s la m9t nha tai ·chinh 16n, boJc m9t ~P
doan tru. chioh mua s6 cd phi!u kh&ig ch~~ chi ph~i m(lt con¥ ty l&n nh~t -
c0ng ty gl.ic gQi la 11c0ng ty m~ 11 ; oong ty nay I~ mua dtrgc co phi!u khBng
ch€~ thfing tri cac 11 c0ng ty con";· 0 cong ty con11 d8n lugt no l;ii chi phAi cac
cong ty Cui:tU
H " 1..1:. tt
!t •••

Nhb c6 ~'ch! a9 tham

d11" va phuang pbap tA chitc ~ doan theo ki~u
moc xich nh~ v~y, bbg m{)t hrgng tll' ban d!u tu nhi» ma tai phi~t e0 th!
khAng chi va di&i tiAt dugc m9t h:rgng tu ban Ian gap nhiSu Jin. ·
Ngoii nch~ d9 'Ulam d\1°, ta~ phi~t con sir d\lllg nhfing thu do~ nhU'
t~p cong ty :mai, phat harm trai khoan,. kinh doanh oong trn~ dAu ca chimg
khoan asi:I giao dich,, diu ca ru{lng d§t. .. d~ thu lqi l)huan d(}c quy!n cao.
v~ mijt chinh lli) ~ th6ng cac nha tai phi~t chi phai m9i ho~t a(mg coo cltc
C(1 quan nha mr6c, a{ic bi~t la chi phdi cac chinh sach dhi nQi, dOi ngo?.i Clla
, . . .
nhn nuac_, bie11 nha nu&c U!. ~n tha_nh tj)ng C\L phtic V\l l<;ti foh cho chting,

8
VJ. Un]n: Toan tqp, /\~r:b. Cbinh tri qu5c gi~ Ha N{ii, 2005, t.27~ tr.489.
89
 do chung th6ng ttj dugc vB kinh ta.
Tu ~cuAi thi kY xx ttin nay; tu ban tal chfnh illI co St/ thay iJJi va
nhit:ng bieu hiin mt1i1 ao la: ·
·DO S\f phat tri~n mitili me ctla CUQC each Jr.liUlg khoa hQC va oong
nme hien d@i, tron~ nen kinh t~ tu b.in chu ngbia aa xuAt hi~n va pbat trisn
nhiAu nganh kinh te mOi, djc bi~ ta cac nganb ffi.UQc-npntnm~m" nhu Clicn-----·
V\l, bao hiAm •.. ngiy ·cang chi~ tY.. .:b.'9Qg J~! Tbich lmg .v6i..sy: bi~ ct6i
do, ph;un vi lien k!i va"xim nh~p vao nhau dugc ma r9ng ra nhiau nganh,
du&i binh thuc m9t t6 hqp da ~g kiAU:: cong - n0ng - thuung . . tin - dtch
t

VtJ 'hay cong nghiip - quan sv- dich ~ qu.6c phonm ... N9i dw1g ®a s.v Jien
k~t ciing da d~g htlt\ tinl1 vi han va ph{rc qtp ban. .
CO' ch' thmn dlf cua tU ban tai ·chirth cfing co sy bi6n 4di, cA phiSu c6
_m~nh gia nho duqc phat binh r9ng rai, khBi luqng cit phi~u tang ten, nhiSu
ca
tlng lap dan cu ciing cc) thS mua duqc phiBu Va tra thil.lh cac cO ------~------­
nho~ ... keo theo do la ucbs «9 tham dv.. 4ugc bA sung th&n bing "cha d9 ·
uy nhiem11, nghfa la nhiing d'i cA dong duqc "uy nhi~0 thay m~t cho da
s6 .ca dong c6 It cA phl~u (cac cA dong nho) quy!t di.nh phuong hu-ang ~t
il{)ng cUa. cong ty c,O phin. Cac cbti sb him l&.11 gier day. vita kb6ng chS trt}c
ti~p vua khang che gian ti!p thong qua bi~n dQng tren thi tnrang tai chinh,
bu(}c cac nha quan lj phai tuan theo 1qi foh cua cht.ing.
'.D! thfob {mg vbi qua tdnh quAc ts hoa di.vi s6ng kinh t~:> cac tiP. doan
... tu ban tM chinh di thanh l?p c.Bc ngin hang da quAc gia vi xuyen qu6c gia,

t'
thvc hi~n vi~c di~u ti& cite Concei·n vi. Conglomerate xAm nh(ip vao nan
kinh cua cac quk gia·khac. S\l' ra doi cua cac trung Ulm tai chfnh cua thA
gi&i la k~t qua ho~t d;)ng cua cac tjp doan mi chfnh qu8c t~.
* D/Jc ililm thit ba: Xwit kh4u tu: ban trlt thanh phd biin
VJ.Lenin v~ ro, xuAt khiu hang hoa la d~c dibn ca ban eiia giai
do~n chu nghra tu bin tt.r do ~oh ~ oon xu§t khiu tu ban la d~c diSm co
ban cua chu nghia tu ban CQC quyen.
Xuit khdu tu ban !a xuit khiu gia tri ra,nuac ngoai (dht tu tU' ban ra
m.rac ngoai) nhlm mpc wch chiam do,t giA tri. thjng du va cac ngu6n -lgi
nht$t khcic a cac nuac n~p khiu tu ban. Vao cufii th! ky XIX d~u th6 ky
xx~ xuit khiu tu ban tra thinh tilt yiu vi:
M(lt sA ·it m.r&c ph:it tri~n di tlch liiy duqc mQt khAi hrqng tu ban loo
vi c6 m9t ~ 0 tu ban thira11 tuang dAi, nghia li luQTig tu ban nay n~u diu tu
iJ tt~ong nuac ~ !qi nh1$1 tl~, -n~n h\) d.n dm nai alu ru' ra mroc ngoai c6
90
 nhi~u lqi nhu~n cao hon. £>6ng thbi, nhiAu nu6c l~c b~u v~ kinn t! bi loi
cu6n vao S\l giao hn1 kinh t~ thS f i&i nhung I~ rAt tbi!u v6n d8 ph~t triAn
kinh t~~ gia ca ruc;lng. ddt tuoug doi h~, ti~n hrong l~i thfip, nguyen li~u re)
... ..( r • nh J:: f. r..! d~· a-l ~•
. . ...: n~n ty• sufthg1 ..uitn cao, rat .t.
uup i:ln uau tu nuuc ngool. . - ..
.. Xet v! hinh thuc, xuit khAu tu ban duqc tll\Ic hi9n dulri hai hlnh
thuc chu yeu: aiu tu ttvc ti~ va dAu tU' gian ti8p. . . . .
+Dlu tu w.c ·ti8p la hlnh tbuc xuAt khiu nr ban dA xay d\mg nhfrng
xi nghi~p m6i ho~c inua l~i nhilng x{ nghi~ dang bo~t d9ng a nuac nh~
diu µ.r d~ nvc ti!p kinh doanh thu lQi nhu~ cao, biSn n6 thanh m9t chi
a
nhanh cua '~cang ty m~". chinh qu5c, Cac xi nghi~p mm hhlh thanh
thubng t6n ~i duoi d~ng hfiri hgj? song phwng· ho~c ·da phuong, nhl.Ing
cfi.ng c6 nhmrg xi nghi~p toan bQ van la cu~ cong iy ntroc ngoai.
. +Di~ tu gian tiAp ta hlnh thirc d§u tu ihong·qua vi~ cbo vay ~8 thu
1¢ tUc) mua cA pbin~ co phi!u~ trru phi~u, cac giiy wc6 gia khac, quy c:tAu
tu ehiing khoan va thong qua cae dinh ch! tai chfnh trung gian khac ma nha
diu ttr kliong tr~c tiip tham gia quan ly h~ ·d{)ng· dAu tu. . ·
~ Xet vs chu th.A xuit k.hiu, thi xu~t WtJ. tu ban dtrqc chia thlmh:
xuit khiu ttr ban tU' nhan va xuit khiu nr ban nba nu6'c. ·
+ Xu!t khAu tu ban tu nhiin la hlnh thuc xu!t k:Mu do tu ban tu nhan
thvc hi~. Hinh thuc nay. c6 d~c di&n ccr ban la thuang dtr9'c dAu tu vao
nhfing nganh kinh t~ cO vong quay. van n,ilt1 Va thu ougc l9i nhu{in d9';
quy~n cao, du6i hinh thcrc cac ho~t d(lng cam nhanh cua .die c0ng ty xuyen
I. •
quocg1a. .
+ XuAt khdu tu ban nha nu&c la nha nu6c tu ban d9c quy!n dilng
nguAn van tir. ngan quy eua minh) tien cua cac t5 chuc dqc quyA~ d! ttiu tu
' '. ..... . . . . l •

vao nu6c nh~p Wu tu ban; hoijc vi~f! trq c6 hoan l~i hay ld;torig hoan l~i de
thl}C hi~n nhiing.~D\lC tieu VS kinh te, chfnh U:i Va quill S\l' oMt dinh c(l~
cbung.
v~ kinh ta, xu~t khiu tu ban .nha mr6'c thuerng buong vao cac nganh
thu9e kSt du h~ ting d~ qto mQi tiubng thu~ _]qi cho ·d!u tu cua tu ban tu
nhful. NhA nu6'c tu ban d{lc guy~n cbn ~\le hi~ hinh thuc "vi~n·trg" khong
ho.an l;ii cho nttoc nh~p khau flr ban ae k,Y dUQ'C nhfrng hi~p ojnh thuong
. va ~tu c610'i' ...
mai
v!· chinh:ttj, --vien tr¢ cua mrbc:rtU" ban thtrang nh~ duy trl va bao . ; .
1

a
v~ ch8 d6 chinh tri "than '*1° da hi lung lay cac nu6·c nh~p khfui tir ban,
tang cuang $\:f ph\l thu~c cit.a cac nu6c do vao cac mr6c tu ban phat tri~n,
91
 th\fc hi~n chu nghia th\rc dan m6i~ qio di~u ki~n cho ttr nhan diy m~b xuAt
khiu tu ban. ··
vaquan sµ, '~i~n b'(i' cua nha ntr&c tu ban nh&n l&i keo cac nubc
pht;i fhu()c vao khdi quan s\i ho~c b~c cic nuoc nh~ vi~n trg phii cho cac
_ _ _ _ m.r_Q-_c_x_uit_kb_!u tlr ban Jin cac ciUl cU gu~n S\f tren lanh thfi cua m,inh...
XuAt khiu tu ban la S\f mo r~ng quan h~ san xu!t tu ban ch~ nghia ra
nuac ngoru, la cong C\l chu ySu <ta binh tnrong S\t thling tri cna Ur ban tai
chfnh tren ph~ vi toan
,.
tha
giai.
u
..
•
- . -
if

Hi?n nay~ xuat khdu tu ban c6 nhftng bieu hi?n miri, C¥ the:
Thfi nh&t, ·tnrac..kia Iullng tu ban xuAt khil1 chu y~u tu cac nuoc tu
bin phat triin sang cac nttac k~n1_ pha~ r.d~n: Nhung nhilng thip ky glin day
. -····-- dtP bQ ~hjn dong diu tu l~i chay .qua 1,i gifta cac nuac tU' ban phat tri8n ~00
nhau. Bo la do: aeac nu&c tU' ban phat tri~n da pnartritlcao ngarih coham .. rn

luqng kboa h9c .. ky tbu~ cao va ham luqng v6n loo, nen aiu ttt vao ctiy l?i
thu dUQc lgi nhu(in cao. () cac nuac dang phat td!n 1~ c6 k~t c!u h, tfutg
1~0 h'u, dnh h1nh chfnh tr! kem an <finb, nen alu ttf.co pMn rui ro. va tY
suit lqi nhu~n cua tu ban diu tlr kh6ng con cao nhu truqc d~y. .
Thu hai, chu tha xu!t kht\u tu ban co stJ thay ctbi l6n, trong do vai tro
cua cac cong ty xuyen qu& gia (Transnational Corporation - TNCs) trong
xuAt khiu tu ban ngay cang to I®~ d~c biet la diu ru ti1fc tiBp nuoo ngoai
(Foteigri Direct Investment - FDI). Mit -We~ aa xuAt hien nru!u cha th~
xu!t khiu tu ban tir cac nuae dang phat triAn. -
Thfr ba, hlnh tbuc xuit khiu tu bin iii da d~g, S\1 dan xen giua xuAt
khiu tu ban vi xuit kbiu bang hoa tang len. Ching h~ trong d!u tu- uvc
tiAp xuit hi~ nhung hlnh thuc inm nhu: xiy d\mg - kinh doanh .. chuySn
giao (Build..Qperate-Transfer - BOT); xay dt/llg .. chuy~n giao (Built and
Transfer - BT) ... S\l' kat hqp gitra xuit khiu tu ban vm cac hgp dAng buon
ban hang hoa, djch "9, chit xamt ... khong ngimg tang Jen.
Thu tu; sv ap d~t mang tfuh chit th11c dan
trong xu!t khiu ttr ban da
dugc g{) oo din va nguyen tic ciing c6 lgi trong <tiu tu dtrqe d! cao.
* fJ(jc di.Am thu
...
tu: S"t pMn chia thi gi6'i v~ kinh ti giita cac t4p
doan tu ban il9c quyen
Qua trm.b tich t\1 va ~P uwung tu bin phat triAn~ vi~ xuit kbAu tu ban
tang len ca vA quy m6 va ph,m vi tit y~u din t6i S\f phan chla thS gi&i v~
ts
m't kioh giiia cac ~P doan tu ban d9c quy~n va hinh thanh eac tA chuc
92
 d(}c quy~n quAc tA.
Lich s~ phat trian cua chit nghia tu ban da chirng to thi truung trong
nuac luon gan v&i thi tnrang ngoai nuac~ f)~p bi~t trong giai do~ chli
nghtatu ban d9c quy!n, thf truemg ·ngoai nu&c oon coy ngbia dte bi~tq:uan
tn;mg ddi vm cac nu6'c tu ban. V.I.Lenin m$1 xet; 0 B9n tu s&1 chia nhau
th~ gibi, khong phai do tfuh d{)c ac d~c bi~t cua chunf~ ma do S\t t?P trung
da t6i mt'ic dQ hu~c chung pbai di vao con dtrang iy de kiSm loon9 •
4 AA, tr" ' t. +.£ •... • to.\ eh llC u9c
S\l' u\lllg uv · en trm:mg quoc giua cac
u;i
A-A
quyen
).Y
co• sue
,.

ll1~ kinh tS hU11g M.u l~ duqc S\l' Ung hQ Clla ohi OWC 11 CUa minh0 va cac
cu()~ ~nh tranh kbAc li~t giua ch(Ing tit ySu din d~n xu·hU'angtho~ hi~p,
kY k!t cac hi~p djnh, d~ cting cf,, dia vi d9c quy~n ,ci:Ja chi'lng trong nhilng
linh V\tC va nhilng thi tl'Uong nhh dinh. Tit-do hlnh thanh cac Hen minh d¢c
quyfu quBcta duai dtmg Cartel1 Syndicate, Trust qu& t8. · · .. · .
. Ngl.ry nay, S\l' pban cma th~ gicd vS kinh t~ c6 nhilng biau hi~n m6i,
do la xu hu6ng quAc tS hoat toan eAu boa kinh ~ ngAy dmg tang hen c~
XU hu.ong khu Vl}C hoa nSn kinh t~.
Sfrc m\Ulh va ph~ vi banh tnrong cua ·cac Cong ty xuyen qu&c gia
(TNCs) tang len di thuc d!y XU hu6ng quac t! hoa, toan clu hoa ldnh t8 va
S\1' phan Chia p~ Vi ilJ1h buimg giiia. ChUng vai Mall, dbng tnui thuc o!y
vi~ hinh thimh chu nghia ru ban d9c quyan quAc ts.
Cung vOi xu hu6ng toan du hoa kinh t~ i~i di~n ra xu hu-ang khu
w.c hoa kinh te, ta
blnh thanh nhi~u lien minh kinh khu vqc ·nhu: Lien
minh chau Au (EU) ra cteri tu ngay i ..1~1999 vm aAng ti~ chung chau Au
(EURO). DSn nay Hen minh nay ·aa bao gam 27 (ngo~i trii nubc Anh ~a
tk,h ra khoi EU nam 2017) quac gia tham gia. KhAi M?u djch tv. do Bae
M9 (NAFTA) gdm: Cmlada, Mehioo va My ...viec phan chia thS giai v~
kinh tA ciing c6 S\f tham gia eua m9t lo3t nuac dang pbat triSn nhim chOng ·
Jai sire ep cua cac cubng qu6c tu ban. Do la vi~c thanh l~p t5 chuc cac nuac
~- khiu d~u mo (OPEC); thi tru-Ong chung vUrig Nam My (MERCOSUS)
· gam 4 nu6c: Brazin~ Achentina, U1ugoay~ Paragoay; ... Ngay ding c6 nbib
nuO'c tham gia vao ~c Lien minh m~u dich tg do (FTA) va cic Lien minh
thu~ quan (CU)~ ... Tu ban d{)c quyan qu6c t~ la th€ llJC dang chi phOi qua
ta
trinh toan c!u noa thong qua cac chuc kinh t! quAc t~ va dang ra SlrC h~
.. . ~· .' . c~~ ,S\l' .phat triAn_ cua cac tfi chitc khu V\XC. · . _.
o . r "Ii; · · .. •• • ~ ; • · ·• ' •• : • • •

*lJgc iliem thu n?im: 811 phim chia the gi&i ve tlja ly gifta cac cuang '
9
V.I. Lenin, Toan ~p, ~P 21; Nxb Chinh tr1 qu6c gia, H, 2005, tr.472
93
 qu&c tu him
V.I.Unin aa c~I ra t~ng~ "Chu ngh1a tu ban phat tri~n cimg cao,
nguyen · u~u cang thiau th6n; sv CfOh tranh cang gay git va vi~c titn ki~m
mlri
ea7AnguAn ng~en" H~u tren t~an thS cang rao ri~t, thl CUQC d~u tranh dS
A

-·--·------ ch1em tbu9c dia cang quyAt h~t hem'' . ___ _ _ _ __

Do S\1' phin chia Uinh thAva f hat tri!n khong dSu ctia cac cuang
qu6c tu bin, tit y!u din dSn cu9c dau tranh dOi chia J~i lmtl~ ~A" Uta gi.Oi
sau khi di chia xong. Bo IA nguye1r fibfili · chinh dart ct&-ehic!n tl·anh the
gioi VJ.Lenin vi~t: ~rKhi n6i ctan chinb sach tht1e dan trong thOi d?i chu
nghia dS quAc ru bin~ thi cin chu y ring tu ban tai chinh va chinh sach
ta
quAc thfoh ifng vOi UOu. di~() nen hang lo~t hinh tfoic I~ iliu9c c6 tinh.
chit qua dQ cua cac mrac. Tieu bi~u cbo thoi d~ d6, khong uhilng chi e6
hai lo\rl nu&c chu yAu: Nh{hlg nu® chiSm thu()c dja va nhilng thuqc dja,
-·------ -------ma c0n-oo nhiAu nwc phtJ thuc)c v6i rihifug.binli thuc khac nhau, nhang
mr&c nay trSn hlnh thuc thl duqc 4qc· 1'1> vS. chlnh n:i, nhung th\,'tc ti! lJi ·mic
vao cai ~um ph\l thu()c v! tai chinh va ngo{li giao" Ii. Tu nhilng nam 50 ciia
tha ky xx tra di, phon~ trao giai phong din t9c phat tri&t m\Ulh me di lam
s9p .dA va tan ri h~ thong thu9c dja kiSu cu, nhung di~u 46 kbong c6
nghia la ehu nghia 1h\l'C dan 4a bi thu tieu. Trai l~i, cac cu(mg qu6c tu ban
chuy~n sang thi han.h chinh sach thtJc dan m6i, ma n()i dung chit y~u cila n6
la d'Ung vi~n trQ" kinh t~, k_y tbu~t) quan SIJ a8 duy tri SIJ l~ thu~c CUa cac.
nuac dang phat triAn.
J,

Hi,n nay, S\t phan Chia th~ giai vA Uinh tha

giii'a cac ct.rang quite ttr
ban y§n_ ti!p 1'\lC dU'UJ nhitng hlnft thuc C~nh tranh Va thang trj m6i:
Vao_nfm cu6i th€ ky XX, tuy chu n1hia tbvc din cu eta hoan toan S\lP
dB va chit nghia thve dan m6i dft suy yeu, nhung cac cu&ng quac tu ban
vin tranh gianh nhau ph~ vi mm huimg bing cich tbl)'C hieti '1chi!n luqc.
bien giai mAm"~ ra sue b~ tnrong ''bien gilrl kinh t~~· r9ng han bien gi6'i
dia ly' rang bu9c~ chi phoi cac nuoo kem pbat trian tu S\I I~ thu{lc v~ vAn,
oong ngb.~ di dSn S\l' I~ thtiQC v~ chirih trj vao eac cuang qu6c ttt ban du6i
m9i hlnh thuc 1uc ngAm nglm, hie cong khai.
Sang diu thS k:Y XXI, cbien tranh l~ kat thuc, nguy CG chi~n tranh
th~ gi6i bi dSy lid, nhung vAn, ti!~ in nhi'i'ng nguy ca ch~y dua vO ·trang
med~ th{l'c chAt Ia nguy ca chien tranh l\lllh phpc hlii trO' h~i. M.jt khac~ sv
-----·---
w V.l.Lenin 1 Torm ~p, t~p 27, Nxb Chlnh tri qudc gia, 2005) H, tr.481
11
VJ.Lenin, Toan ~p. ijp 27, Nxb Chinh tri qu& gia, H_, trA85.
94
 phan chia Hinh thB tha gi&i 1,i dugc thay th8 bfuig nhGng cu{)c chi~n tranh
thuong m~i, nhfulg CUQC cbign tranh slc tQC, ton giao ma dung ben trong
h?i.c.n?p din¥ sau, tn}c tiSp hoic gian ti~p cac cu<Jc d\Ulg d{) d6 chinh la
c~c ~uong quoc ttr blm.. . _ .. . . .. .
ta
Nam dtc diAm kinh ca- ban cua dQc quy~ dtrai cht\ ~gbi~-tu btln
co ~~an h~ chJt che v6'i nhau, n6i len bin ch&t S\l' .thBng. tri cita tu ban ·ae.c
quyen. Bo cijng la bi~u bi~n cila phucmf thuc th\fc hien IQ'i ich cua cac ~
doan d9c quy~n trong giai do1p1 phat trien _d9c quy&i cua chu nghia tu ban.
Dubi S\1' thBng tri cUa cac t& chirc tu ban dQc quySn, chu nghia tu ban ti8p
t\lC phat triBn va co nhimg diAu chfuh m6'i~ nhfing di&! ch1nh incri do da
thuc ctAy chu ngbla tu ban phat men Jen m(Jt trinh dQ cao hem -· chu nghia tu
·ban d{>c quyBn rilia nu&c: .. · · · - · · · · · · · ·
4..2.2. Lj lufil cia ·v~1. Lenin vi ttqc quy@n nha nnitc .trong cliu -nghia
tu ban
4.2..2.J. Nguyen nltan ra i:IOi wlph4t triin cua dpe quyha nha nwc trong .
chu nghfa tit ban
Theo v .I. Lenin, sv pbat tri8n cira cbu nghra tu ban d9c quy8nl' da11
. mire d(i nbAt dinhJ tit yfu dL1 tai S\f hlnh thinh chu ngl:lla ht ban d9c quyAn
nha nu6'c. Bo la khuynh hmmg !At yeu. Tuy nhien chi d~n nhitng nam giila
1

thS ky xx, chu nghia tu ban dOc quy&i nha nuac mm tro thanh m9t thgc
thS ro rang va la mQ:t d~c trung co ban cua chu ngb1a tu ban hi~n d~i.
Chu nghia ttr ban dQc quyan nhlt. nu6'c th~ hi~n m{>t trlnh a¢ phat
triAn moi cua chu nghia nr ban. Trong do va mijt kinh ta, d{lc quy!n phat
tri!n 1en trinh d9 c.ao hon .. dqe quy!n nha m.rac. ·
' f){)c quy8n nha nuoc trong.chu nghia ttt ban ra dhi do nhimg nguyen
~han clui ySu sau day: · ·.
. Mt;t la> deb tl} va t~p trung vim cang 16n thl tich t\1 va ~ trung san
xuAt clmg cao, smh ra nhOng oo d.u kinh t€ to 16n doi hoi phai co mQt-sv
aiSu ti~t tu m9t trung tam ct6i vai san xuit va phin ph6i.
,S\1· phat tri~n cua trinh d9 xii h9i hoa h;rc lu~ sin xuiit tta dful dSn
yeu cau khach quan la nha nuac vai tu' each ct?i bieu cho toan b{> xa h9i
. phAi quan lY nen ldnh t~. Trong n~n kinh tS thi trubng tu ban chu nghia; san
xu!t cang phat n·iAn thi l\fc h.rqng sin xuAt xa hl)i hoa ngay cang cao, nhung
quan h~ san xuit l~i dva tren ch~ dt) cbi~m hfm tu nhan tu ban chu ngbia v~
tu' li~u san·xuit, do d6 t~t y~u doi hoi phai co m9t hinh thuc m6i cua quan
h~ san xu~t d~ n16· duong cho lgc lugng san xuit co thS tiSp t1)c phat tti8n.
95
 Hinh thuc m6'i cua quan h~ san xuat do chfnh la chu nghia tu ban OQC
quySn nha nooc.
Hai la; SlJ phat ttiin ct\a phan cong lao d{)ng xa h9i da lam xufil hi~n
m{)t sA ngilnh mai co vai tro quan nvng trong phat tri~n ldnh xa h(>i, ta
nhun~ cac tA chire d9e qut~n ~- nhan khong th! hojc khon~ mufin dftu tuL____
do von dlu tu' l6n, thu' hoi von .ch'81 va ft Jqi nh\lfn, nhat la clc nganh
thu"c k6t cfi.u h(l fl\ng nhu nang lUQn& giao thong van tai 1 giao dl}c, nghien
c® khoa h9c ccr ban, ... VI vty, nh~ nuac phaLdtlng ra oam "nhin phat triSn
cac nganh do, t{!o diAu ki~n cho-cae t6 ch<rc d()c quyAn nr nban.kinh doanh
cac nganh kbac c6 lqi han.
Ba la, sµ th6ng tti .cua d9c quy.!11 da lam gia ting·s\f pbin h6a giau
ngheo, lam siu sic them S\J mau thuin giai ct\p trong xa h{)i. Trong di8u
· ldi@n nhu VfY doi hoi nh8 n\Wc phfil oo nhil'ng chinh ~-ach xi ht)i dS xoa dju
------ ----- nhfing mau thuan do, nhu cac chinh sach trQ cip ·thAt ·nghi~p~ diAu tiet thu
nhjp quac d!n~ phat tr.ien phuc 1¢ xa hqi~ ...
. Bdn Jo, cung vai XU hu6ng qu6c t8 boa diri sAng kinh tS, S\f banb'
ta
tru6ng clia cac lien m~nh d{)e quyen qu6c vAp phai nhfing hang r~o qu8e
gia din ~c va xung lf(>t lqi fob voi cac d6i thu tren thi tru0ng the e:i6L Tinh
ta
hlnh d6 doi hoi p~ru co S\l' di~u tiat cat quan h~ chfrili tri va kinh quAc t~,
trong do khong the thi~u vai tro cua nha mwc.
Ngoai ra, vi~ thi hanh chu nghia th\rC din moi va tac d9ng cua CuQC
. .: each tn~g kboa hQC cang ngh~ hi~n d~i Ciing aoi hoi SlJ can th,i~p CUa nha
nulrc vao am sang kinh te. .
4.2.2.2. Bin chlii cila dpc quyin nha nu:uc trong chu nghla tu biin
B~c quySn nha m.rac tt·ong chu nghia tu b~ hlnh thanh nhfun ph\lc
Vl) lQ'i fob OUa cac tfi chuc dQC quy~n tu nban va tiap tf:.lC duy tri, phat triAn
chu nghia tu ban.
0()e 9uyAn nhi n1.r6'c trong chu ngbia tu bin Ia S\J' thang ~t cua ba
qua trlnh gan b6 ch't che vbi nhau: ting sU'c m~nh ciia cio to chirc d()c
quyAn, ting vai tr-0 can thi~p cua nba nuac vao kinh t.S, kSt hgp sue m'11b cua
dc)c quySn tu nhin vOi sac mtmh cua nha nu6'c trong mQt ca chS th6ng nbAt
va lam cho bQ may nha mroo ngay cing ph1) thu9c vao cac ti. chuc dqc
J.
quyen.
Trong ca du ciia d{lc quySn nha nuoo trong chu nghTa tu ban, nha
nuac di trathtnh m{lt~p·th~ ttr ban khcSng 16. NM nuuc cling la chu sa hOU
96
 nhilng doanh nghiep, la oha tu ban ~ thA, va -rtha lll10'C Ay cling chuyAn nhiBu
tvc ta.rqng san xuAt than.h mi san cua no bao nhieu thi no l~i cimg bi!n thanh
nha tu ban ~P th§ thvc S\l' bAy nhieu. .
. BAt cu nha nuac nao cfing c6 vai tro kinh te rihit dinh ctAi vm x~,h~i ma .
no thAng tri, song am6i chA dQ xa h{li) vai tro kinh tA cila nha nu6c c6 S\r bian
oAi thlch hQ'P d6i vai xii hqi d6. Ngay nay vai tro cua nha nuac tu sin di c6 sg
bi& dBi:t khong chl can thi~ vi-0 nAn san xu!t ·xa h9i biing thua, lu~t phap ma
oon c6 vai tro ti\ chlrc va quan ty clc xi nghi~ thuQc khu V\t'C kinh t~ nhls.
nuac; diSu ti& bing cac don biy kinh t~ vao £!t ca cac khau clia qua trlnh tai
san xuit la san xuit, phan ph&i, trao aai, tieu dilng.
B(jc quy~n nha nu6'c trong chu nghia tu. ...ban Ja hlnh tbuc v~1 d\)ng
. morcua quan h~ san xuat tu ban chu nghia. Quan ,h~ sin xuat tu ban chu
., .-·- .... -·· ·--·· ,,,,.
-- ·-·· . ···-· '. ··'.. ... -- ... ,. J.' .... -- .

nghia hi~n nay vfui con nhilng S\f phi'! hqp nl'lit llpm vof trlnh d{l phat tti8n
cao ci1a lµc ·h.rQ'!lg san xu~t, lam cho chu ngbia tu ban vin thfoh nghi v6i
diBu ki~n ijch sir m6i va do d6 vdn ti!p m.c phat tl'iAn.
4.2.2.3. Nhimg biiu hiin ehu ylu CUD ape quyin nhit nuuc trong chu
ngh1a Jw ban ·
Mr)t Jn, Si/ kit hpp vJ nhiin s~ gif!a t& cht'ic ape quyfin va nha n:ufrc
V.I.L!nin d~ tUng nhin m:.;nh rings~ lien minh ca nhan CUa cac
ba
ngan hang vai c0ng nghiw du~c sung bing s\i' lien minh ca nhan cua
CaC ngin hang Va COfig nghi~p VOO Chtnli phu: Hffom nay la bQ UU(fflg, ngay
mai la cbu ngan hang; hom nay la chu ngan hang, ngay mai la h9 truffng.. 12•
Sy kSt hqp v6.nhan S1J duqc thvc hi~n thong qua cac dang phw. Chfnh cac
de
dang phai nay aa ~-0 cho t1.r ban d~e quyan mQ:t CO' sl:J xa hQi th\fc"hi~n
sµ thong tri va nvc ti!p xay dvng a9i ngil cong chuc cbo bQ may nba nuac.
Dirng ding sau cac &mg phai nay Ii m(>t l\l'c luqng c6 quy~n 1,c tit hilng
h.~u, do chinh la cac H{ii chu xi nghi~P~ nhu: H9i Cong nghi~ toan quAc
Iv1y, TAng Li~n doan cong nghi~p Italia, Lien ·doan ·cac nha kinh ttfNh~.t
Ban~ Lien minh Lien bang oong ngbi~p Du~, H9i aAng qu6c gia gioi chu
Phap, Tang Lien doan congthuong Anh, ... Chfnh cac H¢i chu Xi righi~p
nay tra thanb Ive lm;mg chlnh tri, kinh t~ to 16n:> ~ ch6 d\fa cho chit ngllia
bt ban d9c quy!n nha nuac. Ole H{>i chu nay ho~t d()ng thong qua cac dang
phai cw giai d.p tu sin, cung c~p k.inh phi cho cac thing,. quyBt dinh v~ m~
nhan S\t Va du<Jng l6i chinh tri, kinh t~ cua cae dang, tham gia Vao vi~c
thanh l~p b9 may nha nuac o cac cip. Vai tro cua cac h9i 16n. d~n muc ma ·

9.V.1 Unin: Toan tt)p, Nxb. Chinh tri qu6c gia~ Ha N{>i, 2005, t~p 3J > tr.272.
97
 du Iu$n thS gim da gqi chiing la "nhwg chinh phu dfutg sau chinh pbii";
'~mQt quy!n }\fC th\fC t~ dang Sl;l\l quylrt lye'' CUa chfnh qU¥~D. Th{)ng qua
cac Hi)i chi\, m(lt m'1 cac d~i bi~u cua cac tA chirc ctqc .quyen tharo gia vao
b(l may nha nubc vm nhfrng cuong vj khac nhaµ; ~t kh,c, eac quan chuc
. ~

va nhi.n vien chinh phu dttgc "cai cam'~ vao ban quan tri cua eac to clnrc
.
d9c quy~n, giii nhitng chfrc vp trQng y&l chinh thuc hoijc danh d\f ho~c tt·a
thanh nhimg nguiri <la din cho cac t6 cht?c d9c quy~. sv tham nhwlin
11hau nay (c0n gQi la sv k.athQp) da ~o.ra nbung.biSu hi~ m6'i--trong mAi
quan b~ giti'a cac t6 chue d9c quyAn va ca quan riha nuO-c tir trung tiang d~n
diaphuong.
Hai lil, si1 hlnh thanh1 phat triJn sit hfiu nha nu-Uc
· So hitu dee quy~n nha nu&c la st; huu t~p tbs ·cua giai d.p tU' sin, ci.ta
------·-------tu-ban--it9c-qU)'ln_oo_nh~vy img h~ vA ph\KLY.1J__l~ilclL<tila tu bin d§c
· quy~n nhim duy 1.1'1 S\l' tAn t~, phat tri!n cUa. chti nghia tu ban. N6 biAu hi~
khong nhilng iJ ch6. sa hiiu nha llWc tang fen ma oon CJ S\l' tang cu-Ong 1nBi
quan he. ~a sa h~ nhil nl.We va so- htm d~c quyAn tu nhlin. Hai 10{li sa hfiu
nay <.tan~ v6i nhau trong qua trlnh tu&! hOOn cda tang tu ban xi hQi. Sa hfiu
nha nuac khong chi bao gAm nhfing <.tQrig sin vi hit d{)ng san c§n cho ho~t
. ac)ng cua bQ may nha fiUtlC, ma gi)m ca nhfing doanh ngbi~ nbi nuac trong
Cong nghlw va trong cac rmh V\!C kSt ciu h~ tfutg kinh ta - xa hQi, nhtr: giao
thong v3n tai, giao d\lC, y te, bao hi&n :x1i hQi~ ... Tl'ong do, ngm sach nhA
nooc )a ht) pb$n quan tr9ng nhk sa hihl nba mr6'c lltrqc hlnh thrum duoi
nhieu hinh thUc. khOO nhau: xay d\,nlg doanh nghi~p nha nuoc bing van ciia
ngin sach; crac bfru boa eac doanh nghi~p tu nhAn Mng each mua I~; nhA
ni:ritc iriua co phin cila ·cac doanh nghi~p tu nhan; ma l'Qng doanh nghi~p nha
m..rac bing vfu tich lfiy clia cac doanh nghllp tu nban..•
Sa hilu nba m.roc th'IC hiien duqc cac choo nang ca ban sau; Thu nhat,
" .
mir i-Qng sin xu!t tu bin chu ·nghia, ··bio dim dia ban r()ng l6n cho 89' pMt
triAn cua chti ngrua tu ban. Thu hai. t,o d'i~u ki~n th\$! lgi nhit cho vi~c di
chuyAn nr ban ci!a cac tA choo d9c quy&i diu tu vao cac nginh sin xuat kinh
doanh khac ~ chuyan til nhang·nganh ft Ii.ii sang nhU·ng nginh kinh doanh
00 hi~U qua hem mQt each d~ 'dan& tht$. lqi. Th1i bas Jam cha du,ta cho S\l' dieu
tiSt kinh tS tu ban chu nghia tb.eo nhilng chm.mg trinh nhit dinh.
Cung vm S\l' phat tri&i cua s6 hCiu nha IlU'tlc thi thi truim.g nha nu6'c
cling hlnh thanh va phat triAn. Sg hinh thanh thl. truang nba m.rac ~ hi~n a
vi~ ~a nu6'c chit d9ng ma I'Qng thj truimg trong mr6-c bing viec bao mua sin
phb cua cac doanh nghi~p d~c quy~n th5ng qua nhilng hqp d6ng duvc kj
98
 ket Vi~ .kY kAt cac hqp dAng gifia 11ha mr6'c va cac tA ehim d()c quy~n tu·
ta
nhan di giup cae chU-C d(ic quySn tu nh~ kb&c ph\lc dugc.m{)t-phfut kh6
khan trong thpi kY kbung hoang thim, .g6p ehan bao dam cho. qua trlnh tai san
xuAt dU'Q'c dien ra bmh thuang. cac hgp d3ng kY k~t v6i nha ntt6c giup cho
ta
cac chire d(lc quytb tu nhan vira tieu Uiv. dugc hang hoa vita dam bao lqi
nhl$1 dn difih, VUa khic pht}C du'qc tinh t®Jg thieu nbi~n Heu,' nguyen Ii~
chi& luge. sv tieu thv cua,,, nha nuoo duqc thvc hi~ qua nhiing· don' dlit hang
cUa nha .nu&c v6i dqc quyen tu' nhan, quan ttvng hon ca la cac dcrn o't hlmg
quan S\1 do ngan sach chi m6i ngay m9t ting. cac bqp dang nay dam bao cho
. cac d{)c quySn tu nhin ki&n duqc mgt kh6i luvng 1gi ·nhu~ 16n Va An dinb, vi
tj suit lqi nhu~ cita vi~c san xu!t cac lo~ hang hoa ·d6 cao hon hin "cy su~t ·
·r(lr nhu~ thong thuang. · · · · ·· · ·· · ·
Ba 1~1 s11 ili€u tiit kinh ti ctla nha nu:ilc tu sim .
MQt trong nhO:ng _blnh thuc pi.Su h,i.~n quan b"Qng c\la ilt)c quyAn nha
nubc trong chu nghia tu: ban la_S\I' di~u tiet qua tl'inh kinh t~ CUa nha llU'OC.
fl~ thAng di~u ti& cua nha nuac tu san binh thrum m{)t tAng t.1is
nhilng thiat ehe va tliA ch~ kinh t~ clla nha m.roc. N6 bao gfim b{) may quan
ly gin vai h~ thBng chinh sach, cong C\! c6 kha n3µg diAu ti~t S\1 v3n d{>ng
ciia toan bi) nAn kinh ·te. qu6c dfult toan b9 qua trlnh t~i sin xu!t xa h{ti. Sy
di.Au tiat kinh tA ·cits. nhA nuac duqc th\fc hi~ du6i nhieu hlnh thuc nhu:
hu6ng d§n, kiem soat, u&n nin nhfing l~ch lg.c b~ng cac cong C\1 kinh tA va
cac cong cp himh chfnh - phap ly,, bing ca uu dli .va trimg plwt;· bing nhfing
giid phap ·clti!n- IUQC ruu h{tn nhtr l'p chuong trinh, k~ ho'~ch tang thA pMt
tri!n kinh ta, khoa bQC, oon~ ngh~~·bao v~ m6i truang, bao hiAm xa h{)i, ...
va b~g cit cac giai phap ngan h~. .
da ia
Cac oong C\l cbu yau ct.ia nha nuoc di~u ti€t kinh Va th\l'C- ht~

.doanh nghi?p nhi mroc, ke ho~ch hoa hay choong trinh boa kinh te va cac
.
cac cbinh 'sach kinh t@ nhtr. ngin sach, thu!, h~ th6ng ti~n t~, tin d\lllg,
.
cac

cfing C\l hanh chlnh, phap ly.

' B9 may diAu ti~t kinht~ g&m C{I quan l~p phap, harm pM.p, tu phap va
v@. m~t nhan S\f c6 S\1 tham gia Cua nhfing a~i bieu cua tip doan tu ban dQC
qu~n l6n va. cac quan chirc nha mr&c. Ben ~ b9 may nay con c6 hang
ta
l~t cac ti&.! ban du¢ chuc du&i nhii'ng hinh thuc khac nhau, thyc hi~n
"~trvi~u nh~m n!ai" dtr®.gJ~i p~~t tri~ll kinh tS th:eo ln'1C tieu ri~ng c{m die.
to chirc d9c quyen.
~ ch~ di~u ti& kinh ~ d9c quy~n nha nu6'c Ht sg dung hgp ca ba ca

99
 ch8: th! truang, d9c quyAn tu: rihan va diAu ti~t cua nha nu·&c nhim phat buy
m~t tfch C\fC Va ~ eh~ ltljt U~U C\fC CUa tUng 00 CQa. }:lay poi each khac,
ll6 la ea ch~ tbi tru:ong co sg diAu ti~t cua nha nu&c nh~m ph\lc v\l 1gi ich
cua cl)u ngbia tu ban o9e quysn. :
-------- ' Nga~ na~!! nai bft hon ca·trong nhilng bi~u hi~n mlri CUa chu nghia ttr
ban dOc quyin nbi nuuc la nha nu:ac chu y vi~c ban hanh va th\.fc hien m{lt
h~ thAng c.ac chinh sach xa h9i nbim ~ c:h~ nhang khuy!t $ cua oo chs
tbj truimg, giai quy!t cac mau thuiu giai cAp xi h{)i,, tbl}:C hi~--t S\l oong
bing xi h9i (J mire d~ nMt djrih trong diSu Iden
·quan h~ san xui.t ttr ban
chu ngbia.
4.2.2.44 Vai tro ijch sit cila chu nghia tu bin
* Vai tro tich C¥C ,·ua chu ngh'ia JU' ban
-------------------rrong quttr1Mp1iartri&r,-ctm-·rrgbla:itT-00n c6 nmSu-nra.ttfcb-cvc~ct"""A,,,___i- -
voi S\I phat trien San xuit Xi h{;i. 1)6 Ja: . .
- ThUc i!dy i'4'C lu(1ng san xudt phdl triin nlumh ch.Ong.
. Qua trinh pbat triSn cua chu ngrua tu ban eta lam cho hrc tuqng san
xuAt phat tri~n m~ 111.~ v6i trinh d9 kY thu~t va oong ngh~ ngay eang cao:
chuy!n tu ky thu'1 lao d{)ng thu cong l!n kY thu~t 00 khi~ sang t\l' 4('.ang h6a,
tin hQC hoa, .... CiJ.ng V6i S\f phat tri~rl CUa ky thujt Va Cong ngh~ la qua
trmh giai phong SUC fao dQng, nang cao hi~U qua kham phi Va chinh ph\lC
ti} nhit}n cua con nguirL Chu nghia m bin c6 oong Ian trong phat triin cac
CUQC each rn,ng oong nghi~p Va hi~n nay la CUQC each m~g Cong nghi~p
4.0 xuit hi(!n vao ttiu thS ky XXl, chuySn n!n kinh tS cua nhan lo~ buac
vao mQt thiri d~d m6i ... theri «'1 cua kinh tA tri thll'e.
- Chuyin nhi san xudt nho thanh nin san xutft lfm hi~n ilq.i. .
S\1173. dm cua ohu nghia tu ban da do\in tuy~t vai nAn kinh tt51\f nhien,
chuyAn kinh ~ bang hoa gian don len kinh tS hang boa tu bin chu nghia
pbat tri&i, chuyAn nan san xu~t nho thanh nen san xuAt m,p trung quy mo
lon, hi~n d,i, nang suit cao. Oum tac d(mg cult. qny lu~ gia tri thV!1g du: va
cac quy luft cua nAn kinh t~ thi truang, chu nghi~ tu ban <ta. kich thic.h cai
tien ky thujt, tang nang suit lao d{m& tfo ra khAi Juqng san pMm hang boa
:. ' .o
kbong ... h
11 ulut1 h.), ' • , ... h"'. , -~ l .
~on.ru.1eu so va1 cac xa __ .qi mroc \.i\Jng ~-

.. Th(!c hi~ xO. h{}i hOa san xudt.

