§§ffi

ffi * Podstavuy diagnostyki technicznej

2.1 . Diagnostyka tech niczna

Diagnostyka (gr. diclgnosis - rozpoznanie, ustalenie) jest nauką o proce-
sach i metodach uzyskiwania informacji o obiekcie i jego otoczeniu (a w nim
również o człowieku) oraz o relacjach (oddziaływaniach) występujących
między nimi. Obiektem moze być każdy twór materialny lub abstrakcyjny.
W takim ujęciu zakres diagnostyki jest bardzo szeroki, a charakter procesów -
złożony.
Diagnostyka techniczna dotyczy środków i sposobów rozpoznawania sta-
nu technicznego obiektu na podstawie obserwacji skutków jego działania. ba-
dań prowadzonych technikami bezinwazyjnymi i bez demontazu obiektu. Dia-
gnozę uzyskuje się w procesie diagnostycznym. Jest to ciąg czynności
zmierzĄących do określenia biezącego stanu obiektu technicznego oraz oceny
przeszłych i przyszŁychjego stanów z uwzględnieniem oddziaływań operatora
i otoczenia, w którym ten obiekt dziaŁa.Upraszczając, diagnostyka techniczna
to nauka o rozpoznawaniu stanów technicznych obiektów.
Pojęcie rozpoznanie stanów technic:7nych dotyczy dowolnej chwili istnienia
obiektów technicznych,czyli teraźniejszości,przyszłościi przeszłości.Badania
i ocena stanów technicznych umozliwia ustalenie przyczyn, a takze przewidy-
wanie zmian tych stanów.
Diagnostyka techniczna to również praktyczne czynnoŚci diagnostów (np.
lv stacjach obsługi samochodów), zmierz,ające dcl okreŚlenia aktualne_go stanu
technicznego (w tym przypadku samochcldów).
Obiektem badań (przedmiotem diagnozy) może być cały obiekt (np,po-
jazd, obrabiarka), zespół (silnik, przekładnia zębata), podzespół (układ korbo-
wo-tłokowy), para kinematyczna (np. łożyskotoczne), pojedyncza część(tłok.
wałek napędzający), a nawet cały system (np. system eksploatacji majątku
przedsiębiorstwa przemysłowego).

2.2. Za|ożen ia d iagnostyki

Stan maszyny lub procesu można określićza pomocą wielkości fizycznych,
Mierzy się waftości tych wielkościw chwili / przeprowadzania badania,
r e [ro, ą.], gdzle /6 - chwila początkowa pracy maszyny lub procesu, /i - chwi-
la końcowa. Przed pomiarem należy określić,które wielkości fizyczne mogą

40
być wykorzystane w pomiarach diagnostycznych, gdzie można umieścićczuj-
niki pomiarowe orazjaka jest skutecznośćinformacyjna pomiaru. Najważniej-
szy warunek, który musi spełnić wielkośćfizyczna, aby ją rnozna było wznać za
podstawę do wyznaczania stanu maszyny (procesu), to istnienie zalezności mię-
dzy zmianąwartościtej wielkości a zmianą stanu maszyny.
Obiekt badań (przedmiot diagnozy) traktuje się jako systefir (np. silnik spa-
linowy), w którym wyodrębnia się zmienne (rys. 2.1):
. stanu X (np. luzy, zużycie częścimechanicznych),
o wejściowe U (np. ilośćdostarczonego paliwa, zapotrzebcwanie na moc),
o wyjściowe }'(np, drgania, liczba produktów procesu zuz;lwania, uzyskiwarra
moc),
o zakłóceń Z (np. temperatura otoczenia, wilgotnoŚć powietrza, zanieczysz-
czenię paliwa, zanieczy szczenie powietrza) .

Zokłócenio /={7 r}; k=1, 2,..

Ston lechniczny obieklu

wlltl
U=IUł Y=Iyn}
Poromelry stonU
I=1,2,... F1 )
X1, X2, , X6

Zbiór porometrów slonu

X={xł m=1,2,.

