Professional Documents
Culture Documents
เทอร์โมไดนามิกส์ 3
เทอร์โมไดนามิกส์ 3
บทที่ 1.
หลักการทางเทอรโมไดนามิกส
1.1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส
เทอรโมไดนามิกสเปนหลักการที่กลาวถึงปรากฏการณของพลังงานที่เนนหนักใน 2 ปรากฏการณ
สําคัญคือ 1 ปรากฏการณการเปลี่ยนรูปและการอนุรักษของพลังงาน และ 2 หลักความเปนไปไดในการ
เปลี่ยนรูปและการถายเทพลังงาน หลักการทางเทอรโมไดนามิกสที่ไดอธิบายจากปรากฏการณทั้งสองจะ
ทําใหผูศึกษามีความรูความเขาใจในการเปลี่ยนรูปของพลังงานและจะสงผลใหเกิดพื้นฐานตอความเขาใจถึง
อิทธิพลของพลังงานที่มีตอการเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติตางๆ ของสสาร ตลอดจนเขาใจถึง ระบบตางๆ ที่
เกี่ยวกับพลังงานอีกดวย อาทิเชน ระบบการผลิตกําลัง ระบบการทําความเย็น และ การเปลี่ยนไปของ
คุณสมบัติของสสารตางๆ เมื่อไดรับและสูญเสียพลังงาน เปนตน
โดยที่
------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
พลังงานที่น้ําภายในหมอตมน้ําไดรับ Ein = 20 kJ
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 3
Eout ?
E sys 15kJ
E in 20 kJ
Eout = 20 – 15 = 5 kJ
พลังงานความรอนที่น้ําในกาสูญเสียสูสิ่งแวดลอมคือ 5 kJ ตอบ
---------------------------------------------------------------------------
ดังกลาวขางตนทําใหทราบไดวาพลังงานสามารถเปลี่ยนแปลงจากพลังงานชนิดหนึ่งสูพลังงานอีก
ชนิด หนึ่ง ไดแ ละผลรวมสุทธิของพลัง งานจะยัง คงเทาเดิม เสมอซึ่ง เรียกวา หลักการอนุรักษพลัง งาน
อยางไรก็ตามยังคงมีขอจํากัดบางประการที่ไมสามารถพิจารณาเฉพาะหลักการอนุรักษพลังงานขางตนได
เนื่ อ งจากจํ า เป น ต อ งพิ จ ารณาถึ ง ความเปน ไปไดข องการเกิ ด ปรากฏการณ เปลี่ ย นรูป พลั ง งานด ว ย
ตัวอยางเชน ความรอนจะถายเทจากวัตถุที่มีอุณหภูมิสูงไปสูวัตถุหรือสิ่งแวดลอมอื่นที่มีอุณหภูมิต่ํากวา
อยางอิสระเสมอ หมายความวาจะเปนไปไมไดที่ความรอนจะถายเทจากวัตถุที่มีอุณหภูมิต่ําไปสูวัตถุหรือ
สิ่งแวดลอมที่มีอุณหภูมิสูงกวาไดโดยอิสระ แสดงดังรูป 1.3ก เครื่องทําความรอนดวยพลังงานไฟฟาเมื่อรับ
พลังงานทางไฟฟาจะทําใหเกิดการคายพลังงานความรอนสูสงิ่ แวดลอม แตเปนไปไมไดหากใหความรอนแก
ลวดความรอนแลวจะทําใหเครื่องทําความรอนผลิตพลังงานไฟฟาเองไดแสดงดังรูปที่ 1.3ข เครื่องทําความ
เย็นของตูเย็นรับพลังงานไฟฟาแลวสามารถทําความเย็นโดยการดึงพลังงานความรอนจากหมู เห็ด เปด ไก
ที่แชเย็นไวภายในตูเย็นนั้นได และจะมีการคายความรอนบางสวนออกสูสิ่งแวดลอมโดยรอบเสมอ เปนไป
ไมไดที่เครื่องทําความเย็นของตูเย็นจะทํางานโดยไมมีการคายความรอนสูสิ่งแวดลอมเลย แสดงดังรูป 1.3ค
รถไฟพลังงานไอน้ําในอดีตรับพลังงานความรอนจากแหลงความรอน เชน แก็สความรอนสูงที่เกิดจากการ
เผาไหมของถานหินหรือไมฟน เพื่อการผลิตไอน้ํารอนที่มีความดันสูงไอน้ํารอนความดันสูงเหลานี้เขาไป
4 เทอรโมไดนามิกส
รูปที่ 1.3ก
รูปที่ 1.3ข
รูปที่ 1.3ค
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 5
รูปที่ 1.3ง
--------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
พลังงานที่เครื่องทําความเย็นไดรับคือพลังงานทางไฟฟาและพลังงานความรอนที่ดึงออก
จากวัตถุ ดังนั้น Ein = 3kJ + 10kJ = 13 kJ พลังงานความรอนที่เครื่องทําความเย็นคายออกจะ
เทากับ
6 เทอรโมไดนามิกส
คายความรอน
สูสิ่งแวดลอม
เครื่องทําความเย็น พลังงานไฟฟา=3kJ
ของตูเย็น
ความรอนที่ดึงออก
จากวัตถุ 10 kJ
E out E in E sys 13 0 13 kJ
พลังงานความรอนที่เครื่องทําความเย็นคายออกคือ 13 kJ ตอบ
