Hyrje Ne Ekonomi, Ushtrimet e Librit, Tema 2-20

KËRKESA DHE OFERTA – ZGJIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
TEMA 2
1. Çfarë do të ndodhë me çmimin dhe sasinë ekujlibër të gjalpit në secilin nga rastet e mëposhtme? Tregoni nëse kemi
zhvendosje të kërkesës apo të ofertës (ose të dyja) dhe në ç’drejtim.
a) Rritet çmimi i margarinës.
b) Rritet çmimi i bukës
c) Pritet të rritet çmimi i gjalpit në të ardhmen.
d) Vendoset një taksë mbi prodhimin
e) Bëhet një shpikje e re në teknologji, por e shtrenjtë dhe shteti nxjerr një ligj që të gjithë prodhuesit e gjalpit duhet
ta përdorin këtë teknikë.
Çdo rast pranohet ceteris paribus (te gjitha kushtet e tjera mbeten konstante)
Zgjidhje:
U1- Koment mbi pjesën teorike: Tek modeli i kërkesë – ofertës, variabilat që përcaktohen brënda modelit janë sasia e
kërkuar/ofruar dhe çmimi. Është e rëndësishme që të kapni këtë detaj sepse në ekonomiks përdoren modelet për të
studiuar situatat reale, ku modelet janë thjeshtime të realitetit. Tek modeli i kërkesë – ofertës çdo gjë tjetër përvec çmimit
dhe sasisë supozohet kontante (ligji ceteris paribus)
 Nëse ndryshon çmimi ose sasia, që janë variabila të përcaktuar në model, kemi lëvizje përgjatë kurbës së
kërkesës/ofertës.
 Nëse ndryshon një variabël i që nuk është i përcaktuar në model kemi zhvendosje të kërkesës/ofertës.
A. Kërkesa për një të mirë varet nga:

1. Çmimi – variabël i përcaktuar në model. Nëse rritet çmimi ulet sasia e kërkuar dhe anasjelltas. Kemi lëvizje përgjatë
kurbës së kërkesës
2. Të ardhurat e konsumatorit – variabël jo i përcaktuar në model. Në këtë rast do zhvendoset kurba e kërkesës.Për të
analizuar efektin e të ardhurave të mirat i ndajmë në dy kategori:
o Të mira normale – Nëse rriten të ardhurat rritet kërkesa (zhvendoset djathtas kurba e kërkesës) dhe
anasjelltas
o Të mira inferiore – Nëse rriten të ardhurat ulet kërkesa (zhvendoset majtas kurba e kërkesës) dhe anasjelltas.
3. Çmimi i produkteve të lidhura – Variabël jo i përcaktuar në model. Në këtë rast zhvendoset kurba e kërkesës.
Dallojnë dy lloje të mirash të lidhura:
o Mallra zëvëndësues – Nëse rritet çmimi i një malli zëvëndësues kërkesa do zhvendoset drejt mallit që ne
studiojmë dhe kjo çon në rritje të kërkesës (zhvendoset djathtas kurba e kërkesës) dhe anasjelltas.
o Mallra bashplotësues – Nëse rritet çmimi i një malli bashkplotësues do ulet sasia e kërkuar për mallin në
fjalë dhe do ulet kërkesa për mallin që ne studiojmë (zhvendoset majtas kurba e kërkesës)
4. Pritshmëritë e konsumatorëve – Variabël jo i përcaktuar në model. Në këtë rast zhvendoset kërkesa.
5. Numri i konsumatorëve – Variabël jo i përcaktuar në model. Nëse rritet nr i konsumatorëve do rritet kërkesa
(zhvendoset djathtas kurba e kërkesës) dhe anasjelltas.
6. ETJ
B. Oferta për një të mirë varet nga:

1. Çmimi – Variabël i përcaktuar në model. Nëse rritet çmimi rritet sasia e ofruar dhe anasjelltas.
2. Kostot e prodhimit – Variabël jo i përcaktuar në model. Nëse rriten kostot e prodhimit ulet oferta (zhvendoset
majtas) dhe anasjelltas.
3. Teknologjia – Variabël jo i përcaktuar në model. Përmirësimet teknologjike ulin kostot e prodhimit dhe rrisin
ofertën (zhvndoset djathtas kurba e ofertës)
4. Çmimi i produkteve të lidhura. Variabël jo i përcaktuar në model
o Të mirat zëvëndësuese në prodhim. Janë mallra që prodhohen më të njëjtën teknologji. Nëse rritet çmimi i
një malli zëvëndësues në prodhim firmat do zhvendosin kapacitetet prodhuese drejt këtij malli DHE kjo çon
në uljen e ofertës për mallin që ne studiojmë (zhvendoset majtas kurba e ofertës)
1
KURSI I HYRJES NE EKONOMI NGA ERJON SKORDHA (ACCA,MCP,MSC) KONTAKT: 069 23 45 948 (wp)
5. Pritshmëritë e prodhuesve – Janë variabël jo i përcaktuar në model. Zhvendoset kurba e ofertës