Ch~ nghia tu ban da thuc ctiy nin san xufil hang hoa phat triSn m~ ·
100
 va a~t t6i muc c.tian ·hinh nhAt trong lich su·~ eung vai no la qua tnnb xa h9i
boa san .xu!t ca ve chiSu 1vng va chi!u sau. Bil la S\f phat triAn cua phlin
cong Iao dQng xa h9i; san xuAt tip trung vm quy mo lan, hqp ly; chuyen
· · mon h6a san xu6.t va ·hgp tac ·Iao df)ng sau sic; m6i lien b~ kinh. t8 giii'a cac
dan vi, cac nganh, eac Iinh V\l'Ct gifta cac quAc gia ngay clog ch~t che ...
lam cho cac qu~ trlnh san xuit phan tan duqc lien k~t vai nhau va php
thu(>e Jin nhau thinh. m{lt h~ tb6ng, m{)t qua tdnh san xuAt xa h9i thBng
nh~t. Bay eiing la m~t trong nhllng diAu ki~ v! kinh tA thujn lqj thuc diy
n6n sftn xuh xii h9i phat trien ngay cang cao hon.
* Nhi1ng gibi h~n. phat trtin ~ chu nghw ht ban:
.Ben c~nh nhflng mij.t tfoh"C\tC tren, trong qua trinh phat trien··chu ·
· nghia tu ban cfing-b9c lQ khong it nhfing h~ cha mang tinli lich sir•
.. Mttc ilich aia nin san· xudt tit. ban chii nghfa iruac hit tljp trung
chu yiu
,
vi"' .lqi ich t:Ua thiJu s6 giai... cJp tu san, khong phai vi IQ'i fch ctia dtJi
tia sf) qudn ch&ing nhtin diin Jao il9ng m(jt each qr glac.
M\lc ilich cila n~n san xUAt.ttr ban. chu nght~ khong phfil vl lqi fob
cita dong dao. qufut chUn.g nhan din Jao d{ir>:&~ ma chu yau la vi 1gi ich thi~u
s6 giai dp tu san, cua OQn tu ban dqc quy!n, nbit Ia tu ban tai chfnh~ Ml}C
dich naY. kh&ng phu hqp v6'i thoi d'~ pbat triBn ciia each m@ng cong nghi~p
hiert ~i, khong phu hqp vlri yeu ciu cila trinh dO xa: h9i Ma cao cua lgc
luqng san xu§t, vai. quy lu~t pMt trlAn cua xa h9i loai nguiri. 06 la do cl:J sa
kinh tA cua chu nghia tu' ban la dy:a.tren ch~ OQ chiSm hCi'utU' nhan tlr ban
chu nghia vA tu li~u san xuAt, trong tt6 giai cAp oong nMn la nhttng nguOi
lao dQng kh{mg CO boJc ve CCJ ban.khong cO tu.lieu San XUdt, h9 phru ban
sue Jao d{)ng cho cac nha tu ban va .bi b6c 19t gia td thijng dtr. Trong chu
nghia tu ban hi~n ct~, tu lieu san xuit v§n ~p trung trong tay cac nhA tu
.. '
ban; d?c bi~ la nam trong tay cac ij.p doan tU' ban d9c quyen, do £!6 hQ la
.

nguai chi ph6i vi~ phan phAi san phki xa h9i sin. xuit ra tgi ich cua vl
thibi· s6 giai &p ur san, cua m{)t ·nh6m nho tu ban d9c quyen. Vl nwc dfoh ·
lqi nhu&n d9c quy!n cao, cac ~P doan il9c quy~n khoqg girun gia ca hang
hoa San xufil ra, ma hQ Ju8n ap d~t gia ban cao Va gi! rnua thip, h,n ch€ San
iugng hang hoa; cac ho~t a<)ng nghien ct'ru, phat minh, sang chs chi ougc
th\fc hien khi vi the d<}e quySri cila h9 du:qc 'c1am bao;- khong c6-nguy Co' bi
lung lay. Do v(iy~ tU" ban d()c quy&i cung da it nhi€u lam klm ham ca h9i c6
th~ phat trisn tht hon cbo nban lo{lij mijc du n!n kinh t! cua cae mr&c tu ban

101
 chu ngma hiQn nay vin dang phat ui~n anhfi'ng mu~ dQ: nhit djnh. v .I.Lenin
nhi.n xet: S\r phat triSn nhanh ch6ng vi S\f trl ~ la hai xu th! ci.mg song
song tAn ~i trong n!n kinh t! cua chu nghia tu ·bin d(>c quy~n. Xu thd phat
ta
triin -nhanh cua n~n kinb bi~u hi~ lJ cha:
trong nen kinh t~ tu ban chu
nghia th~ gi6i di xuit hi~ thCri kY tang 'tmcmg v<ri tac d9 cao hiSm thly. Xu
----------------lliitri tr¢ cua nSnRmtrthlay xu m:a-ldm-ttim:itdn-S9'-th-6n1ftrrcU1l-d{)u-quyAn - -
di qlO ra nhiblg nhan tA. ngan can S\l' tiSn bq kY thu't va phat triSn sitn xuAt.
- Chu nghia tu bim· 'la -m<]t trong nhi'iiAg ·ng,:;ybi -~~ chdm ngoi cua
hdu hit cdc cu(Jc chiln tranh tren thi gi6i. · .
Vi S\f tAn t?i, pbat triAn, cac cuirng qu6c tu bin ra sue chiam linh
tu
thuQc dia, chlSm li'nh tbi truang,· cac "cui.mg qu6c ban di tiAn hlmh phin
chia lanh tha, 1hj Wang thS gim. Nhung do S\l' phan chia linh th6 va thi
-----------tmang_thlgiitLd\Uf..YAo_sirc mtmh cua cac- culmg.!]utic tu bani hon ·nfi:a do
SlJ phat tri6n khong dAu v~ kinh t~ va chinh trJ cua cac nuoc tu ban, tAt yau
din d& cu(lc diu tranh doi pban cbia l~i thl. tnrong tha gi6i sau khl di chia
xong. D6 chmh la nguyen nhi.n chinh din din hai cu{)c chi~n tranh th! gi6'i
1&1 th(r nbit (1914...1918) va lb thu hai (1939-1945) cung vai hang ttiim
cac CUQC chi~n. tranh khac f.r4$n th! gi6i Va la nguyen nhM CUa cac CUOC
ch~y dua vu trarig,,chi&! ttanh J,nh da· keo·41t lui kinh· tA thi gilri hang chpc
nam. Sang dlu th~ ky XXI, chi~n tranb I~ <ta t{lm thm k~ thtic, nhung
ciing c6 thB quay If.i bit cu luc nao; ngµy oo chi& tl'anh the giai cung da bi
diy Jui, nbung ttiSu d6 khong c6 nghia Ii chi& tranh da bi Io~ tn:r hoan
toan~ Hi~n nay tren t:ha gi6i hang ch\lc cac cu{}c chiSn tranh O\lc bt\, chiAn
tranh khu V\l'C, ·cbi!n tranh sic t(lc va chiSn tranh thuang m\ll vin lien tiSp
xiy ra, tt·ong d6 hoJc dU'ng ben trong hay ding sau, hoJc (I\rc tiSp hay gian
ti~p, hoJc ngim ngfun hay cong khai ttAu c6 "ban tayu cua cac cuang quAc
tu ban .
, ochinh ngay trong JOng cac nttO'c tu ban va
.. S" phan hoa giau ngheo
"
CO XU hufrng ngay ctmg sdu SOC. .
. S\l' phan ho~ chenh l~ch giau 11~1~ trong cac m.rlrc tu ban di tbn G\i
ngay tir khi chu ngbia tu bin ra dai bing qua tdnh tfoh lily nguyen thuy cua
tlf ban - g1ai cap tu ~an dU1lg '~b~o l\fc,, d@ tu~c do~t nhtmg nguoi san xuAt
nho, dJc bi~t la nhOng ngubi nong din ca th~. Chu nghia tu bin cang phat
tri~n, tich liiy, tich t\l va tip trung tu ban eang cao, gia tri ~ng du- ma cac
tip d~an tu ~in ~c)c quyAn. !Jlu· dugc ca~g I,®, lam cho u. ~~a. p."'c.·lia··· g~.i
c&p cong-nhan ngay cang gram tuangdA1, conJhu n~p cua giru cap tu san
th.·

thi ngtrqc l~.

102
 . H~p 4.2. T6ng th6ng tbu 45 f.:iia Hoa Ky Donald J.Trump noi v~ hit binb
•
ding 'b,li My
Toi lit quan n~ vA con sb 46,5 trieu nguai dang sang trong canh ngbeo doi~ va
sa
·va·viecrap aa ngum ~y trung tau kh6 long mua n&i din nh.a clm h<:i-(ho~ tta mfot
· nha). Toi r!t quan ng(ti ve nhi.'ing ngi..rm khting thi tra. ti~n hQ-C cbo con cai hQ. Noi ngan
g~m, tlli quan ng~i cho nhfing ai khong th~ tin tutmg vao giac ma My vi nhtlng ch\l'Ollg
trlnh tai chfnb cua dAt nuac nay qua thien vi Jqi lch.cua ngubi giau. Kh6ng n~c nhien ·
khi S\1' dng thing trong xfi hqi chung ta dan~ l1 muc cao nhclt cln.ra tirng co.
Ngudn: Donald J. Trump> Nulle MJ1 nhln tit hen trong; bin ti&g Vi~4 Nxb. Th~
_____________ _________
gi6i~ 2016, tr.106-108. _,...,.,.

Vi m9c dfoh git tri th.ting du~ ID\lC dfoh lam giau va thAng tri thA giai,
tnrac day ·cac ijp ·aoan ·rii,. ban· a~c. quyAn vA cac
cuang qu6c
tu b~n da
khong ngttng ting cuang xam chi~m thu9c .dia. Nhling a~n ni'ra cuBi th! ky
XX, h~ th6ng thu{;c dja kiBu cii tan ra lam cho chu nghia th\tc dh cii bi s\lP
all hoan toan. Ole culmg qu6c t1I ban chuy8n sang th.i himh chinh saclt th\Jc
dan m6i,. ma n9i dung chu yeu.cua no ta dUn.g vi~n trq kinh tA, kY tbu~t,
quan S\f,, thyc hi~n °chiAn IUQ'C bien giai mArll", da
duy trl sv l~ thu(;cciia
cac nuhc dang phat tri~n. Day ehirih la mQt trong nhilng nguyen nh!n chit
y8u lam cho. S\l phan tl}'c giau
- .
- ngheo gii'ta cac quAc gia txen the
giro ngay
cang cao. Mt}t nh6m nho cac cuimg quoc tu ban ngay cang giau l~n nhanh .
ch6ng, con dfi bg ph~n cac
qu6c gia con l~i~ nbit la cac
nu:6'c chim phat
td~n thi vfui chim sau trong ~ d6i ngheo va benh $ cUa hang trim tri~u
nguoi. Theo sA li~ thAng ke, hi9n nay cO nhilng ·1'p aoan tu ban 16n aMy
l'li nbu~n thu duqc m(>t nam Clla hQ COn Um hem ca 'GDP cUa m9t qu& gia.
*Xu hulmg vgn il9ng c:Ua chU nghta tu ban:
·Nhiing h\lll ehe tren day cua chu nghia tu ban b~t nguAn tit miiu
thufui CO' ban CUa chu ngrua tu ban, do la mau tlmfui gjfta trlnh d{) xi hQi
h6a ngay cang eao·'cira lgc hr(mg san'xuifv&i qtian'h~ san x1i§t dl}a tren"
va
quan ll~ chi6m hihl tu nhan tu ban cbu ngh1a tu U~u san xu!t. Trong chu
nghia tti; b~) vl mvc dfoh lgi nhu~, cac nha tu ban ra sll'c cfil tiSn kY thu~
{mg dl)ng nhitng thanh qru cong ngh~ hi~n d~, nhU:ng phuong poop san
xu§t ti@n tien, hQP ly h6a san xudt, tang nang su!t Iao dqng tte h\l gia tri ca
bi~t cua hang hoa. Do d6, chu ngh1a tu ban cang phat tdAn, trinh dq xi h{)i
. h6a ciia h;c Juqng san xwit _ngay ~Ang cao. Trong khi quan h~ san xuAt ·
l.~i dga tren ch~ a-9 chiSm huu tu nhan hr ban chu nghra v! tu li~u san
xuAt. M~c du trong qua tdnh phat triAn cua chu nghia tu ban) quan h~ san
103
 xuit tu ban chu nghia tro~g nhimg chirng m\fc nhtlt djnh cang da khong
ngung dtrqc diAu chinh~ ma rl}ng <1s mang tinh xa h9i han ve hinh thuc
ca v! quan h~ sa bilu, quan he quin ly va quan h~ phan phAi. Di_ic biet
quan h~ sa ht.lu tu ban chn nghta·tta c6 S\1 v~n d9ng v~ mi.t hinh·thuc tir
-------sa..:hw-nr-nhan-eua-cae-nha-tti:-ban-(trong-giai'-a°"°-ehu-n:p'fa-tu-bin-tv----·--
do -~h tranh) dan ~a hiiu t;fp thS cua cac nha tu blm·(chu nghia tu ban
dqc quy!n) va hinh thuc sb hitu nha nu6c tu sin vbi tu each la d\\i di~n
xa h9i (chu nghia tu ban d9c quyan nba nu:&c). Nhfing-str diau .chinh ve
quan h~ sa hfl'u d~ di co nhtrng sv phu hgp nhAt d'pm vai trinh d{> xi h(li
h6a ngay cang cao cua Ive h.rqng sin xu!t. BiSu nay cho thiy, nSn san
xuit l:J cac I)U6'c tu ban chu nghia hi~n nay vln c6 nhfrng S\l' thfch (mg va
nhfing sv phat tri8n nhit djnh.
Song, nha nu6c tu ban dQc quySn v~ tl1\Xc ·chit khong a~i di~n
' .
m()t each qr giac cho toan xa h{H.t ma nhim m\lc dfoh bao v~ .lqi ich cho
thiiu s6 giai d.p tu san, «ic biet la ttr bin d9c quyAn. Nen m'c du phat ·
td&i sl:J hftu nha nuac~ nhung do chi IA llhiing S\r thay dAi v~ hinh thlrc,
v~ thvc chAt quan he san xuAt tu ban chii nghia vin d\m tren cha d9
chiSm huu tu nhan tu ban chu nghia v& tu Ji~u san xuAt. Vi v~y, trong xa
h(>i tu ban hi~n d?l miu thuln ca ban cua ohu nghia tu ban vin tAn qii.
Tt'9ng thai d~ ngay nay, mau thuin·ca ban cua chu ngh1a ttr ban
vin khong Di glai quyc!t duQ'c. Vi vty,, chu ·nghi.a tu ban cang phat triAn,
·maU thuh CO' ban cua chu nghia tu ban ngay cang gay glt va cbu nghta
tu ·ban phat triSn d~n m()t trinh dq nhit dinb thl quan h~ san xuit tu ban
chu nghia se bi thay blng mQt quan h~ sin xuAt khac d\fa tren sci huu xa
h9i va tu li~u san xuAt d:! phu hqp voi trinh a{} xa h9i h6a ngay cang cao
cua l\Ic hrqng san xuAt. Bo la do yeu clu cua quy lujt quan h~ san xuAt
pbru phtt hqp v6i trinh d., pbat triAn cua Ille luqng san xuit quy dinh. Ly
lu~ chu nghi'a Mac " Lenin ~g dinh: chu nghta tu ban khong tAn t~i
vinh vi~n, ma phat tri€n d~n m()t trinh d9 nhit dinh se bi thay th~ bcri
m9t hinh thdi kinh t! - xa hqi mm cao han - hinh thai kinh t! .. x.a h¢i
cqng san chit ngh'i'a.

***
TOM TAT CHU.ONG

104
 Trong nin kinh t~ thi truimg, c~nh tranb tit y~u d~ ct6n d'Q~ quySn.
Khi .xuit hi~n cac tA chuc d{)c quyen da danh dlu clni nghia tu ban chuyAn
sang m(}t giai do~ m&i cao ·han .. giai do~ dQc quy~n. Theo VJ.Len.in,
... ·'"
dQc_
J..
quy~n trong
·,
chit
.,,
nghTa
. .
ttr ban
.
c6 aam die" di~m
. ... .. . . . . •·. ,.·
kinh ~ ca ban. Cac·dJc
. ....
diem nay trong dieu ki~n hl~n nay co nhilng bieu hi~n mai
· Trong n~n kinh t! thi h1!0ng tu ban chu nghia dc)c quy~n phat tri~n
dSn m{lt trlnh d9 nhdt dinh se xuit hi~n chu nghi~ tu' ban d{)c quy!n nha
nuac. B9c quy~n nha ntrbc trong chu nghia tu bfu1 khoog pMi la m{)t th(r
chit 'nghia tu. ban mai, ma chi la nic thang phat triAn Cao hem va la nAc
thang phat tri.Sn cua chu nghia tu ban d9c quyAn.
. ~ ~

Chu nghia·. tu:

. . ban
. . . .. c6 . . . tro
. vai ' .rat. .16n . l' ~
. "· qua
. . .trong .. .PhMI. tri~ ~ua xii'
- "h9i~ rifo.l'ng chu nghra tu ban cung c6 nhil'ng h~ che Uch sir nltat air1h. Theo
chti nghia Mac - Le nin, chu nghtatu ban phat tti!n <tbi mqt trinh d9 nbat
dinh dt yau se bi thay t4! b!ng hinh th.ai kinh ~ .. xa h9i ·c9ng san chu
nghia. D.6 la do yeu cdu cua quy lu?t guan h~ sin xujt phai phu hQ'P v6i
trinh di} phat tri~n cua Ive llf'lllg sin xu!t quy ainh.
Cie thu{it Qgir cin ghi nbb:
'
Ct;inh tranh; ·d(Jc qu;ien; '
1¢ nhu(in ilf>c quyen; ' (J(Jc
gid ·ca il(>c quyenJ·
tro
quyJn nhlt ntrilc; vai ljch sU- cila cmi ngh'ia ht him.
Vin dS thao luan: .
l . Nhung h~ luy kinh Wgl se xa:y ra khi xu!t hi~ sg c~ tranh gifra
ta
cac tA chllc dqc quy~n trong nSn kinh thi troO!lg? Hay thao lu.{in dA lam
t5 tinh quy lu~t CUa S\l' hinh thanh cac tA chirc d{)c quy~n trong nSn kinh tA
thi tn.rang?.
'
2. £>9c quy~n c6 tac d¢ng tfoh C\JC dAi vOi nen kinh t~, v~y vl sao c~n . -
l<lbn soat d{)c quy!n? Co th~ l<lAm soat dQc quy~n th\tc hi~n iqi ich cua cac·
~ . . ~

to chuc nay trong quan h~ lQi fob vai xi h{)i bang nhiing phuong thUc nao?.

Ca:u hoi ·on "p:.

1. Trinh bay nguyen nhan hinh thanh va 1mfrng d~c cti!m ki~h t! c'!
ban cua d{)c quyen trong chit ngbia tu ban? Nhung biAu hi~n moi ve kinh te
cua. d§c quy!n trong chu nghia tu ban?. .
,,.
2. Phan tich nguyen nhan ra do·i va ban chit cil'a dqc quy& nha nu&c ·
trong n€n kinh t~ thi tnrong tu ban chu nghTa? Vai tro va h?n ch8 phat triSn

105
 cua chu nghia ttr ban ngay nay?.
Tai~iiu hqc ttp:
L Hqi dbng tnmg uang chl d{lo bien so~ gjao trinh qudc_gi~Lcac_h{>_______ _
----------monlffi-0a li9c-Mac .. Lenin:$ Ttr urong Ha
Chf Minh, Giao trinh Kinh ri
chinh trj Mac - Lenin, Nxb: Chinh tri quac gia, Ha Nqi,. 2004. -
2. C. Mac va Ph.Angghen: Tolm t~p, Nxb . Chfuh tri quAc gia, Ha NQi,
" I.
l 9991 t.25, phan . . - . .... .... .
- -

3. V.I.Unin; Toan tfp; Nxb. Chfnh tri quAc gia, 2005, t27; t.31.

,, ____________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ---------- ......... -----------------------------··-

106
 Chuang 5
IaNH Ti THJ TRUONG B!NH HtfONG X'A HQI CHU NGHiA
vA cA_c QUAN H\i L<}I ten KINK TE .
·aVJtTNAM
. Sau khi nghien cuu m{)t each h~ th6ng ly lu~n cua C.Mac - Ph.
Anghen va VJ.Lenin. vA cac quan h~ xi h9i .cfta San xufit va tr:ao. dBi trong
chu .nghia tu ban, d6 cling thl}c chit IA h~ thAng ly .lu~n v~ cac quan he lqi
ich trong n~ kinh d thi ttuang tu ban chu nghia, n()i dung chuong 5 cung
cAp tri thuc ly 1u'1l can ban,va n&i kinh ti thi ttuang mang a~c thu pbat
tti~n ciia Vi~t Nam ·va vk de qi.an he lgi foh va bao dam hai ho~ eao quan
h~ lqi ich trong pMt u·iin l! Vi~t Na1n. Tho~g qµa nh~ tbuc m9t each khoa
.- . hQc vA n~n kinh ~ thi truong dj:nb hu&ng xa hQi chu nghia, via d! giai
quyat cac quan h~ lqi ich sinh vien se hiiu dugc ty do kbach quan phat tri~
kinb tA thi tittang djnh huang xa h()i chit nghra va hinh .thanh k:9 nang tu
va
duy v~ d\lng Iy Iuin n6n tang v~o giai quyAt cac cac vin ctA .k;inh ts khi
tbam gia ciic quan h~ kinh·ta xi h()i, cac .quan b~ J9'i fob trong nBn, kinh t~
thi trulmg dinh hu6ng xi h9i chu ngrua aVi~t Nam. · ·
N(ii dung chuang 5 se duqc trinh bay trong ba phlm chinh.- Phlin thu
va
nhil khii ni~m va d~c trung cU.a n&i kinh ta thi _tnrlmg ainh huang xa
h9i chu nghia aVi~t Nam. Ca sl:J ly lu~. va tri thuc tiAn dA etia n()i dung
na~ la h~ than~ nhftng tri thu~ di .<hrqc n~ien cinr tt:ong cac chuang tn.rac.
Phan -thu hai ve hoan t.hi~n the clie kinh te thi tnrang dinh huang xa h.,i c.hit
va
nghia i:J Vi~t Nam. Trong nt)i dung nay, tri thuc mai the cb8 kinh t~ se
tta
duqc bA sung lam sau sic han ly lu~n kinh t~ chinh tti Mac - ~enin giin
va
vm th\fC ti& Vi~t Nam. PhAn thu ba, trinh ~ay ·quari heJQ'i ich va bao
dam hill hoa clc quan h~ lQi ich trong phat trien aVi~t Nam.
5.1. Kl.NH 'ft THl TRifONG BJNH ·HU'<JNG xA. H0I CHU NGUiA .(J
V~TNAM
5.Ll.. Khai ni~m. kinh t~ thj tnrimg <ljnb hmrng xi ,hi}i chu nghia. o·.
Vi~tNam
Nhtr da chi ra trong chuo:ng 2, kinh t~ th i truong la San phfun ciia van
minh nhan lotti, la k~t qua phat tri&i Jau dai cu.a Ive luqng sim xu§.t va xa
·hQi hoa cac quan h~ kinh ·t~, trai qua cac giai 00~ kinh ·t~- thj truimg SO'
khai, kinh t~ thi trtrO:ng ti! do va kinh Wthj tnrbng hl~n d?i. Tuy nhien,
khong co nio hinh kinh t~ thi tnrang chung cho mQi quAc gia va m9i giai
107
 d:o\ln Pb.it tri8n. M6i m.roc c6 nhilng mo hinh kinh t~ thi tnrong khac nhau
nhtr: Mo hinh kinh t~ thi tnrbng t\r do mai a Hoa Ky,, kinh ta thi ti'uang xa
hQi a C9ng boa Hen bang Bue, kinh t! thi truemg fJ Nhit Ban, kinh t~ thi
tru<rng xa h{)i chu nghia 6 Trung QuAc ... DiAu d6 c6 nghia, mfii n&. kmh ta
thi tnrOµg vim 00 nhitng djc trung tit y~u ,khfing the tlu~u cua n§n kinh t~
-----·--------tfiftrubng noTcliung vita----OOnnfing dSilC ttung pliananb-aiau IO~n Ijcfi su,-------
chfnh tri, kinh t! .. xa h9i cua qu6c gia ci6. Kinh t~ thi trubng djnh hmmg xa
h()i chu nghia Vi~ Nam la mqt kiSu n~n ~nb t~J.hi titr®g phu.hqp vai Vi~t
Nam, phan 8nh trlnh d(i phat triSn .va diSu ki~ Jjch s'lt cua Vi~t Nam.
Kinh ti thi truang iljnh huung xli hpi chii. nghia la n4n ldnh ti v(ln
hanh theo cdc _quy, lu~~ ~Ua .thj trulmg d~~g thiti g/Jp phdn fµt!rpg_!.ifl . titng
buuc xdc l{jp mt)t xti hv! ma; q do dan" gia~ ' nuac 'mt;mh, dtin chu.. cong
bdng, van minh; CD sv tlieu tiet cila.Nha nuuc de Dang C9ng san Vilt Nalt]
_ _ _l...._a;--nh,.__liQo.

Thvc chit, gm tri dan giau~ nuoc ~; xa ·h{}i dan chu, c&ng bin&
van minh la nhitng gia tri. cua xi hQi tuong lai mi loai n,gllbi con riaptpc
phii phin diu. Bai I!; nhin tit th~ giai hi~n nay ma xet, oo qu6c gia dm r!t
giau nhung m.r6c chua m{!nh, xi h{li thiSu .van minh, e6 qu6c gia nuac nit
1n(Ulh, dan .chu ·song I~ thi~u cong b~g.
Nhu vjy, 1n9t h~ gia tri toan dien g6m. ca dan giau, nuac m~nh:. xi h9i
dan chu~ cong bing; van minh la h~ gia tri cda xi h~i tuong fai ma loru
ngttOi cim cAn phii phiin dAu m6i c6 thi d~ ttuqc mQt each ddy du tren
hi~n th\Ic xi h~i. l)o do~ djnh huemg xa h9i chu nghia thP'c chit la hu6ng
t&i cac gia ni cAt loi cua xa h9i mai /iy. NSn kinh t~ thi tru-Ong ma trong cac
ho,t dQng Jdnh tS CUa cac chu the!> btr6ng taj gop pbln Xac lW dUQ'C cac gia
bi xa h~i thyc ~ v&i h~ gia trj toan di~n nhu vay la n&i kinh t8 thi fli.rong
dinh huang xi h{>i ~11 nghia.
D! d~tdU'Q'C h~ gi~ ttj nhuviy, nSn kinh ~ thi truang Vi~tNam~ cung
nhu- cac nen kinh tA thi tnrang khac~ cAn c6 vai tro <ii~u ti~t cua nha nuac,
nhung dBi vm Vi~ Nam, nhi nu:ac phai dugc d~ du6i S\l' linh d{l.o ciia
Dang CQng sAn Vi~tNam. Dang C9ng san Vi~t Nam la dang cdm quySn ~o
lich sii' khach quan quy djnh.
N&. kinh t! thi twang ainh huc.lng xifh9i cha nghia vim phai bao ham
ctiy du cac dtc tnmg chung v6n c6 CUa kinh ta thj tru(mg noi chung (iJa
ilu(lc nghien cfru tp:i chuong 2), vim. c6 nhilng d~c ·trung rieng ciia Vi~t
Nam. Day la kiAu mo binh kinh ~- thi ttubng phu hgp val ~c trung lich sut
tdnh d9 phat triAn, hoan canh ehinh tri - xa h()i ooa Vi~t Nam. Mudn thOOh
108
 cong phai do nhan dan nB ll)'C xay di.mg mci cO th~ d~t dugc.

Hl)p 5.1. Q~a trinll binh tbanb nhtn th\fc ena Bing C{tng san Vi~t Nam v~
ldnh tatbi tnrlmg flinh huaog XHCN~ · . ·
- Khi bit dAu dAi moi {1986) Bang ta quan mem
kinh t! hang boa c6 rlhiing m~t
tf{;h c1}c d.n ~ dLtDg cho xay d\mg cbu nghia xii h9i. .
... TrQng qua trinh dai rom, tit tang kh th\?c tiin va nghien cw· 1; lu~ Dang ta da
nh~ thim rtl ha~ kinh t~ hang hoa, .kWi d thj truang la phw:;n~ illUc.) di~u Iden t!t ySu
te
ct! xay d\fllg chu nghra x! htli; tu ap d1,1ng co cha thi tn:rbQg <th pMt triAn kinh thi·
te
tnrang; dua ta quan ru{ml va !.Ung bu(rc Ct.J tM haa mo hillh va thE cha kinh tht tnrlmg
djnh hmmg xii hOi cbu n~1a.
.; TAng k~t-_th1JC ti!n dAi m&i kinh t.!, tJ~i h9i IX kh~ng dioh ·nKinh·tf:·thi tnrbrig.
dinh huoog x.! h~i cba nghia la m6 hlnh kinh t! tbng quat cUa. th.bi ky qua d<} Jen chu
nghia xii.b9i amroc
., . ta". . . .
• D~ h9i XI khing djnh: ''N&l kinh t~ thi truang dj.nh.huang xa h{li chu nghra a
· nu:6c 1a la n!n kinh t~ hang h6a nhi~u thanh phdn, vin hanb .theo co cha tht tnrong. co
S\t quan ly cUa nhA mrac, duui S\? linh d~o ctia Bang CQng san. .
. - D$i hOi Xll cua E>ing c6 S1J pMt trlAn mm bing viec dlra ra quan ni~: nN&i
te te
kinh thi Wang djnh hu6ng xJ h~i chu nghTa '1 Vi~t Nam IA n& kinh vin hanh. d'Ay
au, creng b{) theo cac quy lu~t cWl kinh t! thi trt.Wng, ·dbng thai bao dam djnh hu6ng xa
h(li cbl\ nghra phu h~ v6i tin~ gi~i d'~ phit trien cua d!t mrae. Bo la nAn k.inh t! thl
tnrang hien d~ va h9i nh~p quOc t!; c0 S\f quWi ly cua nhA nu6'c phap quyEn xii h{li chu
nghia, do Dang C(lng san Vi~ Nam li!nh d'°, nhim ·mt;ac tiSu 4'd&i giW!, nuac in~,
d!n chii, c6ng biog, van minh"
NguJn: Dang ceing san Vi~t N~, Van kifn cac dt;1i h(ii VJ. VIL VIII, IX; X, XI, XII.

5.1.2. Tfnh_tit yiu khach qnan. ciia viic phat. tri~n kinh t~ t~j trtrang
dinh huwg xa hqi chu ogbia l1 Viit Nam .
· · Phat tri&i kinh t~ thj tnrbng d!nh hu&ng xa h9i chu nghia la d:uimg
IBi chi~n luge nhftt quan, la mo hinh kinh t~ t8ng quat ttong suAt tlleri Icy
qua d9 len cbu nghTa rta h9i o· Vi~t Nam. S\l' tAt y~u do xu~t phat tir ohffng
·1y do ca ban sau cti!y: - ·.. ·
~ ,
phat trien kinb te thi tnrong dinh hu&ng :xa h9i chu nghia la
M~t la 11
phu hqp voi tum quy 1u~t phat tri!n kbach quan. .
.
ts
~

Nhu da chi ra, n!n kinh t~ thi trubng la n&l kinh hang h6a. p}l~ttrii.n.
& trlnh d9 cao. Khi oo du cac di~u ki~ri cho sl) tan ~i va phat tri~n) nAn
kinh Whang h6a t\1' hinh thanh. S\l' phatttien cua nen kinh t~ hang h6a 1heo
cac quy lu~t t!t y~u .d~t toi trlnh d9 nin kinh t8 tbi trubng. 06 la tinh quy
109
 l~t. a Vi~t Nam) cac diau ki~n cho SlJ hlnh thanh va phat triSn kin~ tS
.hanE h6a luon tan qri. Do d6j sg hlnh thanhkinh ta thi tn,.rang l1 Vi.~t Nam
la tat-y~u khach quan.
Mong mu6n din giau, mr6'c m'1lh, x! h9i cfing bing din chu; van
-----··---···-minbia-mong-muAn-chung-cua-cac-quAe-gia-tren-th&-gioo;;-9o-d6,-vi~e-a1nh-----
hu&ng tai xac ' f. o
nltilng gia tri do trong n~n ldnh tA thi truimg Vi~t Nam
la phu b~ va ·ta! y~u ~n.&. ph~~ ttj~n.~ So?g trong S\f .t&n t!i ~.hi_!n.~thge. s~
khong the c6 m()t nen ,kmh te th.i tnrong truu tuqng, ·chung chung cho m91
hinh thai ·kinh ta -
xa h(>.i, mQi quAc gia~ dfilt t(>c.
' Trong fich sir Oa c6 kinh tS hang h6a gian don kiAu chiSm hftu no l~ va
phong ki@n hay)dnh ~ thi tru~mg nr ban chu nghTa. No tBn t:J.i ·n"Ong m3i
hinh thai kinh te ... Xi bQi C\I the, ~ 00 hiiu CG Va cl1ju S\t chi ph6i cua cao
_________q~_sin..iruit_th.6n_g..1ri trong xa h(li do. Nga~ nhu trong cung m2t_·c_b_A____
aQ tu ban chu nghia, kinh tA thi truang cua m3i quac gia, dan tQc cilng kMc
nhau, mang dijc dnh khac nhau.
ThJ!c ti~n ljch su cho thiy, mtc du kinh t~ thi tru;img tu ban chu
nghta di d't tai giai do~ phat tri&t kba cao va phlin thinh a cac nuoc tU'
·ban phat trian, nhung nhilng mau thuin vAn c0 cua no kh0ng the
nao·
khie ph\.lc ctuqc trong long xa bqi tu ban, n&i kinh t! thi Wang t\1' ban
chu nghia dang c6 xu ht.tang bJ phu di.nh, t\! tian h6a ~o ra nhung di8u
ki~n cAn Va du cho m{)t CUQC each m~g Xi hqi - each m~g Xa h()i chu
nghia.
Do v~y, nban lo?.i muan tiSp tvc phat tri~n thi khong chi dung l~i a
kinh te thi trubn.g tu ban chu ngh1a. Vai y ngbia d6, S\f tva chQn mo hinh
kinh t! thi tnremg dinh hucrng xa hf)i chu n~ia cua Vitt Nam la phu hqp
v&i XU thS cua thiri di\i Va a{ic diAm ph!t triSn ctia' dan tQc~ SlJ ll}a oh9n do
khong hA mau tbuln v&i ti~n trlnh phat tri~n cua ddt nu~c. Day th\fC S\f
fa bUOC di, each lam m&i bi~n nay ciia cac dan tQC, quoc gia dang tren
eon dtr0ng huang t6i xa h{Ji xi h9i chu nghia.
Hai llz, do tfnh uu vi~t cua kinh ~
thi tnrang trong thuc d!y phat tri~n
·· Thyc tian tren th~ gi<Ji vi Vi~t N~ cho tbAy kinh ta thi truang la
phuang thuc phan bA n_puAn Ive hi~u qua ma loai nguai eta <t~t duqc so
voi eac mo hinh kinh te phi thi truimg. Kinh te. thi truang luon la dqng
l\re thuc <.tiy ts.re ltrgng san xuAt phat triAn nhanh va co hi~u qua. Dtroi
tac dqng CUa cac quy lu~t thi trirang n~n kinh tA luon phat triSn theo
huong naJ!g dt)ng, kfch thlch tiAn b9 kji thu~t .. cong ngb~, nan~ eao nang

110
 xu!t Jao d9ng, chftt hrqng san pb§m va gia thanh h~. Xet tren g6c dQ d6,
S\f phat tri~n cua kinh t~ thi tn10ng khong bB mau thu§n vbi ffi\JC tieu cua
•
chu nghTa xa h9i. Do v~y, trong th<ri icy qua ~9. len chu nghia xa h()i can
· phai phat triAn kinh t~ thi truimg; su dl)ng kinh t~ thi. t1110ng lam phuo-ng
ti~n d~ thuc d!y Ive luqng san xuit phat trian nhanh va c6 hi~u qua, tht}c
.hi~n ml)C tieu. CUa. chit nghia Xa hQi la '•dan giiu, llUcJC m~, dan chli,
cong bing, van minh'). Tuy nhien, trong qua trinh .phat tri!n kinh th i ta
tl"U:Ong cip chu y tai nhfing thfit ba.i Va khuy~t t't clia thj trtrang d~ cO S\l'
can thi~p; aiAu tiat kip·thai cua nha nuao phap quy!n xa h9i chu nghia.
· Co th! khing ~pm: Ph~t triAn kinh t~ tlzj tnrcrng ctjnh huang xa h()i chu
nghia Ia S\l'. l\1'8 ch9n each lam; ~trac di dling quy l~t kinh t~ khach quan,
llt phuong ti~n C~Il thiit d~ ai U~ll ffi\JC tieu CUa chu ngh1a ·xa h«)i nhanh .
va co hi~u qua.
. Ba Ia, do do Ia ma_ hlnh kinh t~ thj truang phu hgp v6i nguy~n v9ng
cua nhm dan mong muAn dan giau, .nuac m~nh~ dan chu, cnng bang, van
minh.
te
Tren th! gi6i co nhl~u mo hlnh· kinh thi n11ang, nhtmg vi~c phat
tden ma din tm dan khong giau, nulrc khOng ma}llh, khong dan cht)~ 'kem
van minh thl khong ai monf muAn. ~~· gi6i ci.ing v~y va nhan dan ·Vi~t
Nam cung vty. Cho nen, phan d!u vi mv.c tieu d8n giau, m.rac m~nh, xa h()i
dan chu, oong bing, van minh la khat VQng cua nhan dan Vi~t Nam. f)~
te
hi~n th\l'C h6a kbat VQng nhu V~Yi V~~c thvc hi~ kinh thj tnrbng ma trong
do hu6ng t.ai nhling gia tri m&i, do d6, la t!t~u khacbquan.
ts
~t khac, cln phai khin~ dinh ring: kinh thi tnremg se ron tAn "qti
lau dai a OUO'C ta Ja mQt tat yeu khach quan, la S\l cfui thiAi cho. qong CUQC
xay d\mg vA pbat tri8n. Bai le S\! tAn 4li bay khong tAn 4i cua ldnh t§ th}
tnremg la do nhOng ctiAu ki~ l<lnb t~ - xa b9i kh.ach quan sinh ra n6 quy
djnh. Trong thOi k)r qua d9 len chu nghia xa h9i a Vi~t Nam nhilng dieu
ki~n cho S\f ra dai va tAD. ~i ciia san xuAt hlmg h~a nhu: phan ·cong 1ao
d9ng xa.h{>i,. cac hlnh th,uc kh~c.rmau clia quan heso hiiu v~ tu 'li(m san
xuit .khong M dt di thi viec sin xuit va phan phAi san phfun, vin phi\i
dugc th\fc hi~n thong qua thi tnrong v6i nhiing quan ·h~ gia trj - tien t~. M~t
khac, nu<rc ta qua d(} len chii nghia xi hqi bo qua ch~ d() ttr ban chu nghia
v! thv:c chAt la qua trinh phat tii~ "rut n~n,, cua lich su, chtr khong phaj
la sv ~\t6t chayn. giaI do~n. VOi y nghia d6, trong thOi ky qua d¢ len chu
nghia xa h()i aVi~t Nam chung ta phai la1n m{)t CUQC each ma.ng vA each
' t.:to ch.uc nen
thuc ~ k'mh te;:, - xa h~'
&
91, chuyen
.;, +.'...
1.u mQt nen ·k•mh tJ.
A ).
e 1?C hA~u mang

111
 ts
nJng tinh t\r cungi qr c!p sang nan kinh thi tmang hi~n d~i theo dinh
hu6ng xa hqi chu nghia. Phat tri@n kinh ta thi t.ruang djnh huang xi h(>i chu
nghia se pha va tfnb chit t\t c!p, t\r tile e\la rt~il kinh ta; dAy m'rih phan
oong lao a9ng xa h(ll, pMt triin . ngSnh ngh!; !;lo ·vi~c lam ~ho nguM l~o
d9ng; thuc diy lire b.rqng sin x.uat phat tri~n m,nh me, khuy8n khich Un.;
--------·-Oijng lcy~jt cong ngh1 mdi-o-aoctam-ting nang xuictao aQng;-tangs~o--
1uqQg, chit luqng va chuog lo$i hang hoa, dieh V\l g6p phin rung bwc cai
thi~ va nang cao dbi sAng. cua..nhan-dintthuc· d~y .tich ·t\r-va -qiP. ttUiig sin
xui~ ma r()ng giao luu kinh t! giti c~ wng mien trong nuoc va vai nuoc
ngoai; kh1:1Yen khlch tinh nang 4~ng, sang "'o trong cac ho,t dQng kinh ts;
t,o 00 cha ph&i ba va SU dµng cao nguan Ive xa hqi m9t each hqp ly, ti!t
ki~1n ...Nhu v~y, oo th~ xem PhJ\t tri!n kinh tA· tbi tntbng ainh hu-6ng xa ht}i
chu nghia i1 m:roc ta la buac ai quan trQng.nhim xi hei boa nsn san xu!t xa
t.""•· p . t...... Ac! t" ~ • h' .,....:.ll. .. :t.... "'""' l .. .... L.J.. &::lo- •
··--·-------R(Mp~UUO'C-w-tat.yeU-CUas\Lp At-W..Aen.iU'-StU.1-A.UW::-lll.W~Saa>Wn
1:.ilim··~jl..
j:1 _ _ __

buac qua dq <t! di len chu nghla xi h.Qi.

S.1.3.. Die trng cua kinh· ti tbj tmhng djnh huang xi bfi chi nghia u
Vif.tNam ·
Vi~ phat triAn kinh 1i thi tru0ng ilinh hu6ng xi h(li chu nghia l:J Vi~t
Nam: _P,han mm (ti~u ki~n lich mi kbach quan a nttac ta so v6'i cac qu6 gia
c
tren th~ giai. N9i dung tiip theo 4ay se trlnh bay Jam ro hon nhirng die
tn.rng cua n!n kinh t~ thi truang d!nh huang xa hgi chu oghia aVi~t Nam
tren m9t s6 tieu chi cu ban. Tuy nhien> cln luu y, khl nghien CUu v~ nen
kinh t~ thi nuang di.nh bll'6ng xa h9i chu nghia d.n tranh each tu duy dBi
lip m{)t caeh triiu tuvng ¥itla kinh ti thi tntang lY Vi~t Nam vai cac n~
ts
kinh ta thi tnrang tren the gi6L S\l' phat tri~n cua kinh thi trulmg djnh
hu6ng xi h9i chu nghia ngoii m9t sA rAt it d~c trung phan anh diBu ki~n
1

ljch sit khach quan CUa ·viit Natn thi vA co him no bao him nhung dj.c diam
chung cua nan kinh ~ t:hi tnremg tren th8 gim. .
* vi m11c tieu; Kinh ts thi truang itinh hl!Ong xa h()i chu nghia la
phuang thuc d~ phat tl'iAn l\fc luqng sin xuAt, xay dl)'Jlg oo sa v't chit .. kY
thu't cila chu nghia·xa h{H; nang eao dai sang nhan din, th\!C hien ''dan
giau, nuac 'm'1!~ dan. ohu, c:Ong bing, van minh;'.
. Day la s\J' khac bi~t ca ban cila kinh ~ thi tru-ang Qinh hu:6n~ xa h¢i
chu nghia voo kinh t! thi tru<mg tu. ban chu nghia. Mvc dich do bat ngudn
tu ccr sa kinh t€ - xi h9i cu.a thoi ky qua d(l ien chu nghTa xi ht}i va Ja sv ·'
phan anh m1:1c tieu chfnh tri - xi h(}i ma nhan dan ta dang phfut. dAu du6i .S\f
iinb dtio cua Bing C9ng s~ Vl~t Nam. Ml'.t kbac, di dili vtYi vi~ phat tri&1
112
 Ive lugng san xuftthi~n ll~i> qua trinh phat tri&1 kinh te
thi t11.r0ng i:J Vi~t
Nam ~on gfut v&i xay d\rng rquan h~ sful xuit ·ti~n b(i, phu .
hqp nhim ngay
cang hoan thi§n co sO- kinh te -xa h9i cU,a cht_i ngt(l() xa ~QL_ _.
Viet Nam dang a ch~g diu- cua thM kY qua d9 len chu nghia xa h9i,
b.rc hrqng, san xu!t oon yau kem, I~c h~u nen vi~c sit dl)ng CCY ch~ thi tnrang
cilng cac hinh thU'c va phuong phap quan ly cita kinh tS thi tnrong la 'd8
kfch thfoh san xui~ ·ldluy~n khfoh S\f nang OQil& sang ~O CUa ngtrai lao
d9ng) giru ph6ng sue san xuit, th.uc aiy cQng nghiep ·h6a., hi~n ~i h6a, bao
x!
·dam 'timg bu&c xay d\lllg thanh oong chu nghia hQi. Tuy nhien, trong
qua trinh do cAn phru h€t sire chu y h~n ch! tinh t11 phat nr ban chu nghia do
ca che.t th'.Jtnrong_mang
' I~1..
* vJ quan h~ sti hii:u v£ th!;;h phJ~ k;;;J; ttf.
S6 huu dugc hieu la quan h~ gi~ con ngubi vai con nguai trong ·
qua trinh sin xukt va tm sin xu!t xa b{)i tren oo sa chiAm bt:ru nguAn llJc
cua qua trlnh san xu§t va kSt qua Jao d{Jng tmmg img cua qua trlnh san xu!t
· hay tai sm1 xuit §y trong m()t ttiau ki~n· Jjch su nhtlt Cijnh.
Khi de ~p t6i SfJ hfiu ham y trong d6 00 chu thA so huu, dBi tuqng
so hctu va lgi ich tu d6i tuqng sa hfru.= Mvc dfch ciJa chu sl! httu la nhim
ru doi tugng sa him.
J jl. •

th\fc hi~ nhfing lQi ich ~-

Khac vai viec chi~m hfi? cac san ppim t\1' nhien;.. sa hgu phan anh
vi~c chiBm h&µ tnroc h~t cac yeu tA tien de (cac ngufin l\tc) cua san xuit~
k~ d~n .Ia chi&n hftu ket qua c(la ·lao a(lng trong qua trinh sin xu!t va tai
sin xuit xa hQi. Trong s11 phat triSn cua cac xa hpi khac nhau, d6i iuqng s&
hii'u trong cac nAc thang phat tri~n c6 th~ la no l~, c6 the
la ru{)ng dlt; co thS
.Ja tu ban, c6 th~ la trr tu~. · · ·
Ca sit sau xa cho ·S\f hinh thAnh so hfiu hi~n th?c tnr6c h~t~ xuAt
phat ti'r qua trlnh san xuit va tai sin xuit xa h{)L Chfrng-nao oon san xu!t xa
h9i, chilng d6. con npai oon dn phai cbam lo, thuc diy sa huu. J'rirlh d9
· phat tri~n cua kinh te xa h9i d~n din, se phan anh trlnh dg pMt trien ciia s& .
hfiu nrong ii'ng. Ma trlnh d~ phat tri~n cua xa hgi Ay l?i chiu sµ quy dinh
cua trinh a(i ltrc lugng san xu!t tuong tmg. Cho nen, sc· hfru, chju sµ quy
djnh tnrc ti€p .cua trlnh d9 fv:c lugng san xufil ma trqng do xa hc)i iy dang
v~d'9ng.
:·Sa hfru bao ham n{>i dung kinb t~ va n{)i dung phap ly.