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
50 = 60 + X
X = -10 kJ
ภายใตข อกํ าหนดของตัว อย างนี้ แ สดงให เห็ น ว า แมจ ะสอดคล อ งต อหลัก การอนุรั ก ษ
พลังงานจนทําใหไดผลลัพธ X ก็ตาม มีความจําเปนอยางยิ่งที่จะตองพิจารณาถึงความเปนไปได
ของปรากฏการณการเปลี่ยนรูปพลังงานควบคูไปดวยเสมอ
---------------------------------------------------------------------------
1.2 ระบบและสิ่งแวดลอม
ระบบมีขอบเขตที่ไมเคลื่อนที่ระบบนั้นจะมีปริมาตรคงที่เสมอเพราะวาเมื่อขอบเขตของระบบไม
เคลื่อนที่ระบบจะคงรูปรางและปริมาตรเดิมของระบบไดเสมอ ในทางกลับกันถาระบบมีขอบเขตที่สามารถ
เคลื่อ นที่ไ ด จ ะทํ าให ร ะบบมี รูป ร างและปริม าตรเปลี่ ยนไปเมื่ อมี ก ารเคลื่ อ นที่ ของขอบเขตของระบบ
ตัวอยางเชน รูปที่ 1.4ก แสดงแท็งกที่มีผนังคงรูปโดยบรรจุแก็ส O2 อยูภายใน หากพิจารณาแก็ส O2 ภายใน
แท็งกเปนระบบ ขอบเขตของระบบคือพื้นผิวภายในของผนังดานตางๆ ของแท็งก เนื่องจากผนังของแท็งก
มีความแข็งแรงไมสามารถเคลื่อนที่หรือเปลี่ยนรูปได แก็ส O2 ในแท็งกซึ่งพิจารณาเปนระบบจะมีปริมาตร
คงที่เสมอแมแก็ส O2 นี้จะไดรับพลังงานหรือสูญเสียพลังงานเทาใดก็ตาม
เคลื่อนที่ขึ้น
มวลเขา
พื้นผิวควบคุม หรือออกได
เคลื่อนที่ลง ระบบเปด
ขอบเขตเคลื่อนที่ได (ปริมาตรควบคุม)
ระบบปด พลังงานเขา พลังงานเขา
หรือออกได หรือออกได
ขอบเขตคงที่
พลังงานชนิดตางๆ สามารถเคลื่อนที่ผานขอบเขตของระบบเขาสูระบบไดและพลังงานจากภายใน
ระบบจะสามารถเคลื่อนที่ผานขอบเขตของระบบออกสูสิ่งแวดลอมไดไมวาระบบนั้นจะเปนระบบเปดและ
ระบบปดก็ตาม ดังนั้นอาจกลาวไดวาระบบปดคือระบบที่ไมมีมวลผานขอบเขตเขาหรือออกจากระบบแต
พลังงานสามารถเขาสูระบบหรือออกจากระบบได และระบบเปดคือระบบที่มีทั้งมวลและพลังงานสามารถ
ผานขอบเขตเขาหรือออกจากระบบได ในกรณีที่ระบบปดที่ไมมีพลังงานเขาหรือออกจากระบบเลยจะเรียก
ระบบปดนี้วา ระบบโดดเดี่ยว (Isolates System)
10 เทอรโมไดนามิกส
การจําแนกระบบทางเทอรโมไดนามิกสเปนระบบปดและระบบเปดจะมีความแตกตางกันทั้งในดาน
การถายเทมวลและพลังงานระหวางระบบและสิ่งแวดลอมของระบบ ดังนั้นปฏิสัมพันธระหวางระบบและ
สิ่งแวดลอมของระบบทั้งสองชนิดภายใตก ระบวนการตางๆ จึงมีความแตกตางกัน ออกไป จึงทําใหการ
พิจารณาตัดสินระบบที่พิจารณาอยูนั้นวาเปนระบบชนิดใดจึงมีความสําคัญอยางมากและจะตองเปนสิ่งแรก
ที่ควรกระทําในการศึกษาและวิเคราะหทางเทอรโมไดนามิกสกับระบบนั้นๆ
--------------------------------------------------------------------------
ก. ถาพิจารณาเทียนไขและเปลวไฟเปนระบบ
ข. ถาพิจารณาอากาศเปนระบบ
ค. ถาพิจารณาทั้งหมดภายในหองเปนระบบ
วิธีทํา
---------------------------------------------------------------------------
1.3 พลังงานของระบบ
PE mgz 1.2
1
KE mv e 2 1.3
2
12 เทอรโมไดนามิกส
โดยที่
ดังนั้นพลังงานรวมของระบบในทางเทอรโมไดนามิกสก็คือผลรวมของพลังงานภายใน พลังงานศักย
และพลังงานจลน ซึ่งสามารถแสดงไดดังนี้
โดยที่
อยางไรก็ต ามถาพิ จ ารณาพลัง งานที่อ ยูภายในสสารใดๆ ที่ไ ม ไ ดถูก พิจ ารณาเป น ระบบ ก็จ ะ
สามารถพิจารณาพลังงานรวมของสสารนั้นๆ ในรูปพลังงานรวมจากหลักการที่ไดกลาวมาแลวขางตนได
เชนเดียวกัน
---------------------------------------------------------------------------
2 m/s
z
1m
วิธีทํา
E=7.50295 kJ ตอบ
---------------------------------------------------------------------------
1.4 พลังงานภายใน
เคลื่อนที่เชิงเสน หมุน
สั่น
เปลี่ยนสถานะ เปลี่ยนสถานะ
ของแข็ง
แก็ส
ของเหลว
ใหพลังงาน
ใหพลังงาน