6. Numri i prodhuesve – Variabël jo i përcaktuar në model. Nëse rritet numri i prodhuesve rritet oferta (zhvendoset
djathtas kurba e ofertës) dhe anasjelltas.
7. ETJ
U1 - Zgjidhje për pikat e ushtrimit.
a) Do rritet kërkesa për gjalpë (zhvendoset djathtas kurba e kërkesës) sepse rritja e çmimit të margarinës bën që çmimi
relativ i gjalpit të jetë më i ulët. (Kujtoni që gjalpi dhe margarina janë zëvëndësues të afërt me njëri tjetrin).
b) Do ulet kërkesa për gjalpë (zhvendoset majtas kurba e kërkesës) sepse rritja e çmimit të bukës bën që konsmatori të
konsumojë më pak bukë dhe gjalp njëkohësisht (Kujtoni që buka dhe gjalpi janë bashkëplotësues me njërin tjetrin.
Dmth konsumohen së bashku).
c) Do rritet kërkesa aktuale për gjalpë (zhvendoset djathtas kurba e kërkesës) DHE ulet oferta aktuale për gjalp
(zhvendoset majtas kurba e ofertës). Oferta ulet sepse firmat kanë kosto oportune nëse shesin produktin sot me një
çmim më të ulët. Për këtë arsye ato do ta mbajnë produktin në magazinë për ta shitur në të ardhmen kur çmimi të jetë
rritur. Efekti total tek çmimi dhe sasia ekuilibër ka gjasa të jetë rritje e çmimit dhe sasia të mbetet e pandryshuar.
d) Do ulet oferta për gjalpe (zhvendoset majtas kurba e ofertës) sepse taksa rrit kostot e prodhimit dhe ul fitimin për
prodhuesit duke bërë që prodhuesit do ofronin një sasi më të ulët për çdo çmim të dhënë.
e) Do ulet oferta për gjalpë (zhvendoset majtas kurba e ofertës) sepse rriten kostot e prodhimit duke bërë që prodhuesit
të ofrojnë një sasi më të ulët për çdo çmim të dhënë. Rritja e kostove të prodhimit rrit dhe koston oportune për
prodhuesit që është fitimi që do të merrnin nëse do përdornin kapacitetet e prodhimit për produkte të tjera.
2. Supozohet që kurba e kërkesës dhe kurba e ofertës për mallin X janë siç tregohet në tabelën 2.1:
Tabela 2.1
Çmimi (lekë) Sasia e kërkuar (kg/vit) Sasia e ofruar (kg/vit)
5 100 10
10 80 30
20 60 60
30 40 70
40 30 80
50 20 90
a) Në qoftë se çmimi është 5 lekë, sa do të jetë sasia e kërkuar? Ndërtoni kurbën e kërkesës.
b) Në qoftë se çmimi do të jetë 5 lekë, ç’sasi mund të jetë ofruar? Po të jetë 20 lekë? Nërtoni kurbën e ofertës.
c) Përcaktoni çmimin dhe sasinë ekujlibër.
Zgjidhje
Pika a, b dhe c)
 Për çmimin 5 lekë sasia e kërkuar është 100 kg/vit dhe sasia e ofruar është 10 kg. Kemi një mungesë prej 90 kg
(100-10) tek ky nivel çmimi.
 Për çmimin 20 lekë sasia e kërkuar është 60 kg/vit dhe sasia e ofruar është gjithashtu 60 kg vit. Për këtë çmim tregu
është në ekujlibër.
Grafiku: (kurbën e kërkesës dhe ofertës ndërtojini me dorë të lirë. Mjafton që të përckatoni çmimin dhe sasinë ku
ekuilibrohet tregu)
 Çmimi P=20 është ai që ekuilibron tregun (angl. market clearing price). Për këtë çmim e gjithë sasia e ofruar blihet
nga konsumatorët dhe nuk ngelet asgjë në treg.
3. Supozohet që kurba e kërkesës për bileta për një koncerti jepet nga tabela 2.2
Tabela 2.2
Çmimi i biletës (lekë) Sasia e kërkuar
16 3,000
20 2,800
24 2,600
28 2,400
32 2,200
36 2,000
40 1,800
a) Në qoftë se teatri ka 2,400 vende në ditë dhe në qoftë se çmimi i biletës është 32 lekë për biletë, a do të jetë teatri
plotë? Në qoftë se jo, sa vende do të jenë bosh?
b) Përcaktoni çmimin ekujlibër.
c) Çfarë forme ka kurba e ofertës për biletat?
d) Ekziston një “mungesë” apo një “tepricë” për bileta? Çfarë do të ndodhte me çmimin e biletave në tregun e lirë?
Zgjidhje
a) Jo. Për çmimin P=32, sasia e kërkuar është 2,200 vende dhe sasia e ofruar është 2,400, do kemi një tepricë prej 200
vendesh (2,400 – 2,200).
b) Për çmimin P=28, sasia e kërkuar është 2,400 dhe është e barabartë me sasinë e ofruar prej 2,400 vende.
c) Kurba e ofertës për bileta është një vijë vertikale tek sasia 2,400 njësi (të paktën në afatshkurtër oferta është e fiksuar
në nivelin 2,400 vende, në afatgjatë kurba e ofertës është elastike sepse numri i vëndeve mund të rritet ose ulet).
d) Kur çmimi i biletave është nën 28 lekë për njësi (P<28), kemi një mungesë për bileta sepse sasia e kërkuar është më e
madhe se sasia e ofruar. Për shkak të mungesës çmimi i biletave do rritet deri në nivelin 28 ku të barazohet sasia e
kërkuar me atë të ofruar.
Kur çmimi i biletave është mbi 28 lekë për njësi (P>28), kemi një tepricë për bileta sepse sasia e ofruar është më e
madhe se sasia e kërkuar. Për shkak të tepricës çmimi i biletave do të ulet deri në pikën ku sasia e kërkuar është e
barabartë me atë të ofruar.
4. A ekziston mundësia që çmimi i mallit të bjerë në të njëjtën kohë që kërkesa për këtë mall është rritur. Komentoni
këtë pohim duke përdorur kurbat e kërkesës dhe ofertës?
Zgjidhje: Po, çmimi mund të bjerë nëse njëkohësisht oferta rritet më shumë sesa kërkesa. Grafikisht do të kishim.
3
5. Grafiku i mëposhtëm na paraqet tri kurba kërkese. Përgjigjuni pyetjeve të mëposhtme:
a) Çfarë paraqet lëvizja nga pika a në pikën b? Pse? Çfarë shpjegimi mund të jepen për këtë lëvizje?
b) Çfarë paraqet lëvizja nga pika a në pikën c? Pse? Çfarë shpjegimi mund të jepet për këtë lëvizje?
c) Çfarë paraqet lëvizja nga pika a në d? Pse? Çfarë shpjegimesh mund të jepen për këtë lëvizje?
d) Çfarë paraqet lëvizja nga pika a në e? Pse? Çfarë shpjegimesh mund të jepet për këtë lëvizje?
Zgjidhje
a) Kemi rritje në kërkesë, sepse konsumatorët janë të të gatshëm të blejnë një sasi më të madhe për çdo çmim të
dhënë. Kërkesa mund të jetë rritur për shkak të:
 Rritjes së të ardhurave të konsumatorëve, ose pritshmërive të konsumatorëve për rritjen e të ardhurave,
 Rritjes së çmimit të produkteve zëvëndësuese ose uljes së çmimit të produkteve bashkëplotësuese.
 Etj.
b) Kemi një ulje në kërkesë, sepse konsumatorët janë të gatshëm të blejnë një sasi më të vogël për çdo çmim të
dhënë. Kërkesa mund të ketë rënë për shkak të:
 Uljes së të ardhurave të konsumatorëve ose pritshmërive për uljen e të ardhurave (kur e mira është normale).
 Uljes së çmimit të produkteve zëvëndësuese ose rritjes së çmimi të produkteve bashkëplotësuese.
 Nëse do bëhet fjalë për të mirë inferiore ulja në kërkesë lidhet me rritjen e të ardhurave të konsumatorëve.
c) Kemi ulje të sasië së kërkuar, kjo për shkak të rritjes së çmimit. Çmimi është rritur për shkak se është ulur oferta
për këtë mall. Arsyet e uljes së ofertës lidhen me rritjen e kostove për prodhuesit, pritshmërive që kanë ato për
rritjen e çmimeve në të ardhmen, rritjen e çmimit të produkteve të ngjashme që mund të prodhojë biznesi
(produktet zëvëndësuese në prodhim) etj.
d) Kemi një rritje të sasisë së kërkuar, kjo për shkak të uljes së çmimit. Ulja e çmimit është për shkak të rritjes së
ofertës. Oferta mund të jetë rritur për shkak të uljes së kostove të prodhimit, hyrjes së firmave të reja në një
industri ku më përpara firmat siguronin fitim etj.
6. Supozohet që të ardhurat javore të konsumatorit janë 1,000 lekë. Kërkesa për mallin A jepet nga kolonat (1) dhe (2) të
tabelës 2.3 dhe kërkesa për malli B tregohet në kolonën (4) dhe (5) të tabelës 2.3 Supozohet që çmimet e mallit A dhe
B janë rrespektivisht 8 dhe 50 lekë.
a) Ç’sasi do të blejë konsumatori nga malli A? Po nga malli B?
b) Supozohet që si pasojë e rritjes së të ardhurave të tij javore me 100 lekë sasia e kërkuar nga A bëhet ajo që
tregohet në kolonën (3) dhe sasia e kërkuar nga B ajo që tregohet në kolonën (6).
1. Ç’sasi do të blejë konsumatori nga malli A? Po nga malli B?
2. Çfarë malli është A? Po B? (Normal apo inferior).
Tabela 2.3
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Çmimi Sasia e kërkuar Sasia e kërkuar Çmimi Sasia e kërkuar Sasia e kërkuar
9 10 0 50 4 7
8.5 20 10 45 5 8
8 30 20 40 6 9
7.5 40 30 35 7 10
7 50 40 30 8 11
6.5 60 50 25 9 12
6 70 60 20 10 13
Zgjidhje:
a) Për çmimin 8, konsumatori do blejë 30 njësi nga malli A. Për çmimim 50, konsumatori do blejë 50 njësi nga malli B.
Nuk përbën problem fakti që konsumatori nuk i shpenzon të gjitha të ardhurat që ka në dispozicion me këto dy
produkte pasi konsumatori mund të konsumojë edhe produkte të tjera.
b) Mbas rritjes në të ardhura do blejë 20 njësi nga mallli A. Rritja në të ardhura ka çuar në uljen e kërksës për mallin A
me 10 njësi (30-20). Malli A është e mirë inferiore.
Mbas rritjes në të ardhura konsumatori do blejë 7 njësi nga malli B. Rritja në të ardhura ka çuar në rritjen e kërkesës
për mallin B me 3 njësi (nga 4 në 7). Malli B është e mirë normale.
7. Tabela 2.4 paraqet të dhënat e kërkesës për mollë nga tre individë A, B dhe C.
Tabela 2.4
Çmimi (për kg) Sasia e kërkuar Sasia e kërkuar Sasia e kërkuar Kërkesa e tregut
A B C
0.50 10 10 4 24
0.75 9 7 2 18
1.00 8 4 0 12
1.25 7 1 0 8
a) Llogarisni kërkesën e tregut
b) Në një grafik të vetëm ndërtoni kurbat e kërkesave individuale për A, B, C si dhe kurbën e kërkesës së tregut.
Zgjidhje
a) Kërkesa e tregut është shumatorja e kërkesave individuale për çdo nivel çmimi. Tek tabela më lart është shtuar një
kolonë që paraqet kërkesën e tregut.
5
8. Në tabelën e mëposhtme jepet kërkesa dhe oferta për mallin X.

Tabela 2.5
Çmimi Sasia e kërkuar Sasia e ofruar Gjendja e tregut
70 20 140
60 60 120
50 100 100
40 140 80
30 180 60
a) Plotësoni kolonën e fundit të tabelës duke treguar gjendjen e tregut (tepricë, mungesë, ekujlibër).
b) Supozojmë se një rritje e të ardhurave do të sjellë një ndryshim në kërkesë me 60 njësi për çdo nivel të çmimit.
Gjeni nivelin e ri të ekujlibrit.
c) Supozojmë se malli y është një mall zëvëndësues në prodhimin e mallit X. Me rritjen e çmimit të mallit Y do të
ndryshojë oferta e mallit X me 60 njësi për çdo çmim të dhënë. Gjeni nivelin e ri të ekujlibrit.
Zgjidhje
Pika a)
70 20 140 Tepricë
60 60 120 Tepricë
50 100 100 Ekujlibër
40 140 80 Mungesë
30 180 60 Mugesë
Pika b)
Çmimi Sasia e kërkuar Sasia e kërkuar e Sasia e ofruar (Qs) Gjendja e tregut
fillestare (Qd) re (Qd1=Qd+60)
70 20 80 140 Tepricë
60 60 120 120 Ekujlibër
50 100 160 100 Mungesë
40 140 200 80 Mungesë
30 180 240 60 Mungesë
Pika c) Rritja e çmimit të mallit Y rrit koston oportune të prodhimit të mallit X (shpjegim: Prodhuesit kanë kosto
oportune të prodhimit të mallit X, fitimin që do merrnin nëse do prodhonin mallin Y. Nëse rritet çmimi i Y kosto
oportune e prodhimit të X që është fitimi i munguar nga mosprodhimi i Y do rritet).
Rritja e kostove oportune do bëjë që sasia e ofruar për mallin X të ulet për çdo nivel të dhënë çmimi.
Çmimi Sasia e kërkuar Sasia e ofruar Sasia e ofruar e re Gjendja e tregut

