Politechnika Wrocławska

Wydział Budownictwa Lądowego i Wodnego

Katedra Konstrukcji Budowlanych Rok 2021,
gr. Poniedziałek TP
godz. 15:15-16:45

Prowadzący:
dr inż. Sławomir Rowiński

Konstrukcje metalowe – podstawy

Ćwiczenia laboratoryjne

Określanie relacji między twardością

Brinella a wytrzymałością stali

Rok akad. 2021 Wykonali:

Marcin Seweryn
Krzysztof Kowalski
Bartosz Zadka
Miłosz Łagoda
1. Wstęp teoretyczny
1.1. Statyczna próba rozciągania stali
Celem próby jest uzyskanie wartości siły, dzięki którym otrzymujemy
naprężenia:
𝐹𝑚
−𝑅𝑚 =
𝑆𝑜
•-Rm -wytrzymałość na rozciąganie
𝐹𝑒
−𝑅𝑒 =
𝑆𝑜

•Re -wyraźna granica plastyczności

•So -początkowy przekrój próbki

Próbki mocujemy tak, aby jej oś pokrywała się z kierunkiem rozciągania.

Podczas określania wytrzymałości na rozciąganie przyrost naprężeń w zakresie
odkształceń sprężystych powinna się mieścić w granicach 6→60 [MPa/s], z kolei
przy wyraźnej granicy plastyczności Re siłę jej odpowiadającą należy odczytać
przy stałej prędkości rozciągania.

Największa siła jaka występuje podczas próby odpowiada wytrzymałości na

rozciąganie.
Siła przy której próbka doznaje wzrostu wydłużenia bez wzrostu siły –
odpowiada wyraźnej granicy plastyczności.

1.2. Badanie twardości metodą Brinella

Pomiar twardości sposobem Brinella polega na wciskaniu pod obciążeniem F

stalowej kulki hartowanej o średnicy D w powierzchnię badanego przedmiotu.
Średnica odcisku kulki d, mierzona po zdjęciu obciążenia służy do obliczenia
twardości. Twardość Brinella oblicza się ja jako stosunek siły do pola powierzchni
czaszy kulistej, powstałej w wyniku wciskania kuli w materiał.
Twardość Brinella oblicza się ostatecznie ze wzoru:

0.204 𝐹
𝐻𝐵 =
𝜋 ∙ 𝐷(𝐷 − 𝐷√𝐷2 − 𝑑 2 )

1.3. Badanie twardości metodą Poldi

Młotek Poldi umożliwia określenie twardości Brinella HB. W urządzenie

umieszczamy płytkę wzorcową o znanej wartości HB i uderzamy nim w badany
przedmiot. Porównujemy średnice odcisków otrzymane podczas próby, która
umożliwia wyznaczenie twardości ze wzoru:
 𝐻𝐵𝑃 = 𝑘𝐻𝐵𝑤

2
10 − √100 − 𝑑𝑤
𝑘=
10 − √100 − 𝑑𝑝2

Dokładność pomiaru zależy od różnicy twardości badanego przedmiotu i płytki

wzorcowej. Młotek Poldi umożliwia badanie twardości istniejących już
konstrukcji bez konieczności rozbiórki co jest szczególnie przydatne, kiedy nie
mamy możliwości, żeby pobrać próbkę do badania.

2. Przebieg ćwiczenia
2.1.1. Próba na rozciąganie

Wymiary i przekrój próbki Wyniki próby Parametry

Oznaczenie próbki grubość szerokość przekrój Fe Fm Re Rm
mm mm mm2 kN kN MPa Mpa
6,25 40,2 251,25
Pł 40x6 6,55 40,3 263,965 65,2 86,2 252,3383 333,6128
6,45 40,3 259,935
 𝐹𝑚 86,2
𝑅𝑚 = = = 333,6 [𝑀𝑃𝑎]
𝑆𝑜 258,383
𝐹𝑒 65,2
𝑅𝑒 = = = 252,3 [𝑀𝑃𝑎]
𝑆𝑜 258,3833