Rys.2.1. Obiekt techniczny (przedmiot diagnozy) jako system: U - zblór zmiennych wejŚcio-
wych (wymuszeń),Z - zbiór zmiennych zakłóceń, X - zbiór zmiennych stanu (parametrów stanu),
Y - zbiór zmiennych wyjściowych (parametrów diagnostycznych) [l 3]

Sygnałem diagnostycznym nazywa się przebieg zmian waftości wielkości

fizycznej charakteryzujący się tym, ze przenosi w przestrzeni i czasie wiadomo-
ścio stanach badanego obiektu. Na ogół tylko niektóre cechy sygnału diagno-
stycznego zawierają wiadomoŚci. Są to czynne cechy tego sygnafu. zwane
symptomami (parametrami sygnału). Parametr sygnału (symptom) to miara sy-
gnału, która zmienia się istotnie wraz ze zmianą stanu technicznego obiektu,
Oznacza to , że między stanem obiektu w danej chwili r a opisującą ten stan war
tościązmiennej wyjściowej istnieje następująca relacja wynikania (implikacja):
jeśliobiekt znajduje się w stanie A, to wielkośćfizyczna przyjmuje wartośćB.
Sygnał zawierarówniez szumy,które nię są nośnikami wiadomości. Pojęcia sy-
gnału i szumu są jednak względne, gdyżto co dla jednego obserwatora jest wia-
domością,dla innego może być tylko szumem i na odwrót.
Sygnał diagnostyczny to zmienna wy.jŚciowa, której parameĘ muszą spełniać
warunki: czułości,jednoznaczności, stabilnościi jak największej pojemności
informacji.

41
 ParameĘ diagnostyczne wybrane do badań i oceny stanu obiektu technicz-
nego powinny spełniać też warunek niezależnościi zupełności(parametry zależ-
ne niosą tę samą informację). Wybór niezależnych i zupełnych parametrów stanu,
atakżę parametrów diagnostycznych, jest batdzo waznym zagadnieniem i w lite-
ratutze nosi nazwę redukcji wektora obserwacji (sygnafu). Zatem im zbiory pa-
rametrów są mniejsze, tym mniejsze pozostają koszty diagnozowania obiektów.
Zbiór U zmiennych wejściowych u/t'1, uz!), ..., u{t) ,zwany także wymu-
szeniami, określaoddziaływania (patrz rys. 2.1), którym podlega przedmiot
diagnozy podczas badań i oceny jego stanu lub/i warunków pracy (np. są to
ilośćdostarczonego paliwa, oddziaływanie rolek stacjonarnych stanowiska ha-
mulcowego na koła samochodu, prędkośćobrotowa wału korbowego silnika.
obciążenie silnika, temperatura cieczy chłodzącej i oleju).
W badaniach diagnostycznych obiektów technicznych, np. pojazdów, wyma-
ga się ścisłegoustalenia wejść(wymuszeń), tak żeby wszelkie zmiany sygnałów
diagnostycznych były spowodowane jedynie zmianą ich stanu technicznego,
Zbiór Z zmiennych zakłóceń 71Q), 7.2Q), ..,, ą,(t), powodujących błędy dia-
gnozy, (patrz rys. 2.1) obejmuje:
o warunki otoczenia, tj, temperaturę, wilgotnoŚĆ powietrza, stopień zanie-
czyszczenia atmosfery, których dokładne ustalenie jest niemozliwe;
o warunki diagnozowania obiektu, tzn. prędkośćobrotową, obciązenie. tem-
peratury cieczy chłodzących i środków smatnych, których ustalenie na sta-
łym poziomie nie jest mozliwe;
o parametry stanu obiektu, które nie zostały uwzględnione w jego modelu
diagnostycznym;
o błędy w blokach pomiarowych dopasowujących i przetwarzających oraz
w innych ur ządzeniach diagno sty czny ch;
o inne zmienne.
Urządzenia (w tym maszyny) to systemy otwarte, w których występuje
przepływ masy, energii i informacji. Są to więc układy, które przekształcają
energię ztowarzyszącym jej rozproszeniem wewnętrznym i zewnętrznym. Wej-
ściowystrumień masy (materiału), energii i informacji jest przetworzony na
dwa strumienie wyjściowe. Jednym jest energia użyteczna (w innej, pożądanej
postaci) lub produkt. Drugi strumień to energia rozpraszana- częściowo do śro-
dowiska, a częściowo gromadzona w obiekcie jako efekt różnych procesów zu-
życia. Stan techniczny obiektu mozemy okreŚlić, obserwując jego wyjście
główne, czyli funkcjonowanie (przekształcanie energii lub wytwarzanie pro-
duktu) oraz wyjścierozproszeniowe (różnego rodzaju procesy towaruyszące -
resztkowe, np. termiczne, wibracyjne, akustyczne, elektromagnetyczne). Ob-
serwacja tych wyjśćumożliwia diagnozowanie stanu technicznego obiektu, co
pokazano na rysunku 2.2.
Pierwszy sposób diagnozowania obiektu to wykorzystanie parametrów pro-
cesów roboczych. Następuje w nich przenoszenie energii lub zamiana jednego
rodzaju energii w inny, np, spalanie paliwa, przenoszenie energii mechanicznej
w układach napędowych maszyn, zamiana energii mechanicznej na elektryczną.

