5.

HAFTA

EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ

EĞİTİMİN SOSYAL TEMELLERİ
 Eitim Bilimine Giri 2

EĞİTİMİN TOPLUMSAL YÖNLERİ

 Sosyolojinin amacı; toplumsal olayları ortaya çıkarmak, açıklamak, ilişkileri

belirlemek ve bunlara bağlı olarak ilgili kuramlar üretmektir.
 Eğitim ve toplumsal kurumlar, sosyal tabakalar, sosyal statüler, süreçler gibi
başlıklar incelenir.
 Eğitim sosyolojisi şu konuları ele alır.
a) Eğitim ile ilgili sosyal ilişkiler
b) Eğitim- kültür- toplum ilişkileri
c) Eğitimin diğer toplumsal kurum ile olan ilişkileri
d) Okulda- toplumda ve ailede eğitim
e) Sosyalleşme süreci
f) Sosyal- değişim eğitim ilişkisi
g) Eğitimde fırsat eşitliği
h) Eğitimin sosyal- ekonomik ve politik işlevleri
i) Eğitim politikaları ve bunların eğitime etkisi
j) Sosyal bütünleşme ve çözülme ile eğitimin karşılıklı etkileşimi
k) Eğitim topluluklarının yapısı ve ödevleri
l) Öğretmen – öğrenci ilişkileri
 Bunlar içerisinde eğitim sosyolojisi eğitim – toplum ilişkilerini irdelemesi
açısından önem taşımaktadır.
 Toplum: Toplumsal kurumların oluşturduğu bir bütündür. MANEVİ öğelerden
oluşurlar. İNSAN KALABALIĞI değildir (Tesadüfen bir araya gelen ve
ETKİLEŞİMİN olmadığı gruplar)
 Toplumsal kurumlar;
Aile, din, eğitim, hukuk, ekonomi ve siyasettir. Bu kurumlar birbiri ile yaşamayı
kolaylaştırır.
 Eitim Bilimine Giri 3

TOPLUMSAL KURUMLAR insanların BAZI IHTIYAÇLARINI KARŞILAMAK

amacı ile oluşturulan davranış örüntülerinin, rollerin ve ilişkilerin bileşimidir.
Örneğin, aile, din, eğitim, hukuk birer toplumsal kurumdur.
Eğitimle toplum arasında meydana gelen ilişkiler ve eğitimin sosyal yönleri,
eğitim sosyolojisinin temel çalışma konusudur.
Toplum bir insan kalabalığı değildir. Manevi öğelerin oluşturduğu bir
bütündür.

SOSYAL BİR VARLIK OLARAK İNSAN

İnsan sosyal bir varlıktır. Eylemde bulunan, arzu eden, üreten, değer ve kültür
oluşturan bir varlıktır. Toplumsal açıdan önemi sosyal bir varlık olmasıdır.
Toplum- Millet-Ulus: Ortak ilgi, kültür ve ihtiyaçlar çevresinde bir araya gelen ve
etkileşen insan grubudur. Ulus ise belirli sınırlar içinde oluşturulmuş siyasal bir
örgütlenmedir ve ulus içinde farklı toplumlar yer alır.

TOPLUM IÇINDE İNSANIN EĞİTİMİ

 Antropolojide yapılan araştırmalar, insan doğasının gelişmeye açık olduğunu,
bu nedenle de insanın içinde yetiştiği ortam, toplam ve kültüre göre
biçimlendiğini belirtmektedirler.
 Sosyal sistem yaklaşımı açısından bakıldığında toplumsal kurumlar birbiri ile
ilişkili ve etkileşim içinde olan yapılar olarak ele alınırlar.
 Geleneksel toplumlarda insan DEVLET ve TOPLUM için eğitilir

TOPLUMLARLA İLGİLİ BAZI SINIFLAMALAR

 Toplumlar bireyselci ya da kollektivist olarak sınıflandırılabilir.
 Toplumlar farklı sınıflandırılabilir; tarım toplumu, bilgi toplumu, modern
toplum gibi.
 Bireyselcilik ve toplumculuk dengelenmelidir.