(Qd) fillestare (Qs) (Qs1-60)
70 20 140 80 Tepricë
60 60 120 60 Ekujlibër
50 100 100 40 Mungesë
40 140 80 20 Mungesë
30 180 60 0 Mungesë
ELASTICITETI I KERKESES DHE OFERTES PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
Tema 3
U1. Kërkesa për duhan shkodre mund të karakterizohet nga një kurbë kërkese lineare me pjerrësi negative. Për
çmimin 800 lekë sasia e kërkuar e duhanit do të jetë 10 mijë kg. Në qoftë se çmimi bie në 700 lekë, sasia e
kërkuar e duhanit do rritet në 20 mijë kg. sa është elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin midis çmimeve
800 dhe 700 lekë? A do të ketë gjithmonë këtë vlerë elasticiteti në lidhje me çmimin shpjegoni?
Zgjidhje
Për të gjetur elasticitetin e kërkesës në lidhje me çmimin zbatojmë formulën e elasticitetit zonal.
∆𝑞 700 + 800
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚 𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑞̅ ∆𝑞 𝑝 ̅ 20,000 − 10,000 2
𝜀𝐷 = = = ∗ = ∗ = (−100) ∗ 0.05 = |−5|
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚 𝑛𝑒 ç𝑚𝑖𝑚 ∆𝑝 ∆𝑝 𝑞̅ 700 − 800 20,000 + 10,000
𝑝̅ 2
=5
Koment: Elasticiteti në lidhje me çmimin, tregon se sa ndryshon sasia e kërkuar për një ndryshim të caktuar të
çmimit. Ai llogaritet si raporti i ndryshimit në sasi (në %) me ndryshimin në çmim (në %). Ndryshimi në sasi
llogaritet si ∆𝑞 = 𝑞2 − 𝑞1 dhe për ta nxjerrë në përqindje ndryshimi pjestohet me sasinë mesatare që llogaritet si
𝑞̅ = (𝑞1 + 𝑞2 )/2. Pra ndryshimi në sasi në përqindje llogaritet si ∆𝑞/𝑞̅. Ndryshimi në çmim në përqindje
llogaritet si ∆𝑝/𝑝̅.
Elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin është më i madh se 1, kërkesa është elastike. Për një ndryshim të
dhënë në çmim kërkesa reagon 5 herë më shumë dhe në kahun e kundërt. Prodhuesit për të maksimizuar të
ardhurat duhet të ulin çmimin dhe të rrisin sasinë e ofruar deri në masën kur elasticiteti i kërkesës të bëhet 1.
Elasticiteti nuk është konstant përgjatë kurbës së kërkesës. Në pjesën e sipërme elasticiteti është më i madh se 1
(kërkesë elastike). Në pjesën e mesit elasticiteti është 1 (elasticitet unitar). Ndërsa në pjesën e poshtme
elasticiteti është më i vogël se 1 (kërkesë joelastike).
U2. Vlerësoni besueshmërinë e pohimeve të mëposhtme.
a) Për çmimin 1 lekë për njësi miku im do të kërkojë 10 njësi mollë, ndërsa për çmimin 2 lekë ai do të
kërkojë 5 njësi mollë. Prandaj, duke mbajtur kushtet e tjera konstante, une me bindje them që miku im
ka një koefiçient elasticiteti kërkesese unitar.
b) Në qofte se vazhdojmë idenë e mësipërme, supozojmë që çmimi i mollëve mbetet konstant, 1 dhe 2 lekë
ndërkohë që miku im suguron 10 njësi të ardhura më shumë, atëherë ai do të rrisë sasinë e kërkuar të
mollëve në të dy rastet me 50%. Kjo më çon në përfundimin që elasticiteti i kërkesës në lidhje me
çmimin është po i barabartë me 1.
Zgjidhje
Ka mënyra të ndryshme për të provuar deklaratat e mësipërme. Në rastin e pikës a), mund të llogarisim
elasticitetin zonal të kërkesës dhe do dalë:
2+1
∆𝑞 ̅𝑝 5 − 10
𝜀𝐷 = ∗ = ∗ 2 = (−5) ∗ 0.2 = |−1| = 1
∆𝑝 𝑞̅ 2 − 1 5 + 10
2
1
Ose nëse pretendohet se elasticiteti është unitar, një ndryshim në çmim çon në një ndryshim në të njëjtën masë
por në krah të kundërt në kerkesën e konsumatorit. Pra të ardhurat e përfituara nga shitësi janë të njëjta për të dy
çmimet.
𝑇𝑅ç𝑚=1 = 10𝑛𝑗 ∗ 1 = 10 𝑙𝑒𝑘𝑤
𝑇𝑅ç𝑚=2 = 5 𝑛𝑗 ∗ 2 = 10 𝑙𝑒𝑘𝑤
Me të dyja mënyrat vërtetuam që elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin është unitar.

Pika b)
Për të provuar që elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin është unitar llogarisin të ardhurat e shitësit për dy
nivelet e çmimeve:
𝑇𝑅ç𝑚=1 = [10𝑛𝑗 + 50% ∗ 10𝑛𝑗] ∗ 1 = 15 𝑙𝑒𝑘𝑤
𝑇𝑅ç𝑚=2 = [5 𝑛𝑗 + 50% ∗ 5𝑛𝑗] ∗ 2 = 15 𝑙𝑒𝑘𝑤
U3.
a) Në tabelën 3.2, duke përdorur të dhënat e kërkesës kompletoni tabëln duke llogaritur të ardhurën totale
të shitësit për secilin nga çmimet, shprehni për amplituda të ndryshme çmimesh elasticitetin me anë të
lidhjes TR-p, si dhe llogarisni koeficitentin e elasticitetit për secilën prej amplitudave të çmimeve.
b) Tregoni për cilat amplituda të çmimeve kërkesa është elastike, joelatike apo unitare. A del i njëjti
rezultat nga llogaritja e elasticitetit me të dy mënyrat?
Tabela 3.2
Çmimi Sasia e E ardhura totale Koefic. i Karakteristikat e
kërkuar elasticitetit kërkesës
1.00 300 300 =300nj*1
2.7 (llog. 1) Elastike
0.90 400 360 =400nj*0.9
1.88 (llog. 2) Elastike
0.80 500 400 =500nj*0,8
1.36 (llog.3) Elastike
0.70 600 420=600nj*0.7
1 (llog. 4) Unitare
0.60 700 420=700nj*0.6
0.73 (llog.5) Jo Elastike
0.50 800 400=800nj*0.5
0.53 (llog.6) Jo Elastike
0.40 900 360=900nj*0.4
Koment 1
Bazuar në ndryshimin e të ardhurave mund të gjykojmë edhe për elasticitetin e kërkesës në lidhje me çmimin.
 Për amplitudën 1.00-0.90, ulja e çmimit ka çuar në rritjen e të ardhurave totale. Kërkesa është elastike sepse
që të rriten të ardhurat totale sasia e kërkuar duhet të rritet në një masë më të madhe sesa ulja në çmim.
 Për amplitudën 0.70 – 0.60, ulja e çmimit nuk ka sjellë ndryshim në të ardhurat totale. Kërkesa është me
elasticitet unitar sepse që të ardhurat totale të mbeten të pandryshuara duhet që kërkesa të rritet në të njëjtën
masë me uljen e çmimit.
 Për amplitudën 0.60 – 0.50, ulja e çmimit ka sjellë uljen e të ardhurave totale. Kërkesa është inelastike sepse
që të ulen të ardhurat totale duhet që kërkesa të rritet me një masë më të vogël sesa ulja në çmim.
Ju mund t’i lexoni edhe ndryshe çmimet dmth ti merrni nga poshtë lart:
 Për amplitudën e çmimit 0.4-0.5, rritet çmimi me 0.1 lekë, rriten të ardhurat me 40 lekë (400-360), kërkesa
është joelastike.
 Për amplitudën e çmimit 0.5-0.6, rritet çmimi me 0.1 lekë, rriten të ardhurat me 20 lekë (420-400), kërkesa
është joelastike.
 Për amplitudën e çmimit 0.6-0.7, rritet çmimi me 0.1 lekë, të ardhurat nuk ndryshojnë rrjedhimisht kërkesa
është unitare. Këtu kemi maksimizimin e të ardhurave dhe elasticiteti i kërkesës është 1 në vlerë absolute.
 Për amplitudën e çmimit 0.7-0.8, rritet çmimi me 0.1 lekë të ardhurat ulen me 20 lekë (400-420), kërkesa
është elastike.
 etj
Koment 2: Meqënëse flasim për elasticitet zonal dhe jo pikësor, koeficienti i elasticitetit është vendosur në një
rrjesht midis dy çmimeve që i takojnë amplitudës për të cilën është llogaritur ai. Psh. Për amplitudën nga 1.00
në 0.90 nuk është llogaritur koeficienti i elasticitetit për çmimin 1.00 ose 0.90 por për mesin e amplitudës.
Llogaritje
Llog. 1
0.9 + 1
∆𝑞 ̅ 𝑝 400 − 300 2
𝜀𝐷 = ∗ = ∗ = (−1,000) ∗ 0.0027 = |−2.7| = 2.7
∆𝑝 𝑞̅ 0.9 − 1 400 + 300
2
Llog. 2
0.8 + 0.9
500 − 400 2
𝜀𝐷 = ∗ = (−1,000) ∗ 0.00188 = |−1.88| = 1.88
0.8 − 0.9 500 + 400
2
Llog. 3
0.7 + 0.8
600 − 500 2
𝜀𝐷 = ∗ = (−1,000) ∗ 0.00136 = |−1.36| = 1.36
0.7 − 0.8 600 + 500
2
Llog. 4
0.6 + 0.7
700 − 600 2
𝜀𝐷 = ∗ = (−1,000) ∗ 0.001 = |−1.88| = 1
0.6 − 0.7 700 + 600
2
Llog. 5
0.5 + 0.6
800 − 700 2
𝜀𝐷 = ∗ = (−1,000) ∗ 0.00073333 = |−0.73| = 0.73
0.5 − 0.6 800 + 700
2
Llog. 6
0.4 + 0.5
900 − 800 2
𝜀𝐷 = ∗ = (−1,000) ∗ 0.00052941 = |−0.53| = 0.53
0.4 − 0.5 900 + 800
2
U4. Cila nga kurbat e kërkesës në figurën 3.2 (Da ose Db) është më elastike në nivelet e çmimeve 𝑃1 dhe 𝑃2 ?
Shpjegoni përse. (Vërejtje: Përdorni formulën për elasticitetin e kërkesës në lidhje me çmimin)
3
Zgjidhje: Kurba e kërkesës Da reagon më shumë ndaj të njëjtit ndryshim në çmim që do të thotë është më
elastike. Duhet të theksohet se për çmimin fillestar sasia e kërkuar sipas Da ishte e njëjtë me sasinë e kërkuar
sipas Db sepse kurbat priten me njëra tjetrën. Nëse do ishte një situatë tjetër ku kurbat nuk do të priteshin do
duhej më shumë informacion për të gjykuar se kush nga kurbat është më elastike për atë ndryshim në çmim. Kjo
sepse elasticiteti përgjatë një kurbe kërkese nuk është konstant dhe mundet që amplituda e çmimit të ndodhet në
pjesën elastike të Db dhe në pjesën inelastike të Da gjë që e hedh poshtë komentin më lart se Da është më
elastike se Db.
U5. Duke pasur parasysh të dhënat e tabelës së mëposhtme:

