T.C.

İSTANBUL BEYKENT ÜNİVERSİTESİ

LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI

BANKACILIK VE FİNANS BİLİM DALI

TÜRK CAM SANAYİNİN EKONOMİYE KATKISI:

ŞİŞECAM A.Ş. ÖRNEĞİ
Yüksek Lisans Projesi

Tezi Hazırlayan
Ali Emre YILMAZ

İstanbul, 2023
 T.C.
İSTANBUL BEYKENT ÜNİVERSİTESİ
LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI

BANKACILIK VE FİNANS BİLİM DALI

TÜRK CAM SANAYİNİN EKONOMİYE KATKISI:

ŞİŞECAM A.Ş. ÖRNEĞİ
Yüksek Lisans Projesi

Tezi Hazırlayan
Ali Emre YILMAZ
Öğrenci No
2220018032

Danışman
Doç. Dr. Günay Deniz DURSUN

İstanbul, 2023
Adı ve Soyadı : Ali Emre Yılmaz
Danışman : Doç. Dr. Günay Deniz DURSUN
Türü ve Tarihi : Yüksek Lisans Tezsiz, 2023
Alanı : İşletme
Anahtar Kelimeler : Cam Sanayi, Ekonomi, Şişecam, Türkiye.

TÜRK CAM SANAYİNİN EKONOMİYE KATKISI: ŞİŞECAM A.Ş. ÖRNEĞİ

ÖZ

İnsanların cam imalatına başlamalarının geçmişi yaklaşık 4.000 yıl

öncesine dayanmaktadır. Başlarda takı, mutfak eşyası gibi alanlar için üretilen
cam, zaman içerisinde otomotiv sektöründen tıp alanına, elektrik-elektronik
alanından inşaat sektörüne kadar pek çok sektörde kullanım alanı bulmuştur.
Ülkemizde ise camın sanayi haline gelmesi Şişecam (eski adı ile Paşabahçe) ile
olmuştur. Bu çalışmada

iii
Name and Surname : Ali Emre Yılmaz
Supervisor : Asst. Prof. Dr. Günay Deniz DURSUN
Degree and Date : Master’s (Non-Thesis) Project, 2023
Major : Business
Keywords :

CONTRIBUTION OF TURKISH GLASS INDUSTRY TO THE

ECONOMY: ŞİŞECAM A.Ş. EXAMPLE

ABSTRACT

iv
 İÇİNDEKİLER

Sayfa No

ÖZET............................................................................................................................ii

ABSTRACT................................................................................................................iii

İÇİNDEKİLER............................................................................................................iv

TABLOLAR LİSTESİ..................................................................................................v

GRAFİKLER LİSTESİ...............................................................................................vi

KISALTMALAR.......................................................................................................vii

GİRİŞ............................................................................................................................1

1.GENEL OLARAK CAM SEKTÖRÜ.......................................................................2

1.1.CAM SEKTÖRÜNÜN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ.......................................2

1.2.CAM SEKTÖRÜNÜN KÜRESEL DURUMU.................................................5

1.3.TÜRKİYE’DE CAM SEKTÖRÜNÜN DURUMU...........................................8

2.TÜRKİYE’DE CAM SEKTÖRÜ VE ŞİŞECAM A.Ş..............................................9

2.1.TÜRKİYE CAM SEKTÖRÜ TARİHSEL GELİŞİMİ......................................9

2.2.TÜRKİYE’DE CAM SEKTÖRÜNÜN DURUMU.........................................10

2.2.1.Türk Cam Sanayi İlişkin Bazı Göstergeler................................................12

2.2.1.1.Üretim Kapasitesi...............................................................................12

2.2.1.2.İşyeri ve İstihdam Yapısı....................................................................12

2.2.1.3.Üretim Değeri.....................................................................................13

2.2.1.4.Sektörün Cirosu..................................................................................13

2.2.1.5.Sektörün Katma Değeri......................................................................13

2.2.1.6.Sektördeki Ar-Ge Faaliyetleri.............................................................14

2.3. TÜRK CAM SANAYİNİN EKONOMİYE KATKISI: ŞİŞE VE CAM

FABRİKALARI A.Ş. ÖRNEĞİ.............................................................................16

v
SONUÇ.......................................................................................................................17

KAYNAKÇA.............................................................................................................19

vi
 TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. Cam Kategorileri............................................................................................3

Tablo 2. Dünya Cam Kurulu Üretim Kapasitesi Faaliyet Alanı...................................5
Tablo 3. AB Üyesi Ülkelerin Yıllar İtibarıyla Cam Üretimi (1.000 Ton)....................6
Tablo 4. Dünya Cam Ürünleri İthalat Verileri (1.000 ABD $)....................................7
Tablo 5. Dünya Cam Sektörü İhracatı ve Dünya Toplam İhracatı İçerisindeki Payı...7
Tablo 6. Türkiye’nin Ülkelere Göre Yaptığı Cam İhracatı (1.000 ABD $)...............10
Tablo 7. Türkiye’nin Ülkelere Göre Yaptığı Cam İthalatı (1.000 ABD $)................11
Tablo 8. Cam Sektöründe Girişim Sayısı ve İstihdam...............................................12
Tablo 9. Cam Sektörünün Üretim Değeri (Milyar TL)..............................................13
Tablo 10. Cam Sektörünün Cirosu (Milyar TL).........................................................13
Tablo 11. Ar-Ge Merkezi Belgesi Alan Cam ve Cam Ürünleri Firması....................15
Tablo 12. Tasarım Merkezi Belgesi Alan Cam ve Cam Ürünleri Firmaları..............15
Tablo 13. Şişe Cam A.Ş.’nin Tesis, Çalışan ve Yatırım Miktarları...........................16

vii
 GRAFİKLER LİSTESİ

Grafik 1. AB Üyesi Ülkelerin Cam Üretim Dağılımı (2021) (%)................................6

