ሥነምግባር

ቅጽ 9 ቁጥር 4 ሐምሌ 2002 ዓ.
የአዘጋጁ መልዕክት --------------------------- 2
መልዕክቶቻችሁ ------------------------------- 3
ክራሞት ---------------------------------------- 4
ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም
ቆይታ ------------------------------------------ 6
ከዚህም ከዚያም ------------------------------ 10
ትኩረት --------------------------------------- 12
“በመሬት ዘርፍ ሕገ ወጥነትን ለመከላከል ከፍተኛ
እንቅስቃሴ እያደረግን ነው”
መልካም ዜጋ -------------------------------- 16 የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር
ዋና ሥራ አስኪያጅ
ፋይል ---------------------------------------- 20 ክቡር አቶ መኩሪያ ኃይሌ
ክሽን --------------------------------------- 22
ሳይቃጠል በቅጠል -------------------------- 24
ከሥነምግባር አውታሮች ------------------- 27
ኪነጥበብ ------------------------------------ 29
“ከሙስና በፀዳ እና የቅንነትን መርህ ተከትሎ

በመሥራት በተሰማሩበት መስክ ውጤታማ
በፌደራል የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና መሆን ይቻላል።”
ኮሚሽን በሥነምግባር ትምህርትና ኮሙኒኬ ዶ/ር መሰለ ኃይሌ
ሽን ጉዳዮች ዳይሬክቶሬት በየሦስት ወሩ
የሚታተም
ስልክ 011 5529100
ፖ.ሳ.ቁ 34798/9
ፋክስ 011 5536987
ኢሜይል feacedu@ethionet.et
ስምንተኛው መደበኛ ጉባዔ በአሶሳ ከተማ ሲካሄድ
ድረ ገጽ www.feac.gov.et
2
የአዘጋጁ መልዕክት
ለሙስናና ለብልሹ አሠራር ይበልጥ ተጋላጭ ከሆኑ ዘርፎች መካከል የመሬት አስተዳደር
አንዱ መሆኑን የተለያዩ ጥናቶች ይጠቁማሉ፡፡ በመሆኑም የፌደራል የሥነምግባር እና
የፀረ-ሙስና ኮሚሽን በዚሁ ዘርፍ ላይ ትኩረት በማድረግ ከፍተኛ እንቅስቃሴ ሲያደርግ ቆይ
ቷል፡፡ እያደረገም ይገኛል፡፡ ኮሚሽኑ በተለይ ከአዲስ አበባ ከተማ የመሬት አሰጣጥና ይዞታ
ጋር በተያያዘ ለሙስና በር የሚከፍቱ ቀዳዳዎችን ለመድፈን ያስችል ዘንድ የአሠራር ሥርዓት
ጥናት በማካሄድ የመፍትሄ ሀሳብ አቅርቧል፡፡ በሙስና ወንጀል በተጠረጠሩት ላይ ደግሞ

ምርመራ እያካሄደ ለሕግ የማቅረብ ተግባር አከናውኗል፡፡ በወንጀሉ የተገኘ ከፍተኛ መጠን
ያለው መሬት እንዲታገድ ያደረገበት ሁኔታም አለ፡፡
ከዚሁ ጋር ተያይዞ የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደርስ የከተማውን የመሬት አሰጣጥና ይዞታ
ከህገ ወጥነት ለመከላከል የወሰዳቸው ርምጃዎች ምን ይመስላሉ የሚል ጥያቄ
ሊነሳ ይችላል፡፡ መጽሔታችን ለዚህ እና ለሌሎችም ተያያዥ ጥያቄዎች ምላሽ
የሚሰጥ ቃለ ምልልስ ከአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ዋና ስራ አስኪያጅ ከክቡር አቶ
መኩሪያ ኃይሌ ጋር አካሂዳለች፡፡ ቃለ ምልልሱ ቆይታ በተሰኘው አምዳችን ተስተናግዷል፡፡
ከዚሁ የመሬት ጉዳይ ሳንወጣ በተጠናቀቀው በጀት ዓመት የፌደራል የሥነምግባር እና

የፀረ-ሙስና ኮሚሽን ከሕገ ወጥ የመሬት ወረራ ጋር በተያያዘ ያከናወናቸውን የሕግ ማስከበር
ሥራዎች የሚዳስስ ፅሁፍ በትኩረት ዓምዳችን ይዘን ቀርበናል፡፡
መልካም ዜጋ በተሰኘው ዓምዳችን ደግሞ መልካም ተሞክሯቸውን ያካፍሉን ዘንድ በኮንስትራክ

ሽን ዘርፍ የተሠማሩ አንድ ባለሙያ አወያይተናል፡፡
እያዝናኑ ትምህርት ይሰጣሉ ያልናቸውን እንደ ክሽን፣ ከዚህም ከዚያምና ኪነጥበብ የመሳሰሉ
ዓምዶችንም እንደተለመደው አካተናል፡፡ መልካም ንባብ፡፡
3
መልዕክቶቻችሁ
ህብረተሰቡ የበኩሉን ድጋፍ ቢያደርግ! ፍትህ ብትዘገይም ውጤቷ ጣፋጭ ነው!
በሃገራችን እየተካሄደ የሚገኘው የፀረ-ሙስና ትግል በ“ሥነምግባር” መጽሄት ባለፉት ሁለት እትሞች
የታለመለትን ግብ እንዲመታ የተለያዩ ህጎችን እየወ በተከታታይ በ ”ፋይል” አምድ ስር በቀረበው ጽሁፍ
ጡ ለተግባራዊነታቸውም የተለያዩ ጥረቶች በመደረግ የተላለፈው መልዕክት እጅግ አስተማሪ ሆኖ አግኝቼ
ላይ መሆናቸው ግልጽ ነው፡፡ ዋለሁ፡፡ በጽሁፉ የቀረበው ባለታሪክ ባለማወቅ የሙ

ሰኞችና ህገወጦች መሣሪያ በመሆን ለከባድ እንግልት
በመሆኑም ሚያዝያ 2002 ዓ.ም ባወጣችሁት የተዳረገ መሆኑ ስንቶች በተመሳሳይ ድርጊት
የ“ሥነምግባር” መጽሄት ቆይታ አምድ ላይ ከፌሥ እየተንገላቱ እንደሚገኙ እንዳስብ አስገድዶኛል፡፡
ፀሙኮ የሕግ አገልግሎት ኃላፊ ጋር የጥረቱ አካል
ስለሆነው የሃብት ማሳወቅና ማስመዝገብ ስራ የተደ ሆኖም በህገወጥነት የተፈፀመን ድርጊት ለማረም
ረገው ሰፋ ያለ ቃለምልልስ በጉዳዩ ዙሪያ የነበረኝን የሚወሰድ እርምጃ ተጨማሪ ህገወጥ ድርጊት
ግንዛቤ ከማሳደጉም ባሻገር ኮሚሽኑ እያደረገ በሚገ መሆን እንደማይገባውና ፍትህ ሊዘገይ ይችላል ነገር
ኘው ዘርፈ ብዙ የፀረ-ሙስና እንቅስቃሴ ላይ የህብረ ግን እውነትና ንጋት እያደር ይጠራል ነው
ተሰቡ ድጋፍና ትብብር ወሳኝ መሆኑንም ያመላከተ ና የሚባለው ጊዜው ሲደርስ የሚሰጠው ውጤት
ነበር፡፡ ስለዚህ ህብረተሰቡም ለስራው መሳካት በባለቤ ምን ያህል አስደሳች እንደሆነ ከጽሁፉ ተረድቻለሁ፡፡
ትነት ስሜት የሚጠበቅበትን አስተዋጽኦ ቢያበረክት
መልካም ነው እላለሁ፡፡
ዳኜ አባተ - ከባህርዳር ሃሰን ቶፊቅ - ከድሬደዋ
ለጥናቱ ትኩረት ቢሰጥ

የሙሰኞች የመጨረሻ ፍርድ ለህብረተሰቡ ይፋ
ቢደረግ! ኮሚሽናችሁ በኢትዮጵያ ስኳር ልማት ኤጀንሲ የሀ
ገር ውስጥ የስኳር ጨረታ ላይ ያካሄደውን ጥናት
የፌሥፀሙኮ በየሶስት ወሩ በሚያሳትመው “ሥነም አስመልክቶ በ “ሥነምግባር” መጽሄት ቅፅ 9 ቁጥ
ግባር” መጽሄት ስለሙስና ወንጀሎች እና በሙሰኞቹ ር 3 ሚያዝያ 2002 ዓ.ም “ሳይቃጠል በቅጠል” አም
ም ላይ በፍርድ ቤት ስለተላለፉ የቅጣት እርምጃዎች ድ ላይ የቀረበው ጽሁፍ አሁን በሀገራችን እየተስተ
የሚቀርቡት ጽሁፎች አስተማሪና በጉዳዩ ዙሪያ ግን ዋለ በሚገኘው የስኳር ገበያ ሁኔታ አንጻር ወቅታዊ
ዛቤን የሚያሳድጉ መሆናቸው አያጠራጥርም፡፡ ሆኖ ከመሆኑም ሌላ በተቋሙ ላይ የሚስተዋሉ ችግሮችን
ም ኮሚሽኑ በሙስና ወንጀል ተጠርጣሪ ስለሆኑ ግለ ለማወገድ ከፍተኛ ጠቀሜታ የሚኖረው ይመስለኛል፡፡
ሰቦች በብዙሃን መገናኛ በተለይ በቴሌቪዥንና በሬድዮ
የተጠርጣሪዎችን አድራሻ ለማወቅ የአፋልጉን ማስታ ኤጀንሲውም ሆነ የሚመለከታቸው አካላት በኮሚሽኑ
ወቂያ እንደሚያወጣ ሁሉ በግለሰቦቹ ላይ ፍርድ ቤት የቀረቡትን የመፍትሄ ሃሳቦች ከግምት ውስጥ በማገ
ያስተላለፈውን ውሳኔ ህብረተሰቡ በስፋት የሚያገኝበ ባት ለተግባራዊነታቸው እየተጉ እንደሆነ ተስፋ አደ
ትን መንገድ ቢያመቻች የሚኖረው አስተማሪነት የጎ ርጋለሁ፡፡
ላ ነው እላለሁ፡፡
አለማየሁና መስከረም ከአራዳ ክ/ከተማ
አሸናፊ መልካሙ - ከአ.አ.
4
ክራሞት
ዘብ ያዥ ሆኖ በሚሰራበት ወቅት ተገቢ ያልሆነ
የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽኖች
ጥቅም ለራሱ እና ለሁለተኛ ተከሳሽ ለሆነው እና
ስምንተኛ መደበኛ ስብሰባ በአሶሳ ከተማ ተካሄደ
ከሰራዊቱ በጡረታ ለተገለለው እውነተኛው ሎሌ
ለማስገኘት በማሰብ የተጣለበትን ሃላፊነት ያለአ
የፌደራል እና የክልል የሥነምግባር እና የፀረ- ግባብ ተጠቅሟል፡፡
ሙስና ኮሚሽኖች እና አግባብነት ያላቸው አካላት
የጋራ ጉባዔ ስምንተኛ መደበኛ ስብሰባ ከሰኔ አንደኛ ተከሳሽ መቶ አለቃ ተፈራ ሃይሉ ሀረር
9-1ዐ ቀን 2ዐዐ2 ዓ.ም በቤንሻንጉል ጉሙዝ ክል ከሚገኘው የደቡብ ምስራቅ ዕዝ ገንዘብ ማዘዣ
ል በአሶሳ ከተማ ተካሄደ፡፡ አካውንት ላይ ተቀንሶ ጅጅጋ ለሚገኘው የ38ኛ
ክፍለ ጦር ማሰልጠኛ ትምህርት ቤት ለሠራዊ

በስብሰባው ላይ የጋራ ጉባዔውን 7ኛ መደበኛ ቱ የነሀሴ ወር 2000 ዓ.ም. ደሞዝ እንዲከፈል
ስብሰባ ውሳኔዎችን አፈፃፀም የተመለከተ ሪፖ በአደራ በስሙ ከኢትዮጵያ ንግድ ባንክ የተረከበው
ርት ቀርቦ የተደመጠ ከመሆኑም በላይ የ2ዐዐ2 ን ብር 454,629.44 እና በሠራዊቱ ካዝና ውስጥ
የመጀመሪያ ግማሽ በጀት ዓመት ሀገር አቀፍ የተረከበውን የአደራ ገንዘብ ብር 198,225.27
የፀረ-ሙስና እንቅስቃሴ ሪፖርትን መሠረት በድምሩ ብር 652,855.01 ይዞ መሰወሩ በማስረ
ያደረገ ግምገማ እንደተካሄደ ታውቋል፡፡ በተመሳ ጃ ተረጋግጦበታል፡፡
ሳይም ‹‹በውጭ ዕርዳታ አጠቃቀም የፀረ-ሙስና
ተቋማት ሚና›› በሚል ርዕሰ-ጉዳይ ላይ ሁለተኛ ተከሳሽ እውነተኛው ሎሌም ለአንደኛ
ጉባዔው እንደተነጋገረም ለመረዳት ተችሏል፡፡ ተከሳሽ ሀሰተኛ የቀበሌ መታወቂያ በማውጣት
ከመንግስት የተመዘበረውን ገንዘብ በአዋሽ እና
በጉባዔው ላይ የትግራይ፣ የአፋር እና የሶማሌ በንብ ኢንተርናሽናል ባንኮች አማካኝነት አንደ
ክልሎች በፍትሕና በፀጥታ አካላት የተወከሉ ኛ ተከሳሽ በራሱ ስም ገንዘቡን በማዛወር ለግል
ሲሆን፣ የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን ጥቅማቸው ማዋላቸውን የክስ መዝገቡ ያመለክታል፡፡
ያቋቋሙ የቀሪዎቹ ክልሎች ደግሞ በየኮሚሽኖቻ
ቸው የሥራ ኃላፊዎች መወከላቸው ታውቋል፡፡ በመሆኑም ተከሳሾቹ በኮሚሽኑ ዓቃቤ ህግ የቀ
ረበባቸውን ከባድ የእምነት ማጉደል እና በሀሰተ
ኛ ሰነድ የመገልገል የሙስና ወንጀል ክስ ለመከ
ፍርድ ቤቱ በእምነት ማጉደል ወንጀል
ላከል ስላልቻሉ ፍርድ ቤቱ በአንደኛ ተከሳሽ መ
የተከሰሱ ግለሰቦች ላይ ውሳኔ አስተላለፈ
ቶ አለቃ ተፈራ ኃይሉ ላይ የ 7 ዓመት ጽኑ እስ
ራት እና የ 10,000 ብር ቅጣት በሁለተኛ ተከሳ
ድሬዳዋ:- የፌደራሉ ከፍተኛ ፍርድ ቤት ሚያዝ ሽ እውነተኛው ሎሌ ላይ በሌለበት የ 10 ዓመት
ያ 29, 2002 ዓ.ም በዋለው ችሎት በከባድ የእ ጽኑ እስራት እና የ 10,000 ብር የገንዘብ ቅጣት
ምነት ማጉደል የሙስና ወንጀል በተከሰሱ ሁለት ውሳኔ አስተላልፏል፡፡
ግለሰቦች ላይ ከ 7-10 ዓመት በሚደርስ ፅኑ
እስራትና እያንዳንዳቸው የ 10,000 ብር የገንዘብ
ቅጣት እንዲቀጡ ውሳኔ አስተላለፈ፡፡ መንግስታዊ ሰነዶችን ወደ ሀሰት የመለወ
ጥ የሙስና ወንጀል የፈፀመው ተፈረደበት
የፌደራል የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን
የድሬዳዋ ቅርንጫፍ ጽህፈት ቤት አቃቤ ህግ በተ የፌደራል ከፍተኛ ፍ/ቤት 1ኛ ወንጀል ችሎት
ከሳሾቹ ላይ የመሰረተው የክስ መዝገብ እንደሚያ መንግስታዊ ሰነዶችን ወደ ሀሰት በመለወጥ ከ1.2
ስረዳው አንደኛ ተከሳሽ መቶ አለቃ ተፈራ ሃይሉ ሚሊዮን ብር በላይ ለግል ጥቅሙ ያዋለው ብር
በሃገር መከላከያ ሚኒስቴር የደቡብ ምስራቅ ዕዝ ሃኔ አብርሃ ሐጎስ በስምንት ዓመት ጽኑ እስራት
የ38ኛ ክፍለ ጦር ማሰልጠኛ ትምህርት ቤት ገን እንዲቀጣ ወሰነ፡፡
5
በፌደራል የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን ሁለቱም ተከሳሾች በፈጸሙት የወንጀል ድርጊት
ተከሶ ሚያዝያ 25 ቀን 2002 ዓ.ም የተፈረደበት በመንግስት ድርጅት ላይ ግምቱ ከ207 ሺህ ብር
ይህ ግለሰብ በኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ ኃይል ኮር ያላነሰ ጉዳት ያደረሱ በመሆኑ በዋና ወንጀል አድ
ፖሬሽን በአዲስ አበባ ሪጅን ምዕራብ ዲስትሪክት ራጊነት እና ተባባሪነት በፈጸሙት የቅጅና ተዛማ
ከሐምሌ 1 ቀን 1997 እስከ ሰኔ 30 ች መብቶችን የማጣስ ወንጀል መከሰሳቸውን የክ
ቀን 1998 ዓ.ም የዕቃ ግምጃ ቤት ፀሐፊ ሆኖ ስ ቻርጁ ጨምሮ ያስረዳል፡፡
በሚሠራበት ወቅት ለራሱ የማይገባ ጥቅም
ለማግኘት አስቦ የዲስትሪክቱ የዕቃ ግምጃ በሙስና ወንጀል ሙከራ የተከሰሱ ግለሰቦች
ቤት ይገለገልባቸው በነበሩት ኦሪጅናል የመጠየ በእስራትና በገንዘብ ተቀጡ
ቂያ ሰነዶች ላይ ከፊትና ከኃላ ቁጥር በመጨ
መር እንዲሁም ቁጥሮችን በመሰረዝ እና በመ
ደለዝ ግምታቸው ብር 1,216,213.82 (አንድ ድሬዳዋ:- የፌደራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት ግንቦት
ሚሊዮን ሁለት መቶ አሥራ ስድስት ሺህ 11 ቀን 2002 በዋለው ችሎት በግብረአበርነት
ሁለት መቶ አስራ ሦስት 82/100) የሚሆኑ በፈጸሙት የሙስና ወንጀል ሙከራ በተከሰሱ
የኤሌክትሪክ ዕቃዎችን ለግል ጥቅሙ አውሏል፡፡ ሁለት ግለሰቦች ላይ ውሳኔ አስተላለፈ፡፡
በሙስና ወንጀል ተጠርጥረው የተያዙ አንደኛ ተከሳሽ አህመድ ሙሜ እና ግብረአበሩ

ሁለት ጋዜጠኞች ክስ ተመሰረተባቸው ከድር ጀማል በስራ ተግባር ላይ በፈጸሙት የመ
ውሰድና የመሰወር የሙስና ወንጀል በፌደራል
የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን የድሬ
የፌደራል የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን ዳዋ ቅርንጫፍ ጽህፈት ቤት አቃቤ ህግ ክስ
በሙስና ወንጀል ተጠርጥረው ሚያዚያ 13 እና ተመስርቶባቸው በፍርድ ቤቱ ውሳኔ አግኝተዋል፡፡
14 ቀን 2002 ዓ.ም በቁጥጥር ሥር ውለው በነ
በሩት ጋዜጠኛ ኃይለየሱስ ወርቁ እና አብዱልሰ አህመድ ሙሜ በኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ ኃይል
መድ መሐመድ ላይ ግንቦት 12 ቀን 2002 ዓ.ም ኮርፖሬሽን ድሬዳዋ ዲዝል ኃይል ማመንጫ
ክስ መሰረተ፡፡ ጣቢያ ውስጥ “ስቶር ማን” ሆኖ በሚሰራበት
ወቅት ኮርፖሬሽኑ በጊዜው የነበረውን የኤሌክ
ኮሚሽኑ የመሰረተው ክስ እንደሚያስረዳው ትሪክ ኃይል እጥረት ለመቅረፍ ከናሽናል ኃይል
ጋዜጠኛ ኃይለየሱስ ወርቁ በኢትዮጵያ ሬድዮና ኢትዮጵያ ከገዛው በተጎታች ቦቴ ውስጥ ከነበ
ቴሌቪዥን ድርጅት የዴሞክራሲና መልካም ረ 8,702 ሊትር ናፍጣ ላይ ግምቱ 35,262.07
አስተዳደር ፕሮግራሞች ኤዲተር፣ አብዱል ብር የሆነውን 5,281 ሊትር ናፍጣ መራገፍ
ሰመድ መሐመድ ደግሞ የመዝናኛ ሲገባው ሁለተኛ ተከሳሽ ከሆነው እና በወቅቱ መ
ፕሮግራሞቸ ከፍተኛ ሪፖርተር ሆነው በመስ ኪናውን ሲያሽከረክር ከነበረው ከድር ጀማል ጋር
ራት ላይ እንዳሉ ተገቢ ያልሆነ ጥቅም ለማግኘ በመመሳጠር የማይገባ ጥቅም ለራሳቸው ለማግ
ት እና ለሌሎች ለማስገኘት በማሰብ ለሥራ ብለ ኘት የመንግስትን ንብረት ከጣቢያው ሊያስወጡ
ው ከድርጅቱ የተረከቧቸን 19 የተለያዩ የኦዲዮና ሲሞክሩ መያዛቸውን የክስ መዝገቡ ያስረዳል፡፡
የኦዲዮቪዡዋል መረጃዎችን ከድርጅቱ እውቅ
ና እና ፍቃድ ውጭ እና የድርጅቱን የኦዲዮና በዚህም ፍርድ ቤቱ ግለሰቦቹ በስራ ተግባር
ኦዲዮቪዡዋል ላይብረሪዎች አጠቃቀም መመ ላይ በፈጸሙት የመንግስትን ንብረት የመውሰድ
ሪያና የኤዲቶሪያል ፖሊሲን በመጣስ በሳውዲ እና የመሰወር ሙከራ የሙስና ወንጀል ጥፋተኛ
አረቢያ አልኢቅራ ለተባለ የግል ቴሌቪዥን ሆነው ስላገኛቸው እያንዳንዳቸውን በሁለት
ጣቢያ በወንጀል ግብረአበሮቻቻው አማካኝነት አመት ጽኑ እስራት እና በ2,000 ብር እንዲቀጡ
አሳልፈው በመስጠታቸው በፈፀሙት በስልጣን ወስኗል፡፡
ያለአግባብ የመገልገል የሙስና ወንጀል ተከሰዋል፡፡
6
ቆይታ
“በመሬት ዘርፍ ሕገ ወጥነትን ለመከላከል ከፍተኛ እንቅስቃሴ እያደረግን ነው”
የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ንብረት በአግባቡ የሚመዘገብበት፣ ወደ ህብረተሰቡ ሲተላለ
ዋና ሥራ አስኪያጅ ፍም ተመዝግቦ የሚያዝበት ሁኔታ በተሟላ መልኩ አልነ
ክቡር አቶ መኩሪያ ኃይሌ በረም፡፡ የመሬት ልማት፣ ከተማ መልሶ የማደስ፣ በጨረታ
ወይም በድርድር መሬት የማስተላለፍ፣ የግንባታ ፍቃድና

ሥነምግባር መፅሔታችን ከአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የይዞታ አስተዳደር ሥራዎች በአንድ ተቋም ብቻ የተደራጁ
ዋና ሥራ አስኪያጅ ከክቡር አቶ መኩሪያ ኃይሌ ጋር በከ በት ሁኔታም የነበረ ሲሆን ይህም ግለሰቦች ሊሠሩት ከሚ
ተማው መሬት አሰጣጥ፣ ይዞታና ተያያዥ በሆኑ ጉዳዮች ችሉትና ከሚገባቸው ወሰን በላይ ኃላፊነት እንዲይዙ አድ
ዙሪያ ቃለ ምልልስ አካሂዳለች፡፡ ከአቶ መኩሪያ ኃይሌ ርጓል፡፡ በሦስተኛ ደረጃ አደረጃጀቱም ግልፅነትና ተጠያቂነ
ጋር የተደረገውን ቃለ ምልልስ እነሆ፡፡ ትን ለተላበሰ አሠራር ምቹ ሁኔታ የሚፈጥር አልነበረም፡፡
ሥነምግባር፡- በአዲስ አበባ ከተማ ከ1997 ዓ.ም ወዲህ በአጠቃላይ ለሕገ ወጥ ድርጊቱ መበራከት ምክንያቱ
ሕገ ወጥ የመሬት አሰጣጥና ይዞታ በስፋት የታየበት ሁኔ በመሠረታዊነት በሰው ኃይላችን ላይ የነበረው የአስተሳሰብ
ታ እንደነበር ይታወቃል፡፡ ለዚህ ሕገ ወጥ ድርጊት መበራ ችግር ከላይ ከጠቀስኳቸው የአሠራርና የአደረጃጀት እን
ከት ምክንያቱ ምንድን ነው ይላሉ? ከኖች ጋር ተዳምሮ በማስፈፀም አቅም ላይ ያስከተለው
ችግር ነው፡፡
አቶ መኩሪያ፡- በጥያቄው ለተጠቀሰው ሕገ ወጥ ድርጊ
ት መበራከት መሠረታዊ ምክንያት ነው ብሎ ማስቀመጥ ሥነምግባር፡- መሬት የአዲስ አበባ ከተማንም ሆነ የነዋ
የሚቻለው ከአስተሳሰብ ጋር የተያያዘ ችግርን ነው፡፡ ይኸ ሪዎችን የልማትና ሌሎች ፍላጎቶች ለማሟላት ምን ድር
ውም አግባብ ባልሆነና በአቋራጭ መንገድ መበልፀግ ይቻ ሻ አለው?
ላል የሚል የተሳሳተ አስተሳሰብ የያዙ የህብረተሰብ ክፍሎ
ች በተለይ በ1997 ዓ.ም በተካሄደው ሀገር አቀፍ ምርጫ አቶ መኩሪያ፡- እንደሚታወቀው መሬት ለልማት አስፈ
ተቃዋሚዎች በከተማዋ ማሸነፋቸውን ተከትሎ ከመሬት ላጊ ከሆኑ መሠረታዊ ግብአቶች አንዱ ነው፡፡ መሬት ከሌ
አሰጣጥና ይዞታ ጋር በተያያዘ አሉታዊ ጫና የፈ ሎቹ ግብዓቶች ማለትም የሰው ኃይልና የቴክኖሎጂ አቅ
ጠሩበት ሁኔታ ነበር፡፡ አሉታዊ ጫና ያሳደሩትም ም ጋር ተዳምሮ ለልማት ቁልፍ መሣሪያ በመሆን ያገለግ
የተለያዩ አደረጃጀቶችንና ትስስሮችን ከመዋቅሮቻችን ጋር ላል፡፡ ከዚህ አኳያ በከተማችን የትምህርት፣ የጤና፣ የመ
በመፍጠር ጭምር እንደነበር ይታወቃል፡፡ ንገድ፣ የውሃ፣ የስልክ ወዘተ. መሠረተ ልማቶች እንዲስ
ፋፉ መሬት በነፃ በማቅረብ እንዲሁም ለሰፊ የህብረተሰብ
ችግሩ በተለይ በሪል ስቴት መስክ ጎልቶ የታየ ሲሆን ከፍ ክፍል የሥራ ዕድል እንዲፈጠር መሬትን ለኢንቨስትመን
ተኛ የመንግሥትና የህዝብ ንብረት የተመዘበረበት ሁኔታ ት፣ ለንግድ ወዘተ. በነፃ ወይም በአነስተኛ ወይም በተመ
ተፈጥሮ ነበር፡፡ በወቅቱ የተለያዩ ሕገ ወጥ የመኖሪያ ቤት ጣጣኝ ዋጋ በማቅረብ ህብረተሰቡ በመሬት ልማት ፍትሃ
የህብረት ሥራ ማህበራትን በማደራጀት እንዲሁም በኢን ዊ ተጠቃሚ እንዲሆን እየተደረገ ነው፡፡ ፍትሃዊ ተጠቃ
ቨስትመንት ስም የመንግስትና የህዝብ መሬት ወደ ግለሰ ሚነትን ማረጋገጥ ደግሞ ህበረተሰቡ በሠላምና ዴሞክራሲ
ቦች በማዞርም ቀላል የማይባል የመንግስትና የህዝብ ሀብ ግንባታ የሚኖረው ተሳትፎ እንዲጎለበት ትልቅ ሚና ይጫ
ት ተመዝብሯል፡፡ ወታል፡፡ ስለዚህም በአጠቃላይ የመንግሥትና የህዝብ ሀብ
ት የሆነው መሬት በከተማዋ ለኢኮኖሚና ማህበራዊ አገልግ
በአጠቃላይ ለነዚህ ሕገ ወጥ ድርጊቶች መበራከት መሠረ ሎቶች መስፋፋት ቀጥተኛ አስተዋፅኦ እያደረገ ሲሆን ለሠ
ታዊ እና የመጀመሪያ ምክንያቱ የአስተሳሰብ ችግር ሆኖ ላምና ለዴሞክራሲ ሥርዓት ግንባታችን መጠናከር ደግሞ
በመቀጠልም የግልፅነትና የተጠያቂነት አሠራር መጓደል በተዘዋዋሪ የድርሻውን እያበረከተ ነው ለማለት ይቻላል፡፡
ቀላል የማይባል ችግር እንደፈጠረም መገንዘብ ተችሏል፡፡
እያንዳንዱ ጉዳይ እንዴት መፈፀም አለበት? ከባለጉዳይ ሥነምግባር፡- የከተማው አስተዳደር በአሁኑ ጊዜ ሕገ
ምን ይጠበቃል? የአሠራር ሥርዓት ሲጣስ የእርምት ወጥ የመሬት አሰጣጥና ይዞታን ለመከላከል ምን እርምጃ
ወይም የማስተካከያ እርምጃ የሚወሰደው እንዴት ነው? ዎችን እየወሰደ ይገኛል?
የሚሉና የመሳሰሉ ጥያቄዎችን የሚመልስ በግልፅ የተ
ቀመጠ አሠራር ያለመኖር ችግር ነበር፡፡ መሬት እንደ አቶ መኩሪያ፡- በከተማው ሕገ ወጥ የመሬት አሰጣጥና
7
ይዞታን ለመከላከል የአጭር ጊዜ እና የረጅም ጊዜ እቅዶች በሰው ኃይል አስተሳሰብ ረገድ ለውጥ በማምጣት
ን አውጥተን በመንቀሳቀስ ላይ እንገኛለን፡፡ ከአጭር ችግሩን በዘላቂነት ለመፍታት ርብርብ በማድረግ
ጊዜ አኳያ በእቅዳችን አስቀምጠን በመተግበር ላይ ያለነ ላይ እንገኛለን፡፡ በመሆኑም በመሬት ላይ የሚፈፀመውን
ው በፍጥነት መስተካከል የሚችሉ አሠራሮችንና አደረጃ ሕገ-ወጥነት መከላከል ይቻላል ብለን እናምናለን፡፡
ጀቶችን የመቀየር ሥራ ነው፡፡ በተጨማሪም ሕገ ወጥነት
የበላይነት እንዳያገኝ በአፋጣኝ የመቆጣጠርና አክሳሪ ሥነምግባር፡- የፌደራል የሥነምግባርና የፀረ-ሙስና
መሆኑን በተጨባጭ ሊያሳይ የሚችል እንቅስቃሴ ማድረግን ኮሚሽን ከአዲስ አበባ ከተማ የመሬት አስተዳደር ጋር
ነው፡፡ በክቡር ከንቲባው የሚመራና እኔም ምክትል ሰብሳቢ በተያያዘ ለሙስናና ብልሹ አሠራር የሚያጋልጡ
የሆንኩበት መዋቅሩ እስከ ቀበሌ የሚደርስ ግብረ ኃይል አሠራሮችን በማጥናት የመፍትሄ ሃሳቦችን ማቅረቡ
ተቋቁሞ ሕገ ወጥነትን በመቆጣጠር፣ አሳፋሪ ሥራ መሆ ይታወቃል። የከተማው አስተዳደር የመፍትሄ ሀሳቦቹ
ኑን በማስገንዘብና የከተማው አስተዳደር በዚህ ጉዳይ ላይ ን እንዴት ተመለከታቸው? ተግባራዊ ለማድረግስ ምን
ድርድር የሌለው መሆንን በተግባር በማሳየት ረገድ ከአጭ ያህል ተንቀሳቅሷል? በተጨማሪም ኮሚሽኑ ከሕገ ወጥ
ር ጊዜ አኳያ እቅድ ወጥቶ ባለፉት ሁለት ዓመታት ርብር የመሬት አሰጣጥና ይዞታ ጋር በተያያዘ በርካታ ተጠር
ብ ሲደረግ ቆይቷል፡፡ ጣሪዎችን ለፍርድ ማቅረቡ፣ እንዲሁም ከፍተኛ ገንዘብ
የሚያወጣ የከተማ ቦታ እንዲታገድ ማድረጉ በዘርፉ ሕገ
ከረጅም ጊዜ አንጻር በመሠረታዊነት ትኩረታችንን ያደረ ወጥነት ለመከላከል ምን አስተዋጽኦ አበርክቷል ይላሉ?
ግነው በቀጣይነት ሊሠራ የሚችል አሠራርና አደረጃጀት
በመፍጠር ላይ ነው፡፡ ከአሠራር አንጻር የከተማችን መሬ አቶ መኩሪያ፡- የፌደራል የሥነምግባርና የፀረ-
ት አስተዳደር የአሠራር ሥርዓቱ ዓለም አቀፍ ደረጃን የጠ
ሙስና ኮሚሽን ከአዲስ አበባ ከተማ የመሬት አስተዳደር