42
f
o cN
o)

9q) o9
a}
>,9
cż-
No
,ó'3 Ł- o)
oc
EB
oo 99ó ,-
olz
oo-
a_a Ę-o
= o-o>
>o 5 9 o,=
nc a,h
oooYa,Ń
t-o
ooco 9 9 9i
o- &LLJ

.o
]
_o C
o
o }6,
C
N- .ó§
co
o- .oś
>_!
.No Eo'
;o-
,ó ąo
-o)
'ó9
c)
C 0)
U C
U
 Drugi sposób polega na obserwacji procesów towarzyszących, które są
wtórnymi efektami procesów roboczych. np. drgania, hałas, ciepło.
Trzeci sposób obejmuje badania jakościproduktów (wyrobów) obiektów
technicznych, zgodności wymiarów, pasowań. Im wyższa jest jakośćprodukcji,
tym lepszy stan techniczny obiektów.
Informację o stanie obiektów technicznych mozna uzyskać także za pomo-
cą procesów fizykochemiczny ch (magnetyczne go. promieniowania rentgenow-
skiego, promieniotwórczości i innych), niezwiązanych z funkcjonowaniem
obiektów, lecz wytwarzanych przez specjalne urządzenia zewnętrzne, wykorzy-
stywane podczas diagnozowania.
Ważny jest wybór miejsca pomiaru wartoŚci zmiennej. Można go dokonać
bezpośrednio na maszynie lub poza jej obrębern. Gdy pomiarowi podlega wiel-
kośćlizyczna zmieniająca się wraz ze zmianąenergii emitowanej poza maszy-
nę lub poza strefę dzińania procesu (dotyczy to np. temperatury, hałasu), albo
gdy pomiarowi podlega wielkośćcharakteryzująca materię wyniesioną poza
maszynę lub wyodrębnioną ze strefy procesu przez nią realizowanego (dotyczy
to np. składu spalin, zapylenia otoczenia), wówczas instaluje się czujniki po-
miarowe poza maszyną.
Zwykle elementy obiektu technicznego, których stan chcemy ustalić, są nie-
dostępne, dlatego mierzy się waltoŚci sygnałów diagnostycznych, czyli pośred-
nio okreŚla wartoŚci parametrów stanu technicznęgo obiektu. Mierząc wartości
zbioru Iparametrów diagnostycznych, mozna określićwartości zbioru X para-
rnetrów stanu, azatem ustalić stan obiektu (patrz rys. 2.1). Dlatego diagnozo-
wanie obiektu polega na pośrednimokreśleniu wartościparametrów stanu tech-
nicznego xm za pomacą parametrów sygnału diagnostycznego ),,n .