113
 Sa htiu ia CO' ScJ, la di8u ki~n cua san xuit13,
V~ n{>i dung kinh t~t
Vcri nghTa do, n9i dung kinb t~ ciia sa hfiu biau hi~ o khfa ~ nhiing lQi
ich~ truac h& 13 nhttng lqi fch kinh ta ma chu th! Sil bihl sedttQ'c th\l huemg
khi xac ttjnh a61 tuqng sa hilu 46 ·thu{)c v~ minh tnrac cac quan h~ vm
t th hi"' l • h ....~
t.i! .... t..r,... ]l. . • h"
-------
1
' · t.t...J; J:.. "· .;tl ' tbA
·---------:r:;:;:ih~~t;8~~~uijp(lq:~ hee~;~~,uidi;~g ~~ c:·~~~cili;~
0

hien lgi ich kinh !:!. Vi v~y) khi c6 Sl}' thay aoi ph\Ull viva quy mo cae dAi
tuQllg sa hfl'u, dia vi ciia cac chii thS w htru se thay ·d5i trong aai sAng xa
h{)i bi~ th\J'C. .
v! nO,i dung J>hap .Iy~ sl:J hrtu tha hi~n nhC'tng quy djnh mang tinh
chit phap lu't vA quy~n h'1!, nghia VI). clia chu th~ hi'iu. Trong t~img sa
hqp nay) sb hetu !uon la vh d! quan tr9ng hang <tin khl xay d\lllg va ho{tcb
_ _· -~ ch~ quim ly nha nu6c v6i qua trinh pbat tri&i n?i chung.· Vi v~~_v_!_ __
mV.t phap ly, sa huu gia dinh va doi hoi S1J thua nl$l v! mJt lujt phap. Khj
do, nhiing lqi ich ldnh ~ mi chu thA sa hitu du-qc th\l hulmg se khong bi
cac chu thA khac phan ctai. Khi do viec thy htrlmg duqc coi la chfnh dang
va hqp phap.
N9i dung k~nh ~ ya n(H dung phap .IY cua sa hw th6n~ nhit bi~n
chtrng trong niQt chinh the. Nqi dung phap 'ly Ja phuang th.ire de th"\fc hi~n
lqi ich m9t each chlnh dang. Khi khong xet trong n{ii dung phap ly~ lgi fob -
biAu hi~n 1'p trung cua n<}i dung kinh ti khong duvc th\fc hi~n m9t each
hqp pbap. Khi khong xet wi nqi dung kinh t~, n(U dung p~ ly cua sl1 hfru
chi mang gia tri v! mit hinh thuc. Cho nen~ trong th\IC te, viec thuc d§y
phat' tri&l quan h~ sa hctu tit yfu din ehU y tai ca khfa ~nb phap Jy cung
nhu khfa ~ kinh ta CUa SG hiiu.
ta
Kinh thi truang dinh hu&ng xa hQi chu nghia a Vi~t Nam la n!n
kmh tA e6 nbiAu hlnh thtrc sir hO'u, nhi~u thmih phin kinh t~, trortg do ldnh
t~ nha ntrac giu vai tro chu ~o~ kinh t~ tu nhin la m9t d()ng 1\Tc quan trQn&
kinh ~ nha nuac, kinh 1'P ta tha
cling vOi kinh ti tu nhan la n-Ong c6t eta
phat tri~n m()t n~n kinh t~ dc)c Ii@ tv chu. Cao chu thA thu9c cac thanh phin
kinh ta binh d~g, hqp tac, ~h tranh cimg phat tri&i theo pMp lujt. Bay
khong chi la diem khac bi~ CO' bin voi nSn kinh t! thi tnrang tu ban chu
nghia ma oon phin 8nh ~ thttc mai vs quan sa hfiu va thanh phin he
kinh ta trong thoi ky qua dt) len chu nghia xi hqi aVi~t Nam. t>e di len chu
ngbia xa h9i cin phii phat tri&l kinh ta nhi~u thanh phfui nhim tf;lo dt?ng
lye C{lnh n'mlh cho nAn kinh ta.
t3 c.Mae- Ph. Angghen1 Toan t4p, ~P 12. Nxb Cbfnlt tii qu& gia, Ha N9i. 1995, tr.mg 860.
114
 Phat b·iAn kiilh t8 th! truang "dinh hu6ng xa h9i chit nghia iJ Vi~t Nam
;khong chi cilng cA va phat tri~ cac thimh ·pbfui kinh ~ d\ra tren chs _d9
cong hiiu la ldnh t€ nha mr6c va kinh t! ·~p th~ ma con phai khuyan khich
ts
cac thlmh pllln kinh d\fa tren so hw tu nhan coi tto .la d9ng l\fc.quan
trQngt thvc hi~n S\l' lien k~t gifra cac lo~i hinh cong huu - tu hitu si,u r(ing a
ca trong va ngoai nU'6c. M6i thanh phfui kinh t~ liau Ja met b9 J!h~n cAu
tbiinh: cii:a n~n kinh ta .q~Ac dan, blnh ding tnrac ph4p lu~t, cung tAn W. va
phat ttiSn~ cWig hqp tac va ~h tranh Iiulh m,nh. Chi c6 nhu vJy moi c6
thS khai thac dugc mQi nguAn li!C; nang cao hleu qua kinh ta, phat ·huy
duqc pSm nang·~ tan cua ca~ thcln!1 phin kinh tf vao S\1' phat triAn cbung
oua <lit nu6'c nhiim thoa man nhu eaU v~t chdt Va tinh th~n ngay cang tang
cua cac dng lap nhfu1 d8n.
Trong n& kinh t~ thj truang djnh hubng xa h9i chu ngh'ia, kinh t~
nba nU'aC dong Vai tro cbu d~o:t ciing VOi ]dnb t! ~ thS ngay c·ang tro tbanh
nAn tang vtmg chic eUa n& kinh t! quAc dful. Bo la vb dS c6 tinh ngu.yen
tic nhlun bio dam dung dinh hu6ng xa hqi chu nghia ctia nan kinh thi te
u·ubng. Viri vai n:o ct1a m1nh kinh ti nha nuac khong dtrng d~c I~p, ta.ch rm
ma luon c6 m6i quan .he gin bo hiiu CO' voi toan b{i nan kinh te va trong
su6t ca qua trlnh phat triAn. Phfur sfJ hilu nhA nuac khong chi co trong kinh
te1. nh"'a .nuuc
1..
ma' co• thae ..iu.v,,,
.... "'""""' su• d~ ui. nhi"
· · . eu .uwu e~JU1ac. B-~
.t.'--b.p h"an kinh t,('.:.t.t..' ang
thgc l\fC CUa minh kinh tS nhA mrae phai la dan biy d6 tbuc <fAy:ifing tnrang
nhanh, bSn vilng va giii quySt cac vin di xa hQi; ma d:uang, httlmg din, ha
trQ' cac thAnh ph&i kinh t! lduic cimg pbat tri~n; lam 1\IC luQnp v~t chit aA
nha nuac th\W hi~n chuc nang ai!u ti&, quan 1y nSn kinh te. Cac doanb
.-ighl~ nhA nuac cltl aiu tu vao nhil'ng nganb. kinh t€ then chat vira chi phOi
duqe nAn kinh t~ vita dam bao duqc an mnh,. quAc phong va phJJc VQ lqi fob
cong c{)ng .• ~v oi -y nghia do, phat tdin kinh t~ thi truang oihh huang xa h9i
chu nghia aVi~t Nam khong chi Ia phat triBn lvc Juqng sin xu~, ma c.On la
tung bu6c xay dl}llg quan h~ sAn xuit ti~n bQ~ ph~ hQP theo dinh huang xa .
h(>i chu nghia.
i

* vi qU4n hf qudn ly nin kinh ti

Tron,g n!n kinh ~ thi truemg hi~ a~d 6 mQi quA~ gia tren th~ gioi,
nha m.ruc d~u phai can thi~p (aiau ti~t) qua trlnh phat trien kinh t~ ci1a <t§t
*
nwc nMm khic pbl;c nhung h~ ch~, khuyit ci'la kinh thi tnrO-ng va ta
dinh ~µang chung t~~o ~\lC ~i~u dii, di$.~ T,uy nhiB1~,--q~an h~ quan,19_ va ca
cha quari ly trong nen ldnl1 te-lht trueng di.nh hu&ng xa· b.(>i chu nghra a
Vi~t Nam co d~c trung rieng d6 1a: Nha nuoc quan ly va thvc himh ca chS

115
 ' xa h{.i chit nghfa cua nhan dan, do nhan
quan ly la nha nuoc phap quySn
din, vi nban dan dU'Oi St} fanh a~o eua Bang CQng sin, S\J' lam chu Va giam
Sat CU~ nban dan vaj m\)C tieU dung k.inh t! thi tt'U'ong d~ xiJ.y d\mg 00 SO
v't chit. kY thu~t clw chu.nghia xa h9i~ vi ''dan giau> m.r&c mf.nh, dan chu,
.

cong bang; vatrminh',.

Ding Hinh ~o nen kinh tetlil truang d'ifililiuang xin(li cnu nghra-··--·-·····
·---·----,-,;--::-----=-~---~~1; .

thOng qua CU'O'ng linh; duang lcli phat trlen kinh t! .. xa h()i va 'cac chii
tramig, quyAt sach lmi-trong tlrn:g ~gt Kf pliaf 'triSn cil_a_ dafnuoc~i~ yAuta
quan trQng bao ·dim tiiih dinh htrang xa h{)i chit. 11ghia. cu.a n!n kinh t! t.hi
Wang. .
Nha mi<Jc quan ly n~n kinh ~ ·thi truimg dinh ht.rang -xa ht)i chu
nghia thong q1m phap lu~t, cac chi~n luqc, k~ h°'ch. quy ho~ch ·va ca ch~
ta
chinh sach cUn.g cac c0ng C.\I kinb tr!n -~- sa ton tr9ng nhilng nguyen tic
cua thi tnrcmg, phuhqp vm yeu d'.n xiy il\nlg xali.Qi xa h9iend nghia o
Viit Nam. Nha ntr<ro eham lo xay d\mg va hoan thi~ th! ch! kinh t~ thj
wi'mg dinh huang xi h9i chit nghia, 'tilO moi tnfimg ttA pMt tri~n ctAng b{l
oac .lo~i th! tnrang, khuyAn khfoh cae thanh phin kinh ~ phat huy m9i
nguon l11c d6 mo mang kinh doanh; ~ tranh binh tting, lanh m~, co
tr{tt tlh kycuung. CUng vOi d6 th.Ong qua 00 chS, chinh. sach va cac oong C\1
quan ly kinh ~ nha nuac tac d()ng vao thi truimg nham bao dam tfnh hen
t . ' .....

ta
vO:ng dta tac can dai kinh Vi mo; khlc ph\l,C nhU:ng khuyjt ·tft eua kinh ~
thj tnrbn~ khung hoang chu ky, khting ·hoang ca ciu, khung hoang tai
chfnh - tien t~, tham hQa thien tai, nhin t:ai .••Nha nuac h3 trg thi tru-Ong
trong ntt~ khi cin thiBt, hB trQ. cac nhom dan CU' co thu nh~p trulp, glip rui
r~ trong cuQ~ sA~g. ·; 1l?im gi~ b~ sg phan h~ giau ngheo va stt bftt blnh
dang trong xa h<)1 ma kinh t~ th! tru'img mang l~. · .·
• vi quan hi phdn pMt
ts
Kinh th! n-ubng dinh huUrig xi h(ii cliu nghia a Vi~t Nam th\re
hi~ phan phAi oong bing die y!u t6 sin xuAt, tiq, ~n va SU d\lflg cac CO'
h9i va di!u ki~ pha.t triAn cua mQi chu tha kinh t! (phan ph6i aiu vao) ct~
tien t(ti xay dl}llg xi h9i mQi ngum d~u giau c6~ dbng thiri phlin ph&i k~t
qua Jam ra (d!u ra) cb.u yAu theo k!t qua lao dqng, hieu qua kinh ~' theo
mire dong g6p van cung cac ngu&n Ive khac va th8ng qua h~ th6ng an sinh
xa h()it phuc lqi xa hqi.
· Quan h~ phan phAi bi chi phAi va quyat djnh b&i quan h~ si:J hifu v8
ruJi~u.san.xuit.. Nan kinh.t~ thimr®g_dinb_b:y(fng~~b{)j chµ!lgb!~ la ?&i
kinh t~ nhiSu thanh ph§n vOi s11 da d~g boa c4c Io,i binh so htiu va do viy
116
 thfoh img vai n6 la cac lo~ hinh pMn phfii khac nhau (ca ctAu vao va ddu ra .
cua cac qua trinh kinh t~). Thvc hi~ nhl&i hinh thuc phan phAi (thyc chAt
Ia thvc hien cac lgi fob kinh ts) a m.rac ta se c6 tac dvng thuc diy tang
tiuo~$ kinh t~ va tien
b9 xa h()i, g6p pMn cai thi~ v~ nang dai sang cho ·
mQi t!ng Ian nhan· din trong xa h9i~ biio dam cong bang xa hQi trong su
d\mg cac ngu&n l\fc kinh t! va d6ng gop cita hg trong qua trinh lao d()ng va
san xuit, ldnh doanh.
Trong cac bhm thitc phAn ph6i do, phan phAi theo lao dt)ng va hi~u
qua kinh t~~ phan ph6i theo phtic Igi Ia nhflng h1nh thuc phan phBi prum Bnh
ta
ainh hu6ng x§ fo)i chu ngbJa coo n~n kinh thi tmong. ·
· * VJ quan h~ giffa gcln t(mg truung kinh ti vai cong bling xa h(H..
N~n kinh t~ thi tru'O.t}g d'inh bulmg xii h(li chu·nghYa oyiet Nam phai
ta
th\Tc wen ,gh tang truong kinh vOi rong bing xa h9i; phat triAn kinh tA di
doi v6i phat triAil Van h6a - xi h(li; th\l'C hi~ tian bq Va oong bAng xa hqi
ngay trong tilng chinh sach, chiAn luqc, quy h~ch, ka ho~ch va tUng gfai
do:µl phat trian cua kinh t6 thj tnrang. .
Day la dJc trung phan anh thu{>c tinh quan tn;mg inang tinh dµili
hu6ng ~a h9i cl1u nghia n~ kinh t~ thi trubng aVi~ Nam. Boo.' tiSn b9 va
cong bing Xi h{)i vita la diau J?~n bao dam cho S\l phat tr(Sn b&. vii'ng cua
n~n kinh ta, .viia la ~vc tieu the hi~ ban chAt t6t d~ ciia ~h~ d~:·?ta h9i chu
nghia ma chung ta phai hi~n thvc h6a tirng buac trong suot thai kY qua d()
lei:i chu nghia xa h9i. .
NF.y nay; fl cac nu6c tu ban chu nghia ngum ta cilng ~t ra vin dS
giru quyet cong bang xa h(Ji. Song th\fc chit n6 chl dugc dijt ra khi tac d9ng
tieu c\fc cua ca ch~ thi truirng da lam gay git ~ viii <t! xi h9i, f,\\o ra bung
n6 cac via da xa h~i~ de dQa S\l' tan 'Von~ cua ch~ d{:> tU' ban. Vi the h9 giai
quySt vfui dA xa h(}i ..chi trong khuon kho mang tum chAt tu ban chu nghia)
chi la pbuong ti~n de duy tri S\f phat tri&i cua ch~ d9 trr ban chu nghia. C.On
trong nan kinh t! thi truemg dinh bu6ng xa hQi .chu nghia, giai quyEt cong
bing xa h9i khong chi la phuang ti~ d~ duy tri sg ting trrrang An d!nh; ban
vitng ma con la ID\lC ti~u phM hi~n thvc hoa. Do do, ahit ei:t giai do?If nao,
m81 chlllh sach kinh tA cfing ttAu phfrl huimg d~n ml)c tieu pbat triSn xa b9i
va m8i chinh sach xa h9i cung phai nhim t\lo d9ng Ive thuc d~y tang
__ t~u&np; kinh t~; phfil .coi ~~tu cho cac vi~ d~ .~ h~l (g~ao d\lc, ~van h?a, -~
te~ the d\lC, the thao ...) la dau tu eho S\l' phattnen ben vung. Khong the dg1 ·
t&i khi c6 nen kinh t~ phat trian cao moi thvc hi~n tisn b.Q va cong bing xa
h{)i va cang khong th~ uhy sinh'~ tiSn be) va Cong bing xa b{>i d~ ch~y .theo
- ll7
 tang tnrOng kinh te don thufi.n.
Tuy ~i.e~1:1 tb\fc . hi~n tien bO. va con& hfulg xa h9i kh6ng phai la cao
blog bay lciSu b1nh quan, chia ctAu cac nguon l\fc va cua cm lam ra b~t chAp
chit luqng, hi~U qua San XuAt kinh doanh Va St}: dong gop CUa mai. nguai
cho sv phat trian chung cua nAn kinh ti. Ho~k ciing khong thA ddn m9i
--ngudnlt)'.e cno pnann~afl91 vuqt qua klfarrang cua-nSnkinhtk-Ngay----····
na{, ·th\tc h.i~n oong bing xi h9i ff nu6c:ta kh0ng·chi· d\m-vito·chinh sach
di~u ti& thu nh,p, an sinh xa h9i va phuc ·lgi. xii h9i mi con. phai ~o ra
nhitng di!u ki~n, ti~n dA cin thih. aA bao dam eho mQi ngooi d&i dSu c6 ca
h(li nhu nhau trong viec tiap rifn cac dich V\l xi hqi oo ban. nhti::·Giao dvc, y
tha
t~, vi~c lam .. ~·· d~ hQ' 00 u.r· to f.i•u va cai thien dm s6ng -OUa ban than, gia
alnh, aAng thm g6p phfu.1 xay d\l'ng ait nm.Ye~can k~t .hqp s(rc m~nh cua ca
nha nu®> <;Qng dBng v.a .m31 ngu-lri dan trong cac nhl~m V\1 phat tri!n kinh
----it!---B-~i-.-Nhi-noo&-Wa-phat-quan-tAm-dW-fM-thlla-dang-W-a-pnru-00'§--i- - -
tr9ng buy dc}ng cae nguBn Ive trong nhin dan· o~ dem l~i lgi ich chung cho
xa h9i vam6i nguCri. .
r . •

voi $1lng die trung tren, l<lnh te thi truimg djnh huang xa h()i chit
ta
ngbia i:t Vi~t Nam la S\J kSt bqp nhiing td.t tfoh C\fC, U'U diAm cu.a kinh th!
truang v6i bin chit uu vitt cua chu nghta xa hei ctA hu:ang tai mcSt nAn kinh
ts
t$ thi tiulmg hi~n d~t van minh. Tuy nhien, kinh thi ,trmmg djnh huang
xa h9i chu nghfa a Vi~t Nam dang trong q~a trlnh hinh thanh va phat tti~n
tit s! oon b{)c 19 nhlSu yau kem cin phaf khac phpc va hoan thi~n.
5.l. BOAN T~N THE CHE KlNB TE THJ TRU"ONG BJNH HU"dNG
xA H(U CHU NGHiA i1 VIeT NAM
5 ..2 .. t. 81}' cin thilt pbii hoin :thiin thi chi· kinh t@ thj trarimg dinh
huO'ng xi hqi chi nghia ii Vi~t Nam
Thi chi va thi chi kinh ti thi tntling iljnh liu-bng xii h{Ji chii nghia
Thi chi
ThS chS la nhiing quy tic, lu~t phap, bQ may quan ty va ca cha v~
hanh nhian di!u chinh ·cac ho~t d9ng cua con ngum trong m()t chS d9 xa
hc)i.
Thi chi kinh ti
. ta h~ th6ng quy tic, lu~ pbap, b9 may qwin ly va ca ch~ v~n hanh
nhim d'i~u chlnh harm vi cua cac chu thS kinh t~, ooc hanh vi sin xuit ldnh
doann vi cacquan h~kfrih t~.
118
 ta
Theo d6, c~e bQ ph~ oo ban cua thS chA kinh bao gBm: H~ thbng
phap lu~t vA kinh t~ cua nha nuac va ~c quy tiic xa h9i dmyc nha m.rac
thi.ra nh~n; h~ th5ng cac chu the th\l'C hi~n cac hol;lt d{)ng kinh t~; cac co·
ch!:; phmmg phap~ thu U).C tb\IC hi~n·cac quy dinh Va V~ hlmb nan
ktnh '£!...
Thi chi kinh ti thi tnrong ilinh hu!lng xii Mi ch°U nghTa:
ThS cha kinh ta thi truimg dinh htrang xa h9i chu nghia la·h~ thAng
du~g lAi) cbu truang chi~n h.rqc, h~ thAng Iu~t pbap) chlnh sach quy dinh
xac l'p oo cha vin ·hanh) diAu chinh chuc nang, ho~t dc)ng, mvc tieu,
p~uani; th~c ho~t d(ln~, cac quan lie lqi ich cit~ cac ~ ~' cac chu. th~
kinh te nhlim huang ¢i xac lit> ttAng b9 cac rsu
tA thi truang, cac Jo'1 _th1
tnrbng .hi~ d~ theo .huemg .gop .phin thuc day dan giau, nu<Yc m~,. dan
chu, c6ng ~in& van minh.
Ly do phdi thi.re ~i~n holm thien thi chi kinh ti thi _truilng djnh hu{mg
xii hQi chu nghfa
Thii nlitit~
l .
do th~ cha kinh ~ thi truang
.
djnh huang xa h9i. chu nghia
con ehtra dong bQ. ' . •. .
Do. mai duqc hinh thanh Va phat tri~n, Cho ne~ vi~c ti4?
t\JC hoan
thi~n tha ch~ la yeu e!u inangtfnh kbachquan. Nhinucrc q~Jy, diAu ti~t
nAn kinh !! thi tnrang bing phap iuai, chi~n luqc, ·quy ho~ch, ~s hofch va
cac oong C\J khac dA giam thieu cac th~t b~ cua thj truimg, thvr hieit c0ng
bing xa h9i. Do a6, CAn phai xay d\filg va hoan thi~ thS ch~ .kinh tB th!
tl'U'Ong
,
<f~ phat huy ~t tfoh ClJC, ktJ.c.ph\lC m~t tieU C\l'C Va khuyat ~t CUa
no.
Thu hai! h~ tbBng th~ ch~ c0n chu:a diy du.
Xuit ·J.'hat ~ir yeu cAu· na.ng cao nang l\fC q~an ly cua nha niiac f:ron$
nAn kinh re thi wlmg dinh htr&ng xi h9i chu nghia. BOi vi~ th~ cha kinh te
thi tnrimg Ia sin phfun ciia nha nutro, .nha nuac v<Yi tu each Ia tac gia.cua
the ch~ chinh thuc duang nhl& la nhan tA quyat dinh s6~ ~hit lugng cua th8
chS cling nhu .toan b(t ti~n trlnh xay. d\mg va hoan.thi~n th! che. Val ban
chtit nba mrao phap quysn xii h()i chu nghia Vi~t Nam la nba nuac cua nhar{
dan, do nhan dfut va vi nh8n dan va do v~y thS chi kinh t~ thi truong aViQt
Nam phiii la thA chA phpc V\l lQ'i ich, vi Jgi fch CUa nhan dful. Tdnh GQ va
nang lp:c tA cbuc va quan ly nAn kinh ta ttzj truong cila nha nwc th~ hi~n ·
;. . chu yeu& .nangJl}c xay dvng va tfo;rc thi thA ch~. Do v~y, nha mr6c phai
xay d\fng Va boan thi~n tht§ ch& kinh tS thi truOng a€ th\fC hi~n ID1)C tieu cua
nen kinh t~. .
119
 Thu b~, h~ thAng tha cha con kem hieu l\J'c, hi~u qua, kem d!y du cfic
~u tA thi truang va cac lo~i thi truang.
ta
Tren th\fc t!, trongn&i kinh thj trulmg dinh hulmg xi hqi chu nghTa
Vi~t Nam con nbiAu khiem khuy~t, h~, thAng tha
ch~ vita chua du m'1lh,
ta
- - · vira hieu qua ilu;c ffii ditra cao. cac y~u th1tnmng~ cac lo{lffiinhtlij_ _.'·•
trubng mai ii trinh do so kbai. Do d6}' cAn tiap :t\le th\lc hi~n thi~n th@ ch!
kinh tS thi tnrOng dinh buangxih9Lchu nghia Jiyeu c!u,k.haehquan.

HOp S.2. Bhh gia clia Bing C(jng sin Vift Nam v~ mft s6 h,n ch~ trong thi cl1'
kinh ti thi tnrhg il!nh bring' Ji bqi elni oghia
M{Jt la, hoan thiln thi chi kinh ti thf trulmg ilJnh huv:mg xli. bpi chu nghia u mruc
ta th::."'C hi~n con ct~-;. lv!Qt sd qu.y iJ.inh phiip lrt<ft, cu chi, chinh sach con ch&ng cheo,
--.--.,_,mau..1b:uin; thiiu An tlj.nh.J:Jlutt_iJJ.11Jn;_c.hw. t(Ja ilUfZC_if/;.J rJhti trong huy il@g_phiin bd
• 'I<· • 4 • --,;;: ~--1-----

va s!t dfmg co hifu quit cac ngu_On ltre philt trii.n.

Hai Ja, hi~u qua ho¢ 4{jng ciia CQc chu thi kinh 1£ cac lOtJi hinh doonh
nghi?p
trong nin kinh ti con nhihl h(m chi. Vifc nip c6n mQI s6 ngu&n ktc xii hf)i chim blnh
dang gifla cac chil thi kinh ti. Cm each hlmh chlnh con cham.
Ba la, mCJI Jn.rang llDu ht, kinh doanh chtra thQt .sy thong thodn;t mUt: ti(> minh
bt;lc/t 6n ilinh chuo. cao. Quyin t~ do kinh doarih chw illl{TC. ton trpng ~ du. Qu.yin sir'
hrtu Jliisirn chua dtt{lc bao dam thvc thi nghiem minh.
B6n 1a mpt s6 thj trttang chgm hinh thlmh va phat triin. v<tn hanh con nhiiu
1

vitbng nuic, kem hilu qud; gia ca m9t st hang hoa, djch "" thlit yiu chua phu lu;tp ·wn
cu chi thj truimg.
Nam la, thi chi bito ilam there hi?n tiin h~ Va ci)ng bdng xii h9i con nhiiu bJt ct;p.
Bdt blnh iJ&ng xli hf)i, phan h6a giau - ngheo co xu huang gi"a tiing. X/Ja doi, giam
nghec c0n chua bin vlmg. H(ji nh«P kinh ti qu&c ti hicu qua clu.ra cao, thliu c/?ii ll"ng
phong ngira va .XU- lj tranh chdp lhwng mqi qudc ti.
Sau la, tldi m6i phuc:mg tht(c lanh llflo cua Dang tl&i WJi vi~c th11c hi~n nhi~m vy
phdt triin kinh ti xa h(ji con ch4mt chw tl/Jp zing yiu eek d&i m6i vJ lt:inh tJ; cu chi
cap
ft

ki'm sodt quyin Ive, ph6n cong, pnan con nhi€u btit cyp. Quan lj nha m1uc .chua
tldp frng kip yeu ctiu phdt tridn cila kinh ·tJ thj tnrlmg va h~i nh6p quk ti; hi~u 1~, hiQu
qua chzra ctio; lcj luqt) Jr.j cuang chua nghiem.
Ngu6n: Bang C{lng san Viet Nam. Nghi quylt s611-NQnW ngizy 0316120.17 vi
!wan thiln thl chi kinh ti thJ truirng lljnh huang xii. h(ji chii nghra. H. 2017.

5..2.2. Nqi dung hoan thifn th~ ch' kinb t~ thj tr.rimg ojnb hoong xi
hqi chi nghia «Vi~t Nam

120
 - Hoan thi~n tM ch~ v8 sa h'Ciu va phat tri&i cac thrum phfu-t kinh t~
f)e~ h. oan ~¥11 th)..
• th..... e ch"e ve~ SO'~ h-U'l1 +.,..
uong n~n ), k'nh
"1 teI. th.i. tl'trung *' h
.).. . utn
hu6ng xi h(li _chu nghia oVi~tNam cAn thvc hi~n cac m~i dung sau~
. M(>t la: Tu6 cha h6a aAy du quyilii tai san (quy~n. SC huu,'.' quySn sir
dvng, .quy&i dinh do~t va hu:oog lqi tir tii sin) cUa nha nuac, tA chue va ca
n.hin. Bio dam oong khai,. minh b~b v~ n~a V\l va tnich nhl~m trong thu
'f:\lc hanh clrlnh nha nuac va dich V\l c0ng ttA quyan tai san ctugc giao dich
thong su6t; bio dam hl~u l\fc th1}c thi va bfm v~ c6 hi~u qui quySn so hfru
tai san.
Hlf1 l0: !i~ t\l? ho~n ·thien phap lu~t. ~A dAt d~i ~~ huy.d{mg va sir
d.._:tng rueu q~a <fat dat:t kb~ ph\lC tlnh ir?ng SU d\mg {fat lang. ph1.
·B~ i~~· Ho~ ihi~n ph~p iu~ ·~8 ·qu~ ·ij~ kh~i 'iliac va sir d~ng tit1
nguy&i thien nbiSn. .. .
B6n la: Hoan thien phap lu~t v§ diiu tu vAn nhA nuoc~ sir d\lllg c6 hi~u
qua eac tm san oong; pb!n bi~ ro mi san aua v~o kinh doanh va tai san d~
th\lC hi~n tnl}C tieu chfnh sach Xa hqi.
Nam la: Hom thi~ h~ th6ng tha ch! lien quan den s& htiu tri tu~ theo
bu-Ong khuy&i khich aAi mm, sang qio, bao dam tinh minh b~h va dq tin ·'.:·
c.~y; bao v~ quySn so hiiu tri tu~. · ··
Sau la: Hoan thien khung pbap lu~t vs hqp dbng va giii q~yAt tranh
chip dan s\l theo hU'ong thang nh~t, ttAng h9. Phat triAn h~ thAng oang kY
cac lo(tl tai sin, nhfil la bit dqng'sim. ' .
Biy la: Hoan thi~n th6 ch~ cho s\f phat tri!n cac thanh pbk kinh t~,
cac lo{li hlnh d~anh nghi~p. c\l th!: ' .
Th"\W hi~ nhAt quan m{)t m~t bfutg phap 1y va diSu ki~n kli1h doanh
oho cac lo,i hum doanh nghi~, khong phan pi~t hlnh thuc sa hfiu va thanh
phin kinh ta.
MQi doanh nghi~ thu9c cac· thanh phA11 kinh aeu ho~t ts
·dqng theo oo cha tbi truang, blnh <ting va ~ tranh theo phap t~t.
Hoen thl~ phap lu~t v~ ~u tu~ kinh doanh,, x6a bO cac rao can obi
v6i ho{lt d{ing d!u tu, kinh doanh; bao dam day du quySn tµ do kinh doanh
ta
cua cac chti thA kinh da du·gc Hi~n, phap quy djnh.
· Hoan thi~n tha chS v~ ~nh tranh) bao dam ~h tranh limb m~; xu
·ly dut diem tlnh tr~g chang.cheo cac-quy dinh va di~u ki~n kinh doanh~
Ra soat, lman thi~n pbap lu~t vs ctAu th~u, d~u tu cong va cac quy
djnh phap lu't c6 lien quan, kien quy~t xoo bO cac quy djnh biit hgp ly.
121
 Hoan thi~n th~ ch! vA cac mo hilth sin xuAt kinh doanh, nang cao
hi~U qua CUa cac 1~ binb doanh nghi~p~ hgp tac xa, cic don V,i S\t f!ghi!p,
cac nong lam tnrang. Trong d6 chu y cac khia ctirlh nhu~ i) ThA chS boa
vi~c oo ciu 1%li va ning cao hl~u qua doanh nghi~p nha ntt6c~ Do.anh nghi~p
nhi. llU'ffC chf ~ trtmg VaO cac finh V\l'C then chat, thiSt y~u; nhilng <fia ban
Chien b.tQ'C Va qubc phong, an ninh; nhimg linb V\fC ma doanh nghi~p thUQC
cac thanh pn&i kinh t~ khac khong aiu tu. Qu;m ty chi,t che vAn JIDi nucrc
t~ cac. doarih nghi~p. ii) Hoan thi~n the cbS v~ huy d{lng cac nguAn )\tc dAu
ttr Va dtJi m6i ctJ ch~ quan ly cUa nha nuae d8 cac don vj S\l' nghi~p oong
l~p phat triAn c6 hl~u ~ua. iii) ThA cha h6a nc}i dung va phtrong thirc ho{lt
ha
dQ:ng cua kinh t8 tip the~ Ting cu;-Ong cac hip}! thuc hw ta~, lien k!t, t.rg
cho n6ng dan n·ong s.an xuit; bao quAn: ch! bi~n, tieu tbl) nong san.
TiAp t\lc hoan thi~n th~ ch!, thuc d!J oac thanh pbAn kinh tS.,. cac khu .
---V-\fC-.~kiiili16 pbat man dang bQ d~ g6p phan XaC J'p trinh OQ pfuit tri.l!n~da~n---
.giau, mrac m'1lb, xi. h9i dan chu, cong bing Vin minh. Trong d6 cln ~o
thutn lqi a! phat tri& kinh tB b.r nhan trb tbanh tnQt d9n·g I11c quan trQng
cUa. n~n kinh ~- Tbuc dfty hlnh thinh. vi phat trlan cac {jp doan kinh ~ tu
nhiln fil\\nh~ c6 e6ng ngh~ h.ien d~ va nang Ive quan tri ti&! tlfu. Hoan thi~n
chinh sach b~ trq pbat tri!n cac doanh nghiw nho va vita. Haan thi~n th~
ch~ thu hut ttau tu ttvc ti Sp cila nu6c ngoai theo ·hu6ng chil dgng 11!8 ch911
eac d\l' an diu tu nuac ngoii oo chuyan gia.o cong ngh~ va quan ·ui hien dfi,
c6 cam k8t lien kat, hB trq doanh nghi~p trong nuac tham gia cbuai gia tr~
toan cfi.u, phu bqp vai dinb hu6ng co cAu I~ n~n kinh ~ vi cac chi!n luge:!
quy ho~~ ph~t triAn ki~.t~. Tro~g qu~ l:Y va p~t ,tl'ien cac ?o~ nghi~f.
thu~c mQl thanh phftn kmh te, can pMt huy m,t tieh C\rC co Jq1 cho dat
m.r6c~ dAng thiri ki&n tra, giam sat, kib soat~ tblJc hi~ cong khai, minh
b3c~ ngan ch~, ~ ch~ m~t tieu cv:c.
.. Hoin Olifn thl chi id pluit triin i/Ang bp ctie ylu tA th/ trul.tng vn
ctic lopi thi truilng
Mt)t la: Hoan thi~n tM chi di phdt triJn tJJng bg cac yiu td th/
trubng.
, Cac y!u tA thi truimg nhu hang h~a, gja ca, c~ tranh, cung ciu ...
can phai duqc vin hinh theo n&Uyen tac the ch~ kinh ~ thi truang. Mu6n
v~y, h~ thOng thA cha vs gia, ve thuc djy c{lnh tranh, vA chit I~~ hang
hoa, dich V\1 ••• can phai dugc hoan thi~n dA thuc· diy S\f hinh thanh dong bQ
cac y~u t6 thi tnrbng.
Hai la: Holm thifn thi chi iii phat trlJn. ddng be, vgn hanh thOng su6t
122
 cac lor.;ii thj truong
Cac lo~i thi truong ca ban nbu thi truong hang hoa,. thi tnr0ng vAn) thi
truang c0ng ngh~. th.i truemg bang h6a site lao dc)ng ... can phai dugc "ho an
· thle.n. Dam bao S\l' v$n bairn thong suBt, pl}At buy tac· dong tfoh c\fc, c~ng
te
huang cUa cac thi Wang tt8i v6i S\l' phat t.rien c.Ua th~ en! kinh thi tru0ng
cfinh htr6ng xa h9i chu nghia. .
· . . Ho/Jn thiln thl chi di iliim biio gdn ting truing kinlz ti vui biio
diim tiln bP va c8ng bing xii hpi
. Xay d\l'tlg h~ thAng the·che d~ co th8 kat hw ch~t cbe phat tri.!n kinh
t! nhanh va b&t vrtng vm phat triAn xa h()i b~n vttng, thvc hi~n tisn h9 xa
b~i, ~o oo h9i ·cho m9i tbanh vien trong xa h{Ji th am gia va ht.rang thp«x>ng
bing thanh qua cua qua trlnh phat tri~n .
• Boan thiin thJ chi thiic ray h{Ji nh{lp kinh ti qu8c ti
Lich su ~ gi6i da chtmg minh r5ng nhiing nu&c c6 nSn kinh t~ thj
tnrang phat trien nhanh a!u la nhUng nuac bi& ma cu~ hl}i nh~p. Theo d6,
ta
xay d1}1lg va hoan thi~n th& cha ve h{'>i nh~p kinh qu& ta aV.i~t nam hi~n
nay d.n tjp trung vao cac nhi~m V\,l. sau: . . ··~· ·, :
Tiap
M9t ta: tl)c ii soat, bd sung, diau ehinh h~ th6ng p!)a.F Iuat vf ·
cac tha chB lien quan <tap (mg yeu c§u th\fc hi~ cAc cam k~t quoc t€ cua
Vi~Nam. . '
Hai la: Th\?c bi~n nMt quan chu truong da phuong h6a,, da d{lllg hoa
trong h~ tac kinh tS ql.lfic ta, khong dS ~i I~ Fh~c vao m9t s6 it th! trub.Ilg..
Nang cao nang hJc qmh tranh qu6c g1a, tiSm lgc cua ·cac doanh ·nghl~p
trong nu:®~ Xay d\mg va thl}C hi~ri ~c ca.ch! ,Phu hgp yai thong lfquac d
d~ plum ung nhanh nh{t.y tru&c cac dien. bien bdt lQi trai thi truang ~e gi6i~
bao v~ lgi fob qu6c gia ... d§n t(jc, gifr vfing rnoi trubng hoa blnh~ on ajnh
cho $1} phat tribi cua dit nu6c. .. . . ~ . .. '
-Boan thfin thi 11/ing cao niing Ive hi th4nc chlnh trj
he
· Xay dyng .th6ng tha de
che d6ng b9 nang cao nang 19'c.Janh ~o
cua Bang:1 vai tro x!y d\lflg va th\fc hi~n thS chakinh tS <;~a nba nuoc, phat
huy vai tro lam chu cua nhan dan t1·ong hoan thi~n the· chs kinh te til4
ttubng Cfjnh hu®g xa h9i chu nghTa
·· · ·B~ phat triAn thrum c0ng kinh t~. ·thi tn.rcrng djnh huang xa h{>i·cht:1
n~ra iJ Vi~t Nam phai phat huy dugc s(rc }n~h v~ tri tu~, ngu6n l\.fC va sg
dopg thu~ cua toan dan t{)c. Mu6n v~y can phai th11c hi~n nang cao nang
123
h;c lanh ~o cua Dang, vai tro CUa nha nu&c va phat huy vai tro cua nhan
dan.
5.3. cAc QUAN H~ LQI ICH KINH TB 0 Vffi.T NAM
Sau khi nghien CUu vB tha cha kinh ta thi tnrang dinh hu6ng xa h{)i
chu nghia a Vi~t Nam, nc)laung ti~p ffieo se trang 61 cho sirih vien nnftng --------
vs
khia c~ ly l~n ca b{m quan b~ lqi fch va clc phucmg thuc bao dam
hai boa cac quan h~ 1¢ fch trong phat tri~n <J.'\li,t-Nam. Tren·oo. so do, gop
phin giup sinh vien hinh thanh duqc Icy nang Ung xir va bao v~ lqi ich
chinh dang cua ban than khi tbam gia cac ho~t dc)ng ti·ong nen kinh thits
trU'ang dinh huang xa h(ii chu ngh'i'a l:J ~i~t Naf!1. ·
5.3.. l. Lqi ich kinh ti vs quan hf lfi fob k.b!J:l ti ·
i,3;,Ll~yi lch kinh ti
Khdi ntlm !¢ ich ldnh te
' I

£>@ tbn ~i, phat trlan, con nguOi cin duqc thoa man cac nhu ·c.iu v~t
chit ciing nhtt nhu clu tinh thin. I.vi. foh thu duvc khl con ngOOi duqc thoa
man nhu '
c!u cua minh. Lqi ich c6 th! la Jgi ich v~t chit, c6 dis .la lqi foh
tinh than.
L¢ ich la Ste tMa man nhu cdu cUa con ngum ma S¥ tMa rniin nhu
e&u nay pfuii ilu(tc nhqn thU-C va dt)t trong mtfi quan hf xii h(ii tl.ng v/Ji trln.h
d(J ph/Jt trtin nhJt dinh cita nbi san xwit xa h(ji ilo~ -.
Tiwg m6i di~u ki~n ljch SU; tuy tirng b6i eanh ma vai tro quy~t djnh
t1Ai vm hO{lt a~~g cua oon iwrm Ja Iqi ich w.t chit hay 1Q'i ich_tinh thin.
NhU',tJ.g x~en suAt qua trinh tan t?i cua con nguiri va doi sang Xi h{H thi lgi
. ich vf,t chat dong val tro. quy!t dirih thuc d!y ho?t d9ng cua mfii ca nhan, tA
chuo cilng nhu xii h()i.
Lqi ich kinh t~ la lqi ich v~ cbA~ lqi ich thu duqc khi thl}'.c hi~n cac
ho~t d(jng kinh ~ cua con ngucd.
Ban chtft va biiu hiln ciia lqJ. ich kinh ti
Xet vi ban chiit, lqi ich kinh t! phan arih m\lc dfoh va d()ng ca ci'm
the
cac quail h~ gifi'a cac chii trong nan san xudt xi h9i.
cac thanh vien trong xa h9i xac ljp cae quan h~ kinh ~ v&i nhau vi
ltorig quan h~ do ham chua nhtmg 19i fob 1tinh ~ ma h9 oo thA c6 ttuqc. v~
ta
khia .~ nay, Ph. Angben vi~t "nhung qM~ h~ kinh cu"' m(}t xa h{:d ,

124
 nl'llit dinh nao ei6 biAu hi~n truoc bet dooi hinh tMi Iqi fch" 14 • cac quan h~
xa h9i Juan mang tlnh lich sir~ do v~y, lgi ich kinh t8 tr-0ng m8i giai do?ll
efing phan anh ban chit xa h{ti cua giai do~ lich SU d6.
' vJ bitu hi~, gin voi cac chu th~ kinh t~ khac ribaufa'ribilnglqi''Ich
tuoog ilng: chu doanh nghi~p th1 lgi fch tnroo h!t la. 1¢ n11u~i, ngu:Oi fao
dong truac bat Jqi ich kinh te la tiAn oong. Tit nhien, voi mfii ca nMn con
ngwj_, n~ong cac mai quan h~ xa b9i ~Ang hgp gin vai con ngum do, m~c
dit .c6 kbi thye hi~n ho\lt d{)ng kinh tS~ trong nhfil thai~ khong pbai luon d~t
in\lc tieu lgi ich vit chit Ien Mng diu. Son& v! lau dai, da tham gia vao
ho\11 d.;lng kinh ta thi lqi foh kinh ~ Ja IQ'i ich quyst dinh. N~u kh0ng th~y
duqc vai tro nay ctia lqj ich kinh t6 se Jam suy giam d9ng 1\rc ho~t dc}ng cua
cac ca ·11han. Nghien CUu v8 S\1 phan phAi ·gia tri th~g du trong nSn san
xuAt tu ban chu n8hla cho ta thtiy, mfii ohu tbs tlilungia vao quatrinh phan
ph6i gia trj th~g du do,, vm vai tro c6a minh. m~ ·e6 ttugc nhiing lgi fob
tuong img. Day chinh Ja nguyen tic dam bao lqi kh phit hqp v6i vai tro
cua cac cbu tbs.
·Vfy, khi da ~ roi p~ trl.t Jqi foh kinh ~ c6 nghia Ja ham y r~ng,
lgi fch d6 du<?c xac 13p i:r<?ng quan h~ nao~ vai u:o cua cac chtf thS trong
quan ~~ ao th~ hien chu the d:6 biau hi~n nhu tba
nao, ching h~n hQ hf chu
sl:t hw, 'hay· nhi quan ly; la lao d9ng lam thue bay trung gian trong ho?t
a9ng kinh t8; a.i la ngtrai th!} huimg lQi fob, quyan h~n va trach nhiem cua
c~c chu th~ do, phuonif th~c ctAitth~c hi~ 1¢. fo~ ~ phai th~ng ~ua ~c
bt~ phap gl. .. Trong nen kinh te tht tiuan& o d.au co ho?t d9ng san xuat
· kinh doanh, odo e6 quan h~ lqi ich va J¢ fch kinh tA.
Vai tro ctla 1¢ ich kinh tJ t161 vai cac chit tM lcinh ti -xii h(Ji
Trong 116n kinh t~ th.j tn.rbn& ho~t d{)ng kinh t~ dugc bi~u hi~n ·yo
citng phong phu. Jvl~c du v~y, diam chrutg ciia h~~ thay cl.c ho~t d()ng clo la
hu6ng too IQi fob. Xc!t theo nghla nbu v~y~ c6 the khai quAt vai tro cua iqi
te
ich l<lnh tret1 mt)t sA khia qmh chit y~u sau:
- Li;ti fch kinh tJ la il(mg l;rc tr1;1c tiJp CUa CQC chu thl VO Jwgt iJ(}ng
. kinh te -xii. hfii
I

. · ·
. Con ngum ti& hanh cac ho~t d9ng ldnh t~ truac h8t la dA thoa 1nan
cac nhu cAu v~ chit, nang cao phuong thu·c va mire dQ thoa man cac nhu
_, ·c~u v~t chit eua minh. Trong nen kinh tS thi truang; phuong thuc ya rnU:c
d<) thoa man cac nhu d.u v~t chit tuy thu(lc vao muc thu nh{lp. Do d6~ mfrc

s-1c.Mac. Pb. Anghen, Toii11 Jqp, tr)p 18, Nxb Chlnh r1i qu6c gill; 1995~ H. tr. 316.
125
thu nh'p cimg cao, phucmg thuc va mu~ dQ thoa man c8c nltu ciu v~t chit
cang tAt. Vi v~y, m9i ehu thA kinh t! deu phai hanh d()ng dS ming cao thu
nh~p cua ininb. Th~c hi~n lqi fob kinh tA cua cac giai thng x~ h{)i, d{lc bi.~t
an
cua nguoidiin vita Ia ca sb bio dam cho St! dinh phat uian :di.h{)i1 va
wa la bic!u hi~ ctia S\1' phat trian. ;'Ntrac d()c lip ma dan khong dttgc
hulmg Am no, ~nh phuc thl dqc 1$p eiing khong c6 y nghia gi" 15•
J'
vs khia C\filh kinh ~'tit ca·cac··chµ th~ ·kinh ta 4euhanh··aqng tru&c
.. ' , ' . I , , ..