Tabela 3.3
Çmimi Sasia e Sasia e
kërkuar ofruar
4 3 12
3 10 10
a) Ndërtoni kurbën e kërkesës hde të ofertës për mallin e paraqitur në tabelë.

b) Qeveria vendos një taksë mbi shitjen e këtij malli në masën 1 lëke për çdo njësi. Kush do ta mbajë barrën e
taksës, shitësi apo konsumatori, dhe në çfarë mase? A ndodh gjithmonë kështu?
Pika b)
Vendosja e taksës mbi shitjen e mallit do bëjë që kurba e ofertës të zhvendoset në të majtë, dhe kemi një
ekujlibër të ri. Taksa bën që çmimi paguan konsumatori 𝑃𝐷 të mos jetë i njëjtë me çmimin që merr ofruesi 𝑃𝑠 .
Diferenca mes tyre është sa vlera e taksës dhe mund të shkruajmë 𝑃𝑆 = 𝑃𝐷 − 𝑡. Grafikisht duket se pjesën më të
madhe të barrës së taksës e mbart ofruesi (Bëni diferencën midis çmimit në ekujlibrin fillestar dhe çmimit që
merr ofruesi në ekujlibrin e ri) . Meqënëse nuk keni të dhënë funksion matematikor të kërkesës dhe ofertës, nuk
mund ta llogarisni me saktësi ekujlibrin e ri pas taksës. Megjithatë mund të gjykoni në lidhje me barrën e taskës
bazuar te grafiku (kur është ndërtuar saktë) ose duke llogaritur elasticitetin e kërkesës dhe të ofertës.
Sipas grafikut, çmimi që paguan konsumatori pas taksës është rritur pak le të themi ka shkuar në 3.2 lekë. Kjo
do të thotë që barra e taksës e konsumatorit është 0.2 lekë (me këto shifra që morëm)
Gjithashtu sipas grafikut, çmimi që merr ofruesi pas taksës është 3.2 – 1=2.2 lekë (kini parasysh lidhjen 𝑃𝑆 =
𝑃𝐷 − 𝑡). Kjo do të thotë që barra e taksës e prodhuesit është 0.8 lekë (me këto shifra që morëm)
Një gjykim më të saktë se kush mbart më shumë barrën e taksës mund ta merrni duke llogaritur elasticitetin e
kërkesës dhe të ofertës në lidhje me çmimin.
Elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin
3+4
∆𝑞 ̅ 𝑝 10 − 3
𝜀𝐷 = ∗ = ∗ 2 = (−7) ∗ 0.538 = |−3.8| = 3.8
∆𝑝 𝑞̅ 3 − 4 10 + 3
2
Elasticiteti i ofertës në lidhje me çmimin.
4+3
∆𝑞 ̅ 𝑝 12 − 10 2
𝜀𝑆 = ∗ = ∗ = 2 ∗ 0.318 = 0.64
∆𝑝 𝑞̅ 4−3 12 + 10
2
Koment: Sërish llogaritja e elasticiteve më lart përmban pasaktësi për shkak se kemi të bëjmë me elasticitet
zonal. Elasticiteti pikësor i kërkesës tek çmimi 3, i llogaritur si prodhimi i dervatit të funksionit të kërkesës me
raportin p/q do ju dalë 2.1 (funksioni i kërkesës është funksioni i anasjelltë i funksionit matematikor të drejtëzës
së kërkesës). Elasticiteti pikësor i ofertës tek çmimi 3, i llogaritur si prodhim i derivatit të funksionit të ofertës
me raportin p/q do ju dale 0.6 (funksioni i ofertës është funksioni i anasjelltë i funksionit matematikor të
drejtëzës së ofertës).
Llogaritja e barrës së taksës që mbart secila palë është pak jashtë objektit të lëndës megjithatë unë po ju jap disa
ide llogaritje nga programi i “Mikroekonomisë”
Raporti midis barrës së taksës që mbart konsumatori dhe asaj që mbart prodhuesi llogaritet:
𝐵𝑑 𝜀 0.64
= 𝜀 𝑠 = 3.8 = 16.8% që do të thotë se konsumatorët mbartin 16.8% të barrës së taksës që mbartin
𝐵𝑠 𝑑
prodhuesit.
Ndërsa nëse duam të llogarisin se sa përqind të barrës së taksës mbart konsumatori dhe prodhuesi do kishim:
Barra e konsumatorit 16.8/(100+16.8)=14.4%
Barra e ofruesit 100/(100+16.8) = 85.6%
5
U6. Në secilin prej rasteve të mëposhtme, krahasoni elasticitetin e kërkesës për çdo grup të mirash dhe
shpjegoni pse kërkesa për një të mirë është më elastikë se kërkesa për një tjetër.
a) Kërkesa për kompjutera IMB para dhe pas prodhimit të markave të reja të kompjuterave.
b) Kërkesa për televizore ndaj kërkesës për shkrepse.
c) Kërkesa për energji elektrike në momentin e rritjes së çmimit të tij dhe dy vjet mbas kësaj rritje.
Zgjidhje
a) Kërkesa për kompjutera IMB para prodhimit të markave të tjera është joelastike. Kjo sepse një konsumator i
interesuar për të blerë kompjuter nuk ka mundësi tjetër zgjdhje që do ti jepte mundësinë për të reaguar ndaj
një ndryshimi në çmim. Pas prodhimit të markave të reja kërkesa për kompjutera IMB është elastike duke
qënë se konsumatori ka më shumë mundësi reagimi ndaj një ndryshimi në çmim (mund të zgjedhë një
markë tjetër nëse rritet çmimi i kompjuterave IMB).
b) Kërkesa për televizorë është elastike sepse shpenzimi i blerjes zë një pjesë të rëndësishme të buxhetit të
konsumatorit dhe konsumatori do të reagonte shumë ndaj një rritje ose ulje të çmimit të TV. Nga ana tjetër
kërkesa për shkrepse është jo elastike për shak të peshës shumë të vogël që zë shpenzimi në buxhetin e
konsumatorit. Edhe nëse çmimi i shkrepseve do të dyfishohet ka gjasa që konsumatori të jetë plotësisht
indiferent ndaj këtij fakti për shka të vlerës së ulët.
c) Në momentin e rritjes së çmimit kërkesa për energji është inelastike sepse konsumatorët nuk kanë mundësi
reagimi. Nga ana tjetër në afagjatë konsumatorët mund të kërkojnë për burime alternative energjine (psh
energjia djellore), duke ulur kërkesën për energjinë elektrike me çmim të lartë. Kjo bën që kërkesa në
afatgjatë të bëhet elastike.
U7. Në qoftë se kërkesa e tregut për mallrat bujqësore është joelastike ndaj çmimit, atëherë një prodhim jo i
mbarë a do të çonte në rritjen apo rënjen e të ardhurave të fermerëve si grup? Pse? (Bëni paraqitjen grafike).
Zgjidhje:
Prodhimi jo i mbarë do bëjë që kurba e ofertës të zhvendoset majtas duke ulur sasinë e ofruar për çdo nivel
çmimi dhe rritur çmimin ekujlibër. Megjithatë reagimi i kërkesës ndaj rritjes së çmimit është i vogël për shkak
se kërkesa është inelastike. Kjo do të bënte që të ardhurat e fermerëve të rriten. Ne duhet të supozojmë që
zhvendosja e kurbës së ofertës është e tillë që ekulibri i ri është brënda zonës inelastike të kurbës së kërkesës.
Një ulje shumë e madhe e ofertës mund të bënte që ekujlibri i ri të arrihej në një pikë ku kurba e kërkesës është
shumë elastike dhe rrjedhimisht dhe të adhurat që do merren nga fermerët do jënë më të ulta. Me pak fjalë nëse
fermerët nuk arrijnë të prodhojnë pothuajse asgjë nuk do marrin nga ana tjetër pothuasje asgjë. Paraqitja grafike
është si më poshtë:
U8. Rënja e çmimit të mallit X nga 6 në 4 njësi sjell rritjen e sasisë së kërkuar të mallit Y nga 900 në 1,100
njësi. Sa është koefiçienti i elasticitetit të tërthortë mnidis këtyre dy mallrave. duke u nisur nga vlera e
koefiçinetit të elasticitetit, çfarë mund të thoni për mallrat X dhe Y.
Zgjidhje:
Pa bërë llogaritje ju mund të shihni se ulja e çmimit të mallit X ka bërë që kërkesa për mallin Y të rritet. Kemi
të bëjmë me të mira bashkëplotësuese të cilat konsumohen në një raport fiks. Psh një konsumator konsumon së
bashku një gotë birrë dhe një njësi patatina. Nëse nuk ka birrën ai nuk do konsumojë patatina dhe nëse nuk ka
patatina ai nuk do konsumojë birrë. Ulja e çmimit të birrës bën që konsumatori të blejë më shumë njësi birrë,
por për shkak se birra konsumohet së bashku me patatinat do rritet njëkohësisht konsumi i patatinave duke e
mbajtur të pandryshuar raportin e konsumit midis tyre.
Le të llogarisin elasticitetin e tërthortë të sasisë së konsumuar nga e mira Y kur ndryshon çmimi i të mirës X.
∆𝑞𝑦 4+6
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚𝑖 𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑠𝑖𝑛𝑒 𝑒 𝑌 𝑞̅𝑦 ∆𝑞𝑦 ̅̅̅̅
𝑝𝑥 1,100 − 900 2
𝜀𝑦,𝑥 = = = ∗ = ∗ = (−100) ∗ 0.05
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚𝑖 𝑛𝑒 ç𝑚𝑖𝑚𝑖𝑛 𝑒 𝑋 ∆𝑝 𝑥 ∆𝑝𝑥 ̅̅̅̅
𝑞𝑦 4−6 1,100 + 900
𝑝̅𝑥 2
= −5
Komente:
 Shenja negative tregon që të mirat janë bashkëplotësuese me njëra tjetrën dhe ulja e çmimit të një të mire ka
çuar në rritjen e konsumit të të dy të mirave, duke mbajtur të pandryshuar raportin e konsumit midis tyre.
 Për shkak se ulja e çmimit të mallit X ka rritur të ardhurat reale të konsumatorit, ai do konsumojë më shumë
nga të dy të mirat.
 Elasticiteti më i madh se 1, tregon që të mirat kanë lidhje të fortë me njëra tjetrën.
U9. Supozohet që elasticiteti i kërkesës në lidhje me të ardhurat për automobila është 2.5 në SHBA dhe 3.0 në
Angli. Në qoftë se në vitin tjetër të ardhurat në SHBA rriten me 2% dhe të ardhurat në Angli me 1%, cili do të
jetë efekti në sasinë e automobilave të blerë për çdo vend?
Zgjidhje:
Elasticiteti në lidhje me të ardhurat llogaritet si:
7
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚𝑖 𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑛𝑒 %
𝐸𝑦 =
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚𝑖 𝑛𝑒 𝑡𝑒 𝑎𝑟𝑑ℎ𝑢𝑟𝑎𝑡 𝑒 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑢𝑚𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖𝑡 𝑛𝑒 %
Efektet e ndryshimit të të ardhurave në vitin tjetër janë:
Për SHBA:
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚 𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑛𝑒 %
𝐸𝑦 = = 2.5
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚 𝑛𝑒 𝑡𝑤 𝑎𝑟𝑑ℎ𝑢𝑟𝑎𝑡 𝑒 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑢𝑚𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖𝑡 𝑛𝑒 %
𝑁𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚 𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑛𝑒 %
2.5 = ⇒ 𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚𝑖 𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑛𝑒 % = 2.5 ∗ 2 = 5%
2
Për UK:
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚 𝑛𝑤 𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑛𝑒 %
𝐸𝑦 = =3
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚 𝑛𝑒 𝑡𝑒 𝑎𝑟𝑑ℎ𝑢𝑟𝑎𝑡 𝑒 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑢𝑚𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖𝑡 𝑛𝑒 %
𝑁𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚 𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑛𝑒 %
3= ⇒ 𝑁𝑟𝑦𝑠ℎ𝑖𝑚𝑖 𝑛𝑒 𝑠𝑎𝑠𝑖 𝑛𝑒 % = 3 ∗ 1% = 3%
1
Shkurt do kishim:
𝑆𝐻𝐵𝐴 = 2.5 ∗ 2% = 5% rrritje në shitje
𝐴𝑁𝐺𝐿𝐼 = 3.0 ∗ 1% = 3%rritje në shitje
Komente:
 Makinat janë të mira normale sepse rritja në të ardhurat e konsumatorit ka çuar në rritjen e kërkesës për to
(këtë e shohim nga shenja e elasticitetit e cila është pozitive). Për të mirat inferiore, kur rriten të ardhurat e
konsumatorit ulet kërkesa për to.
 Kërkesa për makina është goxha elastike (shikoni vlerat e elasticiteteve e cila është më e madhe se 1) duke
reflektuar faktin që shpenzimet për makina zënë një pjesë të rëndësishme në buxhetin e konsumatorit dhe
gjithashtu bëhet fjalë për të mira luksi.
U10. Sasitë e kërkuara të produktit A nga tre individë paraqiten në tabelën e mëposhtme 3-4:
Tabela 3-4
Çmimi Individi 1 Individi 2 Individi 3 Kerkesa e tregut=Shumatorja e kerkesave
1 5 8 7 20
2 4 7 5 16
3 2 6 4 12
4 0 5 3 8
5 0 4 0 4
a) Ndërtoni kurbën e kërkesës për secilin individ dhe kurbën e kërkesës së tregut.
Grafiku më poshtë është ilustrativ. Kurba e kërkesës së tregut është shumatorja horizontale e kërkesave
individuale të konsumatorëve që ka tregu për çdo çmim të dhënë. Kërkesa e tregut është me e sheshtë dhe me e
elastike sesa kërkesa e konsumatorve individuale që përbëjnë tregun.
b) Në nivelet e dhëna të çmimeve si në tabelë, prodhuesit e produktit A ofrojnë sasitë 2,4,6,8,10 njësi.
Përcaktoni çmimin dhe sasinë ekuilibër të tregut për produktin A.