2.3. Rod zaie badań diagnostycznych

Diagnozą nazywamy informację o stanie obiektu technicznego, która jest
potrzebna użytkownikowi do podjęcia decyzji na temat użytkowania lub obsfu-
giwania obiektu (np, wykonania remontu bieżącego, remontu kapitalnego, li-
kwidacji). Diagnoza może doly czyć:
. oceny stanu stwierdzonego,
. prognozy rozwoju zmian stanu,
. przyczyn rozwoju zmian stanu.
o łącznie wszystkich wymienionych elementów.
Wyróżnia się następujące rodzaje badań diagnostycznych (rys. 2.3):
o diagnozowanie stanu,
o monitorowanie stanu (ciągłe diagnozowanie, dozorowanie),
. gęnezowanie stanów,
o prognozowanie stanów.
Diagnozowanie to ustalenie stanu obiektu technicznego w chwili /6, w któ-
rej jest wykonywane jego badanie diagnostyczne.

44
 .9 o;

Yo
t=
Ny
9o
o)c
oo
óE
Rys. 2.3. Graficzne przedstawienie rodzajów badań diagnostycznych

Monitorowanie (diagnozowanie ciągłe, dozorowanie) jest bieżącą obser-

wacją stanu obiektu (np, przez kierowcę za pomocą urządzeń kontrolno-pornia-
rowych umieszczonych na tablicy rozdzielczej samochodu), Dostarcza infor-
macji o aktualnym stanie obiekil,azwłaszczaokażdej zmianie stanu z niewiel-
ką zwłoką.
Genezowanie to ustalenie przyczyn stanu w chwili /8, poprzedzającej
chwilę 16 badania obiektu (tg < tO .Inaczej mówiąc, jest to odtworzenie kolej-
nościzaistniĄch w przeszłościstanów obiektu (np. samochodu tuż przed wy-
padkiem drogowym). Prawidłowa geneza moze mieć decydujący wpływ na
zmianę np. przebiegu procesu wytwarzania lub remontu maszyny.
Podstawami genezowania są:
o diagnoza stanu obiektu w chwili t6,
o znajomość przynajmniej niektórych różnych stanów obiektu, poprzedzają-
cych chwilę 16,
o znajomość czynników wymuszających, działających na obiekt, oraz skali
ich oddziaływania, poprzedzających chwilę rg,
o znajomośćrozkładu prawdopodobieństw zmian stanów obiektu w rozpatry-
wanym przedzia|e czasu A/, poprzedzającym chwilę t6 .
Genezowanie jest szczególnie ważne podczas ustalania pierwotnych oraz
wtórnych uszkodzeń elementów maszyn, Wiarygodność genezy w duzym stop-
niu zależy od znajomości stanów wcześniejszych.
Prognozowanie to wyznaczanie stanów przyszĘch, następujących po
chwili /0, na podstawie:
o diagnozy stanu obiektu w chwili 16,
o znajomościprzynajmniej niektórych stanów obiektu, poprzedzających chwi-
lę lo,
o znajomości rozkładów prawdopodobieństw oddziaĘwania na obiekt czyn-
ników wymuszających w przedziale czasu (/6 + Ar),
o znajomości rozkładów prawdopodobieństw zmian stanów maszyny w za-
leżnościod rodzaju realizowanych zadań i oddziaływania otoczenia.
Prognoza ma tym większą wiarygodność,im dokładniejsze są informacje, na
podstawie których została opracowana oraz im krótszy jest czas prognozowania.
Wymienione rodzaje badań diagnostycznych są ze sobą ściślepowiązane
i każde z nich stanowi element tzw. pełnej diagnozy.