het vr l(]i fob chinh dang cua mlnh. Tit nhi!n~ 1¢ fch nay phai diun bao
trong S\l' lien he voo cao chu the
kbac tro11g xa hqi. Phuong thue va mire dq
thoa mAn ck nhu c~u y't chit tru~ h&: phy thu(>c vao sA luqng, chit h.rvng
hang h6a va djcb V\l ani. xa h()i c6 ifugc. Ma tat cli cac nhan d6 l~ la san ·ta
phlm cua n& kinh ~ va ph\1 thu{)c vao quy mo va trlnh d9 p~at tri!n cua
.no. Theo du6i Iqi ich kinh t! chinb dang cua minh, cac chu the kinh aa ts
d6ng g6p vao
S\f pllat tri&t c~n kirih te.
Vi Iqi ich cliiiifi1fa~g cua mirih~
ngubi lao dqng phai tlch C\!C Iao d(lng san xuit, ming cao tay ngh§, cai tMn
ceng ~ lao c.t9ng; chu doanh nghi~p phai tim cB.c.;h nang cao hi~~ q~ sfr
d9ng cac nguon l\fC, dap (mg cac nhu cAu, thj hieu CU.a khach hang bang
each niing cao chit luqng sful phb~ thay aAi miu mi, ning cao tinh thfut
trach nhi~m trong phpc V\l ngubi tieu dung ... Tilt ca nhfrng diSu ct6 d~u co
tac d\mg thuc diy sv .Phat tri~n cua lt}c luqng san xudt, cua nSn kinh ~ va
nW.1g cao aai st\ng clia nguOi dan.
- -'L{J·i Jch kinh ti [q C<I sq thUc tJtiy SV phizt wiJn cac l?i [ch k/Uic.
\.•·

Phmmg thuc va muc d{l th6a min cac nbu c!u v~t chjt oon ph9
thuQC dja vi CUa COO nguoi trong h~ th0ng quan he San XUftt xa hQi nen Q~
tht,rc hi~n dU9C lQ'i fob cua minh cae chu t.ha kinh tS phai diu tranh v6i nhau
d! thvc bi~n quy!n lam chu ctAi v-0-i tu li~u san xuit 06 la cQi nguAn sill xa
ctia cac CUQC diu tnmh gifi'a ck giai cip trong fiCh si'r "' m(lt d9ng Ive ·quan
ti·9ng cua ti& h{) xi h(>i. ''B{t.ng ll}C cua toart b(l lich sir. chinh Ia cu{tc dftu
tranh cua ~ giai d.p vi 'nhfing X-ung dqt v~ quyAn J9·i cua hfi va "ngu6n 1

gbc v~ de trttac h!t la nhiing lgi ich kinh tS ma quyAn Iv-c cbinh tri phru
ph\lC V\l voi tu each phuong ti~n"' 16 • Nhu v~y, mQi v~ df)ng cua Uch sir, du
d~oi hinh thfrc nhu thanao, xet d&i c\lng, d~u xoay quanh van lgi foh, eta
ma.. truac ' h. k.nh
' h1...et .I'a lqi. 1c 1 te./.
Lgi ich kinh tA dttQ'C thgc hi~n se t{lO di~u ki~ v~ chit cho S\l hinh

15
H~ ChJ Mi11b: Toan f@, Tqp 4, NXB Chfnh tri qut\c gia, Ha N{)i - 2000, tr. 56.
11
~ C.Mae- Ph.An@ghen (l995). TOOtl t~p, Tip.4. Nxb, Chinh ttj quAcgia, Ha N9i- !r.410.
126
thimh va tl1\fc hi~n 1¢ foh chinh tri, lgi lch xa hQi, lgi ich van boa ctia cac
chu the xa h()i. .
Lc;ti _fch_kh:u1 t~ mang tinh khach quan va la d(>ng l\l'c m~ me dS
phat tri~n kinh t! - xii h~i. C.Mac da chi ro: "C(li ngu6n phat tri@n cua xa
•
h{)i khong phru la qua trinh nh~1 thirc, nia la cac quan h~ cila doi s0ng v~t
chAt, ttrc la cac lgi Ich kinh t~ cua con ngtreri" 11 •

Ht)p 5.3. Quan di~m ciia Bang C~ng .sin Vi~t Nam vi nguyen tic IV\,fch vi d.An
D6i mm phru luon luon quan tri~t quan difun °dful la ghc"~ vi lqi (cb. cOa nh&l
cmn, d\l'a vao nhlin da~ phat buy vai tro ii3m CDU;t tinh thin trich nhiem~ sue sang ~o va
mQi nguAn ~\fc ciia nhan dan; pMt huy sue m(mh d~ doAn kSt toan dAn t<;;e.
. .. ... . ' . . . .. . ,. ; . ... ,. . .
Nguon: Bang CSVN: Vlin ki~n fJfli h(Ji il{li bteu toan quoc Ian thii Xll, NXB
~-~ . ." '. . . -

Chfnh tri qu6c gia,,. Ha N9i - 20 l 6~ tr.69, · -

Di@u can luu y IS, chi khi c6 S\f dfing thu@.tl, thl>ng nhit giua cac IQi
foh kinh t~ thl lqi ich kWh t~ mm thgc hi~ auqc vai tro ctia mlnh. Nguqc
l'.li, vi~ theo auAi nhilng lqi fch kinh ~ khong chfuh dang, khong hqp Iy,
khong hgp phap ·se tro thrum nit ng~i cho sv phaftri@n kinh t~ - xi h{>i.
- (j Vi~t Nam, trong m<;t thOi gian rAt dill, ·vl rit nhi~u ly do, cae:lgi
ich kinh ta, nhit.~a lqi ich ca nhan, khong ~ugc chu y dung muc. Hi~n nay, "·
trong diau ld~n 00 ch~ thi tru<mg, quan cfil!m cua E>lmg va Nha nuac ta la~
ooi J<]i fob kinh t~ )a OQDg l\l'C cUa CRC ho3t d{)ng kinh t~; phii ton trQng lqi
foh ea nhan chfnh ding. f>iSu nay g6p phAn fi.lo d9ng l\l'c cho sg phat trlAn
dfil m.:r6'c ta trong nhtlng nam wa- qua. .
5.3.1.2. Quan hi Itri ich kinli ti
Khai ni?m vi. quan h~ 1¢ lch kinh ti
Quan h~ lQi fob kinh ·t~ Ia sv thi~t l~p nhfing tm:mg tac· giua con
nguai v6i con ngutri,_ gitla cac c()ng dBng nguOi, gifia cac tA chuc kinh ts,
giffacac b{) pM.n hgp,thimh ~n kitih ~~' gi~a ~n ngubi voi·t6.clii'tc kinh t8,
glUa qu6c gia v{yj pbin con J~i CUa th8 gibi nh~ Jn\lC tieu Xac lap cac }Qi
fob kinh ·~. trong mtSi lien h~ VOi trlnh dQ phat trien cUa )l)C hrgng s3fl xuit
va ki~ true thtrc;ng ting tuong U'ng cua m9t giai do~n phat trlen xa hQi nh~t
djnh.
, Nhu v~, quan h~ lqi ich kinh tA c6 bi~u hi~n h~t sire phong ph~
quan ·h~ do co th~ la cac quan h~ theo chi~u d9c, giii'a m9t tA chuc l<lnh t€
11 C.Mk
Phi! pMn kinb t~ chlnh tr!. CJ~ac·Angglien, Toan l4P~ ~p 13. Ti~ng Nga. NXB Ti~n bQ-. TL
5,6.
127
 v6i m9t ca nhan trong tA chirc kinb t~ do. Ciing co th~ theo chi~u ngang
giita ca~·chu the,
cac CQng ttang ngu(tit gifra cac tA chuc, cac h{> ph~n hgp
thanh nen kinh t~ khac nhau. Trong dieu ki~n hc)i nh~p ngay nay, quan h~
lgi ioh kinh t~ oon phai xet tol quan h~ gifra quAc gia val phin con 1;ti cua
l. ~,.

--·-·--··--·-·-~···-· ···-·---- ··-

the gim.
·---------·--·-··-·-···----~-----·- -~---~----·-·----·-·-· ···------~----------- ---·------·----·--···--···---~------··---·--------~-·---- -·------·---·------------·-·- ------------·--·------------ -·- ·- - ·- ·- -------~--------·

81! th6ng nhdt va mau thu&n trong cac quan M 1¢ ich kinh t~
.. S\l' thAng nhAt cua quan he lQi ich kinh d:
Chwg th6ng nbit voi nhau vi m9t chu th~ oo th~ tr& thanh b9 ph?n
clu thanh ctia chu thS khac. Do d6, lqi fob cila ·chu nay d:uqe tin.re hi~n the
thl. lgi foh cua. chu th! kbac ciing nvc tiip hoJc gian tiap duqo th\l'c hi~n.
Ching .htm~ niai ca nhan ngl10i Jao d9ng c-0 'lqi fob rieng CUa .minh, dBng
thai cae ca nbin d6 lili la bQ phin c§u thanh t?p th@ doanh ngbi~p va tham
----gia-v-8e-1¢-foh-t;p-th~de.-9ean~ nghi~p-he~dQng eimg-ea-h-ija-quit;-1-'ti-ieh·----
doatih nghi'p eang dJrqc dim bio thl lQi fch nguai lao dqng cang duqc thvc
hi~n tat: vi~ lam duvc dam bao, tbu nhip An dinh va duqc nang cao.~.
N gugc :t~i, lgi ich ngubi lao d~ng cang dttQC th\tC hi~ t6t thi ngubi lao
d.,ng cang tich eye lam vi~c, trach nhiem v6i doanh nghiw cang cao va tfr
46 lqi foh doanh nghl~p cang du~ thye hi~n Wt.
Trong n~n kinh ~ thi tnrang, sin lugng d~u ra v.~ cac y~u th aAu vao
c1~u duqc th\[C men
thong qua th\ truang. Bi~u do c6 nghia Ia, ID\}C tieu cua
cac chu th~ chi duqc th\l'c hi~n trong m6i quan h~ va phu hqp vai mpc tieu
CUa cac· chu tbi khac. Nhu V~y, khi cBC Chu thS kinh t~ hmm a(}ng Vi ffi\lC
tiau chung hojc cac mvc tieu thAng nhit vm nhau thl cac JQ'i ieh kinh t~ cua
cac chu chA do' th6ng nhit vai nbau. Ching h~, .dS th~c hi~n Jqi fob cua
mlnh, doanh nghi~p cai ti~n kY thuf.t, m'ing cao chat lugng san phfun, thay
ctAi mlu ma san phim~ .. thi lQi ich doanh nghi~p va IQ'i feh xa h-Oi thAng
nhAt v6i nhau. Chit doanh nghi~p cang thu dtrQ'c nhiAu lqi nht$1 thi nAn
kinh t~, ait ntroc cang phat tri6n .
.. Str mau thuln trong quan h~ lgi foh kinh t~
Cac qu~ h~ 1¢ fch kinh mau ~uin VOO nhau vl ~c chu th~ ldnh t~ ta
co thA hanh d(.ng theo nhiing phuang thuc khac nhau de th\fc hi~n cac lqi
fch ct.ia minh. Sy khac nhau do d~n. muc dAi Ijp thi W thanh mau thuin. Vi
d\l, vi ]qi .foh cua minh, cic ca nhan, doanh 1tght~p co th! lam hang gii,
buon lju, trAn thu~ ... thi . lqi ich cua. ca nhin, doanh nghiep va fQi ich xa hi}i
mau thuin v6i nhau. Khi do, cbu doanb nghi~p cang thu duvc nhi~u ~qj
nhu,n, JqLfoh kinh ta eua nguirl lieu dung~ CUa xi hQi cang bi tan h~i.

128
 Lgl foh cua nhfrng chu th~ kinh t& co quan h~ trgc tiB~ Uong vi~c
phlin phai kSt qua hoE.tt d(.)ng san xuit> kinb doanh cung c6 the mau thuin
vai nhau vi t?.i m9t thM diSm k!t qua ho~t d{lng san xuit, kinh doanh Ja xac
djnh. Do do~ thu nh~ cua chu ~S nay tang len ·thl ~bu nh~p cua chit tha.
khac giam xuAng. Chang h~, tien Iuong <a.ia nguiri lao a{)ng bi b6t xen se
lam tang Jqi nhu~ cua chu doanh nghiep; nha nuac giam thu~ s~ Jari1 lqi
nhu~ doanh nghi~p tang ...

Khi e6 mau thu!n. ihi vi~c th\Ic hi~n lgi fob nay c6 th~ se ngan can~
th~m ·chi lam tAn h~i aan cac lqi ich khac. Mau thuin vs lgi fch kinh la te
c()i nguBn cua cac xung d9t xa h{>i. Do v~y, diSu hoa mau th~ giua cac
lgi fch kinh t~ bu9c cac ch~ th@ phai quan tam va tra thrum chuc nang quan
. . . tr9ng cila-nha nu&c nh~m on djnh xa h(>i, tsio d9og l\lc phat tri~n kinh ·t~ ~
xa h()i. ·
Trong ~c runh thuc lqi ich lcinh ts, Jvi fob ca nhan la oo sa, nen tang
.cua cac lglfoh khac. Cac ll&uyen nhful chu y&! Ia~ thu nhdt nhu ciu ca ban,
sbng con truoc hSt thuQc ve cac ca nhan, quySt d'inh h~t d~ng cila cac ca
nhan; thit hai, th\l'C hi~n- Jgi Ich ca nhan la sa sa d!. tln}c hien cac lgi foh
khac vl ca nhin can thrum nen tip thA} giai cfip, xa h()L. uoan giau" thl
~nuac ml;Ulh". Do 4oj lgi {ch cl nhan chlnh dang cAn dugc phap l~t ton
trQng, bao v~.
Cac nhfin 16 anh huilng tJin quan hf lpi ich kinh ti
Cac quan h~ lgi kh trong nSn kinh ta thi tn.r?mg chiu tac d9ng cila
nhi~u nhan ta, C\l th! nhu sau~ · . .
Thu nhdt, trinh il(> phlzt trihi cua Ive lur;mg san xu&t. La pbtrong
IJ

th{rc va muc a9· thoa man cac nhu cau v$t chat cua con ngtrOi~ lgi4ch kinh
> .,

tS trucrc h~t phi) thUQC vao sA hrqng, ch!t lugng hang h6a Va djch V\l:r ma
di~u nay I~ ph\l thu()c vao trlnh dq phat tri~n lvc b.rqng s4tt xu~t. Do c;I6,
trinh tt9 phat tri~n ctia 1\ro ltrflng san xuAt cang cao, vi~c dap (mg lc;ii ich
ts
Icinh t! ci1a cac cbu thA cang tAt. Quan h~ lgi fob kinh vi vw, cang c6
di~u ki~ d~ thOng nh~t v&i nhau. Nhrr v~y~ nhan tA din tien ilnh hufuig d~n
quan h~ lqi foh kinh t8 cua ~c chu th~ la ll}'c lugng san xui~. Chlnh yl v?.y,
phat tdAn Ive JuQng san xuat tra thanh nhi~m V\.l quan tr9ng hang dau cua
cac quoc gta.
' +
.
. Thu hai, i!ia vJc:Ua chu thi trong· hf thltng quan h~ san xti&txii h(>i. ·
Quan h~. _san xuAt, ma tnrbc h~t la quan h~
~ - s6' huu v~ tu' H~u sru1 xuit, quy~t
~

tlinh vi tri, vai tro cua moi con ngtrai~ moi chu the trong qua trinh tham gia
129
 cac ho,t d()ng kinh te -
xa ht}i. Do do, khong c6 lgi ieh kinh t! rifun ngoai
nbung quan h~ san xuit va u-ao dAi, ma no Ja s~ ph~ cua nhfing quan h~
san xu§t va tnm dtli;. la. hinh tht!c tbn t~i va bieu hi~n cua cac quan h~ san
xuit va tt·ao d6i trong n!n kinh t8 thi tnrbng. .
. ,
.T-hir-ha,Ghink-sach-phdn-ph6Lthu_nbt;if-cita_nhQJ1uac._Sv_can_tbi~P---------·
ctia nha nu&c vao·nAn kioh t~ thi tnrang la tat y~u kbach quan,.bing nhiau
lot'i cong C\l, trong d9 c6 cac chinh sacll kinh t~.-xa.h{)i. Chfuh saeh phan
ph6i thu nh$p cua nha nuac lam thay dAi muc thu nh~ va tuong quan thu
~p cua cac chu th! kinh t~. K.hi mire tbu nh~p va tuang quan thu nh~p
thay d6i, pbuong thtrc va mire a() thoa man cac nbu clu v~t chAt ciing thay
· dBi, ·axe la lqi fob ki11h t8 vti ·qmin b~ lgi fob kinh t€ gilla cac chii th~ ci'ing
•
thay doi.
_ ____,,T,._._.'hiLtu:,_}WJJJhijp kinh ti qu&c ti. Bin chit cua kinh ~ thi tnr0ng la
ma cua h9i nhip. Khl mo cua hQi ~p, cac qu6c gia c6 thi gia tang lqi ich
ta.
kinh t6 tit thuang m(ti quAc tS, diu tu quAc Tuy nhi~ lgi fob kinh ta ctia
cac doanh ngbiep, h9 gia dblh sin xuit hang h6a tieu th\l tren thj tnrong n()i
dia co tiiA ~i anh huang bqi '1:lnh tranh ·c~a ~g hoa nu® ngoai. D~t nuoc c6
th! phat ttien nhanh hon nhung oong pbiti doi ~t vm cac nguy ca ~1 ki~ tli
nguyen» a nhi!m moi tru0n¥· .. B~eu d6 oo nghla la h9i ~P kinh te qu5c te
se me ttcSng m~nh me va nbieu chiw dSn lgi tch kinh ta ctia cae chu th~.
M6t sJ quan h~, l(li lch ktnh ti ca Mn trong n.in kinh ti th! truimg
Trong di~u ki~n kinh t~ thi trrrong, i:J dau co ho~t d9ng kinh t~, a db
c6 quan h~ lgi fob. Trong d6, co m{lt sA quan h~ l(1i fch kinh t~ ca ban sau
day: ·
M6t la1 quan b~ lQi ich giua nguiri lao d{)ng va nguOi sir dl}ng lao
d<)ng.
Ngucri ..lao d()ng 1a nguai c6 du ·th~ lvc va tri 1\tC d~ Jao a{)ng, tire la
'\

c6 khi nang lao dQng. Khi hQ ban sue lao dqng se nhtn duvc tien luong
'