1 20 2 Mungesë
2 16 4 Mungesë
3 12 6 Mungesë
4 8 8 Ekuiliber
5 4 10 Tepricë
Tek çmimi P=4, Qd=Qs=8.

c) Qeveria vendos nje taksë prej 2 lekë për çdo njësi të shitur të produktit A. Kush e mbart barrën e taksës
prodhuesi apo konsumatori.
Prodhuesi do marrë dy lekë më pak për çdo çmim të dhënë sepse duhet të paguaje taksen dhe si rrjedhim do
ofrojë një sasi më të ulët. Më poshtë janë bërë disa llogaritje të ofertës së re nëse prodhuesi merr 2 lekë më pak
për çdo çmim të dhënë. Për të gjetur ekuilibrin duhet të barazohet sasia e kërkuar dhe sasia e ofruar sipas ofertës
së re.
Pd Ps=Pd-2 Qd Qs – Fillestare Q’s – E re Gjendja e tregut (Qd-Q`s)
1 - 20 2 - Mungese
2 0 16 4 - Mungese
3 1 12 6 2 Mungese
4 2 8 8 4 Mungese
5 3 4 10 6 Teprice
Nga zgjidhja analitike nuk kemi ekuilibër për asnjë nga çmimet e dhena. Ju mund të supozoni çmimin ekuilibër
mbas taksës i cili do jetë më i lartë se çmimi ekuilibër fillestar. Mbasi të supozoni çmimin ju mund të bëni
zgjidhjen nën supozimin që keni bërë.
9
Për shembull:
Nëse çmimi ekuilibër supozohet 4.5 leke barra që mbart konsumatori dhe prodhuesi është:
Barra e konsumatorit = 4.5-4=0.5 lekë, Konsumatori paguan 0.5 lekë më shumë sesa paguante para taksës.
Barra e prodhuesit =4-(4.5-2)=1.5 lekë, Prodhuesi merr 1.5 lekë më pak sesa merrte para taksës.
Nëse çmimi ekuilibër pas taksës supozohet 5 lekë, barra e konsumatorit dhe e prodhuesit do ishte:
Konsumatori paguan 5 lekë nga 4 lekë që paguante më pare dhe barra rezulton 1 lekë.
Prodhuesi merr 3 lekë (5-2taksa), nga 4 lekë që merrte me parë dhe barra rezulton 1 lekë.
d) Llogarisni koefiçientin e elasticitetit të kërkesës në lidhje me çmimin për amplitudën e çmimeve 1 dhe 2;
4 dhe 5 në kurbën e kërkesës së tregut.
Elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin për amplitudën 1 dhe 2:
2+1
∆𝑞 𝑝̅ 16 − 20 2 1.5 1
𝐸𝑑 = ∗ = ∗ = −4 ∗ =−
∆𝑝 𝑞̅ 2−1 16 + 20 18 3
2
Elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin për amplitudën 4 dhe 5:
5+4
∆𝑞 𝑝̅ 4 − 8 4.5 18
𝐸𝑑 = ∗ = ∗ 2 = −4 ∗ =− = −3
∆𝑝 𝑞̅ 5 − 4 4 + 8 6 6
2
U11. Supozojmë që kemi një kurbë kërkese plotësisht elastike. Komentoni pohimet e mëposhtme nëse janë apo
jo të vërteta:
a) Në qoftë se kurba e ofertës është relativisht joelastike, atëherë një taksë e vendosur mbi prodhuesin do të
paguhet më shumë nga prodhuesi sesa nga konsumatori.
Koment: Kërkesa plotësisht elastike është horizontale dhe konsumatorët nuk do pranojnë asnjë rritje çmimi
për shkak të taksës. Rrjedhimisht në afatshkurtër e gjithë barra e taksës do mbartet nga ofruesit.
b) Teprica e konsumatorit është infinit
Koment: Kemi tepricë konsumatori në rastin e një kurbë kërkese me pjerrësi normale rënëse, ku pjesa e
kurbës që ndodhet mbi çmimin ekujlibër tregon konsumatorët që janë të gatshëm dhe në gjendje të blejnë
me një çmim më të lartë se ai i ekujlibrit të cilët realizojnë një kursim kur blejnë me çmimin ekujlibër
(kursimi është teprica e konsmatorit). Në rastin e kërkesës plotësisht elastike nuk kemi konsumator që janë
të gatshëm të paguajnë më shumë sesa çmimi ekujlibër dhe rrjedhimisht nuk kemi tepricë konsumatori.
c) Të ardhurat totale nga shitja rriten me rritjen e sasisë së shitur.
Koment: Nëse ofruesit do ofrojnë më shumë (rritje e ofertës) do kemi një ekujlibër të ri ku sasia e shitur
është më e madhe dhe rrjedhimisht shitësit do gjenerojnë më shumë të ardhura.
d) Nuk ka zëvëndësues të afërt
Koment: Nëse nuk do kishte zëvëndësues të afërt, kërkesa mund të mos ishte plotësisht elastike. Pohimi
është i gabuar.
e) Elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin është 1.