በቀና ምርጥ የውጭ ተሞክሮዎችን ያካተተ ይሆን ዘንድ ጋር በተያያዘ ከፍተኛ የሆነ አዎንታዊ ሚና ተጫው
በዓለም አቀፍ ደረጃ የተገኙትን ተሞክሮዎች አዲስ አበባ ቷል፡፡ አሁንም ድጋፍ በማድረግ ላይ ይገኛል፡፡ ከዚሁ
ላይ በመሞከር በሀገር አቀፍ ደረጃም እንዲያገለግል ጉዳይ ጋር በተያያዘ ኮሚሽኑ ድጋፍ የመስጠት ሳይሆ
ለማድረግ ትኩረት ሰጥተን እየተንቀሳቀስን እንገኛለን፡፡ ን የማይተካ ሚና ነበረው ለማለት እችላለሁ፡፡ ይህን የኮ
በዚሁ መሠረት የዓለም አቀፍ የቴክኖሎጂ ግዥ ጨረታ ሚሽኑን ሚናም በሁለት መልኩ ከፍሎ ማየት ይቻላል፡፡
አውጥተን ከሁሉም የዓለማችን ክፍሎች አማካሪዎች
ከተወዳደሩ በኋላ ጀርመናዊያን አማካሪዎች አሸንፈው አንደኛው ኮሚሽኑ የመንግስትንና የህዝብን ንብረት በጠ
እና ውል ተዋውለው ወደ ሥራ ገብተዋል፡፡ ይህ ሥራ ራራ ፀሃይ መዝረፍ አይቻልም፤ የመንግስትንና የህዝብ
አዲስ አበባ ከተማ ውስጥ ያለ መሬት በሙሉ በአው ን ንብረት መዝረፍ አደጋ አለው፤ የኋላ ኋላም ተጠያቂ
ሮፕላን ፎቶ ተነስቶ፣ ወደ መስመር ማፕ ተቀይሮ፣ ነት ያስከትላል የሚል ግልጽ መልዕክት አስተላልፏል፡፡
እያንዳንዱ ይዞታ እና የማይንቀሳቀስ ንብረት በቴክኖሎጂ ይህም አንዳንድ መልካም ባህሪ ያላቸው ግለሰቦችንና
ተመዝግቦ፣ አገልግሎት ፈላጊዎች የተሟላ መረጃ የሚያ መልካም አገልግሎት የሚሰጡ የሥራ ኃላፊዎችን በተ
ገኙበት ሥርዓት ይፈጥራል ተብሎ ይታመንበታል፡፡ ግል ወሰነ ደረጃ ያስደነገጠበት ሁኔታ ቢኖርም በዘርፉ ሕገ
ጽነትና ተጠያቂነት ያለው አሠራር በማስፈን በተለይም ወጥነትን ለማቆም ከፍተኛ አስተዋፅኦ አድርጓል፡፡ በሕገ
ስለ መሬት አቅርቦት ሁሉም ሰው በመረጃ መረብ እና ወጥ መንገድ ተይዞ የነበረ ከፍተኛ መጠን ያለው መሬት
በመገናኛ ብዙሃን ይፋ መረጃ የሚያገኝበትን ሁኔታ በመ ለከተማው አስተዳደር መመለሱ እንዲሁም በፍርድ ቤት
ፍጠርም በዘርፉ ፍትሃዊነትን ለማረጋገጥ ያስችላል፡፡ በመ የታገደው መሬት መጠንም እጅግ ከፍተኛ መሆኑ በዘርፉ
ሆኑም በዚህ ረገድ ልዩ ትኩረት ሰጥተን እየሰራን ነው፡፡ ሕገ ወጥነትን ለማስቆም ከፍተኛ አስተዋፅኦ አድርጓል፡፡
ከቴክኖሎጂ በተጨማሪ አስተሳሰቡ የተቀየረና እምነት ሁለተኛው የኮሚሽኑ ትልቅ አስተዋፅኦ ከከተማው የመሬ
የሚጣልበት የሰው ኃይል ለመፍጠር ዝርዝር ፕሮግራም ት አስተዳደር ጋር በተያያዘ ለሙስናና ብልሹ አስተሳሰብና
አውጥተን ወደ ተግባር ገብተናል፡፡ የሰው ኃይላችንን አስተ ተግባር የሚያጋልጡ አሠራሮችን በማጥናት የመፍትሄ
ሳሰብ ለመቀየር ከእውቀት፣ ከሙያ፣ ከመንግሥት ፖሊሲና ሃሳቦችን ማቅረቡ ነው፡፡ የአሁኑ የከተማው አስተዳደር
ስትራቴጂ፣ ከደንቦችና መመሪያዎች አንፃር ሥልጠናዎች ሥራ ሲጀምርም የጥናት ውጤቶቹን እንደ መጀመሪያ
ን የመስጠት እንዲሁም በተግባር በተገኙ ተሞክሮዎች ላይ ግብዓት ተጠቅሞባቸዋል፡፡
እርስ በእርስ እየተማማረና አሠራሮችን እየገመገመ የሚሄ
ድበት ሥርዓትን የመዘርጋት ሥራዎች እየተከናወኑ ሲሆን ሥነምግባር፡- በአሁኑ ጊዜ በሊዝ ቦታዎች ጨረታ አሰ
ይህም ቀጣይነት እንዲኖረው ለማድረግ ጥረቱ ይቀጥላል፡፡ ጣጥ፣ በይዞታ ማህደር፣ በግንባታ ፍቃድና በምትክ ቦታ
አሰጣጥ፣ በካሳ ክፍያ አፈፃፀም እንዲሁም በቦታ ማቅረብ
በሌላ በኩል ደግሞ ሦስት መሥሪያ ቤቶች ማለትም አንደ ረገድ ያለው የግልጽነት፣ የፍትሃዊነትና የተጠያቂነት ሁኔ
ኛ የመሬት ልማት፣ ባንክና ከተማ ማደስ፣ ሁለተኛ የመ ታ ምን ይመስላል?
ሬት አስተዳደርና ግንባታ ፍቃድ፣ ሦስተኛ የፕላንና የመ
ሬት መረጃ ኢንስቲትዩት ሥልጣንና ተግባራቸው ተለይ አቶ መኩሪያ፡- በከተማዋ በሊዝ ቦታዎች ጨረታ አሰ
ቶ ግልፅነትንና ተጠያቂነትን በሚያሰፍን መልኩ ተደራጅ ጣጥ፣ በይዞታ ማህደር፣ በግንባታ ፍቃድና በምትክ ቦታ
ተዋል፡፡ ሥራዎችን ከፋፍለን በመሥጠታችን የአገልግሎት አሰጣጥ፣ በካሳ ክፍያ አፈፃፀም እንዲሁም በቦታ ማቅረ
ቅልጥፍና እና ውጤታማነት ከማምጣት አንጻር ጉልህ ብ ረገድ አሁን ያለው የግልጽነት፣ የፍትሃዊነትና የተጠ
ለውጥ የማስመዝገብ ጅምር እየታየ ነው፡፡ ያቂነት ሁኔታ ተስፋ ሰጪ ነው፡፡ በርካታ ለውጦች አሉ፡፡
በአጠቃላይ የመሬትና መሬት ነክ ጉዳዮች የማስፈፀም ቀደም ሲል ህብረተሰቡ የመሬት ጨረታ በሚወጣበት ጊዜ
አቅም ወደ ተሻለ ደረጃ እንዲደርስ የሚያስችሉ የአጭርና የተሟላ መረጃ አግኝቶ የሚወዳደርበት ሁኔታ አልነበረም፡፡
የረጅም ጊዜ ዕቅዶች አውጥተን በአሠራር፣ በአደረጃጀትና በዚህም ምክንያት የመሬት ዋጋ ከዓመት ዓመት እያሻቀበ
8
የመጣበት ሁኔታ ነበር፡፡ በካሬ ሜትር እስከ 22 ሺህ ብር ሁኔታ ፈጥረናል፡፡ በዚህ ረገድ በተወሰነ ደረጃ የምንፈትሻ
ዋጋ የሚሰጥበት ሁኔታ እንደነበር ይታወሳል፡፡ ቸው ጉዳዮች ቢኖሩም አሁን የተሻለ ሁኔታ ነው ያለው፡፡
አሁን በቀየስነው ስትራቴጂ መሠረት የመሬት ጨረታ ካሳ ክፍያን በተመለከተ በተወሰነ ደረጃ የካሳ መመሪያው
በሚወጣበት ጊዜ በተለያዩ መገናኛ ብዙሃን በተደጋጋሚ ን አሻሽለናል፡፡ ወጥ መመሪያ አጽድቀን ግን ወደ ሥራ
ስለሚገለፅ ህብረተሰቡ መረጃ ያገኛል፡፡ መሬት እየቀረበ ገና አልገባንም፡፡ በሙከራ ደረጃ የምናየውና የምናጠራው
ያለው በሚገመት ጊዜ ውስጥ (ለምሳሌ በወር ወይም በ15 ሁኔታ አለ፡፡ ያም ሆኖ በካሳ ክፍያ ረገድ ከቀድሞው በጣም
ቀን) ነው፡፡ ይህም በመሆኑ የመሬት ዋጋ በ4 ሺህና 5ሺ የተሻለ ሁኔታ መኖሩ ግልጽ ነው፡፡
ህ ብር ገደማ ወርዷል፡፡ ከዚህም በታች ይወርዳል ብለን
እንገምታለን፡፡ በእርግጥ ለእኛ ትልቁ ቁም ነገር የመሬት እንደሚታወቀው የአሁኑ የከተማ አስተዳደር ሥል
ዋጋ መናር ወይም ማሻቀብ አይደለም፡፡ ዋናው ጉዳይ ባለሃ ጣን በሚረከብበት ጊዜ ከ20 በላይ የመንገድ ፕሮጀክቶ
ብቱም ሆነ ነዋሪው መሬቱን ከያዘ በኋላ በፍጥነት ማልማቱ ች የቆሙበትና አስተዳደሩ ለኮንትራክተሮችና ኮንሰ
ላይ ነው፡፡ ልታንቶች ለባከነ ጊዜ ካሳ የሚከፍልበት ሁኔታ ነበር፡፡
አሁን በወሰን ማስከበር የተነሳ የቆመ አንድም
ቀደም ሲል በነበረው አሠራር የመሬት ጨረታ ከወጣ ፕሮጀክት የለም፡፡ መንገዶች በፍጥነት እየተገነቡ
በኋላ በሦስትና በአራት ወራት እንኳ ውጤቱ አይታወቅም ነው፡፡ በተመሳሳይ ሁኔታ የስልክ፣ የመብራትና የውሃ ወሰን
ነበር፡፡ አሁን ባለው አሠራር ተጫራቹ ዋጋ በዕለቱ ያስገባ ማስከበር ችግር በማይፈጥርበት ደረጃ ላይ ነው ያለው፡፡
ል፡፡ የጨረታውን ውጤት ተጫራቹ እዛው አዳራሽ ውስጥ
እንዳለ በኮምፒዩተር ስክሪን እያየ የሚያውቅበትን አሠራር ያለስጋት ለልማት መሬት የማቅረብ ሁኔታም ተመቻችቷ
ፈጥረናል፡፡ማንም ሰው እንደፈለገ መቀነስ፣ ማዛባትና መደ ል፡፡ ለጥቃቅንና አነስተኛና ለቤቶች ልማት ቦታ ማቅረብም

ለዝ የማይችልበት አሠራር ነው የፈጠርነው፡፡ በጣም ቀላል እየሆነ ነው፡፡ ለዩኒቨርሲቲዎችና ሆስፒታሎ
ችም ያለ ችግር ቦታ ማቅረብ የሚቻልበት ደረጃ ላይ ነው
የይዞታ ማህደር ጉዳይ ብዙ ሰዎችን ሲያስለቅስ የቆየና የደረስነው፡፡ መሬትን ለመሠረተ ልማት፣ ለቤት ልማት
‹‹ማህደሬ ጠፋ›› የሚል አቤቱታ ክቡር ከንቲባው ቢሮ ድረ ና የሥራ እድልን ለመፍጠሪያ በነፃ በማቅረብ እንዲሁም
ስ የሚቀርብበት ሁኔታ ነበር፡፡ በአሁኑ ወቅት ግን ማህደሩን በጨረታ ተደራሽ በማድረግ ፍትሃዊነትን የሚያረጋገጥ
ፈልጎ የሚያጣ ሰው የለም፡፡ በአብዛኛው በቀበሌ፣ በተወሰነ መሠረት ተጥሏል፡፡
መልኩ ደግሞ በክፍለ ከተማ ደረጃ በደቂቃ ውስጥ ማህደር
ወጥቶ አገልግሎት የሚሰጥበት ሁኔታን ለመፍጠር በአጠቃላይ ከምንጠብቀው አንጻር በተለይም ከረጅም
ተችሏል፡፡ ጊዜ እቅዳችን አኳያ ብዙ ቢቀረንም በርካታና ከፍተ
ኛ ሊባሉ የሚችሉ ተስፋ ሰጪ ሥራዎች ተሠርተዋ
የግንባታ ፍቃድም በቀናት ውስጥ የሚሰጥበት ሁኔ ል፡፡ በመሬት ዘርፍ ህገወጥነትን በመከላከል፣ መሬት
ታ ተመቻችቷል፡፡ የምትክ ቦታ አሰጣጥን በተመለ ን ግልጽ በሆነ አሠራር በማቅረብና በፍትሃዊነት በማ
ከተ የመሬቶቹ ቁጥር ተጠቅሶ በእጣ የሚሰጥበትን ገልገል ረገድ በርካታ ተግባራት ተከናውነዋል፡፡ የአሁኑ
9
የከተማ አስተዳደር ሥልጣን ከተረከበ ወዲህ በዘርፉ እንደምንወስድ ማስጠንቀቂያ በመስጠትም ብዙዎቹ (ትልል
ያደረገው ለውጥ ቀደም ሲል ከነበረው ሁኔታ ጋር ሲነፃ ቅ ባለሀብቶችን ጨምሮ) ወደ ልማት እንዲገቡ ተደርጓል፡፡
ፀር በማንኛውም መለኪያ ከፍተኛ ሊባል የሚችል ነው፡፡
ሦስተኛው ትኩረት ያደረግንበት ጉዳይ ከእንግዲህ በኋላ
ሥነምግባር፡- በከተማው መሬት አስተዳደር አማካይነት መሬት በሚሰጥበት ጊዜ መሬቱ ለልማታዊ አገልግሎት
በሚታተሙ የይዞታ ማረጋገጫ ካርታዎች ላይ ምን ያህል ብቻ መዋል የሚገባው መሆኑ ላይ ነው፡፡ በመሆኑም
ክትትልና ቁጥጥር ይደረጋል? በእርግጥም ወደ ልማት ሊገባ ለሚችል፣ አቅም ላለውና
ቅድመ ዝግጅት ላጠናቀቀ ሰው ባወጣነው ግልፅ መመሪያ
አቶ መኩሪያ፡- አዲሱ የከተማ አስተዳደር ብዙ የይዞታ መሠረት በጨረታም ሆነ በድርድር መሬት የመስጠት
ማረጋገጫ ካርታ ያሳተመበት ሁኔታ አልነበረም፡፡ አብዛኛ ሁኔታን ነው የምንከተለው፡፡
ዎቹ ካርታዎቹ ቀድሞ የታተሙ ናቸው፡፡ ካርታዎችን በ
ሚመለከት ከፍተኛ ጥንቃቄ የሚጠይቀው ከማሳተሙ ጀም ሥነምግባር፡- በአዲስ አበባ ከተማ የመሬት አስተዳ
ሮ ነው፡፡ ከታተሙ በኋላ ደግሞ በማዕከላዊ ደረጃ ተመዝ ደርንና ይዞታን ከሙስናና ብልሹ አሠራር የጸዳ ለማድ
ግበው ስለ አወጣጣቸውና ምን ላይ እንደሚውሉ ክትትል ረግ የከተማው አስተዳደርና የፌደራል የሥነምግባር
አድርጎ ሥራ ላይ በማዋል ረገድ ትልቅ ክፍተት ነበር፡፡ ና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን ምን ያህል ተቀራርበው እየሠ
በአሁኑ ወቅት ግን በከተማው በተካሄደው የመሠረታዊ ሩ ይገኛሉ? በዚህ ረገድ ከህብረተሰቡስ ምን ይጠበቃል?
አሠራር ሥርዓት ለውጥ ካርታን በሚመለከት የግልጽነ
ትና የተጠያቂነት አሠራርን የሚያረጋግጥ መመሪያ ወጥ አቶ መኩሪያ፡- ከላይ እንደገለፅኩት የፌደራል የሥነምግ
ቷል፡፡ ይህም ካርታ እንዴት መታተም እና መሰራጨት ባርና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን ከአዲስ አበባ ከተማ ሕገ ወጥ
እንዳለበት በግልፅ የሚያሳይ በመሆኑ በአሁኑ ጊዜ ከይዞ የመሬት አሰጣጥና ይዞታ ጋር በተያያዘ ህገ-ወጥነትን ለመ
ታ ማረጋገጫ ካርታ ጋር በተያያዘ በተሻለ ደረጃ እየተሠራ ከላከል በርካታ ተጠርጣሪዎችን ለፍርድ በማቅረብ እንዲሁ
ነው ብሎ በእርግጠኝነት ለመናገር ይቻላል፡፡ ም ከከተማው የመሬት አስተዳደር ጋር በተያያዘ ለሙስናና
ብልሹ አሠራር የሚያጋልጡ አሠራሮችን በማጥናት የመ
ቀደም ሲል የወጡ ካርታዎችን ደግሞ ከፍተኛ ደረጃን ፍትሄ ሃሳቦችን በማቅረብ ከፍተኛ እንቅስቃሴ አድርጓል፡፡
በጠበቀ፣ ተአማኒነታቸውን ባረጋገጠና ከእንግዲህ በኋላ በዚህ እንቅስቃሴ ውስጥ ሁሉ የከተማው አስተዳደር ከኮ
ችግር በማይፈጥር መልኩ ቀይሮ ለማስተካከል ቅድመ ሚሽኑ ጋር ተግባብቶና ተቀራርቦ ሠርቷል፡፡ በመረጃ መለ
ዝግጅት እያደረግን ነው፡፡ የተለያዩ ሰነዶች ኖሯቸው የይ ዋወጥ ረገድና የህዝብን ንቃተ ህሊና ከማጎልበት አንጻርም
ዞታ ካርታ ለሌላቸው ቁጥራቸው 100 ሺህ ለሚጠጉ ሰዎ አብረን እንሠራለን ብለን እናስባለን፡፡ ይህ ተደጋግፎና ተቀ
ች ካርታ ለመስጠትም ዝግጅት በማድረግ ላይ እንገኛለን፡፡ ራርቦ የመሥራት ሁኔታ በቀጣይም ተጠናክሮ እንደሚቀ
ጥል እምነታችን ነው፡፡
ሥነምግባር፡- በከተማዋ የግንባታ ቦታ ወስደው ሥራ
በማይጀምሩ አልሚዎች ላይ ተገቢውን ክትትልና ቁጥ በተለይም ከአሁን በኋላ የህብረተሰብን አስተሳሰብ
ጥር በማድረግ ወቅታዊ እርምጃ በመውሰድ ረገድ ችግር ከመቅረፅ አንጻር የጎላ ሥራ ይሠራል ብዬ አምናለሁ፡፡
እንዳለ ይነገራል። በዚህ ላይ የእርስዎ ምላሽ ምንድን ነው? በዚህ ረገድ ኮሚሽኑ የግንዛቤ ማስጨበጥ ሥራዎቹን በማ
ጠናከር ‹‹በሕገ ወጥና በአቋራጭ መንገድ መክበር ይቻላ
አቶ መኩሪያ፡-- በዋነኛነት የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳ ል›› የሚል የተሳሰተ አስተሳሰብን ተሸናፊ በማድረግ በኩል
ደር አሠራሩን ሲያስተካክል ከፍተኛ ጥንቃቄ በተሞላበት ይበልጥ እንደሚያግዘን ተስፋ አለኝ፡፡
ሁኔታ ነው፡፡ አስተዳደሩ ለሦስት ጉዳዮች ትኩረት በመስጠ
ት ነው አሠራሩን እያስተካከለ ያለው፡፡ የከተማውን የመሬት አስተዳደር ከሙስና የፀዳ በማድረግ
ረገድ ከሕብረተሰቡ ምን ይጠበቃል ለሚለው በዚህ ረገድ
አንደኛው ጉዳይ በሕገ ወጥ መንገድ ሀብት መፍጠር ኪሳ ህብረተሰቡ የሚኖረው ድርሻ ከፍተኛ ነው ብዬ አስባለሁ፡፡
ራ እንደሚያስከትል በማሳየት ላይ ትኩረቱን ያደረገ ነው፡፡ ህብረተሰቡ አገልግሎት ለማግኘት ወደ ተለያዩ ተቋማት
ሁለተኛው ትኩረት የተደረገበት ጉዳይ ለልማታዊ ባለ ሲሄድ ህጋዊነትን ብቻ ተከትሎ መስተናገድ ይኖርበታል፡፡
ሀብቶችና ጉዳዩ ለሚመለከታቸው የህብረተሰብ ክፍሎ በምንም መልኩ የብልሹ አሠራርና የሙስና ተዋናይ ከመ
ች መሬት የማቅረብ ሥራ መሥራትና በዚህ ውስጥም ሆን መቆጠብ ይገባዋል፡፡ ህጋዊነትን ያልተከተለ ጥያቄ
የከተማው አስተዳደር ለልማታዊ ባለሀብቶች ያለበትን ሲቀርብለት በመጀመሪያ ጥያቄው ተገቢ አለመሆኑን በድ
ተጠያቂነት አጉልቶ ማሳየት ላይ ነው፡፡ ይህም በመሆኑ ፍረትና በግልጽ የመቃወም በመቀጠል ደግሞ ለሚመለከተ
መሬት ወስደው በወቅቱ ግንባታ የማይጀምሩትን ባለሀ ው አካል ጥቆማ በማቅረብ የዜግነት ድርሻውን መወጣት
ብቶች በተወሰነ ደረጃ የመታገስ በትዕግስትም ወደ ትክ ይኖርበታል፡፡ ምክንያቱም በሙስና ጥቂቶች እንጂ ህብረተ
ክለኛው መስመር የማስገባት መርህ ነው የተከተልነው፡፡ ሰቡ ተጠቃሚ አይሆንምና፡፡ የከተማው አስተዳደር ከመሬ
ያጠፋውን ሁሉ መቅጣት ሳይሆን ጥፋቱ የደረሰው በእኛ ት ጋር በተያያዘ ግልጽነትና ተጠያቂነት የሰፈነበት ሥርዓ
በቂ ድጋፍ አለማድረግ ሆኖ ሲገኝ በተወሰነ ደረጃ የታገ ት ለመዘርጋት እያደረገ ያለው ጥረት ከዳር እንዲደርስ የህ
ስንበት ሁኔታ አለ፡፡ ይህም ሆኖ ከየካቲት 1997 በፊት ብረተሰቡ ትብብር ተጠናክሮ መቀጠል ወሳኝ ነው፡፡ ግልጽ
የግንባታ ጊዜ ያለፈባቸው በመቶ የሚቆጠሩ ባለሃብቶች ነትና ተጠያቂነት የሰፈነበት ሥርዓትን በማስፈን የመሬት
ይዞታቸው ተሰርዞ መሬቱ ወደ ከተማው አስተዳደደር እን አስተዳደርንና ይዞታን ከሙስና የጸዳ ማድረግ ደግሞ ሀገሪ
ዲመለስ ተደርጓል፡፡ ከእነርሱ የተመለሰው መሬትም ለመ ቱ ለተያያዘችው የልማት እንቅስቃሴ መጠናከርና ለዲሞክ
ኖሪያ ቤት ልማትና ለሌሎች የልማት እንቅስቃሴዎች እን ራሲያችን መጎልበት ከፍተኛ ፋይዳ ይኖረዋል የሚል እም
ዲውል እየተደረገ ነው፡፡ በከተማው ከየካቲት 1997 በኋላ ነት አለኝ፡፡ አመሰግናለሁ፡፡
የግንባታ ጊዜ ባለፈባቸው ባለሃብቶች ይዞታ ላይ እርምጃ
10
ከዚህም ከዚያም
ፀረ-ሙስና በሥነጥበብ
በሁሉም መስኮች ላይ ሙስና በተንሰራፋበት ሀገር ሙስ

ናን እንዴት መዋጋት ይቻላል? በሚል የፓኪስታኑ ትራ
ንስፓረንሲ ኢንተርናሽናል ለየት ያለ ስልት ነድፏል፡፡ የፓ
ኪስታኑ ፕሬዚደንት አሲፍ አሊ ዛርዳሪ በርካታ ሚሊዮን
ዶላሮችን በስዊዝ ባንክ አስቀምጠዋል በሚል የቀረበባቸውን
የሙስና ወንጀል ክስ ተከትሎ የትራንስፓረንሲ ኢንተር
ናሽናል የፀረ-ሙስና ትግል የተለየ አቅጣጫን ይዟል፡፡

ይኸው ለየት ያለ ስልት በትምህርት ቤት ተማሪዎች ላይ
ያተኮረ ነው፡፡ ትራንስፓረንሲ ኢንተርናሽናል ተማሪዎች
የሥነጥበብ ችሎታቸውን በመጠቀም ሙስናን እንዲዋጉ
ጥሪ ያቀረበ ሲሆን ሙስናን ለመከላከል ጥሩ ዘዴ መሆኑ
ን አምኖበታል፡፡ በጥሪው መሠረት ተማሪዎቹ በርካታ ስዕ
ሎችን ያቀረቡ ሲሆን ሥራዎቻቸው ከእድሜያቸው በላይ
የሙስናን አስከፊ ገጽታ ቀድመው መረዳታቸውን ያስረዳ
ል፡፡ በቀረቡት ስዕሎች ሙስናን በአቦሸማኔ፣ በእሳት እና
በጠንቋይ ገጽታ መስለውታል፡፡
በተጨማሪም ስዕሎቹ ሙስና ትምህርት ቤቶችን፣ ፖሊስ

ን፣ ዳኞችን እና ቤተሰብን የሚጎዳ አደገኛ ኃይል እንደሆ
ነ ያሳዩ ነበሩ፡፡ በተማሪዎቹ ከቀረቡት ስብስቦች መካከል
በአንደኛው ፖስተር ስር ‘‘በአሁኑ ወቅት ሰዎች ከብሔራዊ ባን
ዲራቸው ይልቅ ሙስናን ያከብራሉ’’ የሚል ጽሁፍ ይነበባል፡፡
የትራንስፓረንሲ ኢንተርናሽናል የፓኪስታን ዋና ዳይሬክ

ተር ሳአድ ራሺድ እንደገለጹት ሙስና ወጣቶች ረዳት
የለሽ ስሜት እንዲኖራቸውና የድብርት በሽታ ተጠቂ እን ፕሬዚዳንት ዲሜትሪ ሜድቬዴቭ
ዲሆኑ ያደርጋል፡፡ ተማሪዎች በብዙ ጥረት ተምረው ዲግ
ሪያቸውን ከያዙ በኋላ ሥራ ለማግኘት ሲቸገሩ ለከፋ የሞ የሀገሪቷ የአንዳንድ ባለሥልጣናት ንብረትና እና ገቢያቸ
ራል ውድቀት ይዳረጋሉ፡፡ በተለይም ደግሞ ጓደኞቻቸው ው የማይመጣጠን መሆኑ በህዝቡ ዘንድ ቅሬታን እየፈ
በጉቦ እና በዘመድ ሥራ ማግኘታቸውን ሲረዱ ለከፋ የስነል ጠረ መሆኑን የሀገር ውስጥ ጉዳይ ምክትል ሚኒስትር
ቦና ችግር ይዳረጋሉ በማለት አስረድተዋል፡፡ በመጨረሻም ገልጸዋል፡፡ ሚኒስትሩ ጨምረው እንደተናገሩት የሩስያ
ሁኔታው ሙስና ውስጥ ካልገቡ የትም እንደማይደርሱ እስ ፕሬዚደንት የመንግሥት ባለሥልጣኖች ገቢያቸውንና
ከ መደምደም ድረስ ያደርሳቸዋል፡፡ በመሆኑም በሥነጥበብ ንብረታቸውን እንዲያስመዘግቡ ጥሪ አቅርበዋል፡፡ ተፈጻሚ
አማካይነት ወጣቶች ሙስናን አስመልክቶ የሚፈጠር ነቱን ለማረጋገጥ የሕግ ማሻሻያዎችን ማድረግና ንብረታ
ባቸውን ስሜት አስተማሪ በሆነ መንገድ የሚገልጹበት ቸውም የሚወረስበትን አሠራር መዘርጋት ያስፈልጋል፡፡
ን መንገድ ትራንስፓረንሲ ኢንተርናሽናል አመቻችቷል፡፡
የሀገር ውስጥ ጉዳይ ሚኒስትሩ የከፍተኛ ባለሥልጣናት
ዘ ፒክቸር ሾው ሜይ 26 2010
ን ገቢና ንብረት የያዘ ዝርዝር መረጃ አሳትሞ ይፋ ባደረ
ገው መሠረት ከባለሥልጣናቱ መካከል ከፍተኛ ክፍያ እና
በሩስያ የባለሥልጣናት ሕገወጥ ንብረት ንብረት ያስመዘገቡት የሴይንት ፒቲስበርጉ የፖሊስ አዛዥ
ናቸው፡፡ የፖሊስ አዛዡ አጠቃላይ ገቢ በድምሩ 23 ነጥ
የሩስያ የሀገር ውስጥ ጉዳይ ሚኒስቴር የሙሰኛ ባለሥልጣ ብ 8 ሚሊየን ሩብል ወይም 762 ሺህ ዶላር ሲሆን ንብረ
ናትን ሕገወጥ ንብረት ለመውረስ እንዲቻል አስፈላጊ የሆኑ ታቸው ደግሞ አንድ የመኖሪያ ቤት፣ አፓርታማ፣ በትር
የሕግ ማእቀፎች እንዲሻሻሉ ግፊት እያደረገ ነው፡፡ ፍ ጊዜ መዝናኛ ቤት እና ሦስት መሬቶችን ያካተተ ነው፡፡
ሚኒስቴሩ ወደዚህ እንቅስቃሴ ውስጥ የገባው የሀገሪቷ በአሁኑ ወቅት የሕግ አስፈጻሚ አካላት የባለሥልጣናት
ፕሬዚዳንት ዲሚትሪ ሜድቬዴቭ ጉዳዩን አስመልክቶ ትክክለኛ ገቢና ንብረታቸው አለመመጣጠኑን ሲረዱ አስ
እርምጃ እንዲወሰድ ያስተላለፉትን ትእዛዝ ተከትሎ ነው፡፡ ፈላጊውን እርምጃ አይወስዱም፡፡ በመሆኑም እርምጃዎችን
11
ለመውሰድ ይቻል ዘንድ የሕግ አውጪ አካላቱ በተያዘው ሪፖርቱ ሙስናው የተጠቀሱትን ዘርፎች በምን
የፈረንጆች አመት በሕጉ ላይ ማሻሻያዎችን በማድረግ መልኩ እያሰጋ እንደሚገኝ ሲያብራራ እ.ኤ.አ በ 2004
እንደሚያጸድቁ ይጠበቃል፡፡ በሚጸድቀው ሕግ መሠረት ምን በምእራብ ኬንያ ገጠራማ አካባቢ በሚገኙ የመጀመሪያ
ጩ ያልታወቀ ንብረት ያካበቱ ባለሥልጣናት የንብረታቸውን ደረጃ ትምህርት ቤቶች ላይ የተደረገ ጥናት 20 በመቶ
አመጣጥ የማስረዳት ሸክም ወይም ግዴታ ይጣልባቸዋል፡፡ የሚሆኑት መምህራን በስራ ገበታቸው ላይ እንደማይገኙ
ያሳያል፡፡ በሌላ በኩል በዩጋንዳ የተካሄዱ ተመሳሳይ ጥና
ባለሥልጣናቱ ምንጩ ያልታወቀ ንብረት ከየት እንዳመ ቶች እንደሚጠቁሙት የመምህራን በስራ ገበታቸው ላይ
ጡ ሲጠየቁ ምናልባት የሴት አያታቸው የወርቅ ጥርስ ያለመገኘት ችግር እ.ኤ.አ በ 2002, 27 በመቶ በ 2007
ወይም ወንድ አያታቸው የቀበሩት ሀብት ትዝ ሊላቸው ደግሞ 20 በመቶ እንደነበር ይገልጻሉ፡፡
ይችል ይሆናል፤ ያም ሆነ ይህ ግን ተጨባጭ የሆነ ማስረ
ጃ ማቅረብ ግድ ይላቸዋል በማለት የሀገሪቷ አንድ ባለሥ እንደ ሪፖርቱ የግብርናውን መስክ በሚመለከት በአምራ
ልጣን ገልጸዋል፡፡ ቾችና በነጋዴዎች አካባቢ ባለው የላላ ቁጥጥር ምክንያ
ት በ 1990 ዎቹ በምእራብ አፍሪካ ሃገራት አገልግሎ
በሩስያ ሙስናን እና የፖሊሶች ሥነምግባርን አስመልክቶ ት ላይ ከዋለው ማዳበሪያ 43 ከመቶው አስፈላጊ የሆነ
የህዝቡ ቅሬታ እየጨመረ በመምጣቱ ፕሬዚዳንቱ ዲሜት ውን ንጥረ ነገር ያላሟላ ነው፡፡ በጤናው ዘርፍ ደግሞ
ሪ ሜድቬዴቭ በሀገሪቷ ከ50 አመታት ወዲህ ያልተከና ከስራ ገበታቸው አብዝተው የሚቀሩ የህክምና ባለሞያ
ወነና ትልቅ የተባለለትን የሕግ አፈጻጸም ግምገማ አከና ዎች ቁጥር ከፍተኛ እንደሆነ ያመላከተ ሲሆን መድሃ
ውነዋል፡፡ በማስከተልም ፕሬዚደንቱ የሀገር ውስጥ ጉዳይ ኒቶችን በተመለከተ በ1990 ዎቹ በምእራብ አፍሪካዊቷ
ሚኒስትር ሠራተኞች ቁጥር 20 በመቶ እንዲቀነስና ሃገር ናይጄሪያ የሚገኙ መድሃኒት ቤቶች ከሸጧቸው
በልዩ ሁኔታ የፓሊስ ኃይል በፌደራል ፋይናንስ ሥር መድሃኒቶች መካከል 50 በመቶው ተመሳስለው የተሰሩ
እንዲካተት ትዕዛዝ አስተላልፈዋል፡፡ የሩስያ የሀገር ውስ እንጂ ትክክለኛ መድሀኒት አለመሆናቸውን አረጋግጧል፡፡
ጥ ጉዳይ ሚኒስቴር ሰራተኞች ብዛት 1 ነጥብ 4 ሚሊዮን
ሲሆን ከሀገሪቱ የመከላከያ ሰራዊት ቁጥር ጋር ተመጣጣ የ “ድምጽ አልባው” ሙስና ዋና ጎጂ ገጽታ በተጠቀሱት
ኝ መሆኑን የሀገሪቷ ጠቅላይ ሚኒስትር ቭላድሚር ፑቲን ዘርፎች ላይ የረዥም ጊዜ ተጽእኖ ማሳደሩ መሆኑን
ባለፈው የፈረንጆች አመት ገልጸዋል፡፡ ከሪፖርቱ መረዳት ይቻላል፡፡ አዘውትረው ከስራ በሚቀሩ
መምህራን ምክንያት ተገቢውን ትምህርት የተነፈገ ልጅ
የሩስያ ሀገር ውስጥ ጉዳይ ሚኒስቴር እንደገለጸው በሀገሪ ወይም ህፃን ለትምህርት የሚኖረው ፍላጎት ይቀንሳል፣
ቱ ባለፈው የፈረንጆች አመት ብቻ በ13 ሺህ 141 የሙስ ትምህርቱንም ለማቋረጥ ከመገደዱም ባሻገር ለወደፊት
ና ጉዳዮች ላይ ምርመራ ተካሂዷል፡፡ ትምህርቱ መሰረት የሚሆነውን በቂ እውቀት ስለማያገኝ
ራሱን፣ ቤተሰቡን ብሎም ሃገሩን በተገቢው መንገድ መጥ
ቢዝነስ ዊክ ሜይ 26 2010 ቀም ሊሳነው ይችላል፡፡
“ድምጽ አልባው” ሙስና አፍሪካን ሪፖርቱ እንደገለጸው በጤናው ዘርፍ የመድሃኒትና የባለሞ
ያ እጥረት፣ በወባና በሌሎች በሽታዎች ምክንያት የሚከሰ
እያዳረሳት ነው:- የዓለም ባንክ ተውን ሞት ያበራክተዋል፡፡ በሌላ በኩል ገበሬው ለምርት
እድገት ከፍተኛ አስተዋጽኦ በሚያደርግና ጥራቱ በተጠበቀ
የዓለም ባንክ በቅርቡ ባወጣው አመታዊ የአፍሪካ ልማት ማዳበሪያ ምትክ ተገቢው ንጥረ ነገር የጎደለው ማዳበሪያ
ጠቋሚ ሪፖርት ላይ “ድምጽ አልባው” ሙስና በአህጉሪቱ ሲቀርብለት ከነጭራሹ ማዳበሪያ መጠቀም ለማቆም ሊገ
እየተስፋፋ እንደሚገኝ ገልጧል፡፡ሪፖርቱ እንደሚያስረዳው ደድ የሚችል ሲሆን ይህ ሁኔታ በሃገርና በአህጉር ደረጃ
“ድምጽ አልባው” ሙስና በአህጉሪቱ የሚገኙ የመንግስት ለምርት መቀነስ ምክንያት መሆኑ አያጠራጥርም፡፡
ሰራተኞች ለስራቸው ከሚከፈላቸው ደሞዝ ተመጣጣኝ የሆ
ነ አገልግሎት ለህብረተሰቡ እንዳይሰጡ ምክንያት ሆኗል፡፡ በተጨማሪም ሪፖርቱ የአፍሪካን የምጣኔ ሀብት ጠቋሚ
መረጃዎችንና “ድምጽ አልባው” ሙስና በምን መልኩ በአ
“ድምጽ አልባው” ሙስና የአገልግሎት አሰጣጥ ስርዓት ህጉሪቱ የአጭርና የረዥም ጊዜ የልማት እቅዶች መሳካት
ላይ አሉታዊ ተጽእኖ በማሳደር ህብረተሰቡ ስርዓቱን እን እንቅፋት እንደሆነ አብራርቷል፡፡ ምንም እንኳን “ድምጽ
ዲንቅና እምነት እንዳይኖረው እያስገደደ ይገኛል፡፡ እንደ ሪ አልባው” ሙስናን ለመዋጋት የፖሊሲና የተቋማት ቁር
ፖርቱ ገለጻ ሁኔታው በተለይ በአህጉሪቱ የሙስና ችግር ጠኝነት ጠቀሜታው የጎላ ቢሆንም በዋናነት ግን የህብረ
ከጉቦና መደለያ ባለፈ በትምህርትና የአህጉሪቱ የጀርባ አጥ ተሰቡን ተጠያቂነትና ተሳትፎ የሚሻ መሆኑን ዴቫራጃን
ንት በሆነው የግብርና መስክ ላይም ከፍተኛ ተጽእኖ እያሳ ጨምረው መግለጻቸው በሪፖርቱ ተካትቷል፡፡
ደረ ይገኛል፡፡ ችግሩ በመላ አህጉሪቱ እየተስፋፋ በመሆኑ
ህይወታቸው በመንግስት በኩል በሚሰጡ የተለያዩ አገልግ ቻታም ሀውስ የተባለ ለንደን የሚገኝ የምርምር ቡድ
ሎቶች ላይ የተመሰረተውን የአፍሪካ ደሃ ህዝቦችና የሃገ ን አባል የሆኑት ጆዌል ኪባዞን በበኩላቸው በዓለም
ራቱን ልማት አደጋ ላይ እንደጣለው ሪፖርቱ ጠቁሟል፡፡ ባንክ በኩል ሪፖርቱ ይፋ መሆኑ ለችግሩ መፍትሄ
ከመፈለግ አንጻር የመጀመሪያው እርምጃ መሆኑን ገል
በዓለም ባንክ የአፍሪካ ዋና የምጣኔ ሀብት ባለሞያ ሻንታ ጸው ሌሎች አለም አቀፍ ድርጅቶችም የችግሩን አሳሳ
ዴቫራጃን እንዳብራሩት ምንም እንኳን እስካሁን “ድምጽ ቢነት ለመጠቆም የበለጠ መስራትና በአፍሪካ መንግ
አልባው” ሙስና ጎልቶ ያልወጣና በብዛት ያልተወራለት ስታት ላይ ግፊት ማሳደር ይጠበቅባቸዋል ብለዋል፡፡
ቢሆንም በህብረተሰቡ የእለት ተእለት ኑሮ ላይ አሉታዊ
ተጽእኖ እያሳደረ ይገኛል፡፡ ምንጭ:- የዓለም ባንክ እና ሌሎችም
12
ትኩረት
የመሬት ወረራው በሕግ ሲዳኝ
የፌደራል የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን የተቋ ኮሚሽኑ ከመሬት ወረራ ጋር በተያያዘ የተሳትፉትን ክስ
ቋመው አግባብነት ካላቸው አካላት ጋር በመተባበር የሥ መስርቶ ያስፈረደባቸውን መዝገቦችና የተሰጠውን የፍርድ
ነምግባርና የፀረ-ሙስና ትምህርቶችን በማስፋፋት የነቃ ቤት ውሳኔ በዚህ ጽሁፍ ለመዳሰስ እንሞክራለን፡፡
ና ሙስናን ሊሸከም የማይችል ኅብረተሰብ ለመፍጠር፣
የሙስና ወንጀልንና ብልሹ አሠራርን ለመከላከል እንዲ የፌደራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት አንደኛ ወንጀል ችሎት
ሁም የሙስና ወንጀልንና ብልሹ አሠራርን ለማጋለጥ፣ ሚያዝያ 14 ቀን 2002 ዓ.ም ባዋለው ችሎት በአዲስ
ለመመርመርና ለመክሰስ ነው፡፡ ከዚህ አንፃር ኮሚሽኑ አበባ ከተማ አስተዳደር ከ205 ሚሊዮን ብር በላይ የሚ
በአሁኑ ወቅት በርካታ አበረታች ተግባራትን አከናውኗል፡፡ ያወጣ የመንግሥት መሬት በሕገ ወጥ መንገድ በመሸጥ
የሙስና ወንጀል የፈፀሙ ሰባት ግለሰቦች ከሁለት እስከ 15
የሥነምግባርና የፀረ-ሙስና ትምህርቶችን በማስፋፋ