2.1.2. Statyczny pomiar twardości Brinella (D=5 mm, F=7355 N)

Wyniki pomiarów
Twardość Twardość
Oznaczenie próbki Numer pomiaru d1 d2 dśr HB HB śr
mm mm mm HB HB
1 2,8 2,7 2,75 116
Pł 40x6 2 2,7 2,6 2,65 126 122
3 2,7 2,6 2,65 126

0.204 𝐹 0.204 ∙ 7355

𝐻𝐵 = = = 116
𝜋 ∙ 𝐷(𝐷 − 𝐷√𝐷2 − 𝑑 2 ) 𝜋 ∙ 5 (5 − 5√52 − 2,752 )
 2.1.3. Pomiar twardości młotkiem Poldi (D=10 mm, HB w=196 HB)

Wyniki pomiarów
Oznaczenie próbki Numer pomiaru dw1 dw2 dwśr dp1 dp2 dpśr
k HBp
mm mm mm mm mm mm
4 1,9 1,3 1,6 1,7 1,9 1,8 0,788751 155
Pł 40x6 (podpora) 5 1,7 1,8 1,75 1,5 1,4 1,45 1,460169 285
6 1,4 1,3 1,35 1,7 1,9 1,8 0,560472 110
7 1,9 1,9 1,9 2,3 2,4 2,35 0,650461 127
Pł 40x6 (przęsło) 8 2,0 1,9 1,95 2,4 2,5 2,45 0,629879 123
9 2,1 2,2 2,15 2,7 2,8 2,75 0,606549 118

2
10 − √100 − 𝑑𝑤 10 − √100 − 1,62𝑤
𝑘= = = 0,788751
10 − √100 − 𝑑𝑝2 10 − √100 − 1,82𝑝

3. Rachunek błędów

∆𝑑 = 0,1𝑚𝑚 – dokładność lupy do mierzenia średnic odcisków

∆𝑔 𝑖 ∆𝑠 = 0,1𝑚𝑚 – dokładność suwmiarki
∆𝐹 = 1𝑁 – dokładność twardościomierza Brinella
∆𝐹𝑒 𝑖 𝐹𝑚 = 1𝑁 – dokładność odczytu na maszynie wytrzymałościowej

∑(𝑆𝑖 −𝑆)2 (𝑆1 −𝑆0 )2+(𝑆2 −𝑆0 )2+(𝑆3 −𝑆0 )2

∆𝑆𝑜 = √ =√ =
𝑛−1 2
(251,250−258,3833) 2 +(263,965−258,3833)2 +(259,935−258,3833) 2
√ =6,49796 𝑚𝑚 2 ≅ 6,5𝑚𝑚2
2

1 −𝐹𝑒 1 −65,2
∆𝑅𝑒 = | | ∙ ∆𝐹𝑒 + | 2 | ∙ ∆𝑆𝑜 = | |∙1+| | ∙ 6,49796 = 0,0064[𝑀𝑃𝑎]
𝑆𝑜 𝑆𝑜 258,3833 258,38332
1 −𝐹𝑚 1 −86,2
∆𝑅𝑚 = | | ∙ ∆𝐹𝑚 + | 2 | ∙ ∆𝑆𝑜 = | |∙1+| | ∙ 6,49796 = 0,012[𝑀𝑃𝑎]
𝑆𝑜 𝑆𝑜 258,3833 258,38332
 2 2 2 2 1
|0.204 ∙ 𝐹 ∙ 𝜋 ∙ (𝐷 − √𝐷 − 𝑑 ) + 𝐷 (1 − (√𝐷 − 𝑑 ) + 𝐷 ∙ 2√𝐷 2 − 𝑑2 ) ∙ 2𝐷))|
0.204
∆𝐻𝐵 = | | ∙ ∆𝐹 + 2 ∙ ∆𝐷
𝜋 ∙ 𝐷(𝐷 − 𝐷√𝐷 2 − 𝑑2 ) (𝜋 ∙ 𝐷(𝐷 − 𝐷√𝐷 2 − 𝑑2 ))
| |