Koment: Pohimi është i gabuar, elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin është infinit.
U12. Duke përdorur të dhënat e ushtrimit 7 tek seksioni “ushtrime dhe probelma” të kapitullit 2 llogarisni
elasticitetin e kurbës së kërkesës për mallin X duke u nisur nga lidhja TR-p. (do të bazoheni në kurbën fillestare
të kërkesës)
U7. Tema 2. Kerkesa e tregut
Çmimi (për kg) Kërkesa e tregut
TR=P*Q Lidhja TR-P Elasticiteti i
kerkesës
0.50 24 0.5*24=14 -
0.75 18 0.75*18=13.5 Rritet cmimi nga Kerkesa eshte
0.5 ne 0.75, ulen elastike
të ardhurat nga 14
ne 13.5
1.00 12 1*12=12 Rritet çmimi nga Kerkesa është
0.75 ne 1, ulen të elastike
ardhurat nga 13.5
ne 12
1.25 8 1.25*8=10 Rritet çmimi nga Kërkesa është
1 ne 1.25, ulen të elastike.
ardhurat nga 12
ne 10
a) Llogarisni kërkesën e tregut
Në një grafik të vetëm ndërtoni kurbat e kërkesave individuale për A, B, C si dhe kurbën e kërkesës së tregut.
U13. Tabela paraqet kërkesën për të mirën A (çmimet dhe sasitë e A, kur çmimi i të mirës B (𝑃𝐵 ) rritet nga 8 në
12.
𝑃𝐴 𝑃𝐵 = 8 𝑃𝐵 = 12 𝐸𝐴𝐵
𝑄𝐴 𝑄′𝐴
8 2,000 4,000
7 4,000 6,000
6 6,000 8,000
a) Llogarisni elasticitetin e tërthortë midis të mirave A dhe B për të tre çmimet e A.
b) A janë këto dy të mira plotësuese apo zëvëndësuese? Pse?
c) Supozojmë se konsumatori blen vetëm të mirën A. Kur të ardhurat janë 12, njësi ai blen 2,000 njësi A,
ndërsa kur të ardhurat e tij bëhen 24 njësi, ai blen 500 njësi më shumë nga A. Llogarisni elasticitetin e
kërkesës në lidhje me të ardhurat për të mirën A.
Zgjidhje:
 Elasticiteti i tërthortë për çmimin 8
12 + 8
∆𝑞𝐴 ̅̅̅̅
𝑝𝐵 4,000 − 2,000 2
𝜀𝐴𝐵 = ∗ = ∗ = 500 ∗ 0.0033 = 1.66
∆𝑝𝐵 ̅̅̅̅
𝑞𝐴 12 − 8 4,000 + 2,000
2
11
12 + 8
∆𝑞𝐴 ̅̅̅̅
𝑝𝐵 6,000 − 4,000 2
𝜀𝐴𝐵 = ∗ = ∗ = 500 ∗ 0.002 = 1
∆𝑝𝐵 ̅̅̅̅
𝑞𝐴 12 − 8 6,000 + 4,000
2
12 + 8
∆𝑞𝐴 ̅̅̅̅
𝑝𝐵 8,000 − 6,000 2
𝜀𝐴𝐵 = ∗ = ∗ = 500 ∗ 0.001428 = 0.71
∆𝑝𝐵 ̅̅̅̅
𝑞𝐴 12 − 8 6,000 + 8,000
2
Komente:
Të mirat janë zëvëndësuese të njëra tjetrës. Rritja e çmimit të të mirës B, ka bërë që e mira A të jetë realtivisht
më e lirë duke zëvëndësuar konsumin nga B-ja tek A-ja.
Koeficienti i elasticitetit më i madh se 1, tregon se dy të mirat janë të lidhura fort me njëra tjetrën (janë
zëvëndësues shumë të afërt të njëra tjetrës). Koeficieti më i vogël se 1 tregon se dy të mirat janë të lidhura dobët
me njëra tjetrën (nuk janë zëvëndësues të mirë të njëra tjetrës).
Pika c)
24 + 12
∆𝑞𝐴 ̅̅̅̅̅
𝑝𝐴 2,500 − 2,000 2
𝜀𝐴 = ∗ = ∗ = 0.33
̅̅̅̅̅
∆𝑇𝑅 𝑇𝑅 24 − 12 2,500 + 2000
2
Kërkesa është inelastike ndaj të ardhurave. E mira A është e mirë e domosdoshme (dmth jo e mirë luksi)
SJELLJA E KONSUMATORIT – ZGJIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
𝑀𝑈𝐴
U1. Një konsumator fillimisht maksimizon dobinë e tij gjatë konsumit të të mirave A dhe B. Kështu që =
𝑃𝐴
𝑀𝑈𝐵
. Çmimi i A rritet si rezultat i një zhvendosje në ofertë siç tregohet në figurën 4.3.
𝑃𝐵
Duke përdorur kushtin e mësipërm të maksimizimit të dobisë, shpjegoni se si konsumatori do lëvizë në ekujlibrin e
ri. Tregoni lidhjen midis shpjegimit tuaj dhe ndryshimeve në figurë.
Zgjidhje:
 Rritja e çmimit të të mirës A, ka bërë që dobia marxhinale për një lekë të shpenzuar tek e mira A të jetë më e
𝑀𝑈 𝑀𝑈
ulët se dobia marxhinale për një lekë të shpenzuar tek me mira B. 𝑃 𝐴 < 𝑃 𝐵
𝐴 𝐵
 Që konsumatori të rivendoset sërish ne ekujlibër duhet të ulë sasinë e konsumuar nga e mira A. Në këtë
mënyrë dobia marxhinale e marrë nga konsumi i A-së shtohet sepse sa më pak të konsumojë ai nga një e mirë
aq më shumë e vlerëson atë.
𝑀𝑈
 Rritja e 𝑀𝑈𝐴 , për shkak të uljes së konsumit të të mirës A, bën që raporti 𝑃 𝐴 të rritet duke sjellë një ekujlibër
𝐴
të ri të konsumatorit ku ai konsumon më pak njësi nga A-ja dhe vazhdon të konsumojë të njëjtën sasi nga e
mira B.
(Në analizën më lart është supozuar se malli A dhe B nuk kanë lidhe me njëri tjetrin. Nëse do kishin lidhje të
tipiti mallra zëvëndësues ose bashkëplotësues të njëri tjetrit, do ndikohej edhe konsumi i të mirës B për shkak
të ndryshimit të çmimit të mallit A. Në rastin e mallrave zëvëndësues, rritja e çmimit të A-së do çonte në rritjen
e konsumit të B-së (për shkak se çmimi i B-së bëhet relativisht më i lirë), duke ulur raportin e dobisë
marxhinale për një lekë të shpenzuar tek B-ja. Në rastin e të mirave bashkplotësuese do kishim ulje të
konsumit të B-së ndërkohë që ulet dhe konsumi i A-së).
U2. Supozojmë që konsumatori Elis i shpenzon të gjitha të ardhurat e tij prej 8 njësi për blerjen e të mirave A dhe
B. Çmimi i të mirës A është 2 njësi dhe çmimi i të mirës B është 4 njësi. Dobia marxhinale që përfitohet nga
konsumi i secilës së mirë është e pavarur nga shuma e konsumuar e të mirës tjetër.
a) Në qoftë se konsumatori maksimizon dobinë e tij totale, çfarë sasie nga secila e mirë do blejë ai?
b) Në qoftë se të ardhurat e Elisit bëhen 24 njësi, çfarë sasie nga secila e mirë do blejë ai për të qënë përsëri ne
ekujlibër?
c) Duke përdorur informacionin e mësipërm, llogarisni elasticitetin e kërkesës në lidhje me të ardhurat e Elisit
për të mirën A.
1
Tabela 4.3
Sasia Dobia Marxhinale Zgjidhje:
A B 𝑀𝑈𝐴 𝑀𝑈𝐵
𝑃𝐴 𝑃𝐵
1 20 36 20 36
= 10 =𝟗
2 4
2 18 32 18 32
=𝟗 =𝟖
2 4
3 16 20 16 20
=𝟖 =5
2 4
4 8 16 8 16
=𝟒 =𝟒
2 4
𝑀𝑈𝐴 𝑀𝑈𝐵
Shportat që plotësojnë kushtin e ekujlibrit = janë:
𝑃𝐴 𝑃𝐵
 Shporta (2𝐴 ; 1𝐵 ), ku = 9 𝑑ℎ𝑒 =9
𝑃𝐴 𝑃𝐵
𝑃𝐴 𝑃𝐵
𝑃𝐴 𝑃𝐵
Përveç kushtit të ekujlibrit shportat duhet të jenë gjithashu të përballueshme për konsumatorin. Ne mund të
llogarisin shpenzimin që duhet të bëjë konsumatori për secilën nga shportat si më poshtë:
 Shpenzimi për shportën 1 = 2*2 + 1*4 = 8 njësi monetare
 Shpenzimi për shportën 2 = 3*2 + 2*4= 14 njësi monetare
 Shpenzimi për shportën 3 = 4*2 +4*4 = 24 njësi monetare
Me buxhetin fillestar prej 8 njësi monetsare, Elisi mund të përballojë konsumin vetëm të shportës 1.
Me buxhetin prej 24 njësi monetare, Elisi mund të përballojë konsumin e shportës 3.
Pika c)
Elasticiteti i kërkesës për të mirën A në lidhje me të ardhurat.
Konsumi i të mirës A ka ndryshuar nga 2 njësi (shporta 1) në 4 njësi (shporta 3) kur të ardhurat e Elisit u rritën nga
8 në 24 njësi monetare. Mund të llogarisim elasticitetin duke përdorur formulën e mëposhtme:
24 + 8
∆𝑞 ̅ 𝑦 4−2 2 16 2
𝜀𝑌 = ∗ = ∗ 2 = ∗ =
∆𝑦 𝑞̅ 24 − 8 4 + 2 16 3 3
2
Intepretime:
 Elasticiteti i kërkesës në lidhje me të ardhurat është pozitiv. Kjo do të thotë që e mira A është normale ku rritja
në të ardhura ka çuar në rritjen e kërkesës për të (këtë mund ta shikoni edhe pa bërë llogaritje)
 Kërkesa për të mirën A është joelastike ndaj të ardhurave (𝜀𝑌 < 1). Kjo do të thotë që e mira A është e mirë e
domosdoshme e cila duhet të konsumohet pavarsisht të ardhurave të konsumatorit.
Komente të tjera shtesë:

 Për të mirat inferiore, kur rriten të ardhurat e konsumatorit kërkesa për to bie dhe elasticiteti i kërkesës në
lidhje me të ardhurat do ju dalë shifër negative. Anasjellatas nëse të ardhurat e konsumatorit ulen, kërkesa për
të mirat inferiore do të rritet.
 Të mirat e luksit kanë lidhje pozitive me të ardhurat që do të thotë se kur rriten të ardhurat do të rritet edhe
kërkesa për to dhe anasjelltas. Nga ana tjetër kërkesa për këto të mira pritet të ketë elasticitet të lartë ndaj të
ardhurave.
2
U3. Kërkesa javore e Sidritit për çokollata paraqitet nga Tabela 4.4
Tablela 4.4
Çmimi (lekë) Sasia e kërkuar
150 1
120 2
100 3
90 4
80 5
Në qoftë se çmimi i çokollatës është 90 lekë, sa do jetë teprica konsumatore e Sidritit për çokollatat e mëposhtme
që ai i blen me këtë çmim.
a) Çokollata e parë
b) Çokollata e dytë
c) Numri i përgjithshëm i çokollatave.
Zgjidhje:
Teprica e konsumatorit përfaqson diferencën midis shumës që konsumatori është i gatshëm të paguajë për një të
mirë dhe shumës që ai paguan realisht. Shuma që konsumatori është i gatshëm të paguajë është dhe dobia
marxhinale që ai percepton nga konsumi i një njësie të të mirës.
 Në rastin e dhënë dobia marxhinale që përfiton Sidriti nga konsumi i çokollatës së parë është 150 lekë. Nga
blerja e çokollatës me çmim ekujlibër prej 90 lekë, Sidriti kursen 60 lekë (150 – 90).
 Për çokollatën e dytë, dobia marxhinale e saj vlerësohet 120 lekë dhe kursimi nga blerja me çmimin ekujlibër
është 30 lekë (120 – 90).
 Për çokollatën e tretë, dobia marxhinale e saj vlerësohet 100 lekë dhe kursimi nga blerja me çmimin ekujlibër
është 10 lekë (100 – 90).
Sidriti do blejë edhe çokollatën e katërt meqënëse dobia që ai vlerëson për të është 90 lekë dhe aq është edhe kosto
e saj. POR nëse dobia marxhinale e çokollatës së katërt do ishte 89 lekë, Sidriti nuk do ta blinte këtë të fundit pasi
dobia që ai merr është më e vogël se kosto e saj.
Shkurtimisht mund të shkruajmë:

𝑇𝐾1 = 𝑀𝑈1 − 𝐶𝑚𝑖𝑚𝑖 = 150 − 90 = 60
𝑇𝐾2 = 𝑀𝑈2 − 𝐶𝑚𝑖𝑚𝑖 = 120 − 90 = 30
𝑇𝐾1+2 = 60 + 30 = 90
𝑇𝐾3 = 𝑀𝑈2 − 𝐶𝑚𝑖𝑚𝑖 = 100 − 90 = 10
𝑇𝐾𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙𝑒 = 60 + 30 + 10 = 100
U4. Jona ka një pasqyrë të dobive totale që përfiton nga konsumi i të mirave A,B dhe C që paraqitet si më poshtë.
Çmimet e të mirave dhe të ardhurat e Jonës janë përkatësisht të barabarta 𝑃𝐴 = 5, 𝑃𝐵 = 1, 𝑃𝐶 = 4 dhe 𝑚 = 37
njësi.
3
Tabela 4.5
Q 𝑇𝑈𝐴 Q 𝑇𝑈𝐵 Q 𝑇𝑈𝐶 𝑀𝑈𝐴 𝑀𝑈𝐵 𝑀𝑈𝐶
𝑃𝐴 𝑃𝐵 𝑃𝐶
1 21 1 7 1 23 21 − 0 7−0 23 − 0
= 4.2 =7 = 5.75
5 1 4
2 41 2 13 2 40 41 − 21 13 − 7 40 − 23
=4 =6 = 4.25
5 1 4
3 59 3 18 3 52 59 − 41 18 − 13 52 − 40
= 3.6 =5 =𝟑
5 1 4
4 74 4 22 4 60 74 − 59 22 − 18 60 − 52
=𝟑 =4 =2
5 1 4
5 85 5 25 5 65 85 − 74 25 − 22 65 − 60
= 2.2 =𝟑 = 1.25
5 1 4
6 91 6 27 6 68 91 − 85 27 − 25 68 − 65
= 1.2 =2 = 0.75
5 1 4
7 91 7 28.2 7 70 91 − 91 28.2 − 27 70 − 68
=0 = 1.2 = 0.5
5 1 4
a) Sa njësi totale nga secila e mirë duhe të blejë Jona që të maksimizojë dobinë e saj totale, duke pasur
parasysh që niveli i të ardhurave të Jonës është vetëm 37 njësi?
b) Sa do jetë dobia totale e përfituar prej saj në ekujlibër?
Komente:
 Dobia marxhinale llogaritet si shtesa në dobinë totale nga konsumi i një të mire.
𝑀𝑈 𝑀𝑈 𝑀𝑈
 Sipas teorisë kardinaliste të sjelljes së konsumatorit ekujlibri arrihet atëherë kur : 𝑃 𝐴 = 𝑃 𝐵 = 𝑃 𝐶
𝐴 𝐵 𝐶
Këtë kusht e plotëson shporta që ka 4𝐴 ; 5𝐵 ; 3𝐶 , ku raporti i dobisë marxhinale me çmimin është 3.
Testojmë gjithashtu nëse shporta mund të blihet me buxhetin e konsumatorit. 4𝐴 ∗ 5 + 5𝐵 ∗ 1 + 3𝐶 ∗ 4 = 37
Kjo shportë plotëson kushtin e ekujlibrit dhe gjithashtu është e përballueshme dhe kjo do jetë zgjedhja e
konsumatorit.
U5. Abi konsumon kafe dhe uiski. Çmimi fillestar i kafesë është 100 lekë dhe çmimi i uiskit është 150 lekë për
njësi. Të ardhurat fillestare të Abit janë 1,200 lekë.
a) Cili është çmimi relativ i kafesë?
b) Nxirrni ekuacionin e buxhetit të Abit dhe ndërtoni vijën e tij të buxhetit. (vendosni kafen në boshtin
horizontal)
c) Në grafikun tuaj ndërtoni një kurbë indiference të tillë që pika më e mirë e arritshme të korrespondojë në
pikën me kordinata (6 njësi kafeje, 4 njësi uiski).
d) Sa është norma marxhinale e zëvëndësimit të kafesë me uiski në këtë pikë.
Zgjidhje
a) Çmimi relativ i kafes është çmimi i kafes i vendosur në raport me çmimin e uiskit dhe kemi:
𝑃𝑘 100 2
𝑃𝑟𝑒𝑙𝑎𝑡𝑖𝑣 𝑖 𝑘𝑎𝑓𝑒𝑠 = = =
𝑃𝑢 150 3
Kuptimi është që një njësi kafe kushton sa 2/3 njësi uiski. Dhe një kuptim i dytë është që për të blerë një njësi
kafe konsumatori duhet të heqë dorë nga 2/3 njësi uiski (2/3 njësi uiski është kosto oportune e një njësie kafe).
b) Ekuacioni i vijës së buxhetit mund të jepet në dy forma. Një paraqitje është kuptimi ekonomik ku paratë e
shpenzuar për një mall plus paratë e shpenzuara për mallin tjetër barazojnë të ardhurat e konsumatorit. Dhe
4
forma tjetër e paraqitjes është forma matematikore ku ekuacioni i vijës së buxhetit jepet në formën y=...........
Le ti paraqesim më poshtë të dyja format dhe të japin disa interpretime për vijën e buxhetit.
Ekuacioni i Vijës së Buxhetit (VB)
Forma 1:
𝑃𝐾 ∗ 𝐾 + 𝑃𝑈 ∗ 𝑈 = 𝑀 – ku 𝑘 𝑑ℎ𝑒 𝑢 janë sasitë e konsumuara nga malli kafe dhe uiski dhe 𝑝𝑘 , 𝑝𝑢 janë
çmimimet e mallrave kafe dhe uiski.
Forma 2:
Për ta shprehur funksionin më lart si funksion matematikor ju duhet të shprehni 𝑢 në varësi të 𝑝𝑢 , 𝑚, dhe 𝑝𝑘
sepse në boshtin e 𝑦 ju keni të vendosur 𝑢 − 𝑛𝑤.
Duke transformuar ekuacionin më lart kemi:

𝑀 𝑃𝐾
𝑃𝑈 ∗ 𝑈 = 𝑀 − 𝑃𝐾 ∗ 𝐾 ⇒𝑈 = − ∗𝐾
𝑃𝑈 𝑃𝑈
𝑀/𝑃𝑈 – është konstante dhe tregon sa njësi mund të blejë konsumatori nga malli u nëse të gjitha paratë i
shpenzon për këtë mall.
−𝑃𝐾 /𝑃𝑈 – është pjerrësia e vijës së buxhetit. Shenja minus është për shkak se pjerrësia është rënëse, por
megjithatë për të gjykuar ne marrim vlerën absolute të raportit të çmimeve.
Interpretime për vijën e buxhetit