ዓመታት በሚደርስ እስራትና ከብር 500 እስከ 20,000
ት ረገድ እስከ 2002 ዓ.ም ድረስ ከ136,000 ለሚ በሚደርስ የገንዘብ ቅጣት እንዲቀጡ ውሳኔ አስተላልፎባቸ
በልጡ የኅብረተሰብ ክፍሎች የግንዛቤ ማስጨበጪ ዋል፡፡ ፍርድ ቤቱ ውሳኔ ያስተላለፈባቸው እነዚህ ግለሰቦ
ያ በፊት ለፊት ትምህርት አማካይነት ግንዛቤ ማስጨ ች በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በተለያዩ ክፍለ ከተሞ
በጥ ተችሏል፡፡ ከዚህ ጎን ለጎን ኅብረተሰቡን እያዝ ች ከ1998-1999 ዓ.ም በመንግሥት ሥራ ላይ ተቀጥረው
ናኑ በሚያስተምሩ አጫጭር የሬዲዮና የቴሌቪዥን በሚሠሩበት ወቅት በፈፀሙት ወንጀል ነው፡፡ ግለሰቦቹ በሕ
ስፖቶች፣ ድራማዎች፣ ቴሌ ኮንፈረንሶችና ቶክ ሾዎች ገ ወጥ መንገድ የመኖሪያ ቤት የኅብረት ሥራ ማኅበራትን
እንዲሁም በሕትመት ውጤቶች አማካይነት በሚሊዮ በማደራጀትና በሥራ አጋጣሚ ያገኙትን ምስጢር በመጠቀ
ን ለሚቆጠሩ ዜጎች የሥነምግባርና የፀረ-ሙስና ትምህ ም የማይገባ ጥቅም ለራሳቸውና ለሌሎች ለማስገኘት አስበው
ርት ተሰጥቷል፡፡ በመንግሥት መሥሪያ ቤቶችና የልማ በመንቀሳቀስ በመንግሥትና በሕዝብ ሃብት ላይ ጉዳት
ት ድርጅቶች ውስጥ የሥነምግባር መከታታያ ክፍሎችን አድርሰዋል፡፡
በማቋቋም በተቋሞቹ ውስጥ ለሙስናና ብልሹ አሠራር በር
የሚከፍቱ አሠራሮችን እያጠኑ ለሚመለከተው የመሥሪያ ኮሚሽኑ በመሠረተው ክስ መሠረት አንደኛ ተከሳሽ
ቤቱ የበላይ አካል እያሳወቁና እንዲስተካከሉ እያደረጉ በኃይሉ ለማ ድንቁ በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የቦታና
ይገኛሉ፡፡ የቤት አስተዳደር መምሪያ ቴክኒሽያን ሆኖ በሚሠራበት
ወቅት በሥራው አጋጣሚ በዕጁ የገባውን የአዲስ አበባ
በተመሳሳይ ኮሚሽኑ ከ140 በላይ የመንግሥት መሥሪያ ቤቶ ከተማ ማስተር ፕላን ከኮምፒዩተር ወደ ሲዲ ገልብጦ
ችና የልማት ድርጅቶች ውስጥ ለሙስናና ለብልሹ አሠራር ወስዷል፡፡ ይህን በሕገወጥ መንገድ በሲዲ ያወጣውን
በር የሚከፍቱ አሠራሮችን በማጥናት የመፍትሄ ሃሳቦችን በማ ማስተር ፕላን መሠረት በማድረግና በኮምፒዩተር በመታ
ቅረብ ተግባራዊነታቸውንም ክትትል በማድረግ ላይ ይገኛል፡፡ ገዝ በከተማው ያሉ ክፍት ቦታዎችን ለይቶ በማውጣት
ኮሚሽኑ ከተቋቋመ ጊዜ ጀምሮ እስከ 2002 ዓ.ም መ በወቅቱ ለማኅበራት ይፈቀድ የነበረውን የቤቶች ፕላን
ጨረሻ ድረስ 14,400 የሙስና ወንጀል ጥቆማዎች እያዘጋጀ ‹‹ሻላ›› እና ‹‹ቦጋለ›› የተባሉ ሁለት ሕገወጥ
ንና አቤቱታዎችን ተቀብሎ የተለያዩ ውሳኔዎችንም የመኖሪያ ቤት የኅብረት ሥራ ማኅበራትን ከግብረ አበሮቹ
አሳልፏል፡፡ በኮሚሽኑ ስልጣን ክልል ውስጥ የሚወድቁትን ጋር አደራጅቷል፡፡ በእነዚህ የመኖሪያ ቤት የኅብረት ሥራ
ጥቆማዎችና አቤቱታዎች እንደየጉዳዩ ክብደት እና ቅደ ማኅበራት የታቀፉ 468 አባላት ከ1981 ዓ.ም ጀምሮ በሕጋ
ም ተከተል የምርመራ ሥራዎችን በማካሄድ አጥፊዎች ዊ መንገድ ተደራጅተው መሬት ያገኙ ለማስመሰል ሐሰተ
ን ለፍርድ የማቅረቡን ተግባር አከናውኗል፤ በማከናወን ኛ ሰነዶችን፣ ደብዳቤዎችን፣ የመሥሪያ ቤቶችን ማኅተሞ
ላይም ይገኛል፡፡ በዚህ ረገድ በተጠቀሰው ጊዜ 500 ች እና ሳይት ፕላኖች መጠቀሙ በክሱ ላይ ተመልክቷል፡፡
በሚጠጉ የሙስና ወንጀል ፈፃሚዎች ላይ ከአንድ ዓመት
እስከ 21 ዓመት የሚደርስ እስራት እንዲፈረድባቸው በተመሳሳይ በቅደም ተከተል ሁለተኛ እና ሦስተኛ ተከ
ተደርጓል፡፡ በ1997 ዓ.ም ተካሂዶ የነበረውን ሀገር ሳሾች ደሃብ ገብረሕይወት በየካ ክፍለ ከተማ የማኅበራ
አቀፍ ምርጫ ምክንያት በማድረግ በተለይ በአዲስ አበባ ት ቡድን መሪ እና አባይ ለገሰ ወልዴ በኮልፌ ቀራንዮ
ከተማ ውስጥ ከፍተኛ የመሬት ወረራ መፈፀሙ ክፍለ ከተማ ሊዝ አፈፃፀም ውል አጣሪ ሆነው በሚሠሩ
ይታወሳል፡፡ በመሆኑም ኮሚሽኑ እነዚህ ሕገወጥ የመሬ በት ወቅት በመንግሥት የተሰጣቸውን የሥራ ኃላፊነት
ት ወረራ እንዲፈፀም ሁኔታዎችን ያመቻቹት የመንግ ያለ አግባብ በመገልገል ከአንደኛ ተከሳሽ ከኃይሉ ድንቁ
ሥት ሠራተኞችና የሥራ ኃላፊዎች፣ ደላሎችና ሌሎች ጋር በጥቅም በመመሳጠር የህገወጥ ማኅበራቱን ፋይሎ
ተባባሪ ግለሰቦችን በጀመረው ምርመራ አማካይነት በቁጥጥ ች በ1998 እና በ1999 ዓ.ም ወደ ክፍለ ከተሞች መዝገብ
ር ሥር አውሏል። በወንጀሉም የተገኘውን መሬት እንዲታገ ቤቶች እንዲገቡ አድርገዋል፡፡ እንዲሁም የማኅበራቱ አባላ
ድ አድርጓል፡፡ በምርመራ ውጤቱም መሠረት ኮሚሽኑ ክስ ት እያንዳንዳቸው ለአንደኛ ተከሳሽ ብር 3000 እንዲከፍሉ
አቅርቦ ሲከራከር ቆይቷል፤ አሁንም ክርክር እያደረገባቸው በማስደረግ በግብረ አበርነት ሙስና ወንጀል ፈጽመዋል፡፡
ያሉ ጉዳዮች አሉ፡፡ በዚሁ መሠረት በ2002 በጀት ዓመት
13
በሌላ በኩል ተክለድንግል ገብረሚካኤል የተባለው የሥራ ኃላፊነትና ባለሙያነት ተመድበው ይሠሩ የነበሩት
ስድስተኛ ተከሳሽ ደግሞ ከአንደኛ ተከሳሽ ጋር በመመ እነዚህ ተከሳሾች ለራሳቸው የማይገባ ጥቅም ለማግኘትና
ሳጠር ‹‹ሻላ›› የተባለውን ሐሰተኛ የመኖሪያ ቤት የኅብ ለሌሎች ለማስገኘት በማሰብ በሐሰተኛ ማኅበር ስም በሕ
ረት ሥራ ማኅበር በመመሥረትና በሐሰተኛ መንገድ ገወጥ መንገድ ተደራጅተው የጋራ መኖሪያ ቤት /ኮንደሚ
የተዘጋጀውን የማኅበሩን ፋይል በ1998 ዓ.ም በሁለ ኒየም/ መሥሪያ ቦታ እንዲሰጣቸው ለጠየቁ ነጋዴ ግለሰ
ተኛ ተከሳሽ ደሃብ ገብረሕይወት አማካኝነት ወደ የካ ቦች እና ዘመዶቻቸውን ደግሞ በማኅበር አባልነት እንዲ
ክፍለ ከተማ ማኅበራት ማደራጃ ጽሕፈት ቤት እንዲገባ ገቡ በማድረግ በሥልጣናቸው ያለአግባብ ተገልግለዋል፡፡
በማድረግ 248 ሰዎች በሕገወጥ መንገድ መሬት እንዲ
ያገኙ አድርጓል፡፡ በዚህም ለራሱና ለማኅበሩቱ አባላት እነዚህ በንግድ ሥራ ላይ የተሠማሩት ግለሰቦች ‹‹አግ
ሕገወጥ ጥቅም በማስገኘት በመንግሥትና በሕዝብ ላይ ራው የመኖሪያ ቤቶች የኅብረት ሥራ ማኅበር›› የሚል
ጉዳት ማድረሱን የኮሚሽኑ ዐቃቤ ሕግ ክስ ያስረዳል፡፡ ሐሰተኛ ማኅበር በራሳቸው፣ በሚስቶቻቸው እና በዘመዶ
ሌሎች በቅደም ተከተል ሰባተኛ፣ ስምንተኛ ቻቸው ስም በመመሥረት እንዲሁም የማኅበሩ አመራር
እና ዘጠነኛ ተከሳሾች መከተ ታደሰ፣ ዳንኤል በላይ እና ና ጉዳይ አስፈፃሚዎች በመሆን ተንቀሳቅሰዋል፡፡ በዚህ
ሃብታሙ መኳንንት በበኩላቸው በ1999 ዓ.ም ከአንደኛ የተነሳም በእነዚህ ነጋዴ ግለሰቦች፣ የመንግሥት የሥራ
ተከሳሽ ጋር ተመሳጥረው በሕገወጥ መንገድ የጥቅ ኃላፊዎችና ባለሙያዎች አማካኝነት የሊዝ ግምቱ
ሙ ተካፋይ መሆናቸውን የኮሚሽኑ የዐቃቤ ሕግ ክስ 51,335,575.20 የሚሆን መሬት አለአግባብ ወስደዋል፡፡
አመልክቷል፡፡
ተከሳሾቹም የቀረበባቸውን የሰውና የሰነድ ማስረጃ
በአጠቃላይ ሁሉም ተከሳሾች በወንጀሉ ሥራ እና በተ መከላከል ባለመቻላቸው ፍርድ ቤቱ ከላይ በተጠቀሰው ቀን

ገኘው ውጤት ሙሉ ተካፋይ በመሆን የሊዝ ግምቱ በዋለው ችሎት ወንድወሰን ዓለሙ በቀለ፣ ዮሴፍ ከበደ
ብር ከ205,540,000 /ሁለት መቶ አምስት ሚሊዮን አምስ መርኔ እና ገነት ማሞ ተምትሜ እያንዳንዳቸው በሰባት
ት መቶ አርባ ሺህ/ በላይ የሚያወጣ የመንግሥት መሬት ዓመት ጽኑ እስራትና በብር 2,000፣ አላዊ ሱሩር
ለራሳቸውና በሕገወጥ መንገድ ላደራጇቸው የማኅበር አባላት ቡሴር፣ መሐመድ ሱሩር አብደላ እና ሙክታር ኑር ደ
አከፋፍለው ሰጥተዋል፡፡ ተከሳሾቹ በሙሉ ሃሳባቸውና አድ ግሞ እያንዳንዳቸው በሦስት ዓመት ጽኑ እስራትና በብ
ራጎታቸው በግብረ አበርነት በፈፀሙት በሥልጣን አለአግባብ ር 2,000 ቅጣት እንዲሁም ሳምሶን በቀለ ቅጣው በሁለት
መገልገል የሙስና ወንጀል ተከሰው ሊፈረድባቸው ችሏል፡፡ ዓመታት ጽኑ እስራትና በብር 500 እንዲቀጡ ወስኗል፡፡
በክሱ ሂደትም ኮሚሽኑ ያቀረበባቸውን የሰውና ሰነድ ማስ በተመሳሳይ ኮሚሽኑ በገነት ማሞ ተምትሜ የኮልፌ ቀራ
ረጃዎች መከላከል ባለመቻላቸው የፌደራል ከፍተኛ ፍር ንዮ ክፍለ ከተማ የሊዝ ክትትል ቡድን መሪ እና ዓለም
ድ ቤት አንደኛ ወንጀል ችሎት ሚያዝያ 14 ቀን 2002 ይትባረክ ወ/ማርያም የክፍለ ከተማው የማኅበራት ማደ
ዓ.ም በዋለው ችሎት አንደኛ ተከሳሽ በኃይሉ ለማ ድን ራጃ ጽሕፈት ቤት ተወካይ ሆነው በሚሠሩበት ወቅት
ቁ በ11 ዓመት ጽኑ እስራትና ብር 20,000 እንዲቀጣ በሥልጣን አለአግባብ መገልገል ወንጀል በመሠረተው ክስ
ሲወሰን በሁለተኛ ተከሳሽ ደሃብ ገብረሕይወት ላይ 15 በእስራትና በገንዘብ መቀጮ እንዲቀጡ የፌደራል ከፍተኛ
ዓመት ጽኑ እስራትና የብር 20,000 ቅጣት ወስኗል፡፡ ፍርድ ቤት አንደኛ ወንጀል ችሎት ወስኖባቸዋል፡፡ እነዚ
ህ ተከሳሾች የማይገባ ጥቅም ለራሳችው ለማግኘትና ለሌ
በተመሳሳይ በሦስተኛ ተከሳሽ አባይ ለገሰ ወልዴ እና ሎች ለማስገኘት አስበው ‹‹እሸት ፍሬ ቁጥር 2›› ተብሎ
በስድስተኛ ተከሳሽ ተክለድንግል ገብረሚካኤል እያንዳን የሚጠራ ሕገወጥ የጋራ መኖሪያ ቤት ሕንፃ ኅብረት
ዳቸው በአምስት ዓመት ጽኑ እስራትና በቅደም ተከተ ሥራ ማኅበር በማቋቋም በኮልፌ ቀራንዮ ክፍለ ከተማ
ል 1000 እና የ1500 ብር ቅጣት አስተላልፎባቸዋል፡፡ ልዩ ስሙ ቤተል ተብሎ በሚጠራው አካባቢ የአዲስ አበባ
ከተማ አስተዳደር ያወጣውን የጋራ መኖሪ ሕንፃ ኅብረት
እንዲሁም ጉዳያቸው በሌሉበት የታየው በቅደም ተከተል ሥራ ማኅበር መመሪያን በመጣስ ስፋቱ 864 ካሬ ሜትር
ሰባተኛ፣ ስምንተኛ እና ዘጠነኛ ተከሳሾች መከተ ታደሰ፣ የሚሆን ቦታ ማንነታቸው በግልጽ ላልታወቁ ግለሰቦች በሊ
ዳንኤል በላይና ሃብታሙ መኳንንት እያንዳንዳቸው በሁለት ዝ መልክ በካርታ ቁጥር ሊዝ/ዕጣ/19188/00 አዘጋጅተው
ዓመት ጽኑ እስራትና በብር 500 እንዲቀጡ ችሎቱ ወስኗል፡፡ መስጠታቸው በሰውና በሰነድ ማስረጃ ተረጋግጦባቸዋል፡፡
በተመሳሳይ የፌደራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት አንደኛ
ወንጀል ችሎት ሚያዝያ 18 ቀን 2002 ዓ.ም በዋለው ተከሳሾቹም የቀረበባቸውን የሰውና የሰነድ ማስረጃ መከ
ችሎት ከአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በሕገወጥ ማኅ ላከል ባለመቻላቸው ገነት ማሞ በ17 ዓመት ጽኑ እስራ
በር ስም የከተማ ቦታ በመውሰድ የሙስና ወንጀል ትና በብር 16,000 እና ዓለም ይትባረክ በሦስት ዓመት
የፈፀሙ ሰባት ግለሰቦች ላይ እስራትና የገንዘብ ቅጣት እስራትና በብር 1,000 እንዲቀጡ ፍርድ ቤቱ ወስኗል፡፡
ወስኖባቸዋል፡፡ ኮሚሽኑ ክስ መስርቶባቸው ከተፈረደባቸ
ው መካከል በኮልፌ ቀራንዮ ክፍለ ከተማ የመሬት ልማት በሌላ በኩል ወ/ሮ አልማዝ ኪዳኔ ግደይ የቦሌ ክፍለ ከተማ
ጽሕፈት ቤት ውስጥ ሥራ አስኪያጅ የነበረው ወንድወሰን መሬት ልማት አስተዳደር መምሪያ ማኅደር አጣሪ፣ ወ/ሮ
ዓለሙ በቀለ፣ የመሬት ልማት አስተዳደር የቡድን መሪ ማህሌት አምሳሉ ደርሰህ የክፍለ ከተማው የንድፍ ሠራተ
ነበረው ዮሴፍ ከበደ መርኔ፣ የመሬት አስተዳደር የሊዝ ኛ፣ ገረመው ተስፋዬ መኩሪያ በቦሌ ክፍለ ከተማ የቀበሌ
አፈፃፀም እና ክትትል ቡድን መሪ የነበረችው ገነት ማሞ 14/15 የነዋሪዎች አገልግሎት ኃላፊ ሆነው በሚሠሩበት
ተምትሜ፣ የመሬት ልማት አስተዳደር የቅየሳ ሠራተኛ ወቅት በሥልጣናቸው አለአግባብ በመገልገል በግል ሥራ
ሳምሶን በቀለ ቅጣው እንዲሁም በንግድ ሥራ የሚተዳደ ከሚተዳደሩ አቶ ሃድራ ሃቢብ በክሪ እና የዓለምብርሃን ተስ
ረው መሐመድ ሱሩር አብደላ እና ሙክታር ኑሪ ይገኙበ ፋዬ አለሙ ጋር በመመሳጠር በሐሰት በተዘጋጀ ካርታ የመ
ታል፡፡ የኮሚሽኑ ዐቃቤ ሕግ በተከሳሾቹ ላይ የመሠረተው ንግሥት መሬት በማስወሰድ ራሳቸውና ሌሎች እንዲጠቀ
የክስ መዝገብ እንደሚያስረዳው በተለያዩ የመንግሥት ሙ በማድረጋቸው በፈፀሙት የሙስና ወንጀል ተከሰዋል፡፡
14
ወ/ሮ አልማዝ ኪዳኔ የክፍለ ከተማው የመሬት ልማት ዮሴፍ ጌትነት እና ሰለሞን ግርማ ከ10ኛ ተከሳሽ መኮ
አስተዳደር መምሪያ ማኅደር አጣሪ ሆና በምትሠራበት ንን ወለላው ከፍተኛ መጠን ያለው ገንዘብ ተቀብለው
ወቅት ለአቶ የዓለምብርሃን ተስፋዬ ሕገወጥ የስም ዝውው ‹‹የአዋሽ 85›› እና ‹‹ገነት በር›› የመኖሪያ ቤት ኅብረት
ር በመፈፀም፣ ወ/ሮ ማህሌት አምሳሉ ደግሞ የተጭበረበረ ሥራ ማኅበራት ፋይሎችን የሸጡ ሲሆን መኮንን ወለላው
ካርታን መሠረት በማድረግ የተሳሳተ የልኬት ሪፖርት ደግሞ የእነዚህን ነባር ማኅበራት ፋይሎች አለአግባብ በማ
በማቅረብ፣ አቶ ገረመው ተስፋዬ በበኩሉ አለአግባብ የነዋ ውጣት በማኅበራቱ ስም የተዘጋጁ ሃሰተኛ ሰነዶች ተደራጅ
ሪነት መታወቂያ በመስጠት እና ግለሰቡ በሕገወጥ መንገድ ተው ተመልሰው እንዲገቡና ወደ ሌላ ክፍለ ከተማ እንዲ
በአቶ ሃድራ ሃቢብ እንዲወከል ሁኔታዎችን በማመቻቸት ላኩለት አድርጓል፡፡ በዚህም ግለሰቡ በ‹‹አዋሽ 85›› ማኅበ
ለወንጀሉ መፈፀም ተባባሪ ሆነዋል፡፡ አቶ የዓለምብርሃን ተስ ር ስም ብር 33,283,776 የሚገመት 19,200 ካሬ ሜትር
ፋዬ ደግሞ በሐሰተኛ ሰነድ የተዘጋጀ ካርታ በተወካዩ ሃድራ እዲሁም በ‹‹ገነት›› ማኅበር ስም ብር 77,662,144 ግምት
ሃቢብ አማካኝነት ብር 40,000 በመሸጥ ሕገወጥ ተጠቃሚ ያለው 44,800 ካሬ ሜትር የመንግሥት መሬት በሕገወጥ
መሆናቸውን የኮሚሽኑ ዐቃቤ ሕግ ክስ ጨምሮ ያስረዳል፡፡ ማኅበር ስም አለአግባብ በመያዝ ለግል ጥቅሙ አውሏል፡፡
በመሆኑም ተከሳሾቹ በኮሚሽኑ የቀረበባቸውን የሰውና በተጨማሪም እነዚህ ግለሰቦች የመንግሥት ሠራተኛ
የሰነድ ማስረጃ መከላከል ባለመቻላቸው ፍርድ ቤቱ መ ከነበሩት ተከሳሾች የተቀበሉትን የ‹‹ሆህተ ምሥራቅ››
ጋቢት 7 ቀን 2002 ዓ.ም በዋለው ችሎት የዓለምብርሃን እና የ‹‹ታዳጊ ተክል›› ማኅበራት ፋይሎችን ለዘጠነኛተ
ተስፋዬ በአራት ዓመታት ጽኑ እስራትና በብር 6,000፣ አቶ ከሳሽ ቆንጅት ደስታ በከፍተኛ ገንዘብ ሸጠዋል፡፡ ቆንጅ
ሃድራ ሃቢብ በሦስት ዓመታት ጽኑ እስራትና በብር 5,000፣ ት ደስታም በዚህ መልክ ያገኘችውን ሰነድ የመንግሥ
ወ/ሮ መኅሌት አምሳሉ በሦስት ዓመታት ጽኑ እስራትና ት ሠራተኞችን በገንዘብ በመደለል ለሕገወጥ ማኅበራ
በብር 1,000፣ ወ/ሮ አልማዝ ኪዳኔ በአንድ ዓመት እስ ት ቦታ እንዲመቻችላት በማድረግ በ‹‹ሆህተ ምሥራቅ››

ራትና በብር 500 እንዲሁም አቶ ገረመው ተስፋዬ በአ ስም ብር 41,604,720 ግምት ያለው 32,000 ካሬ
ንድ ዓመት እስራትና በብር 300 እንዲቀጡ ወስኗል፡፡ ሜትር፣ በ‹‹ታዳጊ ተክል›› ማኅበር ስም ብር 55,472,960
ግምት ያለው 24,000 ካሬ ሜትር የመንግሥት መሬ
በተመሳሳይ 208 ሚሊዮን ብር የሚገመት 120,000 ት አለአግባብ በመውሰድ ለግል ጥቅሟ አውላለች፡፡
ካሬ ሜትር የከተማ ቦታ በመውሰድና በማስወሰድ ከተ
ሳተፉ 13 ተከሳሾች መካከል ስምንቱ እንዲቀጡ ፍርድ በመሆኑም ተከሳሾቹ የቀረበባቸውን ማስረጃ መከላከል
ቤት ውሳኔ ሰጥቶባቸዋል፡፡ የኮሚሽኑ ዐቃቤ ሕግ ክስ እንደ ባለመቻላቸው ፍርድ ቤቱ የካቲት 12 ቀን 2002 ዓ.ም
ሚያስረዳው የመንግሥት ሠራተኛ ከነበሩት ተከሳሾች መ በዋለው ችሎት ሙለሜ ረሽድ ሲራጅ በሰባት ዓመት ጽኑ
ካከል አንደኛ ተከሳሽ ሙለሜ ረሽድ ሲራጅ በአዲስ አበባ እስራትና በብር 5,000፣ ለማ ደግፌ አባይነህ እና ደሃብ
ከተማ መሬት አስተዳደር ባለሥልጣን የይዞታና መረጃ ገ/ሕይወት እያንዳንዳቸው በስምንት ዓመታት ጽኑ እስራ
መምሪያ ኃላፊ፣ ሁለተኛ ተከሳሽ ለማ ደግፌ አባይነህ ትና በብር 6,000፣ ሚፍታህ አብዱ ዩሱፍ በሰባት ዓመት
የኮልፌ ቀራንዮ ክፍለ ከተማ መሬት አስተዳደር መምሪ ጽኑ እስራትና በብር 3,000፣ ቆንጅት ደስታ በሁለት የተለያዩ
ያ ኃላፊ፣ ሦስተኛ ተከሳሽ ደሃብ ገ/ሕይወት ብሩ በየካ ክሶች በስምንት ዓመት ጽኑ እስራትና በብር 20,000፣
ክፍለ ከተማ ማኅበራት ማስፋፊያ ቡድን መሪ፣ ስድስተኛ መኮንን ወለላው ካሳ በሁለት የተለያዩ ክሶች በዘጠኝ ዓመት
ተከሳሽ ሚፍታህ አብዱ ዩሱፍ በሥራና ከተማ ልማት ጽኑ እስራትና በብር 15,000 እንዲሁም ዮሴፍ ጌትነት እና
ሚኒስቴር የጥቃቅንና አነስተኛ ተቋማት ቡድን መሪ ሆነው ሰለሞን ግርማ እንዳንዳቸው በሁለት የተለያዩ ክሶች የ10
በሚሠሩበት ወቅት የተሰጣቸውን የሥራ ኃላፊነት አለአ ዓመት ጽኑ እስራትና በብር 6,000 እንዲቀጡ ወስኗል፡፡
ግባብ በመገልገል የማይገባ ጥቅም ለራሳቸው ለማግኘት
ና ለሌሎች በንግድና በድለላ ሥራ ለተሰማሩትና በቅደም በተመሳሳይ አንደኛ ተከሳሽ ተሞገስ ወልደ መላክ በኮል
ተከተል ዘጠነኛ፣ አስረኛ፣ 11ኛ እና 12ኛ ተከሳሾች ፌ ቀራንዮ ክፍለ ከተማ የማኅበራት ማደራጃና ማስፋፊያ
ለሆኑት ቆንጅት ደስታ መኩሪያ፣ መኮንን ወለላ ካሳ፣ ቡድን መሪ ሆነው በሚሰሩበት ወቅት በግል ሥራ ከሚ
ዮሴፍ ጌትነት አበበ እና ሠለሞን ግርማ ማኅተሙ ተገቢ ተዳደሩት ከነጋሽ ሰማን እና ከአንዋር ጀማል ጋር በመመ
ያልሆነ ጥቅም ለማስገኘት ተንቀሳቅሰዋል፡፡ እንዲሁም ሳጠር የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደርን የኅብረት ሥራ
በግል ሥራ የተሰማሩት የመንግሥትን ጥቅም ለመጉዳትና ማኅበራት አደረጃጀትና አፈፃፀም መመሪያ በሚቃረን
የማይገባ ጥቅም ለራሳቸው ለማግኘት አስበው በወንጀሉ መልኩ አንደኛው ተከሳሽ ‹‹ታሕቢብ ቁጥር 2/13›› በሚል
በሙሉ ፍላጎታቸው በመሳተፍ የሙስና ወንጀል ፈጽመዋል፡፡ ስያሜ በሕገወጥ መንገድ በሁለት ግለሰቦች የተመሠረተ
ው ማኅበር ለሕጋዊነት የሚያስፈልጉ መስፈርቶችን ያላሟ
በዚህ መሠረት ሙለሜ ረሽድ ሲራጅ፣ ለማ ደግፌ አባ ላ መሆኑን እያወቀ የማኅበሩን የአባላት ዝርዝር የያዘ ቅጽ
ይነህ፣ ወ/ሮ ደሃብ ገ/ሕይወት ብሩ እና ሚፍታህ አብዱ አጽድቆ ከሌሎች ሕጋዊ ማኅበራት ጋር እንዲካተት አድር
ዩሱፍ በመንግሥት የተሰጣቸውን ኃላፊነት ወደ ጎን በመ ጓል፡፡ ከዚህ በተጨማሪም ተከሳሹ በሕገወጥ መንገድ የተ
ተው ‹‹ሆህተ ምሥራቅ››፣ ‹‹ታዳጊ ተክል››፣ ‹‹ገነት በር›› ደራጀውን ማኅበር ሕጋዊ እንደሆነ አድርጎ ለክፍለ ከተማ
እና ‹‹አዋሽ 85›› የሚባሉትን ነባር የመኖሪያ ቤት የኅብረት ው መሬት አስተዳደር የማረጋገጫ ደብዳቤ ጽፎ ሰጥቷል፡፡
ሥራ ማኅበራት ፋይሎችን አለአግባብ የተለያዩ ጥቅሞችን
በመቀበል በግል ሥራ ለሚተዳደሩት ዮሴፍ ጌትነት እና ሠ ከዚሁ ጋር በተያያዘ ነጋሽ ሰማን እና አንዋር ጀማል ሕገወጥ
ለሞን ግርማ አሳልፈው ሰጥተዋል፡፡ በተጨማሪም በማኅበ ጥቅም ለማግኘት አስበው የማኅበሩ ሊቀመንበር እና ምክት
ራቱ ስም የተዘጋጁትን ሃሰተኛ ሰነዶች ተደራጅተው ወደ ል ሊቀመንበር በመሆን ማኅበሩ በአግባቡ ለመደራጀት የሚ
ክፍለ ከተማ መዝገብ ቤቶች እንዲመለሱና ሕጋዊ እንዲሆ ያበቃውን መስፈርት ሳያሟሉ በሕገወጥ መንገድ በማደራጀ
ኑ እንዲሁም በሕጋዊ መንገድ እንዲስተናገዱ የተለያዩ ደብ ት ስፋቱ 1135.68 ካሬ ሜትር የሆነውን የመንግሥት ቦታ
ዳቤዎችን በመፃጻፍ ሕገወጥ የሆነ ሽፋንና እገዛ ሰጥተዋል፡፡ በቁጥር ሊዝ/ዕጣ/18829/00 በ2/13/97 ዓ.ም በተዘጋጀ የይ
ዞታ ማረጋገጫ የምስክር ወረቀት አማካይነት ወስደዋል፡፡
15
በዚህም ሁሉም ተከሳሾች መንግሥት በወቅቱ በነበረው የሚሰራው ስራ ግልጽትንና ተጠያቂነትን ተላብሶ እንዲተገበር
የሊዝ መሸጫ ዋጋ ከቦታው ማግኘት የሚገባውን ብር እገዛ ያደርጋል ፤ ለሚታዩ ችግሮች ዘላቂ መፍትሄ ለመስጠት
ከማስቻሉም በላይ ባለሙያዎች ከግል ስሜታቸውና አድሏዊ
1,835,258.88 እንዲያጣ እና መንግሥት ላይ ከፍ ያለ
አሰራር ነጻ ሆነው እንዲሰሩ የሚያሰችል መሆኑን ጥናቱ
ጉዳት ከማድረሳቸውም በላይ በመላ ሃሳባቸውና አድራጎታ ያመለክታል::
ቸውም በሚያስከትለው ውጤት ተስማምተው አውቀውና
ፈቅደው በግብረአበርነት የፈፀሙት የሙስና ወንጀል ጥፋተ በአጠቃላይ በድሬዳዋ መሬት ልማትና አስተዳደር ባለሥልጣን
ኝነታቸው በሰውና በሰነድ ማስረጃ ተረጋግጦባቸዋል፡፡ በመ እየተካሄደ ያለው የመሠረታዊ የአሠራር ሂደት ለውጥ አሠራ
ሆኑም የፌደራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት አንደኛ ወንጀል ችሎ ሩን ቀልጣፋና ግልፅ በማድረግ ተገልጋዩን ለማርካት ከማስቻሉ
ት የካቲት 12 ቀን 2002 ዓ.ም በዋለው ችሎት ተሞገስ ወል ባሻገር ሙስናና ብልሹ አሠራርን ከመከላከል አንፃርም አስተዋ
ደመላክ በስምንት ዓመታት ጽኑ እስራትና በብር 50,000፣ ጽኦ እንደሚኖረው የሚታመን ሲሆን በተለይም በመሬት አስተ
ነጋሽ ሰማን እና አንዋር ጀማልን ደግሞ እያንዳንዳቸው በሰባ ዳደር ሥርዓቱ ውስጥ የታዩ ችግሮችን ለመቅረፍ ግልጽነትንና
ተጠያቂነትን ለማስፈን የሚያስችሉ ሁኔታዎችን ከማጠናከር
ት ዓመት ጽኑ እስራትና በብር 4,000 እንዲቀጡ ወስኗል፡፡
አንፃር በባለሥልጣኑ፡-
እንዲሁም በዚሁ ክፍለ ከተማ የመሬት አስተዳደ 1. በአስተዳደሩ ያለውን የመሬት ይዞታና አጠቃቀም በዝርዝር
ር ውስጥ በተለያዩ የስራ ኃላፊነቶች ላይ ይሠሩ የነበ መዝግቦ መያዝና ይህን መሠረት ያደረገ አጠቃቀም መዘርጋትና
ሩ ተከሳሾች 1ኛ ወንደሰን ዓለሙ፣ 2ኛ ገነት ማሞ፣ 3ኛ ለዚህም የመሬት አጠቃቀም ስርአቱ በዘመናዊ የመረጃ ቴክኖሎጂ
ዮሴፍ ከበደ፣ 4ኛ ሳምሶን በቀለ፣ 5ኛ ብርቱካን ማሩ እንዲታገዝ ማድረግና የመረጃ ስርአቱን ማጠናከር፣
በሕገወጥ መንገድ ጥቅም ለማግኘትና ለማስገኘት በማሰብ
በግል ሥራ ከሚተዳደሩትና በቅደም ተከተል ከ6ኛ - 8ኛ 2. አሠራሩን ለመምራት የወጡ ህጎችን ጠንቅቆ በመረዳት ለተፈ
ከሆኑት ተማም ላለምዶ፣ ኑረዲን ሲን እና ሴፉ ከማል ፃሚነታቸው ተገቢውን ትኩረት መስጠት፣
ጋር በመመሳጣር መሬት በመምራትና በመስጠት በመን
3. የሚከናወኑ ጥሩ ሥራዎችን ከማበረታታት ባሻገር ለሚፈጠሩ
ግሥት ላይ ከ2,000,000 ብር በላይ ጉዳት አድርሰዋል፡፡ የህግ ጥሰቶችና ጥፋቶች ተጠያቂነትን በግልጽ ማመላከት፣
ተከሳሾቹም በኮሚሽኑ የቀረበባቸውን የሰውና ሰነድ 4. የተገልጋዮችን ቅሬታ ለማስተናገድ የሚቻልበት አመቺ ስርአ
ማስረጃ መከላከል ባለመቻላቸው 1ኛ እና 2ኛ ተከ ት መዘርጋትና ተግባራዊ ማድረግ፣
ሳሾች እያንዳንዳቸው በ15 ዓመት ጽኑ እስራትና
በብር 15,000፣ 3ኛ ተከሳሽ በ11 ዓመት ጽኑ 5. የክትትልና ቁጥጥር ሥራዎችን በተቀናጀ መልኩ ማከናወን፣
እስራትና በብር 14,000፣ 4ኛ ተከሳሽ በአራት ዓመት
ጽኑ እስራትና በብር 4,000፣ 5ኛ ተከሳሽ በሦስት ዓመ 6. የመሬት አስተዳዳደሩን ሥራዎች በየጊዜው በመገምገምና የክ
ዋኔ ኦዲት በማካሄድ በሚታዩ ክፍተቶች ላይ ተገቢውን የእርም
ት ጽኑ እስራትና በብር 3,000 እንዲሁም ከ6ኛ - 8ኛ
ት እርምጃ መውሰድ፣
ያሉ ተከሳሾች እያንዳንዳቸው በሌሉበት በአራት ዓመ
ት ጽኑ እስራትና በብር 4,000 እንዲቀጡ ፍርድ ቤቱ 7 በመሬት አስተዳደሩ ውስጥ ሊፈጠር የሚችል ሙስናን ለመከላ
ጥር 25 ቀን 2002 ዓ.ም በዋለው ችሎት ወስኖባቸዋል፡፡ ከል የበላይ አመራሩን ቁርጠኝነት የበለጠ ማጎልበትና ህግን
ማዕከል አድርጎ መንቀሳቀስ፣
በአጠቃላይ ኮሚሽኑ የሙስና ወንጀል የሚፈጽሙትን
ተጠርጣሪዎች ከኅብረተሰቡ በሚደርሰው ጥቆማ እና በራሱ 8. ጉዳዩ ከሚመለከታቸው ተቋማት ጋር ያለውን የቅንጅት
ተነሳሽነት ተከታትሎ ለፍርድ የማቅረቡን ሥራ አጠናክሮ ሥራ የበለጠ ማጠናከር፣
ቀጥሏል፡፡ በተጠናቀቀው በጀት ዓመትም በተለይ በሕገወጥ
9. የህብረተሰቡን ተሳትፎ ማሳደግና በሚወጡ ህጎች ላይ የተገል
መንገድ የመሬት ወረራ እንዲፈፀም ሁኔታዎችን በማመቻ
ጋዩንም ሆነ በስራው ላይ የተሰማራውን ባለ ሙያ ግንዛቤ በማሳ
ቸት የተሳተፉትንና ወረራውን የፈፀሙት ላይ ፍርድ ቤቱ ደግ አቅሙን ለማጎልበት አስፈላጊ መሆኑን የጥናቱ ሪፖርት በ
ለሌሎች አስተማሪ ይሆናል ያለውን ውሳኔ አስተላልፏል፡፡ ማጠቃለያው አመልክቷል ፡፡
ምንም እኳን ወንጀል ፈጽሞ ለጊዜው መሰወር ቢቻልም ከሕ
ዝብና ከመንግሥት መሠወር አይቻልም፡፡ ስለሆነም በሌሉ እነዚህን ችግሮች ለመቅረፍ ኮሚሽኑ ለከተማው አስተዳደሩ በሰ
በት ፍርድ የተላለፈባቸውን ወንጀለኞች ኅብረተሰቡ ጥቆማ ጠው አስተያየት መሰረት በዱከም ከተማ ዘመናዊ የመሬት አስ
በማቅረብ አጋልጦ እንዲሰጥ ኮሚሽኑ ጥሪውን ያቀርባል፡፡ ተዳደር ላይ የልምድ ልውውጥ አድርጓል፡፡ በመሆኑም በድሬዳዋ
ከተማ አስተዳደር ከመሬት ጋር ተያይዞ የታዩት ችግሮች በሀ
ውስን ... ከገጽ 26 የዞረ ገሪቱ በሚገኙ በሌሎችም ከተሞች የታዩ በመሆናቸው ችግሩን
ለማስወገድ የሁሉንም ርብርብ የሚጠይቅ ነው፡፡ ውስን የሆነውን
ነገር ግን በስራው ላይ የተሰማሩ ፈጻሚ አካላት በቂ ግንዛቤ መሬት ለመኖሪያም ሆነ የተለያዩ ልማቶችን ለማከናወን የሚፈል
እንዲኖራቸው ስልጠና ስለማይሰጣቸው በሚሰጧቸው አገልግሎ ጉ ዜጎችና ልማታዊ ባለሀብቶች መመሪያና ደንቡን መሰረት ባደ
ቶች ለይ በማወቅም ይሁን ባለማወቅ ወጥ ባልሆነና ተጠያቂነ ረገ፣ ግልጽና ፍትሀዊ መንገድ ሊያገኙ ይገባል፡፡
ትንና ግልፅነትን ባልተከተለ መንገድ ስራቸውን ስለሚያከናው
ኑ አሰራሩን ለሙስናና ብልሹ አሰራር የተጋለጠ አድርጎታል፡፡
የአሠራር ሥርዓት ክፍተቱን ለመድፈን የመሬት ልማትና አስ