Grafik 2. Türkiye’nin Cam Sektörü Dış Ticareti (1.000 ABD $)...............................11
Grafik 3. Türkiye Cam Sektörü Üretim Miktarları.....................................................12
Grafik 4. Sektörün Net Katma Değeri (TL)................................................................14

viii
 KISALTMALAR

A.Ş. : Anonim Şirket

AB : Avrupa Birliği
ABD : Amerika Birleşik Devletleri
TL : Türk Lirası
Vb. : Ve Benzeri
Vd. : Ve Diğerleri

ix
SÖZLÜK

x
GİRİŞ

1
 1.GENEL OLARAK CAM SEKTÖRÜ

1.1.CAM SEKTÖRÜNÜN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ

Cam, çeşitli hammaddelerin belirli oranlarda karıştırılıp 1500ºC'nin

üzerindeki sıcaklıkta fırında eritildiği bir bileşimdir. Bu süreçte elde edilen cam
ergimiş ya da sıvı durumdadır. İstenilen şekli vermek için çeşitli kontrollü soğutma
yöntemleri kullanılır. Cam genellikle aşırı soğutulmuş bir sıvı olarak tanımlanır.
“Cam sektörü, ürünleriyle inşaat, otomotiv, beyaz eşya, gıda, içki, meşrubat, ilaç,
kozmetik, turizm (lokanta, ikram dâhil...), mobilya, boru, elektrik ve elektronik” gibi
birçok sektöre ve ev kesimine hammadde sağlamaktadır.

Cam, günlük hayatta sıkça kullandığımız çeşitli cam türlerini ifade eder. Bu
camlar, genel olarak düzcamlar, züccaciye (ev eşyası) camları ve şişe ile kavanoz
camları şeklinde gruplandırılabilir. Bu cam türlerinin hepsinde silikat molekülü
bulunur ve bu molekül, cam yapısında önemli bir rol oynayan cam yapıcı bir oksit
olarak görev yapar. Bu nedenle, bu camlar silikat camları veya silika kökenli camlar
olarak da adlandırılır (Pfaender 1996).

Camın kökeni, tahminlere göre yaklaşık 4000 yıl önce Doğu Mezopotamya'da
bulunmuştur. Bu dönemde cam üretiminin başladığı düşünülmektedir. Camın keşfi
ve kullanımı, tarih boyunca önemli bir gelişme göstermiştir. Doğu Mezopotamya,
camın erken dönemlerdeki yayılımının bir merkezi olarak kabul edilir. Bu bölgede
cam üretimi ve teknikleri zamanla gelişerek diğer bölgelere yayılmıştır. Cam,
insanlık tarihinin önemli bir buluşu ve malzemesi olarak kabul edilir (Eşsiz 2004).

Cam sektörü, kullanım alanlarının genişlemesi ve daha fazla değer

kazanmasıyla birlikte pazarda hızla büyümüş ve diğer sektörlerdeki önemi artmıştır.
Cam sektörünün faaliyet alanları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• “Düzcam

• Cam ambalaj

• Cam ev eşyası

• Cam elyafı

2
 • Diğer camlar”

Cam ve cam eşyaları ürünleri, “Uluslararası Standart Ticaret Sınıflandırması

(SITC)” Rev 3'e göre, metal olmayan maddelerden yapılmış diğer eşyalar grubunda
yer almaktadır. Bu sınıflandırmaya göre, cam ve cam eşyaları ürünleri farklı bir
kategoriye dahil edilmektedir;

Tablo 1. Cam Kategorileri

CAM KODU ÖZELLİKLERİ
664 Cam
6641 “Kütle halinde cam bilyeler, çubuklar veya tüpler halinde
(işlenmemiş); cam döküntüsü ve hurdası”
6643 “Çekme ve üfleme cam (plaka halinde), absorblayıcı (emici) veya
yansıtıcı ya da yansıtıcı olmayan bir tabakası olsun olmasın, fakat
başka bir şekilde işlenmemiş”.
6644 “Float cam ve yüzeyi taşlanmış veya parlatılmış cam (plakalar
halinde) absorblayıcı (emici) veya yansıtıcı ya da yansıtıcı olmayan
bir tabakası olsun olmasın fakat başka bir şekilde işlenmemiş”.
6645 “Dökme cam ve haddelenmiş cam (plaka veya profil halinde)
absorblayıcı (emici) veya yansıtıcı ya da yansıtıcı olmayan bir
tabakası olsun olmasın fakat başka bir şekilde işlenmemiş”
6647 “Sertleştirilmiş (temperli) veya lamine camdan oluşan güvenlik
camı”.
6648 “Çerçeveli olsun ya da olmasın cam aynalar (dikiz aynalar dahil)”
6649 “Açık cam zarflar (ampuller ve tüpler dahil) ve bunların camdan
parçaları (donanımsız) (elektrik lambaları, katot ışını tüpleri vb.)”
665 “Cam eşya”
6651 “Cam damacana, kavanoz, şişe, küçük şişe, çanak, tüp, serum
ampulleri ve diğer kaplar (eşyanın nakli ve ambalajında
kullanılmaya elverişli cinsten), camdan konserve kavanozları,
camdan tıpa, kapak vb.”
6652 “Sofra, mutfak, tuvalet, yazıhane, ev tezniyatı ve benzeri işler için
cam eşya (665.11, 665.92 veya 665.93 başlığı dışında)”.
Kaynak: Comtrade Sitc Rev3 verileri kullanılarak hazırlanmıştır.
Düzcam: Düzcam, kum, su, dolomit, kalker, sodyum sülfat, antrasit ve
renklendirici maddelerin eritilip şekillendirilmesiyle oluşturulur ve ardından
soğutulur. Bu işlemlerden sonra cam, laminasyon, kaplama ve temperleme gibi ek
işlemlerle özellikler kazanır. Bu özellikler, camın ısıya dayanıklılık, ışık geçirgenliği,
yalıtım özelliği ve güvenlik gibi faktörlerde üstün olmasını sağlar. Düzcam sektörü,
otomotiv, beyaz eşya, enerji, inşaat, tarım gibi birçok sektöre önemli girdi sağlayarak
geniş bir pazar payına sahiptir. Düzcam sektörü, sağladığı katkılar ve gelişen
teknoloji ile birlikte ülkelerin ekonomik gelişimi açısından stratejik bir öneme

3
sahiptir. Bu sektör, girdi sağladığı diğer sektörlerin günümüz ihtiyaçlarına cevap
verebilme yeteneğiyle sürekli bir değişim ve gelişim göstermektedir. Bu nedenle,
düzcamın kullanım alanları hızla genişlemektedir.