(hay tiAn c6ng) va chiu S\J: quan ty, diau hanh CUa nguai SU d\lllg lao dc)ng.
Ban chit cua tiA.1 luang )a gia ca cua h.~g h6a sue lao d9ng, cld du dA tai
san xuit sue lao d9ng. Ngu:oi su dl}llg lao d9ng la chu doanh nghi~p (nha tu
bin trong CNTB), ca quan, tA chuc, hqp tac xi, h9 gfa. dinh. ca nhin co
thue mU'On, sl:r d\)ng lao d9ng theo hqp dang lao d{;ng. U nguai tra ti&.
~~~·~~~~~~~~~~~~
quan ly qua trlnh lam vu~c cua ngmn lao d{)ng. Lq1 1ch kmh te cua nguo1 stt
du.ng lao d(mg th~ hi~n ~p trung (1 lqi nhu;jn ma h9 thu duqc b:ong qua

130
trlnh kinh doanh. Lgi ich ldnh re cful nguai lao dqng the hl~n ~ tnmg a
• ft

thu nh~p (tnrac hAt la ti~n luong, ti~n thu0ng) ma h9 nh~n dlfgc tu vi~ ban
SlrC la-0 d9ng cua minh eho nguai SU dtplg lao d(lng. Lqi fch kinh tA cua
nguOi 1ao d9ng va ngu-oi sir d"IJng lao dQng c6 quan h~ ch~t chefvua thbng.
nMtt vira mau thuAn vm nhau,
' .
S\T thAng nbAt v~ lcfi ich ldnh t~ giua ngucri tao a{mg va nguM si1
d\lng lao d9ng thA hi~n: nSu nguirl sir d\.lng lao d(ing th\fC hi~ cae ho~t
dqng kinh tS trong diAu .ki~n blnh thl;limg hQ se thu duCJc lqi nhu~n, th\l'C
hi~n dugc lqi ich kinh. te cua minh; .a6ng thm, hQ se tiap tpc sir d\tng lao
ts
d{)ng nen nguM Jao d{lng ciing thl)c hi~n dtrQ'c lgi ich kinh ctia mlnh vi
.co yi~.1.~ nhin 4°qqc ti~n hrang._Ngug<;. i.\ll) nSu_ngum lao d9ng tich C\rC
lam vi~c, Ivi \icli kirih t~ cUa h()duq~ tliv'.c hi~n thong qua tian lll'ong dugc
~, d&ng thai; g6p pMn vao. S\f gla tang l(;i nhu~ ·cila ngmji sir dgng lao
d(»ng. Vi vjy, ~o lfp S\l" th6ng nMt trong quan he iqi foh giihl ngcrOi lao
dl}ng va ngtrm s-U dl)ng lao d{mg la di~u ld~n quan trQng thvc hi~n Jgi ich
kinh t! C.Ua ca hai b~n.
Tuy nhl&l, quan he lqi foh lqnh ta. grua n8l!Crl fao o0ng va nguoi sir
dpng lao d(}ng con c6 .mau. tbuln. T~li m~ thM diAm nhit 4inh, thu:phjp tit
cac ho~t dQng kinh t8 la xac dinh nen lgi nhu~ cua nguai sir d\ltlg l~o d(lng
tang len thi tiAn luong cna ngttai lao d~g giam xu6ng va .nguqc lt.d~ Vi lqi
ich c:Ua minh, nguOi sir d\lllg lao dgng luon tlm each cit giam tm mac thfip
nbAtcac khoin chi·phi trong do co tiSn luung cua nguai Iao dqng ctA tang
lgi .nlu$i. Tuy nhi!n, ti&!. luong la oi~u ki~n d~ W sin xuit sire lao d(mg
n&l muc tiAn luang thAp nhit nguoi sir d9ng Jao d9ng pbid tra cho nguai
tao dqng la ml1c tian ltrong tAi thiSu. Vi 1gi foh cua. mlnh, nguai Jao d9ng se
diu tranh doi tang hrcmg, giam gia. la~p, bai ~ng... N~u mau thul,n. khong
dugc giai quySthqp ly se.anhhuangxfiu tai cacho~t·d9ng kinh ta.
DB bao v~ 1gi fob kinh tA cua minh, nguOi lao d{)ng va ngirai sit dl}llg
Iao. d(}ng aa thanh l~p cac t6 chuc rieng. Cong doan Ia tA chirc quan tr(jiig
nMt bao v~ quy!n lgi nguoi lao· d{mg. NgtriJi su _d\mg lao dqng c6 cac
nghi~p doan, h9i ngh~ nghi~p ... Trong xa h{ii hi~n O\J.i) d~u tranh gicta cac
ben ~ phai tuan thu cac quy dinh cua pltap lu~t.
Hai lilt quan h~ lQi ich giua nhi.lng ngum sir dtJng lao lt(lng•
. Nh\Jng ngum si'r d\l!lg lao dQng co qua~ h~. lgi foh kinh t~ ch?,t che
' .
v&i nhau. Trong co che thi tru®g~ nh:ung ngll'm sir d\lng lao d9ng vita la
d6i tac~ Vtra la df>i thu CUa nhau, tlr d6 t~O ra S\f thf.ng nhit Va mau thu~n V~
!qi ich kinh t! giua hQ. Nhung ngooi su dvng lao d(}ng lien k8t va c~
131
 tranh vai nhau t.rong Wig xu· vai ngum Jao dqng, vai nhUng nguai cho vay
van, cho thue dit, voi nha nu6c, trong chiem linh thi b:u(mg ... Trong ca chi .
thi tnrimg, mau thu~n v~ lqi fob kirih "tS giiia nhitng 'ngiroi sir dvng iao d¢ng
Jam cho hQ cttnh tranh voi nhau quy!t .uet. H~ ·qua tit y~u la cac cac nha
doanh righi~ co gia tri ea bi~t cao hon gia tri xi h()i va cac nU ro k.hac bi
·-··------··---tlfuata~ pnasan. ~-:-btto~Mfo-ldi0i-unron1ftrtr&n~-;:-OOrrg-thi1i~nhih1g-ngui1i-_·-·--. --..
thu duQ'C nhiSu 1¢ n.ht4n se phat tri&i nhanh ~hong.
Nhllng nguoi SU d\ilig laci . d{;ng khOng cni c:,rili tranh trong cung
nganh,. ma con c~h tranb giifa eac nginh, biog vi~ di chuyin van (tu bin)
tir nganh nay sang nganh khac. Ttr do hlnh thimh tY suit lgi 11hu(kt blnh
quan, tUc IA nhU:ng ngubi str d9ng -lao ctqng di chia nhau lgi nhu'n theo vf>n
dong g6p. ·s\1' thdng nh!t Ya mliu thuin vs lgi ich kir.h ta gitla nhfing ngrrai
sir d\lflg lao d(>ng bi!u hi~n t'p trung a IQi nh.u~ binh qu~ ma hQ nh~

~\l thfng ~it vs l?i foh ki~1 tA lam cho nhling nguoi su d\lnf{ la~
d9ng ~n ket ch;t chS vm nhau, ho trQ lln nhau+ Quan h~ chJt che ve lg1
ich kllih ta gitta nhii'ng ngum sir dvng tao dc}ng lam cho hQ tro thanb aqi
ngii doanh nhan. Trong ca cb! thi tnrong, d9i ngfi miy dong g6p quan tr'9ng
vao S\l' pMt triAn kinhta - xa h9i nen cin du-qc ton vinb, qt.o diau ki~n thu~
lgi d~ p_hat triSn.
Ba la, quan h~ lqi foh giua nhung ngu:oi Jao d{)ng.
Trong n~n kinh t! thi t.nrang, nhiAu ngulri muAn ban sue lao d{mg.
a~ thgc hi~n lqi i'ch kinh t~ cua mlnh; nguai 1ao d\}ng khling chI'phai quan
h~ vai ngucri sir d\ffig lao d()ng, ma con phAi quan h~ v6i nhau. N!u c6 ·
nhiSu ngU"ai ban s\rc lao d(mg, nguai lao d')ng phii c~h tranh vai nbau.
Hju qua la ti!n hrang cua ngu:m Jao ·n9ng bi giam xu6ng, m9t b9 ph~
nguoi lao d9~~ bi sa that N~u nhiing ngueri tao d~ng thang nh?t auQe v6i
nhau, hQ c6 th! th\lc-hi~n «luge cac yeu sach cu.a minh (a m9t cbirng ml)'C
nhit dinh) a6i v6'i giOi chit (nhU'ng nguoi sfr dt;mg lao ~ng).
m bQ.1l ch~ mau thuin lgi foh kinb t~ trong n~i bQ, dJc trung vm
nhung ngubi si'r d\mg lao d9ng~ nhiing nguai lao d()ng da think 1$.p tA chuc
rienr- S\t doan kth, giUp do lin nhau giua nhOng ngaai Iao d(;ng trong giai
quyet cac m6i qmm ~ la rit cAn thi~ 11tumg phai d\Ta tren cac quy dinh caa
phap lu~t.
BJn la quan h~ gilla lqi ich ca nhao, igi foh ph6m va lgi ich xi hqi.
J

Trong oo ch! thi trubng, ca nhan tan t~i duai nhi~u hlnh thuc.. Nguoi
132
 Iao dl}n~ ngubi su dl}ng lao d~ng dSu la thanb vien cua xa h<}i neri ln6i
nguOi deu co lgi fch ca nh.an va c6 quan h~ chJt che v6i IQ'i foh xa h~L NSu
ngum tao d9ng va ngum sir d\lflg lao d¢ng lam vi~c theo diing cac quy ttinh
>· - cua phap lu~t va thl)'c hlen du\ic cac lqi. ich kinh-w cua mlnh:-thi h9 tta gop
phim pbat tri&i n!n kinh tA; thp:c hi~ lqi ich kinh t~ wa xi hQL Khi lqi fob
ta
kinh cua xa h9i d11qc th\ro hi~n, xa hC)i phat tri!n se ~o lip moi trubng
th~n lqi de nguOi tao dQng va nguoo SU d{mg ·lao d(mg th\fC tAt hon hlen
cac lgi ich kinh t! cua minh. Nguqc lttit nau giua nguai lao d{)ng va ngum
' SU d1}ng Iao dqng nay sinh mau thuin kh8ng giai quyt!t duqc; hoic nguOi
. Jao ·d.Qng va nprbi SU d\mg lao 'o()ng CQng tac vat nhau la hang git\, hang
ts
nMi, trAn tlme... thi lgi ich kinh ctia -.,ra J19i se bi tAn b~i. Bi!u .hi9n la
... -_µAn .~.t!_ ~h~ ph.at.~·.i8n, ~chit l~qQgi~l)c sAng . cua 1ngubi dan.ch~t;i
ougc cm thi~... Ti! do itnh htr6ng xau den IQ'l fch kinh te cua cac chu tht3,
trong d6 co lqi fch kinh tt! ctia nguiri lao dQng va ngubi sfr d\ing Iao d9ng.
Sv tbn t~i va phat tri8n cua cqng aang, xii h<)i quy!t ajnh S\t tan ~'
phat tden cita ca nhan nen iQi ich xa h9i d6ng vai tro djnh hu&ng cho lqi
ich ca nhan vi'.. cao ho~t d{)ng th\lC hi~n lQ'i ich ca nhan. Lqi kh xi hqi la CO'
sl! CUa S\T thBng nhAt giu~ cac lQi ich ca nh&n, 4\0 ra S\f thAng nhit trong
ho~t d{)ng cua cac chu the kMc nhau trong xi h9i. Ph. Angghen da tirng
khing dinh: ~ aau khong c6 lqi fob chung thi a46 khong thS c6 S\f thAng
nhdt ve m-pc dieh va cung khong tbA 00 St} th6ng nh!t vA hmlh d9ng
dugc" • Quan h~ lgi fch gi'lla c'c chu th! tren cho thiy, !qi fob ca nhan va
18

lgi ich xa h(li c6 quan h~ nhi~u chi<~u. .

Cac ca nhan, tA chftc ho~t d9ng trong cimg ng8nh, cling ltnh vµc, W~n
kSt vai rihau trong hanh d9ng cts thlJc hi~ t6t hooi lQ'i ich rieng (lQi fch ca
ta
tlh!n, chuc) ciia hQ hinh thanh nen °lgi ich nhomu. £>6 Ia cac hi~p hQi
nganh nghe, cac tA ch(rc chfrih tri, xa h9i, cac nhom dan cu ehung m9t s6
. '
1gi fob theo vung1 theo sa thfch.,. Cac ca Min, to chuc ho~t d{)n' trong cac
nganh, J1nh V\l'C khac nhau nhung co mAi lien h~ v6i nhau, lien ket vai nhau
frong hanh d9ng eta thlJC hi~n t&t hon lqi foh rieng· mirih hlnh thanh nen
'Gnh6m 1qi fchn~ .E>o la m6-h1nh lien kat gifta 4 nhA trong nong nghi~p: nha
nong - nha doanh nghiep .. nha khoa hQC - Dhii nU'ac; mo hinh liSn k~t tren
thi truang nha a: nha doanh nghi~p kinh doanh b§t dQug san - ngan hang
tlnrong m?i - nguai mua nha,.,
"Lf!i i~h nhom:' va ~·nh~m lqi fch~' •?~u pbu hqp v6i lgi ich qufic gia,
khong gay ton h1,1i den cac lgi foh kbac can dtrqc ton trqng, bao v~ va ·~o

inc.Mac - Ph.Aili:~h~m (1995), Toon u)p. Tqi 8, Nxb, Chfnh tri qulic gia, Ha N{ii - tr.2!l.
133
 diSu ki~n vi dit m.rac c6 them dong l\lc phat td~n; nguqc l~i, khi chung
mau thu§n voi 1¢ fch quAc gia, lam tAn b,i cac tqi ich khac thi c~n phai
ngan chJn.
. Trong thl}C tS, ''lgi ich nh6m" va Hnh6m Jqi ich" c6 S\t tharn gia CUa
oong-chuc,__v._ieti_chuc_hoie_oa.c cq_quan oongJJ!!Y-Sn nhisu kha nang se tac
d:{)ng tieu C\(C dSn lQi foh Xa h{)i Va cac lgi ich kinh ta khac Vi quy!n l\fC nh-.-a--
nUOO se bi l~m doog vi phyc V\J cho lqi ich ctia ~c ca nhin. E>iAu c§n. hru
y, ·~1¢ ich nhom" va "nh6iiilt;Ji fobill'fieu-c!icdiuang k:bang i~ di~n.-Vi V'Y~
vi~c chAng ulvi foh nh6m1l vi 0 nh6m lqi ich~~ tieu C\fC VO eung kh6 khin.
B~ bao dam S\r th6ng nh~t giiJa lgi fob ca nhan Va lqi fob xa ~Qi, vi~e ~hfing
•'IQ'i foh nlioin~'·v~ '1lh6m lqi !ch" 'tieu c\fc phai du(1c thvc hi~n quySt li~t,.
.. "' .
. th_uon.g xuyen. .
,
_ _ _ --~P~hiran===:g thU:c thuc hi?n lt;1i ich kinh te trong eac quan h~ ltJi ich chu
yiu
. MJc du e6 nhiAu quan h~ lqi ich dan xenii tuy nhien1 trong c:Uau ki~n
kinh t~ 'thi truang dinh Im?ns xa ht)i chii nghia, c6 hai phucmg thirc co ban
d~ thv:c hi~n lQi foh kinh t~ g8m:
Thtt nhdt, thvc hi~ lqi fob kinh ta theo nguyen tic thi tru.)ng.
Cac quan h~ lqi ich~ cac chu the lQ'i fch kinh ta ~{le du da d~n& song
de co thS th\lC hi<;n duqc I'll foh cita minb, trong b6i cinh kinh ta thi truimg
c~ phai cin c~ vpo ~c n~uy~ tic cua th! inrang.~ fJ~y la.phu~g !hue ~hA
b1~n trong mQt nen kmh te th1 tru:bng, bao gom .ca kinh te th! trm:mg d1nh
huang xa h9i clnl nghia a Vi~t Nam~
Thu hai, thgc hi~n lgi fob kinh Wtheo chinh sach cua nhi nuac va
vai tro cua cac ta chuc xa h9i.
Khi thvc hi~n lQi ich kinh t~~ n~u; chi can cir theo nguyen tic thi
truang, tit y8u se 41n d~n nht1ng b~n che v~ m't xa h()i Do do, d~~ ·kbic
phve nhOng h~ ch! cua phuong thuc thvc hi~n theo nguyen tic thj tJ.ulmg,
phuong thuc th\lc h~ lqi ich dv:a tren chinh sach cua nha nuac vi vai tro
cua cac ta chuc xa hqi d.n phii dugc chu y nh~ ~o s\f binh ding va thuc
diy tian bl) :xa h9L · .,
5.3..l. Vai tro nha nmrc trong bio d.im hai boa cac quaa hf lfi ich
¥ , •

Hai hoa cac igi foh kinh te la Stf thong nhat bi~n chimg giua lqi ich
kinh t~ cua cac chu thS, trong <1:6 m~t mau thuin duqc b~ ch~; trach dUQ'C
va clY}.n1, xufig dqt; mtt thbt1g nhftt duqc khuy!n khfoh, t~o di~u ki~n phat

134
 tdSn oa chi~u r{ing va chieu sau, tir do t{lo d9ng igc thuc diy cac ho9-t d{mg
kinh tS, g6p ph§n th\TC hi~n t6t hem cac 191 ich kinh t~, d~c bi~t la lgi ich xa
h(}i. ,
. f)~ CQ S\f halhoa gifra cac lqi fob kinh t~ chf C6 kirili t! thi truoog Ia
ta
. khong du Vl cac lqi ich kinh luon vua thAng nhlt, vita mau thui.n v&i
nhau, ma d.n co S\l' can thi~p cua nha nm.Jc. Bao dam Mi hoa cac lgi ich
ta
kinh la S\f ca11 thi~p eua nha nuac vao cac quan· h~ lgi ich kinb tA bing.
c!c' cong C\l giao d\IC, .pbap ]u~tt ham1 chinh, kinh ta... nhitm gia tang thu
nh~ CbO cac chu. the kinh t!; h?D che mau thufut, tang CuOng S\f thBng
nhftt; xU 1y kip tho~ khi co xnng a9t..
S.3.2.L-Biio vilp'ifch li{lp phtlp_, ttw moi tnrlfng thu{in lp'i cho ho9t lf9ng
i,.:l l • ,r, h ., cue •L ~ ki" h , {
. .t ch u., . t1ie .
tim
"
,..,em (fl 1C cua_ n . te ·
Cac ho~t d{ing kinh ·i~ bao gib ciing cfutg di~n ra trong m{it moi
tnr<Yng rihAt dinh. Moi tnrang cang thu~n lqi, cac hq~t ct9ng kinh t~ cang
hi~u qua va khong ngimg ma r{lng. Mai trmmg vi mo thu~ lgi khong tv:
hinh thanh_. ma phai dUQ'C nha 11u6'c ~o l~p. T~o 1jp-m8i tntimg thuin l~ri'
ta an
cho cae ho~t d9ng kinh truoc hSt la gitt vtmg diilh vs chfnh trj. Trong
nh.un§ na~ vita qtla.; Vi~t N~ eta, th\ff w .en ~t tat.~~ ~Y· N?1<1 do, ~~c
nha diu tu trong nuac va ngoai nu<rc rat yen tam kh1 tie~ himh dau tu. T1ep
t\JC giU vitng An dinh· vA chlnll tri la g6p pbful bao dam hai hoa cac lgi kh
kinh ta iJ Vi~t.Nam. .
Tfo l.~ 1noi tnrang thuin lgi cho cac ho~ d§ng kinh t~ doi hoi phai
xay d\l'llg .d11qc moi truoog phap .lu?t thong tho~ bao v9 dugc lqi foh
ts
chfnh dang cua cac chu th~ kinh trong va ngo& nmro, d~c bi~t )a lgi foh
cua <fat m.roc. Trong b6i canh ta
h(Ji nh~p qu6c ngay cang s!u r(mg, he
thfing phap tu~t ctla m6i qulic gia con phai tuan thi! cac chu§n mvc va
thong l~ quac tA. Trong nhiing nam vim qua, h~ thBng phap lu~t cua nuac ta
da va dang thay dAi tich cµc. Tuy nhi@n~ v~ .d~ Um nhAt hi~n nay la tuan
thu phap Iu~t.
T~o l~p moi trulmg thu{ln. lqi cho cac ho~t d(mg kinh t~ t~t y~u phai
dau tu xay dyng kat d.u h~ tling cua nan kinh .t~ (bao g5n1 h~ thang duang
b9, duang sit, duimg song, d110ng bang khong ... ; h~ thang cfru cbnp; h~
thBng di~n, m.r&c; h~ thAng thong tin lien 1{lc ... ). Nh<'r.pMt triAn k~t cau h~
··_tfutg ·du~c coi la J!lQt tron~ ba d()t pha 1611, trong nbilnf·-nrun y~ qua., k€t
c.tu h? tang CUa nen kinh te nUOO ta da dl.fQC Cal ¢j~n rat dang ke, &\p Ung
·nhu c!u cua d.c ho€tt d.)ng kinh t€. Mei trcrong vi mo v~ kinh t~ aoi hoi nha
• ' r
nuUC phai dua ta tlU'Q'C CaC chinh SaCh phu hgp VOl nhtt. C~U Cua nen kinh te
135
 trong titng giai.doo.n. Th\00 ti cho t:My, cac ~hinh sach kinh tS cua Vi~t
Nan1 dang t.irng bubc dap ling yeu cftu nay. ·
Tio l~p moi trU'ang thu~ Iqi chQ cac ho~t d(tng kinh Woon la ~o l~p
moi truang·vm boa phu hqp vOi yeu c~u phat tri!n kinh t! thj truang. Bo la
___________moLtrulmg-'u·ong_ do oon n~ nang d:2ng, sang q.o; ton trQng ~ cuong,
phap lu@t; giu chfr tin.. . - .
5.J.2.2. Biiu hoa l{li /ch giiffl ca nhlin
-- ~
-.~f!.~!J!a _nghilP ~xi hpi -
' ~ '•

Do mau thuin vA lqi ich kinh t! gilia cac chu tbS vi tao d(mg cua cac
quy lu(it thi UuOnj' S\1' phin h6a vA thu ~p glfi'a cac dng l{yp. dlin cu lam
cho _lgi Jch. kfilb te .CU~ .~Qt ~Q ph~ g~ .~U ouqc th\tC wentit kh6 khan,
h~ ch@. Vi vty, nhlt nuac can c6 c~c cbinh sach, truae h~t la chinh s:!ch
phlin ph6i thu nh~p nhinl bio dam hru boa cac lQ'i ich kinh ti. Trong ttiAu
--------~rrldnh-t!-tbj--tnrbn~m~t~~hii-thW-~v-Gh!nh-l~hJ.t-~u~-­
nhf,p gifl'a cac ttp the, cac ca nhin la khach quan; nhung m~t khac phai
,ngin ch~ S\l' chenh lfch thu nhfp qua dang. Sy: phin boa xi h9i thai qua c6
.thS dLF(tAn cing thing~ d$n chi xung d9t xi hQi. 06 la nhimg vin di ma
chinh. sach phin ph6i tbu nh'p cin pbii tinh dBn. Prum ph6i kh6ng chi ph\l
thu{)c vao quan h~ sa hiiu, maoon ph\1 thuOc vao sin xufit. Trinh d(> pMt
triAn cua i~l'C luqng sin xuit chg caoll h~g ho~ dich V\l cimg dai <;tao~ chit
h.rgng cang t6t, thu ~p CUa ca~ chu th! cang Ian. Do do; P.hit triB11 m\Ulh
me hrc luqng San ~t, phat trien khoa hQC - Cong nghe de nanf cao thu
nh~p c~ aic chu the kinh t~. Bo chinh la nhiing di& ki~n v't chat it~ th\fc
hien ·ngay cang ctiy du s-g oong 'bling xi h9i trong phin pbAi.
5..3.2.3. Kiim wit, ngiln ngita c4e quan h# 1¢ ich c6 tinh hwng tiiu C("C
ilDi vii svphdt triln .'Ci h~i
Lo/i ich kinh tS la kit qua tnJc· ti~p ctia phan ph6i thu nh~p. Phan ph6i
cong .bing, hQP Jy gap phAn quan .
trQng dam bao hai hoa cac. lqi fob kinh ut
})O 009 nha DUOC pbai ticb C\fC, chu dQng thl}'C hi~ cong bang trong phan
ph6i thu nh~p .
. Hi~n nay, cong bing trong phin phAi c6 hai quan ni~ chinh: cong
bing theo muc d(> (can ca vao muc thu nhtp ma m6i chu thi nhjn all'.QC) va
cong bing theo ch(re ning (can w vao 46ng g6p trong viec t~o ra thu
nh~p). Mai quan ni~m d6u oo uu dicSm va nhuqc di~m nSn cin SU- dpng fdt
. hqp ca hai quan mem nay. Tnrac hat) nhi nultc phiti oham lo dai sang vjt
chit cho mQi ngt!Oi dful. 0 m6i giai do'1t phat tdSn, ngu(yi din phai d"t
. duqc mire s6ngt6I tliieu: 9~ lam Cfugc diAu nay, rina nuaccin ffi¢5hien co
136
hi~u qua cac chinh sach xoa doi giam ngheo, t~o di!u ki~n va C-0' hQi ti~p
c~n bhlh ding cac nguf.n l\fc phat tri~n~ huang th\t cac djch VI:! xi b{)i Ca
ban, VUO'n l@n thoat doi ngheo Vfrng Ch~c iJ cac Vung ngheo Va cac bQ ph{\n
dan cu ngheo, kh~c phl)c ttr tttong bao cip~ y l~. Chu fr{)nf cac chinh sach
uu dai xa h9i, v~ atjng toan dan tham gia cac ho~t d¢ng cten on dap nghia,
u6ng nu&c nh& ngu6n. Biy m~ cac ho~t d{)ng nhan d~o, tir tbi~n,. giup dO'
nguai ngheo1 ·dang bao cac vitng g~ thlen tai. .. TiSp theo, nha nu6'c cAn c6 ·
cac chfnh sach khuy~n khich nguai d!in lam giau hgp pbap, "410 diAu kien va
giup du hQ b~ng·mQi bi~n ppap. VB nguyen ti~, ·nguoi dan OU'Q'C Jam •tit ca
nhfi'ng gl lu~tphap khong cam;· lu~t pM.p chi cam nhiing. ho~t dt)ng gay tan
htti lgi foh qu6c gia va Ciic lgi ich hqp phap kbac.
·· - ·· aA· Igi fob kinh' t~ th~tsg· ia.--dQng· l\rc eua cac ho~t ·a9ng· kirih t~;
nguOi Iao d{)ng va nguM--su dgng lao a9ng phai co nh~ thuc va hiuth d('mg .
dung 'trong l1nh V\fC phanphAi thu nh~p. HQ ~n phfil hiAu dugc cac nguyen
oe
tic phan phBi cua kinh te thi truimg CO S\l' phan chia hqp. Jy gifia ti~n
luang va 1¢ nh~; chu doanh nghiep phai hiSu va qr nguyen th\fC hl~n
ngpia w. n{>p thuS ... Tuyen truy8n, giao d\le d~ nang cao nh'n tht?c1 hlSu
biAt va phan phAi thu nhip cho cac ehu ~a kinh ts . xa: h9i Ia nhilng giru
phap tit ch thiat ctj lo~ bo .nbi!ng doi hoi khong hqp ly v! thu nh~p. Trong
trtrlmg hqp nguOi lao d9ng va nguoi sir dvng Jao d{mg kh&ng t~ nh~ thuc
. va ,th\(c I1~n duqc, nha nuac cfu-t C6 S\l' tu v!n, di~:µ tiAt hgp l:Y~ :
Ben ctnh d6, trong oo ohS thi truang, thu nh~p tir cac ho~t d{lng"b§t
hv_p phap nhu buon 1?u, lam hatag gia, h~g nhai; lim oao; tham nhung ...
tfin qii kha phB bien. Cac ho:;:tt dqng nay cang gia tang, cang lam tAn h~ lqi
ich kinh 'tS cila ca.c chu th8 lam an chan chinh. £>§ chAng eac hinh thuc thu
nh~ blt hgp phap, bao ctam hai boa cac lQi ich kinh ti. Ttirac h&, phfil c6
b() may nhA ·m1t1c Hem chinh, c6 hi~ Jvc. B9. may nha nubc phai tuyen
O\lng, sir d\]ng dirge nhfing ngubj C6 tai, c6 tarn; sang lQC dugc nhfrng
nguai khong du tieu chuftn .. Can bQ, cang chiic nha nu6c phai dt.rqc dai ng9
xiing dang va ch!u trach nhi~m d~n cung mQi quySt dinh trong phtim vi,
chtrc trach cua hQ. Nha nucrc phii ki~m soat dugc thu nh{ip cua cong d§n,
trua(; hSt la thu nh~p cua can b9:t ding chuc nha mxac. Truac phap l~t, m9i
nguoi dan Va can bQ, Cong Chll'C nha m:rac phru th\)'C S\l blnh ding; mQi Vi
ph?m phai UUQ"C xet X~ theo quy dinh CUa phap lu~~· Th\fC hi~n Cong khai,
minh b~c.h m9i ccr che" chinh ·sach va quy d1nh cua nha nu&c... Nha doi
ngtrm ~ <loanh nghi~p va can f;9; eong cinrc nhf fiuac hieu r6 ctu·qc
quy~n lqi, trach nhi~m cua minh. DBng thtri, cac CO' quan cong quy@n, can
bQ, cong chuc nha m.roc dugc giam sat, tranh duqc thlh tr~g l{l.m q~y~n,
137
 thi~u n·ach nhiem, tham nhiing...

H~p S.4: Quan lfiini cua Biog C{lng sin Viit Nam vl ngan ngira nhhg
quan b' I.,l fch tieu C\fC · ·

--------·---Cae-dp-tly,-tA-chli'c-ding_ehtd\10-tA-soa~oarubi~-cae-qay~-vatLbhquy._.______. _
ph~ phap JoOt va quill ly; di!u h&m Mo dam oong kl~, minh ~ch, gop phin xoa bo
cu che "xin .. cho\ •qµy~t - cAplf; ngin chJn~ day IUi diam nhfing, tie~ C\fC, 0 lgi ich
nh6m11 • "sin saau, tr\!C lgi tl'Ong.quan lj, sir dpng·ngan sach, tW sari con~ c6 pMn h6a
doanh ngbiep nM nu&; van ctAu ru, dAt dai, tai nguyeo, khoang san, tai chi11h1 ngan
l1~ng~ thue, hii quant phan bA$ quin ly va SU d\lng bi.!n. che...
' ' , ..... • ' ~ . , Iii

. . Nguf,n: Eang C~ng sAn Vi~t Nm.nx NgJ:if Quyet H6i ngh/ BCHTW ldn thtr 4,
Khoa XII, H~ 2017.
CUng v6j d6, vi¢c nang cao hi~u l\rC, hi~u qua cua hoft d(.ng thanh
----tra-;-ki.!nrtr-a-vA--xi-ly-vi-pl~~~-tbih.Thi.i~n-t&-t-lC¢d9ng----­
nay khong chi nhAm kblc phl)C cac bfil c(ip~ th\fC hi~n oong bing xa hQi, ma
quan tiQng hon la ngin cb~n cac hinh thuc th9 nh3p Mt hqp phap.
S.3.2.4,. Giai quylt nhung, mou thuin trong quan bl 1¢ ich kinh ti
Mau thuin gifi'a cac lqi fob kinh tB la khach quan, n&i kltong duqc
giai quySt se anh huimg tzvc tiSp den d{)ng l\tc cua cac ho~t d()ng kinh ts.
Do do, khi cac mau thuin phat sinh cin duqc giii quy8t kip thai. MuAn
Vay, cac CO' quan OOUC nang cfta nba m.rac du phii thuOJ:tg xuyen quan tam
phat hi~ mau thuin va chuin bi chu dao de giai phap d6i pho. Nguyen tic
giai qµy~t mau tbuin giua eac lqi foh kinh !'811 phai CO.S\f t.ham gia cua cic
ben lien quan, c0 nhan nhm;mg va phai ctJt lgi Ich dit nu6'c ten tren hSt.
Ngan ngira la chinh nhung khi mau thuin giil;,l cac Jqi foh kinh bung ta
phat c6 ths-·dln cten xung d9t (dinh cong, bai cong ... ). Khi c6 xungat}t giua
cac.chu tbi kinh t~, cln c6 S\t tham gia boa giii cu.a cac tA ohuc xa h~i c6
lien quan, dj.c bi~t la nha nu6c. /.
*****
TOM TAT CHUONG

Kinh t! thi tnrong djnh hucmg i i h{li chu _nghia la m9t kiAu nsn kinh
t~ thi trUimg phu hqp vm thm kjt qua dQ Jen chit nghia xa h(ti ii Vi~t Nam.
ta
Phat tri.!n kinh thi ti:m'.mg dinh huang xa h9i chu nghia phi! hgp v&i
nhi.'ing quy lu~t khich quan et.la 1ich SU va hoan cinh thl}C tiSn cua Vi~t
Nam.
138
 a
Kinh t~ thi truang dinh lnr6ng xa h{li chu nghia Vi~t Nam c6
nhilng ~c c.U!m chung cila kinb ~ tbi truong hi~n ~i, dang thM c6 nhftng
d~c diem rieng oo do tinh dinh hu6ng xa h9i chu nghia quy djnh. a~ phat
ta
· tden kinh thi b'U'ang hUa.Qg tai th\fC hi~n nl\lC tieu cua chu ngh1a Xa hQl
cAn phai xay dpng va hoan thi~n th~ ch~ kinh ta t.hi uvimg dinh ~u6ng xa
h9i chu nghia~ Bay la tt'ach nhiem eua Dang, nha nuac va toan xa h9i.
. LQ'i fob kinh t~ IA ph~ tru kinh ~ khach quan, la dQng Ive eua cac
ho4tt d9n15 kinh t~. VA bin cMt, lqi ich kinh tS Ia quan ,h~ xa h(;i, mang tfnh
lich sir. Anh huong oa1rlvi foh kinh t! c6 nhieu nhan t6:t quan tr9ngnhfttla:
lµc Iuqng san xu~t, quan h~ sa~ xuAt, ehinh sach nha nuac, mite de» hoi
"' quoc
n h~p J.. t/..
e ...
. Tt·ong co ch~·thi .tiuortg·,· cac ch6 thS lcinh ~ quan h~ vm nhau!t xuit
pha~ tir quan h~ lgi ich. B6 la quan h~ lQi foh giua ngul>'i lao dc'}ng va ngtiai ·
sir d\lllg lao dqng; quan h~ lgi fob giua nhOng ngllai sir d\lflg lao' cif)n~
qu~ h~ lqi lch giila nhiing nguoi lao d(>ng ... Cac quan h~ lgi icb ao la bieu
hi~n CUa quan h~ sau xa hon, quan h~ 1¢ fob giita cac Ca nhan - Jqi fch
nh6m, nh6m lqi ich .. lgi ich. xi h(;i. Bao dam hai boa cac lgi kb kinh ti la
yeu ciu kbach quan ct~ phat trian va nha nu6-c la chu thA chinh trong giru
quyet van ctA nay. ·.
Cac thuijt ngfi dn ghi nha:
te
Kinh thj b110ng djnh huong xa hQi chi1 nghia: <t'c trung; th~ chA;
th~ ch~ kinh t8; ·th~ cha kinh t~ thi truang dinh huang xa h9i chu nghia;
ta
hoan thlen the ch.~ kinh thi ttu<mg djnh hu6ng xa hQi chu nghia. Lqi .foh
kinh ts, quan h? lgi foh> nguai lao ·d9ngll nguai sfr d\lng lao d9ngt quan h~
JQi ich ca nhan .. xa hQi.
Vin a~ thio Ju{in:
I. Kinh t! thj trtrbng djnh hu6ng xa h(H chu nghia a Vi~t Nam vira · ·
bao ham nhnng d~c trung co tfnh.pha biSn ·cua kinh t~ thi tnrimg tren the
giai, vira c6 djc tnm.g mang tfnh phu hgp v6i boan canh.licb sfr cl) t.h~ ciia
Vi~ Nam, hay thao Ju~ a~ lam ro nhifng d~c trung d6?·: ··
. 2. Hay xuAt phat tu vai tro CUa cong dan, thao l~ da chi ra trach
nhi~m cua minh "Cful thvc hl~n nhfi'ng nhi~m v9 g1 ctA g6p phfu:i. hoan thi~n
th~ ch~ kinh tS thj truang dinh hu6ng xii h<}i chu nghTu va th\lc hi~n hai h()a
· cac ·quan h~· lgi fofrtrong phat tt·iAn i1 Vi~t Nam? V6i tu each la cBng d'1n}.
hay thao 1u~11 cac phuong thtl'c d~ bao v~ lqi ich hgp phap cua minh khi
tham gia cac. ho¢ d()ng kinh t8 xa h9i?.
139
 Cao hoi on tip:
l. Phin tfoh tinh ~t yAu khach quan cua vi~c phat tri~n khl):i tS lJ1!
truong d!nh hmmg xi h9i chu nghia ~Vi~ Nam?.

fll.·•
2. Trinh bay nh~g d~c trung cua kinh
• · 11» ' . .A .- N
··

thi~n th~ chS kinh te thi tnr~g dinh hu6ng xi hQi chu nghla aVi~t Nam?.
.
t8 thi tn.rbng ainh hulmg xa
~
-----·----------·h9:1-ehu-nghia-l:J-V1}Pt-Nam?.-Phan-t1ch-nhung-n:h1ci;m-v\1-chu-y u~e-hoan--·------
~ •A •A " .. . ·A '\.

3. Kh~i niem, djc trung va nhfing ~an -~fj a~_ hl!(mg .4~n cac ~uan
h~ lqi ich .Jdnh ts? Cac quan 'h~ lqi foh kinh ta chii. yAu trong n&i kinh te tbi
trubng? Sv th6ng nbit va mi.u thuin gifia cac lqi foh kinh t~? Vai tro nha
in.r&c trong vi~ &Un bao hai hoa cac lqi fch kinh t~?. ·
'··

t. Dang Cqng sin Vi~t Nam (2016)~ Bao cdo t&ng kit mpt sJ vdn aJ ly
lu@n - thvc tiin qua ha muui nlim a6i m6i (1986 -2016), Nxb Chfnh tt·i
quAc gja, HA Nqi.
2. Ban~ C{mg san Vi~t !'fa~ (2017}, Nghi quy~ sA Il-NQffW ngay
03/612017 ve "Holm thi~n the che kinh te Jhi tnrim.g illnh hutmg xli h<)ichu
nghia".
3. Bang C9ng san Vi~ nam (2016), Van ld~n D~i h{>i d~i bi~u tofm
quAc Jin th(r XII~ Nxb Cbinh trj Qudc gia, Ha N(Ji.

140
 Chuang 6
CONG NG~P HOA, HlE.N B~ HOA VA H()I NH.~P KINH
. TE QU6C TE CUA VJ~T NAM "'"' . - .... . . --- ' . .

he va
N9i dung cila chuong 6 se cung cip th6ng td thue oong nghi~p
boa, hi~n d~ boa aViet Nam trong bai cinh thich iing vOi CUQc cl.ch m~g.
oong nghiw IAn thu tu (4.0). Trong do ctA cw dan nhfing nc}~ dung oo b~n
nhu~ ·lduii quat·ljch SU CRC CUQC each lU~ng c€ing n~~; khai quat ve oong
nghi~p hoa v~ cac mo hinh cong nghi~p boa tieu biAu; tlnh. tit y~u va o{)i
dung CO' ban ciia oong ngl¥~p· hoc\, hi~n d~i hoa (J Viet Na.tn. a~c· bi~ nhin
ID?llh o!n nhilng quan di~m Va giai phap thl)'C hi~n cong nghi~p-hoa; hi~n
d~i hoa aVi~tNam t.rong b6i citnh CUQO each mlUlg c&ng nghi~p lb tbu ·tu.
vs
flay tlt\fc.chAt cling la trinh bay phmrng thuc C\! thA dA th\I'C hiQn cong
nghi~p h6a, 'hi~n d~ boa a Viet· Nam gtin- v6i b6i ~ phattri6n mm.
Vi~t Nam dang atrong 19 trlnh h9i nh3p-ngay·cang sau r{frtg nAnvao
kinh t~ toan diu. N{li dung chuong 6 dAn_p thoo
cung cip mQt each c6 h~
thBng tri ·thuc vA h{)i n~p kinh Wqu6c te, tao d(n~g ctia h9i nh(lp kinh ta
qu6c t~ va vi~ xay d\l'ng n@n kinh t! Vi~t Nam B<}c l~p .. Tl! chu trong
h9i nh~p kinh tA quAc t~. Day thyc chfil la w si1 ly lu~ d~ hlnh tlianh tu
duy ve giai quy~t cac quan h~ lqi fch giua Vi~t Nam vai cac qu6c gia
tren th~ P.io~ th~~g qua h(li nh~~ kin~ tA qutlc ta ..
~Qt. n{)i d~g quan
trQng nhat cua h91 nh~p qu6c t~ cua Vittt Nam trong bot canh mat.
6.1. C6NG NGHJE.P HOA, ID~ D~ HOA 0 \1¢T NAM
6.1.1. Khai quat each ~ng cong nghitp va cong ngbi~p h6a
' ~ '
6.1.1.L Khai qudt ve clich mpng cong nghijp
Khai nllm each m9ng c8ng nghi#p • ~
Cach m9ng cong nghiip la nhfing buac ph/J.t trien nhay v9t ve chAt
trinh i19 cila tu: li~u lao tl9ng tren c<J sli nhiing phat minh il(Jf pha v~ kY
thuq.t va cong ngh~ trong qua trinh ph&t triin cua nhan lot;zi keo theo S!f
.
thay dJi can ban ,..
trifn niing suat lao d{Jng cao hun han nhu
.. :xll h(ii cling nhu lf!O bubc.phat
vi phan cong /ao IJ(mg
ap . '

dyng m(jt each pho ,bien

,

. nhimg tinh nang m6i tror1:g kjrthu.(lt- cong ngh? i/6 vao tio·i sting xli h(Ji.

141
 Kh6i qutft {kh su· cac
cupc each m(lng cfJng ngltiip .
Va
m~t ijch su, cho d'Sn nay, Joai nguirl da trai qua ba CUQC each
m~ng c-Ong nghi~p va dang bit dlu ?UQC each m~ng oong nghi~ IAn thfr tu
(each m~g oong ngbi~p 4.0). Cv the:
Cach mt;1ng cong nghi4p ldn thft nh&t (1.0) khOi phat tu nu&c Anh,
·- ---··----bit-dAu-tir-gifra-thS-k;-xvl~-I-dan-giiia-thS-kj-XI~---·
da
Tien ooa CUQC each mttng nay xuA~pbat tit S\l truang tbanh v~ !gc
1uqng san xuit cho phep ~,o i·a buac phat trien d9t biSn vA m u~u lao d9ng,
trtrac h~t trong linh vvc det vii saµ do lan toa ra cac nganh kinh t~ khac cila
nu&c Anh.
~

. •" •

N{)1 dung ca ban.

,. • 'I'

cua cuQc . each miUJg

A

. . .
·-·
cong
.
.
ngh.t~p
. -
A

chu~~~ tu la? d{)ng uiu co~~ t~h Jao ~{)ng sir dt.mg, mar m~c, thp>c hien
., ~ ·'
~ thu nhit la
J..'.)..' ' .fl

oo gia1 boa san xuAt bang vi~c su d\tng nang hrvng nwc va hen nu6c.
Nhfing phatminh quan n·9ng t~o cho CUQC each m~ng nay la:
Phat minh may m6c trong nganh d~t nhu thoi bay cua John Kay (l 733), xe
keo Sgi Jenny ( 1764)~ may d~t CUa Edmund Cartvvright (l 785) ... lam cho
nganh oong ngh~p d~ phat tric!n m'11h m!. Pilat minh may d9ng 1\Ici> dijc
bi~t la may hoi nu6c. ctia James Watt la m& ma ctAu qua trlnh oo giti'i boa
sin xuftt ~c phat m.inh trong oong nghiep luy~n kim cua Henry Cort, Henry
Bessemer ve lo luy~ gang, c0ng nghe luy~n sat la nhung buac ti!n llm dap
Ul1g cho nhu cAu cha
~o may mae. Trong n~ giao thong v~ mi, s~ ra dai
Va phat·'tri&t CUa tau hoa, tau thuy. •.• d~ t~O di~u kl~n Cho giao thong V~ tai
phat tri~n mJilh me.
Ngbien ciru va each m,ng cong nghi~ lin thtr nhit, C.Mac da khai
quat tfnh quy lu~t cila each mtmg cong nghi~p qua ba giai 40'11 phat tri!n
la~ hi~p tac gian dan, oong tnrbng thu oong va d~i oong ngbi~p. C.Mac
khing dfnh do la ba giai do\ID tang ning suit lao dc]ng xa h9i; ha giai do€Sn
pbat tri~n cua Ive h.rgng san xu!t gin vm sv cung ca) hoan thi~ quan h~
san xu!t tu ban chu nghia; dang thoi cling la ba giai doJn xi h9i h6a lao
ra
dqng va sin xuit di~n trong qua tdnh chuySn bi~n tir dn xu!t nho, thu
cong, phin tan len san xuit Ion, 1'P trung, hi~n c.1"1.
<;&ch m~ng cong nghi~p ldn thir hai (2.0) di~n ra vio nii'a cu6.i the! ky
XIX den ttiu thS Icy XX.
. N9i dung cua each m~,g cong nghi~p lin tbu hai duqc th~ hi~n i:J
vi~c sir dl)ng nlng Iuqng di~n va dQng ca di~~ dS ~o ra cac day chuyAn
san I. co t'nh
., xuat t
1
ch.uyen
" mun
A h·oc:s:
J:. cao, cl:iuyen
J. nen • xuaJ:.t· oo kb'
).. san · · t sang nen )..
!

142
 san xuAt ai~n. - err khi va sang giai do~ t\l a{mg hoa c11c b9 trong san xufit.
CuQC each in~g cong n~i~p ldn th(r hai la SI} tiSp n6i cu(}c each
rt1~ng c0ng nghi~p tan thtr nhAt v&i nhfi'ng:phat minh ·v~· cong ngh~ va sin
phfun moi duqc ra doi va phA bien nhu di~n, xing diu, d'(ing oo ctAt tron!}.
Ky thu~t phun khi nong, c0ng ngh~ 1uy~n tbep Bessemer trong san xuAt sat
thep di· lam tang nhanh ~an luqng, gia1n chi phi va gia thrum ·san xu!t.
N ganh san xuit gily phat triSn keo theo S\r phat triAn cua nganh in &! ya
· phat"himh sach, bao. Nganh eh,!~ o ta, 4i~n thotti, sin ph§Jn cao su cung
· duqc phat triAn nharih. S\t ra dOi et.a nhilng phucmg ph'P. qulm ly san xuAt
tien ti!n cita H.For va Taylor nhu sin xu§.t theo day ~huyAn, phan c.Ong Iao
cbSng ehuyen mon h6a dU'Q'c ~g d\lng r9ng rai trong clic ·doanh nghi~p d5
.thilc diy nan1{cao nang suit Iao 'd9ng... CuQc.. c~ch'·m~g··cong nghi~p_lfili' ...
thu hai cung da u.to ra nhtmg tiSn bQ vu:gt b~c trong giao thong v~n tai va
thong tin H~n i~..
..... " ,. it

Cach m{lng cong nghi~p Ian thfr ha (3.0) bat dau tU khoang nhil'ng
nam dAu th~p nien 60 thS kY·XX d!n cu6i thS kY XX. .
Bijc trung ca him ciia cu{lc each m(lng ·nay la sir d\lng rong µghe
tl1emg tin, t1:t d{mg boa san xuh. dlch m~g oong nghi~p IAn thu ba di!n ra
khi c6 cac ti8n bq v~ h~ ting di~ ru, may tinh va sA hoa vlno iiU:qc xuc tac
boi S\f phat tdAn cua chftt ban din, sieu may dnh (tb~p nien 1960), may tinh
ca nhan (th~p nien l970 va 1980) va Internet (thfp nien 1990J 'Cu<)c each
m=ilng cong ngbiep Ian thu ba da dua t&l nhfing tien bet kY thu$t c6ng nghe
nbi b$t trong giai dotm. nay la: h~ thBng m~g) may tinh ca nhan~ thlst bi
di~n ta sir d~ng cong ngh~ sA va robot cong ngbi~p.
Cachmqng
+
de
e:Ong nghi~p ldn. thu tu. (4.0) duqc °'P lAn d!u tien U,li
HQ:i chq trien lam cong ngh~ Hannover (CHLB Bue) nam 2011 va dugc
Chinh phu Dire dua vao "Ke ho~ch hanh d9ng chit!n luq-c cong ngh~ cao'1
nam 2012. . .

· Gin day t~ Vi~ Nam cfing nhtrtren nhiau dlen dan kinh. t! the gi6i> ·
vi~c si'r d\mg thu~t ng\i' each m~g c8ng nghiep lftnthu tu v6i ham y c6 mgt
S\f thay dai v! chit trong lt;c hrg11g san xuAt tl:ong nen kinh te. th~ gi6i.
Cach m~ng cong ngh.i~p Ik thu tu duqc hinh thanh tren ca sa cu()e each
. m~g s.A~ g~ vai. sv: phit triSn va p~a. b~~n. cua Internet ks;
n6i v.€fil v~t vfri
·· · nhau (Internet of Th~gs - IoT). Cich rn~ng cong ngbi~p Ian thfr nf co bieu .
hi~n d~c hung la S\f XU~t hi~n cac cong ngh~ ma} CO tinh OQt pha V~ ch~t
nhu tri tu~ nhan qi.o, big data, in 3D ...

143
 Jfqp .6..J. Tom tit 4Jc tru'Bg cua clc cuyc each lllfDg cong nghi~p
Cach tnl)ng eong C~cll m~ng c8ng Cach mpg ding Cach mang c6ng
. nghi.j!p lin thii" nghitp !An th'tf· hal nghi~p Jin tht nghit1» rin th ll' tu
nhit ba
Su---'d911g-nang- -srr-dpng-nmi1r --su-d\$g-oon-g- -1:i!n-ket_gi_im_me-gioi
h.rqng nulrc va )UQng di~n Va dc)ng nght thong tin va th\rC va ao, di th11e
bai nu&e, di ca ca di~, da t\10 ra ·may tfnh; ·ttA ·ttr hi~·cang··vi~· th6ng
khf hoa san xuit diy truy!n sAn xu& d9ng hoa san xufil minh vi hi~u qui nMt
. bangloat '

Ngu&n: Nghien am ctia Sogeti VINT~ 2016.

,,.,.............

Nhu v,y, m5i ca{)c each ~ng oong nghi~p xuit hi~n co nhii:ng nc)i
dung cAt Joi vs tu li~u lao d(Jng. S\l' phat triAn cua tu lieu lao d9ng da thtic
ttiy S\r pbat trl~n cua Vin minh nhan loa.i. Theo nghia do~ vai tro cua caob
m~ng cong nghiep 00 y nghia. di}c bi~t quan tr9ng trong thuc diy pbat trl~n.
Vai-tro cua each m(lng cong ngh/lp i/8i vtii phat triln
Vai'tro cua cac C'UQc each m{lng cong ngru~p dBi v<Yi phat trlAn co th8
duqc khai quat nhu s~u:
M9t la, thuc it&y sv phdt triin Ive lu{Jng san xuJt
Cac CUQC each m~g oong ngbi~p 00 nbfing tac dc)ng VO cung to Urn
d& S\l/phat triin -1\ro luqng sin xuAt cua cac qu~ 'gia. Va dAng thbi, tac
dQng ~nh me tfli qua trlnh diSu ~hinh cAu true va vai tro ooa cac nhan t6 .
trong Ive lu~ng sin xuit xa h9i. Ve tu li~u lao dQ11g, tit chfi may moc ra doi
thay thS cho Iao d{)ng chan tay cho d~n S\f ra dai cua may tinh di~n tir,
chuyAn nen. san xuit sang giai do~ ~ d9ng h61t mi sin c6 djnh thubng
xuyen dllQ'C aai mlri, qua trinh 1'p trung hoa san XuAt duge a:i.y nhanh.
each m\lfig eong nghiep c6 vai tro to Ian. trong phat tri~n nguAn nhan
l\fc, n6 vira dJt ra nhung aoi hoi v~ chit IUQng nguAn nhan Ive ngay cang
cao nhung mit khac l{li ~ diSu ki~ de phat trien nguAn nhin Ive. Cu(tc
each m,ng c6ng nghi~p 1An thu nhit <ta thue dAy tang truang kinh tt!: nang _
cao nang suit Iao dgng, gia ting cua cai v't chit, din <tsn nhCing tha.y ct6i to
Ion vA kinh t~ .. xi hQi, -van h6a va kY thujt. C.Mac va Ph.Anghen tfa n~
xet ring: "Giai c§p tu san, trong qua trinb ~ang trj giai edp chua diy m()t
th~ ky, di t~o ra nhitng l\l'C hrqng san xuit nhiAu bon va aA sQ hem f\fc

144
 hxgng sin xuit cua tit ca cac thB h~ tru&c kia gQp )~i,' 19 • CUQC each m~g
nay dii aua nU'ac Anh tra thanh m9t cuong quAc kinh a Chiu Au va tha
giai Jue b~y gia, ttio ra CO' so v~t chit kY thu~t cho chii ngb.la_ttt bin va
· khing ·dinh sy thing 1¢ cua n6 v61 .chA d~· pbong ki~n. CuQc cifoh. m~ng .
cling 'nghi~p t§n thu nh!t da hinh thanh hai giai cap ca ban trong xa h(>i la
ttt sao' va VO san. C.Mac va Ph.Anghen chi ro: Hban than giai cip tU' san
' hi~n d~ cling la san phk cua m9t qua trinh phat tri&flau dai, cua m{lt lo~t
cac CUQC .each m~ng trorig phuCYng thuc san xuit va trao dara0• V<Yi vi~c
may m6c thay th~ Iao dqng thu c0ng oa Jam gia ting n@n tbit nghi~p, cBng
nh!n pbru lao·d9ng v6i ooang d{> cao•..muc dq b6c l()t lao dQng tang len lam
cho mau thuin a6i khang giiia giai ctlp ru sin va gial clp vo san ngay cang
gay gilt Bay,la·nguyen-nhm·lam:bilng-nA nhiing.cuqc dau·tranh m~nh·me · ·
ctia giai cAp Q()ng nhin Anh vao euAi th8 ky XVIlI, dclu th~ ky XIX, sau d6
Jan r9ng sang clc mi® kbac nhu Phap, Bue..
. va tt6i tuQng Iao o9n& each mang oong nghi~ da dua san xuAt ooa
con nguai yuqt qua nhfing gi6i h~ v~ tai nguyen thien nhien cilng nhu sµ
ph\l thu:Qe cua sin ·'XUiit vao cac nguAn nang luqng truyAn thAng. afo y8u ta
· d~u vao cua san xuit se thay dOi can bin. Nhilng dC}t pha cua. cuQc each
nu.mg oong nghi~p 4.0 se lam mit df.nhfrng lqi th~ sin xuit truy!n thlmg~
dJc bi~ Ia ti':c cac mrac dang pMt tri8n nhu nhan c6ng re, dAi etao h£ty slr
hitu rmiau mi nguyen. -v~.xu hu6ng tit yAu mang tinh q~ lu~t nay, each
day gAn bai th~ kj, C.Mae da d\f bao~ "Theo da phat trien 'Cua d'i cong
nghi~p, viec qtO ra cua cai S! tra nen ft ph\l thUQC VaO thai gian lao GQ(lg ya
s<\ lugng Jao d9ng da chi phi ma phlJ thuqc vao viec ang d\lllg khoa hQC ay
vao sim xuit'm. va "Thlen nhien kh.ong ch~ 40 ra ma{ moc. T!t ca nhung
cai d6 d&i la san phAm cua lao ,dQng cua con 11guoi, deu la soo m~h oa· v~t
Ia
b6a eua tri thw. sv phat triAn cua tu ban dJ dinh chi s6 ch-0 thiy tri thuc
xa hqi phA biBn, aa chuyAn hoa d~n muc d{> nao thaph l\tc IU'\IDg san xu!t
m.rc ti?, do d6 no c~g la chi sA cho th!y nhung dieu k.i~ cua chinh qua
trinb song cua Xa hqi cfa ph1}C rung O~D muc dQ MO S\f k.iem SOat CUa tr} tu~
· · ph6 biSn"21 ; ·

' Thanh tl}U cua cac CUQC each m~g cong nghiep ftlo di~u ki~n dA cac
nuac tien tiSn tiSp 1;\lc di xa hon u·ong phat td~n khoa h9c co11g nghe va
' .
l'9 c.Mac ~ tr.
Allghenl Toan t~p. Nxb Chinh 1tj qubc gi~ H. 1995, t~p«i;t uoi ··- . ··
w C.Mac- Ph. Anghen, Toan t~p. Nxb Chlnh tri quac gta. l 995, H, t~p 4, tr. 598.
21 c.Mac -Ph. Aghen. Toan M.µ, Nxb Chinh tJi qu6c gin, H. ~P 46, pMn U, tr. 368--369
'..!:! C.Mac ~Ph. Angben, Toan t~p, Nxb Chinh tri qt.6c gta, H, ~p 46~ ph~ H, tr. 372.

145
 tmg dpng cac thanh tVU khoa hQC c0ng ngh~ ti~n ti!n vao xult Va doi san
sAng. Bang thiri, t~o ca h{)i cho cac nuoc dang va kem phat tri!n ti~ ~n
v6i nhiln~ ~h tiju mai. cila ~oa h~c oo?g n~~, ~ ~'ilnf 1~ th~ c~
nhilng nu-O'c ch sau; thµ-c h1~n cong n~t~p hoa, h1~n d~ hoa de birt pha, n1t
11~1 khoangcach vs uinh dQ_phat tden vai cac mroc.di truirc. .
.
H ________________

. ..
~ach m~g oong nghi~p tfo co b9i cho cac mx6c _phat trien nhieu
nganh kinh t~ va nhitng ngallh. mm thOng qua ma l'Qng ting d\lllg nhtlng
thanh tgu vs oong ngh~ thong tin, cong ngh~ ~"~ cong' ngbf~diau khien,
cong ngb~ sinh h9c.. Cach milllg cong nghitp thuc dAy chuyAn djch oo c~u
kinh ta, hlnh thAnh ca eiu kinh tj ~6j theo hulm.g hi~n d,i, h9i nbf,p qu6c
ts va ru~u qua coo. Cac thanh qru mm cua khoa h9c - c-Ong ngh~ <ttrqc t'rng
wl uu h#oa qua, trinh san
.;;tl .J.k
dvng ue ~ P.h~-
'" xuat, hi.• d·~· t•A d"
Wi p Ol} trao . oi, l~U ur..g va,.

Tir g6c dq tieu dilng, ngirai dan duqc huong 1¢ nha tit!p ~ duqc
vai nhiau sim phim va dieh V\l mai co ~hit luqng_ cao vm chi phi thAp h<Yn.
each m~g cong ngbi~p 4.0 mai chi bit ctiu 0 m9t vai nwc, nhung each
tn(lflg c~oog nghi~p 3..o ·~ dang tac dC)ng mph h()'(l a ~ da ·s6 cac qudc gia
tren the gio'i. M()t s0 m.roc 11Jc h'u hi~n chua th\?c hi~n xong cac n()i dung
cua .each m~g cong nghi~p tin thu nhit va thir hat "Cu(lc each ~ng oong
nghi~p J~n thu hai vin chtta dAn duqc vai 17% dan s6 cu.a th~ gicn - titc
uac tinh khoang gin l ,3 ti nguai cbua ti~p c~ aU'gc v6i lli~. Di~u i1ay
·bang chinb xac vOi cu()c each m\lng cong nghi~ I!n thft ha, vai hon m<)t
nira rum sA th~ giai, 4 tY ngu-oi ma phAn Ian dang sAng nhtllig nuac dang a
phat triAn, chU'a ti~p cin internet'''. Hi~n nay; cac nuac Clang va kem phat
triAn, trong do c6 Vi~t Nam dSu phai n6 l~ th\fc hl~n.cong nghi~p boa, xay
&gng n~n kinh t! oong nghi~p. .

Hai Vi, thuc ady hoan thi?n quan h? san xudt

cac cu()c each m,ng cong nghi~p fi.io sv phat triAn n~y v9t v~ c~~.t
trong {\re lm;mg sin xuit vl s11 phfil triin nay: tit yau din d~n qua trinh dieu

...
1
Klaus Schwab: "The Fourth Industrial Revolution)• ~ Cut}c cacb. m11ng oong ngbi{!p fan thtr tu,
2016~ Tr.5.

146
~ chinh,
.. phat triAn va hoan thi~n quan h~ sari xu!t xa h9i va quan ttj phat
trien.
. .... . . ' . .. '. . .:. .

va
, ~

' Truoc h~t la S\f bi~n d6i s& hllu tu li~u san xuit. Ngay tir CUQC
each ~g. oong nghi~p Mn thu nb!t, n!n sin xu!t Um ra doi thay th8 dful
cho san xuit nho, khep kin,, phan tan. Qua trlnh tich_t\1 vi t~P- trungtu ban
duaj tac d{Jng CUa quy lujt gia trj thing dU' Va CiU}h. 1J"anh gay gi\t da ae ra
nhiing xi nghi~p c6. quy mo Um. Dual tac dQng ctia each m~ng khoa hQc
cong ngh~, SCJ btlu tu' nhan kh6ng con du kha nang dap tmg nhu clu CUa San
xufil: va yeu edu cai ti!n Icy th~t Tu ban bu9c ~phru Hen k~t l~i dual hlnh
thtic cong ty cA pMn va S\l' phat trian cita lo~i hinh -cong ty nay cho phep
ma tQI;lg chU tbA .$(1 hfi'u U! ban ra cac thru1h phin khac CUa :xa h{)i.: ·Th\l'C .ta
tren bu{)c cac nuac phii dieu cbinh chs- d() so hfiu, thyc hi~n da d~ng hoa so
hifu,, Iiy sa hw tu nhan lam nong cAt dAng thm ·phat huy sue m~nh va .uu
that6i da cfta Sa hliu nha_ nu6'c Va kbu V\fC kinh t~- nba nuac. Cung vai S1J
phat tri& cila cac nuoc l:J chau Au, nhiing thimh t\TU khoa hQC .. cong nghe
duqc phat triAn vi ting d\lllg m~ pie c1 My, dua M.Y tu m~t nuac tu ban
non tre tra th8nb quAc gia p.hat.fJ:i&l nbanh nhAt Jue b~y gia. Cu9c each
m~ cong nghi~p Jin thu hai da nang Ca() hem nua nang suit la$) dong, tiSp
tl}c thuo ctAy l\re luyng san xu!t phat triAn> thue ·ady chqy!n 4ich oo ciu
lcinh t~ m~nh me~ 1ir nong nghi~p sang cong n;ii~p - dich V\l:i ihucmg m~i~
dBng thai din d!n qua trlnh do fhj hoa, chuyen djch din cu ti! nong thon
sang thiinh.thi. Cu()c each mtptg rong nghi~p IGn thu hai ~ JamA:thay lt6i v~
sue m{lnh Ya bnmg quan lvc lugng git'ta ~c nuqc Dtrc, y, Nbjt so voi cac
nuoc Anh, Pbap My, Jam gia tang miu thuin giita cac ntt6c tu ban phat
triAn, ,Ur do din dSn CUQC cbiSn tranh th§ gioi 1ii'1 thu nMt (1914 ..1918) va' -
CUQC chlSn tranh tha _gioi, thu hai (I 939 .. 1945) doi phan chia l~i thu¢c dia.
Day la nhilng CUQC cbi8n tranh c6 ~uy mo Ian trong ljch SU nh§n Jo~i, gay
va
ra nhm~y thl~t h~ to J?n kinb te va con ngum. Cu9c each .m~& cong
nghi~p· Ian thir hai di day nhanh qua trlnh .xa h9i h6a san xuit,, thuc day chu
nghia ttr ban chu~n ·b~!n tit giai <io~1 tg do ~ tranh sang giai do~n d{)c
quyAnJ lam ~ia tang mau thutin cua chu nghia tu ban trong giai do~n nay.
f)o la ti~n de cbo Cach milllg Thang Mttm Nga thmlh cong, thi!t l~p nha
nuoc cerig • nong aiu ti@n tren th~ gi&1, ctAng thm hlnh thaoo he$ tMng xa
h{)i chti rtghia sau chil!n trann tltS gioi 1hu hai. Cach m~g Thang Muai Nga
. va S\l' ra etiri cua b~ _th.Ang xa hqi chu nghia da c6 rum htidng t0 ''16-n d~n ti~n - .: ·
trlnh phat trien cua xa hQi loai ngtrbi tren p~n vi toan th~ gim.

147
 Cach m~ng coog nghi~p cfing d~t ra nhilng yeu diu hoan thi~n th~
te
cbS kinh thj truemg" 1'o di~u ki~n thu~n lqi cho h9i nh~p kinh t~ quAc t~
va trao ctai thanh t\fU khoa hQc eong nghe ·giUa cac nuac. each m{lng cang
nghi~p lam cho li~ vvc tA chuc, quan ly kinh do~ ~ilng c9 sv th.ay dAi to
Ian•. Vi~c qwin ly qua tdnh san xu!t cua ca~. doanh nghi~ trit nen dl dang
---hon;-thong-qua-iing-d\lng-eac-oong-ngh~-nhu-internet,-tri-tu~-nhan-t,o;-m6·-­
phong, robot... (ir do ~o Cli~u ki~n cho doanh nghi~p siJ d\lng ngu6n
nguyen H~u va nang l~g m(jj ~i~y ql:l~ giup ning cao nang suAt Iao d{)ng
va dinh hu6ng l~i tieu dung.

.. TfC!~g linh V\IC ph!in phAi;.. cac~ ~\!n~ eong ~gb.i~ ma ooi~ Ja e4ch
m,ng oong nghi~ 4.0 da ·thuo day nang· cao nang ·suAt tao dc)ng, 1am giam
chi phi san xu!t, nang cao thu· nh~p va cii thi~n dcri s6ng ciia nguai dmr.
each m!lng cong ngbi~p 4.0 giup cho vi~ phan phAi va tieu dung tra nen
de ruing va nhanb ch,ong, lam thay dai diri sang xi h9i cua con ngu(ri. Tuy
nhiSn,, no 1~ c6 tac dQng tieu eye dan vi~ Jam vi thu nhfp. N{Ul tMt
nghi~ va phin h6a thu nh'p gay git hon !a nguyen nhin chfnh ~in d~n gia
tang btt bum ding, bUQC cac nu4-c phaj ai!u chinh chinh sich phin phai thu
nh~p vi an sinh xi h(}i, nhb gili qu.y~t nhfing mau thuln cA htlu trong
phan ph6i CUa nSn kinh ti thi tru:lmg.

Cach m~g oong nghi~p ~o diAu 19en da ti~p thu, trao uAi kinh
nghi~m tA chuc,, quan ly kinh t~ - xi h()i gitta cae nuac~ Thang qua tto, cae
.. nub'c 1,c hfu co thA rut ra rihUng bai hqc kinh ngruem cua cac m.roc mtruac
dA ~n ch~ nbung sai lAm, truit bfi ·trong qua ninh phat hian. Cach m{ing