ถาตองการใหสสารในสถานะของแข็งเปลี่ยนสถานะใหเปนของเหลวจําเปนตองใหพลังงานแกสสาร
นั้น หากตองการใหสสารในสถานะของเหลวเปลี่ยนสถานะเปนแก็สก็จะตองใหพลังงานแกสสารนั้น ดวย
เชนกันเพื่อใหเกิดการเปลี่ยนสถานะจากของเหลวใหเปนแก็ส ดังนั้นจึงกลาวไดวาสสารในสถานะแก็สจะมี
พลังงานแฝงสูงที่สุด รองลงมาคือสสารในสถานะของเหลว และสสารในสถานะของแข็งจะมีพลั งงานแฝง
ต่ําที่สุด จากผลดังกลาวจึงทําใหสสารที่อยูในสถานะแก็สมีพลังงานภายในสูงที่สุด รองลงมาคือสสารใน
สถานะของเหลวและ สสารในสถานะของแข็ง ตามลําดับ
พลังงานเคมีคือพลังงานที่เกี่ยวของกับพันธะระหวางอะตอมภายในโมเลกุลของสสาร และพลังงาน
นิวเคลียร คือพลัง งานที่เกี่ ยวของกับพันธะที่แ ข็งแรงมากในนิวเคลียสของอะตอมซึ่ง จัดวาเปนสวนของ
พลังงานภายในดวยเชนกัน ดังนั้นพลังงานภายในก็คือผลรวมระหวางพลังงานสัมผัส พลังงานแฝง พลังงาน
เคมี และพลังงานนิวเคลียรดังนี้
โดยที่
Q แทน พลังงานความรอน kJ
ในทางปฏิบัติมักพบวาการไดรับหรือการสูญเสียความรอนของระบบจะอางอิงดวยอัตราการถายเท
ความรอน (Rate of Heat Transfer) ภายใตชวงเวลาของการถายเทความรอนหนึ่งๆ พลังงานความรอนสุทธิ
ที่ระบบไดรับหรือสูญเสียตลอดชวงเวลานั้นๆ จะหาไดจาก
t2
Q Q dt 1.9
t1
18 เทอรโมไดนามิกส
โดยที่
A แทน พื้นที่พื้นผิวตั้งฉากกับทิศทางการถายเทความรอนของวัตถุ m2
dT
แทน ความลาดเอียงของอุณหภูมิตอระยะความหนา (x) ของวัตถุ
dx
ในทิศทางการถายเทความรอน K/m
A
T1
Q cond T2
L x
dT T2 T1
dx L
ทําใหอัตราการถายเทความรอนจากการนําความรอนจะเทากับ
T1 T2 T
Q cond kA k
L L
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
การถายเทความรอนนี้เปนการถายเทความรอนผานโมเลกุลของโลหะที่อยูติดกันจากตําแหนง x=0
อุณหภูมิ 60๐C ไปยังตําแหนง x=0.02 m อุณหภูมิ 20๐C ปรากฏการณนี้จึงเปนการถายเทความรอนแบบ
การนําความรอน อัตราความรอนที่ถายเทผานแผนโลหะหาไดจากสมการที่ 1.10
dT
Q cond kA
dx
สมมติฐานใหแผนโลหะมีความบางมากจนประมาณไดวาการแจกแจงอุณหภูมิตลอดความหนาของ
แผนโลหะเปนแบบเชิงเสน ดังนั้น
dT T2 T1
dx L
อัตราความรอนที่ถายเทผานแผนโลหะโดยการนําความรอนคือ
dT T T 60 20
Q cond kA kA 1 2 70x0.5x 70,000W
dx L 0.02
อัตราความรอนที่ถายเทผานแผนโลหะเทากับ 70 kW ตอบ
---------------------------------------------------------------------------
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 21
ve v T T
ve 0 T Ts
ที่เคลื่อนที่ผานพื้นผิวของแข็งที่อยูน ิ่งและมีอุณหภูมิสงู
ลักษณะการไหลของของไหลจะมีอิทธิพลตอการเกิดรูปแบบของการแจกแจงอุณหภูมิของของไหล
ดวย เชน ถาของไหลมีการไหลอยางปนปวน (Turbulent Flow) อุณหภูมิของไหลที่อยูหางพื้นผิวของแข็ง
ออกไปจะมีอุณหภูมิที่แตกตางจากของไหลที่อยูใกลพื้นผิวของแข็งมากกวาอุณหภูมิของของไหลในตําแหนง
เดียวกันแตมีลักษณะการไหลที่ราบเรียบ (Laminar Flow) กวา ลักษณะการไหลของของไหลจะมีลักษณะ
ปน ปวนหรือราบเรียบอยางไรนั้น ขึ้น กับ คุณ สมบัติ แ ละชนิด ของของไหลนั้น ๆ และรูป แบบการแจกแจง
ความเร็วของของไหล
22 เทอรโมไดนามิกส
Q conv hA ( T Ts ) 1.11
โดยที่
สัมประสิทธิ์การพาความรอนไมใชคุณสมบัติของของไหลแตจะมีคาขึ้นกับ 2 ปจจัยสําคัญคือ
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
ปรากฏการณการถายเทความรอนนี้เกิดขึ้นจากการไหลอากาศรอนผานพื้นผิวของแข็งที่มีอุณหภูมิ
แตกตางกัน ดังนั้นจึงเปนถายเทความรอนแบบการพาความรอนโดยความรอนจะถายเทจากอากาศรอนสู
พื้นผิวของแข็ง อัตราการถายเทความรอนจากการพาความรอนคือ
Q conv hA ( T Ts )