Akıllı ev sistemlerinde, ışık veya ısı ile otomatik veya elektrikli olarak
kontrol edilebilen akıllı cam ürünleri geliştirilmektedir. Bu ürünler, ev sahiplerinin
ışık geçirgenliğini ayarlayabilmesine ve enerji tasarrufu sağlamasına olanak tanır.
Otomotiv sektöründe, yakıt tüketimi ve karbondioksit emisyonunu azaltmayı
hedefleyen yapay zeka ve teknolojinin birleşmesiyle güvenli sürüş için oto cam
ürünleri geliştirilmektedir. Bu ürünler, sürücülerin görüş açısını iyileştirirken aynı
zamanda güneş ışınlarını ve ısıyı engelleyerek iç mekanı korur.

Cam Ambalaj: Fırında yüksek sıcaklıklarda eritilen cam, kanallardan

geçirilerek cam ambalaj üretimi gerçekleştirilir. Cam ambalajlar, içecek, gıda, sağlık
ve kozmetik ürün sektörlerinde yaygın olarak kullanılır. Özellikle gıda sektörü %80
gibi önemli bir paya sahipken, içecek sektörü ise %10'luk bir paya sahiptir. Sağlığa
verilen önemin artması, geri dönüşüm imkanlarının bulunması ve çevre dostu olması
gibi faktörler, cam ambalaj kullanımının hızla artmasına katkıda bulunmaktadır. Cam
ambalajlar, güvenli ve hijyenik bir seçenek olarak tercih edilmektedir.

Cam Ev Eşyası: Cam ev eşyası sektörü, el imalatı ve otomatik imalat

teknikleri olmak üzere iki temel kategoride üretim yapmaktadır. Günümüz
teknolojileri sayesinde, cam ev eşyası ürünlerinin çoğunda otomatik üretim
yöntemleri tercih edilmektedir. Bu sayede üretim süreçleri daha verimli hale
gelmektedir. Teknolojik ilerlemelerin sağladığı imkanlarla birlikte, cam ev eşyası
ürünlerinde otomatik imalat yöntemlerine olan ilgi artmıştır. Otomatik üretim, daha
hızlı, daha hassas ve daha maliyet etkin bir üretim süreci sağlamaktadır.

Cam Elyaf: Cam lifleri, teknolojinin ilerlemesiyle birlikte ısı yalıtımı, yüksek
sıcaklıklara direnç, röntgen ve radyasyon ışınlarını önleme gibi özelliklere sahip hale
gelmiştir. Bu nedenle, cam lifleri tente, perde, önlük, mobilya yüzü, elbise gibi
koruyucu eşyaların ve kumaşların yapımında kullanılmaktadır. Cam ambalaj
sektöründe ise özellikle gıda ve kozmetik sektörü temel tüketici konumundadır. Ürün
çeşitliliğinin artması ve dağıtım ağında ambalajın önem kazanması, cam ambalaj
sektörünü hareketlendirmiştir. Hammaddesi cam olan yapay elyaflar ise inşaat, taşıt

4
araçları, elektrik elektronik ve diğer birçok alanda yoğun olarak kullanılmaktadır.
“Cam elyafları, dayanıklılık, yalıtım” özellikleri ve işlevselliği nedeniyle farklı
sektörlerde yaygın bir şekilde tercih edilmektedir.

1.2.CAM SEKTÖRÜNÜN KÜRESEL DURUMU

Dünyadaki cam üretiminin kapasitesi ve faaliyet alanına ilişkin tablo aşağıda
sunulmuştur. Buna göre dünya cam üretim kapasitesi yıllık 175 milyon tondur.
Bunun 82 milyon tonu düzcam, 80 milyon tonu cam ambalaj, 6 milyon tonu cam ev
eşyası ve 6 milyonu da cam elyaf üretiminden oluşmaktadır. Görüldüğü üzere dünya
üzerinde en yüksek üretim payı % 47 ile düzcamdadır. Bunu % 46 ile cam ambalaj,
% 4 ile cam elyaf ve % 3 ile cam ev eşyası izlemektedir.

Tablo 2. Dünya Cam Kurulu Üretim Kapasitesi Faaliyet Alanı

Kapasite (Milyon Ton) Pay (%)
Düzcam 82 47
Cam Ambalaj 80 46
Cam Ev Eşyası 6 3
Cam Elyaf 6 4
TOPLAM 175 100
Kaynak: T.C. Teknoloji ve Sanayi Bakanlığı, Cam Sektör Raporu 2021,
https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/
mu2812011402, (Erişim Tarihi: 17.11.2023).

Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin cam üretim dağılımı ise 2021 yılı itibarı
ile aşağıdaki grafikte sunulmuştur.

5
 3.1 2.6 1.8

30.8

61.7

Düzcam Cam Ambalaj Cam Ev Eşyası Cam Elyaf Diğer

Grafik 1. AB Üyesi Ülkelerin Cam Üretim Dağılımı (2021) (%)

Aşağıdaki tabloda da AB üyesi ülkelerin yıllar itibarı ile cam üretimleri
verilmiştir (Tablo 3).
Tablo 3. AB Üyesi Ülkelerin Yıllar İtibarıyla Cam Üretimi (1.000 Ton)
Cam Cam Ev Kesintisiz Diğer
Yıllar Düzcam Toplam
Ambalaj Eşyası Cam Elyaf Cam
2006 10.981 20.967 1.526 727 1.162 35.363
2007 10.119 21.621 1.547 821 1.214 35.322
2008 10.865 21.270 1.440 823 967 35.365
2009 10.965 19.366 1.041 476 946 32.794
2010 10.099 19.990 1.016 713 1.004 32.822
2011 10.293 19.920 1.090 831 1.031 33.165
2012 9.216 19.779 1.006 634 980 31.615
2013 8.894 19.935 1.108 664 1.020 31.621
2014 9.284 20.146 1.050 658 975 32.113
2015 9.641 20.319 1.080 677 1.218 32.935
2016 9.835 21.025 1.181 702 1.178 33.921
2017 10.665 21.537 1.253 700 1.052 35.207
2018 10.643 21.755 1.337 808 861 35.404
2019 10.843 22.442 1.327 861 671 36.144
2020 10.773 22.331 1.132 853 762 35.851
2021 11.700 23.458 1.186 1.000 683 38.027
Kaynak: Glass Alliance Statistical Report (2021-2022).

