Herhalingsbundel Mens- en wereldbeeld 3de jaar

examen juni 2023

1. Het historisch referentiekader
a) Noteer de bij de 7 historische periodes perioden de juiste data in
chronologische volgorde.

Historische periode Data Scharnierdata +

gebeurtenis
preshistorie ….3500vc

Shrift van de mens in

mesapot
Oude nabije oosten 3500VC_500VC
Stichtin rome

Klassieke oudheid 500VC-800

Van van wwr

middeleeuwen 800-1450

Van orr
vroegmodernetijd 1450-1750

Franse revolutie
Moderne tijd 1750-1945
Einde WII

Hedendaagse tijd 1945-?

nu

b) Noteer de onderverdeling die we maakten van de middeleeuwen met

de juiste data in chronologische volgorde.

Vroege middeleeuwen 500-1000

1000-1250
Hoge middeleeuwen
1250-1500
Late middeleeuwen

1
c) Teken een tijdsband van de historische periodes van de westerse
periodisering. Kies zelf een schaal. Noteer ook het ancien régime op
de tijdsband.

2
 d) Noteer de juiste deeldomeinen bij de domeinen in de tekening.
bestuurlijk – handel – geloof – kunst – wetenschap – techniek –
territoriaal – bevolkingsgroepen – industrie – arm en rijk – nijverheid –
leefgewoonte - veeteelt

e) Geef het juiste domein en deeldomein bij volgende begrippen.

1. de standensamenleving:
____________________________________________________
2. het Verdrag van Verdun:
____________________________________________________
3. de nataliteit:
____________________________________________________
4. de gotiek:
____________________________________________________
5. de sharia:
____________________________________________________
6. de kroonvazal:
____________________________________________________
7. de bedelorden:
____________________________________________________
8. de Vlaamse primitieven:
____________________________________________________
9. de bevolkingsevolutie:
____________________________________________________

3
 10. het kroondomein:
____________________________________________________
2. Politieke ontwikkelingen tijdens de middeleeuwen
a) Vergelijk en bespreek de kenmerken per domein in het Frankische
Rijk, het Byzantijnse Rijk en het Chinese Rijk.

Het Frankische het Byzantijnse het Chinese

Rijk Rijk Rijk
politiek –
territoriaal

politiek –
bestuurlijk

godsdienst

bezit /
betaalmiddelen

4
b) Zijn volgende stellingen juist of fout? Bij een fout antwoord markeer
je wat fout is.

1. De Noormannen danken hun sterke leiders aan het juist / fout

erfrecht.
2. Het Arabische Rijk is een sterk centraal georganiseerd juist / fout
rijk.
3. De Vikingen hebben een eenheidsmunt. juist / fout
4. Het Arabische Rijk kent een enorme expansie tijdens juist / fout
de middeleeuwen.
5. Warjagen en Noormannen zijn synoniemen van juist / fout
elkaar.
6. Een kalief is enkel een religieus leider. juist / fout
7. De transithandel was kenmerkend voor de Vikingen. juist / fout

c) Plaats onderstaande gebeurtenissen chronologisch.

1. De hofmeiers nemen de macht over van de Merovingers.

2. De opkomst van de Islam.
3. De Yuang-dynastie van het Chinese Rijk.
4. De vazalliteit in het Frankische Rijk.
5. De val van het Byzantijnse Rijk.
6. De Salische Franken breiden hun grondgebied uit.

langst minst
geleden lang
geleden

d) Neem in je historische atlas kaart 44 en bestudeer onderstaande

vragen.

1. Waar bevindt zich het kerngebied van de Noormannen?

_______________________________________________
2. Wanneer situeer je de invallen van de Noormannen?
_______________________________________________
3. In de legende onderaan de kaart spreekt men van ‘invallen van
de Noormannen’, ‘Arabische invallen’ en ‘rooftochten van de
Hongaren’. Waarom zou men niet gewoon spreken van ‘uitbreiding’
zoals bij de kaart 42?
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

5
 4. In welk jaar werd Antwerpen binnengevallen door de Vikingen?
_________
5. In welk jaar werd Leuven binnengevallen door de Vikingen?
___________
6. Antwerpen en Leuven werden ook geteisterd door rooftochten van
de Magyaren (Hongaren)? Juist /Fout, want ___________________
______________________________________________________
______________________________________________________
7. Geef 3 Europese landen die veroverd werden door de
Noormannen. ___________________________________________
8. Geef 3 landen die binnengevallen werden door de Warjagen.
_____________________________________________________
9. Conclusie politiek-territoriaal:
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

e) Bestudeer de bronnen over de Vikingen en beantwoord de vragen.

3. Culturele ontwikkelingen tijdens de vroege

middeleeuwen + Leuven
a) Lees onderstaande bronnen en beantwoord de vraag.

6
Wat leren bron 3a en 3b ons over de cultuur in West-Europa tijdens de
vroege middeleeuwen? Illustreert dit continuïteit of discontinuïteit? Leg uit
waarom.
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

b) Situeer de gotiek en de romaanse kunst in de tijd. Benoem de

jaartallen, de eeuwen en de historische periodes.
gotiek: ________________________________________________
______________________________________________________
Romaanse kunst: ________________________________________
______________________________________________________

c) Geef vijf elementen die kenmerken zijn voor de gotiek.