cong nghi~ cfing ~o 4i&t kl~n c.ho cac nuac ma rQng quan h~ dai ngo~i,
h9i nh~p kinh ta guile ·t~ sau r{)ng> buy d9ng cao nhit ·clc nguAn 111c hen
ngoai cho phat tri!n> tilng bu® tham gia vio chu6i gia trl toan ciu, tfo kha
mng bi&l aAi cac h~ thang San xuit, quan ly' quail ttj kinh t! va doanh
nghi~p; pbat tri~n nhiing mo hlnh kinh doanh m6i~ nang cao sue C\\nh tranh
cua nen kinh ~ va cac doanh nghi~p.
Ba la, th~c, aJy iJ&i m6i phwng thfrc quiJn tr! phdt triJn

Cuqc each rnfll8 cong nghi~p Jln thu, ba lam cho san xuit xi hQi co
nhung buoo phat triSn nhiy v9t. Cong ngh~ k.y thuJt sa va Internet di k!t
.
nt\i giua doanh nghiep vai doanh nghi~p, gi&a doanh
- nghiw v6i ca nhin va
gifra cac ca nhin voi nhau tr& ph,m vi toan ea~ thi truang duqc mo r{}ng,
.

aAng thai din hlnh thanh m9t '~na gi&i phinir. Thatih t\1ti khoa n9c· mang
148
 tinh d{>t pha cila each m~g oong nghi~p I!n thir ba la sang.ch~ va ap dvng
may tinh cti~n tir, hoan thi~ qua trinh t11 o9ng boa co tfnh h~ thAng 4s dua
tAt ca cac 1inh Vt}C trong n~n kinh tA chuy~n sang m9t tr311g thai oong nghe
de
hoari toan moi. Cu{lc each m~g nay di qio di~u ki~n cbuyAn bi~n cac ·
nan kinh t~ oong nghi~p sang nAn kinh tA tri thuc. Him lm;tng bi thuc tang
len trong san ph!m va dich V\l, khoang each thoo gian tir phat minh khoa
h9c d~n img d\)ng vao thvc tien ngay clng OtlQ'C rm ngin.

Phuong thuc quan tri, di8u hanh cua chinh phu ci.lng c6 S\f thay aAi
nhanh chong d~ thich irng VOi S\l' phat trian Cua oong ngbe med, hlnh thanh
h~ th6ng tin hQc h6a trong quan ly vi <'chinh phu .di~n tir". Tue ch! quan IY
· kinh doanh trong cac doaiih nghl~ cling c6 nbfing bi&! dai Ian vm vi~ sir
d\Ulg congngh9 cao d~ cW. ti!n quan ly sill xuit~ thay.dhi hinb thuc tA chirc
doanh nghiw. C~c cong ty xuyen quAc· gia (TNC) ngay .cimg e6 vai tro
quan tr9ng trong h~ thbng kinh t! br ban chu nghia. Trong bAi canh toan
c~u h6~ nha ·nuac cua ~c qu6c gia ngay clmg chu trQng phOi hqp chinh
sach kinh ts vi mo,. diSp tiat va ph6i hqp quac ~ dugc tang culmg. Ben
c~~h d6, ~\l h)nh ,:11lnh ca~ 1t6 ~?ire kinh ..t! }iliu V\fc 'la 1uAc t8 ciing ~o ra
te
nhung chu the mm t:rong cheu ttet quan hft kinh quoc te.
,. ~ ' '

. Cach m~ng cong ngb~p 4.0 se tac dQng ID\\nh me den phuang tbuc
quan tri va dieu hAnh cua nha. nu6c. Viec quan 1'.fi va di~u hanh cua nha
' nu6c phai dttQ'C th11c hi~n thong qua hiil ting s6 va internet. Ky nguyen sa
. vai cac oong ngh~ mld, nAn tang di.Su hanh mai lien t\lc thay dBi cho phep
·nguOi dan duqc tham gia rQng rai httn vao vi~ ho~ch dinh chinh saeh.
.
e&ng thM,. cac cc quan oong quyan" co the d\l'a tren ~·tang cfing ngh~ ~
. .. ~ .
sa
tol uu h6a h~ th5ng giam sat va dieu himh x.a hQi theo mo hinh "chinh phu
di~n tit', *'do fhi. thong minh" ... BQ may hMh chinh riha nucc vi v~y phai ·-
cai tA ·14eo hu6ng minh bttch va hi~u qua. .
. Cach m~g cong nghi~p 4.0 ~ling tac d{mg .m~1 me aAn phuang
thirc quan ttj va dieu ·hanh CUa doanh nghi~p. S\t thay dAi cua cong ngh~
san xuAt d\Ul tren irng dvng cong ngh~ cao vao san xuAt lam cho cac doanh
nghi~p pbai thay d8i each thuc thi.!t k~t ti~p thi va cung tmg hang .h6a dich
. t· VIJ theo each, mai, biit nhjp vai. khong. gian sA. Cac doanh nghi~p cAn phai
xay dl)'ng chi~n luqc kinh doanh xuAt phat tu ngu6n l\l'c, trong d6, nguBn
l\l'C chu y~u la cong ngh~~ trf tu~ aAi m6i, sang ~o. Tren CO' s(r d6j xay dvng
o}nh hu&ng chibi luge Va ho~ch diJlh k~ hO?Ch phat tdan lnQt each hi~U qua

149
 nhi.t, nhim nang CaO nang l\fC C{lnh tranb Va hi~U qua SM xuit kinh doanh
cua doanh nghi~p.

. Phuong thuc.quantrj doanh nghiep d\ra tren ap d\mg cac phfut m~m
· vaquy·ttinh-trong-qnm~1y;-ttAnin!nn-s-6-no-a-c-a-c~qua-trlnb-quirrtri, qu-a-trlnh--
kinh doanh, ban hang se ti& giam duqc chi phi quin. ty, di!u harih. Lan
s6ng oong ngh~ mm giup cac doanh ngbi~ nang cao ·ning h;c sin xuitt
daJ? ll'ng chinh xac ban nhu ciu cua khach hang, ~o gia tri gia @lg bin'
chat b.rgng ch{r ~ong ~ha! bing ta!'
chfnh,. ~:ng~san n~y fao d(mg. pbo
thong, dbng thm c6 the su d~g oong ngh~ de t61 uu v1ec 8U d\lng oac
nguAn lt1c ben ngoai. Cao xu thS oong ngh~ cung dang ma ra nhiBu co· h9i
ch<) cae doaiili "nghi~p~ d~c bi~t la doanh ngbi~ nho va· ·vua ·co th~· .kh&i
--------nghl~..sang-~,~ooJi9.t-tham-M~-~-'ch-vm-nh-i~1-pnim~-----·------·····
djch V\l oong ngh~ mang tfnh .tf(lt pha. Vi~o ·phat tri!n va phA J;ii~n <;:ong
nghe thong tin eung d:Jt ra nltieu vAn d~ an ninh m~u1g, v@ bao m'1 thong tin
va dir U~u ctAi vlri chfuh phu, doanh nghi~p vi nguai.dan. · ·

each m'°g eong ngbi~p ~.o yeu ciu cac qut\c gfa pbai co h~ thlmg
thuc dly ctAi m6i sang ~o, chuyen dBi ho~t di)ng sin xuAt Jen m(}t trinh a')
cao ban tri thuc hon) qto ra ning suit va gia ttj cao hon, ning cao sue C{Ulh
tranh, aAng thm aap tms auqc yeu ciu cua qua mnh toan c&u hoa v.a h9i
nh'p quac t!. Tuy nhien, ben C1;inh nbfulg th~n lqi, CUQO each rntylg oong
nghi~p 4.0 ciing dang d~t ra nhfing thach thirc vo citng Um vai doanh
nghi~p. Lan s6ng dai ,mld oong ngb~ We de} cao song Mnh vai h()i nhtp va
qr do boa thuang m{li toan c.iu ·se ~o sue ep ~ tranh dt lan, but)c cac
doanh nghi~ pMi thfeh 'Ung v&i Vai tro cua each m,ng oong nghi~p lb
thu tu (4.0).

Cu9c each m{fllg cong nghi~ 4.0 duqc d\l' bao se co quy mo vo cl.tng
km va lan truyAn v6i t6c dQ nhanh chong va m4µlh me. No se lam tbay d6i
nh~ thitc cila con nguoi trong nhi~u linh vl)C·!i t!i t{lo l{li th~ gilri ma chung
ta di biat, giup chung ta c6 nhil'ng dinh huang dung din tl'Ong tuang lai.
ucut)e each mfng e6ng nghi~p 4.0 se co m(tt tac d9n~ rlt Ian vA da di~n t6i
n~n kinh tA toan ciu, d~n mire n6 khiAn cho cac nen kinh kho co th! te
thoat kh01
't .. • m9"t h'"
I
m;u ./'~
uug rieng 1c1
•/A. ,.,J. b•J.. J.
~
uao .•• rat ca cac 1~9 so
-.\ 'I ,._
VJ mo l'O'n ma'\
A

150
nguO-i ta c6 th8 nghi O:Sn nhu GDP, ct~u tu, tieu dung, vi~c lam, thmmg
in~i, l~m phat ... d~u se bj anh htr&ng"•.

Theo Bao cao cua Dien :dan .Kinh t8 Th@ gi6i (20 l6), nhtmg 1inh 1\iC. .
chju tac d{)ng m~ cua CUQC each nu.mg cOng nghiep lan thu t\r.bao go1n:
Linh vgc ban le, nganh sru1 xuAt phuong ti~n v~n chuy!n, cac nha may sfill
xufit, linh V\tC nh8. (J) linh V\fC :van phon& nO'i lam vi~c., cac_thanb phfi, moi
u:uang sBng cila oon ngu-aj, nguAn nhan Ive. each m~g oong nghi~p lin
thu tu lam thay dAi h~ thAng san xudt, chuyan san xuAt tu t$p .trung sang
phan c!p. Tti thong minh nhan t~o 1Wl1 thay con ngubi trong nhiSu qua
tdnh san xu!~ ~o ra sg orang tac giua con nguai v&i c8ng ngh~ va san
· phfun. Cong ngh~ thong-tin va ti·uy!n thong thong minh giilp trao· dAi va td..
•t
led cac thong tin dS qu~ qua trinb san xu!t. Cach m~g.c6ng nghiep tin
thu nr se c6 sv hgp nhAt ve .cong ngh~, tit do x6a bO ranh giai giua cac Jinh
vvc kY thu~t s6, v~t ly va sinh hqc. · ·
. ... .
Ca~h m~~ cong nghi~f l~~ t~u tu kho~g chi las~ pbat ~i.en cua
cong nghe cao co kha nang ket no1 va ~o ra m9t m~g lu6i trao 001 thong
tin giOa d.t ca m~i v~ ma no clm ~o diSu ki~n cho S\f phat tdan cua nhi~u
linh w.c nlnr: gen, rong ngh~ nano, nang iuqng t8.i. ~~may tfnh hrqng
tir ...dua kinh ti tha gi6i buac v~o giai do~ tang truang chu y~u d~a vao
caC d(mg llfC khong CO tnln giui h~n Ja cOng ngh~ Va d'6i m&i Sang t~O, Ve
l~i ban d6 kinb t! thS gi6i, v6i S\I suy giam quyan l\fC cua quAc gia dgacac
cbu ydu VaO khai thac tai nguyen Va ~\l' gia tang SlrC mimb. cua cac qu6c gia
dv-a chu yAu vao cong ngh~ va ctAi m&i sang ~o, tac d{lng mv,nh me tren
nhiSu llnh Vl)'C, vai S\f xtdt bi~n cua robot c6 td tue
nh~ ~o lam biSn .ctAi
~t ca cac nganh c0ng nghi~p, tir san xuit ai!n pa sa .~ tang, mang J~i nhiAu
img dl)ng trong cac nifti V\fC giao~ th()ng, y te, giao d\]C. Ctich in~ng c9ng
nghi~p 4.;0 cung c6 the tbay.dai hoan toan each con nguai sfilh sAng, lam
vi~c vi quan h~ v6i nhau. Cu{)c each m{lng nay da ~o ra cac san· phim va
dich V\l m&i vot chi phi khong dang ke;_.Jnternet. di~n th°'i tho.ng ini~ "*°
hang ngim cac Ung d\Ulg khac dang lam cho CUQC sAng cua con ngufii tr&
nen thu~ ti~1 va nang sudt hon <tang thoi t?o di!u kien dS .m9i nguai dau
c6 th~ khai ngb~~P~ ~o ~a nang ~ai phong con nguai khoi Jao dqng chan
tay ning nhQC de hQ c~ tli~ .Ph~t trien hem nil'a S\l' sang '4\0 trong lao d§ng....

I K~au.s Schwab: "TI1e Fot.trth Industrial Revolution~' - Cu¢c clch l~:>g co11g nghi~p rln tin~ ti..r, 20 l 6~
Tr.S.

151
 Hqp 6.2: Tac tlfng eua each m:,ng cong nghi~p 4.0

Cu{jc each m{Ulg oong nghi~p 4.0 sf 00 mi)t tac d{)ng rAt l6n Va da di~n t6i nen
kinh t! toan c~.u, d~n m(ro 1)0 khi!n ebo cae n&n kinh. di· kho c6 tha thoat khoi m')t
hi~u ung ri&g le nOO'•.. tit ca cAc bian sA vr mfi Jan ma ngm.l'j ta c6 th! nghi den
nhu GDP, dAu tu, tleu dilng, vi~e Jamlf thuong m~i, l~m· phat. .. d!u se bi anh

Ngu&n: Klaus Schwab; ''The Fourth industrial Revolution ° " Cu9c caeh mgng
cone- nehien Mn thu tu. 2018. Tr.5. ·
_ g · ,-~ .. J,>ng mang. tic C\lC neu tren cua · · · .m~g cong
nghi~p lb thir tu hi~ nay dang (tJt ta nhiAu oo h9i · cung nhu thach thuc.
Thach thuc lan nhit ta kboang each phat triAn v~ l\fc hrqng san xuit ma cac
a
qu6c gia phfil dAi dJ~Jl,. Bi!u nay-d:oi hoi C·aC qu6c gia cbn trinh.dQ phat
triAn thlp nlnr nulYc ta cin phii bi~ thfch \rng hi~u 3.ua v&i nltfing tac d()ng
n1ai ol.ia each mtmg cong nghi9p Iin ·thir tu (4.0). Can nMn m~ ri.ng} S\f
···------------- thich frng nay Klilng pliiila---ruii~m V\l cuanfii nuoonay ToaM ngh~ ma--- H ----- -

la OUa foan din, mai oong dan, trong do mfii sinh Vien eAn y tblio· d1.tgc
mm- as
.nhtlrig tac OQDg 00 giai phap tich C\l'C, phu hgp.

6.. 1.1~2. Cong nghilp hoa Va cdc mo hinh c/Jng nghilp hoa tren th.I gilii
* Cl>ng nghihJ hod
Cong nghi4p Ma la qua trinh chuyJn a6i rJn san xudt xa h9i tie dva
tren lao t19ng
'
thu cdng la chinh sang nin sdn ,xudt xa h{>:i dy:a chu yiu tren
lao aQn~ bang may mbc nhiim fl;lo ra niing sudt lao dl)ng :xa h9i cao.
' '\ .·

ciic mlJ hinh clng nghi/p h_od tjeu bilu tren ~I giM
Mo hinh cong nghi~p hod co dien
COng nghig, hoa cua cac nu.0-c tu ban cA di~n, ma tieu bi~u la nuac
Anh d\r9c th\fc hi~n gin liAn voi 'cu{ic each m!lllg eang nghi~p Jin thu nhAt,
nA ra vao giiia thS kY XVIIl. Cong ngbi~p boa l:t nu6c Anh duqc b~t diu ttr
ngilnh COJlg nghi~p 00~; ma tiV'C ti!p la nganh cOng nghi~p d~t la nganh doi
hoi van it, thu l{ri nhuin nhanh. Str phat.tribi cua nganh oong nghi~p d~t fl
Anh~ da keo theo sµ phat tdin cda nglnh tr6ng bong va chin nuoi cU-u, dS
dap U'ng nguyen li~u cbo nganh cang nghi~p d~. Nganh cong nghi~p nh~
va no~g nuriep p~ tti&t,.~oi ~oi phai cun~ C~f nh!Au may m?cj :thi!~ ~'
cho san xuat tu do di tfo tlen de cho stt pbat·tnen cua nganh ceng ngh1~p
ntng, ma tr\l'C ti~p Jil ng8nh ca khi chS 40 may. .
NguAn v6n di! oong nghiep boa (J cac nuac tu' ban cA oi&l chti yeu do
b6e ·1Qt tao d~ng lam thoo, lam pM san nhtrng ngu-Oi san xuit nho trong
nong nghi~p, c.tAng thoi gin uAn voi vi~c xam chism va cu-Op boc thm)c dia.
152
 Qua trinh nay da din den mau thujn gay g&t giua tU ban va lao d{lng~ ]am
bimg_nB nhilng c.u{lc diu tranh cua giai c~p cong nhan chAng ltti nha tu ban
& cac nu&c tu ban luc hiy gin·, ttto ti~n eta cho s11 i·a dai cua chu nghia Mac
- vii khf 1y lu~n cua giai cip cong nhan chAng i~i CNTB. Qua tdnh cong
nghi~p hoa a cac ntrO-e tit ban ca diAu ~urig dfui. ~en mau thuin gif.ta cac
nu6'c tu ban v6i nhau, dua dSn cu~c chian tranh the gi6i 1in thti nhAt 1914
- 1918 va ehian tranh th! gi&i lfut thir hai 1939 - 1945 doi phan chia l~i
thUQC dia gitra cac nuac tu ban. Ngow ra, mau thuin_gilla cac nuoc tu ban
vm cac nuac ~uQc dja, trong qua trlnh xlim cbiSm va ctr6p hoc thut}c cfja
da din den phong trao dlu tranh gianh d9c l~p ciia cac· nu6'c thu{)c dja,
thoat kboi SlJ th6ng ttj Va ap b{rc CUa cac nuac tu ban.
- .
. . . Qua trfuh!~ng nghi~ boa ciia cac m.r6'c tfr.ban c/J ltit\n":dieri ralrong
' . .

mqt thai gian ttrang doi dill, trung binhtu 60- 80..nam. .
Mo hinh cong nghi~p hoa kiJu Lien Xo (ci1)
Mo hinh nay hit aau ru dlu nhftng nam 1930 a Lioo Xo (cu) sau do
- "
d¥qc ap, d1)ng cho cac. mt&c ·xHCN aDong Au (cu) sau nam 1945 va mQt
so mr&c dang phat trlen di. theo con duong XHCN, trong do c6 Vi~t Nam
vao nhfing nam 1%0. Con cb.r~g oong-nghi~·hoa theo mo h1nh Lien Xo
(cfi) thtremg la UU tien phtli trien cong nghi?p n(ing. fl~ tb\fC bi~n {luge m\lC
tieu nay doi boi nha nu&o phai buy d()ng nhtlng nguAn l11c to Ian trong xa
h9i~ tir do phan bA, d!u tu cho ngimh cong nfhiep nijng, ma tqrc ti8p la
nganb oo khf, cha ~o may, thong-qua ca ch~ ke ho~ch boa t~p trung~ m~
l~nh. Cong ngbi~p hoa vci m\tc tieu va ca chB neu tren, da c~o phep trong
m(>t thoi gian ngan c!c nuoc tJieo mo hinh Lien Xo (cu) di xay d\mg duqc
h~ th6ng oo s'1 v~t ch•t .. ky thuitto Ian, hoan thanh dugc mpc tieu cte·ra.
Tuy nhien, khi tian bQ khoa hQc,, ky thu~t ngay cang phat triAn, h@ th6ng ca
slr v~t chit - k.Y th~tto l6n atrinh d{) ca khf ho8, di khong tbich <:mg d\rgc,
lam klrn ham vi~c t'rng dpng nhilng tien b9 kY thu~t mai, dAng thm vai co
cha kS ho1;lclt hoA t~p tning in~iili l~nh dirge duy trl qua IAu da din d&l sv·
tri tr~, day la .m9t trong nhUn.g nguyen nhan din d~ns~ khung hoang va S\lp
dA cua Lien Xo va h~ th&ng XHCN af>6ng Au;
_Mo hlnh cong nghi~p hod i:ua Nh(it Ban va cac nuiYc cling nghi~p m6i
(NJCs) .
,,. Rut kinh ngi~m tir qua trinh cong nghl~ hoa cila cac m.rt.lctrr ban c5
di6n vii ciic inrac XHCN (cu), Nh~t Ban va cac ntr&c cong nghi~p hoa in(li
(NICs) nhu Han Qu6c, Singapor da tiSn hanh cong nghi~p hoa theo con
duang moi Chi&. luge cong nghiep hoa cua cac nucrc nay, th\l'c chdt la
153
 . chi.Sn hrqc oong ngbi~p boa rut ngin, ttAy mf}llh xuAt khau, phat tri~n san
xuAt trong nu:oo thay· thA hang nh'p khiu, thong qua vi~c t~ dvng lgi th~
VS khoa bQC, Cong _Ogh~ cua cac nt.lOO di tru0C> Ctltig VOi Vi~ phat buy
nguAn 1\tc va lgi th8 trong m.r6c, thu hut ngu6n lgc tit ben ngoai d~ ti8n
hanh cong nghiep hoa gin v&i hi~n d~i hoa. K~t qua la trong m~t khoang
-------- . thai gian ngin:i trung binh khoang 20 - 30 nim aa th'1C hi~ thanh oong qua
tdrih oong nghi~p ho3, hi~ d'i hoa. Tu ili\lc tian cua Nbit Ban va cac nucrc
cong ~ghi~p hoa ;no~_(N.IC~~-.c~~.( ~!.Y~. tr°-~g .~~ ~fi n~y ~Y c~ nuac di
sau neu bi& khai thac tat Iqi die trong m.rlro va ~ d9ng, t1!p thu nhung
ngu6n b;o, ~c bi~t Ia nhfing thanh t\!U khoa hQC, cong ngh~ mm, hi~n d~i
cua cac nu.&o tien tiSn, thi se giiip cho qua t.rinh oong nghiw hoa, hi~ d~i
hoa dU'qC thvc wen nhanh ch6ng, hi~u qua .. Vi~c.ti~p thu Va phat triAn khoa
hQC~ cong nghe m6'i.; hi~n d~i cua ·eac nuoc kan phat tri8n. c6 th! th\tc hi~n
-----·-·---···cc·--bin~ae-sen-t'kffm·g.ee-~bin-ahw.- ·-·-··--------·-·--·---··----···---·-----·--·------··························--

.. M9t la, thong qua d~u tu nghi8n c{ru, chS ~o va hoan thi~ din. d~n
trinh dQ cong ngh~ tU tlinh d9 th§p <!in trinh &) cao, con duang nay thtr-Ong
diSn ra trong thoi gian dai, va t6n that nhi&l trong qua ~nh thir ngbifm .. ·
... Hai la, tit!p nhin chuyan giao c0ng ngh~ ruen d~ tit nuac phat trl~n
hon> con drrang nay mqt mtt ~oi hi>i phai co nhieu v6n va ngo~ ~' m~t
khac luon luon chju Sl/ ph\l tbUQC VaO DUOC ngoai.
.. .Ba la, Xay d\fng cbiSn lU<JC phat tri&i khoa h9c, cong ngh~ nhi.Su
ting, k~t hgp ca oong ngh~ truy8n th6ng va coog ngh~ hi~n d~i. K!t hqp
vita nghien c(rµ chS ~o vira tiSp ~ chuyAn giao oong ngh~ tit cac n116Q
phat tri~n ban, con duong wa ca ban, l!u dai va vitng chic vira dam bao di
tit va ham du6i theo cac nu:&c p~at tdSn hon.
. -·
. Nh?t Ban va cac mroc 00ng nghi~p hoa mai (NICs), da sit d9ng con
duang thtr ba de ti& h3t1h oong ngbi~p boa, hi~n dfi boa, k8t hgp v&i
nhttng chfnh sach phat tri~n dung din va hi~ qua, tU d6 da thvc hi~n thrum
cong qua trinh cong nghi~p hoa, hi~n ~i hoa trong m9t kholmg thm gian
ng&n di gia nbjp vao nbom cac mroc oong ·nghi~p phat tri~n. Con d'tr-Ong
c0ng nghlfp ho~_, hjen d\li hoa ciia Nh~t Ban va cac ntrac c6ng nghi~p boa
moi (NICs) Ja gqi y tdt cho Viet Nam trong qua trlnh ti~n hMh oong nghi~p
hoa, hien ~i hoa nAn kinh ti quAc dan.
6.J.2 Tfnh tat yiu khich quan va nf'i dung cua cong nghifp hoa 11 bifn
d;d h6a it Vi~t Nam
6.1~2.1. Tfiih 1Atyiu cuii cong ngiilp lioa, hlfn il(li hoii ii Viii Nam

154
 0 Vi~ Nam, k! thira c6 chQn lQc va phat tti~n nhung hi thuc cua van
minh 'nhan Jo~i vA cong nghi~p hoa va<? di~u ki~n lien sir cl} th! cua nuoc ta
hi~n nay, Dang ta neu ra quan ni4m ve c0ng nghi~P. boa,, hi~n d~ hoa nhu:
sau:·
Congnghi;p hOaj hf~n af)i Ma la qua trinh chU)'in tt&i can ban; toan
di?n cac ho{lt ilt)ng san xudt kinh doanh, djch Vl4 va quim lj kinh ti - xa /i9i,
tits* dyng stic lao ilpng thu c6ng la chfnh sang sit dtmg mpt each ph6 biin
SUc /ao apng Vffl conq ng/ii) phwcmg ti4n, ph1.1cmg phap tien tiJn hien G()i;
d11a fren Stl phitt trien CUa COHg nghi~p Va ti0n b() khoa h(.tc Cong ngh~~
nhdm tt;tQ_ ra nling sudt lao iJpng xa h9i cao. .
· Cong nghi~ hoa, hi~n· d~i hoa iJ Vi~t Nam c6 nhiing d~c di~m chu
y~u sau day:
.. C0ng nghi~ boa, hien d~i hoa theo ainh hu6ng xi h{>i chu nghia,
th\!c hi~n tn\lc tieu •1dftn giau1 nu6'c m~nh, dan cbu; c0ng b~g, van minh 0 •
- ~ng ngbiw boa, hi~ d\tl hoa gin v&i phat trlen kinh tri thirc. ts
_ .. C6ng nghi~p ho~ hien dii boa trong ditu ki~n kinh ti thi trubng
djnh hu6ng xi fo~i chii nghia. ·
· - Cong nghi~p hoci; hi~ d{!i hoa ~ng b6i cinh toan clu hoa kinh t~
va Vi~t Nam dang tfoh eve, chu d9ng h(ti nh~p kinh t~ quAc d.
Ly do. khach quan Vi~t Nam phai thl;c hi~n oong nghi~p h6a; hi~n
•
d~ hoa bao gom: .
M9~ IA, ly it$ va th\fC ti!n cho thty~ cong nghi~p boa la quy lu~t ph5
biSn cua sv phat triAn 1Vc lugng san xuit xi h9i ma mQi qu& gia dSu mi
qua du acac qu6c gia phat triSn sam hay cac qu6c gia di SSUr
Cong nghi~p h6a Ia. qua trlnh ~o ra d{)ng h.rc m~ me cho nAn ki.nh
18, la don biy quan tr9ng t\\O Sl) phat t.ri& d9t bi~n trong eac ltnh V\IC.ho~t
d{mg cua con ngrroi. Thong qua oong nghi~p hoa cae nganh, cac linh VlJC
cua nSn kinh ~ qu6c dan duvc trang bi nhfing tu H~u san. xu!t~ kY thu?t
c6nj!, ngh~ ngay canfi! hi~n d~i, tll' do nang cao nang su!t lao dong~ t~o ra
nhieu cim cM. v?t chat, 00.p ii'ng nhu c~ ngay c~ng cao va da d@ng ci'ta con
'\
nguai.
.
. . .M5i phu~g ~Uc san xufit co m9t co so v~t chiit - ky thu~t tuang
- ·u-ng~ Ca so v~t chAt _.-kY .thu?t dta rn¢t phuang tlitic"s~- xuAffa h~ thang--
cac y~u tA v~t chit ctta lµc h.rgng san xu§t xa.. h(ii,, phu hgp vcri tdnh ·d{) kY
thu~t ma Iv:c lugng lao d9ng xa h9i sU' dl}ng de tien hitnh qua trinh lao d:~ng
155
 san xuit. Ca sl:t v~t chAt - ky thu~t drrvc xem la tieu chdn dA drum gia mlrc
d9 hi~n dttl cua m9t nAn kinh t8, no ctmg la ai~u ~i~n quyet «inb ttA "'- h9i
c-6 ·tnA a,t auqc m9t nang suit fao d¢ng nao do. Bit kY qu& gia nao di len
chu nghia xa h(H dSu phai th11c hi~n nhi~ VJJ hang ctiu la· xiy d\mg oo so
v~t chlt Icy thuit cho chti nghia Xii h9i.. Ca 80' vat chit - ky thujt cua chu
·----·------ngh1axa-lrQ'i-1an.in~ctm1rnght~.rr'ioo-n-i~n d~i;cO ro ciu ·10nh-~-tiw-1Y> co-----------·
trlnh <t(l X:i h()i hoa cao dl}a tren trlnh 49 khoa hQc va cong ngh~ bi~n ~
.dugc hlnh th.imh mqt each c6 k@ ~~5l.~h v~~ ~§ng ~i trong. toan bf) . kinh nan
tSquAcdan.
.Tu chu nghTa tu ban hay tit truac chu ngh""ia tu ban qua d9 l!n chu
nghia xi h9i, xay d\l'llg CO' so v~t c!Jt - kY th~t cho chu nghia xa h{>i la
m(it tilt yiu kM.ch quan, m(lt quy luit kinh ~ mang tinJi phA bi&l va duqc
tbµo hi~n thOng qua oong nghi~p h6a, hi~n-~i h6a .
.................... ,_,,_,,_,,, ............,_..,_,,,,_____'!..__ . ---------------·--·--,..·-·------·--·--·------------·--
DOi vOi cac nuac qua 49 tfr chu ·nghia tu ban ~en chu nghla xa hOi) du
di co oong nghi~p, ·oo ca sa "'t
chit .. kj thu~t cua chu nghia tu'. ban tiSn bQ
de
asn dal:l. cling chi la nhtmg tian v9t chit chir chua phii Ia ea sa vif: chit •
k9 tbutt cua chu nghia xa h9i. Muon c.6 ca sa vft; chit • ky thuit ciia. clui
ngbia Xifh(d, eac UUOC. nay phru th\?C hifn quy fujt noi tren bAng each ~~n
hAnh each ~ng xa bpi cbu nghia v~ quan h~ sin xu~; tiAp thu vin d\lng va
phat triAn cao ban nhfing thanh tl/U khoa hQC Va oong ngh~ vao san xuit;
hinh thanh ca cAu kmh t! mm xa h(}i chu ngbla oo tdnh c.t9 eao va t6 chlrc,
sip x~p l?i n~n d~i oong nghi~p nr bin chu ngbia m9t each hgp ly, hl~u qua
hon~

Hai 1a, dai vai cac nuoc c6 nan kinh t! kem phat triAn qua di) Ien chu
nghia xa h9i nbu nuac t~ xay d\rng. ca sa v$t chit - ky thu?t cho ehu nghia
xa hQi phai thgc hi~n tlr dlu thong qua oong nghi~p h6a, hi~n d(li h6a. Mai
buac tiAn cua qua trinh c6ng nghi~p hoa, hi~n d'i hoa Ja m9t bu·® tang
cuang co so v{it ~hit .. kY thuj.t cho chu ngb1a xi h0i1' phat tri&! m~ me
lye Iuqng sin xuat va gep phin boan thi~n quan h~ san xuit xi h9i chu
nghia, nin ·ca so do t.Ung bucro nang din trinh 49 van minh cua xi hQi.
111\rc -~ oong nghl~p boa, hl~n d\tl h6a c6 y nghia quy!t djnb thing
lqi cua S\f nghiep x!y d\mg ehu nghia xa h9i i1 nuac ta. Xiy d\tflg CNXH
doi hoi pbai c6 m9t n~n kinh ~ phat tri6n cao d\fa tren nhetng ti!n be) kY
thu~t, oong ngh~ niai, hi~n tfti. ~ th11c hi~n augc tUSu nay, tnrac hSt ttoi
hoi phdi xiy cot sfJ v~t chit .. Icy thu't cua CN"XH, d\fa tre11 ca sa nhftng
thrulh tv:u khoa h9c, c0ng ngh~ mm, hien d,i t'o' ra ning suit tao. dQng cao~ .
Qtia trinh c6ng nghiq> ho~ hit;n &µ· hoa Ia nhrun xay d\fng oo sa v't cnat
156
 ky tbu(i.t cua· CNXH d9a tren nhfing thanb t\lU khoa h9ct cong ngh~ tien
ti~n, bi~n d~i, qio ra ll}c luqng san xu~t phat tri~n voi quan h~ sin xu~t ngay .
cang iian bQ, phu hg_p VOi tl'inh dq phat tri!n CUa l\IC luqi1g san XUlt, khong
ngirng n§ng cao doi s&ng v~t chfi.t, tinh thin cua n&¥M dan, cimg c6 an .
ninh, qu6c phong, ming . .
cao kha nang hqp tac qu6c t8 th\ro hien mv.c. tieu
dan giau, nu&c miillh, dan chu; cBng bing) van minh.
.

·
· Thvc hi~n c0ng nghi~p boa, hi~ d~ boa Ci Vi~t. nam" ttuac h~t la
nhilm xay dvn.g oo so v~t chit - ky thu~t cho n~n kinh ta· d\fa tren nhitng
thaob t\1'U khoa hQC _oong nghe tien ti~, hi~ d~i. Mai bufrc tlan cua qua
tdnh wng nghi~p hoa, hi~n d~i boa, la m()t bu6c tang cuang ca s& v~t chAt
.. kY thu~t CO.a CNXH, ct6ng thCti eting cA va hoan thitn quan .h~ san xu~t
XH:CN~. 1run cho nSn san xu~t xa h(}rkhong rigµng pMt bi~ri," ·abi s6ng v~t · . ·
-· chit, van hoa, tinh thfui ooa ngubi dan khong ngilng dugc nang cao.
· Cong nghi~p h~ hi~n d~li boa d~ phat triAn l\tc Irrgng san xruit,
~ khai iliac, ph2t buy Va sir dgng co hi~u qua cac nguAn lge trong va
ngoru nuirc~ nang cao dh.n tinh t.t{fo l{ipll
.. I . .,,.
n,r chu cua nan kinh ~. Bbng thOi,
thuc day sv lien k@t, hgp tic giua cac ngilnh, cac vilng trong .nuue va mer
I'Qng quan h~ kinh t! qu8c t~, th~ gia vao qua trlnh phan clJng lao d()ng va
hgp tac qu6c ti ngay cang hl~u qua. . '
Qua trinh th\rc hi~n oong nghi~ hoii, hi~n d~i hoa lam cbo khAi lien
minh oong nhan, nOng dan Va td thuc ngay cimg OUqC ting CU'Ong, Cung cf>, ·.
<tAng thbi nang cao vai trc Imm dtto cua giai c!p cong nhaa
Cong nghi~p boa, hi~ dfi hoa clLIQ'c thl}c hi~rt ctlng s~ tang cubng
ti8m l\lic cho an ninh, qu& phong, g6p ph§n n§ng cao ·stic m~nh ciia an
ninh, quac phong, dang thai ~o 4i~u ki~n vit chAt va tinh thAn o:.S xay d\trlg
nAn van boa m&i va con nguOO. moi XHCN. ,
Nhu viy, e6 the noi c-Ong nghi~p ho~ hi~ d\li hoa la nban tA quyet
djnh S\l thing lgi cua .con dabng di Ien CNXH ma Dang va nhan dan_ta da
ll)'a chqn. Vl vty, c6ng nghi~ boa, hi~n .~i h6a dugc Ding va Nha m.r&c ta r
xac dinh la nhl~m VJJ trung tin1 trong sufit thiri kY qua d() len CNXH. .
!
I

6.1.2.2. N{ii dung cfJng 11gkiiP hoa, hijn_ il{li boa iJ Vi?t Nam
can cir tren co sa khAf ni~ cong nghi~p Ma, hi~n d~i ·h6a 6 Vi~t
Nam, cong nghlep ~6a, hi~ a?i h6a 6 Vi~t Nam g6m nhitng n{}i dung nhu
~u: .
lvfgt la; t~o l~p nhiing diAu ki~n a~ c6 thS thlJc lli~n chuy~n d6i m· n~n
san x.uftt - xa h9i l~c h~u sang n€n. san xu§t - xa h{H ti8n b(>.
157
 Mu6n tb.yc.hi~n chuyAn ctAi tdnh d{) phat triAn, doi hoi phai d\fa tren
da
nhctng tiSn trong nuac, qu6c t!. Do dof n()i dung quan trQng hang olu t'f~
thl)'C bien fhanb cong Cong nghi~p boa, bien ·<f~i lfoa la pbai .fh\l'C hi~n W.,o
1,p cac aiAu kien cin thiSt tren tit ca ci¢ ~·t Clla dlri $tlng san xu§t xa ~Qi.
Tuy vjy, khong c6 nghia la cha chuin bi day du mai th\TC hi~n rong nghiep
-----ho~a-,.~hi.~n d,i ooa. fhlJc t~-pnailfi\ro lii~n tac iifii~ V\l IDQt camaing tl}oo·-.-
Hai la, thve hi~ cac nhi~ V\l dA chuyAn dai nSn sin xui.t - xii h9i l~c
tha
h~u sang n!n san xu!t - xa hQi hien ct.{tl. c\l 1a:
* Diy nlifih ling d\lng nhiing th!r.th t\fil. khoa h9c. oong..ngh~ moi,
hi~n dii · · ·. .
Cong nghi~p hoa,, hi~ a,i boa tnrac hSt la q~a trlnh chuy8n ~ lao
. dQng ·thu tong, kS' th1i~t l{!C ·h~u len lao 'dl;)ng SU d\lrig kY thu't, cong ngh~
tien ti~n_, hi~ tra.i d~ &ling c~ nang suit 'lao dqng xa h(>i. D~ th\IC hi~n
Etu~c.tiiu-nay,e~i-hai-phai-ttmg-boo~g-bj-Ga-sf/-v~t--Ghit,&9-tau;t-agiy----------­
cang hiin d;t\ CbO nin San xuAt, thong qua Vi~ th\l'C hi~n C<Y khf ho8, ci~n
khf hoa,. tlJ d9ng hoa. ·
. mi vm nhiing nuac con trem phat triSn; trlnh d-0 ky thui-t c0ng ngh~
CUa sBn xuit cOn t,c h'1t, thi nhi~m V\1 trQng tim la thy:c hi~n CO" kbi hoa
nhim tha.y thA Iao dqng thu cong bing lao d'9ng sit: d\!ng may moo, dA nang
cao ning suit lao dQng. Tuy nhien, trong nhctng nganb ngh! va linh V\fC
cua nSn kinh tA khi diSu ki~n va kha nang cho phep, vln e6 th! t'fng d\lng
ngay nhfi'ng thanh WU khoa b9c. cong ngh~ mai hi~n d~ eta nit ngiiu
khoang cacli vm cac mrac phat triAn.
ta
DA phat triSn b,tc luQng san xuit, tirng buac x:fiy dimg. n~n kinh c6
tinh d9c l'p t\f chti cao, qua trinh thyc hi~ cong nghl~p hoa1 hi~n dfi boa
doi hoi xay dvng va phat triAn nganh oong ngh.i~p san xuit tu li~u san xuit
(san iu~t may cai)11 v) day la nganh c6 vi tri quan 11·9ng..quySt djnh cho S\f
phat tri&l cua cae nganh khac. Khi nghien cw .ly lu~ ve tai sin xu!t trong
CNTB, V.I.Lenin di rot ra quy luif: cin phM uu tien phat triin- sin xuAt tu
da
tieu sin xuit cha -qio ra tu' li~u san xuSt. Niu thµc hi~ duqc di!u nay~
ts
thi cii.ng chinh la qua tdnh xay dvng nAn kinh c6 tfnh d{)c l§.p, t\l' chu cao.
Qua lrinh thve hl~n oong nghi~ hoa, hi~ d~i hoa, doi hoi phai ling
dl}ng nhiing thmm t\tU khoa hQc cong ngh~ m6i hi~n d'~li v~o tat ca cac
nganh, cac wng, cac linh V\fC cua n~ kinh I!. Tux nbie~ cin ph!i co S\f
it.ra ch9n cho phu bqp vai kha ruing, trlnh ct(> va diAu ki~n th1Jc tiL trong
tlmg giai do~:t khong chu quan) nong VQi ciing nhu khong ti·j hoan, can tro

158
 Vl~C
nghi~p h~aJ hi~n °'i
Ung dvng khoa bQC, cong ngh~ mot, hi~n d?i trong qua tl"inh c0ng
hoa.
Thp-c hien c0ng nghi~p hoa,_hi~n d?i hoa cfing dOi hoi phai_ phat trien
. cac nganh c8ng nghi~p bao gbm: oong nghi~p nh~, c0ng nghiw hang tieu .
dUng, Cong ngbi~p thl}C phiJ.n...theo huang hi~· O~, dva tren CfJ SU nhfulg
thanh t\tll kboa h9c, cang ngh~ moi. t>Ang thai, diy m~nh oong nghi~p boa,
hi~n a~i boa nong nghiep, nong thon, ung dl}ng nhfrng tbanh t\ru khoa hQC:
da
cong ngh~ m6i vao ·san xuAt nong nghi~p nang cao nang su&: lao d(ing,
xay d\mg n~n 11ong nghiw xanb, ~ch, tirng buoc ming cao dm s6ng nguai
nong dan, gin vai xay dvng nong them moo.
. . .
. ' ""Cong nghi~p
boa, hi~n d~i hoa va img dvng khoa hQC> cong ngh~
mm~ hi~n a~i doi hoi phai auqc tisn hanh dfin15 b{\ can dAi fJ tAt ca cac
nginh~ cac vung va cac linh V\rC cua n8n kinh te, thl·m6'i dem ll.li lueu qua
cao.
Cong nghi~p h6a, hi~ d~1 hoa ft nuac ta hi~ nay phai gin liAn vm
phat tri~n kinh t-! tri thiro. Tit th~p nj&l 80 the ky XX den nay, .l\tc luqng
san xufit xa hc)i dang chuyen tir kinh ~ tai nguyen sang kinh tri thuc; nan ta·
van minb loai ngucri chuyAn m van minh cllng nghi~p sang van mfuh tri ·.
tu~.
.Theo rA chuc hqp tac va phat tri~n kinh ~ (OECD} dua ra nam·
1995: NJn kinh ti tri thuc. la rJn kinh ti trong i16 s~ san sinh ra, ph& cQ.p ·
vi) sir d1t1ng tri thitc giif vai tro quyit iljnh mdt d6i vbi sv phdt min kinh ti,
t1:w " cai,
ra cua •. nang
"" cao ~hat
1 l . "' song.
u(mg C.U(JC i ·
v Oi d!nh ngllia tten> c6 tha hi!u kinh t~ tii thuc la trinh Cf() phat tri~n ·
cao cua l\Ic h.rqng san xi.lit :x;a h9i, theo do trong qua tdnh lao· tt9n;g ctia
tung ngum lao d(mg va toan b{> lao. a{)ng xa h9i, trong tlmg sim pham va
trong t6ng san pMm quAc dan thi hAm lugng lao dQng ca hip,. hao phf Iao
d9ng ca· b&p giam ·ai vo cilng nhlSu trong· khi ham ·-iuQ11g tri thuc, hao phi
l~o d9n~ trf 6~ tang len vo cilng Ian. , . .
Trong n~n kirih tA tri thuc, nbiing nganh kinh t~ c6 tac il()ng Jan t6i to
s\f phat triSn la nhilng nganh dlJa vao tri thuc, d\l'a vao nhi.ing thanh t\l'U n16i ·
cua khoa hQc, cong ngh~. fJ6 c6 th~ la nhilng nganh kinh tc! m&l d9a tr~n
~8tig ngh~ c~o (nhu cong ngh~ thong tin, _c61_lg n~~ sinh h9~! ..); nhung
cting "cq· the la' rihung nganh kirih te truyen thong (nhu nong nghi~p; cong ...
t,f. . .. '\, , . • I' ' " ' ' ' • •

nghi~p, <Heh v9) ttlrgc {mg d\mg khoa h9c, cong ngh~ cao. ·

159
 Qua tht;rc t~ phat tti8n, c6 thB khai quat nhilng ~c di~m chu yAu c'i1a
kinh t! tri thuc nhu sau: -
- Trong nSn kinh t! tri tblrc, tri thirc tro tbanh 1\rc hrqnf san xuAt tnrc
tiep, la v6n quy nhi~ ii ngu6n l\!c quan tr9ng hang diu; quyet djnh S\l' tiing
- .-,. -·a ·. -.
__________tnrfm.g va p.hat trLtLk1ru1_te.
'(II - -·------------ -- - ..------- -- - --~~----------· ------·-------- •

---------------·----- --
.
- Trong nen kinh-
- •" Le tli• -thuc,
l_ , Cf/ cau I.
to). ch.uc va~ phuang thuc
IT ,. ho~t
d{)ng kinh ta c6 nhiingbi~n ilAi s~u sic; nhanh chong; trong do cac·nganh
ta
k.inh d\m vao tt·i thuc,'
dtta .vao_,, --cac. thanh
J:,
~ m6r("nb!t ~ua -khoa h9c va
ceng nghi ngay cang tang va chi.Sm da so .
.. r~ong n.SnJd~ ta triJ44'c, c0ng n:!We ~~mg ti~ t.hrgc l.Tng d\mg r{mg
rii tron~ rriQi linh V\fe va thiit l~ duqc cac m(Ul,g thong tin da phuang ti~
phu .khap ntt6'c~ n~i vm hiu h!t cac ~ chuc~ e:ac gia c1inh. Thong tin tra
__________ :______________thanh-u\i41guyan-quan-tr{lng-nhit-eiia-n&rk-inh-t&---------------------,-----~------------------------
.. Trong nSn kinh t~ tri thuc, nguAn nhan lgc nhanh chong dugc td
thtro h~~; S\t sang fio, dAi. mai, h9c t3p tau thiuth yeu ciu tlnrang xuyen dBi
vbi m9fnguai va phat triAn con nguhi tra thanh nhiem vp trung tlm cua xi
hQi. '
te
- Trong n~n kinh tri thuc, mQi ho~t dQng d~u c6 lien quan din van
aa toan ciu boa kinh tS, c6 me d{mg tfoh C'\fC ho'c tieu C\l'C sau r4jng roi
nhi~u m't cu.a dm s~ng xii h{li trong m6i qu6e gia va r:ren toan giai .. tha
Nh\lng 4,c diim tren doi hoi trong qua trlnh oong nghiep hoa~ hien
&.ti hoa·& m.rac ta~ nhlt thi!t phai tranh thti Un8
d\mg ngay clmg nhlSu hon,
a muc, cao hon va phA biSn hon nhOng thanh t\m cong ngh~ hi~n cttd va tri
~~c m6i; co?g n~i~p ~oa, hi~n dfi .hoa ph~--~in ~ai. k~nh t~ td tb6'c, p~at
tnen m~ eac ngaoh va san phim kinh.. te co gti n; g1a tang cao dya nhieu
sa
vao tri thuc, kAt hgp vi~c d\U)g nguon van tri thuc cua con ngtrOi Vi~t
Nam vai tri thttc mm nhAt cua nhan lo~; kSt_hqp qtia trinh phat tri!n tu!n
t\f v&i di tit don diu; tim'f
buac phat triAn kinh ta tri thuc, dS vaa phat triAn
kinh t8- Xi h(>i nhanh,ben VUng Vlra rut ng&n duqc khoang each v{ri cic
mtac trong khu V\l'C Va tren gim, ilia .
* Chuyln ilAi Cd cAu kink ti theo hu-llng hiln il{li, h{lp lj va ldiu
qull
Ca cau
J_ k•m11,, t_e.1 1a~ mo1
I. •
quan •h,;..c; f<t:t
..., -~ •- cac nganh, e'1c
1" gnta I J. ..
vung
"'
va.. cac I
"
thanh ph~ kinh t!. Ca cAu ldrih t! cling chfnh la tang CCJ cAu cac ngilnh, the
. 00 ciu cac vung va ca ciu cac thanh phin kinh t~.
160
 Trong h~ thbng cac co ciu kinh t~, thi ca c!u nganh kinh rong ta (
nghi~p .. no~g nghi~p - dich V\l) gia vi tri quan tr9ng nhAt, vi·n6 phan anh
tdnh d9 phat tri~n cua nAn ldnh t~ va kat qua C-Ua qua trlnh ,th\fc hi~n cong
· nghi~p hha; ·hi~n d~i hoa. ·Chuy~n dich ca cAu nganb ·kinh .t! theo hu6ng
·hi~n d~i, hi~u qua chinh la qua ~hih tang tY tr9ng clia nganh cong nghi~p
va djch V\l, giam tY tt·Qng ctia nganh nong nghi~p trong GDP.
Chuy~n dich ca c!u·kinh ~ trong qua trinh cong ngbi~p hoa, hi~n d~i
boa, phfil gin li!n vm S\l phat trien cua phan c0ng lao d9ng trong va ngoai
m.rac, tirng buac hlnh thanh cac nganh, cac villlg chuyen mon ho! san xuit,
d~ khai time th8 tn\tnh, nang cao i~ang xu~t iao aqng; ctan$ thbi phat huy
ngufin h}c cua cac ngilnh, cac vung va cac thanh phin kinb te. .
•• ' • • '. ' • • d . . ~. - o ' l • ''" I "' • •' • ) >" ••'~ •d o.•" .. r' .......~ ; > : •• A. ,, ... ¥" • • >• • ~ o ••

Ca du kinb t! h{Yp ly, bi~n d~ va hi~u qua phai dap img dU'ge cac
yeu eAu sau: · ·
- Khai thac, phan bd va phat huy hi~u qua cac ngubn l\fo trong nu&c1
thu hut c6 hieu qua cac nguAn lµc ben ngoai.a~ phat triBn kinh t8-xa h{)i.
- Cho phep ung d\lng nhi'ing th~ t\ID khoa !we, conf ngh~ med; hi~n
d~i vao cac nganh; cac vUng Va eac ltnh VlJC ciia nen kinh te.

'\.
- Phu hgp XU th~ phat tri&i chung cua nAn kinh t~ va yeu ciu c'Ua toim
. II I . l;

cau hoa va hQi ·nh~p quoc te. '

H~ thA~g ca c!u kinh ~ t~n ~i trong mot nAn kinh t~ qudc clan th6ng
nhdt, khlln~ tach roi, :vi v~y n6 deu chju S\f chi phBi va tac d9ng cua m9t thS
cbe, ca clle va chinh . sach chung. Vi~c chuyAn dich oo c4u nganh, vfulg va
-~himh phin kinh ta theo huong hi~n dfJ.i, hqp Iy va hi~u·qua kh8ng thS tach.
rm S\f phat tri@n cac linh V\JC .khac CUa nSn kinh ~ nhu clJng ngh~ thong tin,
nang luqng~· Vi~n thong, giao thoni v~ tai ... Dong thui, pMi dugc ctijt
trong chiin luge phat triSn tAng the cua n~n kinh t!, c6 tinb d~n cac m6i
quan h~ trong va ngoai. ntrbci qu~ h~. giiia ln:tng lfOD$ ·v~ dia. phu001g;
quan h~ giua phat tri~n kinh te vai dim bao an ninh, quoc phong; quan h~
giua tfcb luy vo·i tieu dilng.
*[Ung bwc hoiln thiln rquan hi san xuAt pitu hVP v6i trinh t!{J
phat trien ell.a f¥c JU'(ing sii.n xulit , .
.
Mµc tieu cua cong nghi~ h6a, hi~n d€li h6a nen kinh t6 qu8c dan b
nu® ta1a·nha.n1xayd\fnt~tC~~ VI ~~y phai oul:lg co vaJAngci:Cn)g'dlayj·
. .
chti d~o ctia quan h~ san xuat XHCN> ti~n tai xac 1~p dja vj thong tri cita
quan h~ san xufit XHCN trong to~m bl) n~n kinh te. ·
161
 Qua tdnh th\TC hi~n oong nghi~p h6a, hien d~i hoa nhim thuc d~y hJC
lugng san xuit phat tti!n, dv:a tt:en ca si:t nhfi'ng thBnh t\!U khoa h9c, cong
ngh~ 1nai, hi~n dfi, dang thai -phai coi t1vng vi~ xay d\ffi~ va hoan thi~n
quan hf. sitn xuAt XHCN ma n~n tang la ch! d9 cong hilu ve nhilng tu H~u
san,xuat chu yAu; thvc hien ch~ a9 fhan phai-theo"Jao d9ng va phan ph6i
cac lqi xa h9i la chu yeu .
.Qui tdnh xiy dvng oo ci:J vjt chit - k9 thujt, pbat triAn lgc lugng sin
xuit phii dam bao sv phu hqp v6'i q9~,~ ~~ sin xu~t, dang thOi c(mg c6 va
hoan thietl quan ~~ san xuAt XHCN, dam bao S\l' phu hgp tt·en ea ba mjt cua
quan he. sin xuh la: quan h~ sil huu vA tu li~u san xuit, quan ll~ ta chirc
qu.~n. ly vit q-u~ h~ pb~ phA~ trao dAi.
6.1:3.. Cong nghiip boa,- bi~n dfi h6a if Viit Nam trong Mi ~.anh
cicla tnfng oong nghifp lin tltif m
· ·· --· -/i:J;;3;-J;-·flu11n-ililm··vi·-cimg--nghi#J!-hotf1·h:i,n·-il{li--ho6ci1·-Vifl·Nm;i-··
trong bAi cinh each mpng cong ngldip 18n th-/t tu-
Thu nh&tj chu dc)ng chuin hi cac diAu Id~ oAn thiet, giii ph6ng m9i
nguAn ~\l'C.
Ngay nay, qua trinh cong nghi~p boa, hiin a{li hoa cua tit ca pac
ntr6'c dSu chju Sp' tac c;l{lng ~me ooa CUQc each m~ng cong 11ghi~p 4.0.
E>iy Ii thach th(rc, dang thai cling la ca h9i <t&i voi tit ca cac 11u0c) d~ bi~t
Ia cae nuac con kem phat tri&. Do c16~ phru dch c11c, chu diQng chuAn bi clc
di~u ki~n d.n thi& de c6 th~ thlJC hi~n cong ngbi~p h6a, hi~n d@i h6a tbich
u11g dugc voo tac d~ng cua cac m?-ng cong nghi~p Jin thir tu, coi day la
.J; " i...::.+ .
quan d1em xu.at pum.
Thu hai> cac bi~n phap thfoh (mg phai duqc duqc thl)'c hi~n d'Ang bQ,
phat buy SUc sang t30 CUa toan din.
E)~ th\fC hi~n thanh cong oong nghiW h6a, hlen
d'~i h6a trong b6i .
cann tac a9ng cua each m~g oong nghiep 14n fhu tu vm trlnb d~ phat triAn
nhu lJ nttac ta hl~n nay la cong cu()c mang tinh thach thti'c Ian. Do d6, doi
hoi phai thvc hi~n tit nhi~u· giai phap, vira co nhfing khau phai tu§n ttr,
song phai vua co nhiing kbau phai co ii} trlnh tt\i U'u. DA thanb cong, nhfing
giai phap pbai dugc tht,rc hi~ mc)t each dang bQ, c6 Sl}' phAi hqp cua tit ca
cac chu th,$ trong nan kinh te -Xa h<)i, phat buy sire, JW~inh sang f.?.o cua toan
din.
,.
6.1.3.2. Cong nghilp hod, hi;n if9i hoa fl Vi;t Nam thlch ling vdi
• r. "" .L ,.,. 11'1 •.IL ,.
CilCta mpng cong ngnlfP tan lnutu
162
 . Thu nhi~ hoim thi~ th~ ch~) xay d\1Ilg ~n kinh t~ d\ta tren. nAn tang
sangt~o.

. .. . Xay rl\fllg h~. th6n~. dai m6i sang t.tio. quAc gia o! nang c~o nang su~t,
chit luqng va hf~u qua. Dfii m6i sang t?O de nM.g eao' nang su~f la<i l'\Qiig:-
thuc wly nghien CUu va triAn khai. CAi thlen khung pbap ly cbo dBi ~al '
sang t~o: !ang ngu6n vAn con ngulri cho d6i moo sang ~o. Diy mftlh d5i
mai sang qtO trong khu V\l'C doanh ngbi~p. Thuc a!y lien ket doi m6i Sang
t~o.· Phat huy vai tro cua cac tnrong d~ h'lc, vien; tt·ung tam nghien CUll c6
cMt luqng cao lJ trong m.roc, tiling thai k&: n6i v&i m~g lum trl thirc toan
l.
c~ . .
· Thfr hai, nb bit va dAy m~h vi~ U'llg dfJng nhimg· thanh· t\fu cua-
cu(ic each m~g c0ng 11ghi~p 4~0.
Huy d()ng amlrc eao nb!t cac ngu6n Ive ctia Nha nu&c, coa toan dan
va ngu6n l\fC quAc tS pht)C V\1 cho nghien cw, tri!n khai10 Ung d\Ulg cac
thanh t\1U cua cAch m~ c0ng nghlw~ 4'c-bi~t la each ~g cong nghi~p
4.0 vao san xuit, ldnh doanb, djch V\l va dbi sAng. "
· DA thicl:i ll'l1g vui cu(ic each m'"°g oong nghi~p 4.0 va nang cao sue
c~ tranh cua doanh ngbi~. doi hoi clc doanh nghie.Q phii Mi 1:N hoa mo
h.lnh kinh doanh, v6i vi~c xay d\mg day tru1An san xuAt. hu6ng:t6i w. d9~g
hoa ngay cAng cao, tin hQc boa quan l:Y~ trl~ khai nhung·k)i nang m&i cho
tA chuc va ca nban, xay d\lllg cbu6i cung Wig thong minh, dam hio an ninh
m~g.

Thu baj cliu§n bi cac diau Id~ cln thl8t 48 img ph6 v6i nhfrng tac
dqng tieu ClJC cua each m(tng Cong nghi~p 4.0. . .
-..Xdy d'!flg va phdt triin ht;i tdng kY ~huqt ·vJ cong ngh? thong tin va
trutin thong.
.. C§n huy di)ng cac nguan ·I\IC khac nhau bao gBm Nha mt6c, doanh
ngbi~p, nguai dan va nuac ngoai dS phat trl~n n.hanh ch6ng h~ ting cong
··ngbe thong tin va truy~n thong. .
- Biy m~nh {mg dpng .cong ngh~ thong tin va ~n thong trong t.it.
ca cac linh vvc eua nAn kinh tt Ely m~ dao t~o va m1ng cao chfit luQ'Jlg
ngu6n nhan lgc co~g nghe thong ti.Ii. Coi phat trian va U'ng dt;mg c8ng ngh~
a
. thong tin la khau dQt pha n.·ong each m~g oong nghi~p 4.0 Vi~t Nam. . ..
-T?p ~ung phat tri~n t~o sg bUt pha v~ h~ t§ng, fuig dvng va nhan ·.
Jgc cong ngh~ thong tin, truy~n thong. Phat triBn h~ tdng k8t n6i va sa dam
- 163
 • •
hao an toan, an ninh m~g, !;Jo dieu ki~n binh dang cho nguoi dan va doanh
nghit,p khi ti~p c?n thong tin va nt}i dung s6. .
.· · .. Vi~t Nam cin triAn khai cac giai phap d~ phat tri~n ngAnh c6ng
:ngh~ thong tin thicb irng v&i each m~ng eong ngbi~p 4.0 u11U': cam bi~n -
·-·--------------6{)-ca.nllii~~ft6ifng aI~u'khi!n cac Ung d\Ulg 'kinh doanh Va cham s6c
kbSch hang, thu th~p th6ng tin~ du Heu di hinh thanb h~ ·tbAng du li~u Ian
sa
lam ca cho vi~ phan tfoh va xu ly diia li~u d~ dua ra nhilng quySt cfinh
~..C. h" A.. . ., nh~ l. ' klnh '
~i , ;;fc,l..
uung uan, ""' lyu qua . am nang cao mo o~nh-urum
A ~ ........... t. ,II,.
,
cua ·nen .· · te~II

· Phat tri~n nganh cong nghif:p.

- 1'11:fu'-'
,.r...,.hJ.t). 1..:;n ph'at tr•;t
..e -~~ i,m t•J:;. ~ h""
ien ng!W kb' .t..L
. 51 u~p CO' · 1, cue ~o
con:g nNht"
ph\lC V\l cho nong nghiep, cong nghi~p che biSn Va cong nghi~p hang tieu
~\.
.d.LJ,ng nL.L •~ :0. ni •" · 1.. .i... 4-;;, . ,. tli: "".,. .A• L -.t
' · .L.); 1
•.-r-!-.t(1.t-1l-1e1i..cung-neauyp-pa.1.\l--uV,--ggp-pu.rua-1ang.-ty--1~-~1-tti8-.uea-1!m.n-·
phfun Jip rap atrong nu6c. Phat bi&! c.Ong nghi~p nang .lugng, cbng nghi@ .
hoa chit, di~n tit, cong nghi~p v't li~1 oong nghi~p hang tieu dfulg. Pbat
tri@n cong ngftl~ ch@ bi&. cac sin phim tu nong, lam; ngu nghi~p nhim ·
nang cao gia tr! hang xoit kMu.
• Put trian 00 ch9n lQC tn9t s6 nganh, 11nh V\fC cong. nghi~p hi~n d;.ti
va c6 kha nang ~o tac dQng bm toa trong nan kinh t~.· Ti~ tpc xiy d\mg va
phat tri&i cac nganh oong nghi~ theo hu6ng. hi~ d~4 tang ham hrq11g
khoa hQC - oong ngh~ Va tY trQng gia trj DQi dja ttong sin pb!m.
- T~p trung vao nhfing ngimh oong nghi~p co tinh n~n tang, c6 lqi th~
va
so sanJf 00 y ngh1a chl& hrqc dai vm S\f phat tri~n nhanh, bSn vfrng;
nang cao tlnh dQC I~, f\f chu cUa nan kinb ta, 00 kha nan' tham gia siiu, c6
h~~u qua vao ~~ny sa~ xuit,,va ph~ phAi 1°~ 'cl~. }¥the la: (1) P_Mt trj!n
co ch9n l9c mQt so ngimh cong ngh1~p cbe b1en, ctle ~o~ c6ng nghiep eong
ngh~ cao, oong nghi~p S~Cb, Cong nghi~p nang ltrQng, CO' khi ctien fll Cong 1

nghiep qu6c phong .. an ninh. (2) PMt tri~n cac ngAnh cong nghi~p co lqi
th~ C{mh tranh nhu oong nghi~p h5 trg, oong nghi~p phl}C V\l nong nghi~p,
nong thon1 nang h.rqng s~ht ning luvng ·tai ttlo, tirng bu&c phat triSn cong
ngh~ sinh hQC, phat tri~n oong nghi~p mo! tnrbng ~tra thanh ngimh c.Ong
nghifp chu lvcj v.v •.. (3) T@.p trung phat trien m{Jt so 'ngilnh dich vp co lqi
thS, co ham hrqng tri thuc va eong ngh~ cao, nbu: du flclt, hang hai, bang
khOng, vi& thong~ c6ng ngh~ thong tin. (4) Hi~n d?i h6a Va l'Qng cac
. me
dich V\l co gia tri gia ting cao, nhu:: tai chinh, ngin hang, hao hi@rn,
ha
logistics va cac dich V\J. trq sanxuit, kinh doanh khac.

164
 - xay d\mg cac khu cong nghi~p, khu oong ngh~ cao, phu hgp v6j
di~u ki~n va kha nang thvc t8 dA 40 di~u ki~n, ca so cho vi~ nghien cfru,
ung d\}ng cong n~~h? m6i .
• • • • ; • • • ' • • ••••• ' • • .. •• • ' •• • '. • .... "·' . . . . . ·- ,: f ••••

Diiy ma.nh ·c6ng nghi~p hoa, hi~n ilr;ii hoa n<ing nghitip, n6ng ihon
.. ., .

.. Bay m~ ung .d\mg nhUl1g thanh WU khoa b9c, c0ng ngh~ m6i vim
de
sin xuit nong nghi~p~ nang cao ruing suit, cliit lugng va hi~u qua. Phat
tri~n n6ng, mm,
ngu nghi~p g&n vai c8ng nghi~p chs bi8n nhim khai thac.
va phat buy tiAm nang, hi~u qua cua cac nganh nay. "Ib6ng qua phat trien
·nong, .,lam, ngu ngbiel? dS ctam bao -viblg chic an ninh luang th\l'c cho xa
h(}i, dong thoi cwig clip nguyen li~u cho nganh .coog nghi~p chB hiAn, gia
tang gia ui hang xu!t ·khiu, m{t rgng·t4i tt110ngt.,d§.y.m~ ph§n oong lao .
xa
ct{mg h9i,. giai quyet vi~c lam va na.ng cao thu nh~p cho ngum lao <t9ng>
gap plifui xiy dvng nling thon mai. · ·
- Ngoai ra, c:l~ th\!C hi~n thrum c8ng qua trin11 rong oghi~p hoa, hi~n
d~i hoa nong nghi~, nong thon doi hoi pMi {mg d\mg cong ~gh~ sinh h9c
vao ~mi xuit, th\fc hl~n ca giai I1ea~ di~ khl boa, thuy ~qi boa, pbat tti~n
oong, tbtrcmg nghi~. Va djcb V1) plil)C V\,l cho nong nghiep, nong th0n, tUng
but.le xiy ~\mg h~ thAng kSt ciu ~ dng dang bQ cho phar-trlen nong
nghi~p; nong thon. . ;_·
,. Clli tgoj ma r(}ng; r:an¥ c4; ~a xdy d{lng 1!'{1;." c6 trrmg ilj~m kit c&u
hq. tdng kinh t~ xii h(}i l{lo dieu ki?n ai thu hut llau ttr trong va ngoai m.toc.
·Biy m?flh vi~ huy d{>n~ va sU: d\lllg bi~ qua nguBn l\ID xi h(ii tij> de
trung diutu, hinh th&nh h~ thong k~t d.u hit tang kinh t! . . :xa h9i twng doi
sa
ttAng bq v6i m~t oong trlnh hi~n ~. Uu ti!n dliu hi cho cac.·linh Vl}C
tr9ng mm nhu b~ ting giao thong_<tAng b9, ket, n6i giiia cac trung tam kinbt~ .
lcrn va giUa cac trpc giao thong diu mai. Hi.t tang nganh di~n, dam bao cung
~~~~·~ri~~~~~~~-~~
phat trian. nong nghi~p va itng pho hi~ qua voo thien tai va biSn aAi khf
h?u. H~ tfutg do thi loo, duqc xay dpng hi~n d~~ dang bQ, rung bu6c aap
{mg chufut ml}'c do tbi xanh cua ro:Qt mr&c cong nghi~p.
' .. .. . . '