ተዳደርን በተመለከተ የወጡ አዋጆች፣ ደንቦችና መመሪያዎችን
መሠረት ያደረገ አፈፃፀም ተግባራዊ ለማድረግ ለስራ ኃላፊዎችና
ለሰራተኞች ስልጠና በመስጠት በቂ ግንዛቤ በማሰጨበጥ በአፈጻ
ጸሙ ለሚከሰቱ ችግሮች ወቅታዊ የእርምት እርምጃ በመውሰድ
ግልጽትንና ተጠያቂነትን በማስፈን መስራት ያስፈልጋል ፡፡
በሚወጡ አዋጆች፣ ደንቦችና መመሪያዎች ላይ ግንዛቤ መያዝ
16
መልካም ዜጋ
“ከሙስና በፀዳ እና የቅንነትን መርህ ተከትሎ
በመሥራት በተሰማሩበት መስክ ውጤታማ
መሆን ይቻላል።”
ዶ/ር መሰለ ኃይሌ
ዶ/ር መሰለ ኃይሌ ይባላሉ በግንባታው ዘርፍ የተሰማሩ

ባለሙያ ናቸው፡፡ የሳቸው ተሞክሮ በግንባታ እና በኢንቨ
ስትመንት ዘርፍ ለተሰማሩት ብቻ ሳይሆን ሥነምግባርን

በተከተለ መንገድ ሠርተው ስኬታማ ለመሆን ለሚጥሩ
ዜጎች ሁሉ አርአያ ሊሆኑ እንደሚችሉ እናምናለን፡፡ ቃለ
ምልልሱን እነሆ፡፡
ሥነምግባር፡- በመጀመሪያ ስለ ተወለዱበት አካባቢ፣ አስተ

ዳደግዎ፣ የቤተሰብዎ እና ፡ በልጅነትዎ የነበረዎትን የሥነ
ምግባር ሁኔታ ቢገልጹልን?
ዶ/ር መሰለ፡- የተወለድኩት በወለጋ ነቀምት ከተማ ነው፡፡

አባቴ በጥብቅና ሞያ ነበር የሚተዳደሩት እናቴ ደግሞ የቤ
ት እመቤት ናት፡፡ አባቴ በተለይ ልጅን በመቅጣት፣ በማስ የተመሰረተ ጠንካራ እሴት ነበረ፡፡ ይህ ታዲያ ለአካባቢው ልጆች
ተካከል በዲሲፕሊን በጣም የሚያምን ስለነበር በጣም በከፍ መልካም ሥነምግባር እንዲኖረን የራሱ አስተዋጽኦ ነበረው፡፡
ተኛ ቁጥጥር ነበር ያሳደገኝ፡፡ የእኔን ሥነምግባር በተመለ
ከተ እንደ እድሜዬ የሚለያይ ይመስለኛል። የተወሰኑ ጊዜ
ሥነምግባር፡- የአንደኛ፣ የሁለተኛ ደረጃ እንዲሁም የከ
ዎች በጣም ወላጅን፣ አካባቢን፣ ሁሉን አክባሪ የነበርኩበት
ፍተኛ ትምህርትዎን የት ተከታተሉ? ዝንባሌዎና አጠቃላ
ጊዜ ነበር፡፡ የተወሰነ ጊዜ ደግሞ ወደ 14 ወደ 15 ዓመት አካ
ይ የትምህርት ሁኔታዎን ቢያጫውቱን?
ባቢ የጉርምስና ወቅት በመሆኑ በእኛ ጊዜ የተለመደው ወደ
ፖለቲካ መግባት ስለነበር በዛ ውስጥ የመሳተፍ ሁኔታ ነበር፡፡
በአጠቃላይ በልጅነቴ ወይም በወጣትነት ዘመኔ መጥፎ
ዶ/ር መሰለ፡- አንደኛ እና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርቴን የተ
ማርኩት ነቀምቴ አጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት
የማይባል ሥነምግባር ነበረኝ ማለት እችላለሁ፡፡
የሚባል ነው፡፡ በዛን ጊዜ በመጀመሪያ የነበረኝ ዝንባሌ የህ
ብረተሰብ ሳይንስ ማጥናት ነበር፡፡ ሆኖም በዚያን ጊዜ ኢህ
ከዚህ በተጨማሪ ደግሞ የአካባቢያችን ህብረተሰብ በልጆ
አፓ መኢሶን ተብሎ ተከፋፍሎ በነበረው የፖለቲካ ቀውስ
ች አስተዳደግና ሥነምግባር ላይ ከፍተኛ አስተዋጽኦ ነበ
ወደ ምህንድስና ብሄድ ይሻለኛል ብዬ የህብረተሰብ ሳይንስ
ረው፡፡ ህብረተሰቡ ሁሉ ልጆችን አሳዳጊ፣ አስተማሪ እና
የማጥናት ሀሳቤን የቀየርኩት 12ኛ ክፍል ከደረስኩ በኋላ
ቀጪ ነው፡፡ ስለዚህ ልጅ ሆነን በምናጠፋበት ጊዜ ከወላጅ
ነው እንጂ እስከ 12ኛ ክፍል ድረስ ኢኮኖሚክስ እማራለሁ
ቢሰወር ጎረቤት ዝም ብሎ አያልፍም ነበር፡፡ ኳስ ስንጫወት
ብዬ አስብ ነበር፡፡ በምህንድስና ቢ.ኤስ.ሲ. እና የመጀመሪያ
ትልቅ ሰው በስፍራው ካለ ጨዋታችንን አቁመን ሰው
ውን ኤም.ኤስ.ሲ. የሰራሁት አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ነው፡
ካለፈ በኋላ ነበር የምንቀጥለው፡፡ ምክንያቱም ሰው በኳስ
፡ ሁለተኛውን ኤም.ኤስ.ሲ. እና ዶክትሬት ዲግሪ የሰራሁ
ብንመታ ጥሩ ሥነምግባር አይደለም ብለን ስለምናስብ ነበ
ት ደግሞ በጃፓን አገር ቶክዮ ቴክኒካል ዩኒቨርሲቲ ነው፡፡
ር፡፡ ሌላው የማስታውሰው እኔ ባደግኩበት ሰፈር የፖሊስ
ማሰልጠኛ ነበር፡፡ በማሰልጠኛው የነበሩ የፖሊስ አሰልጣ
ለትምህርት ከፍተኛ ትኩረት እሰጥ ስለነበር ጥናቴን በፕሮግ
ኞች እግርኳስ፣ ሩጫ፣ ቅርጫት ኳስ፣ ቮሊቦል፣ ቦክስ
ራም አጠና ነበር፡፡ ስለዚህ ከ1ኛ ክፍል ጀምሮ የማዕረግ ተማ
ያለማምዱንና በራሳቸው ገንዘብ ደግሞ ሽልማት ገዝተው
ሪ ነበርኩ ማለት እችላለሁ፡፡ የከፍተኛ ትምህርት በተከታተ
ይሰጡን ነበር፡፡ የሰፈሩን ልጅ በማሳደግ ኃላፊ ነን ብለው
ልኩበት ወቅትም እንደዚሁ በማዕረግ ነበር የተመረቅኩት፡፡
ጊዜያቸውንና ገንዘባቸውን ሰውተው ትርፍ ጊዜያችንን በስ
ለዚህ ውጤት ምክንያቱ ደግሞ የተለየ ችሎታ ሳይሆን በሥ
ፖርት እንድናሳልፍ ያሰለጥኑን ነበር፡፡ ሌላው ደግሞ ወደ
ነምግባር በመታነጽ ጠንክሮ ከመስራት ጋር የተያያዘ ነው፡፡
ጊንቢ/ቡና የሚመረትበት አካባቢ/ እንኳንስ ሊሰራረቅ ሰው
ገንዘብ ሲለዋወጥ ሳይቆጥር ነበር የሚረካከበው፡፡ ሀያ ሺህ
ሰላሳ ሺህ ብር ዝም ብሎ ነበር የሚቀባበለው፡፡ በህብረ ሥነምግባር፡- ትምህርት እንዳጠናቀቁ በምን ሥራ
ተሰቡ መሀል በመተማመን እና ቃልን በመጠበቅ ላይ ተሰማርተው ነበር? አሁን የተሰማሩበት የሥራ ዘርፍ ምን
እንደሆነ ቢገልጹልን?
17
ዶ/ር መሰለ፡- ትምህርት እንደጨረስኩኝ አዲስ አበባ ከተከተለ ከሥራ እስከ ማባረር የሚደርስ አፋጣኝ ርምጃ እንወ
ዩኒቨርሲቲ በመምህርነት ማገልገል ጀመርኩ፡፡ በትርፍ ስዳለን፡፡ በርካሽ የመግዛት፣ መጥፎ እቃ የመግዛት፣ ጥራቱን
ጊዜዬ ደግሞ የግንባታ ዲዛይን ሥራ እሰራ ነበር፡፡ በመ ያልጠበቀ ስራ የመስራት ነገር ሲኖር እርምጃ እንወስዳለን፡፡
ቀጠል ከጃፓን ትምህርቴን አጠናቅቄ ከተመለስኩ ጀም
ሮ እስከ አሁን አዲስ አበባ የዩኒቨርሲቲ የማስተማር ስራ ሥነምግባር፡- ከናንተ ልምድ በመነሳት ሙስናን ለመዋጋ
ዬን በመቀጠል በሌላ በኩል ደግሞ በማማከር ሥራ እና ት የኃይማኖት ተቋማትን ሚና እንዴት ያዩታል?
በሪል ስቴት ዴቨሎፕመንት ስራ ላይ በማገልገል ላይ
እገኛለሁ፡፡ ዋናው ሥራዬ ዩኒቨርሲቲ ማስተማር ሲሆን ዶ/ር መሰለ፡- ከዚህ ጋር ተያይዞ እኛ ሙስናን በመ
ከዛ ውጪ ግን ኤም.ኤች. ኢንጂነሪንግ የሚባል የአማካሪ ዋጋት በአንድ ድርጅት ብቻ ሳይሆን በዛ ቤተክርስቲያን
ድርጅት እና ካንትሪ ክለብ የሚባል ድርጅት ሥራ በመ አባላት የሆኑ ሰዎች ሁሉ ሙስና ውስጥ መግባት
ሥራት ላይ እገኛለሁ፡፡ የኤም.ኤች. ኢንጂነሪንግ ባለቤት የለባቸውም በሚል የሥነምግባር ቻርተር አዘጋጅተን
እና ሥራ አስኪያጅ ነኝ፡፡ ድርጅቱ አርክቴክቶችንና ኢንጂ የሥነምግባር ደንቡን ሁሉም የቤተክርስቲያን አባል እን
ነሮችን ጨምሮ ወደ 300 የሚደርሱ ሠራተኞች ያሉት ዲፈርም አድርገናል፡፡ በአጠቃላይ በተለያዩ የኃይማኖት
ሲሆን አንደኛ ደረጃ አማካሪ ድርጅት ነው፡፡ ከአንድ ሌላ ተቋማት ውስጥ ወይም የእምነት ቦታዎች ሁሉም ሰው
ግለሰብ ጋር በጋራ ባቋቋምነው ካንትሪ ክለብ በሚባለው የሥነምግባር ደንቦች በማውጣት እንዲሳተፍና እንዲፈርም
ሪል ስቴትም በሥራ አስኪያጅነት እየሰራሁ እገኛለሁ፡፡ ቢደረግ ሙስናን በመዋጋት በኩል ትልቅ አስተዋጽኦ
ይኖረዋል የሚል እምነት አለኝ፡፡ እያንዳንዱ ሰው ሲፈ
ሥነምግባር፡- በድርጅትዎ ውስጥ የሙስና ድርጊቶች ርም በሚኖረኝ ወይም በምሰራበት ድርጅት ያለ ምንም
እንዳይፈጸሙ እና የሚሰጡት አገልግሎት ሥነምግባርን ሙስና ሥራዬን አካሂዳለሁ ብሎ ይፈርማል ማለት ነው፡፡
የተከተለ እንዲሆን ምን ጥረት ይደረጋል? አስገዳጅ ሳይሆን የሞራል ግዴታን የሚጥል ይሆናል፡፡
ዶ/ር መሰለ፡- በድርጅቶቻችን ውስጥ ጠንካራ የሆነ ሥነምግባር፡- አሁን እየሠሩት ባለው ሥራ ሥነምግባርን
እና በተግባርም እያረጋገጥነው ያለ መመሪያ አለን፡፡ ይህም በተከተለ እና ከሙስና በፀዳ ሁኔታ እየተንቀሳቀሱ እንደሚ
ሥራችን ሙሉ በሙሉ ከሙስና እንዲፀዳ በሚል ‘‘zero ገኙ ገልጸውልናል፡፡ ድርጅትዎ ምን ያህል ትርፋማ ነው?
tolerance to corruption’’ የሚል መርህ ያለው ነው፡፡ መ አሁን ለደረሱበት ስኬት ምክንያት ምንድነው ብለው ያስባሉ?
መሪያው መሠረቱ በቤተክርስቲያን ደረጃ ያወጣነው ምንም
አይነት ጉቦ አለመክፈል ወይም አለመቀበል የሚል ነው፡ ዶ/ር መሰለ፡- ለምሳሌ ኤም.ኤች. ኢንጂነሪንግ የተቋቋመ
፡ እኔ በምሳተፍበት ቤተክርስቲያን የሥነምግባር ቻርተር ው የዛሬ አስር አመት ነው፡፡ ይህ ድርጅት ትልቁ አማካ
ብለን የፈረምነው መመሪያ ማለት ነው፡፡ ሁሉም የቤተክ ሪ ድርጅት ነው ብለን እናስባለን፡፡ የድርጅቱ ዕድገት በፐር
ርስቲያኗ አባል በተሰማራበት የሥራ ዘርፍ ሁሉ ከሙስና ሰንት ሳይሆን በመቶ እጥፍ ነው ያደገው፡፡ ለምሳሌ ሥራ
በፀዳ ሁኔታ ሥራውን እንደሚያከናውን ቃል መግባቱን ውን ስንጀምር የድርጅቱ ሰራተኞች ሶስት ነበርን፡፡ አሁን
በፊርማ አረጋግጧል፡፡ ይህንን መመሪያ ከቤተክርስቲያን ከሶስት መቶ በላይ ሰራተኞች አሉን፡፡ የወር ደሞዝ ወጪ
በመውሰድ በነዚህ በሁለት ድርጅቶች ውስጥ ተግባራዊ ሲጀመር ከነበረው 3000 ብር ተነስቶ በአሁን ጊዜ ወደ 1.44
በማድረግ ላይ እንገኛለን፡፡ ይህ የሥነምግባር መመሪያ በድ ሚሊየን ብር አድጓል፡፡ ድርጅቱ ሥራውን ሲጀመር ከነበረ
ርጅቶቹ ራዕይና ዓላማ ውስጥም ተካትቶ ይገኛል፡፡ በድርጅ ው 230000 ብር አመታዊ አጠቃላይ ገቢ ተነስቶ በአሁኑ
ታችን ውስጥ ከሙስና ጋር ተያይዞ የተፈጸመ ድርጊት ከተ ወቅት ከ30 እስከ 40 ሚሊየን ብር የሚጠጋ አመታዊ ገቢ
ገኘ ወዲያውኑ በፈጸመው ሰራተኛ ላይ እርምጃ ይወሰዳል፡፡ ላይ ደርሷል፡፡ ይህም ከሙስና በፀዳ እና የቅንነትን መርህ
ተከትሎ በመሥራት ውጤታማ መሆን የሚቻል እንደሆ
የድርጅታችን ደንበኛ ግለሰብም ይሁን መንግሥት ክፍያ ነ በተጨባጭ የሚያሳይ ነው ብዬ አምናለሁ፡፡ ካንትሪ ክለ
ን ለፈጸመበት ተገቢውን አገልግሎት ማግኘቱን ማረጋገጥ ብ ሪል ስቴት የሚባለው ድርጅት በመኖሪያ ቤቶች ግንባታ
የመጀመሪያው ሙስናን የምንዋጋበት መንገድ ነው ብለ ላይ የተሰማራ ሲሆን በአሁኑ ወቅት በሀገሪቷ ውስጥ ከሚ
ን እናምናለን፡፡ አቅማችንና ችሎታችን እስከፈቀደ ተገቢው ገኙት ትልልቅ ሪል ስቴቶች አንዱ ነው፡፡ በአሁኑ ወቅት
ን አገልግሎት ለመስጠት እንሰራለን፡፡ ሁለተኛው ደግሞ 2 ቢሊዮን ብር በሚጠጋ ገንዘብ 500 ቤቶችን እየሰራን እን
ከሙስና የጸዳ አሠራር እንዲኖር የግልጽነትን መርህ ተግ ገኛለን፡፡ በዚህ ድርጅትም ያለምንም ሙስና ሰርቶ ካሰቡት
ባራዊ እናደርጋለን፡፡ የግንባታ ዘርፍ ለሙስና በጣም የተ ግብ መድረስ እንደሚቻል በተግባር አይተናል፡፡ በተጨማሪ
ጋለጠ መስክ በመሆኑ ይህንን ለመከላከል ከፍተኛ ጥረት አሁን ለደረስኩበት ስኬት ምክንያቱ ጠንክሮ መስራት ነው፡፡
እናደርጋለን፡፡ በግንባታ ዘርፍ በተለይ አማካሪ ድርጅት
ሙስናን በማስፋፋትም ሆነ ሙስናን በመዋጋት ጉልህ ሥነምግባር፡- አንዳንድ ሰዎች በሙስና ወይም በአቋ
ሚና ሊጫወት የሚችል በመሆኑ ትኩረት ሰጥተን ሥራች ራጭ ካልሆነ በስተቀር ውጤታማ መሆን ወይም ገንዘብ
ንን እናከናውናለን፡፡ በመሆኑም ይህንን ስራ በቅንነት/Integ- ማግኘት አይቻልም ብለው ያስባሉ፡፡ ይህንን በተመለከተ
rity/ እና በከፍተኛ የሥራ አፈጻጸም/Excellence/ መስራት የእርስዎ አስተያየት ምንድነው?
በሚል መርህ ሙስናን የምንዋጋበት አሠራር ዘርግተናል፡፡
ዶ/ር መሰለ፡- እኔ ይሄንን እንደ አእምሮ በሽታ ነው
በተጨማሪም በኤም.ኤች. ኢንጂነሪንግ የአማካሪ ድርጅት የማየው፡፡ አንድ ሰው ሰርቶ መኖር ሲችል ሰርቄ እኖራለሁ
ባለፈው አመት ብቻ ቫት ሳይጨምር ወደ አምስት ሚሊየን ሰርቄ ደግሞ እንጀራ እበላለሁ፣ መርቸዲስ እገዛለሁ፣ ትል
ብር የገቢ ግብር ከፍለናል፡፡ ካንትሪ ክለብ በሚባለው ድርጅ ቅ ፎቅ እሰራለሁ ሲል መቼም ይሄ የአእምሮ በሽታ ነው
ታችን በኩልም በጉምሩክና በቫት፣ በሊዝ ክፍያ በመሳሰሉ ብዬ ነው የምወስደው፡፡ ከጤነኛ ሰው አእምሮ ሊሆን የሚ
ት 150 ሚሊየን ብር በላይ ለመንግሥት ገቢ አድርገናል፡፡ ችል ነው ብዬ አላስብም፡፡ ለዚህ ደግሞ ሙስናን የመዋጋት
ማንም በድርጅቴ ውስጥ ያለ ሰው የስርቆትን መንገድ አስተሳሰባችን እና ባህላችን በዝቅተኛ ደረጃ ላይ በመገኘቱ
18
እንዲሁም ለሙስና ምቹ የሆኑ አንዳንድ አሰራሮች መኖራ ይደረጋል፡፡ ይኼ ብቻ ሙስናን አያስቀርም፡፡ መንግስት
ቸው ይመስለኛል፡፡ ስለዚህ ይሄ ሠርቶ ማደግ አይቻልም መስሪያ ቤት ሰባ ወይም ሰማንያ ፐርሰንት ለቴክኒካል
የሚባለው እውነትነት የሌለው ነው፡፡ እኔ በብዛት እንዳስተ ግምገማ /technical evaluation/ እና ሀያ ወይም ሰላሳ
ዋልኩት በግንባታው ዘርፍ በሙስና የተሰማሩ ኮንትራክተ ፐርሰንት ለፋይናንሽያል ግምገማ/financial evaluation/
ር፣ ኮንሰልታንት ወይም በመንግሥት በኩል አሰሪ የሆኑ ብሎ ያወጣል፡፡ ያንን ቴክኒካል የሚያርመው ሰው ሲጀመ
ት ለጊዜው የተጠቀሙ መስለው ይታዩ እንጂ ወደ ኪሳራና ር ማሳለፍ ለፈለገው ቴክኒካል ግምገማ ላይ ከፍተኛ ነጥ
ውድቀት ያመራሉ፡፡ ምክንያቱም ስርቆቱ ላይ ስለሚተማመ ብ ይሰጠውና ሌላውን ደግሞ አነስተኛ ነጥብ ቢሰጠው ሰብ
ኑ ስራቸውን በአግባቡ አይከታተሉም፡፡ በመሆኑም የሰረቁ ጀክቲቭ የሆነ ነገር አለ፡፡ መንግሥት ይህ ሕገወጥ ድርጊ
ትን ያህል እነሱም ስለሚሰረቁ ሥራቸውም እየወደቀ ይሄዳ ት መፈጸሙን ሊያውቀው አይችልም፡፡ በመሆኑም ገና ሥ
ል፡፡ ስለዚህ ይሄንን ያህል አትራፊ ናቸው ብዬ አላስብም፡፡ ራውን በመገምገም ደረጃ ላይ ሙስናው ሊጀመር ይችላል
ሰርቶ ግን በልፋት ላይ ከተመሰረተ ጥሩ ትርፍም ማግኘት ማለት ነው፡፡ ሌላው ደግሞ መጥቀም ለፈለገው ተጫራ
ይቻላል እድገቱም ቀጣይነት ይኖረዋል፡፡ ጠንክሮ በመስራ ች የሚመቸውን መመዘኛ በማውጣት ሊፈፀም ይችላል፡፡
ት እና የመንግስትን ታክስ በመክፈል ትርፍ ማግኘት ይቻ በመሆኑም አማካሪውን ድርጅት ወይም ኮንትራክተርን
ላል፡፡ የእኛ ድርጅቶች በትርፋማነት፣ ለሀገር በማገልገል፣ በመምረጥ ሥራውን የሚሰጠው የመንግሥት አካል በተለይ
በእድገትም ጥሩ ደረጃ ላይ የሚገኙ በመሆናቸው ያለሙ ደግሞ ገምጋሚው ቡድን ይሄንን ክፍተት በመጠቀም
ስና መስራት እንደሚቻል ምሳሌ ይሆናሉ ብዬ አስባለሁ፡፡ ሙስና የሚፈጽሙበት ሁኔታ እንዳለ ይሰማኛል፡፡ በግን
ባታው ዘርፍ የሚፈጸመው ሙስና የሚጀምረው እዛጋ
ሥነምግባር፡- ከእርስዎ የሕይወት ተሞክሮ ለሌሎች ነው፡፡ ቀጥሎ ደግሞ በሙስና አማካሪው ጨረታውን አሸ
ይጠቅማል ብለው የሚያስቡት ምክር ምንድነው? ሥነም ንፎ ያንን ስራ ከወሰደ በኋላ ለኮንትራክተሩ ሥራ ሲሰጥ
ሌላ ሙስና የሚፈጸምበት ሁኔታ ሊኖር ይችላል፡፡ ሥራው

ግባርን በተከተለ ሁኔታ ሥራዎትን በሚያከናውኑበት ጊዜ
የገጠመዎት ችግር አለ ወይ? ችግሩንስ እንዴት ፈቱት? ውስጥ በዝቅተኛም ገንዘብ ተወዳድሮ ሊገባ ይችላል፡፡ በዝ
ቅተኛ ገንዘብ ገብቶ ከኮንትራክተሩ ያልተገባ ጥቅም ሊያገኝ
ዶ/ር መሰለ፡ የስራው ፀባይ ከትልልቅ ባለሥልጣናት፣ ይችላል፡፡ ሌላው ሥራ ሲሰጥ በአማካሪውና በኮንትራክተሩ
ከሚኒስትሮች፣ ከምክትል ሚኒስትር ጋር ያገናኘናል፡፡ መካከል እረዳሀለሁ አልረዳህም በሚል መደራደር ለሙስ
በዚህ ደረጃ ካሉ ባለሥልጣናት ከሙስና አንፃር የሚያስብ ና በር የሚከፍትበት ሁኔታ አለ፡፡ ስለዚህ ሥራው ከመጀ
ወይም ያንን ሀሳብ የሚሰጥ ሰው አላጋጠመኝም፡፡ በእኔ መሩ በፊት አማካሪው ስራውን በማግኘት፣ በመቀጠልም
በኩል ሥለ ሥራው መሰራት እንጂ ስለሙስና ሲያነሱ ደግሞ አማካሪው ሥራውን ለኮንትራክተሩ በመስጠት(ጨ
አልሰማሁም፡፡ በታችኛው የሥልጣን እርከን ላይ ያሉ አንዳ ረታውን የሚያካሂደውን የመንግሥት አካልን ጨምሮም
ንድ ሰዎች ግን ሙስና ለመፈጸም ሙከራዎችን ሲያደርጉ ሆነ ሳይጨምርም) ሙስና ሊካሄድ ይችላል፡፡ በእኔ ግምት
አያለሁ፤ ፊትለፊት አውጥቶ ገንዘብ ስጡን ብሎ የሚጠይ እነዚህ አካባቢዎች ሙስና ይፈጸማል የሚል እምነት አለኝ፡፡
ቀን ባያጋጥመንም፡፡ “አንዳንድ ነገር ብትሉን እኛኮ እንረዳች
ሁ ነበር” የሚል ነገር አለ፡፡ ሁሌ ደግሞ “የእናንተ ድርጅት ከዚህ ቀጥሎ ሶስተኛው ደረጃ ደግሞ ሥራው ሲሰራ የሚ
እኮ ምንም አይረዳንም ምንም አያደርግልንም” የሚል ፈጸመው ነው፡፡ አማካሪው የኮንትራክተሩን ሥራ ሊቀበለ
ወቀሳ ይገጥመናል፡፡ እንደዚህ በሚሆን ጊዜ በተቻለ መጠን ውም ላይቀበለው ብዙ መብት ስላለው ሙስና መስራት
ሰዎቹን ለመምከር እሞክራለሁ ፡፡ በጣም ግን አስቸጋሪ ከሆነ ከፈለገ የማያስኬድ መመዘኛ እያመጣ በማስቸገር(ወይም
ያንን ሥራ እተወዋለሁ፡፡ ወደ ላይ ሄጄ ለመክሰስ ማስረጃ ኮንትራክተሩም ድክመት ሊኖረው ይችላል) ሊሰርቅ
ስለሌለው ሙስና አለበት በምለው አካባቢ ጨረታም አልገ ወይም በመተባበር ሊሰርቁ ይችላሉ፡፡ ሌላው ደግሞ
ባም፣ ወደ ስራም አልገባም፣ እዛ ቢሮም ሁለተኛ ተመል ለምሳሌ የሚሰራው ትልቅ መንገድ ነው እንበልና፤ አንድ
ሼ አልሄድም፡፡ እኔ ለይቼ የምሰራው ከሙስና የፀዱ ናቸ መሰረት ላይ የ300‚000 ብር አፈር ቁፋሮ ቢኖር የ400‚000
ው ብዬ ካመንኩባቸው ጋር ብቻ ነው፡፡ ማስረጃም ባይኖረኝ ብር ቢያደርገው ሊደረስበት ስለማይቻል 100‚000
የሙስና አዝማሚያ ካስተዋልኩ ጨረታም አልወዳደርም ብሩ በሕገወጥ መንገድ ሊወሰድ ይችላል፡፡ ስለዚህ የግ
መስራትም አቆማለሁ በዚህ አይነት ድርጊቱን አስወግዳለሁ፡፡ ንባታው ዘርፍ ከሙስና የፀዳ እንዲሆን እነዚህን አሰራ
ሮች አይቶ ክፍተቶችን መዝጋት ይጠይቃል፡፡ የመንግ
ሥነምግባር፡- በተለያዩ ዘርፎች አንዳንድ ሙያተኞች ሥት መስሪያቤቶች ፕሮሲጀሩን ተከትሎ የጨረታ ጊዜ
ለሙያ ሥነምግባራቸው ተገዢ የማይሆኑበት ሁኔታ አየር ላይ የቆየበት ጊዜ የሚሉት ላይ ያተኩራሉ ነገር
ያጋጥማል፡፡ በግንባታው ዘርፍ ስለሚፈጸመው ሙስና ግን ሙስና የሚፈጸመው ከስራ መስጠት ጀምሮ
አስመልክቶ የእርስዎ አስተያየት ምን ይመስላል? አማካሪ ሲመረጥ፣ አማካሪው ወይም አስፈጻሚው አካል
ኮንትራክተር ሲመርጥ በኋላ ደግሞ ስራው ሲለካና የስራ
ዶ/ር መሰለ፡- በግንባታ ዘርፍ ሙስና መኖሩ የሚደበቅ ውን ጥራት በመከታተል ላይ መሆኑ ሊታወቅ ይገባል፡፡
ነገር አይደለም፡፡ ለዚህም ዋናው ምክንያት በአጭር
ጊዜ ሳይሰሩ ገንዘብ የማግኘት ፍላጎት ነው፡፡ ኮንስትራክሽን ሙስና ስለመፈጸሙም በግልጽ የሚታይበት ሁኔታም
ሴክተር ብዙ ገንዘብ የሚንቀሳቀስበት ዘርፍ በመሆኑ በቢ ይኖራል፡፡ ለምሳሌ አንድ ሥራ ሲሰራ በጣም በዝቅተኛ
ሊዮን የሚቆጠር ገንዘብ የሚንቀሳቀስበት ሥራ ጨረታ ዋጋ ነው የተሰራው ቫሪየሽኑም ደግሞ ከአንድ ፐርሰንት
ይወጣል፡፡ አንዱ ፕሮጀክት ብቻ በሚሊዮን ወይም በቢ በታች ነው እንበል፡፡ በሌሎች ፕሮጀክቶች ተመሳሳይ
ሊዮን የሚቆጠር ገንዘብ ስለሚያንቀሳቅስ ለሙስና በጣም ሥራ በምን ያህል ዋጋ ነው የሚሰራው? ምን ያህል ቫሪ
የተጋለጠ ነው፡፡ ብዙ ጊዜ በመንግሥት አካባቢ ጨረታ የሽን አለ? ብሎ በቀላሉ ማግኘት ይቻላል፡፡ ብዙ ተመሳሳ
ን በተመለከተ ፕሮሲጀሩ ልክ መሆኑን ነው የሚከታተሉ ይ የሆኑ ህንፃዎችን ማወዳደር ይቻላል፡፡ ስለዚህ ይህንን
ት፡፡ ለምሳሌ የግዢ መመሪያው አርባ አምስት ቀን አየር በትኩረት መከታተል ያስፈልጋል፡፡ እንደ እኔ አስተሳሰብ
ላይ ቆይቷል ወይ? የመሳሰሉት ጉዳዮች ላይ ትኩረት በግንባታው ዘርፍ ያለውን ሙስና ማስቆም ካልተቻለ
ከሙስና በፀዳ ሁኔታ መስራት የሚፈልገው ከሥራ ውጪ
19
ይሆናል፡፡ በሙስና የሚጠቀመው ብቻ ሥራ እያገኘ
የሚቀጥልበት ሁኔታ ከተፈጠረ ደግሞ በመጨረሻ
ሀገሪቱ ላይ ከፍተኛ ጉዳት ያደርሳል፡፡ በመሆኑም
ትልቅ ትኩረት ሊሰጠው የሚገባው በግንባታው ዘር
ፍ የሚታየውን ሙስና ለመከላከል ተገቢውን ትኩረት
መስጠት ይኖርብናል፡፡
ሙስና ካለ ህዝብም ሆነ መንግስት የሚጎዳው አግባብ