---------------------------------------------------------------------------
24 เทอรโมไดนามิกส
เมื่อพื้นผิวใดๆ มีอุณหภูมิแตกตางจากพื้นผิวอื่นไมวาพื้นผิวนั้นเปนพื้นผิวของสารในสถานะใดก็จะ
สามารถแผรัง สีความรอนไปยัง พื้น ผิวอื่น ๆ ไดทั้ง สิ้น นอกจากนั้น รัง สีความรอนจากพื้นผิวใดๆ เมื่อตก
กระทบบนพื้นผิวหนึ่งๆ ยังคงสามารถ ดูดซึม สะทอน และ ทะลุผาน พื้นผิวนั้นไดเชนกัน ความสามารถใน
การแผรังสีความรอนของพื้นผิวใดขึ้นกับคุณสมบัติดานการแผรังสีของพื้นผิวนั้น เรียกวา สัมประสิทธิ์การ
แผรังสี (Emissivity) คาสัมประสิทธิ์การแผรังสีของพื้นผิวตางๆ จะมีคาอยูระหวาง 0 ถึง 1 เสมอ อัตรา
ความรอนจากการแผรังสีของพื้นผิวสามารถแสดงไดดังสมการที่ 1.12 ตอไปนี้
โดยที่
แทน สัมประสิทธิ์การแผรังสีของพื้นผิว
Q inc Q ref
Q abs
Q tran
เมื่อรังสีความรอนตกกระทบลงบนพื้นผิว
(Absorptivity) สัม ประสิท ธิ์ก ารทะลุผ าน (Transmitivity) และ สั มประสิ ทธิ์ ก ารสะท อน (Reflectivity)
ตามลําดับ กลาวคือ
Q abs
1.13
Q inc
Q tran
1.14
Q inc
Q ref
1.15
Q inc
โดยที่
แทน สัมประสิทธิ์การดูดซึมรังสีความรอน
26 เทอรโมไดนามิกส
แทน สัมประสิทธิ์การทะลุผานรังสีความรอน
แทน สัมประสิทธิ์การสะทอนรังสีความรอน
ดังนั้น
1 1.16
Q rad 1 A 1 (Ts 4 ) 1 A 1 T1 4
โดยที่
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
การถายเทความรอนนี้เปนปรากฏการณการถายเทความรอนระหวางพื้นผิวที่มีอุณหภูมิแตกตาง
กันระหวางพื้นผิวของแผนกลมและพื้นผิวของปริมาตรปดโดยไมอาศัยสารตัวกลาง ดังนั้นการถายเทความ
รอนนี้เปนการถายเทความรอนแบบแผรังสี
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 29
พื้นผิวแวดลอมแผนกลมที่อยูภายในถือไดวาเปนปริมาตรปดและแผนกลมภายในปริมาตรปดเปน
วัตถุเทา (1 = 1) ดังนั้นอัตราการแผรังสีความรอนสุทธิระหวางแผนกลมและปริมาตรปดคือ
Q rad 1 A 1 (T1 4 Ts 4 )
Q rad 0.9x5.67 x10 8 x x0.2 2 (550 4 300 4 )
4
Q rad 133.7 W
---------------------------------------------------------------------------
ในสากลนิยมกําหนดทิศทางของความรอนถายเทระหวางระบบกับสิ่งแวดลอมดวยการกําหนดดวย
สัญลักษณเครื่องหมายบวก (+) หรือเครื่องหมายลบ (-) นําหนาปริมาณความรอนที่วิเคราะหได เพื่อบง
บอกวาระบบไดรับความรอนหรือสุญเสียความรอน กลาวคือหากระบบไดรับความรอนจะใชเครื่องหมาย
บวกนํ า หน า ปริ ม าณความร อ นที่ ร ะบบได รั บ และหากระบบสู ญ เสี ย ความร อ นหรื อ คายความร อ นสู
สิ่งแวดลอมจะกําหนดเครื่องหมายลบนําหนาปริมาณความรอนที่ระบบสูญเสียเสมอ หรืออาจกลาวไดวา
หากระบบไดรับความรอนจะกําหนดใหความรอนมีขนาดมากกวาศูนย และถาระบบสูญเสียความรอนจะ
กําหนดใหความรอนมีขนาดนอยกวาศูนยไดเชนกัน
รอนที่วิเคราะหไดจะเปนลบเสมอ และถาระบบมีอุณหภูมิต่ําวาสิ่งแวดลอมแสดงวาความรอนถายเทจาก
สิ่งแวดลอมใหกับระบบความรอนที่วิเคราะหไดจะมีคาบวกเสมอ
ดังนั้นระบบเปดจะเกิดการถายเทพลังงานทั้ง 3 ปจจัยดวยกันคือการถายเทพลังงานจากปจจัยการ
ถายเทมวล ปจ จัยการถายเทความรอน และ ปจจัยการถายเทงาน ระหวางระบบและสิ่งแวดลอม และ
ระบบปดจะเกิดการถายเทพลังงานใน 2 ปจจัยคือการถายเทพลังงานจากปจจัยการถายเทความรอน และ
ปจจัยการถายเทงาน ระหวางระบบกับสิ่งแวดลอม รูปที่ 1.13 แสดงแผนภูมิการถายเทพลังงานของระบบ
เปดและระบบปด
โดยที่
t1 แทน เวลาเริ่มตนทํางานของอุปกรณ s
t2 แทน เวลาสิ้นสุดการทํางานของอุปกรณ s
ในสากลนิยมกําหนดใหทิศทางการถายเทงานระหวางระบบกับสิ่งแวดลอมดวยการใชสัญลักษณ
บวก (+) นําหนางานที่ระบบผลิตงานไดหรือใหงานกับสิ่งแวดลอม และใชสัญลักษณเครื่องหมายลบ (-)