1. ____________________________________________________
2._____________________________________________________
3. ____________________________________________________
4. ____________________________________________________
5. ____________________________________________________

d) Welke elementen of kenmerken benoemen we als een discontinuïteit

als we kijken naar de overgang van de romaanse kunst naar de
gotiek?
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

e) Bekijk de afbeelding van de Votiefkerk te Wenen.

Romaans / gotisch
- ___________________
- ___________________
- ___________________
- ___________________
- ___________________

7
f) Bekijk de beeldhouwkunst van de abdij in Cluny.

Romaans / gotisch
- ___________________
- ___________________
- ___________________
- ___________________
- ___________________

g) Wie zijn de Vlaamse Primitieven? Situeer ze ook in de tijd en in de

ruimte.
______________________________________________________
______________________________________________________

h) Bespreek het schilderij Christus in het huis van Simon van Dirk
Bout.

8
 Materiaal: _____________________________________________
Onderwerp: ____________________________________________
Uitbeelding: ____________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

Kleurgebruik: __________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

Lijnen: ________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________

4. Demografische evoluties doorheen de tijd

a) Bekijk het demografisch transitiemodel en beantwoord de vragen.

9
Bekijk fase 1 en beantwoord onderstaande vragen.

- Welke soort leeftijdshistogram komt overeen met deze fase?

______________________________________________________
- Bespreek de evolutie van het geboortecijfer:
______________________________________________________
- Geef hiervoor een verklaring:
______________________________________________________
- Bespreek de evolutie van het sterftecijfers:
______________________________________________________
- Geef hiervoor een verklaring:
______________________________________________________

b) Los onderstaande vragen op aan de hand van onderstaande

leeftijdshistogrammen.

10
 - Benoem de eerste vorm: ____________________________________________
- Bespreek de levensverwachting van deze vorm. Leg hierbij uit welk
maatschappelijk probleem dit met zich meebrengt.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
- Bespreek het sterftecijfer van de middelste vorm.
________________________________________________________________

c) Bekijk de leeftijdshistogrammen van Marokko en beantwoord de

vragen.

1998: bevolking: 27,791,825 2023: bevolking: 37,840,043

11
 - Bespreek het geboortecijfer:
______________________________________________________
______________________________________________________
- Bespreek het sterftecijfer:
______________________________________________________
______________________________________________________
- Bespreek de levensverwachting:
______________________________________________________
______________________________________________________
- Bespreek de vergrijzing:
______________________________________________________
______________________________________________________
- Leg uit waarom de histogram van vorm is veranderd.
______________________________________________________
______________________________________________________

5. Klimaat
a) Determineer onderstaande klimatogrammen aan de hand van de
determineertabel.

1. Klimatogram: Marokko; Marrakech

 Klim
aattype
Marrakech:

___________________________________________________

12
2. Klimatogram: Turkije; Ankara

13
14
 Klimaattype Algiers:
_____________________________________________________
Vaktaal Politiek (+sociaal: de standensamenleving)

Vaktaal
Plaats hieronder woorden uit de cursus. Verklaar ze in eigen woorden
en vorm ook steeds een zin waaruit blijkt dat je het woord begrijpt.

Begrip Verklaring + gebruik in een zin

de Salische Franken

de Merovingers

de hofmeiers

de keizer

de autocratie

de monarchie

het keizerrijk

dynastie

centralisatie

eenheid

espansie

verbrokkeling

decentralisatie

continuïteit

discontinuïteit

palts

gouw

15
 marken

gouwgraaf

markgraaf

zendgraaf

capitularia

gewoonterecht

erfrecht

vazalliteit

feodaliteit

agrarische samenleving

leenhulde

reliek

investituur

standensamenleving

adel

clerus

derde stand

privileges

het Byzantijnse Rijk

de Ottomanen

codex

cultus

theocratie

nomadisch

sedentair

transithandel

karavanen

sjeik

16
 monotheïsme

polytheïsme

kalief

kalifaat

Medina

de sharia

dynastie

confucianisme

eurocentrisme

standplaatsgebondenheid

Noormannen

Vikingen

Warjagen

hird

jarls

skalds of dichters

ting of VV

17
d) Vaktaal cultuur

Vaktaal
Plaats hieronder woorden uit de cursus. Verklaar ze in eigen woorden
en vorm ook steeds een zin waaruit blijkt dat je het woord begrijpt.

begrip verklaring + gebruik in een zin

de continuïteit

de discontinuïteit

de romaanse kunst

de gotische kunst

het klooster

de kloosterorde

de Benedictijnen

de heidenen

het polytheïsme

het monotheïsme

de bedevaart
de pelgrimstocht
het gewelf

het tongewelf

het kruisgewelf

het kruisribgewelf

de rondboog

de spitsboog

18
 de sluitsteen

het portaal

het timpaan

de latei

het fronton

de hoofdbeuk of het schip

de zijbeuk

het dwarsschip

het koor/hoogkoor

de steunbeer

de bedelorde
(Franciscanen/Dominicanen
)

het ornament

de rozet

de Vlaamse Primitieven

de triptiek

de archeoloog

de martelaar

de kruidtuin

het erfgoed

UNESCO

de tableau vivant

19
e) Vaktaal sociaal

Vaktaal
Plaats hieronder woorden uit de cursus. Verklaar ze in eigen woorden
en vorm ook steeds een zin waaruit blijkt dat je het woord begrijpt.

begrip verklaring + gebruik in een zin

de demografie

de nataliteit

de mortaliteit

de natuurlijke aangroei

het migratiecijfer

de leeftijdshistogram

de vergrijzing

de geboortepolitiek

de demografische transitie

20
21