ያልሆነ ከፍተኛ ወጪ በማውጣት ብቻ ሳይሆን ጥራ
ት ያለውን ሥራ ባለማግኘትም ጭምር ነው፡፡ አንድ
አማካሪ ካንድ ኮንትራክተር ጋር በሙስና ከተጣመረ
በአግባቡ ሥራውን አይቆጣጠረውም፡፡ በመሆኑም
ሊታረሙ የሚገባቸውን ችግሮች እንዲታረሙ ከማድ
ረግ ይልቅ ስህተቱን ይሸፍንለታል፡፡
ሥነምግባር፡- በህብረተሰቡ ውስጥ የሥነምግባር

ለማጠናከርና ሙስናን ለመቀነስ ምን ጥረት መደረግ
አለበት ብለው ያስባሉ?
ዶ/ር መሰለ፡ ሙስናን መዋጋት የሁሉም ዜጋ ኃላ

ፊነት ነው ብዬ አስባለሁ፡፡ ሙስና ውስጥ አለመግባ
ት የሚበረታታ ቢሆንም ሙስናንም መዋጋት ደግሞ
ሌላው ነገር ነው፡፡ ብዙዎቻችን የምናስበው ራሳች
ን ሙስና ውስጥ ካልገባን ሌላው እንደፈለገ ያድርግ
ብለን ነው የምንቀመጠው፡፡ ለዚህ አንደኛው ምክንያት
በቂ ማስረጃ ስለማይገኝ ሊሆን ይችላል፡፡ ሁለተኛ
ከሰው ጋር ምን አጣላኝ ይሄ ሙስና የት ድረስ ነው
የሚሄደው ብለን በመስጋትም ሊሆን ይችላል፡፡ እኔ ራሴን
ሥነምግባር፡- የቤተሰብዎ ሁኔታ ምን ይመስላል? ትዳ
የምወቅሰው በዚህ ነው፡፡ በምንም ዓይነት በግሌም ሆነ በ
ር መስርተዋል? ስንት ልጆችን አፍርተዋል ? ልጆችዎ
ድርጅቴ ሙስና እንዳይኖር እጥራለሁ፡፡ ሆኖም ሙስና በሌ
መልካም ሥነምግባር፣ ትጋትና ሥራ አክባሪ እንዲሆኑ
ላ በኩል ለመዋጋትም ብዙ ጥረት አላደርግም፡፡ ሁላችንም
ያደረጉት ጥረት ምን ይመስላል? ያገኙትስ ውጤት?
ግን ተባብረን ወደ መዋጋት አብረን ብናመራ ሙስናን በቀ
ላሉ ማጥፋትና ከሙስና የፀዳ ሥራ ለመስራት የሚያስች
ል ደረጃ ላይ ለመድረስ ይቻላል ብዬ አስባለሁ፡፡ ነገር ግን
ዶ/ር መሰለ፡- ትዳር መስርቻለሁ፡፡ ሶስት ወንዶች ልጆ
ች አሉኝ፡፡ አሁን ደግሞ 12 ዓመት የሆናት አንድ ሴት
የሰው የራሱ የሥነምግባር እሴት እና የእምነት እሴት ካል
ልጅ በቅርቡ የቤተሰባችን አባል ሆናለች፡፡ ሶስቱ ወንዶች
ተጨመረበት በቁጥጥር ብቻ አስፈላጊው ደረጃ ላይ ይደረሳ
ልጆቼ ወደ ኮሌጅ የደረሱ እና 12ኛ ክፍል አሁን የጨረሱ
ል ብዬ አላስብም፡፡ ለእኔ ለምሳሌ ሙስና ውስጥ አለመግባ
ናቸው፡፡ ሴቷ ገና 3ኛ ክፍል ነች፡፡ እኔ ለማድረግ
ት የእምነትና የሕይወትም ጉዳይ ነው፡፡ ምክንያቱም ሰው
የሞከርኩት የልጆቼ የራሳቸው ምርጫ የተጠበቀ ሆኖ
ባይጠይቀኝ እግዚአብሔር ይጠይቀኛል ብዬ ስለማምን በምን
በመሠረታዊ ጉዳዮች ላይ በመወያየት ከስምምነት የምንደ
ም መንገድ አላስበውም፡፡ ቀደም ብዬ እንደገለጽኩት ስለዚህ
ርስበት መንፈስ በቤተሰቤ ውስጥ ማስረጽ ችያለሁ፡፡ ለም
መልካም ሥነምግባርን ሁሉም ከየእምነቱ ጋር ቢያያይዘው
ሳሌ ጠንክሮ ስለመስራት፣ ከሙስና ስለመራቅ፣ እንዲሁ
ከሕጉም በላይ ትልቅ ለውጥ ያመጣል የሚል ሀሳብ አለኝ፡፡
ም የሀገር ፍቅር የተመለከቱ እሴቶችን እንዲያዳብሩ ሁል
ሌላው ወጣቱ ላይ መስራት ነው፡፡ በአሁኑ ወቅት
ጊዜ እንነጋገራለን፡፡ በተለይ ስለነዚህ ጉዳዮች ከልብ
ከአንደኛ ደረጃ አንስቶ የሚሰጥ የሲቪክስ ትምህርት
የምንወያይበት እሁድ ማታ የቤተሰብ ጊዜ አለን፡፡ ጊዜ
አለ፡፡ ከዚህ በተጨማሪ የሞራል ትምህርት ቢጨመር
ያችንን እንዴት እንዳሳለፍን እንወያያለን፤ በፀሎት ነው
እና የሥነምግባር ትምህርቱ ተጠናክሮ በሰፊው ቢሰጥ
የምንዘጋው፡፡ ዞሮ ዞሮ በትክክል እና በእውነት እንዲ
መልካም ነው እላለሁ፡፡ ከትምህርቱ ጎን ለጎንም የፍትህ
ሰሩ በመነጋገር ሁል ጊዜ ደግሞ የእኔን ጥሩ ህይወት
ሥርዓቱ በሚገባ መጠናከርና አጥፊዎች ከተጠያቂነት
አይተው ከእኔም ጥሩ ነገር እንዲወስዱ በተሻለ ራሳቸ
የሚያመልጡበትን ቀዳዳ እጅጉን የጠበበ ማድረግ ያስፈ
ውም ጨምረውበት ጥሩ ህይወት እንዲመሩ ነው የም
ልጋል፡፡ ስለዚህ በአጭሩ ለማጠቃለል በትምህርት ቤት
መክራቸው፡፡ እስከ አሁን ድረስ የከፋ የስነምግባር ችግር
ለወጣቶች እና ለልጆች፤ ለአዋቂዎች ደግሞ በእምነት
ልጆቼ ላይ አይቼ አላውቅም፡፡ በሙያ ረገድ ሦስቱም
ቦታዎች በማስተማር እንዲሁም የፍትህ ሥርዓቱን በማጠ
ወንዶች እስከ አሁን የእኔን ሙያ መስክ ነው የተከተሉት፡፡
ናከርና አጥፊዎች ተገቢውን ቅጣት እንዲያገኙ በማድረግ
ሙስናን መከላከል ይቻላል፡፡ ለዚህ ሁሉ ስኬት ግን በተ
ጠቀሱት ዘርፎች ጠንክሮ መስራት በጣም አስፈላጊ ነው፡፡
20
ለማርካት ጊዜ አልወሰደበትም፡፡የመጀመሪያ የሙስና ወን
አተርፍ ባይ አጉዳይ!
ጀሉ ዒላማ ያደረገውም በፍርድ ቤት በፍርድ ባለመብትና
በፍርድ ባለዕዳ በሆኑ ሁለት ወገኖች መካካል የተፈጸመን
በህዝብ እና በመንግስት የተሰጠን ኃላፊነት በአግባቡ ክፍያ ነበር፡፡ ጉዳዩ እንዲህ ነው ጎሹ አንዱአለም የሚሰ
ከመወጣትና በሀቀኝነት ከመስራት ይልቅ ከስግብግብነት ራበት የፍርድ አፈጻጸም መምሪያ በፍርድ ቤት ትእዛዝ
እና ከልክ ባለፈ ራስ ወዳድነት በመነጨ አስተሳሰብ የሃገር መሰረት የባለዕዳ ንብረት በሃራጅ እንደተሸጠ ለመምሪያው
ሃብትን መመዝበርና ለራስ ጥቅም ማዋል ከአንድ ዜጋ በተከፈተ የባንክ አካውንት በገንዘብ ያዡ በኩል እንዲገባ
የሚጠበቅ ተግባር አለመሆኑ ግልጽ ነው፡፡ ሆኖ ይደረጋል፡፡ የፍርድ ባለመብቱም ገንዘቡ እንዲከፈላቸው

ም አንዳንድ ግለሰቦች ይህንን ሀቅ ወደጎን በመተ ባመለከቱት መሰረት በህጋዊ መንገድ ሁሉንም
ው የተሰጣቸውን ኃላፊነት አላግባብ በመጠቀም አከናውነው የተዘጋጀላቸውን የባንክ ቼክ ይወስዳሉ፡፡
ከባድ የሙስና ወንጀል ሲፈጽሙ ይስተዋላል፡፡
ይህ በእንዲህ እንዳለ ግለሰቡ ወንጀሉን ለመፈጸም አቅ
የፌደራል የሥነምግባርና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን የተቋቋ ዶ በርሄ ገብረሚካኤል በሚል ሀሰተኛ ስም ባዘጋጀው
መበትን ዓላማና በአዋጅ የተሰጠውን ስልጣን መሰረት የመታወቂያ ደብተር ከዳሸን ባንክ ባወጣው የሂሳብ ቁጥር
በማድረግ ይህንን ዓይነት ለሃገር ልማት ብሎም ብር 268,601.14 (ሁለት መቶ ስልሳ ስምንት ሺህ ስድስት
ለመልካም አስተዳደር እንቅፋት የሆነ የሙስና ወንጀ መቶ አንድ ብር ከአስራ አራት ሳንቲም) ከፍርድ
ል ለመታገል ዘርፈ ብዙ ጥረቶችን እያደረገ ይገኛል፡፡ አፈጻጸም መምሪያው ሂሳብ ላይ እንዲከፈል በተጭበረበረ
መንገድ ደብዳቤና ቼክ ያዘጋጃል፡፡በመቀጠልም የመምሪያ
ባሳለፍነው ወርሃ ግንቦት የኮሚሽኑ አቃቤ ህግ ላለፉት ውን ሃላፊ በማሳሳት በቼኩ ላይ አንዲፈርሙበት በማድ
ሁለት አመታት በፍርድ ቤት ሲከራከርበት በቆየው ከባድ ረግ ይህንኑ ሀሰተኛ ሰነድ ለብሄራዊ ባንክ ካቀረበ በኋላ
የአታላይነት እና በመንግስት የተሰጠን ኃላፊነት ለግል ቀደም ሲል ለወንጀሉ ማስፈጸሚያ ይሆን ዘንድ ባዘጋጀው
ብልጽግና የማዋል ተደራራቢ ወንጀል ላይ የፌዴራል ሀሰተኛ ስም በመፈረም ቼኩን ዳሸን ባንክ ልደታ ቅርን
ከፍተኛ ፍርድ ቤት አንደኛ ወንጀል ችሎት አንድ ውሳኔ ጫፍ በመውሰድ በሃሰተኛ ስም ባወጣው የሂሳብ ቁጥር
አስተላልፏል፡፡ በዚህ ከአንድ ሚሊዮን ብር በላይ የመንግ በ01/13/97 ገቢ ያደርጋል፡፡ ባንክ ካስቀመጠው ገንዘብ
ስት ገንዘብ በመመዝበር ከባድ የሙስና ወንጀል በመፈጸም ላይም ብር 250,000 (ሁለት መቶ ሃምሳ ሺህ ብር)
በተከሰሱ ሶስት ግለሰቦች ላይ ፍርድ ቤቱ የቅጣት በ05/13/97 ወጪ በማድረግ ለግል ጥቅሙ ያውለዋል፡፡
ውሳኔ አስተላልፏል፡፡ ፍርድ ቤቱ ግለሰቦቹ ከ 5-21
አመት በሚደርስ ጽኑ እስራት እና ከ 5,000-20,000 የስግብግብነትና ያላግባብ የመበልጸግ አመለካከት የተጠ
በሚደርስ ብር እንዲቀጡ ወስኗል፡፡ ናወተው ጎሹ አንዱአለም በዚህ በቃኝ አላለም፡፡ በመሆኑ
ም የመጀመሪያውን ወንጀል በፈጸመ አንድ ወር ባልሞላ
በወንጀሉ አንደኛ ተከሳሽ የሆነው የ39 ዓመቱ ጎልማ ጊዜ ውስጥ ዳግም ለሌላ ወንጀል ተነሳሳ፡፡ ሁኔታው እን
ሳ ጎሹ አንዱአለም ነው፡፡ ግለሰቡ በ ህዳር ወር 1997 ዲህ ነበር በፍርድ ባለመብት በሆኑ በአንድ ግለሰብና የፍ
ዓ.ም. በ 760 ብር የወር ደሞዝ በእቃ ግዥ ሰራተኝ ርድ ባለዕዳ በሆነ አንድ ድርጅት መካከል በነበረው የፍር
ነት ከሚሰራበት የፌዴራል የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ድ አፈጻጸም ክርክር ጉዳይ መነሻነት ለፍርድ ባለመብት
ቤት ወደ ፌዴራል ፍርድ ቤቶች የፍርድ አፈጻጸም መ ብር 756,666.66 (ሰባት መቶ ሃምሳ ስድስት ሺህ ስድ
ምሪያ በሂሳብ ሰራተኝነት እንዲዛወር ደብዳቤ ይደርሰዋ ስት መቶ ስልሳ ስድስት ብር ከስልሳ ስድስት ሳንቲም)
ል፡፡ይህ ከሆነ ብዙም ሳይቆይ ነበር ግለሰቡ የተሰጠውን እንዲከፈላቸው በፍርድ ቤት በተወሰነው መሰረት ለፍርድ
ኃላፊነት በአግባቡ ከመወጣትና በሀቀኝነት ከማገልገል ባለመብቱ በፍርድ አፈጻጸም መምሪያው በተዘ
ይልቅ ያላግባብ ለመበልጸግ በመመኘት ለወንጀል የተነሳ ጋጁት ሶስት ቼኮች መሰረት ከላይ የተጠቀሰው
ሳው፡፡ የግለሰቡን ለሙስና ወንጀል በከፍተኛ ሁኔታ የተ ገንዘብ በብሄራዊ ባንክ አማካኝነት ይከፈላቸዋል፡፡
ነሳሳ አእምሮ ያልተገነዘበው መስሪያ ቤት በቅንነት በፍ
ቃድ ምክንያት ያልነበሩትን የሂሳብ ክፍል ሃላፊን ወክሎ ጎሹ አንዱአለም ይህ ክፍያ የተፈጸመበት መዝገብ ደብ
እንዲሰራ ተጨማሪ ኃላፊነትን በ16/12/97 ይሰጠዋል፡፡ ዛው እንዲጠፋ በማድረግ ባለመብቱ ገንዘቡን አልወሰድ
ኩም የሚል አቤቱታ በደብዳቤ እንዳቀረቡ በማስመሰልና
ታዲያ ባልለፋበት ገንዘብ ለመበልጸግ የተነሳሳ አእምሮ በ10/1/1998 ዓ.ም. የተጻፈ ደብዳቤ ለኢትዮጵያ ብሄራዊ
የያዘው ግለሰብ ይህን ቦታ ሲያገኝ የወንጀል ጥሙን ባንክ በማዘጋጀት የፍርድ አፈጻጸም መምሪያ ሃላፊውን
21
ዳግም አሳስቶ ፊርማቸውን እንዲያስቀምጡበት በማድረ የመኪናውን የሰሌዳ ቁጥር በመቀየር መኪናው በምስራ
ግ ከላይ የተጠቀሰውን የብር መጠን የያዘ ቼክ ለፍርድ ቅ ጎጃም አካባቢ ሲሰራ እንዲቆይ በማድረግ ወንጀሉ
ባለመብት የሚከፈል በማስመሰል ያዘጋጃል፡፡ ሀሰተኛውን የበለጠ ዱካው እንዲጠፋ አድርጓል፡፡
ቼክ በመጠቀም ከፍርድ አፈጻጸም መምሪያው የሂሳብ
ቁጥር ላይ ወጪ እንዲደረግ በማዘጋጀት በበርሄ ገብረሚ በዚህ የወንጀል ድርጊት የኮሚሽኑ አቃቤ ህግ ያቀረባቸ
ካኤል ስም ለራሱ ባወጣው የባንክ ሂሳብ በፍርድ ባለመ ው በ ጎሹ አንዱአለም የተዘጋጁ የተለያዩ ሀሰተኛ መረ
ብቱ ስም ፊርማቸውን አስመስሎ በመፈረም በ12/01/98 ጃዎች ሲኖሩ ከእነዚህም መካከል አንደኛ ተከሳሽና የትዳ
ዓ.ም ገቢ ያደርጋል፡፡ ከእዚሁ ባንክም በ20/01/98 ር ጓደኛው በ10/02/94 ዓ.ም. ተዋድደውና በመፈቃቀድ
ዓ.ም. የተጠቀሰውን ገንዘብ ወጪ በማድረግ ይወስዳል፡፡ የመሰረቱት ለሁለት ወንዶችና ለአንዲት ሴት ልጅ መገኘት
ምክንያት የሆነውን ትዳር በሙስና የተገኘውን ንብረት
ግለሰቡ በተለያየ ጊዜ የመንግስትን ሰነድ አስመስሎ በማ ደብዛ ለማጥፋት በ24/06/00 ዓ.ም ፍቺ የፈጸሙ
ዘጋጀት የመዘበረውን ገንዘብ ሰውሮ ለማቆየት የተለያዩ ለማስመሰል የተጠቀሙበት የፍርድ ቤት የሃሰት ማስረ
ንብረቶችን በመግዛት ህጋዊ ለማድረግ ሞክሯል፡፡ ለዚ ጃ አንዱ ነው፡፡
ህም ተባባሪ ካደረጋቸው ግለሰቦች ውስጥ ከግለሰቡ ጋር
በትዳር ተሳስራ የምትኖረውና የባለቤትዋን ወርሃዊ ደመ ሶስተኛ ተከሳሽ ኢንስፔክተር አብርሃም በመንግስት
ወዝ አሳምራ የምታውቀው ሆኖም አመጣጡ ህጋዊ ያል መስሪያ ቤት ከተቀጠረበት ከ15/2/80 እስከ 30/1/00
ሆነን ገንዘብ አሜን ብላ በደስታ የተቀበለችው አስቴር አዘዘ ዓ.ም ድረስ ከወር ደመወዝ 150 ብር ተነስቶ 1450.00
ግንባር ቀደሙን ስፍራ ትይዛለች፡፡ ወንጀለኛው ብር ይከፈለው የነበረና መኪናውን ለመግዛት 350,000
በራሱ ስም ከአንድ ግለሰብ 20/7/98 ዓ.ም. የሰሌዳ ቁጥ ብር ከየትም ሊያመጣ እንደማይችል የአቃቤ ህግ ለፍር
ሩ 2-64901 አ.አ. የሆነውን “አቶዝ” አውቶሞቢል በብር ድ ቤት ያቀረባቸው ማስረጃዎች ያሳያሉ፡፡ ይኸው ግለሰብ
68,500 (ስልሳ ስምንት ሺህ አምስት መቶ) ገዝቷል፡፡ ህዝብና መንግስት የጣሉበትን ኃላፊነት ከመወጣት እና
በተጨማሪም እ.ኤ.አ. በ20/06/05 ደግሞ ከናሽናል ሞተ ለህዝብ ደህንነት በሀቀኝነት ከመቆም ይልቅ ያላግባብ
ርስ ኮርፖሬሽን በብር 486,000 የሰሌዳ ቁጥሩ 3-33093 ብልጽግና ለማግኝት በማሰብ የሙስና ወንጀሉ ተባባሪ ሆኖ
አ.አ. የሆነ ሞዴል FSR 33 አይሱዙ የህዝብ ማመላለ ተገኝቷል፡፡
ሻ ተሸከርካሪ በባለቤቱ በሁለተኛ ተከሳሽ ወ/ሮ አስቴር
ስም ገዝተው ለግል ጥቅማቸው ሲገለገሉበት ቆይተዋል፡፡ ምንም እንኳን ይህንን ከፍተኛ የሆነ የማጭበርበር የሙ
ስና ወንጀል ለመሸፋፈንና ነጻ ሆኖ ለመታየት ተከሳሾቹ
ከዚህም ሌላ ዳግመኛ በወ/ሮ አስቴር ስም ጉለሌ ክፍለ የተለያዩ ጥረቶችን ቢያደርጉም እውነት ትመነምናለች
ከተማ ውስጥ የመኖርያ ቤትም መግዛታቸውን የኮሚሽኑ እንጂ አትጠፋም እንዲሉ በፍርድ ሂደቱ ወቅት ኮሚሽኑ
አቃቤ ህግ ያሰባሰበው መረጃ ይጠቁማል፡፡ ግለሰቡ ከላይ ያቀረበባቸውን የሰውና የሰነድ ማስረጃዎችን መከላከል
የተጠቀሰውን ገንዘብ በተጭበረበረ ቼክ ወደራሱ የባንክ ባለመቻላቸው የፌዴራሉ ከፍተኛ ፍርድ ቤት አንደኛ
ሂሳብ ገቢ ካደረገ በኋላ ከቤተሰብ ውርስ አግኝቻለሁ ወንጀል ችሎት ግንቦት 6 ቀን 2002 ዓ.ም. በዋለው ችሎት
በሚል ሰበብ ስራውን በፈቃዱ ይለቅቃል፡፡ በአንደኛ ተከሳሽ ጎሹ አንዱአለም ላይ በተለያየ መዝገ
ብ የ21 አመት ፅኑ እስራትና የብር 35,000.00 (ሰላሳ
ይህ በእንዲህ እንዳለ ነበር ጎሹ አንዱአለም ቀደም ሲል አምስት ሺህ ብር) ቅጣት እንዲሁም በሁለተኛ ተከሳሽ
ያገለግልበት ከነበረው ከፌዴራል ፍርድ ቤቶች የፍርድ አስቴር አዘዘ ላይ የአምስት ዓመት ጽኑ እስራትና የብር
አፈጻጸም መምሪያ በ8/8/2000 ዓ.ም. ለፌዴራል 5,000 (አምስት ሺህ ብር) ቅጣት እንዲሁም በሶስተኛ
ሥነምግባርና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን ጉዳዩን በተመለከተ ተከሳሽ በምክትል ኢንስፔክተር አብርሃም አያሌው ላይ
ጥቆማ የቀረበው፡፡ ይህንን ጥቆማ በመያዝም የኮሚሽኑ የሰባት አመት ጽኑ እስራትና የብር 10,000 (አስር
መርማሪዎች ምርመራ ሲያካሂዱ ቆይተው ተገቢውን መ ሺህ ብር) ቅጣት ውሳኔ አስተላልፏል፡፡
ረጃ ካሰባሰቡ በኋላ ጉዳዩን ለአቃቤ ህግ አስተላልፈው የክስ
ሂደቱ በ20/10/00 ተጀመረ፡፡ ከዚህ ጊዜ ጀምሮ በኮሚሽ የተሰጣቸውን ኃላፊነት በመጠቀም ያለአግባብ ለመበልጸ
ኑ አቃቤ ህግና በተከሳሹ መካከል የፍርድ ቤት ክርክር ግ በማሰብ በተፈጸመው ወንጀል የመንግስት እና የህዝብ
ሲካሄድ ቆይቷል፡፡ ገንዘብ ከመመዝበሩም ባሻገር ሶስት የነገ ሀገር ተረካቢ
ዜጎች በወላጆች ስግብግብነትና አልጠግብ ባይነት ምክን
በ14/08/02 ዓ.ም. ግለሰቡ በፈጸመው የሙስና ወንጀ ያት የወላጆቻቸውን ፍቅር አጥተው እንዲያድጉ እና የሰ
ል በቁጥጥር ስር ከዋለ በኋላ ባለቤቱና ሶስተኛ ተከሳሽ ቀቀን ህይወት እንዲገፉ ተገደዋል፡፡ በመሆኑም ግለሰቦቹ
በአማራ ብሄራዊ ክልላዊ መንግስት የፖሊስ ሰራዊት ባል ይህንን ሃገርንና ወገንን ብሎም ራሳቸውን የሚጎዳ እኩ
ደረባ የሆነው ምክትል ኢንስፔክተር አብርሃም አያሌው ይ ተግባር ከመፈጸማቸው በፊት ቆም ብለው ሊያስቡ
በሙስና የተገኘውን ንብረት ደብዛውን ለማጥፋት መረ ይገባ ነበር እንላለን፡፡
ባረብ ጀመሩ፡፡ ይህንንም ለመፈጸም የተጠቀሙበት ዘዴ
የጎሹ አንዱአለም የአጎት ልጅ የሆነው ሶስተኛ ተከሳሽ
የህዝብ ማመላለሻ አውቶብሱን በሃሰተኛ የሽያጭ ውል
በ350,000 (ሶስት መቶ ሃምሳ ሺህ ብር) እንዲገዛ
ማድረግ ነበር፡፡መኪናውን ገዛ የተባለው ኗሪነቱ ደብረማር
ቆስ የሆነው ኢንስፔክተር አብርሃም አያሌው በመንግስት
መስሪያ ቤት የሚሰራ ሌላ ዘመዱን በማታለልና
22
ክሽን
ሄላ - ኢ-ፍትሃዊው የምርምር ዓለም ክስተት በተጨማሪም መጽሀፉ በኢኮኖሚ አቅሙ ደካማ ስለ
ሆነው እና በህይወት ለመኖር በጣም አስፈላጊ የሆነ
እ.ኤ.አ በ1951 በአንድ ወቅት ሄነሪታ ላክስ የተባለች የ31 ውን የህክምና አገልግሎት ሽፋን በዘረኝነት ምክንያት
ዓመት ጥቁር አሜሪካዊት ስለተነፈገው የሄነሪታን ቤተሰብ አሳዛኝ ታሪክ ይዞ ወጥ
ሴት ባልቲሞር ሜሪላንድ ቷል። ከዚህም ሌላ በርብቃ ስክሉት የተጻፈው መጽሀ
ወደሚገኘው ጆን ሆፕኪ ፍ በአሜሪካ የህክምና ሳይንስ ምርምር ዙሪያ የተፈ
ንስ ሆስፒታል ለህክምና ጸሙ ተመሳሳይ ኢ-ፍትሃዊ ድርጊቶችንም አካትቷል።
እርዳታ ትመጣለች። በሆ
ስፒታሉ የተደረገላት ህክ ታይም መጽሄት የካቲት 2010 እና ሌሎችም
ምና የማህጸን ካንሰር በሽ
ተኛ እንደሆነችና በማህጸ ለስኳር በሽታ መፍትሄ የሆኑ 12 የምግብ
ኗ ውስጥ እጢ እንደሚገ
ኝ ያሳያል። አይነቶች
ሄነሪታ በሆስፒታሉ በአለማችን በአሁኑ ጊዜ 285 ሚሊዮን ሰዎች የስኳር

ውስጥ ህክምና እየተደረገ ህሙማን ናቸው። ከነዚህም ውስጥ 80 በመቶው ዝቅ
ላት ሳለ ዶክተሮቹ የሷን ተኛና መካከለኛ ገቢ ባላቸው ሃገራት ይገኛሉ። በቂ
ፍቃድ ሳይጠይቁ በማታ የሆነ ምርመራና ህክምና እጦት እንዲሁም የተዛባ የአ
ውቀው ሁኔታ ከማህጸኗ መጋገብ ባህርይ ለቁጥሩ መጨመር ከፍተኛ አስተዋጸኦ
ከወጣው እጢ ላይ ናሙና እንዳለው የዓለም የጤና ድርጅት አስታውቋል። ድርጅቱ
በመውሰድ ለበለጠ ሳይንሳዊ ምርምር ወደ ላብራቶሪ ተገቢው የመፍትሄ እርምጃ ካልተወሰደ በ2030
ይልኩታል፡፡ ይህ በሆነ በጥቂት ወራት ውስጥ ከማህ በዓለማችን የስኳር ህሙማን ቁጥር ወደ 438 ሚሊዮን
ጸኗ የወጣው ናሙና ለሳይንሱ ዓለም ብሎም ለሰው እንደሚያሻቅብና በተለይ ዝቅተኛና መካከለኛ ገቢ ባላቸው
ልጅ ጤና ያበረከተውን አስተዋጽኦ ለማየት እንኳን ሃገራት በሚቀጥሉት አስር አመታት በበሽታው ሳቢያ
ሳትታደል ሄነሪታ ይህቺን ዓለም ትሰናበታለች።ሆኖም የሚከሰተው ሞት በ17 በመቶ እንደሚጨምር ይገልጻል፡፡
ከሰውነቷ የተወሰደው ናሙና እሷ ከሞተች በኋላም
ህይወት እንዳለው የቆየና የህክምናውን ዓለም ሰዎች አጀ ሜንስ ሄልዝ የተባለው መጽሄት ሰሞኑን ያሰራጨው ዘገ
ብ ያሰኘ የመጀመሪያው የሰው ልጅ ህዋስ ነው፡፡ ናሙናው ባ ግን ለስኳር ህሙማን ታላቅ የምስራችን ይዞ ቀርቧል።
ሳይንሳዊ ምርምር ከተደረገበት በኋላ በመጀመሪያ በአንድ እንደ ዘገባው አንዳንድ ምግቦች በደም ውስጥ የሚገኘው
ላብራቶሪ በመቀጠል በመቶዎችና በሺዎች እየተባዛ ለኤድስ ን የስኳር መጠን ለማረጋጋት ከመቻላቸውም በላይ ልብን
ህሙማን እድሜ ማራዘሚያ መድሃኒት እና ለፖሊዮ በሽታ ና የዓይን ብርሃን ላይ በስኳር በሽታ ምክንያት ከሚከሰት
ክትባት ከማስገኘቱም በላይ ኒኩሊየር የሚያስከትለውን የጉ የጤና መቃወስን ለመቋቋም እንደሚረዱ መጽሄቱ ከተለያ
ዳት መጠን ለማሳወቅ የሚያስችል ምርምር ተካሂዶበታል። ዩ የምርምር ተቋማት ያገኘውን መረጃ በመጥቀስ ዘግቧል፡፡
ከሄነሪታ የተወሰደውና በሳይንሳዊ አጠራር ሄላ በመባል ምግቦቹ ፖም፣ቀረፋ፣ ፍራፍሬዎች (ብርቱካን፣ ሎሚ፣
የሚጠራው ናሙና ለምርምር ወደ ጠፈርም መላኩንና መንደሪን…ወዘተ)፣ በቀዝቃዛ የውሃ አካላት ውስጥ የሚ
ለዘመናዊ ሳይንስ መሰረት በመሆን የዘረ-መል ማባዛት፣ ገኙ የዓሳ ዝርያዎች ለምሳሌ ሰርዲን፣ በፋይበር የበለጸጉ
ቫይረሶች እንዴት እንደሚራቡና ካንሰር በሰውነት ውስጥ ምግቦች፣ ጥራጥሬዎች (ሽምብራ፣ ባቄላ፣ አተር፣ ምስር)፣
ያለው የእድገት ሁኔታንም ለማወቅ በር ከፋች መሆኑን አረንጓዴ ሻይ፣ የለውዝ ዝርያዎች፣ ዝኩኒን የመሳሰሉ
ዘገባዎች ይጠቁማሉ። አረንጓዴ ተክሎች፣ ጠቆር ያለ ቸኮሌት፣ ስጋንና ኮምጣጤ
ን ያጠቃልላሉ፡፡
ሄነሪታ ላክስ ለህክምናው የምርምር ዓለም ባጠቃላይ
ለሰው ልጆች ያበረከተችው አስተዋጽኦ ይህ ሆኖ ሳለ ፖም
ያብራኳ ክፋዮችና ሌሎች የቤተሰቡ አባላት ግን የኢኮኖሚ በፊንላንድ የተካሄደው ጥናት እንደሚጠቁ
አቅማቸው ደካማ ስለነበር ከእናታቸው ሴል ከተሰሩት እና መው አዘውትረው ፖም የሚመገቡ ሰዎ
በሌሎች መድሃኒቶች እጦት ምክንያት ሲሰቃዩ ኖረዋል፡፡ ች በስኳርና በልብ በሽታ የመሞት እድላቸ
ይሁን እንጂ በጋዜጠኛ ርብቃ ስክሉት የተጻፈና “ህያዉ ው ከማይበሉት ጋር ሲነጻጸር በ 20 በመቶ
የሄነሪታ ላክስ ህይወት” (The Immortal Life of Hener- ቀንሶ ተገኝቷል፡፡
ita Lacks) የተባለ በሴትየዋ ህይወትና አስተዋጽኦ ዙሪያ
የሚያጠነጥን መጽሀፍ እውነታውን ይዞ ወጥቷል።መጽ ቀረፋ
ሀፉ ናሙናው እንዴት ከባለቤቱ እውቅና ውጪ ለምር በአሜሪካ የተካሄደው ጥናት እንደሚያሳ
ምር እንደዋለ ብሎም በላብራቶሪ እየተባዛ ወደተለያየ የዓ የው በቀን ግማሽ ማንኪያ ቀረፋ መጠ
ለም ክፍል እንደተሰራጨና በሚሊዮኖች በሚቆጠር ገንዘ ቀም የህዋሳቶቻችንን (ሴሎቻችንን) በደ
ብ እየተሸጠ እንደሚገኝም ለዓለም ህዝብ ይፋ አድርጓል። ም ውስጥ የሚገኘውን ስኳር ወደ ኃይል
የመለወጥ ብቃት ከፍ ያደርገዋል፡፡
23
ፍራፍሬዎች (ብርቱካን፣ሎሚ፣መንደሪን) የለውዝ ዝርያዎች
አንዳንድ የምርምር ውጤቶች እንደሚያሳዩት የስኳር ምንም እንኳን ለውዝን የመሳሰሉ
ህሙማን በሰውነታቸው ምግቦች በካሎሪ እጅግ የበለጸጉ ቢ
ውስጥ የሚገኘው የቫይታ ሆንም ቢያንስ ሁለት የሻይ ማንኪ
ሚን ሲ መጠን ዝቅተኛ ያ በቀን ከተለያየ ምግብ ጋር ቀላቅ
ስለሆነ ብርቱካን፣ሎሚ፣ ሎ መጠቀም ለልብ ህመም ተጋላ
መንደሪን የመሳሰሉትን ጭነትን ይቀንሳል (የስኳር ህሙማ
በቫይታሚን ሲ የበለጸጉ ን ከሌሎች ሰዎች በበለጠ ለልብ
ፍራፍሬዎች ቢመገቡ በሽታዎች የተጋለጡ ናቸው)፡፡
መልካም ነው፡፡
ዝኩኒና ሌሎች አረንጓዴ ተክሎች
የዓሳ ዝርያዎች ለምሳሌ ሰርዲን ዝኩኒን የመሳሰሉ አረንጓዴ ተክሎች ለአይን ጤንነት
ጠቃሚ የሆነውን ካሮቴኖይድ የተ
የልብ በሽታ ከጤነኞች ይልቅ የስኳር ህሙማ ባለ ንጥረ ነገር በውስጣቸው የያዙ
ንን በበለጠ ስለሚያጠቃ እንደሰርዲን ያሉትን ስለሆነ የስኳር ህሙማን ላይ
ሊደርስ የሚችለውን የአይን ችግር
የዓሳ ዝርያዎች መመገብ የደም

ቧንቧዎች መዘጋትን ከመቀነ በመከላከል ረገድ ጉልህ ሚና ይ
ሱም በላይ ለሰውነት ጠቃሚ ኖራቸዋል፡፡
የሆነውን የኮሌስትሮል (HDL)
መጠንም የተመጣጠነ ያደርጋል፡፡ ጠቆር ያለ ቸኮሌት
ተፍት ዩኒቨርሲቲ የሚገኙ ተመራማሪዎች በቅርቡ ይፋ

በፋይበር የበለጸጉ ምግቦች ያደረጉት የምርምር ውጤት
እንደሚያሳየው በመጠኑ የሚወሰድ
ከቴክሳስ ዩንቨርሲቲ የተገኘው የጥናት ውጤት እንደሚ ጠቆር ያለ ቸኮሌት የኢንሱሊንን ደም
ያሳየው በፋይበር የበለጸጉ ምግቦች (ምሳሌ ቆስጣ እና የማጣራት ተግባር በማፋጠን ለስኳ
ጥቅል ጎመን የመሳሰሉ አትክልቶች) በደም ውስጥ በሚገኘው ር ህመም መፍትሄ ከመሆኑም በተ
የስኳር መጠ ጨማሪ የደም ግፊትንም በመቀነስ
ን ላይ ከፍተኛ ረገድ ከፍተኛ አስተዋጽኦ አለው፡፡
መሻሻል እንዲ
ኖር ስለሚረዱ ስጋ
በቀን ከ 24-
50 ግራም በፋ ከገንቢ ንጥረ ነገሮችና ከቫይታሚ
ይበር የበለጸጉ ን ሲ በተጨማሪ በስጋ ውስጥ
ምግቦች መመገብ ደም ውስጥ የሚገኘውን የስኳር
ለጤና ጠቃሚ ዝውውር የሚያስተካክል ንጥረ
እንደሆነ ይገልጻ ነገር ይገኛል፡፡
ል፡፡
ኮምጣጤ
ጥራጥሬዎች (ሽምብራ፣ባቄላ፣ ከምግብ በፊት የሚወሰድ ሁለት