นําหนางานที่ระบบไดรับจากสิง่ แวดลอมเสมอ หรืออาจกลาวไดวางานที่ระบบผลิตไดหรือใหกบั สิ่งแวดลอม
จะเปนบวกเสมอและงานที่ระบบไดรับจากสิ่งแวดลอมจะเปนลบเสมอเชนเดียวกัน
W e VI 1.20
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 33
โดยที่
ดังนั้นงานไฟฟาจะหาไดจาก
t2
We VIdt 1.21
t1
โดยที่
We VIt 1.22
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
เครื่องปรับอากาศนี้ใชพลังงานในรูปของงานทางไฟฟา ดังนั้นกําลังงานไฟฟาที่เครื่องปรับอากาศนี้
ใชคือ
หากพิจารณาเครื่องปรับอากาศเครื่องนี้เปนระบบ จะเห็นไดวาระบบรับงานไฟฟาจากสิ่งแวดลอม
ดังนั้นอาจกลาวไดวางานทางไฟฟาที่ระบบไดรับจะเทากับ -10.33 x 106 kJ
---------------------------------------------------------------------------
1. แรงกระทําตองกระทําที่ขอบเขตของระบบ
2. ขอบเขตของระบบจะตองเคลื่อนที่
จากปจจัยทั้งสองสามารถกลาวไดวาการเคลื่อนที่ของขอบเขตของระบบโดยแรงกระทําซึ่งทําให
เกิดงานทางกลนั้นอาจเกิดไดใน 2 กรณีคือ กรณีที่ 1 เมื่อมีแรงมากระทํากับขอบเขตของระบบ จะทําให
ขอบเขตของระบบเคลื่อนที่จนทําใหระบบนั้นมีรูปรางและปริมาตรเปลี่ยนไป เชน ถาพิจารณาใหอากาศ
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 35
งานเนื่องจากการเคลื่อนที่ของขอบเขตของระบบ คืองานทางกลที่ทําใหขอบเขตของระบบมี
การเคลื่อนที่จนทําใหรูปรางและปริมาตรของระบบเปลี่ยนไป จากรูปที่ 1.14 แสดงกระบอกสูบบรรจุแก็ส
Wb Fds
Wb Pd( V )
งานเนื่องจากการเคลื่อนที่ของขอบเขตของระบบสุทธิภายใตการเปลี่ยนแปลงปริมาตรของระบบ
dV ภายใตปริมาตรเริ่มตนของระบบ V1 และปริมาตรสุดทายของระบบ V2 คือ
2
Wb PdV 1.23
1
โดยที่
---------------------------------------------------------------------------
ตัวอยางที่ 1.10 แท็งกคงรูป (Rigid Tank) บรรจุอากาศความดัน 500 kPa และ อุณหภูมิ 150๐C ถายเท
ความรอนกับสิ่งแวดลอมโดยรอบทําใหความดันและอุณหภูมิเปลี่ยนแปลงไปเปน 400 kPa และ 65๐ C
ตามลําดับ จงหางานเนื่องจากขอบเขตของปรากฏการณนี้
วิธีทํา
P1 = 500kPa แท็งกคงรูป
T1 = 150๐C
Q
อากาศ
P2 = 400 kPa
T2 = 65๐C
Wb = 0 kJ
งานเนื่องจากขอบเขตเทากับ 0 kJ ตอบ
ตัวอยางขอนี้ทําใหทราบวาถากําหนดใหสสารภายในแท็งกคงรูปเปนระบบและสสารนั้นมีสถานะ
แก็ส ปริมาตรของระบบจะคงที่เสมอไมวาระบบจะอยูภายใตปรากฏการณทางเทอรโมไดนามิกสใด
38 เทอรโมไดนามิกส
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
กําหนดใหไอน้ําภายในกระบอกสูบเปนระบบ ตลอดปรากฏการณที่โจทยกําหนดกระบวกสูบไมได
รับไอน้ําเพิ่มขึ้นหรือสูญเสียไอน้ําดังนั้นมวลของไอน้ําจึงคงที่ m1=m2= 2 kg จากขอกําหนดของตัวอยางจะ
เห็นไดวากอนและหลังไดรับความรอนไอน้ํามีความหนาแนน จึงสงผลใหปริมาตรของไอน้ํากอนและหลัง
ไดรับความรอนเปลี่ยนไปดวยดังนี้
m1 2 kg 3
ปริมาตรไอน้ํากอนไดรับความรอน V1 3. 87 m
1 0.5164 kg / m 3
m2 2 kg
ปริมาตรไอน้ําหลังไดรับความรอน V2 3
4.348 m3
2 0.460 kg / m
Wb = 47.8 kJ
ปริมาตรภายในระบบสูงขึ้นจากการที่ระบบผลักดันใหลูกสูบเคลื่อนที่ ดังนั้นจึงเปนงานเนื่องจาก
ขอบเขตที่ระบบใหกับสิ่งแวดลอมมีคาเทากับ 47.8 kJ ตอบ
ในทางกลับกันหากปริมาตรของระบบลดลงแสดงวาสิ่งแวดลอมภายนอกกระบอกสูบเปน ฝาย
ผลักดันใหลูกสูบเคลื่อนที่ อาจกลาวไดวาเปนงานเนื่องจากขอบเขตที่ระบบไดรับจากสิ่งแวดลอม
ขอสังเกตของตัวอยางนี้จะเห็นวาตลอดปรากฏการณที่กําหนดความดันของไอน้ําในกระบอกสูบจะ
คงที่ เนื่องจากสมมติฐานใหกระบอกสูบไมมีความเสียดทานและลูกสูบมีน้ําหนักนอยมาก ดังนั้นในขณะ