6
 Dünya cam sektörüne ait Tablo 4’teki ithalat verileri incelendiğinde ‘6649:
Açık cam zarflar (ampuller ve tüpler dahil) ve bunların camdan parçaları
(donanımsız) (elektrik lambaları, katot ışın tüpleri ve benzerleri için) ürün grubunun
ithalat içerisinde en fazla paya sahip olduğu görülmektedir. 2015-2019 yılları
arasında verilerde sürekli bir artış yaşanmasına karşın 2019 yılında bir önceki yıla
göre az da olsa bir düşüş görülmektedir.
Tablo 4. Dünya Cam Ürünleri İthalat Verileri (1.000 ABD $)
2015 2016 2017 2018 2019
6641 2.077.913 2.237.239 790.689 866.768 2.213.678
6643 1.446.385 1.168.811 648.280 629.715 488.591
6644 5.408.709 5.639.453 5.956.870 6.124.600 5.639.783
6645 2.723.338 3.702.908 4.092.201 4.581.308 4.606.324
6647 10.083.113 10.143.709 10.403.794 11.288.258 10.852.967
6648 5.969.468 6.351.313 6.853.845 7.194.498 6.926.296
6649 10.902.496 11.239.851 11.783.127 12.226.267 12.176.975
6651 8.693.403 8.857.198 9.335.387 10.123.834 10.005.260
6652 7.163.331 7.207.211 7.479.522 7.688.995 7.260.295
TOPLAM 54.468.156 56.547.693 57.343.715 60.724.243 60.170.169
Kaynak: Comtrade Sitc Rev3,
https://unstats.un.org/unsd/classifications/Family/Detail/14, (Erişim Tarihi:
21.11.2023).

Aşağıda yer alan bir diğer tabloda ise dünyanın cam sektörü ihracatı ve dünya
toplam ihracatı içerisindeki payı verilmiştir.
Tablo 5. Dünya Cam Sektörü İhracatı ve Dünya Toplam İhracatı İçerisindeki Payı
Dünya Toplam İhracatı Dünya Cam Sektörü Toplam
Yıllar Pay (%)
(1.000 $) İhracatı (1.000 $)
2010 15.689.690.062 60.909.132 0,4
2011 12.212.875.340 68.874.454 0,6
2012 14.899.415.924 68.095.719 0,5
2013 17.692.676.930 70.673.252 0,4
2014 17.489.146.844 70.083.501 0,4
2015 18.094.741.271 64.615.653 0,4
2016 17.671.376.905 65.563.881 0,4
2017 16.147.645.045 71.173.573 0,4
2018 15.593.039.590 76.582.160 0,5
2019 15.491.372.394 75.588.683 0,5
Kaynak: Comtrade Sitc Rev3,
https://unstats.un.org/unsd/classifications/Family/Detail/14, (Erişim Tarihi:
21.11.2023).

7
1.3.TÜRKİYE’DE CAM SEKTÖRÜNÜN DURUMU
Cam üretiminde kullanılan en önemli girdiler, kum, soda, dolomit, kuvartz
maddeleridir. Ülkemizin bu kaynaklar açısından zengin olması nedeniyle, Türk cam
sanayi %98 oranında yerli hammadde kullanmaktadır. Cam ve cam ürünleri sanayi
sektörünü; Türkiye’nin en büyük 1.000 Sanayi Kuruluşu listesindeki 10 kuruluş,
Türkiye’nin en büyük 500 şirketi listesindeki 7 şirket temsil etmektedir. Sektörde ana
ürünlerin üretimi bu 7 şirket tarafından gerçekleştirilmekte olup, bu ürünlerin
işlemesini veya dağıtımını gerçekleştiren Türkiye coğrafyasına yayılmış yaklaşık 12
bin firma bulunmaktadır. Son on yılda Türk Cam Sanayisinin üretim miktarı yaklaşık
%100 oranında artmıştır. Türk Cam Sanayisi tüm temel cam ürünlerinin üretimini
gerçekleştirmektedir. Bu kapasite, bazı alanlarda ek işlemlerden geçirilip katma
değeri artırılarak nihai tüketiciye ulaştırılmaktadır. Türkiye’de üretim kapasitesinin
%72’si Şişecam tarafından karşılanmaktadır. Türk Cam Sanayisi üretim kapasitesini
arttırırken, katma değerli ürünlerin üretimine ve geliştirilmesine yönelik
yatırımlarıyla ürün çeşitliliğini de arttırmıştır (https://www.sanayi.gov.tr/plan-
program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu2812011402).

8
 2.TÜRKİYE’DE CAM SEKTÖRÜ VE ŞİŞECAM A.Ş.

2.1.TÜRKİYE CAM SEKTÖRÜ TARİHSEL GELİŞİMİ

Türkiye’de 1935 yılına kadar cam sanayi küçük ölçekli esnaflar ile devam
etmiş, 1935 yılına gelindiğinde ise ilk Türkiye İş Bankasının destekleri ile Türkiye
Şişe ve Cam Fabrikalarının Paşabahçe de kurulmasıyla sanayileşme hareketleri
başlamıştır.

1960 yılına kadar sakin geçen dönemin ardından 1961 yılında Şişecam düz
cam üretimine başlamıştır. Düz cam ürününde ithalat oranı büyük ölçüde azalmış,
Türkiye düz cam ihracatına başlamıştır. Düz cam ürünlerinin girdi sağladığı otomotiv
ve inşaat sektöründeki hareketlenmelerde düz cama olan talebi artırmıştır. Yine
1960-1970 yılları arasında cam ev eşyaları üretimi için Şişecam Kristal Fabrikaları
açılmış, cam ambalaj ve düz cam üretimi yapmak için Anadolu Cam Sanayi A.Ş.
kurulmuştur.