BAZI TOPLUMSAL SÜREÇLER VE EĞİTİM

 Sosyal yapı ve eğitim:
Yapı bir takım öğelerin toplamı olarak tanımlanır.
Sosyal yapı ise toplumun devamlılığını sağlayan maddi ve manevi öğelerin
belirli kurallarla birleşmesi ile oluşur. Sosyal yapı SOSYAL DÜZEN (siyasi
sistem) ve SOSYAL SİSTEM OLARAK (insanın sosyal davranışı) ikiye ayrılır.
KÜLTÜR: SOSYAL YAPININ EN ÖNEMLİ UNSURUDUR, SOSYAL YAPIYI
BÜTÜNLEŞTİRİR.

Sosyalleşme ve eğitim:
Sosyalleşme (toplumsallaşma) bir grup ya da topluma ait olmayı, bireyin söz
konusu grup ya da TOPLUMUN ÜYELIĞINE HAZIRLANMASINI ifade eder.
 Eitim Bilimine Giri 4

Sosyalleşme süreci doğumdan ölüme kadar sürer.

Durkheim’e göre eğitim PLANLI bir SOSYALLEŞME sürecidir.
Sosyalleşme sürecinde aile, yakın çevre ve diğer farklı gruplardan etkilenir.
Okullarda ise formel ya da informel olarak sosyalleşirler.
SOSYALLEŞME SÜRECİNİN İLK BAŞLADIĞI YER AİLEDİR.
Sosyalleşme süreci; toplum ve grubun kültürünü içselleştirme,uzlaşma ve
uyumdur.
Sosyalleşme sürecinde rol alan öğeler, aile , oyun, akran grupları, iş yerleri…dini
kurumlar…Eğitim kurumları

Sosyal tabakalaşma ve eğitim:

 Bazı toplumlarda bazı insan gruplarının diğerlerine göre daha güçlü ya da
imtiyazlı olabilir. Asiller köylüler, vb.Bu da toplumsal tabakayı doğurur.
 Sosyal tabaka benzer özelliklere sahip insanların oluşturduğu bir zümre demektir.
(tabaka, sınıf, statü, zümre, kast aynı anlamlarda kullanılmış)
 Eğitim kurumlarının sosyal tabaka ve sınıflara göre oluşmuştur. ise bazı ailelerin
çocukların meslek liselerine yönlendirilmesi bunun sonucudur. SOSYAL
EŞİTSİZLİK olarak ele alınabilir.

Sosyal hareketlilik ve eğitim:

 Bir toplumdaki sosyal tabakalar içinde ya da arasında yer değiştirmek suretiyle
bireylerin statülerinde meydana gelen değişmedir. Yatay ve dikey hareketlilik
vardır.
 Yatay hareketlilik; hem coğrafi, hem de belirgin bir gelir ve saygınlık farkı
yaratmayan hareketliliği kapsar. A okulunda öğretmen olanın B okulunda
müdür olması.
 Dikey hareketlilik; sosyo-ekonomik kategoriler ve toplumsal sınıflar arası
hareketlilik. Yukarı doğru olduğu gibi aşağı doğru geçişlerde mümkün. Bir
öğretmenin akademisyen olmasıgibi.
 Günümüzde üniversite mezunu olmak daha çok sosyal hareketliliğe neden
olmaktadır. Demokratik toplumlarda olabildiğince yukarı doğru hareketlilik
beklenir. Toplumun alt tabakalarında yer alan insanlar için eğitim bir sosyal
hareketlilik sağlar. Eğitim yoluyla yukarı doğru toplumsal hareketlilik, söz
konusu toplumda eğitiminde fırsat eşitliği sağlandığı ölçüde gerçekleşir.

Sosyal kontrol ve eğitim:

Sosyal kontrol bir toplumun üyesi olan bireylerin toplumun benimsediği
kurallara uygun biçimde davranmaya zorlanmasıdır. Toplumda bütünleşme,
uyum ve istikrarda önemli bir yere sahiptir.
 Eitim Bilimine Giri 5

Sosyal kontrol araçları

Sosyal kontrol araçları yazılı kurallara ya da yazılı olmayan kurallar olabilir.
Eğitim kontrol mekanizması olarak görülebilir. Onaylanan ya da onaylanmayan
davranışlar ile bunları kontrol ederiz.
MoDERN TOPLUMLARDA YAZILI KURALLAR İNSAN DAVRANIŞINI
KONTROL ETMEDE KULLANILIR.