Pi1t1.t hUy nhiingl(ti the trongnu:uc ile phtit trien du #ch dich v~.
Khaf tha~ nhU'ng tiam ning va lgi th~ trong nu&c dS pbat td~n du
lich, d~c bi~t ia du Jich sinh th~i, du lich xanh .. ~ng th<)i, phat trib cac .
· djch ·V\1 hiitig khong, ·hang ha~ buti clrlnh ~ vian thong;· ·mi ·chfnh, ngarf
hang, kiSrn toan, phap ly, bao hi&n ... va cac djch V\l pfoJc V\1, nang cao doi

165
 s~n.g nguOi dan. TUn.g .buC-c dua mr<Jc ta .tra thanh trung tam du ljch,
thU'ong mtti~ dich w. c6 tim ca trong khu V\l'C.
Phdt triin hQp lj cac vi.Eng llinh th&.
' ' '

Xay d\ffi.g· va chuysn· dich ca d.u vimg Hinh thA phu hgp vai tib
····--··------..--n:arrg-va-lgi-the:-aia-vting;timg-bwc-tham-gia-vao-ph8n-c0ng--lao-dqng;-hqp-----···--·
t~ troflg ~a ngoai ~u~:· Lien kSt, ha trq ;ae 1jtng tro~_r n~ac ~a phat tri~n
ta
kmh te, van ho!, xa h91. Xay. dtmg va phat tr1en ml)t so vung kinh trQng
di~m, lam·d@ng l\fC cho S\f phat.triSrt·CUa~cac vUrigkbac;'"·T@.o OO'Ch~ d~c
thud~ fhat tdin m9t·s6 wng lftnh th6 nhim khai thac tbs m'nh cua vung
tanh tho, t;tAng thm phu hgp vOi lqi ich chung cua quac gia'.. ~am bao cho
nguai dan duqc hu~gnhilng thanh qua ctia "S\f phat tri&l vUng linb tha.
. bi$t 14 ngu&n nhan
Phlit tribz ngu&n·nhiin itl'C, ilijc ' . Jy:c chJ.t /U(ing
Ctl();;

- Nhim dap ung duqc nbimg yeu ciu cua each ~g cong nghi~p
tren ca sa dBi mai) ning cao trlnh ct{} dao ~o~ su d\lllg nhin l\fc, nhan tai
vm cic giiri phap C(J ban nhU': (l) f)Oj mm ~nb me va crAng b{l 11nh V\fC
giao d\l~, d8o t\lo theo b.uang ooi trong chit brqng, bifu qua va coi tr9ng
pbat trien phb chit, nang )JIC CU& ngu:ai hQC. (2) Quy ho~ch I,i m~g luai
co sa yiao d\lc nghe nghi~p? giao d\,lC dili hQc gin vm quy ho~ch phit n·iAn
kinb .te - xa hQi va pMt trien ngu6n 1iliin b;rc. (3) Ting cubng dau tu cho
phat tr1An ngu6n nhan l11cs ma tr\fc tiSp nhfil Ia diu tu cho linb vy;c giao
dl)c, da:cJ ~, coi giao due Ii .n~n tang va Ia pbuong thU-C ~o ra ngufin lµc
phat trien. (4) TA chuc nghlen'c(ru khoa hQC va dao t.,o phru thay doi 00 ban
phuang thirc ho~ d9ng, ning cao ca sa, trang thi~t bi nghien ct'.'ru, gAn kAt
gifhi nghign c<ru,, dao tfo v&i doanh nghi~ theo ca ch~ hw tac cung c6 lgi,
dua nhanh cac tien b(t khoa hQC vao San xult Va kinh doanh. .
... Coi trQng chinh sach tt9ng d\m& thu hut nhin tai. Co chinh sach
dti ngQ. thoa dang <t6i vcri nguai tail! coi hiSn ta.i la nguyen khi quAc gia, la
ai6u ki~n tien quyat d~ phat tri~n d'it nu6c trong thiri d:P khoa h9c oong
ngh~mm ..
Tlch C(lc, chu tlpng h(ji nhQp quJc ti.
Truac h~t~ c~n ~ diau ki~ thuin lgi d! thu hut cac ngubn l\rC tir
ben ngooi vim pbat triAn kinh n! trong nulre, dJc bi~t la nyutu1 v6n, oong
nglf~ va quan ly. Phit huy lQi th~ so sanh lJ trong nuoc de phat tri~n san
xuit ~ng. xuit khAu, ~g btroc tham' gia vao ~n CO!JgJ~~ dqng q~6c ta
va chuoi gia tri toan cau. Mir r9ng qlla;ll b~ quoc ti trong finh V\l'C an ninh,
166
 · quAc phong, du lich, van boa. Th\rc hi~n diy du cac quy di11h va cam kSt
vai cac tA ehirc kinh t8khu \f\l'C va toan ciu nhu ASEAN, APEC, ASEM,
·WTO~ CPTTP ... 'f>!y m~nh quan h~ hqp tac song phuong, da phuong ti·en
... ca sa blnh din&,· dmg t6 lfii, ton trQilg d9c l~fi chll -C}uy~il va kltoiig. can·
thi~p vao oong vi~c n(ii b{l cua nhau.
6.2. H(>I NH4P KIND TE QUOC TE cUA VI'T NAM
6.2..1. Kbai niim va nqJ dung hgi'nh!\p kinh qoae t! ts
6.2.1.1 Kluii niim va Slf cAn thilt klaach quan h.{Ji nhfip kink ti q11b£ ti
Khai ni?m vi M.i nlujp kinh ti qu6c t4:
H'}i nh~p l?nh, tA qu6c tA·c~a·mqt qu6~ gia·Ja qua trlnh qlJ6c gia d6
thvc hi~n gin ket nen kinh t~ cua minh vai nen kinh ta the
gim d\Ta tren sw
chia se lgi ich da"ng thai tuan thu cac ch~- mgc quAc ti chung." ·
, , . ,, ~ #'