1971 yılına gelindiğinde cam elyaf ürünleri, cam tülü üretmek amacıyla Cam
Elyaf Sanayi A.Ş. kurulmuştur. 1980’e kadar Türkiye cam ürün çeşitliliğini artırmış
ve rekabet ortamına dahil olmuştur. 1980 yılından sonra Türkiye cam sektöründeki
her çeşit cam üretimi yapılmış ve ihracat seviyesindeki büyümenin şekillendiği yıllar
olmuştur (https://www.sisecam.com.tr/tr/hakkimizda/tarihce).

Dünya da teknolojinin gelişmesi cam üretiminde kullanılan yöntemlerin

değişmesiyle 1993 yılında Trakya oto cam fabrikası faaliyete geçirilmiş, modern
yöntemler ile cam üretimi yapılmaya başlanmıştır. 1990 yıllarından sonra düz cam,
cam ambalaj, cam ev eşyası ve özellikle katma değeri yüksek cam ürünlerine yoğun
yatırımlar yapılmıştır. Üretim kapasitesi artırılmış, büyüme hızla devam etmiş ve
dünya pazarlarında önemli bir paya sahip olmuştur.

2000’li yıllardan sonra Şişecam yurt dışında da faaliyet göstermeye

başlamıştır. Teknolojik gelişmeleri sektöre uyarlama, ürün yelpazesini geniş tutma,
dünya pazarlarına açılma konusunda hızlı bir gelişme göstermiştir. Türkiye 150 den
fazla ülkeye cam ihraç ederek net ihracatçı konumundadır. Cam sektörü ülke
ekonomisine büyük ölçüde katkı sağlamaktadır (Esi, 2013).

9
2.2.TÜRKİYE’DE CAM SEKTÖRÜNÜN DURUMU
Cam üretiminde kullanılan en önemli girdiler, kum, soda, dolomit, kuvartz
maddeleridir. Ülkemizin bu kaynaklar açısından zengin olması nedeniyle, Türk cam
sanayi %98 oranında yerli hammadde kullanmaktadır. Cam ve cam ürünleri sanayi
sektörünü; Türkiye’nin en büyük 1.000 Sanayi Kuruluşu listesindeki 10 kuruluş,
Türkiye’nin en büyük 500 şirketi listesindeki 7 şirket temsil etmektedir. Sektörde ana
ürünlerin üretimi bu 7 şirket tarafından gerçekleştirilmekte olup, bu ürünlerin
işlemesini veya dağıtımını gerçekleştiren Türkiye coğrafyasına yayılmış yaklaşık 12
bin firma bulunmaktadır. Son on yılda Türk Cam Sanayisinin üretim miktarı yaklaşık
%100 oranında artmıştır. Türk Cam Sanayisi tüm temel cam ürünlerinin üretimini
gerçekleştirmektedir. Bu kapasite, bazı alanlarda ek işlemlerden geçirilip katma
değeri artırılarak nihai tüketiciye ulaştırılmaktadır. Türkiye’de üretim kapasitesinin
%72’si Şişecam tarafından karşılanmaktadır. Türk Cam Sanayisi üretim kapasitesini
arttırırken, katma değerli ürünlerin üretimine ve geliştirilmesine yönelik
yatırımlarıyla ürün çeşitliliğini de arttırmıştır (https://www.sanayi.gov.tr/plan-
program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu2812011402).

Türkiye 2021 yılı toplam cam ve cam ürünleri ihracatı 1.357.757 milyon
ABD doları, ithalatı ise 1.133.799 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu
durum aşağıdaki tabloda yıllar itibarıyla sunulmuştur.

Tablo 6. Türkiye’nin Ülkelere Göre Yaptığı Cam İhracatı (1.000 ABD $)

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
DÜNYA 1.042.24 953.81 915.85 966.44 1.099.77 1.052.36 1.357.75
2 6 7 6 7 4 7
İTALYA 160.226 120.96 60.356 71.908 91.813 107.521 129.391
8
ALMANYA 89.760 84.898 90.898 92.161 85.670 88.585 109.051
İSRAİL 37.671 40.436 39.794 47.089 58.035 72.001 112.911
İNGİLTER 82.914 46.708 54.037 47.369 57.558 82.386 84.258
E
ABD 42.870 42.686 44.023 47.717 53.796 62.177 108.650
FRANSA 59.654 49.841 42.897 47.543 50.705 64.532 61.463
IRAK 40.851 33.003 34.156 32.004 41.973 41.715 55.135
ROMANYA 19.805 22.299 23.088 27.406 37.923 38.243 46.797
Kaynak: International Trade Center, Trade Map.
Türkiye cam sanayisinin en çok ihraç ettiği ürünler arasında sofra ve süs
eşyası, düzcam ve elyaflar bulunmaktadır. 2021 yılında İtalya, Almanya ve İsrail en
fazla ihracat yapılan ilk üç ülkedir.

10
 Tablo 7. Türkiye’nin Ülkelere Göre Yaptığı Cam İthalatı (1.000 ABD $)
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
DÜNYA 780.398 799.351 844.534 782.09 691.637 842.818 1.133.799
6
ÇİN 223.749 202.222 185.235 164.47 146.118 196.534 265.781
4
ALMANYA 71.809 73.456 80.059 85.832 79.225 96.504 108.566
FRANSA 45.606 47.016 51.137 51.143 53.254 62.542 64.766
İTALYA 45.284 52.720 68.367 58.695 53.105 76.866 69.341
BULGARİSTAN 43.465 51.264 61.793 64.822 43.733 58.961 67.464
MISIR 28.579 44.543 52.843 43.468 38.794 44.728 71.252
ABD 42.858 39.434 50.253 47.058 37.270 35.558 51.270
BELÇİKA 30.614 24.157 22.358 22.558 30.023 27.616 37.719
İRAN 16.751 12.993 17.965 20.677 23.280 14.470 76.146
Kaynak: International Trade Center, Trade Map.
2021 yılında Çin, Almanya ve İran en fazla ithalatın yapıldığı ilk üç ülkeyi
oluşturmaktadır.