1
−0.204 ∙ 𝐹 ∙ 𝜋 ∙ (𝐷 2 ∙ ∙ 2𝑑)
2√𝐷 2 − 𝑑2
+| 2 | ∙ ∆𝑑
(𝜋 ∙ 𝐷(𝐷 − 𝐷√𝐷 2 − 𝑑2 ))

2 2 2 2 1
|0.204 ∙ 7355 ∙ 𝜋 ∙ (5 − √5 − 2,683 ) + 5 (1 − (√5 − 𝑑 ) + 𝐷 ∙ 2√52 − 2,6832 ) ∙ 10))|
0.204
=| |∙1+ 2 ∙ 0,1
𝜋 ∙ 5 (5 − 5√52 − 2,6832 ) (𝜋 ∙ 5 (5 − 5√52 − 2,6832 ))
| |

1
−0.204 ∙ 1 ∙ 𝜋 ∙ (52 ∙ ∙ 2 ∙ 2,683)
| 2√52 − 2,6832 |
+| 2 | = 0,123371 ≌ 0,12 [𝐻𝐵]
(𝜋 ∙ 5 (5 − 5√52 − 2,6832 ))

𝑑𝑤 𝑑𝑝
𝑑𝑤 |( ) ∙ (10 − √100 − 𝑑𝑝2 ) − (10 − √100 − 𝑑𝑝2 ) ∙ |
2
√100 − 𝑑𝑤
2
√100 − 𝑑𝑤 √100 − 𝑑𝑝2
( )
∆𝑘 = || ∙|| ∙ ∆𝑑𝑤 + | 2 |
10 − √100 − 𝑑𝑝2 (10 − √100 − 𝑑𝑝2 )
| |

∙ ∆𝑑𝑝 =

1,567
|| √100 − 1,5672
∙|| ∙ 0,1
10 − √100 − 1,6832

1,567 1,683
( ) ∙ (10 − √100 − 1,6832 ) − (10 − √100 − 1,6832 ) ∙ ( )
| √100 − 1,5672 √100 − 1,6832 |
+| 2 | ∙ 0,1
(10 − √100 − 1,683 )2

= 0,006564 ≈ 0,0066
 4. Wnioski

Parametry badanej stali:

Re = 252,3383 MPa
Rm = 333,6128 MPa
HB = 122,4203 HB

Twardość Brinella mierzona za pomocą twardościomierza 122,4203 HB znacząco różni się

wartością od pomiaru młotkiem Poldi HBp = 183,5469 HB (średnia z wartości uzyskanych
nad podporą). Wynika to z różnicy twardości badanej próbki a próbki
wzorcowej(HBw=196HB), ponieważ można uznać statyczne badanie twardości za pomocą
twardościomierza jako dokładne.

W równaniach przedstawionych poniżej biorąc pod uwagę współczynnik a e i odczytując

wartości z tabelki [1.5] możemy stwierdzić, że badaną stalą jest St3S -> S235 (stal
konstrukcyjna, 235 [MPa] -granica plastyczności), co +/- zgadzą się z wartością otrzymaną
z obliczeń Re = 252,3383 MPa.

𝑅𝑖 = 9,807 ∙ 𝑎𝑖 ∙ 𝐻𝐵
𝑅𝑖
𝑎𝑖 =
9,807 ∙ 𝐻𝐵
333,6128
𝑎𝑚 = = 0,296
9,807 ∙ 115,897
252,3833
𝑎𝑒 = = 0,222
9,807 ∙ 115,897

Może wskazywać St3S→S235

S-Stal konstrukcyjna
235- Granica plastyczności