1. Materia to substancja lub substancje, z których zbudowany jest dany obiekt.

Przykład: drewno
z którego zbudowany jest stół.

2. Substancja to określony rodzaj materii, który charakteryzuje się określonym składem

chemicznym. Przykład: woda - H2O.

3. Tworzywo konstrukcyjne to materiał używany do budowy konstrukcji. Przykład: stal

konstrukcyjna.

4. Struktura to sposób, w jaki są ułożone lub zbudowane elementy wewnątrz danego materiału.

5. Rodzaje struktur w materiałach: Krystaliczna, amorficzna, włóknista, laminarna.

6. Struktury w materiałach inżynierskich: Struktury krystaliczne, domieszkowe, fazowe.

7. Różnica między strukturą krystaliczną a bezpostaciową: Struktura krystaliczna ma regularny

układ atomów w sieci krystalicznej, podczas gdy struktura bezpostaciowa nie ma regularnej
powtarzalnej struktury.

8. Rodzaje wiązań między atomami: Jonowe, kowalencyjne, metaliczne, van der Waalsa.

9. Wiązania jonowe, kowalencyjne, metaliczne:

• Jonowe: Powstają między jonami o różnych ładunkach, np. NaCl.

• Kowalencyjne: Powstają przez dzielenie elektronów pomiędzy atomy, np. H2O.

• Metaliczne: Powstają między atomami metali, co powoduje swobodne przemieszczanie się

elektronów w sieci krystalicznej.

10. Układy struktury krystalicznej: Sześcienna (np. struktura kostki soli), heksagonalna (np.
struktura grafitu).

11. Faza to jednorodna część materiału, która charakteryzuje się jednolitym składem chemicznym
i strukturalnym. Przykład: ciekła woda jest jedną fazą, a lód jest drugą fazą w układzie woda-lód.

12. Podział materiałów inżynierskich na klasy: Metale, polimery, ceramika, kompozyty.

13. Porównanie własności metali i ich stopów z ceramiką:

• Metale i ich stopy są zazwyczaj giętkie, przewodzą ciepło i elektryczność, podczas gdy
ceramika jest krucha i ma wysoką twardość.

• Metale i stopy są bardziej plastyczne, co pozwala na formowanie, podczas gdy ceramika jest
trudna do formowania ze względu na swoją kruche właściwości.

14. Porównanie własności ceramiki z polimerami:

• Ceramika jest zwykle bardziej sztywna i krucha niż polimery, które są bardziej giętkie i
elastyczne.

• Polimery są lżejsze, mają niższą twardość, podczas gdy ceramika jest cięższa i ma większą
twardość.

15. Porównanie własności metali i ich stopów z polimerami:

• Metale i ich stopy są zazwyczaj cięższe, mają wyższą wytrzymałość mechaniczną i przewodzą
ciepło oraz prąd, podczas gdy polimery są lżejsze, elastyczne i izolujące elektrycznie.
16. Wykresy równowagi fazowej służą do przedstawienia zależności między fazami materiału w
różnych warunkach temperatury i składu chemicznego. Przykładem jest wykres fazowy dla układu
woda-lód.

17. Fazy i składniki strukturalne w układzie żelazo-cementyt:

• Występują fazy takie jak ferryt, perlit, cementyt. Ferryt jest fazą α-Fe, perlit składa się z lameli
ferrytu i cementytu.

18. Narysowanie cenentytu kulkowego: Cementyt kulkowy jest sferoidalnie rozmieszczonym

cementytem w stali.

19. Stop to materiał złożony z co najmniej dwóch składników, zwykle metali lub metali z innymi
pierwiastkami, które zostały stopione i połączone. Przykładem jest stop brązu (miedzi z cyną).

20. Sposoby umacniania stopów metali:

• Uciskanie,

• Odkształcanie plastyczne,

• Wprowadzanie domieszek, które utrudniają przemieszczanie się dyslokacji wewnętrznych.

21. Obróbka cieplna zwykła to proces termiczny mający na celu zmianę struktury mikroskopowej
materiału, poprzez nagrzewanie i chłodzenie. Przykłady obejmują hartowanie, odpuszczanie,
normalizowanie, wyżarzanie.

22. Obróbka cieplno-chemiczna obejmuje modyfikacje powierzchniowe materiału, wykorzystując

zarówno działanie ciepła, jak i substancji chemicznych. Przykłady to cementowanie, azotowanie,
powlekanie.

23. Obróbka plastyczna to proces manipulacji materiałem, aby zmieniać jego kształt bez zmiany
składu chemicznego. Przykłady to walcowanie, tłoczenie, kucie, ciągnienie.

24. Cel stosowania obróbki cieplno-chemicznej to modyfikacja właściwości powierzchniowych

materiałów w celu poprawy ich wytrzymałości, odporności na ścieranie, korozję itp.