አተር፣ምስር) የሻይ ማንኪያ ኮምጣጤ በደም ውስጥ
የሚገኘውን የስኳር መጠን ይቀንሰ
እነዚህ ጥራጥሬዎች የካሎሪ መጠና ዋል፡፡
ቸው ዝቅተኛ የሆነና ከፍተኛ ፕሮ
ቲን ስላላቸው የስኳርና የልብ በሽታ
ዎችን ለመቀነስ አስተማማኝ መፍት ሜንስ ሄልዝ እና የዓለም የጤና ድርጅት
ሄ ናቸው፡፡
ማሳሰቢያ
አረንጓዴ ሻይ
የስኳር በሽታን ለመቆጣጠር ከተለያዩ ምንጮች ያገኘና
አረንጓዴ ሻይ መጠጣት ለሰኳር ህመ ቸውን መረጃዎች እንድታገኙ ያቀረብነው ይህ መጣጥፍ
ም መፍትሄ እንደሆነ የተለያዩ ጥናቶ የሀኪም የቅርብ ክትትል እና ምክር እጅግ አስፈላጊ
ች ይጠቁማሉ፡፡ መሆኑን የሚያስቀር አለመሆኑን ለመግለጽ እንወዳለን፡፡
24
ውስን ሀብት በሆነው መሬት ላይ ባለሥልጣኑ የመሬት ልማትና አስተዳደርን በተመለከተ
የወጡ አዋጆች፣ ደንቦችና መመሪያዎችን የመሠረታዊ
የሚፈጸም ሙስና ጉዳቱ የከፋ ነው የአሰራር ሥርአት ሂደት ለውጥ መሠረት አድርጎ ከአዲሱ
አደረጃጀትና አሰራር ጋር በሚጣጣም መልኩ የሚሻሻሉ የህግ
የፌዴራል የሥነ ምግባርና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን በተለያዩ ማዕቀፎችን በማሻሻል ተግባራዊ በማድረግ አፈጻጸማቸው በየ
የመንግስት መስሪያ ቤቶችና የልማት ድርጅቶች ውስጥ ጊዜው እየተገመገመና ኦዲት እየተደረገ ለሚከሰቱ ችግሮች
የሚታዩ የአሰራር ክፍተቶችን ለመዝጋት የችግሮቹን መንስ ወቅታዊ እርምጃ በመውሰድ ግልጽነትንና ተጠያቂነትን ማስፈን
ኤዎች በጥናት በመለየት ለሚመለከተው ተቋም የመፍትሄ እንዲሁም በወጡና በሚወጡ ሕጎችና መመሪያዎች ዙሪያ
ሃሳብ ማቅረብና ተግባራዊነቱን ማረጋገጥ ሙስናና ብልሹ ግንዛቤ የማስጨበጥና የማዳበር ሥራ ቀጣይነት ባለው መልኩ
አሰራርን ለመከላከል ከሚጠቀምባቸው ስልቶች አንዱ ነው፡፡ ማከናወን ችግሩን ሊፈቱ የሚችሉ መሆኑን ጥናቱ ያመለክታል፡፡
የዚህ ጽሁፍ ዋና መነሻ ኮሚሽኑ በድሬዳዋ ከተማ አስተዳደ በአስተዳደሩ የሊዝ ደንብ መሠረት የተቋቋመው የሊዝ ቦርድ
ር የቦታ ግንባታ ፈቃድ አሰጣጥና ይዞታ አስተዳደር የሥራ ተግባርና ኃላፊነቱን በአግባቡ አለመወጣት የጥናት ቡድኑ
ሂደት እና የመሬት ልማት፣ የነዋሪዎች ዳግም ማስፈርና የተመለከተው ሶስተኛው ችግር ነው፡፡ በድሬዳዋ አስተዳደር በሊዝ

የከተማ ፕላን ዝግጅት የሥራ ሂደት ላይ በቀረቡ ቅሬታዎች የሚሰጡ ቦታዎችን በተመለከተ አግባብ ያለው ተጠያቂነትና
መነሻነት በኮሚሽኑ የተካሄደ ጥናት ላይ የሚያተኩር ይሆናል፡፡ ግልፅነትን የተከተለ አገልግሎት ለመስጠት ያስችል ዘንድ የሊዝ
ቦርድ ተቋቁሟል፡፡ የሊዝ ቦርዱ በመሬት ልማትና አስተዳደር
በድሬዳዋ ከተማ አሰተዳደር በመሬት ልማትና አስተዳደር ባለ አማካኝነት የሚቀርብለትን የውሳኔ ሃሳብ በመመርመርና የመጨ
ሥልጣን የቦታ፣ ግንባታ ፈቃድ አሰጣጥና ይዞታ አስተዳደር ረሻ ውሳኔ በመስጠት ረገድ የተሰጠውን ኃላፊነትና ተግባር በአግ
እና የመሬት ልማት፣ የነዋሪዎችን ማስፈርና የከተማ ፕላን ባቡ ባለመወጣቱ የሊዝ ቦታ አሰጣጥ ስርአቱ በተመለከተ ወጥነት
ዝግጅት አብይ የሥራ ሂደቶች በሚሰጧቸው አገልግሎቶች ላይ የጎደለው መሆኑ፣ መሬት ለልማታዊ ባለሀብቶች ከመስጠት
እና የሪል ስቴት ግንባታ በተሰጠባቸውና በቀበሌ አስተዳደር ላይ ይልቅ ለማልማት አቅም ለሌላቸውና መሬት ለሚሸጡ ግለሰቦች
የሚሰጠውን አገልግሎት በተመለከተ ምልከታም ተከናውኗል፡፡ መስጠት፣ ምትክ ቦታ ሲጠየቅ ባለሥልጣኑ ማዘጋጀት ሲገባው
በጥናቱ በሁለቱም የስራ ሂደቶች የአሰራር ክፍተቶች የሚታዩባ ጠቁሙ ማለትና የተጠቆመውንም ቦታ ጥያቄውን ላላቀረበ ባለሀ
ቸውና ፍትሃዊ ያልሆነ አሰራር እንዲሰፍን የሚጋብዙ በመሆና ብት አሳልፎ መስጠት፣መሬትን በሊዝ በድርድር ምንም ቅድመ
ቸው የታዩትን ችግሮች ለመቅረፍ የመፍትሄ ሀሳቦች ቀርበዋል፡፡ ሁኔታ ላላሟሉ በዝምድና መስጠት፣የሊዝ ዋጋ ግምት በጣም
ዝቅተኛ እንዲሆን ማድረግ፣ በአንድ አካባቢ በአንድ ደረጃ ላይ
በዚሁ መሰረት የተጠናከረ የመሬት የመረጃ አያያዝ እና አጠ ለሚገኙ ቦታዎች የተለያየ የሊዝ ዋጋ ማውጣት፣ አቅም እያላ
ቃቀም ሥርዓት አለመኖር የጥናት ቡድኑ ከለያቸው ችግሮች ቸው መሬት ያላገኙ ልማታዊ ባለሀብቶች ያሉባቸውን ችግሮች
የመጀመሪያው ነው፡፡ የመረጃ አያያዝ እና አጠቃቀምን በተመ ለመፍታት ጥረት አለማድረግ ከታዩት ችግሮች ውስጥ ይጠቀሳሉ ፡፡
ለከተ ቦታዎች እንደመሬቱ ተፈላጊነትና አስፈላጊ የሆነውን
የኢንቨስትመንት ወይም የንግድ ዘርፍ፣ በሪል ስቴት፣ለከተማ እነዚህን ችግሮች ለመፍታት በሊዝ የሚሰጡ ቦታዎች የጨረ
ግብርና፣ ኢንቨስትመንትና ለልዩ ልዩ ማህበራዊ ጉዳዮች ሊው ታ አሠጣጥና የመነሻ ዋጋ አፈፃፀም መመሪያን መሠረት በማድ
ሉ የሚገባቸው ቦታዎች አስቀድሞ ባለመለየታቸውና ባለመያ ረግ ቦርዱ የተሰጠውን ተግባርና ኃላፊነት በአግባቡ መወጣት፣
ዛቸው ውስን የሆነውን መሬት ለብክነት ከመዳረጉም ባሻገር ባለሀብቱንና ህዝቡን በማወያየት ለሚታዩ ችግሮች አፋጣኝ ምላሽ
ፍትሀዊነት ለጎደለው የቦታ አሰጣጥና አሰራር በር ከፍቷል:: መስጠት እንዲሁም የሥነ ምግባር ጉድለት በሚታይባቸው
ሠራተኞች ላይ ትምህርት ሰጪ የሆነ ርምጃ መውሰድ አስፈላጊ
ይህን ችግር ለመፍታት በከተማ አስተዳደሩ ያለውን የመሬት መሆኑን የጥናት ቡድኑ ጠቁሟል፡፡ ይህ አሰራር የሥራ ኃላፊዎች
ሃብት በአግባቡ በመያዝ በአካባቢው ካሉ የክልል መስተዳድሮች ን የሥራ መደራረብና ተጨማሪ ጊዜ የሚጠይቅ ቢሆንም የኃላፊዎ
እና ገበሬዎች ጋር በመደራደር “Land -Sharing System” በመ ችን ጣልቃ ገብነት ከመከላከሉም በላይ ግለጽነትንና ተጠያቂነትን
ጠቀም የመሬት ባንክ /Land-stock/ እንዲጨምር ማድረግ ወሳ የተላበሰ የአሰራር ስርአት ተከትሎ እንዲተገበር እገዛ ያደርጋል ::
ኝ መሆኑ ተጠቁሟል፡፡ መረጃዎችን ለማሰባሰብ የመሬት ቆጠራ
ማካሄድንና በከተማዋ ያለውን የመሬት ሁኔታን ዘመናዊ ለማ የጥናት ቡድኑ በአራተኛ ደረጃ ያስቀመጠው የአሰራር
ድረግ በቂ ማሰባሰብ ያለውን የመሬት ሀብት በቁጠባ ለመጠቀም ችግር በአስተዳደሩ በሊዝ የሚሰጡ ቦታዎችን ለመሸጥ
የሚያስችል መሆኑ በጥናት ቡድኑ በመፍትሔነት ተጠቁሟል፡፡ የግልፅ ጨረታ ዘዴን አለመጠቀም ነው፡፡ የከተማ ቦታ በሊዝ
እንዲያዝ የሚፈቀደው በጨረታ መሆኑንና ለጨረታ የሚቀር
አሰራራቸውን በዘመናዊ ቴክኖሎጂ እንዲደገፍ ካደረጉ የከተ ቡ ቦታዎችን የተመለከተ ዝርዝር ጉዳዮችን የአፈጻጸም መመ
ማ አስተዳደሮች ልምድ በመቅሰም ተግባራዊ ማድረግ የበለ ሪያው ይገልፃል፡፡ ነገር ግን በከተማዋ በሊዝ የሚሰጡ ቦታዎ
ጠ ጠቃሚ በመሆኑ አስተዳደሩ በቂ ትኩረት በመስጠት በአ ች የመንግስትንና የህዝብን ተጠቃሚነት የማያረጋግጡና በአ
ግባቡ ሊከታተለውና ወቅታዊ ምላሽ ሊሰጠው የሚገባ ነው:: ብዛኛው የግልፅ ጨረታ ዘዴን መሰረት ያደረጉ አይደሉም ፡፡
የመሬት ልማትና አስተዳደርን ለመምራት የወጡ አዋጆች፣
ደንቦችና መመሪያዎች በአግባቡ አለመፈጸም በጥናቱ በሁለ ለአብነት ያህል በግልፅ ጨረታ መሰጠት የሚገባውን ለንግድ
ተኛ ደረጃ የተቀመጠ ነበር፡፡ የድሬዳዋ አስተዳደር በቻርተር ስራ የሚሆን “Commercial Area” አንደኛ ደረጃ ቦታ ካለ
አዋጅ ቁጥር 416/97 ከተቋቋመበት ጀምሮ የመሬት ልማትና ጨረታ ከሊዝ ነፃ ተጨማሪ ካሬ ሜትር በማካተት መስጠት፣ ለአ
አስተዳደርን በተመለከተ ለማስፈፀሚያ በርካታ አዋጆችን፣ ንድ ግለሰብ በቀጥታ በሊዝ የአቅም ማሳያ ሳይኖርና የሊዝ ቦርድ
ደንቦችንና መመሪያዎችን አውጥቷል፡፡ ነገር ግን የመሬት ውሳኔ ሳይሰጥ፣ የሊዝ ቦርድ ሰብሳቢ በሌሉበትና ውክልናም ባል
ልማትና አስተዳደር ባለሥልጣን በሚሰጣቸው አገልግሎቶች ተሰጠበት ሁኔታ በሜትር ካሬ በብር 184 ሂሳብ እስከ 11‚433
ዙሪያ የወጡትን አዋጆች፣ደንቦችና መመሪያዎች መሠረት በማ ካሬ ሜትር መሬት መስጠት የመሳሰሉት ችግሮች ተስተውለዋል፡፡
ድረግ ሥራውን በአግባቡ አለመከናወኑን ጥናቱ ያመለክታል፡፡
25
ይህ አሰራር ከመሬት ሽያጭ ሊገኝ የሚገባውን ጥቅም ከማ
ይልቅ ስልጣናቸውን ያለገደብ በመጠቀም ህገወጥ ተግባሮችን
ሳጣቱም ባሻገር ወጥነት ለጎደለውና በጥቅም ላይ ለተመሰ
መፈጸማቸውን የጥናት ቡድኑ ለመገንዘብ ችሏል፡፡
ረተ ግንኙነት ሊዳርግ ይችላል፡፡ ይህን ችግር ለመፍታት
ለአብነት ነዋሪዎችን ህገወጥ ናችሁ በማለት እንዲነሱ ማድረግና
በከተማው ያሉ በሊዝ ሽያጭ የሚውሉ ቦታዎች የሚገኙ
መሬት ለራስ በመያዝ የመኖሪያ ቤት መገንባት፣ የሰዎችን ፍላጎ
ባቸውን አካባቢዎች መሠረት በማድረግ ደረጃ በማውጣት
ት መሠረት ያደረገ የመንገድ ቅየሳና የማስተር ፕላን ክለሳ ማካሄ
በአንደኛ ደረጃ ላይ ያሉ ቦታዎችን በግልጽ ጨረታ ዘዴ ብቻ
ድ፣ በሪል ስቴት ስም ፕሮጀክት ፕሮፖዛል የሌላቸውና የጊዜ ገደ
በመጠቀም የመንግስትንና የህዝብን ጥቅም ፍላጎት ሊያስጠብቅ
ቡ ያለፈ የመከነ ካርታ በኃላፊዎች ትዕዛዝ እንዲቀጥል ማድረግ
የሚችል አሰራር መዘርጋት ፣በሊዝ ሽያጭ ሊውሉ የሚችሉ
የተስተዋሉ ችግሮች ናቸው፡፡ በተጨማሪም የከተማውን የቀለበት
ቦታዎችን ለተለያዩ አገልግሎቶች እንዲውሉ በሚያስችል
መንገድ ግንባታ 32 ኪሎ ሜትር ፕሮጀክት ማሻሻያ በ74 ሚሊ
መንገድ ለንግድ፣ ለማህበራዊ አገልግሎቶችና ለሌሎች የልማት
ዮን ብር የተዘጋጀውን አንድ የሥራ ኃላፊ የአንድ ባለሀብት የእ
ዘርፎች ሊውሉ አስቀድሞ በመለየት በድርድር ወይም በውስን
ርሻ ቦታ ይነካል በማለት መቀየር፣ በሊዝ ቦርድ የተወሰኑ ውሳኔ
ጨረታ ዘዴ ለሽያጭ ማቅረብ በጥናቱ በመፍትሄነት ተጠቁሟል::
ዎችን በመሻር የመንግስትን ጥቅም መጉዳት፣ የሊዝ ቦርድ የሰጠ
ውን ካሬ ሜትር በማስበለጥ ከሊዝ ነፃ እንዲሰጥ ማድረግ (ለ1ሺ
በዚህ አሰራር የጨረታ ሂደቱ ተጨማሪ ጊዜና ወጪ የሚጠይ
ካሬ ሜትር 4ሚሊዮን ያቀረበ አልሚ እያለ ካርታው እንዲመክ
ቅ ቢሆንም የሊዝ አፈጻጸም ከመሬት ዝግጅት እስከ ሽያጭና
ን በማድረግ ቀጥታ የሊዝ ቦርዱ ከወሰነለት በተጨማሪ 43ዐ ካ
ርክክብ ድረስ ያለው የስራ ሂደት በእቅድና በፕሮግራም እንዲከና
ሬ ሜትር ቦታ በማካተት በአጠቃላይ 143ዐ ካሬ ሜትር አቅም
ወን ለክትትልና ቁጥጥር የተመቻቸ ይሆናል፡፡ በተጨማሪ የሊዝ
ማሳያ 5ዐዐ ብር አስይዞ መንገድ ዳር አንደኛ ደረጃ ቦታ በ184
ቦታ ሽያጭ አፈጻጸምን ህግና መመሪያ መከተሉ ግልጽነትንና
ብር በካሬ ሜትር መስጠት) የመሳሰሉት የሚጠቀሱ ናቸው፡፡
ተጠያቂነትን የተላበሰ አሰራር ስርአት እንዲዘረጋ እና አልሚው
ቦታውን ለወሰደው ዓላማ በአግባቡ እንዲጠቀምበት ስለሚያደርግ
እነዚህን ችግሮች ለመፍታት ቀደም ሲል በከተማ አስተዳደ
ሊፈጸሙ የሚችሉ የሙስና ወንጀሎችን ለመከላከል ያስችላል ፡፡
ሩ ያሉ የሥራ ኃላፊዎች ሥራቸውን በተሰጣቸው ስልጣንና

ኃላፊነት መሠረት ብቻ ደንብና መመሪያ ተከትለው መሥራ
በሊዝ መሬት ለሚጠይቁ አልሚዎች ቅድመ ሁኔታ ሳያሟሉ መስ
ት፣ አለአግባብ የተወሰዱ እርምጃዎች እንዲስተካከሉ ማድረግ፣
ጠት ጥናቱ ያመለከተው ስድስተኛው ችግር ነው፡፡ ከመሬት ልማትና
የሚሰጡ ውሳኔዎችን በየጊዜው መገምገምና ሪፖርት እንዲ
አስተዳደር ባለሥልጣን በሊዝ መሬት የሚወስዱ ባለሀብቶች በተጫ
ቀርብ ማድረግ፣ ኃላፊነትንና ተጠያቂነትን ማመላከት እን
ራቾች መመሪያ መሰረት እንደ ሽያጭ ውሉ ሊለያይ ቢችልም ቢያን
ዲሁም አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ በተፈጸመ ህገ ወጥ ተግባር ላይ
ስ የሚከተሉትን ቅድመ ሁኔታዎችን ማሟላት ይጠበቅባቸዋል ፡፡
አስተማሪ የሆነ አስተዳደራዊ እርምጃ መውሰድ አስፈላጊ ነው፡፡
ትክክለኛና ልማታዊ የሆኑ ባለሀብቶች ፕሮፖዛል አቅርበ
የተነሺዎች የካሳ ክፍያ አፈጻጸም ደንብንና መመሪያን የተከተ
ውና ቅድመ ሁኔታዎችን አሟልተው መሬት የማያገኙበ
ለ አለመሆን በጥናቱ በሰባተኛ ደረጃ የተቀመጠ ችግር ነው፡፡
ት ሁኔታ ሲኖር በሌላ በኩል ደግሞ የውል ስምምነት አስፈ
ለህዝብ ጥቅም እና ለልማት ተግባር ሲባል የመሬት ይዞታ
ጻሚ ባለሙያዎች ቅድመ ሁኔታ አለመሟላቱን እያሣወቁ
እንዲለቀቅ ሲደረግ ለባለ ይዞታው ካሣ የሚከፈልበት ሥርዓት
ም በሚፈጠር ጫና አንዳንዶች መሬት ያለአግባብ እንዲያገኙ
አለ፡፡ ይህ አሠራር ሲተገበር የካሣ ክፍያው የሚያካትታቸው
ሲደረግ ይታያል፡፡ በሊዝ ቦርድ መወሰን የሚገባው ጉዳይ
የግንባታ ባለቤቶች (የግል ባለይዞታዎች፣ የመኖሪያ ቤት ግንባታ፣
ሳይወሰን ተወስኗል ብሎ ለውል መላክና የውል ስምምነት
የቀበሌ ቤት፣ የኪራይ ቤቶች አስተዳደር ድርጅት ቤቶች) እና
ሠነድ መፈረም፣ ባለ ንብረት ላይ በተሰጠው ውክልና ያለ ኢን
የቤት ካሣ ክፍያው ሲፈፀም ሊሟሉ የሚገባቸው የንብረት ማረ
ቨስትመንት ፈቃድ መሬት መስጠት ሁኔታዎች ተከስተዋል፡፡
ጋገጫና ዝርዝር ቅድመ ሁኔታዎች መሟላታቸውን ማረጋገጥ
ይኖርበታል፡፡ ነገር ግን እነዚህ ሁኔታዎች በአግባቡ ክትትል ስለ
የጥናት ቡድኑ ካሰባሰባቸው መረጃዎች ለመገንዘብ እንደተቻለው
ማይደረግባቸው የካሣ ክፍያ በቀበሌና በኪራይ ቤቶች ለግለሰቡ/
አስተዳደሩ መሬት ከሰጣቸው ከ552 አልሚዎች መካከል 91(16%)
ለነዋሪው/ለተከራዩ መክፈል፣ በተነሺዎች ላይ ያልነበረ ሰው በማ
ብቻ ቅድመ ሁኔታውን አሟልተው የሊዝ መሬት የተረከቡ
ካተት የካሣ ክፍያ እንዲሰጠው ማድረግ፣ለተነሺዎች ተመሳሳይ
ሲሆን 84% ያህሉ ቅድመ ሁኔታን ያላሟሉ ሆነው ተገኝተዋል፡፡
ቦታ መስጠትና የካሣ ክፍያ መፈፀም፣ የባለንብረቱ/ባለቤቱ ማስ
ከዚህ አንፃር በሊዝ የመሬት አሰጣጥ ሥርዓቱ ፍትሃዊነት የጎደለ
ረጃ ሳይጣራና ሳይለይ ለግለሰብ ክፍያ መፈፀም፣ የካሣ ክፍያ ሳ
ውና ለሙስናና ብልሹ አሠራር የተጋለጠ ነበር ለማለት ይቻላል፡፡
ይከፍል አንደኛ ደረጃ የንግድ ቦታን መስጠት እንዲሁም የንብረ
ት ግምት በሚሠራበት ወቅት አግባብ ያለው ማጣራት አለማድረ
ማንኛውም መሬት ይሰጠኝ ባይ ባለሃብት ቦታውን በትክ
ግና የጥቅም ግንኙነት ላይ በመመስረት የተጋነነ ዋጋ ማስላትን
ክል ማልማት የሚችል መሆኑን ለማወቅ የሚረዱና በግ
የመሳሰሉት ችግሮች መኖራቸውን በጥናት ቡድኑ ተመልክቷል፡፡
ልጽ የተቀመጡ ቅድመ ሁኔታዎች መሟላታቸውን በማረ
ጋገጥ ቦታ መስጠት፣ የተከናወኑ ስራዎችን በየጊዜው በመገ
ስለሆነም ከላይ የተጠቀሱትና ሌሎች መሰል የሥነምግባር
ምገምና ችግሮችን በመለየት ወቅታዊ የማስተካከያ እርምጃ
ግድፈቶች አንዳንድ ግለሰቦች ከአንዳንድ የመሬት ልማትና አስ
መውሰድ ያስፈልጋል:: በጥናቱ እንደተመለከተው ይህ አሰራ
ተዳደር ባለሥልጣን የሥራ ኃላፊዎችና ሠራተኞች ጋር በሚ
ር የከተማዋን ቦታ አሰጣጥ ግልጽነትንና ተጠያቂነትን የተላበ
ፈጥሩት ልዩ የጥቅም ግንኙነት አላግባብ ተጠቃሚ እንዲሆኑ
ሰ እንዲሆን በማድረግ ልማታዊ ባለሀብቶችን የሚያበረታታና
እንዳስቻላቸው በጥናቱ ወቅት የታዩ መረጃዎች ይጠቁማሉ፡፡
የከተማዋን እድገት በማፋጠን ረገድ ጉልህ ሚና ይኖረዋል::
በአስተዳደሩ የካሣ ክፍያና የምትክ ቦታ አሰጣጥ የአፈፃፀም
ከዚሁ ጋር ተያይዞ የተጭበረበሩ ማስረጃዎች ሊቀርቡ
መመሪያና ከሌሎች አካላት ጋር የተፈጸሙ የጋራ መግባቢያ
የሚችሉበትን ሁኔታ እና በሌሎች አካላት የሚሰጡ ማስረ
ስምምነቶችን መሠረት በማድረግ ለልማት ከሚፈለገው ቦታ
ጃዎችም ላይ የሚስተዋሉ ችግሮችን በመፍታት በአግባቡ
ለሚነሱ ተነሺዎች ለሚፈፀም የካሣ ክፍያ የሚወሰድ መረጃ በቅ
እንዲቀርቡ ለማድረግ ከሚመለከታቸው አካላት ጋር ትኩረት
ድሚያ ሁኔታዎችና ዝርዝር መሠረት(መረጃ አሰባሳቢው አካል
ሰጥቶ በቅንጅት መስራት ችግሩን ለመፍታት አስፈላጊ ነው፡፡
የሚሰበስባቸውን መረጃዎች ከተነሺዎች ነባራዊ ሁኔታ ጋር የተ
በጥናቱ የተመለከተው ስድስተኛው ችግር በየጊዜው የተመደቡ
ጣጣመና እውነተኛ እንዲሆን በማድረግ ፣ በዚህም ተጠያቂነት
አንዳንድ ኃላፊዎች ሥልጣናቸውን አለአግባብ መገልገል ነው፡፡
ና ኃላፊነት እንዲወስድ ማድረግ ፣ በመንገድ ልማት ምክንያት
በአስተዳደሩም መሬትን በተመለከተ እና አጠቃላይ የከተማውን
የሚነሱ ሲሆን ከመንገዶች ባለስልጣን ጋር በመተባበር መስራትና
ዕድገት ለማፋጠንና ልማትን ለማምጣት የሚያስችሉ ሥርዓቶች
በተጨማሪ ያለውን የአፈጻጸም መመሪያ በማሻሻል) የተሻለ
ተዘርግተዋል፡፡ ነገር ግን በተለያየ ወቅት በከተማ አስተዳደሩ በኃ
ስርአት እንዲኖር የተሟላና የተረጋገጠ መሆኑን በማጣራት የካሣ
ላፊነት ላይ የተመደቡ ኃላፊዎች የተቀመጡ ግልጽ አሠራሮችን
ክፍያ መፈጸም ያስፈልጋል፡፡ ከዚሁ ጋር ቀደም ሲል በተሳሳ
ተከትለው በመስራት የመንግስትንና የሕዝብን ጥቅም ከማስጠበቅ
ተ መረጃ የተፈፀሙ የካሳ ክፍያዎችን በማጣራት የማስተካከያ
26
እርምጃ መውሰድም ጠቃሚ መሆኑን የጥናቱ ውጤት ያመለክታል፡፡ በከተማው ያሉትን ህገወጥና ሠነድ አልባ ይዞታዎች ምዝ
ገባና ይዞታ ማስረጃ የመስጠት ሥራና አዘገጃጀት ትክክለኛ
ይህ አሰራር ተጨማሪ ጊዜና አስተዳደራዊ ወጪ የሚያስከትል መረጃዎችን መሠረት ያደረገ አለመሆን ጥናቱ የተመለከተው
ቢሆንም ግልጽነትንና ተጠያቂነትን የተላበሰ የአሰራር ስርአት አስረኛ ችግር ነው፡፡ በከተማው በተለያየ ጊዜያት ህገ-ወጥ እና
ተከትሎ እንዲተገበር እገዛ ያደርጋል፤ ለሚታዩ ችግሮች ዘላቂ ሠነድ አልባ ይዞታዎች በሬጉላራይዜሽን ፕላን መሠረት በቀበሌ
መፍትሄ ከመስጠቱ ባሻገር የተመደቡ ኃላፊዎችና ባለሙያዎች ደረጃ በአጥኚ ድርጅት በተዘጋጀው አማካኝነት አስተዳደሩ የሚ
ከግል ስሜታቸውና አድሏዊ አሰራር ነጻ ሆነው እንዲሰሩ ያስችላል ፡፡ ያጸድቀው ህገወጥ አሰፋፈሩን ሥርዓት የሚያስይዝበት ፕላን
አለው:: ይሁን እንጂ አተገባበሩ ትክክለኛና እውነተኛ መረጃን
ጥናቱ ያመለከተው ስምንተኛው የአሰራር ችግር ለኢንቨስትመንት መሠረት ያደረገ ባለመሆኑ ሰነድ አልባና ህገወጥ ቤቶች ተሰር
በሚሰጡ መሬቶች ላይ ያለው ክትትል፣ ቁጥጥርና ድጋፍ ደካማ ተው የቆዩ በማስመሰል ካርታ በገንዘብ እንዲዘጋጅላቸው ማድረ
መሆን ነው፡፡ በአስተዳደሩ ኢንቨስትመንት ላይ በተለያዩ ዘርፎች ግ፣ የሠነድ አልባ ቤቶችን በተመለከተ የመንደር ኮሚቴ ስልጣ
በማምረቻ ኢንዱስትሪ፣ በአገልግሎት እና በከተማ ግብርና የኢን ናቸውን በጥቅማጥቅም አለአግባብ መጠቀም፣ ለሀሰተኛ ሰነድ
ቨስትመንት መስክ ሥራ ለመሥራት መሬት የወሰዱ የግል ባለ የተጋለጠ መሆን፣ የሀሰተኛ ሠነድ ባለጉዳዩ እንዲያዘጋጅ የተመ
ሀብቶችን በተመለከተ ሊደረግ የሚገባው አግባብ ያለው ክትትል፣ ቻቸ ሁኔታ መኖር፣ በቀበሌ በአግባቡ የማረጋገጥ ሥራ አለማከ
ቁጥጥርና ድጋፍ ስለማይከናወን በኢንቨስትመንት ስም መሬት ናወን፣ ፍ/ቤት የባለቤትነት ማረጋገጫ ሲጠይቅ አንዳንድ ቀበሌ
ለመውሰድና ለማልማት በተደጋጋሚ የ}ወሰኑ ባለሀብቶች መሬት ና የመሬት አስተዳደር ባለሥልጣናት ሀሰተኛ መረጃ በመስጠትና
ወስደው በመሸጥ የሚበለጽጉበት አሠራር ይታያል፡፡ ይህ አሰራር ውሳኔዎችን በማዛባት ካርታ እንዲያገኙ ማድረግ፣ የተጭበረበረ
ልማታዊ ባለሀብቶችን ማዕከል ያደረገና የከተማዋን ኢንቨስትመን ሠነድ ማዘጋጀትና ህግን የማስከበር አቅም ደካማ መሆን በአሠራ
ት የሚያሳድግ ሳይሆን የጥቅም ግንኙነትን መሰረት ላደረገ አሰራ ሩ ውስጥ ይታያል፡፡ ይህም በከተማዋ የልማት እንቅስቃሴ ላይ
ር በመጋበዝ ሙስናና ብልሹ አሰራር እንዲስፋፋ በር ይከፍታል፡፡ ከሚያሳድረው አሉታዊ ተጽእኖ ባሻገር ግልጽነት የጎደለውና በህ
ገ ወጥ ጥቅም ላይ የተመሰረተ ግንኙነት እንዲሰፍን ያደርጋል፡፡
እንደ ጥናቱ መሬት ለማልማት የሚወስድ ባለሀብት በመጀመ

ሪያ የግንባታ አቅም ማሳያ ገንዘብ ያለው፣ የኢንቨስትመንት የአሠራር ሥርዓት ክፍተቱን ለመዝጋት በከተማዋ በተለያዩ
ፈቃድ ያወጣ፣ ሌሎችን ቅድመ ሁኔታዎችን ያሟላ እንዲሆ ጊዜያት የተገነቡ ህገ-ወጥና ሠነድ አልባ ቤቶችን ህጋዊ ለማ
ን በማድረግ እና የአቅም ማሳያውን ገንዘብ ከሚያሳየው የግ ድረግ ትክክለኛና እውነተኛ መረጃን መሠረት ያደረገ አሠራር
ንባታ እንቅስቃሴ አንፃር ግምገማ እየተደረገበት የሚለቀቅበት መዘርጋት ያስፈልጋል፡፡ እንዲሁም ባለጉዳዩ ከመሬት አስተዳደርና
ን አሠራር መዘርጋት ያስፈልጋል፡፡ አልሚዎች ቦታዎችን ቀበሌ ፎርሙን ወሰዶ በመንደር ኮሚቴ እንዲያስሞላ የሚያ
ሲወስዱ ግንባታውን ለመጀመርና ለማጠናቀቅ በተቀመጠው የጊዜ ደርገውን አሠራር ማስቀረትና ሁሉንም ህገወጥና ሠነድ አልባ
ገደብ መሠረትና በገቡት የውል ስምምነት ሠነድ አማካኝነት ቤቶችን አንድ ጊዜ ጥናት በማካሄድ ትክክለኛ መረጃ ግብር የተ
ተገቢው ክትትል፣ቁጥጥርና ድጋፍ እንዲደረግላቸው በማድረግ ገበረበትን፣ ውሃ፣ የመብራትና ስልክ የገባባቸውን ሰነዶች በማ
መሥራት ችግሩን ሊቀርፈው እንደሚችል በጥናቱ ሰባሰብ ማጣራት ተገቢ ነው፡፡ ከዚህ ጋር በተያያዘም ቦታው
ተመልክቷል፡፡ ይህ አሰራር የከተማዋን ቦታ አሰጣጥ ግልጽነትንና የመኖሪያ ቤት መሆኑን በ GIS በማስተር ፕላኑ በማረጋገጥ
ተጠያቂነትን የተላበሰ አሰራር እንዲተገበር ስለሚያደርግ ልማታዊ የካዲስተር ማረም ስራ በአግባቡ በመስራት በቀበሌና በመሬት
ባለሀብትን በማበረታታት የከተማዋን እድገት ለማፋጠን ያስችላል፡፡ ልማትና አስተዳደር ባለሥልጣን ደረጃ መረጃ እንዲያዝ በማድረግ
ትክክለኛ የማረጋገጥ ሥራ ማከናወን ይገባል፡፡ ከዚህም በተጨማሪ
ጥናቱ በዘጠነኛ ደረጃ ያመለከተው ችግር የመሬት ይዞታ ማረጋ የመረጃ ቴክኖሎጂን መሰረት ያደረገ አሰራር መከተል ያስፈልጋል::
ገጫ ካርታ አሰጣጥ ተጠያቂነትንና ግልፅነትን የተከተለ አለመሆ
ን ነው፡፡ የመሬት ልማትና አስተዳደር ባለሥልጣን ከሚሰጣቸው በመፍትሄነት የተቀመጠው አሰራር በየደረጃው ያሉ ሰራተኞ
ዋና ዋና ተግባራት አንዱ የቦታና ይዞታ ማረጋገጫ ካርታ አሰጣ ችና ኃላፊዎች የሚሰሩትን ስራ ተጠያቂነት እንዳለው ጠንቅቀ
ጥ ነው፡፡ ይህን ሥራ በተገቢው ሁኔታ ለመወጣት ተጠያቂነት ው በማወቅ እንዲሰሩና የስነምግባር ጉድለት ባለባቸው ሰራተ
ና ግልጽነትን የተከተለ ባለመሆኑ በማህበር ተደራጅተው መሬ ኞችና ኃላፊዎች ላይ የሚወሰድ አስተዳደራዊ እርምጃ ለሌሎ
ት ለመውሰድ ጥያቄ ላቀረቡ ተገልጋዮች በአንድ ሰው ስም ካርታ ች አስተማሪ ስለሚሆን ህገ ወጥነትን ለመከላከል ያስችላል፡፡
በመስጠት ህገ ወጥ ተግባር መፈፀም፣ በአንድ ቦታ ላይ ለሁለ
ት ሰዎች ካርታ መስጠት፣ መሀንዲሶች ሲለኩ ባዶ ቦታ መተው በጥናቱ በአስራ አንደኛ ደረጃ የተመለከተው ችግር አግባብ
ና በህገወጥ መንገድ እንዲያዝ አድርጎ ካርታ በገንዘብ ማሰራት፣ ያለው የቅሬታ አቀራረብና አፈታት ስርአት አለመዘርጋት ነወ።
በካርታ ላይ ካርታ በመስራት፣ ተገልጋዮችን ለአላስፈላጊ ሁኔታ በመሬት አስተዳደር ላይ ተገልጋዩ ቅሬታውን የሚያቀርብበትና
መዳረግና ፍትህን ማዛባት፣ የመንግስትን ቤት ተከራይተው ለሚ የሚፈታበት ስርአት በአግባቡ ስላልተዘረጋለት ለእንግልት እና
ኖሩ ግለሰቦች ማስፋፊያ አግባብ በሌለው መንገድ መስጠት፣ የቀ ለአላስፈላጊ ወጪ መዳረግና ማግኘት የሚገባውን አገልግሎት ህገ
በሌ ቤት በግል ይዞታ ማዞር ለዚህም የግል ማህደር ማጥፋትና ወጥ በሆነ መንገድ ጥቅም ለማግኘት በር ይከፍታል፡፡
በግለሰብ እንዲቀየር ማድረግ፣ Open and green areas ቦታዎ
ችን ለግለሰቦች በመስጠት የይዞታ ማረጋገጫ እንዲኖራቸው ማድ ተገልጋዩ ቅሬታውን የሚያቀርብበትና የሚፈታበት ስርአት በአ
ረግ፣ ለአንድ ግለሰብ ከአራት ቦታ በላይ ለመኖሪያ ቦታ መስጠት፣ ግባቡ እንዲዘረጋለት በማድረግ አግባብ ያለው የቅሬታ አቀራረብ
በውጭ ድርጅቶች ለቆሻሻ ማስወገጃ የተሠራውን ቦታ በጥቅማጥ ና አፈታት ስርአት መዘርጋት አስፈላጊ መሆኑን ጥናቱ ይጠቁማ
ቅም ለግለሰብ መስጠትና በአካባቢው ነዋሪ ላይ የጤናና ማህበራ ል:: ይህ አሰራር የሚታዩ ችግሮችን ወቅታዊ መፍትሄ ለመስጠ
ዊ ችግሮችን ማስከተል የሚጠቀሱ ችግሮች ማሳያዎች ናቸው፡፡ ት፣ አግባብ ያለው የቅሬታ አቀራረብና አፈታት ስርአት አድሏዊ
ስለሆነም ትክክለኛ የሆነ የቦታና ይዞታ ማረጋገጫ ካር አሰራርን ለማስቀረት፣ አገልግሎት አሰጣጡን ቀልጣፋ በማድረግ
ታ አሰጣጥ ሊያሰፍን በሚችል መልኩ ደንብና መመሪያ ግልጽነትንና ተጠያቂነትን የተላበሰ አሰራር እንዲተገበር ያደርጋል፡፡
ን መሠረት አድርጎ የሚከናወን ባለመሆኑ ከዚህ ጋር ተያይ
ዘው ለሚከሰቱ ሙስናና ብልሹ አሰራር የተጋለጠ ነው፡፡ የመሬት ልማትና አስተዳደርን ለመምራት የወጡ አዋጆች፣
በመሆኑም ይህን ክፍተት ለመሙላት ተገልጋዩን ፍትሃዊና ደንቦችና መመሪያዎችን በአግባቡ ለፈጻሚ አካላት አለማሳወቅ
በአግባቡ ለማስተናገድ ለመከላከል እንዲቻል ደንብና መመሪ ጥናቱ የተመለከተው አስራ ሁለተኛው የአሰራር ክፍተት ነው፡፡
ያን መሠረት ያደረገ የቦታ ይዞታና ካርታ ማረጋገጫ አሰጣጥ የመሬት ልማትና አስተዳደርን በተመለከተ በርካታ አዋጅ፣ ደንብና
እንዲተገበር ማድረግ፣ ቀደም ሲል አላአግባብ የተሰጡ የይዞታ መመሪያዎች ወጥተዋል፡፡ የመሬት ልማትና አስተዳደር ባለሥልጣ
ማረጋገጫ ካርታዎችን በማጣራት አግባብ ያለው እርምጃ መውሰ ን በሚሰጣቸው አገልግሎቶች ዙሪያ የወጡትን አዋጆች፣ደንቦችና
ድ፣ ተፈጻሚነቱን በየጊዜው በመከታተልና በመገምገም ለሚፈጠ መመሪያዎች መሠረት በማድረግ ሥራውን በአግባቡ ለማከናወን
ሩ ችግሮች ወቅታዊ እርምጃ መውሰድና በአገልግሎቱ ዙሪያ የህ ፈጻሚ አካላት በቂ ግንዛቤ በማግኘት ማከናወን ይጠበቅባቸዋል ፡፡
ብረተሰቡን ግንዛቤ ማሳደግ ተገቢ መሆኑን ጥናቱ አመላክቷል::
ወደ ገጽ 15 የዞረ27
ከሥነምግባር አውታሮች
የፌዴራልና የክልል የሥነምግባር እና የፀረ-ሙሰና ኮሚሽኖች እና
አግባብነት ያላቸው አካላት 8ኛ መደበኛ ጉባኤ
ሰኔ 9-10 2002 ዓ.ም
የፌዴራልና የክልል የሥነምግባርና የፀረ-ሙሰና ኮሚሽኖ የህብረተሰብ ክፍል የተውጣጡ ሰዎችን በስልጠና፣
ች እና አግባብነት ያላቸው አካላት የጋራ ጉባኤ 8ኛ መደ አውደ ጥናትና ሌሎች የግንዛቤ ማስጨበጫ መድረኮ
በኛ ስብሰባ ከሰኔ 9-10 2002 ዓ.ም በቤኒሻንጉል ጉሙዝ ች አማካኝነት መድረስ ተችሏል፡፡ የኤሌክትሮኒክስና
ብሔራዊ ክልል አስተናጋጅነት በአሶሳ ከተማ የህትመት ሚዲያውን በመጠቀምም ከዚህ የሚበል
ተከናውኗል፡፡ ጡ ዜጎችን መድረስና ስለኮሚሽኖቹ አላማዎች፣ ተል
ዕኮ፣ ሙስናን ከመከላከልና ከመዋጋት አንፃር ስለተከና
ወኑ ተግባራትና የተገኙ ውጤቶች ማሳወቅ ተችሏል፡፡
ኮሚሽኖቹ ባዋቀሯቸው የሙስና መከላከል የስራ ክፍ