Grafik 2. Türkiye’nin Cam Sektörü Dış Ticareti (1.000 ABD $)

Grafik incelendiğinde Türkiye’nin cam sektörü dış ticaretinde ihracatının
ithalatında fazla olduğu görülmektedir. Bu durum Türkiye ekonomisi açısından
olumlu sonuçlar yaratmaktadır. İncelenen yıllar arasında en fazla ihracatın yapıldığı
yılın 2021 yılı olduğu görülmektedir.

11
 2.2.1.Türk Cam Sanayi İlişkin Bazı Göstergeler
2.2.1.1.Üretim Kapasitesi
Türkiye cam ürünleri sektöründe tüm alt ürünlerde üretim
gerçekleştirmektedir. Türk cam sektörü son yıllarda hem üretim seviyesini artırmış
hem de katma değeri yüksek ürünlerin üretimine ve bu ürünlerin geliştirilmesine
yönelik AR-GE yatırımlarını artırmıştır. Grafikte alt ürün gruplarının üretim
miktarlarına ait veriler sunulmuştur.

Grafik 3. Türkiye Cam Sektörü Üretim Miktarları

Kaynak: Şişecam, 2020.
2.2.1.2.İşyeri ve İstihdam Yapısı
2020 yılı itibari ile cam sektöründe 1.424 adet girişim faaliyet göstermektedir
ve sektörde 34.476 kişi çalışmaktadır.
Tablo 8. Cam Sektöründe Girişim Sayısı ve İstihdam
2016 2017 2018 2019 2020
Girişim Sayısı 1.132 1.234 1.309 1.380 1.424
Çalışan Sayısı 32.946 33.139 33.943 32.957 34.476
Kaynak: TÜİK, (Nace 23.1 Kodlu Faaliyet)

12
 Türkiye’de cam sektöründe 2016 yılında 1.132 girişimci yer alırken, bu sayı
2020 yılı itibarı ile 1.424’e yükselmiştir. Girişim sayısına paralel olarak sektörde
istihdam edilen kişi sayısı da artış göstermiştir. Buna göre 2016 yılında sektörde
32.946 kişi istihdam edilirken 2016 yılında 34.476 kişi sektörde istihdam edilmiştir.

2.2.1.3.Üretim Değeri

Cam sektörünün 2020 yılı üretim değeri bir önceki yıla göre %20 artışla 22,2
milyar TL seviyesine yükselmiştir. Bu durumun sektördeki girişim sayısının artışıyla
kaydedildiği değerlendirilmektedir.

Tablo 9. Cam Sektörünün Üretim Değeri (Milyar TL)

2016 2017 2018 2019 2020
9,8 12,2 15,5 18,5 22,2
Kaynak: TÜİK, (Nace 23.1 Kodlu Faaliyet)
2.2.1.4.Sektörün Cirosu

Türkiye’de 2020 yılında cam sektörü cirosu bir önceki yıla göre %13
oranında artarak 21,8 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Ciro artışına sektördeki
girişim sayısının artışı etki etmektedir.

Tablo 10. Cam Sektörünün Cirosu (Milyar TL)

2016 2017 2018 2019 2020
11,9 13,9 16,4 19,3 21,8
Kaynak: TÜİK, (Nace 23.1 Kodlu Faaliyet)
2.2.1.5.Sektörün Katma Değeri

Sektörde yüksek enerji tüketimine karşın cam sanayii bir taraftan da

geliştirdiği katma değeri yüksek ürünler ile çevre korumaya ve enerji tasarrufuna
önemli katkılar sağlamaktadır. İnşaat ve otomotiv gibi Türkiye’nin lokomotif
sektörlerine girdi veren ve cam sanayiinin ağırlıklı faaliyet alanını oluşturan düzcam
sektörü özelinde kaplamalı camlar ve çift camlar, artık düzcamın yerini almaktadır.
Dünyada özellikle gelişmiş ülkelerdeki bu yaygın eğilimin halen gerisinde
bulunulmakla birlikte, ülkemiz düzcam sektöründeki gelişmeler hızla ilerlemektedir.
Cam sektörünün 2020 yılında net katma değer miktarı 2019 yılına göre %6,5 artarak

13
7,2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir (https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-
raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu2812011402).

Grafik 4. Sektörün Net Katma Değeri (TL)

Kaynak: TÜİK.
2.2.1.6.Sektördeki Ar-Ge Faaliyetleri

Küresel trendlerin hızla değiştiği ve rekabetin arttığı cam sektöründe,

farklılaşan fonksiyonel tasarımların ve katma değer yaratan Ar-Ge çalışmalarının
katkısı rekabet gücünün korunması için kritik öneme sahiptir. Cam, enerji yoğun bir
sektördür. Bu nedenle sektörde Ar-Ge çalışmalarında enerjinin verimli
kullanılmasına yönelik çalışmalar, bütünleşmiş fırın modelleri, ısı transfer
verimliliğinin geliştirilmesi, yeni refrakter malzemeler, yeni cam ergitme ve üretim
teknolojilerinin geliştirilmesi uluslararası ölçekte öne çıkmaktadır. Küresel firmaların
aldıkları patentler incelendiğinde; düzcam pazarında, “sıfır enerji bina” hedefleri ile
paralel olarak “cam yüzeyine yapılan uygulamalar” (kaplama teknolojileri) üzerine
alınan patentlerin arttığı gözlemlenmektedir (https://www.sanayi.gov.tr/plan-
program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu2812011402).