Tinh tat yeu khtit:h quan cua hpi n!Wp kinh te qu{;c !e
Thu. nfuit, do XU th~ khach quan trong bai canh toan cdu h6a kinh ¢.
Toan c!u boa la kh.ai ni~m dung d~ mieu ta cac · thay dAi .trong ~
hgi va trong nen kinh t! th! gi6i, 1'0 ra bm ml.i li@n ket va trao dl>i ngay
ta
cling tang gifra cac quac gia, clc cht'lc hay cac ca nhan a g6c dq·van h6a~
kinh tS... tren quy ino toan c!u. Theo Manfred B. Steger, toam· clu h6a la
"chi mQt tlnh ti~g xa h9i duqc tieu hi~u biYi nhiing mAi h8 trq lien kSt.toan
cftu ch~t o~e vA kinh ts, chinh tri, Vin h6a~ moi trubng va cac lu~g Infill
hru di khien cho nhiau bien gim va. ranh gi&i dang hien huu thimh khong
con 1hich hgp nCia" 1• Toan c!u hoa diSn ra tren nhi~u phuang dien: kinh t~,
chinh tri, van boa, xa h(H v.v...trong do~ toan ciu hoa kinh t~ la xu ·th~ nAi
trqi nhit, n6 vU-a la n:ung tam vita la ca so va ding la d{)ng lgc thuc aAy
toan d.n hoa cac linh V\?C k.hac. Toan du hoa kinh t8 chinh la S\l' gia tang
te
.nhanh ch6ng cac ho~t dr)ng kinh vugt qua m9i bi& gioi qu6o gia~ khu
V\]'C, ~o ra S\J' ph\l thu()c lin nhau ~il'a cac nSn kin.h· Wtrong S\f V$n d<)ng
phat tri&i huang tai m9t nan kinh te th! gim thBng nhit.
Toan cAu h6a di Ii Sn :vai khu V\l'C hoa. Khu vµc hoa kinh chi di~n ra te
trong m9t khong gian dja ly nhit djnh du&i nhiSu hinh thuc nhu: khu vgc
m~u dich t\f. do, etAng minh (lien minh) thue quan, dBng minh ti~n ~,. thi
tn.r<mg chung~ ddng minh kinh te ... nMm m\)c dfoh hgp mo) hB trv Jin nhau
·cung phat triAn, tung bwc xoa ho nhtlng cim tro trong·vi~c di chU}'6n van) -
h;c hrqng Jao d9ng, hang hoa dich V\l ..• fign t61 n.r do hoahoan toan.nhitng
1
M.B.Steges: Toan d.u h6a, Nxb Tri thlrc, 201 l t tr .33,
167
 di chuy~n n6i tre~ gUia cac nu6'c th?mh vien ttong khu V\fC. Trong d:iSu ki~o
toan ci.u h6a kinh te~ khu V\fC h6a kinh tS~ h9i ~P kinh qu6c -~ trlr ts
thanh dt y~u ·khach qurut: Toan clu h6a kinh-te di-Joi cu8n tit ca cac nuac
vao 'h~ thdng fhan oong lao 49ng quac ta, ooc ~Ai Hen ~~. quAc ~ cua san
x:uit va trao doi ngay cang gia tang, khi~n cbo nen kinh te cUa cac nuac trO
------------~:::~:=:=:.:a~~~~-~-=-~~~~~~~:-~~:;
v1· toan :. Do a·'O; neu
' cau. "' khAung h"'.
QI nha9p .k..mh+i " tt.e, eac
~ quoc ' kh"
* m.rac .ong th"'e
. . ---·
t\t dam boo dugc QSC d'iau ki~n c&i thi!t cho san xuit trong nuac.
H9i nh~p
kinh t8 qu6c tA tto ra ca h~i df cac qu6c gia giai quy!t nhilng vin ct! toan
~u. di vi 4~.~ult hi,~n n?2y .~g D:hi&.l, t~ d\lng duqc, cae th~ t\rU cua
each m¢lg cong nghi~p, bien no thanh d{)rig Ive cho S\l phat triAn.
B~p {).4. Jase))h E. Stigiitz biin vi tac dOng cua toan ciu hoa
.
···Tolii Clu boa da lam giaiil-di-tinh-fi1mg ea· 1;p-·ma-Ciic--iiirac dang. philftiilii --
thurmg g.Jp vl 1'0 ra ca h9i tiap c$n tri th<rc cho nhi!u ngulrl b nhung nu6c dang
· phat tri~n, diAu wqt xa ~ vlri thjm chl nhf'ing nguai giau nhit cua bAt ky qu6c gia
tha
nao m(lt kY tnrae day. .
Toan d.u hoa kh6ng Wt; kb.ong xia No o6 st?c m(lnh d! dem 1~ VO sa di~u tOt.
V-Oi cac m.rhc f)fulg. A, di thu duqc nhiiu lqi ich. Nhung b pbAn lern cac noi ldlac,
toan d.u h6a khong dem J~ lqi foh nwng xU'Og.
· NguAn: Josep E.Stglitz~ Toan c.&u hita va nhfing m{it Jrai, ban djch ti~ng Vi~t,
Nxb tte, Tp HO Chi Minh, 2008, tr S, 28.
ta ta
Thu hai, h()i. ~P kinh quac la phuong thirc phat trien phA b~n
cua cac nu:6'c, nh!t la cac nu6'c dang va kem pMt tri~n trong diau ki~n hi~n
nay.
aAi voo cac nuac dang va kem phat triAn thl h<)i nh~p kinh t@ qu6c ta
la ca' h(li dS tiip cjn Va sit d\lng duvc cac ngu6n l\l'~ hen ngoM nhtr mi
chinh, kboa hqc oong ngb~, kinh nghi~ cua cac nuac cho phat tri~n cita
minh. Kbj ma cac m.r6c· tu bin giau co nhit, cac cong ty xuyen quac gia
dang nim trong tay nh\ing 'nru6n l\re v~ chit vi phuang ti~n hilng mtnh
nhAt d8 ·tac d()ng len toin the gi6i thi chi 00 phat trien kinh t@ ma va h9i
nhjp qu6c ta, cac nuoc dang va kem phat triSn m&i c6 thA tiep ~n du9:c
nhung nang l\fC nay cbo phat triAn CUa minh.
H{)i nh'p kinh ta qu&: ~ la con dttang c6 th~ giup cho cac m.rac dang
va kem phit ttifu c6 th~ $ d\mg thlri CO' phat tri~n rut ngin, thu h~p
-ano each v6'i cac nuac ti~n tiSn, khic 'P.
kho.t> hue nguy CC1 tut
. Mu
. noay
~ cang
168
 ro r~t.
, ta
. H(li nh~p k.inh quAc t~ con tac d9ng tich
. .,.
Cl):G d~n vi~c An dinh
.. kinh
re vi mo. Vi~c. mit cira thi tnrbng, thu hut von khong chi thuc aay cong
.nghi~ hoa ma c0n :tang tieh Juy, cai thi~nth~ hvt ngc\n sach, ~o ~Al1l ti~ .
. cho cac chtrang trlnh hi trq quac t~ trong cirl each kinh ta va ma
cua.
Ngoai ra, hOi nh?p ~nh ~ qu6c t& con ~o r.a nhi~ co h9i vi~ lam m6i va
n!ng cao lnlro tbu·nh~p tuQl'lg cf6i CUa cac ta~g lap dan Cl.t. .
Tuy nhien, diSu .cfui· chu y aday la chu nghia tll' ban hi~ d~i v&i uu
th~ v~ vAn va oong ngh~ dang rao riSt thvc hi~ y ttA chi~n luge hi& qua
trlnh toan eAu hoa· thrum qua trlnh tv do hoa kinh ta va ap ,,t
chinh tri theo
quy d~o tu bin· chii nghia. fli&t n~y ~i&i cho cac. i:iuac ~~g y~ ~em .P~~t
· tri'eri phai ·aAi ni~f. vai. khong ·n mi. ro~ thAch thl'rc: do la gia tang sv ph\i
. thu~c do nq nut.le ngoai, tinh tr~ng b§t blnh ding trong trao dbi m~u djch -
· thuong m~i giua clc nu&c <tang phat tri~n va phat tri8n. Bm viy, cac mr&c
dang va kem phat triAn phat triAn cAn phai oo chi~n luge hgp ly, tim ki~m
da
cac aAt sach phu hqp thich ung voi qua trlnh toan clu hoa ca bum di~n
va dAy nghjch ly. . .
6.2.1.2. Npi dung hpi n_h6p'kinh ti qulic ti .
,..
Thu nhiit, chuAn bi cac di~u ki~ d! th\{C hi~n h{)i nh~p hl~u thanh
cong
H9i ~P la tit y~u, tuy nhien) dAi v6i Vi~t Nam, h9i nbW khong
phai biing mQi gia. Qua trinh fo)i nh~p phai d11gc c!n nhic v6i 19 tr.inh va
caeh thuc tAi uu. Qua trinh nay d.Oi hoi ghlll c6 S\t chu§n bi OOc di~u ki~n
w
trong n9i b9 nen kinh cung nlur cac 1noi quan h~ ·quAc tt! thich hgp. ·
Thu hairt thµc hien da d~ng cac hi~h thuc, cac mire d9 h9i ~p kinh
I. I. J. . .
~~~ . . .·

H~i nh'p kinh t~ qu6c t~ c6 tha

di&i ra theo nhieu mire de). Theo do
ta ts
h9i nhap kinh quac c6 th! duqc coi la nong, sau t:Uyvao muc o~tharn
te
gia cua m9t nu&c vao cac quan h~ kinh d6i ngo~, cac tA chuc l<lnh t~
ta
qu.Sc ho~c khu vµc. Theo do, ti:!n, trlnh h{>i n11$p kinh Mqudc £tuqc ts
chia tlWih cac muc d{l CO' ban tit thAp d~n cao la: Thoa th~n thuang m~j
u11 dai (PTA), ·Khu Vl)'c m~u djch W do (FTA}, Lien minh thu~ qtµm (CU),
Thi truirng chung (hay th! truang duy oh!t), Lien minh kinh t~ .. ti8n t~...
· Xet v~ hinh thu·~, h{H nh~p kinh t8 quac t8·1~ toan h9 :cac ho~t d¢ng ..
kinh t€ d3i ngo~i cua mQt m.r&c gam ohiAn h!nh thirc da d\lllg nhu: ngo~j
thuang, diu tu quAc t~, hgp tac qu6c t~) dich V\l thu ngo~i t~ ...
169
 6~2..2~ Tac d~ng eua h~i nhtp kinb ~ quAc ti din phat trih cua Vift Nam
ta
H(>i nh~p kinh tc!. quac ta qu~ trlnh. gia tang sv Hen h~ ·giU:a n@n
ldnh ta Viet Nam val n&l kinh t~ thS gim. Do d6~ ·m()t m~t, qua trlnh h{>i
nhip se ~ ra nhiAu tac d§ng tlch C\!C dAi voi qua ttinh pMt tri!n cua Vi~t
. Nam, m't 'khac ~i.ing dang thai dua Clan nhiau tbach thitc doi hoi phii vuqt
--·----~- qua mm oo tbsthu auqc oormg lefiCn to ron:-01 qwitrlnnn9i~p kmntt----- -
th~ gibi dem 1'L ·
6..2. 2.1. Tac apng llch eve ctla h{jin~Qp_ kin.h ti qu,Qc ti
ta
H{)i nbjp ldnh ti qu6c khong chi la tib yau ma con dem l\ii nhwg
nua:
1¢ ich to .1?11 tro~g phat triAn cua ..~a~. va nlliinf I~qi ich kinh t! khac
nhau cha ·ca ngtrOi slm :xuit va ngu01 tieu dung. C\J. the la:
. ta ts
. . H9i n11ip kinh qu6c th\l'C chAi la ma ·r9ng th! .tnrang d~ thuc
· ·tfty·tbuong-mtii-pMt-td&i,--~a-di!u-ki~n-ehe-san-xuA~-trong--nm}c~$1--d9ng- . .
cac lQ'i th! kinb tS ciia nuac ta tro~ phan pong lao dqng qi:Ac ~a~ ph\lc w.
cho mve tieu ting wlmg kinh t! nhanl-4 ban vtmg va chuyen doi mo hinh
tang troang sang chiAu siu vai hi~u qua cao. ·
te
.. H9i nh6p kinh t~ qu~c m.o d{)ng lt,ro thuc dly chuy~n <ijch ccr cAu
ta
kinh theo hU'Ong hgp ly, hien d~i va hi~u qua honjl qua do blnh thanh cac
finh V\JC ki.nb fA mfii nhQn ·~ nang cao hi~U qua Va ning )\fC ~b tranh cua
nan kinh t~, caa cac sin phim vi doanh nghi~p trong ouac; g6p phin cii
thi~ moi tn.Wng dAu tu ldnh doanb, lam tang khA nang thu hut khoa h9c
rong ngh~ hi~n d~ va dlu tu ben ngoai vao nSn·kinh ~.
- HOi ~P kinh ta quAc t~ gi~p nang cao tr}nh dq cua nguan nh~n l\fc
va ti&n l\fc khoa hQC Cong ngh~ quoc gia. Nho dAy m'1ili hqp tao giao d\lC - .
dao t?o va ngbien cuu khoa h(>c vai cac nooc ma nang cao kha nang h~
th\l khoa hQc coog ngh~ hi~ d{ti va ti!p thu cong nghe m6i thong qua diu
tu nvc tiep nuuc ngoai va chuy~n ·giao cong ngh~ nhim nang cao chAt
luqng nAn kinh ~.
. . H()i nh?p kinh t~ qu& ~ lam tang ca hc)i cbo cac doanb nghi~p
. t@~ nuac ti~ cjn thi tnrang quac tS, nguAn tin d\lng va cac aAi tac qu6c
tS de thay dai cong ngh~ san xuit, ti~ cin voi phuang thirc quan ni phat
triAn d! nang cao nang ll}C c~ tranh qu6c ts.
- H()i nhjp kinh tt qu<.\c ti ~o ca h{H d€ cai thi~n tieu (jll..11g trong
nuac, ngum dan duqc th\]. huemg cac san pbAm hang boa, djch \11). da ~~g
v~ chung l~, miu mil va·chit lu\lflg vai gia ~ tranh; ctugc tiAp c4n Va
170
giao ltm nhiAu hon v6i tha gi&i ben ngoAi, tir do c6 ca h<}i tim ld~m vi~c
a
lam .ca trong lin ngoai nuoc,. . .
. - Hyi nhip kID:h ti quAc t~ u.io diau ki911 dA c·ac nha ho;,;lch dinh chinh
sach nfun bit tat hon tinh hlnh va XU the phat triSn cua th! gi&i, tU do xay
d\fng va diau ehinh ehi8n b.rqc phat triAn hqp Iy~ a~ ra chum sach phat trian
phu bqp cho d&t nuac. . · · .
- H(H nh~p kinh t~ qu6c t~ la ti&l dA cho h{)i n~p vA van boa, ~o
~ . ..
diSu ki~n d~ tiSp thu nhfing gia tri tinb hoa ,cua thS gim, bl> sung
.
nhung gia
tri va tif!n b9 cua van h6a, van minh cua the gi&i de lam giau them van h6a
dan tqc va tbuc diy ti8n h9 xa h(li. · · .
-H9i rihjp.·kinh tA qu6c"t8 oon.me c19ng m~h m~ d~n h9i ~P chinh
tr!, u.io dieu 'Iden cho eai each toan di~n hu6ng tai xay dtJng m(lt nha nuac·
phap quy!n xa h(U chit nghia, xay dµng mc;>t xi hQi m&, din chtt, vfill minb.
.. H(H nhi.P ·~ diBu ki?n ct~ mBi nu&c tim ·Cho minh rnQt vi trl thich
ta,
hQ'P trong .tri.t tt.r 9u6c nang cao vai tro, uy tin va vi the
quac .ta c-qa nu&c
ta
ta trong cac ca~ to chi!e ehinh n·i~ kinh toan cAu.
ts
- H{Ji nb~p kinh te quAc giup dam bao an ninh quac· gi~ duy trl hoa
binh~ An ctinb o khu w.c va quac tf ttA t'p nung cho phat tti!n kinh xa ta
ht)i; dd-ng thm mer ra kha nir,J.g phOi hqp cac n6 l11c va ngu6n l\l'c et1a cac.
nuac tfB giai quy& nh11ng v!n d~ quan tam chung nhu moi trubng, bi~n d&i
khi b~u, phong ebAngt9i pbiun va buon iju qu& t~.
6.2.2..2. 1'Jc IJPng lieu eve cua J1pi nh{lp kin/a ti quk ti ·
H9i nh(ip kinh t~ quAc ta khong clrl dual~ nhfing Jgi (ch, trru l~i, n6 ·
cfing d~t ra !nhi~u nii ro, blt Iqi va tllaeh thfrc, d6 la: · ,.
.. H9i nbjp kinh t8 quAc te lam gia ting sv C\ll1h tranh gay git khi!n
nhiAu doanh nghi~p va ngrum kinh t8 nuoc ta g'P kh6 khan trong phat trien,
t~m chf Ja phi san, ~Y nhieu ·h~u qua bit Igi ve ml.t kinh t~ - xa h~L ·
~ H9i nh~ kinh t~ qu6c t! c6 th~ 1~ gia tang S\f ph\1 thuoc cua n~
kinh t~ quAc gia vao thi tnrong ben ngom~ khi& nAn kinh ta
de bi tAn
tbuong trnac nhiing bi~ d9ng khon luoog va
chfoh tri, kinb t~ va thi
tr110ng qu6c t!.
ta
·-·~H{)lnh~pkinh qu6c taooth!'dfutd:~n:phin ph6i khong cBng b~g
lqi ich va mi ro cho cac nu6'c ya eac nhom khac nhau trong xa h{Ji, do v~y.
c6 nguy co lam tang khoang each giau ~ ngheo va b~t binh ding xa hqi. .

171
 .. Trong qua trlgh h9i nh~p kinh t~ quAc te,
cac nooc dang phat tri~n
nhu nuac ta phai dbi m3t v6i nguy ca chuy~n dich ·ca c~u kinb te t\l' nhien
bit 1¢, do thien hu6ng t,ip trung vao cac nganh. sir dl)ng nhiau tai nguyen,
nhi8u sue lao d'{>n& nhung co gia tri ·gia tang thip. Co vi td b!t lqi va thua
thiet trong chu6i gia tri toan ciu.
' -~ ghA thJ. .b• t .. •,s
no v~y, dS tro thanb bai thai c8ng nghi~p
... e.. ... .. t.·' h. o~u-~-···
•
··---·-···-------va-4..iVng :n~. Y- . ap,- 1-e~-l\;;lyt--nguen-m1-nguyen-uiten-uuten-v.a-auY-
:1 1-;\,,' " .o.1.. .,,,

moi truong lJ mite <IQ cao. '

.. H9i nhjp kinh ta quAc tA c6 ths t"o ra ·mi)t s6 thach thuc u6i vai
quySn )\re Nha nuac, chu quyin ·'l_u6c gia va phat sinb nhiAu v~ phirc da
tw dai vlri vi~ duy trl an ninh va on dinh tr't t\t, an toan xa h~i.
.. H9i nh'p c6 thA lam gia tang nguy oo ban sic dan t()c va van boa
truyAn th6ng Vi~t Nam bi x6i mon truac S\;l "xam ling'; cua van h6a nm.Tc
...
l_lgq~~·------ ---·· ··-·-·--· -·--
~ H9i nbip c6 thA lam ting nguy ca gia tang c~a-tlnh .~gki1i.:i1g-hA
qu6c t!, buon l~u, t9i ph?m xuyen quAc gia, dich ~Ji, nhip cu bat hqp
phap... ·
Tom l~, h9i n~p kinh ti qu6c ta hi~n nay vua· c6 kha nang ~o ra
nhOng ro hl}i thuin lqi cho St} phat triAn kinh !!, vim co thS din dAn nhetng
nguy oo to Ion ma h~u qua cua chung la rlt kh6 lub'ng. Vi v~y) tranh thu
te
thoo c('I," wQt qua tMch thtic trong h9i nhWl kinh la vAn <tA cin pbai d~c
hi~t coitr9ng.

6.2.3~ Plnrong hring nang cao hifu qni hfi nh.jp kinh t£ qu6c t~ trong
phat triin cia Viit Nam
te
Hc}i ~p kinh qu6c t~ la m9t tronl} nhQng chu dA kinh t~ co tac
d(}ng tai toAn b9 tlan tdnh phat triAn kinh te xi h(ti cua nu<Jc ta hi~n nay,
lien quan tr\,fc ti~p· din qua trinh tb\fc hien di!Jh hu6ng va m9c tieu pMt
triAn <!At nuoc. Vlri ca,nhOng tac dijng da chlau.cua h9i nhi,p kinh qu6c te
n!, xuit phat tir th\ro tiin dAt nu®~ Vi~t. Nam dn phii tinh toan ml)t each
th(rc phU hqp de th\lC hien hQi nb$p kinh tS qu6c f'! thanh oong.
6.2.J.. I. Nb.in thltc sllu siic vi thili cu va thach thfrc do bpi nlt9p kinh ti
qu/;c ti mong l9i
ta
Nhtn thir-0 v~ h{>i nhip ki~ quck t~ co tAm quan tr9ng va ainh
huimg to Ian dSn nhOng vin di oot Joi cua. h9i nhjp" v~ th\ro chit la S\l'
nh~-thirc quy Iu't v'n d9ng khach quan cua Jjch sir xa hQi. 06 la, oo sl:J ly
luj.n va th\l'C tiin quan ttQng di xay dvng chu trucmg va chinh sach phat
tri~n thfoh img.
172
 Trong nh~ thuc, tnr&c h~t cAn phii th§y ding hc)i nl1fp kinh tS Ia
n1Qt thv:c tian khach quan, la XU .th~ khach quan cua thai dfi, khong mQt
qu6c gia nao c6 th~ ne tranh hoJc.quay 1mig vai h(ii ~p. Vi~t Nam cilng
khong th~ dirng ngoai dong chay eua ijch sir, q(li ~ qu6c ta kh6ng chi la
"khAu hi?u thai tbuqng1" ma phai la "phucmg th.lie tan 4ti va phat tr(~n'J CUa
nuoc ta hi~n nay.
Nh~n tbuc v! h9i nh~p kinh ~ cin phai thiy ro ca m~t tich C\fC va
tieu eve vl tac dQng clia n6 la da chi&!, da' phuang di~n. Trong do, cin phai
coi mJt thu{ln 1qi, tfoh cl]C la ca ban. B6 la nhfing tac dl}ng thuc diy cua h~i
nh?p kinh t€ quAc te t6i tang trl!C!n& tai ca c!u kinh tA, tiSp. -~ khoa hQC
cong ngh~) ·mer r9ng thj truimg._ ..nh~g dAng thm ciing phai thiy ro nhO:ng
tac d9ng· ~t· tnii cua h¢i lllijp kirih tA 'rihu rihung th'ch th~c v~ St!c ep ~h
tranh gay git.hon; nhfrng bi~n d9ng kh6 hrQ'ng tren. thi tnrang tai ehfnh,
ta
nen t~, tbi truang hang h6a quAc va ca nhfing thach thuc v~ chinh tri, an
ninh, van h6a Nh~ thirc nay la ca so- ctA a~ ,ra aAi saeh thich hqp nhim $
dl)llg uuthe te
va ~c cM tac d~ng tieu c\lc ciia h9i nh'p kinh qu6c ta, phu
hgp voo ctiauki~ th\ro ti&. ·
VA chu the\ tham gia ~9i nhip, nha nuqe la m(tt ch~ tbA quan trQng
nhtmg khong phai la duy nhilt. Nhlt nube la nguoi din dat ti!n trlnh h{ii
nhW va hfi trq cac cht\ th! khac cung tham gia Sin chm 0 Khu Vl}C va toan
te
c§u. Song, hqi nh~p quAc toan di~n la s~r h9i ~p cua tom1 xi b(>i vao
c()ng dang quac t!., trong do doanh ngh.i~p va d{)i ngil d~anh nhan se la I\lc
lm;m.g nbng cAt, nba nucrc khong thelam thay cho cae chu th@ khac trong xa
ht]i. Trong ti& tdnh h9i nh~p, ngum din se dugc d~t vao vi tri trung tam,
do d6, hqi nh@ kmh tB qu6e t! phm duqc coi la S\f nghi~p oua. toan din;
doanh nhful, doanh nghi~p, d9i ngu trf thU'c, do la nhiing lye brqng di ctAu
' - . .
tt·ong· tien trlnh nay...
. -
.
•'

-
"

ve
Th\l'C t$ hi~n nay, chit tnrang, duang lai) ehinh sach h~i nhN> kinh
t8 qut\c ~ cila Dang va nha nuac c6 n<rl) c6 luc Chua duqc quan trift kip
· thaij aliy au va thvc hi~n ~iem tiic. IJ9i ~P kinh te quAc t~ c0n bi tac
.. d{jng OOi each ti~p ~· phi~ di~nt ngan b~ Va C\lC b{>; do do, chua t~ .
d\lllg duqc hSt cac co hQi va ling pho hilu hi~u vai c!c. th~cb thuc. .
6.2.3.2. xay th.Ing chiln lup'c VO I{} trlnh h{Ji nhQp kinh ti phii h{lp
-l ts
_. . Chl~n _luge ~91 nhip kinh v! thvc cMt la mt}t-k.6 ho~cl1 t0ng_ 1he
ve.
phuang hu6n&· in~c tieu- va cac giai phap cho h()i nhw kinh t~. Xay d\Jl1g
- chifu IU\YC h{)i nh{ip kinh tS phai phu hgp voi kha nang diAu ki~n th\[c ~:

·173
 .. Tnroc hSt; cAn d~ gia dung thrqc bAi canh qu6c t~, XU huoog Vin
dQng kinh U, chfnh ttj th! giai; tac dgng CUa toan du hoa, CUa each ttlfng
cong nghi~p d6i v&i cac ntroc va Cl} th~ h6a ctai voo nu6·c ta. Trong d6, c§n
chu ·y too S\f chuy!n dich urong quan sue m~h ldnh t@. giil'a die trung tam;
XU huang da trung ttbn, da ~g nic dang ngay cang duqc kbi.ng ajnh; nSn
·--·-·---· tang kinh ti thcS gi6i co nhilng cJ;myen djch can bin do tac d{)ng cua each
m~g cang nghitp 4.0 va S\I phat triAn cua c0ng ngh~ thong tin. I

ta
Trong h9i nh'p ldnh t! quAc hi~n nay, ·xu hu6ng lien k~t kinh <fa te
ting nlc, dJo bi~ la cac hlW dlnh thttong m{li bi do (FTA) gia ting m\mh,
hi~p dfnh ct6i tac xuyan Thai Binh DuQ"ng (TPP), hi~p 4jnh f>Oi tac toan
dli-n va ti!n b(; xuy~n Thii Binh Duang (CPITP)•.. Chiu A - Thai Blnh
Duong dang dong vai tro dlu tlu trong ting tnrlrng va lien k~t toan cAu.
·········Mtt-Iduic;·dlng ·ctn·phaldanh-gia-dtrQ'c-vai·1ti.r-cuatA-cmrcr·kimrt!
qu6c iS) cae cong ty xuyen quAc gia va vai tro oua cac.m19'c Ian nhrr My,
Trung QuAc, NM.t Bin, Nga va EU cfing nhu cac diSu chinh cblnh sach cua
hQ trong vai tro chu d,o, din dit cac xu h~ang lien k~t kinh t! qu6c t!.
- Banh gia duqc nbiing di~u ki~n khach quan va chu quan c6 anh
buang ~Sn h9i nh@p kinh tA nu<Yc ta. cin lam ro vi tri cua Vi~t nam d~ xac
dinh kha nang va ctiau ki~n ttA Vi~t Nam c6 thS h()i nh,p.
Hi~ nay~ hqi nhJp kinb ~ qu& ~ ooa mroc ta di va dang duqc dty
vs
nhanh tAc tl-0 cfing nhu pM.m vi song vi~c chuin bi ben
trong l~i khong
di li~n vai tibi trlnh nay. Nhiing vfui da mang tfnl1 vi mo nhu khuon khA
phap ly, nang l11c th~ chA~ chit luQ'ng nguan nbin ltrc nhu la nut thit cua
aAn kinh !!~ cm tra ~ tranh lr nhl!u cip d{). Hiu h~t cac doanh nghi~p
Vi~t Nam con nhin thirc kha ma hA~ thifu sy quan tam; thi~u thong tin vs
ts.
ht}i nh~p kinh t! qu6c Chua nim bit duqc cac 100,t chai. nhiing quy 4!nb
tren sin chai l6n. Biiu nay din dSn chua chti dc)ng trong hQitch dbm chi~n
luqc san xuit kinh doanh khi tham gia vao chuai gia tti toin cAu. Nhfi'ng
11\Ul ch~ nay cAn pbai .duqc tfnh toan C\J. thSJ khic ph\lC kip thai nmg da
bu® nang cao nang l\l'C c~h tranh cua nen kinh t~ va cac doanh nghi~p
trong h9i nh?.p kinh tS. ·
te
.. Trong xay d\l'ng chi~n Juqc hc}i nh'1> kinh min nghien c(ru kinh
nghi~m cua cac mtae nhim duo rut ca. nhling bai h9c thanh cl>ng vi thit b~i
cua ll:9 dS tranh di vao nhiing sai i~ ma cae nu:a~ aa tlrr!g ll:hii g4rm emu
ha,u qua.
174
 - Xay dl)'ng phuong hu&ng, m\)c tieu, gifil phap h()i nh~p kinh tA phfil
a! Cao tin.h bi~ll qui, phU hQ'P VOl thµc ti&t v! nfillg l\fC kinh t~, kha nang
c~nh tranht ti~m it}C kh.oa hQC Cong ngh~ Va lao d{mg theo hU6ng dch C\IC,
chud9ng. ····· · ·······
ta
- ChiSn luqc h9i nh~p kinh phii gin v&i tlen tdnh h4)i nh@ toan
di~ .dang thm c6 tfnh m(J; ifiAu ehlnh linh h~t d~ (mg ph6 kip thai v6'i S\f
bi& d&i cna thA giai va cac tac d91'.lg nd.t trai phat sinh trong qua trlnh- h9i
"
nh~p ldnh te.

- Chicfut luge h9i nh~p kinh tA cin phM xac d.jnh 1·0 19 trlnh h9i nh~p
m9t each hgp Jy. flay la vi~ lam chn thiSt va c6 y. nghra quan trQng tts· dam .
·· bao h{li ilh~p kinh tA oo hieu quA~·nhiin tranh nhilng cti sfic kh6ng cAri thi~t, · ·
gay tAn h~ cho .nAn kinh tA va cac doanh nghi~p. L() tdrlh c§n phai xac djnh
duqc cac yeu t6 thoi gian, muc d{), buac di trong 'cac giai dotm hC>i nh~p
kinh t~ va barn sat dU'qc tien eta
trjen ben ngoai va hen trong di!u chinh 19
trinh m(lt each thich hQP. Ben c~ d6, cilng cfut xac dinh cac nganh, cac
linh VlJC citt mi. tien trong h{ti nh'-p kinh t8; tren CO' SCJ do tiJ> trung cac
nguAn lgc dA hlnh thanh ci.c linb V\fC n9ng c6t, cac nhan t& «9t pha trong
tiS11 t1·inh h(}i nh~p kinh ta qu6c ~. · - · · ·
6.2.3. 3. Ticli eve, chii. ifPng tham gia "vno ciic iien kit kinh ti quAc ti va
thvc hi/n day.du cdc cmn kit cua Yilt Nam trong enc lien kit ldnh ti
quocJ.
tecX vii khu vvc
ta ta,
Trong ti~n trlnh h(>i nh~p kinh quBc cho dSn.nay; v! ,hqp tac song
phm:mg, Vi~.t Nam di thi& IW) quan h~ ngo~ giao vm han 170 qu6c:,gia tren
thA gi6i, mo r()ng qQan h~ thuong m,i, xu§t khiu .hang h9a tai tren 230 thi
trtrang cua cac nu6c va vting l~b thA, ky k!t tren 90 Hi~p llinh thuang rm.ii
song phtrong, gfut 60 Hi~p ctinh khuySn khfoh va baa ho d!u tu-> 54 Hi~p .
dlnh ch6ng dli;nhthu~ hai l&i. . · · · ·· · ·· · :..

Die trung cua h9inh~p kinh t6 quAc tA fa Sl} hlnh thanh cac Hen k~t
te
·lcinh qu0c t~ VS khu V\IC d@ ~O ra Sart chai Chung Cho caC lll.tOC.
H~p 6.5: Cac m6c ca bin troog tiin trlnb h~i nh$,p kinh t~ qu6c t~
cua Vi~tNam
·Nam 1995: gia r1h~p Hi@ hOi clc qu6c gia Bong Nam A.'<ASEANl · ··
Nam 1996: tham gia Khu vµc thuong m~i t\Y do ASEAN (AFTA}
'-------------------~·-----

175
 Nam 1996: tharn gia sang l~p Di~n dan hQ'p tac A ~ Au (ASEM)
Nilrti i 998: tbam gia Di~n dan Hqp ~ Kinl~ t~ ehiu A- Thai B1nh D~ang (A,PEC)
Nam 2007: cllinh thuc ti·& thanh thru,h vien cua T6 chfrc thtrong m~i th~ gjOi
(WTO)

! ·-'

VOi tu each lit th8nh vien CUa cac tA chuc kinh ti qu& W: wro,'
ASBAN, APEC ... Vi~t Nam di nB ltrc thp:c bi~n My liU,- nghi&n tUc cac cam
kSt va tich C\fC tham gia cac h~t d{)ng trong khu0n khA cac tA·chuc nay.
Yi~t-nam-da-th\ro- .hi~n-nhi!u caLcooh- chmh--Sach-.thuang,-m~i. theo.
buang minh b,cb va tv do h6a tM bi~n aoac cam ka
da phuong v! phap
luff vii. th.e chS ciing nlur cac cam k~t ma CUa thi, b11img hang ho~ djch. V\l.
Th\W hi~n cac cam kSt hl)i n~p sau i·qng nhim xay d\l'llg COng dang
ASEAN; ·t!t~ hi~ n$hiem tile cac cam k~t hqp tac cu.a APEC, tich C\IC de
xu!t va tden khai nhieu sang kiSn~ hO{lt d{>ng cua. ASEM ...
Vi~t Nam tri~n khai diy dU, nghiem tUc cac cam k!t h(U flh?p kinh t~
quhc t~?._dic bi~t la vA cit giam thu@q~, ma cua djch vy, din tu,. ... ve oo
bin Vi~t Nam di hoan thanh 19 trin11 cat giam theo WTO tir nim 2014~ B&i
c~ 46:t Vi~ Nam da th\?C hi~ My du nghia w. bait hanh eac bieu thua uu
A • th ;;. 'h~ kh.t
ua1, ue nu~p . au u.01*J.. • '•
vm.r
cac FT'A
. d"'a lh.3
fr(, 1.A
ru::t.
men_ nay,, chung ta dang nO Ive hoan tit cac cam kat qu6c W16n c6
thoo h~n vao 2015 .. 2020 nMm nang tAro h{li nh~p quac t~ nhu: .cam k~t
xay d\lllg CQng dang ASEAN, tim nhin ASEAN d~n nam 2025; cam kat
gia nh~p WTO {thai htin 31/1212018), cac M\lc tieu Bo-go cua APBC v! ti}'
do hoa thuong m,i va d!u tu vao nam 2020 ...
Vi~c tich C\fC tham gia cac lien k~t kinh t! qu6c tA va thuc hi~
nghiem me cac cam kSt cua cac Hen k~t gop phin nang cao uy tin; vai tro
cua Viet Nam tJ:ong eac tA chuc nay; tilo duqc S\l" tin ~y, ton tr9ng c6a
~ng aang quAc t! d6nf thai giup choog ta nang t:im h<Ji nhfp quAc ~ tren
cac ting nic,, ~o ca che lien kSt theo huang diy m\lnh ch~ d9ng dong g6p,
da
ti~ cin da nganh, da phuongl! eao n9i him phat trian de dam bao cic lqi 1_,.I

foh ~ thi@t trong hQii ~p kinh t!.

6. 2.3.4. Honn thi;n tlil-ehllmla tiva tri{lifihifp
176
 M{Jt trong nhfrng di~u ki~n cua h{H nh~p kinh t~ qufic t~ la S\l' tuong
dang giua cac nu(Jc v8 the chS ldnh t~. )'i·en thi gi6'i ngay nay hAu h8t c~c
nuoc a!u phat tri~n theo mo hinh kinh te th1 truang tuy co sv khac bi~t nhat
ta
(ijnh. Vi~c phat man theo mo hinh "kinh th! tnremg djnh -hu6ng-xi h()i
chu nghia" CUa ntrOC ta mJe dU cO SJ} khac .bi~t V6i cac nuac va djnh huan~
chin~ tri cua S\f phat triAn nhung n6 .khong hS can tra SlJ h~i nb~p. v&i de
co arm huemg Ian hi~ nay la CO' cha tbi troong cua nwc ta chua: hoan
thi~n; h~ thA~ lu~t phap> co cha) chinh sach chu-a dang b(>, chfnh s8.ch di.!u
chinh kinh bS trong nu6'c Chlta: phu hqp vai di~U kien h(li nhJp kinh ~ quBc
ta; inoi nuong C{Ulh tranh oon nhiSu htin ch~. V.i v§.y, d~ nang cao hj~u qua
cha
cua h9i nhiP :kinh t@ qu6c tS, cln hoan thi~n ca tbi tnrimg tren ca sl:t
ttAi m6i ~me v~· sa ·hfi'u, coi'tr9ng J<bu:v\J'C tu nban, ·ctAi m6i sa·-hiiu va-
doanh nghi~ nhA mruc; hinh thanh ctAng b9 cac Io~ thi tnrimg; dam bao
mo1 ' ~nh"·tra.nh b'mh. diang giua
"" trucmg . •""' ·cac chu• th,t.e k:-1...
r
um t e...
/. .
Di doi v6i hoan thi~n 00 cb8 thi ui.r{mg du dai mai CO' ch~ quan ly
CUa nha IlUOC tren CC SO th\fC hi9n dl.ing cac chirc nang eua nha nuac .trong
dinh huimg, ~o moi truimg~ h6 trq va giam sat ho{lt dc)ng clc ohu the ldnh
ts. ta
H9i nhjp kinh ta quac ctoi hoi phfil cai each hanh chfnh~ chinh sach
kinh t!, ca ehS quan Iy ngay cang rninh b?-ch hon, lam thon§· thoang moi
truang dlu tu, kinh doanh trong nuac d'S-thoo aiy mi:mh me aau tit cua cac
thanh llbin ·kinh ta) cac nha diu tu trong va ngoai nu6'c. Bo· la oo scr then
chBt ife nuac ta c6 thA tham gia vao tling nAc cao hem cua chu~i cung iing
va gia tri khu \rvc ciing nhu toan c~u.
Nha nuac ck ra. soat, hoan thi~n h~ tMng phap Iuit, rihAt la Ju~t
phap Hen quan d~n h()i nbip idnh ts nhu: dftt dai, diu tu, thuang· m\).i, doanh
ngbi~p~ thu~, tai chlnh tin d\Ulg, di chit .... Hoan thi~n phap lu~t vs ttrang trq
tu phap phu hqp vai pMp luit guac t! ctang thai phong ngixa1 giam thi!u
cac tbach thuc do tranh chip quac t!, n¥t la tranh chap thuong m~j, ddu tu
quAc t~; xu ly c6 hleu qua cac tranh chap, vu&ng mic kinh t~, thuong m~i :..

nhk bao dam lqi ich cua nguhi lao d(}ng va doanh nghiw trong h{>i nh~p.
6.2.3. 5. Nnng Clio niing, life C(lnli tranh q118c ti cua nin kin It ti
Hi~u qui cua h9i nM.p kinh tS phy thu{lc rit nhi~u vao ning l\IC ~nl'l
,.
t:ranb cna n~n kinh tA cung nhu cua cac doanh nghi~p.
v6i n~n rang cong ngh~ va· h? t~g y~u kem, ngu6n Jao d{)ng 'c6 chit -
itrqng thip~ quy mo oliu tu nho be khien cho nang }l)'C C?rih franh th§p, b~n
ch~ kha nang vuon ra thi trtrcrng th8 gi6i cua cac doanh nghi~p.

177
 te
Tac d{mg m.ia h<)i nh~p kinh c6 thA r!t tich C\fc, song khong c6
nghTa dung v6i mQi nganh, m9i doanh nghiep. B6i vai doanh nghiep,
nganh ban& lqi foh cling khong ty dSn. 9~ d(rng vfing trong ~ll trari.h,. cic
doanh nghi~p phii ch.u tr9ng toi diu tu, cai tiAn oong ngh~ <tA nang cao kha
nang C~lnh ~anh CUa minh. £>Jc bi~t Ja phai hQC hoi each thuc killh doanb
----tren.g-b6i--clmh-mcti.;_(l-)-hQC-tim-ki~m~o-h9i_,kinh~9a.nh,_(2-)-hQe-kAt-n6i----- ---··
cung cflip nhin ~!1h tr~, {3) hQC each huy dQng Vcln, (4) hQC quan trj S\t
bi.t dirih, (S) h9c dong hmm v6i chinh phU, (6) hqc ''d6i tho~i phap ly''.
Nha m.r6c c~ tang eu001g··ba trg· cac aoiiili nghi~p;-gMp .cAc doanh
nghi~p vuqt qua nhGng thach thirc ell\ thai kY h9i nh,p. Nb! mrac cin chu
d 9A ng, tic ,. h
eve ·th am pa • .uau
,t-l.
·tu va' trten
•J; J.\..U.i:ll
J..,1.,...,: •
cac, d· \f an
,. :xay
" dyng nguon ~

nhari l\rc, nhit la nguon nhan 1\lc cb!t lugng eao, .gin vai nhu ciu ctia cac
doanh nghi~p; ta chifc cac khoa Cfao ~o, ttao· aAi kinh nghi~m vA ky n~ng
hQt"'• ..-L"'
u.u,p,_:quan
•
tq" __th • b to.an
· eo cac " cau,_ue.cao
l... .::11-;l.. ... . ·1
nang ., ·. d.,..\10......b"""
\fC sang~o1' it¥t. }".a
kiSn thuc vA quy djnh. luft kinh t~, thtrang m~i qu6c ta ... phat tri~n, hoin
thi~n ca sfi hf ting san xufil> giao thong, thclng tin, dich V\L •. giup giam chi
phi san'Xuit va 410 <lieu kl~ thujn lQ"i eho thu hUt. vAn, oong ngb~ tien~~i&i,
thttC' o!y ting ning SUft Jao d(ing ooa cac doanh nghi~p.
6.2..!J.6. X~y dpg nin kinh ti il9c l{ip, tv chu cua flilt Nam
Xiy d\&ng n~n kinh ti d9c 1$p t\l chu khong chi xu§t phat tir quan
di&n, duang IAi chfnh tri dQC I~ ta, chu ma con la doi hOi cua thv-c ti&,
nhim bao dam «9c l{lp wchu vitng chac v! chlnh ni, bao dam phat tt·i!n
Mn vung vA co hi~ qua cho n&i kinh t~, cho vi~e ma c~a, h9i nhip kinh ts
qu6c t~. Khi di c6 d{)c l'p t\t' chu vi chinh tri thl n{ii dung oo ban cua d9c
I~p tv chu eua m9t qu6c gia la xay dvng nsn kinh tc! 49c lip n,.r chli.
... * '\
Nen kinh te d~c l(ip tv chu la nfin kinh te khong bi 1~ thu9c. phv.
f" .

thu9c vao nu{1c khac, nguOi lihac, hoijc vlto mQt td chflc kinh ti nao i/6 vi
duong ldi, chlnh sach phat triin, kMng bi bdt ct/ at dimg nhfing iJiJu ki~n
kinh it tai chlnh, thuung mt1i, vi?n.trfl... ai ap aQt; kMng c~ lam t&n hfli
chu quyJn qudc gia VO /{Ii lch CO' ban cUa dan tpc.
. Dang C9ng san Vi'1 Nam luon nh~ m~ tim quan trQng cua vi~c
xay d\fllg n6 kinh t~ d{>c lip t\l chu. Cucmg linh xay d\Tng dtt nuac trong
thai k.Y qua d9 len chu nghia xi h9i (BA sung, phat triSn 2011) va ChiSn .J
I

hrqc phat tri!n kinh t~ - xi h9i 2011 - 2020 duqc thong qua 1'i fJ,i h{)i XI
cua Dang dAu nhin m,nh) duimg J6i xay d~g n~n kinh t~ ct9o l~p tt.r chu di .'·

doi veri tich eµc va chu dt]ng h()i nh~ kinh t~ qu6c d duqc th\lC bi~n xuyen
sii& lliaik.Y qua d9 Jen CNXH rJ riuoc ta. Chi~n fuqc 2011-2020 ding tleu
178
 ro: "Phat huy m;ti [\fc va ·sire m'6h dan t{lc la y~u tA quy~t dinh, dAng tl1ai
tranh thii ngo~i Jvc vi sue m~nh thai dttl la y~u tA quan n·9ng d~ phat triAn
ta
nhanh, b~n vil:ng va xay d11ng n&i kinh d9c·r~p, fi;r chu'·'.
.. . : ." Quan tri~t tinh th§n d6~ D~i h~i XII cua Dang tiSp f:\lc nhfuI m~nh, C\1
th8 h6a, d~ l'a cac nguyen tic~ phttang cham d~ nhWi thuc dun,g va xir ly tAt
m6i quan h~ gitra xay dpng nen kinh tA dqc l~p lV' chu di ltoi Val tfoh ·C\rc va
chti a{)ng hl)i nh~p kmh tA quac ta.
De xay d\filg th.anh cang n~n kinh ~ d9c .J?p t\f chit di doi v&i tich
C\l'C va chu d9ng h9i n}l?p lcinh t~ qu& t~} doi hoi Vi~t Nam phai thl;c hi~n
m9t sA bi~n phap sau day:
. Thu nh&t~ lloan thi~, bA sung au9rig 16i ·chung·va«1uang 16i kinh ta,
xay dtmg va phat tri&t dit nuO-c.
.
Thu hai~ ddy m~ cong. nghi~p boo, hi~ ~i h6a dfil nuoc. Bay la
' . ' . . # .

nhi~m V\l ttQng tam nham xay d\tllg nen kinh te d{>e l~r' ffi. ChUll xay dl}hg
co so vtt chAt cho CNXH:i giup Viet Nam di tit, don dau, tn\nh dttgc nguy
:1$
co t\lt vs 1
~.hon' kinb sO vai WC m.tac khac. Trong giai do~ . hi~n .
nay, can ~P trungvao m()t so bi~n phap sau:
(l) f>iy m~h tai ~u true n&i kinh W~ chuyAn sang tang tnr6ng chu
y~u theo chlsu sau. ·
(2} Ma r9ng ·va tlm ldam tbi tru&ng. m6i> tta dtmg h6a thi tntang,
.ngubn van dlu tu va ttai tac~ tninh ph\l thu"c vao m9t thi trirang, mQt ·dAi
tac, ~o n~n tang cho phat tritSn ·dn djnh> b!n vii'ng. Chien luqc thi truang
cin gin ket ch~ che vai chl~n l~qc san phim va xuc ti&l quang ba sill
phfun nhlm nang cao vi the va uy tin cila san phfun hang hoa uong nu6c;
(3) Quy. djnh ch~t che va m{lllh d~ trong d&i mm cong ngh~. Di li8n
~ ~ . ~

v&i qua trlnh du nh~p ceng ngh~, can tang nguon tai chfnh dau ttr cho-
nghien ciru
' ,.. tri~n
va .
khai, nhb tltng buO-c nghien cuu.pbat tri&i> tien t&i
tµ chu dfut ve cong ngh~. '
.Thu ba, ..diy m~ quan h~ kinh t~ ddi ngo~ va chu d9ng HNKTQT
dap fmg yeu cau va ]qi ich cua· oat nU'ac trong qua trinh phat tri~n d6ng thoi
qua do phat huy vai tro cua Vi~t Nam trong qua trlnh hqp tac vai cac ntrac,
cac tA chirc kbu V\IC va th~ giai. DA chu. tf(mg HNKTQT m(lt each c6. hi~u
..... ' .
qua, trong thm gian toi can chu y thyc.bi~n nhiing giai phap C\l the sau:
{1) TiSp t\lC nghien citu, d~m phan, Icy k@t, chuful bi kY cac diAu ki~n
thvc hi~n cac FTA yeu e§u o· cap dq cao hon trong h<}i. nh~p kinh t~ toan
179
 ciu,, tham gia ·cac.oi!u UOC qu6c ta trong cac fi'nh V\lC kinh ta, tJntang m{li,
diu tu... ; (X) dtii di~n lam vi~ ~ c!c t6 chtic thuang m~i, d!u tu·, giai. quyat
• 6 .I.
tranh chap quoc te.

.
(2) Huy aQn,g mQi nguAn l\fc
I . ~. .. h th 1 hJ. h . t t .
da
:.
th\l'c hi~n thanh oong ha dQt pha
sb h .~ ht t ~A . . nh
·
------·- __ch Len. u~c:_caLc.~c _ ttc__e;_p ai_ o.etLC:O'____ f_~ng;_p a__trLn_n.gu.on__ an_______
J. ;t A

lµc.
( 3) Cbinh phu cin ti€p t\!C thy:c hi~n cac
ehmh s~ch An djnh kinh ta
vr ml$ va cai thi~n rnoi tnr<mg san.xuit;-kinh doanh-aettnrhut·afiu tu tt~ong
va ngoai nwc tham gia sin xuat hang boa va djch V\l cung dp cho thj
truimg trong nuac va <tAy ~ xuit khiu ra thi truang khu v11c va th~ gim
· (4) Chu trvng dao m.o nguAn nh&; lgc> nhit la ngu8n nhan l\fc chit
luqng cao dap Ung nbu ciu h9i nh~p kinh ta qu6c t8.
ts
mu· ~ ·ang cirang nang Ive c'1lh trann cua nan kirih oing aAi
mm, hoan thi~ th! ch! kinh ~~ banh ·ch{~ 4,c bi~t la tang cll'b'ng ap dvng
khoa h9C cong ngh~ hien o{l.i, dao q.o nguan ~ l\fC chit Iuqng cao cho
cac nginh kinh ti:, nhlt la nhfi'ng nganh c6 vi the cua Vi~t Nam.
ThU nam, kSt hVP ch't che kinh t! v6i qu&c phong, an nin~ va d6i
ts.
ngoa.i trong h9i n~p quac Ma rqng quan ht$ quac ~ phai quan tri~t va
th\lc hi~ nguyen tic binh cting, cung c6 lqi, ton trong d9c l~p, chu
quyan va khong can thi~p vao c0ng vi~c nQi b9 cila nhau; giu gin bin sic
vin h6a dan tQc;; giai. quy!t cac tranh ch§p bing thuang luqng boa binh.
Diy mjnh va nang cao hi~u qua cac quan h~ hgp tac quAc ta v~ kinh t~,
quAc ph-Ongj -an ninh va dAi ngo~i di ~o S\l' hiSu bi~t va tin ciy lln nhau
giila llUOC ta v6i cac m.roc trong khu V\fC va tren th! giai.
VA m6i quan h~ giifa d{;c lip, flJ chu va 11~i n~p qu& t@ a Vi~t Nam
Ngbj quySt Trung mmg 8 kh6a IX nhin m~: "ape lqp ddn t?c vii
chu nghia xii Mi la mile lieu C<I ban CUa each mfilng va cung la lqi ich can
ban cUt? qu&c gia''. Da thvc hi~ th~g lQ'i m\lc tieu ca ban cua each m'°"g
vi lqi ich can ban cua dit nucJc, trong b6i c8nh th! giai ngay nay, ch6ng ta
c4n gilt vitng dQC 1,p, UJ chu di noi VCri chu dQng Va tich C\tC hQi nb$p qu6c
f.
te.
f>Qc l'-p, tl} chu la khing d!nh cbu quyAn qu6c gia, din tQc. H{}i nhf,p
quAc t! la phuong thttcphat ~;&. d§t nuac trong thS gim ngay nay. Giii'a ,,,
lfQC lip, tg chu Va hQi ~p qu6c te CO m6i quan h~ bi~n ch(mg; vUa qtO tiSn
a~ cho nhau va phat buy tin nhau, wa th6ng nhit voi nhau trong vi~e th11c
hi~n m\lC ti~U CO ban CUa each m~mg Va Jqi ich can ban CUa <fit ntr&c CUa
. 180
 dan tQC> tl1.l'<JC het )a ffi\J.C tieu phat tribJ Va an ninh.
Giii· vung d9c l~p, tv: chu, phat buy sire in~mh ben trong la n~n tang
ctia st; nghi~ xay d\IOg va bao v~ TA quAc Vi~t Nam XHCN. Song, d9c
.. Utp, t\t chu kht>ng c6 nghiala hiet l~p~ ~\1ong '?il-a".vai thagi&i, vi di~u do
khong phu hqp vfri XU tha khach quan ctia that d~i, se kh6ng th~ pbat
trlSn va tAt y!u lam suy y~u d9c I~p, ,,W' chit. ~Giu vtlng d9c l~p, tJJ: chu
phai di tf()i voi chu d9ng, tich C\l'G hqi nhip quo.c tS. ·C6 gill vfing d9c l~p,
t\I chu thi m&i c6 th~ diy m~h· h9i nhip quBe ta,
vi kh6ng gilt ~qc d9c
t~p, tl} cbu thl. qua trlnh M.i nh~p se. chuyen.h6a thrum '•hoa tan", m\lc
tieu phat tri~n va an ninh ttAu khong d,t duqc. Bfing thOi, eane; h9i nh'p
. Jt~6c ~~_c6hi~u.,quaJlli.cang·c~ *-~;m ai~u ~~n ~a~ ?~qc,~! ~~~~~9.P.
de gift vfrng dqc l,p, tv chu thong qua viec tranh thu cac nguOn hJc ben
ngoai, l\lo l~p s\f Clan xen lqi ich v6i d6i tac, nang .cao vj th6 cua Vi~t
va'
Nam {J kbu 'V\l'C va tr.00 th! giOi_, ca chinh tri, kinh ta., van h6~ qu6c
phong, an ninh ...
; Vim gift viing doc l{tp, t1J cnu, vim ch~ dQ.ng, tich c\Jc h9i ~P qu6c
te con la phuong thuc kSt hgp sue m~ dan t(lc vlrl sfre m~ thoi d?-i
trong. S\t nghiep xay d\1'llg CNXH va bAo v~ T6 qu6c Vi~t Nam XHCN.
ta
Hi~u qua cua fo)i nh~p qu6c duqc do b~g mU'c ct{) thp-c hi~ cac
!llt)C tieu phat tl'ien, an ninh va gia tang vi th~ CUa dit nu&c. f)S bao &Un h9i
~P qu6c·ts c0 hi~u qua, cin d9c l~p, t1{chu trong vi~c quy~.dinh chiSn
tugc tfing ths, muc 49, phtun vi, 19 ttinh va bt:rac di h9i nhw quAc t~ tren
tUn.g linh w.c. H9i nh~p qua nhanh, qua r{)ng trong khi ruing I-gc t\! chu oon
y~u thl kho~g tl1~ c6 hi~u qua. .
D(lc l,p, 1:\f chu con la co slJ d~ gilt g~ ban sic cua dan t9c; Cang h9i
nbW sau r{>ng caog doi hoi khfutg dinh ban sac, cang co nhu cliu gj:rt gin gia
ti:i van h6a, truy!n thAng dan t(>c.
H(>i nh"-P qu6c ti ciing tt;zfJ nen nhimg thdch thirc m6i i16i vai nhi?m
V¥ giu viing li(Jc l(lpj ff! chu. S\l ruy .thu(}c lful nhau gifia cac nuc~ co thS
. chuy!n h6a thanh S\! I~ thu(k cila mr6c nay vao nuoc khac. Tnrong hqp nay
dS xay ra dlii vai cac nucrc ngheo, nuac nho o:ong m8i quan h~- voi cac
mr&c giau, mrcrc llm. H9i nhip quflc ti cfing c6 the! tac dl}ng toi sv phan h6a
xa h§i cU.a tung nuoc, khi lgi foh tit vi~ h{li nh~p dugc phan chia khac
. nhau d6i v6i cac nhom khac nhau trong xa b9i, va tu d6 g~ ph~n lam trfun
. trQng them cac vlin d! xa hqi. H9i nh~ quBc. t~. cqn c6 th€ lam «.mo ·.lqi, ich.
nhom n6i ir{)i han, ti:r do iam cho qu~ trinh quyet sach them ph6:c t~p; nh§t
Ja trong ti110ng bqp lgi ich nh6m trong cac nuac li~n k& v6i cac yStJ t6
181
 ta
nu&c ngoiL Hqi nhJp qul>c kbong hi~u qua se lam suy giam aQc l~p) t\f
chu, suy giam chu quy!n qu6c gia.
Di h9i .nh~p co hi¢u qua, kh6ng th' tuyit dii h6a il9c 14p, ti.r chu va
quan ni~m, vi.. ii{Jc 1.Qp, 41 chu la bdt biin. Tuy~t dAi h6a hay qu~ ni~m
c6ng nhic v.S d{le l~p, ty chu se ngan can h9i nh,p, b6 la thiri oo ho~c Jinn
-----------·- giarnfil~U quf CUa RQfnni_p vaaoa6 Se UC OQng fi~u ClJC tral~i tOi d{)c l,p,
q;r chu. MJt khac, n~ kboog chu d{)ng, sang t(lo thn ra nhung phU'Ollg thuc
mai phu hqp voi hoan .~ vA cac . dieu.kien hinh thanb tir qua trinh h(H
nhjp qu6c tS> thi vii~ bio &\m d{lc ·l~p, t\f cqu ciing se gJp nh]8u thach
thuc.
· Vi~c quan tri~ xir ly thanh rong mAi quan he giila d{)c J~p, t11 chu va
h{)i nh~p qua~ t~ ~i 8,6p phln qu~. tr(}ng giup <tit nu® ta ~~t (trrge nht:111g
thanh t\IU phat tri~n to Ian, c6 y nghia lich SU qua 30 nam doi moi. Nu&c ta
mr-ti!n-vao·m9tcni!u st1r .mainen qu3ra,cr11QrnQ.Jl.qiI6c1a~--tli\ro-h1~
nhi'i'ng diSu chinh can him, nang cao vi th~, quy mo va nang 1\lc ~ tranh
cUa. n~n kinh t!; d9c J'p din ~e duQ"c cling eA~ nang. llJC t\l chu quAc gia
duc;rc tang cuang. Tir cha chi c6 quan h~ ngo~ giao voi hem 30 nuac vao
nam 1986, aen nay nuac ta di c6 quan h~ ng~i giao voo 187 nu6c; co quan
va
h~ kinh t8 v6i hon 22) quac gia. VUn.f. linh thA (7). Quan h~ cua nuac ta
v6i tit ca etc nooc Ian tt!u pbat tri& tot d~p; djc bi~t, quan h~ vai m{)t s6
nuac bit aAu di vao ehiSu sau, thvc chit va hi~u qua thong qua vi~ xac J~p
nhimg khuon khA aAi tac toan di~n va d6i tac chi6n hr<;c. Tu cha d(Ing
ta
ngoai)\ m.rac ta di la thanh vien CUa hon 70 chuc khu V\fC va thagim. Tli
ch~ chi c6 c~f hiQp dj~ ki~~ ~ ~ong phuTg dva t:en nguye~ tic long le~;
OOO'C ta Ga t~en ta! 00 cac ht~p dtnb kinh te mang tfnh thech~ CS9 hon tren
ca cAp d9 song phuong, eta pbuong kbu V\fC va toan clu, tI:ong do c6 nhilng
hi~p dirth thU'011g m~i t\1 do (FTA)tbe h~ mO'i, nhu Hiep dinh BAi tac xuyen
TMi Binh Ducrng (fPP)~ Hi~p dinh thuang mJi Vi~t Nam - Lien 1ninh
cbau Au. (VEFTA), ... thA hi~n s\f tfch c\fc, chu d9ng dAy nhanh qua trinh
h9i nh'p kinh t~ quAc -IA siu, rqng.

*****
TOM TAT CBU'ONG

Cong nghiep ho~ hi~n d'1 h6a la qua trinh tit y€u d6i vai S\!' phat
tri~n eua Viit Nam. Vi~t Nam cin tttvc hi~n J<-..hai thac !q1 th! cua qu& gia
di sau dS tlt\fc hif,n thanh c6ng cong nghl~p hoa, hi~n d~i boa. Vi~t Nam
Cin ~n d1:1ng nllung l(II ilifcuicuqc cacli m~g cang ngbi~p Jin thir ni d-A
182
 d~y nhanh
, the d9 phat td~n va h{)i nh~p, rut ngful khoang each vai cac nu&c
phattrien,
· H9i nh~p kioh Wqu6c t~ fa doi hoi khach quan cua thoi ky toan cAu
boa. H9i nh~p kinh ~ c6 tac d9ng ca vA ni~t tfoh C\fC va tieu C\XC cbo cac .
nucrc. V6i xu hu6ng chung ciia h{)i nh~p tren toan th8 gi&i, Vi~ Nam c~n
pbai tich C\fC va ehu dQng. tham gia h{l'i nh~p kinh tS quac t~~ xay d\mg
chiSn Jugc va IQ trinh hQ.i nhip phu bgp. v6i kha ning va d:iSu ki~n cua
minh: tfoh C\!C khai thac lQ'i th'.~ cila hQi nh~p a! phat trien dA·ng thai ngan
chen, diy IUi eac. nguy ca, cac tac <tQng bAt 1qi do h9i nh~p kinh t~ quAc t!
mang l~i.
· Cac thoit ngd· ch gbi nl•6-:
Cong nghi"1 hoaJ hi,Pn iif:li hoa;· each mt;ing cong nghief,ip; each m41ng
cong nghi~p 4. 0; toan cJu hoa~ h{}i nhl)p .ldnh ti qutic ti, kinh ti llt)c Jr;ip ltJ
chu.
Vin aA thao luin:
1. ·Hay thao lu$ft Jich SU phat triAn cua cac CUQC each m~g cemg
nghi~p, lam 1'0 nhfing tac dqng cua cac cu(jc each m~g dBi vaj S\f phat
tri!n cua xi hl)i loai nguoo? XuAt phat tu vi tri cua hlm than, tqao, lu~ va
trlnh bay vs trach nhi~m cna minh c~n dong g6p. gl tt~ thl}c hi~Jhinh cong
cong ngbi~p b6a, hi¢n d~i h6a & Vi~t Nam trong bdi canh each ,mt.mg cong
nghi~p lb thu ttr? ·
. 2. Hay thao lu@.n dS lam ro nhU.ng 'tac d9ng dch cgc va tieu C\fC cua
ta
hQ:i nhjp kinh quAc ~ dAi v6i S\l' phat tri~n cua Vi~t Nam? Vi~t Nam
cfui phai thfoh l.'mg v&i nhting tac dQng d6 nhu tha nao?.
Cau hoi on t{ip:
l . Phan tich n9i dung C('J ban cua qua trlnh cong nghi~p boa, hi~n dill
boa i1 Vi~t Nam?.
2. Phan tich quan diem va nhung giai phap d§ th\tc hi~n cong nghl~p
boa, hi~n d~i hoa aVi~t Nam trong b6i canh cu{:>c each m~ng cong nghi~p
}. h'u tu?..
Iant .
, , , ,. t

3. Phan tich tfnh tat yeu cua hQi nh~p kinh te qu6c te va 11hfrng tac
d9ng. ctia. h9i. nh~p
'• ':. .
:
kinh
..... , .
,• :
ta
qu6c
.
tS ,d6J vai Vi~t Nam?.
' . '\ . . .
. ..

4. Trlnh bay nhu·ng giru phap nham nang cao hi~u qua h()i nh~p kinh
t~ quAc t~ trong phat tri~n cua Vi$t Nam?. .

183
 Tai lifu h9c ij.p!
' ~ ' ~

1. ,Qiao ttlnh Kinh t~ chinh tri Mac Le.qin (chuang tdnh khong
chuyen)
--·-··------------2.._ChLthLl6/CT.:rrg_(2011) "vS viec tang cuang ningJ_IJ'-9, ti~ emi_________ _
CUQC each ffi(ing oong nghi~p JAn th(t 4". ·
-3:Jetemy Rifkin (2014), Cu(}c c4ch m~ng cong nghi~p lAn thu ba,
ban di eh ti~ng Vi~t Nxb Lao d9ng xa h()l,. H. .·,
' .
4. Manfred B. Steger (2011 ), Toan. cau hOa).. Nxb. 'T1i thuc, H.
~ ' . ,

5. Klaus Schwab (2015): Coch mqng cang nghitp ldn thfr tu, (Bq
ngo~ giao dich va hi~u dfnh),'Nxh Chfnh n·i qu_a~ gia ~ S\r ilif4 2018, H.

t .•• i

184
 M1)CLVC
Chuo·ng t. DOI 11.fQNG~ PHU'ONG PHAP NGHIEN dtu VA CH(J'C
NANG CUA KINH rt CIDNH TRJ MAC - LENIN ............................... 7
1.1. KlW QUAT st.tlfil.JH THANH vA PHAT TRIBN COA KINH TE . - . . .
·CH.tN'H 1RI MAC . . LENIN . . . . . . . ~.... ,. ... "'""""••••••1+. ......... 'f-l'•"'• .............. ~................... 1oc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1tll~'l/.I'""""•• 7
. 1.2. 061 TI1QNG VA PmfONG PH.AP NGHIBN CUU CUA KINH TE
cl-lfNH 'TR:!. MA.c -LBNrn.'fl""'"'""'. . . . ~ 11
"* .. """' ............................ " .......................................... ......... 1 ...

·1.2.1. D6~ tuvng nghien cuu eua kinh t! chinh tri Mac ~ Lenin ............~ ................. 11
L2.2. Phmmg ph.ap nghien ct'.ru. cua kinh t! chinh trl Mac - Lenin ......................... 16
.... J. .~. GWC NANG GUA. .
~a_'@Gffi@ . ~ ~c -. L$~IN ..... ~ ........ ~ .... ,... ,_~·~·:... 17 ' . .

l ,,3i2. ChUc n.Sng tu.tt:rirng ......... "..........."....................... rr.,, .. "' ........ ,..* ........................ -~ 18
. .. .
133.. Chl?c nl:rlg dl\fC iien . . .
- ~ ~ ~ .18
11i . . . . . . . . . . . . . . . . . u ... ,. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . " . . . . . . . " . . . . . . . ll . . . . . . . . . . 11 .......
f! ........ .......... ,,,., . . . " ..............

......... ............ + ....... .......... ,

1.3.4. Chuc nang phuongphap lu$n.... ,................................................................... 19

Chnwg 1: HANG B6A, THI TRUONG VA VAl TRO CUA cAc CHU
THE~ GIA THJ TRUONG · 20
2. l. LY LU!N cUA c.MA.c vE SAN XUAT HANG HOA v A HANG H6A....... 21
2.1 :1 . Sin xuit b.8.ng h6a ............................. Jo••'l:.. ......... M.~jl. ~ "'~ 21
+............ ,. .......... 111.11•1>• ...................... : • • • •.. .a. .. . . . . . . . . " •• ....... ..

2.1.2. Hang boa ...................................................................:." .....·..........:................. 22

2.1.4. Dieh vp va rn¢t s6 hang h6a (ijc bift ............................................................. 31

2.2. THl TRt1lJNG VA VAI TRO CUA cAc CHU Tl:ffi THAM GIA
·m .1RlT0NG '
...... ,. ................................... , . ....... "....................... ~ 't" ..... 34
.. " ........ ., .. " . . . . . . . . . ,. . . . . . : • • 11 ........ ,, ................... .-., .. .-. ..

2-1'2. . ], . Thi w.bng.. w.-. ....... '.""""••irl 'lllll!l'•+•~• .. •:t-1-••...····""'••••••f'•.l;"~"'*•t•••1>'f•.,.·····•"•11-.,. ............................................ 35

_2.2.2. Vai tro cua. mqt s6 chu th! cbinh ~am gia thi tndrng .................................... 48 ·
ChirO'ng 3. GIA TRI TH~G Dlf TRONG NEN KINHTE THI TRUONG
, 53
. 3.1. LY LU~N cUA c.MAc VE GIA TRI Tfl!NG DU 53
3.2. TICH LOY TU' BAN 65
33. cAc HINH THU'C B!b'u H1J;.N CUA GIA TRI TH!NG DlJ 1RONG NE.N
KINH TE Tiil TRUONG . 69
3.3.1. Lt;i ·nhu~n . ,.... ., ... .," . . ,.................. .: . ......... ~ .................... ,., . ,................. "' ................ ,. '4'66.2 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . , ......

3.3 . 2 LQ:i tll"c ··········~····"40 . . . . . ~ . ,. ..................... ,." ................... ,. . . . ~.., . . . ,..... ,. . . . . . . . . . . . . ii>•••·· ....... ~~·····"'" .. ~ 75
76

185
 Clnrmig 4. CJ)NH TRANH VA DQC QUYtN TRONG NEN KINll T.lt
THI .
. TRlfONG 80
4.1. Qt.JAN HJ;: GJO'A C4NH TRANH VA E>()C QUYBN TRONG NEN
KmH mn.q_ mu-ON'o . . . . . . . ,.,..lfltlfliil;•.. ~f"'.,..11'.'f.lflfl,+ ll''°''t-ll'••~··..... ~ ................. l!lt·•~····· . . . ,............................. ~ 80
..

4.2. aoc QtJ%N VA DOC QUY~ NRA NUOC TRONG NHN KJNH TE .
--~.-----·-------~-----~----··-Jm-~t1~NG~....... ~"'ll"' ......."'................,_ ... ,..,.."'"'"""1<""'.... ,. ....... ",........... "'..... 1t,,,.,~ ......... ,. .......... lll-.~~,""···· ...... :ll-----~· .lj ...

· 4.2.L Ly luf,n cfia V.I.Unin -v! d()c quy!n trong nin kinh t! thi tnr<rng ................ 81
ve
,··'1

4.2.2. Ly l~ ctla VJ.Unm ehn nghia tu bAn d~c quy!n n.ha_ nu6c .••..•.••..•.•••• 95
CJu.rcmg 5. K1NH Ti THJ TRU'ONG DTNH ·mfONG xA HQI CHU NGHIA VA
cAc QUAN 8' LQl iCH KIND Ti iJ Vlt£T NAM .....................,.......................... 107
SJ. KINH TB THl 1RUCJNG DINH HUdt-lG XA H0I CHUNGHiA 0
VI(tr NAM .................................. ., .............................................,........................ l 07
5.1. l. Khai ili~1 kinh t~ tl-.j u·u-aog diftl1 huang xa h(;li chL) nghia cr Vi~t Nam ... I09
· · 5~ l.2. Tinn 1a:r yeu khah quan cua v~ pbat tri~ ·Idnh t! thi · truang
dinb hu:emg xa h~i chu nghia uVi~t Nam .................................................. I 09
5.1.3. DJc trung cna kinh t! thi trubng di,nh hU'tlng xi ht)i chu ngbia u
. Nam ,,,.~........................ """ . ,,.. ., . . ,. .......... .,"" ..
Viet ""+*•11-~11 -I l.2 ir•111•••+1-o11 .. 11 ...................................... ,." ... ..... " ..................... ., ...
.

5.2. HOAN 1HISN THE Cim KlNH ra

THJ TRUONG DINH HU'ONG xA
HQI COO NGHiA ~ VIS'f NAM .............................................. .,.................... ill
s.2. 1. Sv: c!n thi!t pha.i bOan thien th~ c~ kinh ~ thi tnrong dinh huong
xa h(H chu nghia iJ Vi~t Nam ........................................................ ,.......................... 125
5.2.3. NQii dung hoan thi~ th~ chA kinb t!
tbi trubng dinh huang x! ht}i cha ngh1a aVi~t Nam 12!!
5.3. QUAN HS LQI iCH KlNJI Ta <J vntf NAM ~·············..·······• ... ••m·•······•..m•••••·· l24
5.3.l. Lqi fch kinh t! va quan h~ 1¢ ich kinh tA 124
5.3.2. vai tro cua nha nuoc trong bAo dam hai boa elk quan b~ 1¢ foh 134

Clnnmg 6. CONG NGH~ B6A. HI{tN f)~I HOA VA HQI NH~P KINH
' Tlt QUOC TE CUA V~T NAM .......! ......- ................................................ 141
6.1. CONG NGHl~P HOA, H1E.N f.>J.\I H6A <l Vffi.T NAM.......;••••.•.••~..................... 141
6. t .1. Kbai quit v~ each m~g c6ng nghiep va c:Ong nghi~p h6a .............................. .
6.1.2 Tinh tit yau khach quan va n(ii dung c6ng nghi~p hoa> hi~ d;;ti hca cua
v1et N.am ................... M...................... ..,".-. .. .,.., ....................................... .,. .. "' .................. .i .......... ,. ............. ,. .................. '11 • • 't ............... ~ ... .

6.1.3. C<ing n~iep hOO, hien <4i h6a aVi~t Nam trong b6i clnb each mtmg g
cOng nghitp li.n 'th.6" tlt' ( 4. 0) ..... '"'·'II"".................................... ,.'" .... ..
;II . . . . . . . . . . . . . . . . . . " . . . . . . . . . . . , . . . . . . . ,, . . . . . . . . . . . . . . . . ., . . . . . . . . . . . . ,,," ...
.,l

6.2. HOI NHA.P KINH TE QUOC TB CUA VIST NAM .................................... 166
61. L Khai. ni;m va enc hinh th lie H9i nh~ kinh t~ quite~ ....... ~ ........................ 166
6~2.2. Tac d()ng cim hQinh$p kinh ~ quAc ~ d~ phat tri& cira Vi~t Nam ................ 169

186
6.2.3. Phuang hurmg ming cao bi~u qua hqi nh~p kinh t~ quAc t! tmng
phat tri.en cUa .Vi~t Nan1 ...........,. .... ",,..,.~
.,<ll ... ll\'t ..... ~ ~"' 172
..... "' ............................................. .., . . . . . . . . . ...., ... •.

187
 r
/.--,',,-

II