45
2.4. Procesy fizykochemiczne jako źrodła
sygnałów d iag nostycznych
Jak wspomniano, do oceny stanu technicznego obiektu mozna wykorzystać
m.in. procesy towarzyszące (patrz rys. ż.ż).
1. Do diagnozowania maszyn elektrycznych - bilans energetyczny pola ma-
gnetycznego.Zakłada się, że każde uszkodzenie elektryczne zmienia war_
tośćindukcyjności maszyny elektrycznej. Metodą bilansu energetycznego
pola magnetycznego można diagnozować zarówno całe maszyny elektrycz-
ne, np. prądnice prądu stałego, prądnice prądu przemiennego, rozruszniki
(bez ich demontażu), jak i elementy indukcyjne, np. uzwojenia, twomiki.
włączniki elektromagn ety czne.
2. W węzłach tarcia w oleju gromadzą się produkty zużycla,. żelazo, alumi_
nium, chrom, ołów, cyna, miedź, nikiel itp.W oleju znajduje się także
krzem, który moze pochodzić z atmosfery. Ilośćtych składników zależy od
intensywności zużywania elementów obiektu i skutecznoŚci filtracji oleju,
W stosowanych obecnie metodach badania i ocen produktów zuzycia wy-
korzystuje się różne zjawiska ftzyczne, Metody spektroskopowe umozli-
wiają wykrywanie cząstek mniejszych niż I0 pm. Metody ferrograficzne
największą skutecznośćwykazują w przedziale od 10 do 100 pim, a korki
magnetyczne i detektory opiłków w przedziale od 100 do 1000 pm.
3. Podczas pracy maszyny wytwarza się ciepło, zwłaszcza w węzłach tarcia.
Nagrzewają się elementy tych węzłów, obszary do nich przyległe oraz środ-
ki stosowane do smarowania lub chłodzenia. Nieprawidłowa praca maszy-
ny objawia się zmianą temperatury węzłów tarcia, Środków smarnych lub
chłodzących oraz zmIaną rozkładu temperatury. Pomiar tych temperatur to
tzw. pasywna diagnosĘka techniczna, gdyż wykorzystuje się w niej ciepło
własne badanego obiektu w czasie jego funkcjonowania, Druga odmiana -
diagnosĘka aktywna polega na wstępnym nagrzaniu obiektu. a następnie
pomiarze rozkładu temperatury na jego powierzchni. Można jąz powodze-
niem stosować np. do oceny stanu izolacyjności nadwozia izotermicznego.
W tym celu w jego wnętrzu umieszcza się grzejnik o regulowanej mocy
i wentylator, wymuszający cyrkulację powietrza, aby zapewnić stałą tempe-
raturę 32,5"C. Na zewnątrz pojazdl w komorze termostatycznej temperatu-
ra powietrza opływającego nadwozie wynosi "1 ,5"C.Zapomocąkamery ter-
mowizyjnej lokalizuje się mostki cieplne, tj. miejsca, w których występują
duże ubytki ciepła.
4. Funkc.jonowaniu obiektów technicznych towarzyszą procesy wibroaku-
styczne (drganiowo-dźwiękowe; dynamiczne * drgania, hałas, pulsacje
i emisja akustyczna). Występują one w obiekcie lub jego otoczeniu i od-
zwierciedlają istotne procesy ftzyczne,zachodzące w zespołach obiektu (np.
odkształcenia, współdziałanie części),od których zależy ich prawidłowe
funkcjonowanie, Wielkości określającete zjawiska mogą charaktery zow ać
zarówno ogólne właściwościobiektów, jak i ich poszczególnych elementów.

46
 y'm(t.O)

A2

Rys.2.4.
-_
Schemat powstawania sygnału wibroakustycznego e w maszynie [13]
] źródła sygnału (pary kinematyczne), 2 - kodowanie sygnafu wibroakustycznego (ruch częŚci),
3 - kadłub obiektu (ośrodek), 4 - mikrofon,5 - mocluł wstępnego przekształcania i selekcji sygna-
łu, ó- czujnik drgań,7 - zakłócenia, B - ciąg impulsów,9- sygnał odniesienia,x7,x2, ...,xa-pa-
),', (.t,O),,.., y- (t,O) - wibroakustyczne proce-
fametly stanu obiektu (np. luzy, zużycie), ],i (i, cr),
sy pieiwotne..ya(l, O) - sygnał drganiowy, ynQ,O) sygnał hałasu, y(l,@) wyjŚciowy sygnał
wibroakustyczny, A1, A2, ..., A^ - amplitudy impulsów odpowiadające wibroakustycznym pro-
cesom pierwotnym, @ - czas użytkowania, / - czas pomiaru