Cam ev eşyası alanında ise yüksek cam kalitesi, kristal benzeri görsel kalite,
organik kaplama teknolojileri, fonksiyonel kaplamalar, mukavemet artışı ile daha
ince yapılarda ürün geliştirme çalışmaları gündemdedir. Ürünlerin hafifletilmesi,
tasarım ve üretim optimizasyonu, ince cidarlı camlarda kalınlık homojenizasyonu,
cam kalitesinde tolerans düşürülmesi, dekorlu ve fonksiyonel kaplamalarla katma

14
değerli ürün geliştirilmesi ve dijital baskı uygulamalarının yaygınlaşması cam
ambalaj alanında küresel odaklardır. 11. Kalkınma Raporu’nun 347. maddesine göre;
imalat sanayisinin Ar-Ge ve yenilik kabiliyetinin güçlendirilmesi, katma değerli
üretim yapılabilmesi ve yenilikçi ürün geliştirme kapasitesinin arttırılması için temel
hedeftir. Bu kapsamda Ar-Ge faaliyetleri her daim Türk Cam Sanayisinin öncelikli
konuları arasında yer almıştır. Türkiye son yıllarda küresel ortamda rekabet gücünü
geliştirmek için camda Ar-Ge faaliyetlerine hız vermiştir. Katma değerli ürün
çeşitliliğinin ve özel sektörün Ar-Ge faaliyetlerine ayırdığı fonların artması bunun bir
kanıtıdır. Türkiye’nin bu anlamda özellikle cam sektöründe Ar-Ge çalışmalarını
desteklemesi büyük öneme sahiptir. Türkiye’nin ilk özel sektör Ar-Ge merkezi, 1976
yılında Şişecam tarafından İstanbul’da kurulmuştur. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
tarafından Ar-Ge Merkezi Belgesi verilen cam ve cam ürünleri firması aşağıdaki
tabloda görülmektedir. Sektördeki Ar-Ge merkezi sayısı, toplam Ar-Ge merkezi
sayısının (1.236 adet) %0,08’ini oluşturmaktadır (https://www.sanayi.gov.tr/plan-
program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu2812011402).

Tablo 11. Ar-Ge Merkezi Belgesi Alan Cam ve Cam Ürünleri Firması
AR-GE MERKEZİNİN ADI SEKTÖR İL BELGE
TARİHİ
Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Cam ve Cam Kocaeli 14.07.2009
Ürünleri
Kaynak: Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürlüğü.

Tablo 12’de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Tasarım Merkezi

Belgesi verilen 2 adet cam ve cam ürünleri firmaları sıralanmaktadır. Sektördeki
tasarım merkezi sayısı, toplam tasarım merkezi sayısının (369 adet) %0,5’idir.

Tablo 12. Tasarım Merkezi Belgesi Alan Cam ve Cam Ürünleri Firmaları
TASARIM MERKEZİNİN ADI SEKTÖR İL BELGE
TARİHİ
Çağdaş Cam San. ve Tic. A.Ş. Cam ve Cam Aydın 08.11.2017
Ürünleri
Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Cam ve Cam Kocaeli 07.03.2018
Ürünleri
Kaynak: Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürlüğü.

15
2.3. TÜRK CAM SANAYİNİN EKONOMİYE KATKISI: ŞİŞE VE CAM
FABRİKALARI A.Ş. ÖRNEĞİ
Şişe Cam A.Ş.’nin 86 yıllık bir geçmişi vardır. Şirketin % 49’u halka açık, %
51’i ise İş Bankası ve iştiraklerine aittir. 1986 yılından bu yana borsaya kotedir.
Şirket 45 üretim tesisine sahip olup, 150 ülkeye cam ve cam ürünlerinin ihracatını
gerçekleştirmektedir. Şişe Cam A.Ş.’nin satışlarının % 63’ü uluslararası satışlardan,
% 37’si yurtiçi satışlardan oluşmaktadır. Şişe Cam A.Ş. Türkiye’den başka ülkelerde
de faaliyet göstermektedir. Şirketin Rusya’daki tesislerinde yaklaşık 5.000 çalışanı
bulunmakta olup, Rusya’da yaklaşık % 30’luk pazar payına sahiptir. Şişe Cam’ın
Almanya, Macaristan ve Slovakya’da da yatırımları bulunmaktadır. Sayılan bu
yerlerdeki çalışan sayısı 945 kişi, yatırımları 65 milyon Euro civarındadır. Aynı
şekilde Bosna Hersek’te 1.000 çalışanı ve 190 milyon Euro’luk yatırımı
bulunmaktadır. Bulgaristan’daki tesislerinde çalışanların sayısı 3.070 kişi olup, 905
milyon dolarlık yatırımı söz konusudur. Şişe Cam A.Ş.’nin dünya üzerindeki
tesisleri, buralarda çalışan kişi sayıları ve yatırım miktarları aşağıdaki tabloda toplu
olarak sunulmuştur.

Tablo 13. Şişe Cam A.Ş.’nin Tesis, Çalışan ve Yatırım Miktarları

Ülke Çalışan Sayısı Yatırım Miktarı
Rusya 5.000 94 milyon RUB
Almanya-Macaristan-Slovakya 945 65 milyon EURO
Bosna Hersek 1.000 190 milyon EURO
Bulgaristan 3.070 905 milyon DOLAR
İtalya 550 172 milyon EURO
Romanya 505 80 milyon EURO
ABD 500 4 milyar DOLAR
Kaynak:
https://www.sisecam.com.tr/sites/catalogs/tr/Documents/DunyadaSisecam.pdf,
(Erişim Tarihi: 21.11.2023).

16
 SONUÇ

Türkiye cam sektörü yaklaşık 1,2 milyar dolar düzeyindeki üretim değeri ile
Türkiye sanayi sektörü üretim değeri toplamının binde 4,4’ünü üretmektedir. Cam
ürünlerinin dış ticaret hacmi de 2,3 milyar dolar düzeyindedir. Ana cam ürünleri
üretiminde çalışan sayısı yaklaşık 12 bin kişi olup, ikincil işlemler ve kayıt altına
alınmamış faaliyet alanlarındaki istihdamla birlikte bu rakamın 50 bin düzeyinde
olduğu tahmin edilmektedir. Bu da 29 milyonluk işgücünün yaklaşık binde 1’ine
karşılık gelmektedir. Sektör sahip olduğu yüksek yerlilik oranıyla ise son on yılda
Türkiye’de 7,6 milyar dolar yerli katma değer yaratmaktadır.