ระบบมีปริมาตรเปลี่ยนไปเนื่องจากการเคลื่อนที่ของลูกสูบจะไมปรากฏแรงตานใดๆ ขึ้น สงผลใหลูกสูบ
เคลื่อนที่โดยอิสระตามการขยายตัวของสารที่อยูภายในระบบ จึงทําใหความดัน ของสารภายในระบบคงที่
ดวย ตลอดทั้งเอกสารนี้หากพิจารณาใหลู กสูบเคลื่อนที่ภายในกระบอกสูบอยางไมมีความเสียดทาน ไร
น้ําหนัก และไมปรากฏแรงตานอื่นใด เพื่อใหเกิดความกระชับในเอกสารนี้ข อใหคําจํากัดความลูกสูบนี้วา
ลูกสูบอิสระ ซึ่งสามารถพิจารณาไดวาความดันของสารในสถานะแก็สภายในกระบอกสูบที่มีลูกสูบอิสระ
จะมีความดันคงที่เสมอไมวาสารนั้นจะอยูภายใตกระบวนการใด
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
จากความสัมพันธระหวางความดันและปริมาตรของกระบวนการอัดและขยายตัวของแก็สจริง คือ
PVn = C ดังนั้น
C
P
Vn
40 เทอรโมไดนามิกส
งานเนื่องจากขอบเขตคือ
2
C
2
V2 n 1 V1 n 1
Wb PdV n dV C
1 1 V n1
ในความเปนจริงกระบวนการอัดและขยายตัวของแก็สจริงจะมีความสัมพันธระหวางความดันและ
ปริมาตรเขาใกลความสัมพันธ PVn = C ตามที่กําหนดในตัวอยางนี้ทุกประการ กระบวนการอัดและขยายตัว
ภายใตกระบวนการนี้เรียกวา กระบวนการโพลีโทรปก (Polytropic Process)
---------------------------------------------------------------------------
งานเนื่องจากแรงโนมถวง คืองานทางกลที่ทําใหระบบเกิดการเคลื่อนที่จากแรงโนมถวงหรืองาน
ที่ทําใหระบบเกิดการเคลื่อนที่ตานแรงโนมถวง แรงโนมถวงที่กระทําตอระบบสามารถแสดงดวยกฎการ
เคลื่อนที่ของนิวตัน (Newton s Law of Motion) ดังนี้
F mg
โดยที่
โดยที่
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
---------------------------------------------------------------------------
F ma
โดยที่
ความเรง ของระบบหมายถึ ง อัต ราการเปลี่ย นแปลงความเร็ ว เที ย บต อ เวลา หากเขีย นในรู ป
ความสัมพันธเชิงอนุพันธของความเร็วและการขจัด (Displacement) ตอเวลาจะได
dv e d 2 s
a 2
dt dt
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 43
โดยที่
ความสัมพันธเชิงอนุพันธระหวางความเร็วและการขจัดเทียบตอเวลาคือ ds v e dt ดังนั้นงาน
เนื่องจากการความเรงจะแสดงไดดังนี้
2 2
dv
Wa Fds m e v e dt 1.25
1 1 dt
ถาระบบมีมวลคงที่ (m = คงที่) ดังนั้น
2
1
Wa m v e dv e m(v e 2 2 v e1 2 ) 1.26
1 2
โดยที่
งานเนื่องจากความเรงจะเกิดขึ้นเมื่อระบบมีความเรงเกิดขึ้นและจะเทากับการเปลี่ยนแปลงพลังงาน
จลนของระบบเสมอ เมื่อระบบมีความเรงทําใหมีความเร็วสูงขึ้นถือวาระบบเปนผูใหงาน ซึ่งจะทําให Wa ที่
ไดจากผลลัพธของสมการที่ 1.25 หรือ สมการที่ 1.26 มีคามากกวาศูนย ในทางกลับกันเมื่อระบบอยูภายใต
ความหนวงซึ่งจะทําใหความเร็วของระบบลดลงถือไดวาระบบไดรั บงานจากสิ่งแวดลอมจะทําให Wa มีคา
นอยกวาศูนย
44 เทอรโมไดนามิกส
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
พลังงานที่ทําใหรถซึ่งวิ่งบนถนนในแนวระดับมีความเร็วเปลี่ยนไปคืองานเนื่องจากความเรง รถวิ่ง
จากหยุดนิ่ง 0 m/s เปน 80km/hr = 22.22 m/s เมื่อรถมีมวลคงที่ ดังนั้น
1 1
Wa m(v e 2 2 v e 1 2 ) 900(22.22 2 0 2 )
2 2
Wa = 222177.78 J = 222.178 kJ
กําลังงานของงานเนื่องจากความเรงนี้ในเวลา 20 s พิจารณาไดจาก
t2
Wa W a dt
t1
Wa 222.178
W a
t 20
W a 11.1 kW ตอบ
งานเนื่องจากความเรงนี้เปนงานที่รถกระทํา หากพิจารณารถเปนระบบก็หมายความวาเปนงานที่
ระบบใหกับสิ่งแวดลอม และทําใหรถหรือระบบมีพลังงานจลนเปลี่ยนไปดวยขนาดเทากันคือ 222.178 kJ
---------------------------------------------------------------------------
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 45
โดยที่
.