Sygnał wibroakustyczny, będący nośnikiem informacji, ma dużą pojemność

informacyjną i szybko przękaząe danę o stanie technicznym obiektu. Ogólny
schemat powstawania diagnostycznego sygnah wibroakustycznego w maszy-
nie grzedstawiono na rysunku 2.4.
ZródŁami sygnafu e są pary kinematyczne 1, które na skutek ruchu i zderzeń
częściwytwarzają ciąg uszeregowanych impulsów uderzeniowych B. Wszystkie
zespoĘ obiektu pracują w określonejkolejności. Są uporządkowane także zde,
rzenia w parach kinematycznych. Według położeniaimpulsu uderzeniowego
względem sygnafu odniesienia 9 można ustalić parę, która go wytworzyła. Na
skutek zderzenia częŚci powstają drgania, w których zostaje zakodowana infor-
macja o stanie par kinematycznych. TreŚć informacji jest zawall:a w czasowym
połozeniu impulsu, czasie zderzenia r., amplitudzię A oraz w jego kształcie.
Drgania tazprzestrzeniają się w ośrodku3, przekazując przetwolTlikom energii
6 i 4 infonnację o charakterze wzajemnego oddziaływania części,a więc równiez
o ich stanie technicznym. Przetwomik 6, przeważnie czujnik piezoelektryczny,
służydo pomiaru drgań. Następuje w nim przekształcenie mierzonego ruchu
(drgań) na energię elektryczną, której zmiany są proporcjonalne do przyspieszeń
mierzonego elementu. Przetwornik 4 jest mikrofonem kondensatorowym i służy
do przetwarzania zmtan ciŚnienia akustycznego na sygnał elektryczny.
Można badać i oceniać stan par kinematycznych obiektu za pomocą pomia-
rów parametrów drgań 1ub hałasu. Należy jednak zaznaczyć, że przetworzenie
drgań na hałas odbywa się na powierzchni kadłuba obiektu z niewiadomą trans-
misją. Ponadto hałas rejestrowany przez mikrofon zawiera równiez odgłosy po-
chodzące z otoczenia. Ze względu na nrniejszą liczbę zakłóceń należy przyjąć

47
Sygnał dr"ganiowy jako podstawowy nośnik infonnacji o stanie obiektu. Nie
aznacza to jednak niernożnościwykorzystania hałasu w diagnozowaniu obiek-
tów technicznych.
Z przelwornika ó lułl 4 sygnał elektryczny jest kierowany do zespołu 5,
sfużącógo do wstępnego przekształcania i selekcji sygnału. wyjściowy diagno_
styczny sygnał wibroakustyczny y(t,@) jest sumą oddziaływania wszystkich
par kinemat y czny ch obiektu . Znaczna liczb a źr ódęł pow stawania proce s ó w w i -
broakustycznych w zespołach obiektów mechanicznych sprawia, że wypadko_
wy sygnał jest złożony. Wykorzystanie go do badań diagnostycznych i oceny
stanu obiektów wymaga rozdzielenia sygnału wibroakustycznego i przypotząd-
kowania jego użytec zny ch składowych określonym parom kinematycznym,
Eliminaci a zakłóceń to znalezienie p arametrów sy gnafu naj b ardz iej c zułyc h
na zmianę parametrów stanu obiektu i słabo reagujących na wpływ róznych nie_
kontrolowanych czynników.
Sygnał wibroakustyczny y(t,@) jest sygnałem losowym (przypadkowl,m),
Fowstanie uszkodzenia w parze kinematycznej lub zespole obiektu (maszyn,v")
powoduje zmianę tego sygnału.