Küresel arenada güçlenmesini sürdüren Türk Cam Sanayisi, sadece yatırım

yapmakla kalmamış, tarihi boyunca bayi sistemleri kurmuş, küçük ve orta ölçekli
işletmelerle çalışmaya başlamış, markalar geliştirmiş ve bugün geldiği noktada kendi
teknolojisi ve tasarım yeteneğiyle tüm fırın yatırımlarını gerçekleştirebilir hale
gelmiştir. Ayrıca ürün çeşitlendirme, teknolojik gelişme, Ar-Ge’nin
kurumsallaştırılması, dünya pazarlarına açılma alanlarında önemli mesafe kat etmiş
ve hızlı bir büyüme gerçekleştirmiştir. Günümüzde, Türkiye’de üretilen camların
büyük bölümü 150’den fazla ülkeye ihraç edilmektedir. Türk Cam Sanayi’si uzun
yıllardan beridir süregelen net ihracatçı konumuyla ülkeye yüksek döviz girdisi
sağlamaktadır.

Pandemi ile birlikte talep patlaması yaşanan cam sektörü ihracata

odaklanmıştır. Çin ve Avrupa’da yaşanan hat kapanmaları sonrası, normalleşme ile
birlikte camda büyük bir talep artışı yaşanmıştır. Lojistikte artan maliyetler
karşısında Avrupalı alıcılar ile Çin’in müşterileri yönünü Türkiye’ye çevirmiştir.
Dünyadaki trendleri izleyip yeni yatırım fırsatlarını yakından takip eden Türkiye cam
sektörü artan enerji maliyetlerine karşın güneş enerjisinden elektrik üretimi
maliyetlerinin düşmesi ve global arenada artan sürdürülebilirlik hassasiyeti
etkileriyle buzlu cam ve enerji camı sektörlerinde yeni fırsatlar araştırmaktadır. Bu
kapsamda ülkemizin cam talebini en etkin şekilde karşılama ve ekonomimiz için
değer yaratma önceliği kapsamında dünyada ve Türkiye’de hızla büyüyen güneş
enerjisi sektöründe ortaya çıkan bu fırsat değerlendirilerek

17
 Şişecam tarafından Mersin’e yeni bir buzlu cam hattı yatırımı ve işleme hattı
yapılması kararı alınmıştır. Gerçekleştirilecek olan yeni yatırımla birlikte enerji
camları sektöründe ortaya çıkabilecek arz açığının kapatılması ve ihracat fırsatlarının
değerlendirerek ülke ekonomisine katkıda bulunulması hedeflenmektedir.

Cam sektöründeki ekonomik değerlendirmeler aşağıda özetlenmektedir.

• Küresel düzeyde toplam cam üretimi, 2021 yılında 2020’ye kıyasla %6,1’lik
bir artışla 39,12 milyon tonluk bir hacme ulaşmıştır.

• AB cam üretim seviyesini, Çin ve Kuzey Amerika ile dünyanın en büyük

cam üreticilerinden biri olarak halen korumaktadır. Almanya, hacmin yaklaşık beşte
biri ile AB’nin en büyük üreticisi olmaya devam etmektedir ve onu İtalya, Fransa,
İspanya, Birleşik Krallık ve Polonya takip etmektedir.

• Küresel konumda üretimde Türkiye düzcamda Avrupa’da 1’inci, dünyada

5’inci sırada, Cam Ev Eşyasında Avrupa’da 2’nci, Dünya’da 3’üncü sırada, Cam
Ambalajda Avrupa’da ve Dünya’da 5’inci sırada, Soda Külünde Avrupa’da 4’üncü,
dünyada ise 8’inci sıradadır.

• 2021 yılında Dünya toplam cam ihracatı ise 86,81 milyar dolar; ithalatı ise
86,84 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

• Türkiye 2021 yılı toplam cam ve cam ürünleri ihracatı 1.357 milyon ABD
doları, ithalatı ise 1.133 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.

Türk cam sanayi içerisinde en önde gelen firma Şişe Cam A.Ş.’dir. Aslında
Türkiye’de cam sanayinin Şişe Cam A.Ş. (eski adı ile Paşabahçe) ile başladığı
söylenebilir. Şişe Cam A.Ş. Hem yarattığı istihdam, hem de yaptığı üretimlerle
sağladığı katma değerler nedeniyle ülkemiz dış ticaretin önemli yer tutmaktadır.
Türkiye’de cam sanayiinde ilk ve tek Ar-Ge merkezine sahip işletmedir. Bu yönüyle
de sektörde öncü ve örnek olmaktadır. Türkiye’nin dış ticaretinde cam sektörü
ihracat fazlası veren bir sektördür. Bu noktada da Şişe Cam A.Ş.’nin payı son derece
büyüktür.

18
 KAYNAKÇA

Comtrade Sitc Rev3, https://unstats.un.org/unsd/classifications/Family/Detail/14,

(Erişim Tarihi: 21.11.2023).

Dünyada Şişecam,
https://www.sisecam.com.tr/sites/catalogs/tr/Documents/DunyadaSisecam.pdf,
(Erişim Tarihi: 21.11.2023).

Esi, E. (2011). Türk Cam Sanayisinde Paşabahçe’nin Yeri, Firmada Tasarım

Çalışmalarının Başlangıcı ve Bugünü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Teknik Üniversitesi.

https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/
mu2812011402, (Erişim Tarihi: 21.11.2023).

https://www.sisecam.com.tr/tr/hakkimizda/tarihce, (Erişim Tarihi: 21.11.2023).

Pfaender, H. G. (1996), Schott Guide to Glass (2th Edition), Mainz: Chapman &
Hall.

Şişecam Faaliyet Raporu, (2020), https://www.sisecam.com.tr/ (Erişim Tarihi:

21.11.2023).

Şişecam, Hakkımızda. https://www.sisecam.com.tr/tr/hakkimizda/sisecam (Erişim

Tarihi: 21.11.2023).

T.C. Teknoloji ve Sanayi Bakanlığı, Cam Sektör Raporu 2021,

https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/
mu2812011402, (Erişim Tarihi: 17.11.2023).

www.tuik.gov.tr, (Erişim Tarihi: 21.11.2023).

19