Eğitim ve sosyal kontrol: İstendik davranışı kazandırma süreci (disiplin,ceza, vb.)

Sosyal bütünleşme ve eğitim:

Bir toplumda yaşayan bireylerin düşünce, amaç ve ideallerindeki ortaklığı ve
benzerliği ifade eder. Eğitim hem istikrar hem değişim aracıdır. Eğitim farklı alt
kültürleri birleştirmelidir. Bunun yanında sosyal adalet, fırsat eşitliği
sağlanmalıdır.
Sosyal bütünleşme için Adalet ve eşitlik iki önemli değerdir.

Sosyal değişme ve eğitim:

Değişme bir durumdan başka bir duruma geçiştir.
DEĞİŞME, KALKINMA, BÜYÜME…
Sosyal değişme, toplumsal yapı ve davranışlarla sosyal kültürün maddi ve
manevi öğelerindeki değişimi kapsar. Maddi öğelerdeki değişimler daha
hızlı,manevi (inanç, tutum ve değerler) deki değişim daha yavaş gerçekleşir.
Eğitimdeki reformlar bunlara örnek verilebilir. Değişme olumlu ya da olumsuz
olabilir.
Toplumsal değişme: toplumsal hayatın çeşitli alanlarındaki değişim (kültür, roller,
iletişim.vb….

Sosyal değişme sürecinde eğitim:

Eğitim alanındaki değişmelere bakıldığında eğitim felsefesi, teorileri. Öğretim
teknolojileri değişmektedir.Eğitim hem özne hem nesne durumunda
olabilir.Toplumsal değişmelerdenden çıkan sorunları çözmek ve insanları yeni
durumları uyarlamayı kolaylaştırmaktadır. Günümüz eğitiminde bireylere
eleştirel düşünce becerisi kazandırma, araştırıcı olma, yenilikçi bireyler
yetiştirilmesi hedeflenmektedir.
SOSYAL DEĞİŞME SÜRECİNDE ÖĞRETMENLER SOSYAL DEĞİŞMEYE
LİDERLİK EDEN BİREYLER OLARAK GÖRÜLMEKTEDİRLER.
Sosyal değişme sürecinde öğretmen-halk çatışması söz konusu olabilir (yaban,
çalıkuşu eserleri örnek).
Teknoloji değişmeler öğretmenin yerini alacak mı?—öğrenen öğretmen ve
öğrenen okullar gündeme gelecek.

Avrupa birliği sürecinde eğitim sisteminde uygulamalar:

Socrates, erasmus programları—üniversite düzeyinde faaliyetler yapar.
 Eitim Bilimine Giri 6

Comeniusk12 düzeyinde faaliyetler yapar.

Eğitim şunları sağlar:

 Sosyal sınıf farklılıklarının azaltılmasında,
 Toplumsal hareketliliğin gerçekleşmesinde,
 Sosyo-kültürel bütünleşmenin sağlanmasında etkili bir araçtır
 AİLE VE EĞİTİM:
İşlevsel açıdan bakıldığında ailenin biyolojik, ekonomik, sosyal, eğitsel
işlevlerinden bahsedilir. Bunun yanında aile okul öncesi eğitim kurumu olarak
kabul edilir.

 Kaynaklar:
Özden, Y. ve Turan, S. (2014). Eğitim Bilimine Giriş. Pegem A Yayınları.
Şisman, Mehmet. (2014). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Pegem A Yayınları.
Özdemir, M.Ç. ve Arslangilay, A.S.B. (2014). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Pegem A
Yayınları.
http://sosyolojisi.com/sosyal-yigin-ve-kalabalik/298.html
https://www.google.com.tr/?gws_rd=cr&ei=y8DcUoG4JsTMtQaXvYHAAQ#q=e
%C4%9Fitimin+sosyal+temelleri
https://egitimbiliminegiris.files.wordpress.com/2012/09/ec49fitimin-bilimsel-
temeller.doc