2"5. Diagnostyka wibroakustyczna maszyn

i urządzeń
każdemu stanowi technicznemu eksploatowanego wządzenia odpowiada
określonysygnał drganiowo_akustyczny. Rozpoznanie sygnafu wysyłanego
przezbadane urządzenie i porównanie go z wzorcowym umozliwia określenie
stanu technicznęgo urządzenia i jest podstawą do podjęcia stosownych decyzji
eksploatacyjnych.
Spośród możliwych rodzajów diagnostyki maszyn (wizualnej, drganiowej,
produktów zllżycia, wskaźników sprawności, emisji akustycznej) nadzór wi-
broakustyczny dostarcza najwięcej irrformacji niezbędnych do oceny stanu
technicznego urządzenia,bez potrzeby zatrzymywania jego ruchu_ Nadzór ten
umożliwia takżebezawaryjne wydłużanie czasu pracy urządzenia dzięki zamia-
nie systemu remontów zplanowo-zapobiegawczego na system z nadzorem dia_
gnostycznym,
Każdy element pracującej maszyny jest źródłem drgań. Postępu.lące zuzl_
cie tych elemęntów powoduje wzrost amplitud i zmianę charakteru (widma)
drgań (rys.2.5).
Zaznaczonana osi pionowej amplituda drgań dotyczy przemieszczeń. pręd_
kościlub przyspieszeń drgań. Ocenę ogólną wykonuje się np. na podstawie po-
miarów wartości skutecznej prędkości drgań w paśmie 10+1000 Hz w funkcji
czasu użytkowania maszyny, co przedstawia rys. ż.5a. Amplituda drgań, mie_
rzona w szerokim paŚmie częstotliwoŚci, dostarcza informacji o stanie ogólnym
maszyny. Natomiast amplituda mierzona w paśmiezwiązanym z kinematyką
maszyny (rys. ż.5b) informuje o stanie jej elementów składowych (łożysk,

48
 przekładni itp.). z rysunku można też odczytać, że w celu rozpoznania stanu
maszyny na podstawie takiego sygnału wibroakustycznego należy określić
wzorce (ukazujące wartoŚć amplitudy dopuszczalną dla danego stanu technicz-
nego) oraz wielkośćpomiarową (przyspieszenie lub prędkośćruchu drgające-
go). Dane te znajdują się w określonych notmach.
Aby wykorzystać efekty wibroakustyczne do oceny stanów technicznych
maszyn i urządzeń, trzeba mieć przyrząd pomiarowy, który umożliwia wybra-
nie sygnału zawierającego informację diagnostyczną z widma drganiowego.
Marzeniem użytkowników jest też sformułowanie wyraźnych przepisów dia-
gnostycznych, np.: ,,weŹ przetwornik, przyŁÓŻ w tym miejscu maszyny i odczy-
taj wartośćna wskaźniku ptzyrządu. Jężeli wskazania znajdują się na czerwo-
nym polu, to wyłącz maszynę, gdy na żółtym, przygotuj remont, gdy na
zielonym, nie rób nic".

o
o)
1,
o
!
=

Czos użylkowonio (J

rś',,
o
9
-o 3 /o - nieosiowość
o wołu, sprzę9iel
!j
E
= fo-\uzy + nieosiowość
E
wołu

fr- niewyrównowożenie

O 0,60o* Oo, Czos użylkowonio ć)

Rys.2.5. Ocena stanu technicznego maszyny na podstawie diagnostyki drganiowej: a) ogólna _

wykorzystuje.zmiany amplitudy drgań r1 runk9j_l Ózasu eksploatacji, D; umoŹliwiająia ideńyfika-
-
cję uszkod,zeń - na podstawie analizy widma (Ćharakteru) Órgań
/- częstotliwośćdrgań,O,, , czas wystą)ienia awarii

49
Pytania } 1. Co to jest rliagnostyka techniczna?
' 2. Co to jest sygnał diagnostyczny?
3. Jakie są rodzaje badań diagnosĘcznych?

Wiem }7 l ) jakie są sposoby diagnozowanirl obiektów, technicznych,

2) jakie procesy fizykochemiczne mogą być źródłemsllgnałów dia-
gnosĘcznych,
3) jaki jest ogólny schemat powstawania diagnosĘcznego sygnału
wibroakustyczne8o.

Umiem Ź i scharclkteryzować model obiektu badań diagnostyki

r::;ł