ሎች አማካኝነትም በተለያዩ የመንግሥት መ/ቤቶች
ና የልማት ድርጅቶች ውስጥ በተመረጡ 51 አሠራ

ሮች ላይ እንዲሁም በ3 መ/ቤቶች የአጠቃላይ አሰራር
ላይ ጥናት ተካሂዷል፡፡ በተጨማሪም 33 መ/ቤቶች
በራስ ተነሳሽነት ለጀመሯቸው የአሰራር ሥርዓት
ጥናቶች ድጋፍ ተደርጓል፡፡ እነዚህ ሙስናን ከመከላከል
አንፃር ቁልፍ ተልዕኮ ባላቸው ተቋማትና ተግባራት ላይ
የተደረጉ ጥናቶች ትግበራም ክትትል ተደርጎባቸዋል፡፡
በምርመራና የክስ የስራ ሂደቶችም በዚህ ግማሽ

ዓመት የፌዴራሉና የክልል ኮሚሽኖች ከህብረተሰቡ
በርካታ ጥቆማና መረጃዎችን መቀበላቸው ተጠቅሷል፡፡
ከነዚህ መረጃዎች መካከል 67 ከመቶው በኮሚሽኖቹ
አቶ አህመድ ናስር የቤኒሻንጉል ጉሙዝ ክልል ርዕሰ የስልጣንን ክልል ውስጥ የሚወድቁ እንደነበሩ ተመ
መስተዳድር ልክቶ በመረጃዎቹ ላይ የተሰጡ ውሳኔዎች በዝርዝር
ተመልክተዋል፡፡ ከነዚሁ መረጃዎች መካከል በበርካታዎቹ
በክልሉ ርዕሰ መስተዳድር አቶ አህመድ ናስር የመ ላይ ምርመራ ተጠናቅሮ ተጠርጣሪዎች ለፍርድ እንዲ
ክፈቻ ንግግር የተጀመረው ጉባኤ በበርካታ ጉዳዮ ቀርቡ የተደረገ ሲሆን በዚህ ሂደትም 85 ከመቶ የሚሆ
ች ላይ የመከረ ሲሆን ሀገር አቀፍ የፀረ-ሙስና ኑት ተጠርጣሪዎች እንዲከላከሉ ተበይኖባቸዋል፡፡ እን
ትግሉ በአበረታች ርምጃ ላይ መሆኑን የሚያመላክቱ ዲከላከሉ ከተወሰነባቸው ተጠርጣሪዎች መካከልም 74
ውይይቶችና የልምድ ልውውጦች ተደርገውበታል፡፡ ከመቶ የሚሆኑት ጥፋተኛ ሆነው በመገኘታቸው ከ1
እስከ 20 አመት የሚደርስ እስራትና የተለያየ መጠ
ጉባኤው መደበኛ ውይይቱን የጀመረው ከጥር ን ያለው የገንዘብ ቅጣት ተጥሎባቸዋል፡፡ በክስና
06 - ጥር 07 2002 ዓ.ም በጋምቤላ ከተማ በተደ በምርመራ ሂደቱም በተጠርጣሪዎቹ ስም የተመዘገበ
ረገው 7ኛ መደበኛ ስብሰባ ወቅት የተላለፉ ውሳኔዎ ንብረትና ጥሬ ገንዘብ የታገደና በኤግዚቢትነት የተያዘ
ችን አፈፃፀም ሪፖርት በማድመጥ ነው፡፡ በቀረበው ሲሆን ከክስ ሂደቱ መጠናቀቅ በኋላም በወንጀል ድርጊቱ
ሪፖርት ኮሚሽኖቹና አግባብነት ያላቸው አካላት የት ያፈሩት ሀብትና ንብረት እንዲወረስና ለመንግስት ገቢ
ኩረት አቅጣጫን በመምረጥና ቅደም ተከተል በማበ እንዲሆን ተደርጓል፡፡ በሪፖርቱ እንደተመለከተው በሂደ
ጀት የውሳኔ ሀሳቦቹን ለማስፈጸም ከፍተኛ ጥረት ት ላይ ያሉ ክሶች በመልካም ሁኔታ እየሄዱ ነው፡፡ እነ
ማድረጋቸውና ውጤትም ማስመዝገባቸው ተጠቁሟል፡፡ ዚህ ክሶች ውሳኔ ሲያገኙ የኮሚሽኖቹን በሙስና ወንጀ
ል ተጠርጥረው የተከሰሱ ግለሰቦችን ጥፋተኛ የማስባል
በ2002 ሁለተኛ ግማሽ የበጀት አመት ኮሚሽኖቹና ና የማስቀጣት አሀዝ ከፍ እንደሚያደርገው ይጠበቃል፡፡
አግባብነት ያላቸው አካላት ያከናወኗቸውን ተግባራት
የተመለከተ ሪፖርትም ቀርቧል፡፡ በዚህ የሪፖርት በፀረ-ሙስና ትግሉ የባለድርሻ አካላትን ድርሻና
ጊዜ ኮሚሽኖቹ የሥነምግባር ትምህርት ከማስፋፋት፣ አስተዋጽኦ ለማሳደግ እየተከናወኑ ያሉ ተግባራትም
ከባለድርሻ አካላት ጋር የተመሰረቱ የተለያዩ መድረኮችን በሪፖርቱ አንድ ክፍል ተዳሷል፡፡ በተለያየ ደረጃ
ከማጠናከር፣ ሙስና ከመከላከል እንዲሁም የሙስና ከተመሰረቱ ጥምረቶችና የጋራ መድረኮች ጋር እየተከ
ወንጀሎችን ከመመርመር እና ተጠርጣሪዎችን ለፍርድ ናወኑ ያሉ ተግባራት አበረታች ውጤት እያስመዘገቡ
ከማቅረብ አንፃር ያከናወኗቸው ተግባራት ተዳሰዋል፡፡ ይገኛሉ፡፡ የክልል ኮሚሽኖች ተግባርና ሀላፊነቶቻቸ
ውን በብቃት መወጣት ይችሉ ዘንድ ከፌሥፀሙኮ
በዚህ የሪፖርት ጊዜ 59,407 የሚሆኑና ከተለያየ
28
ስምንተኛው መደበኛ ጉባዔ በአሶሳ ከተማ ሲካሄድ
በገንዘብ እና በሌሎች የአቅም ግንባታ መስኮች እየተደረ እርዳታዎችና ድጋፎች በትክክል ለታለመላቸው

ገላቸው ያለው ድጋፍና እገዛም በሪፖርቱ ተጠቁሟል፡፡ ተግባር መዋላቸውን ለማረጋገጥ ተግቶ መስራት፡፡
• ሀገር አቀፍ የፀረ-ሙስና ትግሉን ወጥነትና ገላጭ በሆነ

በዚሁ 8ኛ መደበኛ ጉባኤ ከለጋሾች በሚገኝ እርዳታ መልኩ መቃኘት እንዲቻል በአዲስ መልክ የተዘጋጀውን
ና ድጋፍ አጠቃቀም የፀረ-ሙስና ተቋማት ሊኖራቸው የሪፖርት ማቅረቢያ ቅጽ ሙሉ በሙሉ ተግባር ላይ ማዋል፡፡
የሚገባ ሚና ላይ አጭር የመነሻ ጽሁፍ ቀርቦ ሰፊ
ውይይትም ተደርጓል፡፡ የዚህ ጉባኤ የመጨረሻ አጀን • ክልሎች እርስ በእርስ የሚያደርጉት የመደጋገፍና የል
ዳ የፌዴራል የሥነምግባር እና የፀረ-ሙስና ኮሚሽኖች ምድ ልውውጥ ተጠናክሮ እንዲቀጥል፡፡ ከክልል ኮሚሽ
ለክልል ኮሚሽኖች የሚሰጠውን ድጋፍና ከክልሎች ኖች አንፃር በተሻለ ደረጃ ላይ የሚገኘው የፌዴራል የሥ
ጋር ስላለው ግንኙነት የተደረገ ውይይት ነበር፡፡ በውይ ነምግባርና የፀረ-ሙስና ኮሚሽን የክልል ኮሚሽኖችን አቅ
ይቱ ይህ እገዛና ድጋፍ ሀገር አቀፍ የፀረ-ሙስና ትግሉን ም የመገንባትና ሌሎች ድጋፎች አጠናክሮ እንዲቀጥል፡፡
በሚገባ እያገዘ መሆኑ ተጠቁሞ ወደፊት ትብብርና ድጋ
ፍ የሚያስፈልግባቸው መስኮች ተለይተው ተቀምጠዋል የሚሉ ሲሆኑ እነዚህን ውሳኔዎች በብቃትና በውጤታማነ
ት ለማስፈጸም ከፍተኛ ጥረት እንደሚያደርጉ የኮሚሽኖቹና
የጋራ ጉባኤው በ6 ወር ሪፖርቱ እና በሌሎች አጀንዳ አግባብነት ያላቸው አካላት የስራ ኃላፊዎች ቃል ገብተዋል፡፡
ዎች ላይም በተወያየበት ወቅት ኮሚሽኖቹ ተግባራቸው
ን በሚያከናውኑበት ወቅት ያጋጠሟቸውን ችግሮችም በየስድስት ወሩ የሚካሄደው ይህ የፌዴራልና የክልል
ለይቶ በማውጣት የመፍትሄ ሀሳብ አስቀምጧል፡፡ የጋራ የሥነምግባርና የፀረ-ሙሰና ኮሚሽኖች እና አግባብነት
ጉባኤው በቀጣይ 6 ወራት ትኩረት አድርጎ ሊንቀሳቀስ ያላቸው አካላት የጋራ ጉባኤ በዋነኛ የስብሰባ አጀንዳ
ባቸው የሚገባ መስኮችም በሰብሳቢው በምክትል ኮሚሽነ ዎች ከመወያየትና የጋራ ስምምነት ከመድረስ ባሻገር
ር አዲሱ መንግስቱ የቀረቡ ሲሆን በነዚህ የጋራ ነጥቦች የሌሎች ብሄራዊ ፋይዳቸው የጎላ ክንውኖች ባለቤት
ላይም የጋራ መግባባት ተደርሷል፡፡ የትኩረት ነጥቦቹ፡- እየሆነ መጥቷል፡፡ በክልሎች የልማትና መልካም አስ
ተዳደር ጉዳዮች ላይ የልምድ ልውውጥ ማድረግ፣ የወ
• በጋምቤላ ክልል አስተናጋጅነት በተካሄደው ንድማማችነትና የህትማማችነት ስሜት የሚያጎለብቱ
የፀረ-ሙስና ኮሚሽኖችና አግባብነት ያላቸው አካላት መድረኮችን መፍጠር እና የክልሎቹን ባህላዊና ታሪካዊ
የጋራ ጉባኤ 7ኛ መደበኛ ስብሰባ በተወሰነው መሰረ እሴቶች በመጎብኘት የርስ በርስ ትውውቁ ጥልቀት እን
ት በክልሎች የፀረ-ሙስና ጥምረት መመስረት፡፡ ዲኖረው ማድረግ የሚጠቀሱ ናቸው፡፡ በዚህ 8ኛ መደበኛ
የሀብት ማሳወቅና ምዝገባ አዋጅ እና የምስክሮች ጉባኤም ይህ ክንውን እየተጠናከረ መምጣቱን የሚያሳዩ
ጥበቃ አዋጅ ለማውጣት መንቀሳቀስ፡፡ የመረጃ ቴክኖ መርሀ ግብሮች ተካተዋል፡፡
ሎጂን ለሙስና መከላከል ተግባር መጠቀምና ክልሎ
ች በዘርፉ ልምድ መለዋወጥን አጠናክሮ መቀጠል፡፡
• በ5 አመቱ የስትራቴጂክ ዘመን በመሬት አስተዳደር፣

በፍትህ አካላት፣ በትላልቅ የመንግስት ግዢዎችና ሽያጭ፣
በሀብትና ንብረት ማሳወቅና ምዝገባ እንዲሁም በመንግስ
ት ግብርና ገቢ አሰባሰብ ላይ ትኩረት አድርጎ መንቀሳቀስ፡፡
• ከለጋሽ ሀገሮችና ዓለም አቀፍ ተቋማት የሚገኙ
29
ኪነጥበብ
የወቅቱን ከፍተኛ ባለሥልጣናት ሙሉ ስም ገጠገጠበት፡፡ ኋላም
እኛ እና ሙስና /ወግ/ ፖስተሩ ከተለጠፈበት በአፋጣኝ ተነሳ፡፡ ለምን? ተብሎ
ሲጠየቅ ሕዝቡ መልሱን ስለሞላ ፈተናው ሊታረም ይሆናል
ፀረ-ሙስና ኮሚሽን ‘‘ሙስና የዕድገት ፀር ነው’’ ‘‘ሙስናን እየተባለ ሁሉም ተዘባበተበት፡፡ በዚያ ሰሞን ሙሰኞች በጋ
እንፀየፍ’’ እና የመሳሰሉትን አይነት ፖስተሮች በየመሥሪያ ዜጣ ይወጣሉ በቴሌቭዥን ይታያሉ በሬድዮ ይደመጣሉ፡፡
ቤቱ እና በየአደባባዩ በምስል አስደግፎ ማቅረቡን ሳልፍ ሳገ የገዙት ቤት መኪና መወረሱን ብቻ ሳይሆን መሸታ ቤት
ድም ተመልክቼአለሁ፡፡ የዛሬው ፀረ-ሙስና እንቅስቃሴ የኋሊ ገብተው አሸሼ ገዳሜ ሲሉ በአዝማሪ ግምባር ላይ የለጠፉት
ት ወስዶ በትዝታ ባህር ቢያሰጥመኝ ማን ሊፈርድብኝ? ማንስ ባውንድ ሳይቀር መታወቁ እና ተመላሽ መሆኑ ለሕዝብ
ለምን ብሎ ሊጠይቀኝ ሊሞግተኝ ይቻለዋል? ስል አሰብኩኝ፡፡ ይፋ ሲደረግ አይቼ ሰምቼ ጉድ ጉድ ብዬ እንደነበር አልረሳሁ
ትም፡፡ ዘመቻን ዘመቻ እየወለደው የቀደመው እስኪረሳ ድረስ፡፡
በዘመነ ቀዳማዊ ኃይለስላሴ በአንድ መሥርያ ቤት ውስጥ
ይሰሩ የነበሩ ሥራ ኃላፊ አንድን ሾፌር የ50 ብር ቤንዚን በማ ጎበዝ ሙስና አደራረግ አከዋወኑ እንደ ሥልጣኔ እና ዘመኑ
ጭበርበሩ ይቀጡታል፡፡ የተቀጣው ሾፌር ለካስ በዘመኑ የአን እየተዥጎረጎረ ይኸው ዛሬ ላይ ገጭ አድርጎናል፡፡ የበግ የፍየል
ድ ሚኒስቴር መሥሪያ ቤት ሹም የሆኑ ባለሥልጣንን ዘመድ ሙክት ከውስኪ ከአረቄ ጋር ተሸክሞ እንደድሮው ክርፍፍ ፈራ
ነበርና ሄዶ አቤት በማለቱ የእሱ ሌብነት እንደ ዝና ተቆጥሮ ተባ እያለ የየቢሮክራቱን እና በየደረጃው ያለውን ባለሥልጣን
የቀጡትን የሥራ ኃላፊ ጨምሮ ሌሎች አራት አምስት የሚ ደጅ የሚጠና ባለጉዳይ ዛሬ ዛሬ ላናይ መቻላችን እውነት ነው፡፡
ሆኑ ሰዎች እያንዳንዳቸው ከደሞዛቸው መቶ መቶ ብር እን ለነገሩ የመኪና ኮፈን ካስፈለገ ለበግና ለአረቄ መች ይጠብና?
ዲቀጡ ያስደርጋል፡፡ ‘‘ጌታዋን የተማመነች በግ ላቷን ውጪ ዛሬ የኪስ የጠረጴዛ ስልኩ፣ ፋክሱ፣ ኢሜል፣ ኢንተርኔቱ የሃዋ
ታሳድራለች’’ ይሏል ይኸው አይደለም? ከትልቁ የሌባው ዘመድ ላ አገልግሎቱ እና ሌላው ሁሉ ሙስናን አዘምነው አቀላጥፈው
ጋር መላተም ከተራራ ጋር እንደ መጋጨት የቆጠሩት ብዙ ታል፡፡ እሳት የላሱ የአደባባይ ደላሎችም ሰልጥነውበታል፡፡
ዎቹ ካለአግባብ የተጫነባቸውን ቅጣት እያቃራቸውም ቢሆን
አጣጥመው ለመዋጥ ዝም ማለትን ይመርጣሉ፡፡ ‘‘ጭራሽ ጠዋት ጠብ ጠብ እያለ እና እየተጀነነ ወደ ሥራው አርፍ
ሌባ ይዤ በቀጣሁ የመቶ ብር ቅጣት ለምን ይጣልብኛል?’’ ዶ የሚገባው ሠራተኛ በዘር በሃይማኖት በቋንቋ በወንዝ
ያሉትና የሾፌሩ የቅርብ አለቃ የሆኑት ሰው ግን ነገሩ ‘‘የሌባ ልጅ በአምቻ ጋብቻ ወይም በምልጃና እጅ መንሻ ካልሆነ
አይነደረቅ መልሶ ልብ ያደርቅ’’ ሆኖባቸው ባለሥልጣኑን ጉዳይ የፈጸመ የማይመስለው አደራ በላ ሁሉ ሲታሰብ ስለ
በጃንሆይ ችሎት ከሰው ለመሞገት ይወስናሉ፡፡ እናም የድሮ ዕድገትም ሆነ ስለልማት ከማሰባችን በፊት ሙስናን አስቀድ
ትምህርት ቤት ጓደኛቸውን ይፈልጉና ያገኙታል፡፡ የጓደኛቸው መን በማይንሰራራበት ሁኔታ አንገት ማስደፋት ይኖርብናል፡፡
አባት በቤተመንግስት የንጉሱ እልፍኝ አሳላፊ ናቸውና ጓደኛቸ
ው ጃንሆይ ፊት ቀርቦ የሚያስረዳበት ዕድል ያገኛሉ፡፡ በዘመኑ በየትኛውም መሥሪያ ቤት ሠራተኛ ሲወጣ ግር ብሎ መው
እንግሊዞች በታዛቢነት ይገኙበታል በሚባለው ችሎት ባለሥ ጣቱንና ሲገባ አንድ አንድ እያለ እንደሚዘልቅ ብቻ ሳይሆን
ልጣኑ እና ዘመዳቸውን በመቅጣቱ ተቆጥተው የቀጡት ሰው ከሰዓት ቀድሞ በመውጣት ጉዳይ የመሳሰለውን ነገር ሁሉ
ሙግት ይገጥማሉ፡፡ ከብዙ ክርክርና ውርደት በኋላ ባለሥልጣኑ ታዝባችሁ ታውቃላችሁ? ለሥራ የተሰጣቸውን ብዕርና ወረቀት
በቀዳማዊ ኃይለስላሴ ሃይለኛ ቁጣ ተዘልፈው ተገስፀው በክርክሩ ለልጆቻቸው መማሪያ የበጀቱ አባወራዎች ወይም እማወራ
ይረታሉ፡፡ አሸናፊውና ለእውነት የቆሙት የሥራ ኃላፊ ካለ ዎች ቢኖሩ ሰራተኛ ከወጣ በኋላ በመሥሪያ ቤቱ ቅጽር ግቢ
አግባብ የተጣለባቸውን ቅጣት እስከ ኪሳራው እንዲቀበሉ ይደ ያደገውን ሳር አጭዶ ከምሮ የሚወጣ የጥበቃ ሠራተኛ በመ
ረጋል፡፡ ይህ በሆነ ማግስት ባለሥልጣኑ ያሸነፏቸውንና ዙፋን ንግስት መኪና እቃ እያጓጓዘ ሽቀላ የጀመረ ዐይን አውጣ ሾፌ
ድረስ ወጥተው በችሎት ሙግት የረቷቸውን የሥራ ኃላፊ በመ ር ቢያጋጥማችሁ ሙስናው በሚሊዮን ብር ካልተሰየመ በቀር
ኪና አስገጭተው ለመግደል ሙከራ ያደርጋሉ፡፡ ነገር ግን እኚህ እነዚኛዎቹ ከመልከስከስ አልፈው አልሞሰኑም ትሉኝ ይሆን?
ሃቀኛ ሰው ሲጓዙባት የነበረችው ቮልስ ዋገን መኪና ብትጨረ
ማመትም ሰውዬው ግን ምንም አደጋ ሳይደርስባቸው ተርፈዋ የሚያውቀውን ሰው ሲያገኝ በፈገግታ ተጥለቅልቆ ሞቅ ያለ
ል፡፡ እኚህ ሰው ከዚያም በኋላ በተለያዩ መስሪያ ቤቶች ኃላፊነ ሰላምታ ሰጥቶ ሳይፈተሽ ወደ መሥሪያ ቤቱ ቅጽር ግቢ የሚ
ት ሲያገለግሉ የቆዩት ጉቦኝነትን እንደጠሉ ጉበኞችን እንዳጋለ ያስገባው ዘበኛ ድኻ እንደ አቅሙ በሥልጣኑ አለአግባብ አይጠ
ጡ እንደመከሩ በጓዳ እንዳስተማሩ ነው፡፡ ‘‘ወይ አይበላ ወይ ቀምም? አይባልግም እንዴ! ማለቱ ይሆን? ሊያሰኘን ይችላል፡፡
አያስበላ’’ እየተባሉ ጡረታ የወጡት አዛውንት ታሪካቸው መስ
ጦኝ የዚህ ፅሁፍ ክፍል ሳደርገው የ85 ዓመት ዕድሜ ባለፀጋ የሙስና ጉዳይ አሁን በደረስንበት ዘመንና ወደ ዕድገት
የ10 ልጆች አባት የ22 የልጅ ልጆች አያት ለመሆን በቅተዋል በምናደርገው እንቅስቃሴ ላይ የተደቀነ ትልቅ ጋሬጣ መሆኑ
ብለው ያጫወቱኝ በቅርብ የሚያውቋቸው ግለሰብ ናቸው፡፡ ሌሎ የጎላ ነው፡፡ ‘‘የብዙዎችን ጥቅም በጥቂቶች ከመለወጥ የበለጠ
ች ሰዎችም ሰውዬውን በፀረ-ጉቦ አቋማቸው ሲያደንቋቸው ሰም ምን ወንጀል አለ?’’ ያለው ማን ነበር? ሃሣቡ ሳይጠፋኝ ተና
ቼአለሁ ቁጥራቸው አይብዛ እንጂ መቼም ቢሆን መልካም ሰዎ ጋሪው ተሰወረብኝ፡፡ አዎ ብዙዎችን ለሥራ አጥነት ለሴተኛ
ች በእንደዚህ አይነቱ ሁኔታ እንኳ መገኘታቸውን ልብ ይሏል፡፡ አዳሪነትና ለመሳሰሉት ሌሎች ማህበራዊ፣ ፖለቲካዊ እና
ኢኮኖሚያዊ ቀውሶች የሚዳርገው ሙስና በተለይ ዛሬም
በዘመነ ደርግ ጉቦ የእድገት ነቀርሳ ነው ከመባል አልፎ የድኻ አገራት ነቀርሣ እንደሆነ አለ፡፡ እንዲህ የሆነው እንደ
አንድ ሰሞን ዘመቻ ተከፍቶበት እንደነበር ትውስ ይለኛል ዚህ ስለሆነ ነው እያልን በምንሰጣቸው በርካታ ምክንያቶች
‘‘የወር ደሞዙ 500(አምስት መቶ) የቀን ወጪው 200 ሣቢያ ሙስና ከመቀነስ ብሎም ከመጥፋት ይልቅ ፋፍቶ እያ
(ሁለት መቶ) ሎተሪ አልደረሰው ውርስ የለው ይህን ሰው ማን ማረበት እንዲሄድ መፍቀድ የለብንም፡፡ በታሪኬ ቀዳሚ ክፍል
እንበለው?’’የሚል መልዕክት ያዘለ ነበር በስዕል የተደገፈው እንዳስነበብኳችሁ እምቢ ማለት የምንችል ይመስለኛል፡፡ እኛ
የያኔው ፖስተር፡፡ ቀልደኛው ሕዝብ በባዶ ቦታዎች ላይ በትንሹ አቅማችን የምናደርገው እኮ ሲጠራቀም ትልቅ
30
ይሆንና ሚዛኑ ወደ እውነት፣ እምነትና ሀቀኛነት ያዘነብላል፡፡ ግን በፍጹም አይቼም ሰምቼም አላውቅም እና ነገረ አካሄዳ
ይህም ለኔ እንዲሁ ነው የሚሰማኝ በሉ እባካችሁ እንበርታ! ቸው ‘‘የትም ፍጭው ዱቄቱን አምጭው’’ ይሉትን ብሂል
ሥራ ላይ እያዋሉት ነው ለማለት ቢዳዳኝ ያስፈርድብኝ ይሆን?
በቅርቡ ወደ ድሮ ሰፈሬ እናቴን ለመጠየቅ ብቅ ብዬ ነበር፡፡
አብሮኝ ያደገ አንድ የማውቀው በመንግስት ሥራ የሚተዳደር እከሌ ግትር ነው፣ ጨቅጫቃ ተመሳስሎ ማደር የማይሆን
ሰው ነበር እና ስለጤንነቱ የሚቀርቡትን ጠየኩኝ፡፡ ‘‘ኸረ እሱ ለት ነገር ከያዘ የማይለቅ አጉል ሃቀኛ እንዲሁ ሲንገታገት
ዛሬ ብትጠራው አይሰማም’’ ተባልኩኝ፡፡ እንዴት? … በሚባል ከጓደኞቹ በታች ሆኖ ቀረ … ከተባለ ያ ሰው ጉቦ እምቢ!
ሰፈር ባለ 3 ፎቅ ቤት፣ 2 የጭነት መኪና፣ 1 የቤት መኪና የሚሆንበት ሁኔታ ገጥሞኛል፡፡ በሙስና ቪላ የገነቡ በውድ
ገዝቶ ወደ ብልጽግና ጎራ ከተቀላቀለ እኮ ቆየ ተባልኩ፡፡ ያ ሰው ና ቄንጠኛ አውቶ ሞቢሎች የሚምነሸነሹ ገንዘብ የሚረጩት
ዲፕሎማ ብቻ ያለው ሠራተኛ ነበር፡፡ ኋላም አጋጥሞኝ መኪና ጎንበስ ቀና ሲባልላቸው ከላቤ ውጪ አልበላም በፊቴ ወዝ ቃሉ
ይዞ አገኘሁት የአካባቢው ሰዎች ካሉኝ ከፊሉን አረጋገጥኩኝ፡፡ እንዳዘዘኝ ሰርቼ እኖራለሁ ያሉት ግን ከቤታቸው ጀምሮ
የተናቁበትና የተገፉበት ሁኔታ ጎልቶ መታየቱን ስንቶቻችሁ
የወር ደሞዙ አልብቃቃ ብሎት ቅርብ ሩቅ አበዳሪዎችን ከወር ታዝባችሁ ይሆን? ጉቦ የማይበላ የማያስበላ ዕውቀት ጎደለ
ወር ከዓመት ዓመት ሲማፀን የነበረ ሁሉ በሙስና ጀት ተመ ው ለራሱ እና ለቤተሰቡ የማይጠቅም የማያሳልፍ የማያልፍ
ንጥቆ ባለቪላ ባለ ውድ ዋጋ አውቶሞቢል ችግር ኮሽ የማይል ለት መናኛ ፍጡር ተደርጎ መቆጠሩ በየመንደሩ የገዘፈ ትር
በት የተትረፈረፈ ኑሮ ባለቤት ሲሆን ሚስት ባሏን ባል ሚስ ኢት ሆኖአል፡፡ እርግጥ ነው ማናችንስ ብንሆን ሙስናን በመ
ቱን ከየት አመጣሽው ከየት አመጣኸው? አይባባሉም እንዴ? ፀየፋቸው በአደባባይ በቴሌቭዥን፣ በሬድዮ፣ በጋዜጣ ቀርበው
ብሎ የሚጠይቅ የዋህ ቢጤ የዚህ ዘመን ሰው ቢኖር ዕድሉ የተሞገሱ ተመስግነው የተሸለሙ ስንት ሰዎችን እናውቃለን?
ን ያላገኘ ለመዝረፍ ተመኝቶ አጋጣሚው እንደሰማይ የራቀበ
ት ተደርጎ የሚቆጠርበት ጊዜ ላይ ነው ያለነው፡፡ ማን ማንን ከጠቅላላው የኢትዮጵያ ሕዝብ አንጻር ሲታይ ጥቂቶች ሞሰኑ፡፡
ይቆጣል? ይመክራል? ይገስፃል? ድሮ ቀሩ ተብለው የተዘነጉት መዘንጋት የሌለብን ግን ጥቂት እርሾ ሊጡን ታቦካዋለችና

ክፉውን ነገር እየተፀየፉ ከመልካም ነገር ጋር የመተባበር ሥነም እነዚህ ጥቂቶች ብዙዎቹን ለጎስቋላ ኑሮ እና ፍትሀዊ ያልሆ
ግባርና ሞራል ከህብረተሰባችን ወዴት ተወሰዱ? ብሎ ማሰብና ነ የሃብት ክፍፍል መዳረጋቸው የማይቀር ነው፡፡ በጉዳዩ ላይ
መጠየቅ ጊዜው ዛሬ ቢሆንስ? ጉቦ እኮ ቢዝነስ የተባለበት ዘመን ከአሁኑ በጥብቅ ካልታሰበና መፍትሄ ካልተበጀ፡፡ ከጥቂት
ነው፡፡ ዛሬ ዛሬ አለቃ እና የበታች ሰራተኛ የሥራ ሰዓት ሰር ወራት በፊት ለአንድ ዶክመንተሪ ፊልም ሥራ አንዲት አምባሻ
ቀው ባለጉዳይና የሥራ ውዝፍ እያንቃቁ አፍ ለአፍ እያወሩ ሸጣ ሁለት ልጆቿን የምታሳድግ ምስኪን እናት ‘‘አሁን ይሄ
ጫት የሚቅሙባቸው የከተማችን አደባባዮችና ሥርቻዎች በር የምትኖሪበት ሠፈር ምን ተብሎ ይጠራል’’ ተብላ ስትጠየቅ
ካቶች ናቸው፡፡ የችሎታ የዕውቀት የደሞዝ ማነስ ለሙስና በር ‘‘ሙስና ሰፈር’’ ስትል በእርግጠኝነት መመለሷ ትዝ አለኝ፡፡
ከፋቾች ናቸው ቢባሉና ቢሻሻሉም እንኳ ባለው የማይረካ ሰርቼ ይህ ትልቅ የማንቅያ ደወል ይመስላቸዋል፡፡ ይህች ሴት ያለች
ያገኘሁት ብቻ ይበቃኛል የማይለው የሰው ልጅ ስጋ ከሙስና እን ውን ሌሎችም ብዙዎች የሚሉት ነው፡፡ ነገር ግን ራሳችንን የ
ደዋዛ መፋታት የሚቻለው አይመስልም፡፡ አካሄድና ሁኔታው፡፡ መፍትሄው አካል አድርገን የምናየው ስንቶቻችን ነን? የማይገ
ባቸውን አግኝተዋል፣ መሆን የማይገባቸውን ሆነዋል፣ ማድረግ
ቤተሰብ፣ ትምህርት ቤት፣ የሃይማኖት ተቋማት በተቀ የማይገባቸውን ፈጽመዋል የምንላቸውን የመንግስት ባለሥልጣ
ናጀ እና ሆን ተብሎ በዕቅድ ወደሚተገበር እንቅስቃሴ ኖች፣ ነጋዴዎች፣ የማህበረሰብ መሪዎች አሳልፎ ለመስጠት ከኛ
ውስጥ ገብተው የሥነምግባርና የሥነ ዜጋ ትምህርት የቀረበ ከቶ ማን ሊኖር ይችላል? ምክንያቱስ? ብትሉኝ አብረን
ማቀጣጠል ካልቻሉ ዕድሮችና የዕቁብ ማማዎች የበኩላቸውን እየሰራን አገልግሎታቸውን በመሻት ቢሯቸው እንሄዳለን ወዘተ.
ካላስተዋሉ እና አለን ካላሉ ያልበላው በበላው እየቀና ምራቁ
ን የሚውጥ ከመሰለ ዛሬ የሚታየው የሙስና ሰደድ ኢትዮ የሕግ የበላይነት፣ መልካም አስተዳደር፣ ልማት ኢንቨስትመ
ጵያን እጅጉን ከማዳከም የሚያግደው አንዳች ነገር አይኖር ንትን እና ሌሎች አንኳር አንኳር አገራዊ ጉዳዮች መሃል
ም፡፡ ‘‘ያዳቆነ ሰይጣን ሳያቀስስ አይለቅም’’ ይሆናል እንጂ፡፡ ሁሉ እንደ ጆከር ሆና እየገባች አጫዋች የሆነችውን ሙስ
ናን ማሸነፍ ይገባናል፡፡ ‘‘ዕውቀት የአእምሮ ዓይን ነው’’
የምኖረው በተቀራረበ መንደር ነው፡፡ አንደ ቡና ባህላችን እን የሚሉት እንግሊዞች ናቸው፡፡ ፀረ-ሙስና ኮሚሽን በየደረጃው
ደ ሰርግ፣ ልደት፣ ክርስትና፣ በዓላት በመሳሰሉት ማህበራዊ ህብረተሰቡን ለማስተማር እንዴት እየሰራ ይሆን? በዚያ ሰሞን
ግንኙነቶች ዙሪያ አብዝተን እንሳተፋለን፡፡ ግን ለምንድነው በወርቅ ስም ብሔራዊ ባንክ ተሞሽሮ የተገኘውን ባሌስትራ
ግንኙነታችን መልካም ለመስራት አጥፊን ለማረም የማይሆ ሚስጥር ፀረ ሙስና ኮሚሽን እንደምን ደረሰበት ምንስ ርምጃ
ነው? በጉቦ በወጣ መንጃ ፈቃድ የምንሞተውም የምንገድለ ወሰደ? የከተማ ቦታን በወረራ በሕገወጥነት የሰጡ ያሰጡ የተ
ውም እኛው ነን፡፡ ለምን? በታክሲ ተሳፍረን ስንጓዝ ትርፍ ቀበሉና ያቀባበሉትን ግለሰቦች ጉዳይስ የኮሚሽኑን ተግባራት
መጫኑን የምናወግዝ ስንቶቻችን ነን? ወይም የሚያወግዙት በቅርበት መከታተል መልስ ሊሰጠን ስለሚችል እስቲ ቀረብ
ን የምንደግፍ የምንተባበርስ ምን ያህል እንሆናለን? ማህበራ ብለን ኮሚሽኑን ምን ሰራህ ምንስ ውጤት ተገኘ? ብለን እን
ዊ ምንቸገረኝነቱ በብዙ ሁኔታዎች የሚገለጽ ቢሆንም እንደ ጠይቀው ምላሹ ምስጋና የሚገባው ከሆነ ምስጋና በጎደለው
ከተማዋ ጽዳት ያሳበቀብን ግን የለም፡፡ አንዱ ቆሻሻ አምጥቶ ለመሙላት ደግሞ ምክራችንን ለመለገስ መልካም አጋጣሚ
አደባባይ ሲደፋ ጽዳት ተቆጣጣሪ ወይም ፖሊስ ካልሆንን ስን ይፈጥርልናል፡፡ ስለ ሙስና ስንቱ ተነስቶ ስንቱ ይጣላል? ጊዜ፣
ቶቻችን ይመለከተናል ብለን ድርጊቱን ለመቃወም እንቆማለን? ወረቀት፣ ቀለሙስ በዋዛ ይበቃል? እስቲ አገርን ቁልቁል ከሚ
ለታክሲው ትርፍ መጫንና ከታሪፍ በላይ ማስከፈል ይከላከሉ ጎትተው ከሙስና ሃሳብና ተግባር ይሰውረን በቸር እንክረም፡፡
ልናል ብለን የምናስባቸው ትራፊክ አሊያም መንገድ ትራንስፖ
ርትን እንጂ ቀዳሚዎቹ እኛው ተጠቃሚዎቹ መሆናችን ማን
ሊያስረዳን ይገባ ይሆን? ብሎ መጠየቅ ጤናማነት ይሆናል፡፡
እንደየ እምነታችን ሰርተን ካገኘነው አሥር ከመቶ አስራ

ት አንድ ከመቶ መባ ወይም ዘካ … ለቤተ እምነት እንሰ
ጣለን፡፡ የእምነት አባቶች አንድ ሰው በላቡ ሰርቶ ያገኘው
ካልሆነ በሙስና ካግበሰበሰው የራሱ ካልሆነ ገቢ ለእግዚ
አብሔር ቤት ሥራ አስራት መክፈሉ መባ መጣሉንና ዘካ
ማውጣቱን ተቃውመው ሠላማዊ ሰልፍ መውጣታቸውን
31
Volume 9 Number 4 July 2010
content
Editor’s note ......... 32
News ................ 33
Ethics
July 2010
Focus ................. 34
Guest ................ 37 “We have been executing wide-ranging activities

to curb illegal activities in the land administration
sector”
His Excellency Ato Mekuria Haile,
General manager, Addis Ababa City Administration.
Quarterly Published by the Ethics

Education and Communication Affairs Directorate of The Federal
Ethics and Anti-Corruption Commission
Tel. - 011-5529100
P.O.Box - 34798/99
Fax - 011-5536987
E-mail - feacedu@ethoinet.et
Web site - www.feac.gov.et
Addis Ababa
Ethiopia
32
Editor’s Note
This issue (Vo.9 No.4) of Ethics is the last one for this Ethiopian budget year. The team
in charge of producing this quarterly magazine as usual tried its best to collect and present
news and articles on the national combat against corruption.