25. Zgniot to proces odkształcania plastycznego, w którym materiał jest poddawany dużym siłom
ściskającym przy jednoczesnym wywołaniu zmiany kształtu.

26. Zdrowienie to proces relaksacji naprężeń w materiale krystalicznym po obróbce plastycznej,

poprzez podgrzewanie i chłodzenie.

27. Rekrystalizacja to proces, w wyniku którego zmęczona struktura krystaliczna materiału jest
zastępowana przez nową, bardziej regularną strukturę poprzez ogrzewanie materiału.

28. Wpływ obróbki plastycznej na zimno na własności polega na zwiększeniu twardości i

wytrzymałości materiału, a także na poprawie jego właściwości mechanicznych.

29. Stosowanie obróbki cieplnej ma na celu zmianę struktury mikroskopowej materiału, by

poprawić jego wytrzymałość, twardość, odporność na zmęczenie lub dostosować do określonych
warunków pracy.

30. Materiały naturalne to substancje, które występują w przyrodzie i są wykorzystywane do

produkcji różnych produktów. Przykłady obejmują drewno, bawełnę, skórę, kamień, bursztyn,
kauczuk.
31. Materiały inżynierskie to materiały zaprojektowane i wyprodukowane z myślą o konkretnym
zastosowaniu inżynieryjnym. Przykłady to stopy metali, ceramika techniczna, kompozyty polimerowe.

32. Własność materiału to cecha lub charakterystyka danego materiału, która może być mierzalna
lub obserwowalna. Przykładem jest twardość, wytrzymałość, przewodnictwo cieplne.

33. Właściwość materiału to określona charakterystyka materiału, która definiuje jego

zachowanie lub reakcję na warunki zewnętrzne. Przykłady to plastyczność, elektryczność, odporność
na korozję.

34. Definicje pojęć:

• Dopuszczalna temperatura pracy to maksymalna temperatura, w której materiał może być

bezpiecznie wykorzystywany w określonych warunkach.

• Gęstość to miara masy zawartej w jednostce objętości materiału.

• Żarowytrzymałość to zdolność materiału do zachowania swoich właściwości mechanicznych

podczas pracy w wysokich temperaturach.

35. Trzy własności materiału do pracy w wysokich temperaturach:

• Wysoka temperatura topnienia lub wyżarzania.

• Odporność na utlenianie lub korozję przy podwyższonej temperaturze.

• Stabilność mikrostrukturalna podczas ekspozycji na wysokie temperatury.

36. Własności materiału na łopatki turbin cieplnych:

• Wysoka wytrzymałość na rozciąganie w połączeniu z dobrą żarowytrzymałością.

• Odporność na korozję w wysokich temperaturach.

• Doskonała odporność na zmęczenie materiałowe.

37. Własności materiału na kadłub maszyny cieplnej:

• Wysoka wytrzymałość mechaniczna.

• Odporność na korozję i utlenianie.

• Odporność na działanie wysokich temperatur i dużych obciążeń.

38. Własności materiału na zbiornik ciśnieniowy:

• Doskonała szczelność.

• Wysoka wytrzymałość na rozciąganie i ściskanie.

• Odporność na zmęczenie materiałowe.

39. Sposoby podejmowania decyzji obejmują:

• Metodę analityczną,

• Metodę kryterialną,

• Metodę intuicyjną,
• Metodę sytuacyjną.

40. Charakterystyka metody kryterialnej (metodycznej): Metoda ta polega na ocenie różnych

rozwiązań poprzez porównanie ich pod względem określonych kryteriów i wyborze najlepszego
rozwiązania na tej podstawie.

41. Kryteria to określone standardy lub wymagania, które są używane do oceny czy
porównywania alternatyw. Przykłady kryteriów to koszt, wydajność, trwałość, czas.

42. Różnice między kryterium a właściwością materiału:

• Kryterium to standard lub punkt odniesienia używany do oceny, podczas gdy właściwość
materiału to jego cecha lub charakterystyka.

• Kryterium jest używane do dokonania wyboru lub oceny, podczas gdy właściwość materiału
opisuje jego zachowanie lub cechę.

43. Charakterystyka metody decyzyjnej polega na wyborze najlepszego rozwiązania spośród

różnych alternatyw, biorąc pod uwagę określone kryteria.

44. Rodzaje kryteriów obejmują:

• Jakościowe: np. trwałość, estetyka,

• Ilościowe: np. koszt, wydajność,

• Hierarchiczne: różne poziomy istotności kryteriów.

45. Podstawowe czynniki decydujące o doborze materiału na wykonanie określonego wyrobu to:

• Właściwości materiału,

• Koszty produkcji,

• Wymagania wytrzymałościowe,

• Środowisko pracy wyrobu.

46. Podstawowe zasady (strategie) doboru materiałów to:

• Odpowiedniość materiału do określonego zastosowania,

• Ekonomiczność,

• Dostępność na rynku,

• Łatwość obróbki.