แทน โมเมนตบิดที่กระทําบนเพลา [N m]
Wsh Fs 2 rn 2 n 1.27
r
โดยที่
W sh 2 n
W sh 2 n 1.28
โดยที่
---------------------------------------------------------------------------
วิธีทํา
W sh 83.775 kW
---------------------------------------------------------------------------
งานสปริ ง คื องานทางกลที่ทํ าใหส ปริง มีค วามยาวเพิ่ม ขึ้ น หรือ ลดลงภายใต แ รงกระทํ าหาก
พิจารณาใหสปริงเปนระบบหรือสวนหนึ่งของระบบ เมื่อมีแรงมากระทํากับสปริงจะทําใหสปริง ยืดออกหรือ
หดเขาจากความสัมพันธเชิงเสนตอไปนี้
F kx 1.29
โดยที่
ดังนั้นงานสปริงจะแสดงไดดังตอไปนี้
2 2
Wspring Fdx kxdx 1.30
1 1
โดยที่
โดยที่
---------------------------------------------------------------------------
P(kPa)
k=150kN/m
320 2
220 1
แก็ส
Q
V(m3)
0.05 0.1
วิธีทํา
แรงต านของสปริง มี ผลทํา ให ค วามดั น ของแก็ส ในกระบอกสูบ เพิ่ มขึ้ น จากความดัน เริ่ มต น 220 kPa
กลายเปน 320 kPa
จากสภาพเริ่มตนจนถึงสภาพสิ้นสุดกระบวนการดังนั้น
1
Wb (320 220)x(0.1 0.05) 220x(0.1 0.05) 2.5 11 kJ
2
Wb 13.5 kJ
---------------------------------------------------------------------------
50 เทอรโมไดนามิกส
m
1.32
V
โดยที่
V 1
v 1.33
m
โดยที่
s 1.34
H2O
คุณ สมบัติข องระบบสามารถจํา แนกไดเป น 2 กลุม คือ 1 คุณ สมบัติ ที่ขึ้น กับขนาด (Extensive
Properties) และ 2 คุณสมบัติที่ไมขึ้นกับขนาด (Intensive Properties)
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 51
การพิจ ารณาคุณสมบั ติชนิด หนึ่งวาเปน คุณ สมบัติก ลุม ใด อาจพิจ ารณาไดโ ดยการแบง ระบบ
ออกเปน สวนเทาๆ กัน หากคุณ สมบัติใ ดยังคงมีคาไมเปลี่ยนแปลงไปตามสวนของระบบที่ถูกแบงนั้นจะ
สามารถพิ จ ารณาได ว า คุ ณ สมบั ติ นั้ น เป น คุ ณ สมบั ติ ที่ ไ ม ขึ้ น กั บ ขนาดและหากมี คุ ณ สมบั ติ ใ ดมี ค า
เปลี่ยนแปลงไปตามสวนตางๆ ที่ถูกแบงนั้นจะถือไดวาเปนคุณสมบัติที่ขึ้นกับขนาด แสดงดังรูปที่ 1.17
การระบุสภาวะของระบบสามารถระบุไดดวยคุณสมบัติที่ไมขึ้นตอกันของระบบอยางนอย 2 ชนิด
เชน การระบุสภาวะของระบบดวยอุณหภูมิแ ละปริมาตรจําเพาะ การระบุสภาวะของระบบดวยความดัน
และปริมาตรจําเพาะ เปนตน
การระบุสภาวะของระบบดวยอุณหภูมิและความดันสามารถทําไดเฉพาะในกรณีที่สารภายในระบบ
ไมมีการเปลี่ยนสถานะหรือสารภายในระบบมีเพียงสถานะเดียวเพราะวา อุณหภูมิและความดันของสารจะ
ขึ้นตอกันในขณะที่สารในระบบมีการเปลี่ยนสถานะ เชน หากพิจารณาใหน้ําเปนสารภายในระบบจะพบวา
น้ําที่ระดับน้ําทะเล(Sea Level) ความดัน 101.3 kPa จะเดือดที่อุณหภูมิ 100๐C ในขณะที่ น้ําที่ความดัน 200
kPa จะเดือดที่อุณหภูมิ 120.23๐C เปนตน แสดงวาในขณะที่สารเปลี่ยนสถานะความดันและอุณหภูมิของ