Corruption in the land administration sector especially here in the capital Addis and its
July 2010
outskirts has been the talk of the town for long. We hear people involved in the illegal
provision and ownership of land brought to the court, found guilty and received various
terms of imprisonment and fines. The Federal Ethics and Anti-Corruption Commission ac-
complished various preventive and corrective measures. However, much is expected from
the City Administration. In this issue we have invited His Excellency Ato Mekuria Haile,
Ethics
General manager of the Addis Ababa City Administration, to tell us about the extent of the
problem, measures being taken by the Administration, the improvements observed and on
other related issues where the administration working jointly with the FEACC.
Our other column “Focus” is also devoted to this similar issue. We have also selected the
major accomplishments of the Commission and made them available in the News Section.
Don’t forget to visit our website www.feac.com for detailed information on this selected news
items and other accomplishments of FEACC.
We hope you enjoy your reading and send us feed backs and suggestions that add a lot
to the improvement of our quarterly Ethics.
33
NEWS
Commissions hold 8th Regular Joint making efforts for the enactment of the procla-
Conference mations providing for the registration of assets
and properties of public officials and protection
The 8th Regular Joint Conference of the Federal of whistleblowers.
and Regional Ethics and Anti-Corruption Com-
missions and other judicial organs held in As- They have also agreed to share experience in the
sosa town, capital of the Beneshangul-Gumuz area of utilizing information technology in the
Region from June 16-17, 2010. anti-corruption struggle and launch activities
with a view to making sure that the donations
Opening the conference, Deputy Commissioner provided by donors is used for the intended pur-
Ethics
of the Federal Ethics and Anti-Corruption Com- pose.
mission of Ethiopia (FEACC), H.E. Ato Addisu
Mengistu said utmost efforts should be exerted 110 corruptors receive jail terms in three
to make sure that corruption and unethical con- months time
July 2010
ducts do not impede the country’s development
endeavor. He said the fight against corruption
should also be harmonized with the ongoing In the last three months alone (February to April,
speedy and all rounded development of the na- 2010), Courts handed out jail terms to a total of
tion. He also expressed the Commission’s readi- 110 corrupt personswho had been charged by the
ness to share its experience in the designing of Federal Ethics and Anti-corruption Commission
the five-year strategic plan to Regional Ethics of Ethiopia (FEACC) for committing corruption
and Anti-Corruption Commissions in a bid to crimes in various periods of time.
enable the Commissions be successful in their
fight against corruption. The jail terms given range between 1 and 21
years and the fines handed out to them fluctuate
The conference heard the report about the between 3,000 and 50, 000 Birr.
implementation of the decisions passed during
the 7th Regular Joint Conference. It has also The offenders were held culpable for abuse of
evaluated the national anti-corruption activities power, forgery, traffic in official influence, mal-
half budget year (2009) report. administration, acceptance of undue advantages,
bribery, and breach of trust.
The conference also deliberated on the support
being provided by the FEACC to Regional Eth- Chief among the culprits were the former Gen-
ics and Anti-Corruption Commissions and its eral Manager of the Land Development Office
relationship with them, it was learned. with the Kolfe Keranio Sub-City , Wond Wosen
Alemu Bekele, and the former Finance Officer
The conference participants discussed and with the Judgement Execution Department of the
adopted a five points resolution. The participants
reached on consensus about the establishment Cont’d on page 40
of Anti-Corruption Coalition in Regional States,
34
These eight MDGs are very much intertwined and
their attainment demands a concerted effort. In ad-
dition, one very important factor serves as a central
role player, the construction sector. To achieve each
one of the MDGs, it requires recognizing the role of
infrastructure development and it has to be made part
of the plan. In one hand it is the means to reach these
goals and in the other it is a goal by itself. Better
access to infrastructure services means improving
children and maternal health. Roads facilitate bet-
ter transport services which make access to health,
education and other services easier. With these condi-
DEVELOPMENT, INFRASTRUCTURE AND tions at hand, staffing and smooth operations of the
THE NEED TO CURRBING CORRUPTION institutions will be more feasible. To achieve uni-
versal primary education bringing the service nearer
to children is badly demanded. When this MDG is
The Construction Sector assumes a central position
achieved, besides maximizing the literacy rate, many
in any nation’s development endeavors. The sector
of the health problems responsible for child mortality,
comprises of construction activities in the Housing
maternal health and other serious health problems get

(private and public), Non-residential buildings for
part of their remedy. The logic here is many of the
the health and education sectors, industrial and com-
health problems that lead to death are preventable and
mercial construction, transportation (both land and
for these educated and aware citizens are seriously
air), energy, water supply etc. Development in this
needed. For all these the construction of roads, health
vast and diverse sector is the major expressions of a
July 2010
stations, schools, administrative and other multipur-

country’s status in the global economic order while
pose buildings has to be planned and properly imple-
at the same time the basis for further development
mented.
endeavors. Due to this central role, infrastructure de-
velopment is the world’s leading sector in its capital
Development in the infrastructure sector necessitates
Ethics
flow, the number and kind of employment created, the

the fair and increased flow of capital to every corner
rapidly developed methods, techniques and technol-
of the country and the employment of a large number
ogy transfer.
of people, most of whom are expected to be locals.
Increase in the income of citizens, training in various
When we come to the present and shared concern of
vocations of the construction sector and eventually
the global community we will find this sector even
having a trained and a decently paid work force will
more important. It is underdevelopment, inequality
come out of this effort. In this way we can say a lot
and poverty which have remained in the agenda of
about the relation between the MDGs and their close
the global community in general and leaders in par-
attachment to the infrastructure development.
ticular. After a series of conferences and summits
held for decades, in September 2002, world leaders
The World Bank and other global institutions, im-
adopted a significant document “The United Nations
portant allies of this global partnership to reduce
Millennium Declaration” expected to bridge the huge
extreme poverty has clearly understood this factor
gap between the poor and rich nations of our globe.
and accomplish a major adjustment on their funding
It is the most valuable document ever produced and
policy. The World Bank especially underpinned the
trusted to bring an end for the suffering of the world’s
crucial position infrastructure plays in bringing in-
poor as far as its practical implementation is carried
come growth and human development. So, it is in the
out as stated and with in the specified time. The dec-
Bank’s convention that poor people in the developing
laration usually termed as, the Millennium Develop-
nations should have access to basic services that came
ment Goals (MDGs), is a set of eight globally agreed
through infrastructure development.
development goals expected to be fulfilled in 2015.
These goals include: Eradicating extreme poverty,
Due to all these, infrastructure development remains
Achieve Universal Primary Education, Reduce Child
to be a global challenge. Especially in the develop-
Mortality, Improve Maternal Health, Combat HIV/
ing part of the world where these things are still un-
AIDS, Malaria and other diseases and other closely
derdeveloped, higher commitment and expending
related issues to poverty.
is expected. Besides the urge to fulfill the MDGs, a
dramatic increase in urbanization, economic and pop-
35
ulation growth as well as increasing trade relations corruption in the infrastructure development. The ma-
between nations, demands hugely expanding infra- jor development in this regard is the UN Convention
structure development. An estimate from the OECD Against Corruption (UNCAC) which come to force
suggests that annual investment requirements just on in 2005. This convention is exceptional in many in-
the 5 sectors: telecommunications, road, rail, electric- stances when compared to other international instru-
ity and water requires around an average of 2.5% of ments of fighting corruption. It has the most extensive
world gross domestic product (OECD Policy Brief, provisions on the ways, means and standards for pre-
2008). When we add the problem of more than 1 bil- venting corruption in the public and private sectors. It
lion people (this number expected to rise to 2 billion also criminalizes a wide range of offences. The other
in 2030) currently living in slums and inner cities, the and most interesting aspect of the UNCAC is its pro-
portion of the global GDP the sector demands will visions of assets recovery that works globally.
be very high. According to studies by internationally
reputed organizations, the demand attributed to this The OECD Convention on Combating Bribery of
demographic and underdevelopment factors requires Foreign Officials in International Business Transac-
an annual investment of over US$ 2 trillion each year tions which come to force in 1999 is another develop-
over the next 20 years. ment in this regard. This Convention imposes crimi-
nal sanctions on international business organizations
The huge capital involved in the sector and con- convicted of bribing officials to win contracts. This
tracts large in number and complex in nature given greatly prevents corruption at all phases of the con-
to construction firms make the sector a bit demand- struction process and avoids damages that encounter
ing to manage and control. As a result, the sector is due to improperly handled contracts. There are also
categorized among the most vulnerable economic other regional conventions that assist efforts to fight
activities both in the developed and developing na- corruption in the sector.
Ethics
tions. So corruption and related malpractices are the
major concerns of the construction sector. Defective Construction Sector Transparency initiative (CoST)
projects, unnecessary delays, theft and subsequent in- is a specialized international initiative introduced to
crease in cost are threats the sector is facing. A 2006 increase transparency and accountability in the con-
July 2010
study by the American Society of Civil Engineers struction sector. CoST, is an initiative supported by
estimated that 10% or US$400 billion spent on con- The UK Department for International Development
struction worldwide is lost to corruption. The OECD (DFID) and the World Bank. According to the objec-
report confirms that corruption in public construction tive put forward, the initiatives aims to enhance the
contracts was widespread, and the cost even exceeds accountability of procuring bodies and construction
20% of the Contract value. (CoST News letter). companies for the cost and quality of public sector
construction projects. In short it is a proper response
This corrupt practice manifests in all phases of the in terms of fulfilling the millennium demand for the
construction process: during project planning, project infrastructure development, effectively combating
design, tendering and project implementation. As the corruption in the sector and make sure all the resourc-
bribes are paid for some thing in return for the con- es allocated effectively serve this purpose. A lot of
tractors that maximize their interests, a lot of damage countries and donors are joining this very important
is inflicted in the construction projects that exceed the initiative.
amount paid in bribes. The use of construction inputs
below the required amount as well as quality is the The other key component in combating corruption
major problem that could be sighted here. Buildings in the construction sector comes from the concept
that collapse and roads that break up before their due of National Integrity System (NIS) developed and
time; the delivery of pure water, health and education introduced by Transparency International (TI). TI is
services fallen short of their target to some extent at- a non governmental organization fighting corruption
tributed to corruption and other improprieties in the world wide. NIS is based on the notion that the soci-
sector. ety becomes resistant to corruption when the relevant
institutions are present and properly functioning in
The global community has taken this problem very the country. These institutions constitute the parlia-
seriously and a lot of practical actions have been ment; the executive; independent judiciary; the civil
started to overcome this grate problem. The World service; the law enforcement agencies; the civil soci-
Bank-IMF report that warns some countries may ety; the private sector and the media.
fall short of the Millennium Development Goals is
additional drive to pursue proper majors to counter
36
All these initiatives need member states dedicated for corruption laws are practical responses to this global
the cause and work hard to see their practical imple- concern. The government and its institutions work-
mentation. At this stage there are a lot of positive sig- ing for this cause have interred agreements and cre-
nals and progresses. The number of countries signing ate close and cooperative relations with international
the conventions or becoming party to one or more of organizations like Transparency International (TI),
these initiatives is increasing each year. We are now Constructions Sector Transparency Initiative (CoST),
very much used to forums and international confer- the United Nations Development Program (UNDP).
ences called to discuss on corruption, its effects and The support from these international organizations
the need for international cooperation to prevent it. has been valuable to implement the programs and
Ethiopia is among countries expected to exert a lot policies designed.
of efforts for infrastructure development. The past
few years exhibited such efforts in the development The UNDP through its Democratic Institutions pro-
of road networks, telecommunication, water and ir- gram (DIP) is closely working with the Federal Ethics
rigation projects, power generation and other infra- and Anti-corruption Commission. Many of the public
structure developments. As official reports reveal the awareness raising programs, the media campaigning,
capital allocated for the sector is ascending every year and the cooperative and consultative forums FEACC
and even citizens who used to be remote to such ser- created with many and relevant stakeholders are fi-
vice began to reap the fruits of this development. nancially and technically supported by the DIP. A

currently started cooperation with CoST is expected
As the case in other countries, huge capital allocation to create an opportunity for a much needed techni-
has to be followed by proper control mechanism. The cal assistant to prevent corruption before it becomes
government of the Federal Democratic Republic of an impediment to the development in the sector. The
July 2010
Ethiopia has identified corruption among the major initiative has already opened its liaison office with in
threats to the democratization and development pro- FEACC’s premises and started its operations. As stat-
grams of the country. Various mechanisms of curbing ed, Supporting Economy Growth and Poverty reduc-
corruption in the infrastructure and other sectors vital tion by Increasing Transparency and Accountability
to our development endeavors has been developed in Government Funded Construction Projects is the
Ethics
and put in to practice. The first and important step objective of CoST. The massive construction proj-
is the establishment of a federal agency, The Federal ects taking place through out the country will not be
Ethics and Anti-Corruption Commission, to deal with effective with out putting in place this governance
corruption and related mal practices. The country’s principle stated in the objective of CoST. So, it is pos-
penal code has also been amended and made to in- sible to say that this cooperation is timely and expect-
clude new provisions on corruption. Other relevant ed to assist our endeavor in the area to a great extent.
legal instruments of fighting corruption are also made
available now.
Besides, Key organizations in the development of the

infrastructure sector has been made to evaluate their
previous practices, identify their shortcomings and
especially to pin point loopholes conducive to cor-
ruption and come up with a new and much improved
work procedures. Together with the program to en-
hance the capacity of the oversight bodies which has
got proper attention these days, the infrastructure sec-
tor will be in a position to guarantee the success we
longed to see.
In terms of international cooperation, Ethiopia is

a signatory to the UNCAC. Through the adoption
of this international instrument to curbing corrup-
tion and others like the AU Convention to Prevent-
ing and Combating Corruption, we are party to the
international initiative and contribute our share. The
institutions built, the policies, strategies and the anti
37
Guest
“We have been executing wide-ranging activities to
curb illegal activities in the land administration sector”
His Excellency Ato Mekuria Haile,

Geneal manager, Addis Ababa City Administration.
In this issue of Ethics we interviewed Gener-

al Manager of the Addis Ababa City Administra-
tion, Ato Mekuria Haile on the illegal land pro-
vision, ownership and related issues in the city.
Ethics:- It has been observed that, after 2005 there has

been an extensive illegal land provision and ownership
in Addis Ababa. What is the reason behind this?

Ethics:- How do you evaluate the role of land in address-
Ato Mekuria:- following the result of the 2005 na- ing the developmental and other needs of the city and its
tional election where the majority of seats won by the dwellers?
opposition political coalition, some people tried to
use this moment for their own benefit through impos- Ato Mekuria:- As we all know, land is one of the ba-
Ethics
ing unjust and negative impact on the land adminis- sic input for development. When combined with man
tration sector. These people did that by establishing power and technology, land serves as a key instrument
various networks with persons in the Administration. for the realization of development endeavors. Cognizant
of this fact, the Administration has been striving for the
July 2010
The problem was especially visible in the real estate expansion of various infrastructural facilities including
sector. At that time a huge amount of government and education, health, road, water and telecommunication by
public property was embezzled by illegal housing con- providing land free of charge and with fair price. The
struction associations and land was illegally transferred Administration has been doing this out of its strong con-
to individuals using investment as a disguise. In gen- viction that such projects create a lot of jobs, introduce
eral, in addition to the attitude of the people involved productive transactions and facilitate equity in the distri-
in the act, lack of transparency and accountability are bution of benefits to citizens that come out of this com-
responsible for the problem observed in the sector. There munal property.
was no working procedure which clearly provides an-
swers to questions related to service delivery such as, Land has been providing a direct contribution for the
how should the administration execute every affair? expansion of economic and social services in the city.
What is expected from customers? How proper mea- It also has an indirect contribution to the enhancement
sures should be taken during transgression of working of the ongoing peace and democratization process.
procedures? There was also no working procedure that
allows land to be registered as any other property. Land Ethics: - What are the measures being taken by the Ad-
development, city reconstruction, land transfer to indi- ministration to prevent the illegal land provision and
viduals through auction, construction permits and own- ownership?
ership administration activities have been executed by
one institute. This made some people to get authority Ato Mekuria:- We have launched various activities aim-
beyond their duties and responsibilities. In addition, the ing at preventing the illegal land provision and unlaw-
organizational structure did not create favorable condi- ful ownership by designing short and long-term plans.
tion for transparent and accountable working procedure. Regarding the short-term plans, we have been focusing on
changing working procedures and organizational struc-
The problems in the working procedure and organiza- tures, which can be easily corrected within a short period
tional setup together with the mentality of the employees of time. A taskforce led by the Mayor of the City Ad-
of the city administration led to inefficient executive ca- ministration is established. This taskforce has a structure
pacity in the disposal of services and eventually contrib- stretched to the lowest echelon ‘the kebeles’ and aimed
uted a lot to the spread of this illegal practice in the sector. at controlling the illegal activity by raising public aware-
ness through emphasizing the seriousness of the issue.
38
Under the long-term plans we have attached due atten- the Commission in two ways. The first vital contribu-
tion to creating a working procedure and organizational tion is that the Commission through its practical mea-
structure that would bring sustainable improvement in the sures has communicated clear messages about the ille-
land administration sector. The Administration has also gality of embezzling government and public property
launched efforts to make the working procedures of the and its consequences. Even though it surprised faithful
city’s land administration up to standard by implement- and ethical employees and officials, this contributed
ing best practices drawn from other countries in the sec- a lot towards preventing illegal actions in the sector.
tor. We have also plans to expand it to the national level.
The second important contribution of the FEACC is
The Administration has organized an auction to pur- that it has forwarded solutions by conducting stud-
chase the latest technologies that would facilitate the ies on working procedures that are susceptible to cor-
land administration activities. Accordingly, a German ruption and other related malpractices. The incumbent
consultant won the bid and has already started opera- City Administration has utilized the outcome of the
tion. The technology is expected to create fair, transpar- study as an input when it commenced its office term.
ent and accountable working system that would enable
customers to get full information via Web Pages and me- Ethics:- Would you tell us about the current situa-
dia. In addition to that, we have launched activities to tion regarding transparency and accountability in the
develop and strengthen the administration’s man power. provision of lease land through auction, land owner-
In this regard, we have been providing training in the ship record, construction permit, land replacement,

areas of skill, professional competence, government compensation payment execution and related issues?
policies and strategies and rules and regulation. The Ad-
ministration has also been striving to enable employees Ato Mekuria:- Currently the transparency and account-
to draw lessons from best practices thereby evaluating ability in these areas are encouraging. Many changes
the overall working procedure. Concerted efforts are have been made to improve the working procedures in
being made to make the above activities sustainable. the above areas. Previously, the bidders could not get full
July 2010
information when they enter in to an auction. As a result,

In another development, the three public offices: Land the price of land had been increasing from year to year. It
Development, Bank and Town Reconstruction; Land is to be recalled that one square meters of urban land was
Administration and Construction Permit: and the third sold up to 22,000 Birr. But in the new working procedure,
one Planning and Land Information Authorities were when a land auction is conducted we make sure that the
Ethics
reorganized in manners that clearly state their power public is well-informed by advertising it through various
and duties. Due to this clear division in duties and re- media. Land is being provided to the public within a spe-
sponsibilities, encouraging signs are being observed cific period of time (15 to 30 days), this made the price of
in ensuring efficient and effective service delivery. land to go down and we expect it to continue decreasing.
What matters most for us is not the fluctuation in the price
In general, we have been striving to improve the execu- but the speedy development of the land by the owners.
tion capacity of land and land related affairs in a sustain-
able manner by designing and implementing the short We have also set up a transparent working procedure
and long-term plans. We believe that it is possible to that enables bidders to follow the whole procedure
curb illegal activities in the land administration sector. and know the result of the auction on the spot through
computer screen, unlike the previous practice where
Ethics:- The Federal Ethics and Anti-Corruption Com- bidders were made to wait for months to know the re-
mission (FEACC) has forwarded possible solutions to sults. There is also a significant improvement regard-
stop the fraudulent activities and corruption in the land ing documentation of ownership records, which previ-
administration sector by conducting studies on the City ously had many complaints. It is also possible to put
Administration’s working procedures. What was the re- into practice a working procedure that would enable
sponse of the Administration concerning the solutions customers to get their ownership records at kebele and
forwarded by the Commission? What are the actions sub-city level within a very short period of time. A way
so far taken by the Administration for their implemen- through which construction permits would be given
tation? The Commission has been bringing people in- within few days has already been facilitated. We have
volved in the illegal land provision and ownership to also improved our service delivery regarding provi-
justice and restrain land worth lots of money through sion of replacement land and compensation payment.
court order. How do you evaluate this contribution of
the Commission to curb illegal activities in the sector? It is becoming easy to provide land for different devel-
opment purposes including for micro and small-scale
Ato Mekuria:- The FEACC has been playing an irre- enterprises, education and health facilities. A working
placeable role in the effort to curb the illegal activities procedure that would facilitate land provision for infra-
in the land administration sector. We can put the role of
39
structural development and job creation free of charge
and through auction has been set up. Even though a
lot remains to be done to fully execute our long-term
plans, we have accomplished encouraging activities
to prevent illegal practices, ensure transparent and
fair working procedure. When compared to the previ-
ous City Administration the incumbent Administra-
tion has scored significant achievements in the sector.
Ethics: - How does theAdministration follow up and inspect

the land ownership maps issued by the Administration?
Ato Mekuria:- Most of the land ownership maps were

prepared pervious to the coming to office of the present
Administration. A serious precaution should be taken
starting from the publishing of the maps. In this regard
there was a gap in following up the proper provision of
ownership maps. But the Administration has prepared a Ethics:- How do you evaluate the cooperation between
guideline with a view to ensuring a transparent and ac- the Administration and FEACC to curb corruption and
countable working procedure after it conducted Busi- malpractices with regard to, the land sector? What do
ness Process Reengineering (BPR). As the guideline you think is expected from the public in this regard?
has clearly stated how the maps should be published
Ato Mekuria:- As I have tried to mention above, the FE-
Ethics
and provided to customers, now it is possible to say that
the activities related with land ownership maps have ACC has executed wide-ranging activities to curb illegal
been improved. Preparation is also well underway to actions in land provision and ownership sector in the me-
provide the ownership maps to close to 100,000 dwell- tropolis. The Commission has brought several suspects to
ers of the city, who previously have no formal maps. justice. It has also forwarded solutions by conducting stud-
July 2010
ies on the Administration’s working procedures that are
Ethics:- It is constantly mentioned that there is a problem believed to be susceptible to corruption and related mal-
regarding the follow up and inspection on land develop- practices. The Administration has been working closely
ers and take measures on those who fail to accomplish on with the Commission for the same cause. We believe that
time as per the agreement. What is your response to this? we will continue working closely in exchanging informa-
tion and raising the awareness of the public. We are also
Ato Mekuria:- The Addis Ababa City Administration was of the opinion that this concordant collaboration between
highly careful when it started to improve its working pro- the Administration and the Commission will sustain.
cedures, in so doing, it has attached due attention to three
issues. It is my belief that a lot of activities would be executed in
shaping the attitude of the public. To this end, I hope the
The primary focus is on raising awareness on illegal Commission would support us by enhancing the aware-
land provision and ownership by clearly stating its con- ness creation activities.
sequences. The second is providing land to investors
and concerned segments of the society. We have been The public has also a vital role in the ongoing effort
trying to bring those investors who previously failed to to curb corruption in the land administration sector.
launch construction on time to the right track. Instead The public should refrain from being part of the cor-
of hurrying to punish them, we have tried to asses the rupt practice and stick to formal lines when going to
situation and reconsider if the problem is caused due public offices for various services. The public should
to lack of assistance from the Administration. But the also boldly say no to illegal actions; if the action can
Administration took away the land provided to hun- not be stopped the public should discharge its respon-
dreds of investors whose construction period passed be- sibility by giving tip-offs to concerned bodies. The
fore 1997 E.C. The land is now being utilized to hous- cooperation of the public is crucial for the success of
ing development and for other development purposes. the efforts being made by the Administration to put in
place transparent and accountable working procedure.
The third focus area is to make sure that land provided
by the Administration is utilized for development pur- I believe that freeing the land administration sector
poses only. A clear regulation has already been issued from corruption by putting in place transparent and
that facilitates provision of land only for investors ready accountable working procedure has a vital role to-
and capable of developing it. wards strengthening the ongoing development and
democratization process in the country. Thank you.
40
Some 110 ....... Cont’d from page 33 Meanwhile the First Instance Bench of the
Federal High Court sentenced Berhane Abraha,
Federal High Courts, Goshu Andualem Limenih. former employee of the Ethiopian Electric Pow-
Each of them received 21 years of rigorous er Corporation, on 3 May 2010 to eight years of
imprisonment in connection with illegal land rigorous imprisonment for forging government
grab in the Metropolis and acceptance of undue documents to steal public property worth 1, 216,
advantages respectively. 213.82 Birr.
Furthermore, Wondwosen Alemu Bekele has While working as Secretary of Store at the Corpo-
been charged with committing other corruption ration from 8 July 2005 to 7 July 2006, he forged
crimes and is awaiting verdict on those addition- original government documents in order to steal
al offenses, it was learned. (which he managed to do) various electric appli-
ances worth 1, 216, 213.82 Birr
Corruptors receive imprisonment, fine
Court sends corruptors to prison
The First Criminal Bench of the Federal High

Court on May 14, 2010 sentenced three corrup- The Federal High Court on May 7, 2010 sen-
tors to 5-21 years of imprisonment and ordered tenced two convicts of corruption offences to
them to pay 5,000-35,000 Birr in fine. prison terms ranging from 7-10 years. It also
imposed a 10,000 Birr fine on each.
July 2010
According to the file charged by the Prosecution

Department of the Federal Ethics and Anti-Cor- The court passed the verdict on, Lieutenant Tefera
ruption Commission, Goshu Andualem who was Hailu, who was a teller at the 38th Brigade Training
former finance officer at the Federal judgment School of the Ministry of Defense, and Ewneteg-
Ethics
Execution Department with the Federal Courts, naw Lole, a former member of the defense force.
embezzled more than one million Birr through
forging documents and cheques. According to the charge, Lieutenant Tefera Hai-
lu embezzled 454,629.44 Birr, which was the
The convict forged two bank cheques by putting defense force’s July, 2007 salary and additional
an imitated signature and deposited the embez- 198,255.27 Birr. The second convict, Ewneteg-
zled 1,025,267.81 Birr in a bank account opened naw Lole collaborated in the corrupt practice
with a forged Identity Card he prepared for him- by preparing a false Identity Card for Lieuten-
self with a fabricated name. ant Tefera Hailu, which helps the latter to trans-
fer the embezzled money to his own account.
Aster Azeze, who is the wife of Goshu Andualem
and Deputy Inspector, Abrham Ayalew, collabo- Since the convicts had failed to refute the
rated in the crime by hiding the property obtained evidences corroborated against them, the court
through corruption. gave Lieutenant Tefera Hailu 7 years of rig-
orous imprisonment and 10,000 Birr in fine.
Since all the convicts failed to refute the corrup- Ewnetegnaw Lole received 10 years of rigorous
tion charges brought against them by the Com- imprisonment and 10,000 Birr in fine in
mission, the Court gave Goshu Andualem 21 absentia.
years of rigorous imprisonment and fined him
35,000 Birr. The court passed the verdict in favor of the Pros-
ecution Department of the Diredawa Branch
A five year prison terms and 5,000 Birr fine were Office of the FEACC.
given to Aster Azeze, while Deputy Inspector,
Abrham Ayalew received 7 years of imprison-
ment and 10,000 Birr fine.
41

ሥነምግባር

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ሥነምግባር

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ቅጽ 9 ቁጥር 4 ሐምሌ 2002 ዓ.

የአዘጋጁ መልዕክት --------------------------- 2

ከዚህም ከዚያም ------------------------------ 10

ሳይቃጠል በቅጠል -------------------------- 24

ከሥነምግባር አውታሮች ------------------- 27

“ከሙስና በፀዳ እና የቅንነትን መርህ ተከትሎ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

ከዚሁ የመሬት ጉዳይ ሳንወጣ በተጠናቀቀው በጀት ዓመት የፌደራል የሥነምግባር እና

መልካም ዜጋ በተሰኘው ዓምዳችን ደግሞ መልካም ተሞክሯቸውን ያካፍሉን ዘንድ በኮንስትራክ

ላይ መሆናቸው ግልጽ ነው፡፡ ዋለሁ፡፡ በጽሁፉ የቀረበው ባለታሪክ ባለማወቅ የሙ

ለጥናቱ ትኩረት ቢሰጥ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

የኤሌክትሪክ ዕቃዎችን ለግል ጥቅሙ አውሏል፡፡ ሁለት ግለሰቦች ላይ ውሳኔ አስተላለፈ፡፡

በሙስና ወንጀል ተጠርጥረው የተያዙ አንደኛ ተከሳሽ አህመድ ሙሜ እና ግብረአበሩ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

ሙስና ኮሚሽን ከአዲስ አበባ ከተማ የመሬት አስተዳደር

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

በሁሉም መስኮች ላይ ሙስና በተንሰራፋበት ሀገር ሙስ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

በተጨማሪም ስዕሎቹ ሙስና ትምህርት ቤቶችን፣ ፖሊስ

የትራንስፓረንሲ ኢንተርናሽናል የፓኪስታን ዋና ዳይሬክ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

በአጠቃላይ ሁሉም ተከሳሾች በወንጀሉ ሥራ እና በተ መከላከል ባለመቻላቸው ፍርድ ቤቱ ከላይ በተጠቀሰው ቀን

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

የአሠራር ሥርዓት ክፍተቱን ለመድፈን የመሬት ልማትና አስ

በሚወጡ አዋጆች፣ ደንቦችና መመሪያዎች ላይ ግንዛቤ መያዝ

ዶ/ር መሰለ ኃይሌ ይባላሉ በግንባታው ዘርፍ የተሰማሩ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

ሥነምግባር፡- በመጀመሪያ ስለ ተወለዱበት አካባቢ፣ አስተ

ዶ/ር መሰለ፡- የተወለድኩት በወለጋ ነቀምት ከተማ ነው፡፡

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

ሙስና ካለ ህዝብም ሆነ መንግስት የሚጎዳው አግባብ

ሥነምግባር፡- በህብረተሰቡ ውስጥ የሥነምግባር

ዶ/ር መሰለ፡ ሙስናን መዋጋት የሁሉም ዜጋ ኃላ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

ሄነሪታ በሆስፒታሉ በአለማችን በአሁኑ ጊዜ 285 ሚሊዮን ሰዎች የስኳር

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

የዓሳ ዝርያዎች መመገብ የደም

ተፍት ዩኒቨርሲቲ የሚገኙ ተመራማሪዎች በቅርቡ ይፋ

ጥራጥሬዎች (ሽምብራ፣ባቄላ፣ ከምግብ በፊት የሚወሰድ ሁለት

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

ሩ ያሉ የሥራ ኃላፊዎች ሥራቸውን በተሰጣቸው ስልጣንና

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

ኮሚሽኖቹ ባዋቀሯቸው የሙስና መከላከል የስራ ክፍ

ና የልማት ድርጅቶች ውስጥ በተመረጡ 51 አሠራ

በምርመራና የክስ የስራ ሂደቶችም በዚህ ግማሽ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

• ሀገር አቀፍ የፀረ-ሙስና ትግሉን ወጥነትና ገላጭ በሆነ

• በ5 አመቱ የስትራቴጂክ ዘመን በመሬት አስተዳደር፣

• ከለጋሽ ሀገሮችና ዓለም አቀፍ ተቋማት የሚገኙ

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

እንደየ እምነታችን ሰርተን ካገኘነው አሥር ከመቶ አስራ

Editor’s note ......... 32

Guest ................ 37 “We have been executing wide-ranging activities

Quarterly Published by the Ethics

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

stations, schools, administrative and other multipur-

flow, the number and kind of employment created, the

ሥነምግባር ሐምሌ 2002 ዓ.ም

Besides, Key organizations in the development of the

In terms of international cooperation, Ethiopia is

His Excellency Ato Mekuria Haile,

In this issue of Ethics we interviewed Gener-