Filozofia wyłoniła się najpóźniej w starożytności, niezależnie na co najmniej

trzech obszarach Eurazji: w basenie Morza Śródziemnego, na subkontynencie

indyjskim oraz w Chinach, przez co wyróżnia się trzy tradycje filozoficzne:
zachodnią i dwie wschodnie: indyjską oraz chińską. Ta pierwsza występowała nie
tylko w Europie, ale również na innych obszarach kultury greckiej, hellenistycznej,
rzymsko-bizantyjskiej oraz islamskiej. Nazwy pozostałych dwóch tradycji także
opisują obszar tylko w przybliżeniu, ponieważ myśl indyjską – związaną z
hinduizmem – rozwijano także w innych miejscach Azji, a idee chińskie dotarły
też do innych obszarów Azji Wschodniej. Geograficzne granice tych filozofii
zatarły się w epoce globalizacji.
Z filozofii wyłoniły się pewne koncepcje, które stały się później hipotezami ściśle
naukowymi jak atomizm, który dodatkowo został potwierdzony, tj. stał się
paradygmatem badawczym. W XIX wieku jedna z dyscyplin filozofii – logika –
stała się dziedziną matematyki. Filozofia zajmuje się też samą definicją
naukowości – zwaną problemem demarkacji – i posłużyła krytyce koncepcji, które
postulowano jako naukowe, np. marksizmu i psychoanalizy. Filozofia wytworzyła
też i rozwinęła szereg doktryn politycznych i ideologii, wpłynęła na ewolucję
religii i sztuki. Najpóźniej od XX wieku wpływowym filozofom przyznaje się
nagrody opisane w osobnej sekcji.

Filozofia – różnie definiowany element kultury umysłowej. Obejmuje te krytyczne

rozważania, które nie są oparte na wierze i nie należą do żadnej z nauk formalnych
ani empirycznych. Bywa zaliczana do nauk i kontrastowana z naukami
szczegółowymi. Czasem definiuje się ją:

● jako systematyczną refleksję nad podstawowymi problemami i ideami,

dążącą do poznania ich istoty, a także do całościowego zrozumienia
świata[1];
● przez wyliczenie – jako teorię bytu, poznania i wartości, czyli ontologię z
metafizyką, epistemologię i aksjologię, a czasem też logikę i dialektykę.
Zakres znaczeniowy filozofii ewoluował[2] i w latach 20. XXI wieku pozostaje on
wieloznaczny:

● w starożytnej Grecji, gdzie pojawił się po raz pierwszy, był on

synonimem nauki;
● w średniowieczu filozofię kontrastowano z teologią, prawoznawstwem i
medycyną, uznając za synonim sztuk wyzwolonych;
● najpóźniej w czasach nowożytnych filozofia zaczęła być kontrastowana z
naukami empirycznymi, a czasem z nauką w ogóle.