47. Etapami procesu projektowo-konstrukcyjnego są:

• Określenie wymagań i specyfikacji projektu.

• Analiza i projektowanie rozwiązań.

• Wybór materiałów i technologii wykonania.

• Produkcja prototypu i testowanie.

• Wdrożenie do produkcji masowej.

48. Proces optymalizacji polega na poszukiwaniu najlepszego rozwiązania, które spełnia określone
kryteria, przy minimalizacji kosztów lub maksymalizacji zysków. Przykładem jest optymalizacja kształtu
elementu konstrukcyjnego w celu minimalizacji zużycia materiału.

49. Stal to stop żelaza z węglem, który zawiera mniej niż 2% węgla. Stalwa to stop żelaza z
węglem, ale z dodatkiem innych pierwiastków, np. chromu, niklu. Żeliwo to stop żelaza z wysoką
zawartością węgla (ponad 2,06%). Przykłady zastosowania: stal - konstrukcje, narzędzia; stalwa -
sprężyny, łożyska; żeliwo - elementy maszyn, zlewki.

50. Właściwości stali niestopowej decydują między innymi o ilości węgla w stopie. Zawartość
węgla wpływa na twardość i wytrzymałość stali.

51. Właściwości stali stopowej zależą od dodatków do stopu, np. chrom, nikiel, mangan. Te
dodatki mogą zwiększać twardość, odporność na korozję itp.

52. Dodatek stopowy to substancja dodawana do stopu w celu poprawy lub zmiany jego
właściwości. Mogą to być pierwiastki, np. chrom, molibden, tytan.

53. Dodatki stopowe służą do modyfikowania struktury i właściwości stopu. Mogą poprawić
twardość, odporność na korozję, czy też właściwości mechaniczne.

54. Domieszki to zanieczyszczenia obecne w stopie w niewielkich ilościach. Mogą one osłabiać
strukturę i zmniejszać wytrzymałość materiału.

55. Różnica między dodatkiem stopowym a domieszką polega na celowym dodaniu substancji do
stopu (dodatek stopowy) w celu poprawy właściwości, podczas gdy domieszki to przypadkowe
zanieczyszczenia.

56. Podział materiałów metalicznych obejmuje metale, stopy metali, żeliwa, spieki oraz kategorie
na podstawie ich struktury i właściwości.

57. Podział stali nierdzewnych może być dokonywany na podstawie ich struktury, np.
austenityczne, ferrytyczne, martenzytyczne.

58. Podział stali stopowych można dokonać na podstawie stosunku stopu, np. stopy
niskostopowe, średniostopowe, wysokostopowe.

59. Spieki to materiały otrzymywane poprzez zasadowe lub kwasowe spiekanie proszków
metalicznych. Stosuje się je w produkcji narzędzi tnących, wkładek, itp.

60. Brązy to stopy miedzi z innymi pierwiastkami, takimi jak cyna, aluminium lub nikiel. Znajdują
zastosowanie w produkcji łożysk, części maszyn, rur, itp.

61. Miedzionikle to stopy miedzi z niklem. Mają dobrą odporność na korozję i są wykorzystywane
w przemyśle chemicznym, elektrycznym, itp.

62. Mosiądze to stopy miedzi z cyną. Znajdują zastosowanie w produkcji instrumentów

muzycznych, sprzętu elektrycznego i części mechanicznych.

63. Brąz różni się od miedzi cynowej zawartością innych pierwiastków, takich jak cyna, aluminium
lub nikiel.

59. Podział materiałów polimerowych obejmuje:

• Tworzywa termoplastyczne: Takie jak polietylen, polipropylen, które można wielokrotnie topić
i formować.

• Tworzywa termoutwardzalne: Na przykład żywice epoksydowe, które utwardzają się pod

wpływem wysokiej temperatury.

• Elastomery: Zawierające elastyczne polimery, np. kauczuk naturalny.

• Materiały kompozytowe: Polimery z dodatkami w celu poprawy właściwości, np. włókna

szklane w żywicach.

65. Recykling to proces ponownego wykorzystania materiałów lub surowców z odpadów w celu
produkcji nowych produktów. Jego znaczenie polega na zmniejszeniu ilości odpadów, oszczędności
zasobów naturalnych i zmniejszeniu negatywnego wpływu na środowisko.

66. Materiały biodegradowalne to takie, które mogą być rozłożone przez naturalne procesy
biologiczne, takie jak bakterie czy grzyby. Przykłady to niektóre rodzaje plastików, które w naturalnym
środowisku mogą ulec rozkładowi.

67. Racjonalna gospodarka materiałowa przyczynia się do ochrony środowiska poprzez

minimalizację odpadów, efektywne wykorzystanie zasobów, recykling, co prowadzi do zmniejszenia
emisji CO2 oraz zużycia surowców naturalnych, co ma pozytywny wpływ na stan środowiska
naturalnego.