บทที่ 1 หลักการทางเทอรโมไดนามิกส 53
กระบวนการใดที่ทําใหระบบอยูภายใตสภาวะใกลเคียงกับสภาวะสมดุลในทุกๆ เวลาระหวางการ
ดําเนินกระบวนการจะเรียกกระบวนการนั้น วา กระบวนการสมดุลควอไซ (Quasi-Equilibrium State)
กระบวนการสมดุล ควอไซอาจเกิด ขึ้น ไดหากการดําเนิน กระบวนการนั้น เปน ไปอยางชาๆ เพื่อใหระบบ
สามารถปรับคุณสมบัติภายในระบบใหมีความเทากันในทุกๆ สวนภายในระบบ รูปที่ 1.18 แสดงการดําเนิน
กระบวนการอัดอยางชาๆ เปรียบเทียบกับการดําเนินกระบวนการอยางรวดเร็วของกระบอกสูบ โดยใหแกส
ที่อยูภายในกระบอกสูบเปนระบบ เมื่อลูกสูบเคลื่อนที่ในทิศทางการอัดอยางรวดเร็วจะทําใหไมมีเวลาเพียง
พอทีจ่ ะทําใหอานุภาคของแก็สกระจายอยางสม่ําเสมอภายในกระบอกสูบ ซึ่งทําใหเกิดความหนาแนนของ
แก็สมากในบริเวณใกลผิวหนาของลูกสูบ สงผลใหสวนของระบบที่อยูใกลผิวหนาลู กสูบมีความดันสูงกวา
ความดันของแก็สในกระบอกสูบในสวนที่อยูหา งจากผิวหนาของลูกสูบออกไป ดังนั้นจะเห็นไดวาการดําเนิน
กระบวนการอัดอยางรวดเร็วจะทําใหระบบไมอยูในสภาวะสมดุล เมื่อลูกสูบเคลื่อนที่ในทิศทางอัดอยางชาๆ
อานุภาคของแก็สจะมีเวลาเพียงพอที่จะกระจายอยางสม่ําเสมอตลอดทั้งกระบอกสูบมีผลใหความดันของ
แก็สภายในระบบมีความสม่ําเสมอและเทากันตลอดทั้งระบบซึ่งจะถือไดวาเปนกระบวนการสมดุลควอไซ
54 เทอรโมไดนามิกส
ในความเปนจริงการเกิดกระบวนการทางเทอรโมไดนามิกสนั้นเปนการยากที่จะทําใหกระบวนการ
นั้นๆ เปนกระบวนการสมดุลแบบควอไซ อยางไรก็ตามการดําเนินกระบวนการจริงจํานวนมากสามารถ
อนุมานใหเปนกระบวนการสมดุลแบบควอไซไดโดยมีความคลาดเคลื่อนไปจากกระบวนการจริง อยูใ น
เกณฑที่ยอมรับได การสมมติฐานใหกระบวนการจริงเปนกระบวนการสมดุลแบบควอไซนั้นจะทําใหการ
วิเคราะหกระบวนการมีความงายขึ้น เพราะจะสามารถกําหนดเสน ทางการดําเนิน กระบวนการไดอยาง
ชัดเจน
v cycle ( v 2 v 1 ) (v 3 v 2 ) (v 4 v 3 ) (v 1 v 4 )
v cycle 0
dv v cycle 0 1.35
โดยที่
y แทน คุณสมบัติที่พิจารณาใดๆ
56 เทอรโมไดนามิกส
ถาพิจารณาสสาร 2 ชนิดมีการถายเทความรอนซึ่งกันและกันจะพบวาความรอนจะถายเทจากวัตถุ
ที่มีอุณหภูมิสูงไปยังวัตถุที่มีอุณหภูมิต่ํากวา การถายเทความรอนจะดําเนินไปจนกวาวัตถุทั้งสองชนิดจะมี
อุณหภูมิเทากัน สภาวะที่วัตถุทั้งสองมีอุณหภูมิเทากันนี้คือสภาวะสมดุลทางความรอน หรืออาจกลาวไดวา
วัต ถุทั้งสองชนิดหากเกิดสมดุลทางความรอนซึ่งกัน และกันก็ตอเมื่อวัตถุทั้ง สองมีอุณ หภูมิเทากัน จาก
ปรากฏการณดังกลาวจะนําไปสูความเขาใจหลักการของกฎขอทีศ่ ูนยทางเทอรโมไดนามิกส ซึ่งไดกลาว
ไวดังนี้ หากวัตถุ 2 ชนิดตางอยูในสภาวะสมดุลความรอนตอวัตถุชนิดที่ 3 ดวยกัน ก็จะหมายความ
วาวัตถุทั้ง 2 ชนิดนั้นจะอยูในสภาวะสมดุลความรอนตอกันดวย
แบบฝกหัดทายบทที่ 1