 Pikat mbi vijën e buxhetit tregojnë shporta të dëshirueshme por që nuk mund të përballohen me buxhetin e konsumatorit.
 Pikat në vijën e buxhetit tregojnë shporta ku konsumatori harxhon të gjithë buxhetin.
 Pikat nën vijën e buxhetit tregojnë shporta ku konsumatori nuk harxhon të gjithë buxhetin dhe nuk arrin kënaqësinë
maksimale.
 Pjerrësia e vijës së buxhetit tregon koston oportune të konsumit të një njësie më shumë nga e mira e parë. (Pra nga sa
njësi uiski duhet të heqë dorë konsumatori për të konsumuar një njësi më shume kafe)
𝑃
 Rritja në çmimin e mallit 1 (𝑃1 ) bën që raporti |− 𝑃1 | të rritet, dhe pjerrësia rritet.
2
𝑃
 Ulja në çmimin e mallit 1 (𝑃1 ) bën që raporti |− 𝑃1| të ulet, dhe pjerrësia ulet
2
𝑃1
 Rritja në çmimin e mallit 2 (𝑃2 ) bën që raporti |− | të ulet, dhe pjerrësia ulet
𝑃2
𝑃
 Ulja në çmimin e mallit 2 (𝑃2 ) bën që raporti |− 𝑃1| të rritet, dhe pjerrësia rritet
2
𝑃
 Rritja e të ardhurave 𝑚, bën që raporti |− 1 | të mos ndryshojë, por kemi zhvendosje paralelisht djathtas të
𝑃2
vijës së buxhetit.
𝑃
 Ulja e të ardhurave 𝑚, bën që raporti |− 𝑃1| të mos ndryshojë, por kemi zhvendosje paralelisht majtas të vijës
2
së buxhetit.
5
Pika d)
Intepretime për MRS
 𝑀𝑅𝑆𝑘𝑎𝑓𝑒 𝑝𝑒𝑟 𝑢𝑖𝑠𝑘𝑖 – tregon se nga sa nga sa njësi uiski duhet të heqë dorë konsumatori për të konsumuar një
njësi më shumë kafe duke ruajtur të njëjtin nivel dobie. (Edhe pse shkruhet 𝑀𝑅𝑆𝑘𝑎𝑓𝑒 𝑝𝑒𝑟 𝑢𝑖𝑠𝑘𝑖 idea është se
duhet të hiqet dorë nga konsumi i uiskit për të konsumuar më shumë kafe. Nëse doni të gjeni të kundërtën
mjafton të kaloni kafen në boshtin vertikal dhe uiskin në boshtin horizontal)
 𝑀𝑅𝑆 – tregon raportin që konsumatori zëvëndëson konsumin e një malli për një mall tjetër duke ruajtur të
njëjtin nivel dobie.
𝑀𝑈𝑘𝑎𝑓𝑒
 𝑀𝑅𝑆𝑘𝑎𝑓𝑒 𝑝𝑒𝑟 𝑢𝑖𝑠𝑘𝑖 = − dhe paraqet pjerrësinë e kurbës së indiferencës në një pikë të caktuar. Për ta
𝑀𝑈𝑢𝑖𝑠𝑘𝑖
komentuar ne marrim gjithmonë vlerën absolute të saj, shenja minus përpara është për shkak të pjerrësisë
rënëse.
 𝑀𝑅𝑆 – është rënëse sepse me rritjen e sasisë së konsumuar të kafes dobia marxhinale e saj bie dhe me uljen e
sasisë së konsumuar nga uiski dobia marxhinale rritet (shikoni edhe formulën më lart). Është ligji i dobisë
marxhinale rënëse që shpjegon vetinë e MRS rënëse.
Llogaritja e MRS tek shporta optimale (shporta ku vija e buxhetit është tangente me kurbën e indiferencës)
 Tek shporta optimale kemi barazim të pjerrësisë së vijës së buxhetit me pjerrësinë e kurbës së indiferencës, dhe
mund të shkruajmë:
𝑃𝐾 100 2
𝑀𝑅𝑆𝑘𝑎𝑓𝑒 𝑝𝑒𝑟 𝑢𝑖𝑠𝑘𝑖 = − =− =−
𝑃𝑈 150 3
U6. Irisi konsumon të mirat A dhe B, me çmime fillestare 𝑃𝐴 = 1 dhe 𝑃𝐵 = 1.5. E ardhura fillestare e saj është 12
lekë. Ndërtoni vijën e buxhetit të Irisit dhe një kurbë indiference tangente me vijën e buxhetit në pikën (6,4) ku në
boshtin horizontal kemi të vendosur të mirën A.
Tani supozojmë që çmimi i të mirës A dyfishohet në 𝑃𝐴 = 2, ndërsa çmimi i të mirës 𝐵 dhe të ardhura e Irisit
mbeten konstant.
a) Ndërtoni vijën e re të buxhetit.
b) Pse pika fillestare (6,4) nuk është më pika më e mirë e arritshme (emërtojeni atë me r)?
c) Duke përdorur grafikun tuaj paraqitni pikën e re më të mirë të arritshme (emërtojeni me t). Çfarë ka
ndodhur në konsumin e të mirës A?
d) Derivoni kurbën e kërkesës për të mirën A.
Zgjidhje:
Pika a) dhe b)
Pika fillestar nuk është më e arritshme sepse me buxhetin fillestar kjo nuk përballohet (ju mund të provoni sa është
kosto e shportës fillestare pas ndryshimit të çmimit të mallit A = 6*2 + 4*1.5=18).
Pika c)
Kërksa për të mirën A është ulur nga 6 njësi në 3 njësi (shifër e supozuar). Kjo ulje është për shak të dy efekteve.
1. Efekti i zëvëndësimit – Rritja në çmimin e mallit A ka bërë që çmimi i mallrave zëvëndësuese të jetë relativisht
më i ulët duke zhvendosur kërkesën nga malli A tek mallrat zëvëndësuese (në rastin tonë zhvendoset kërkesa
nga A-ja tek B-ja). Efekti i zënvëndesimit ka krah të kundërt me ndryshimin në çmim. Rritja e çmimit të mallit
A e ul kërkesën për mallin A për shkak të këtij efekti.
2. Efekti i të ardhurave – Rritja e çmimit të mallit A bën që të ardhurat reale të konsumatorit të bien (të ardhurat
reale janë mallrat që konsumatori mund të blejë me paratë që ka dhe kur rriten çmimet ai mund të blejë më pak
mallra). Ulja në të ardhurat e konsumatorit ka këto efekt:
6
o Ul kërkesën për të mirat normale (Ndyrshimi në kërkesë ka të njëjtin kah me ndryshimin në të ardhura
dmth ulja e të ardhurave ul kërkesën)
o Rrit kërkesën për të mirat inferiore (Ndryshimi në kërkesë ka kah të kundërt me ndryshimin në të
ardhura dmth ulja të të ardhurave rrit kërkesën.
Në shembullin tonë e mira A është marrë si e mirë normale dhe kërkesa për të është ulur kur të ardhurat e
konsumatorit janë ulur.
3. Për të mirat normale të dy efektet kanë të njëjtin kah dhe pëforcojnë njëri tjetrin.
Shpjegim i grafikut:
 Rritja e çmimit të mallit A ka bërë që vija e buxhetit të bëhet më e pjerrët duke kaluar në një vijë të re buxheti
VB’.
 Për të ndarë efektin e të ardhurave me efektin e zëvëndësimit duhet të rrisim të ardhurat në mënyrë që
konsumatori të ndodhet sërish në kurbën e mëparshme të indiferencës. Vija e buxhetit me ngjyrë të kuqë është
vijë imagjinare (jo reale) dhe tregon se çfarë shporte do zgjidhte konsumatori nëse do kishte mjaftueshëm të
ardhura për të qënë sërish në kurbën e mëparshme të indiferencës, dhe shporta optimale në këtë rast është
shënuar me z.
- Zhvendosja nga pika r në z e matur në boshtin horizontal është efekti i zëvëndësimit.
- Zhvlendosja nga pika z në t e matur në boshtin horizontal është efekti i të ardhurave.
Pika d)
Për të ndërtuar kurbën e kërkesës mjafton që të ndërtoni dy akset dhe të vendosni disa nga shifrat që gjetëm më
lart.
 Kur çmimi i të mirës A ishte 1 lekë/njësi, konsumatori zgjidhte 6 njësi nga malli A (shporta optimale)
 Kur çmimi i të mirës A u bë 2 lekë/njësi, konsumatori zgjedh 3 njësi nga malli A (shifrën 3 e supozuam, ju
mund të supozoni dhe një shifër tjetër dhe për këtë nuk ka ndonjë rëndësi).
 Nëse vendosni këtë të dhëna në grafik është shumë i lehtë ndërtimi i kurbës së kërkesës.
7
U7. Supozojmë se të ardhurat e Blertit janë 80 njësi dhe me to ai mund të blejë dy të mira X dhe Y.
a) Duke ditur që 𝑃𝑋 = 10 dhe 𝑃𝑌 = 5 paraqisni vijën e buxhetit dhe shënojeni atë me 𝑃𝐿1 .
b) Duke ditur që Blerti ka kurbën e mëposhtme të indiferencës plotësoni tabelën e mëposhtme.
Tabela 4.6
𝑄𝑦 𝑄𝑥 𝑀𝑅𝑆𝑥 𝑝𝑒𝑟 𝑦
20 1 15 − 20
= −5
2−1
15 2 11 − 15
= −4
3−2
11 3 8 − 11
= −3
4−3
8 4 6−8
= −2
5−4
6 5 5−6
= −1
6−5
5 6 -
c) Supozojmë se të ardhurat e Blertit rriten në 120 njësi. Ndërtoni një vijë të re buxheti dhe shënojeni atë me
𝑃𝐿2 . Paraqitni ekujlibrin e ri të konsumatorit.
d) Supozojmë që çmimi i të mirës Y bëhet 10 njësi ndërsa çmimi i të mirës X dhe të ardhurat e Blertit mbeten
konstante (m=120 njësi). Sa do jetë ekujlibri i ri i konsumatorit?
Guidë për zgjidhjen:

 Shifrat e buxhetit fillestar dhe çmimet janë modifikuar për shkak se vija e buxhetit nuk takonte kurbën e
indiferencës.
 Hidhini shportat e konsumit më lart në një grafik dhe do gjeni që shporta optimale është 4 njësi nga malli x dhe
8 njësi nga malli y. (tek kjo shportë vija e buxhetit është tangente me kurbën e indiferencës)
 Për dy kërkesat e tjera mos u mundoni të gjeni shportën optimale sepse nuk keni funksione matematikore të
kurbës së indiferencës. Do ishte mjaftueshëm nëse ju bëni një paraqitje grafike të rasteve.
8
PRODHIMI DHE PRODUKTI MARXHINAL PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
USHTRIME DHE PROBLEMA

Tabela 6.4 jep të dhënat e nxjerra nga kombinimi i dy faktorëve të prodhimit: punë dhe tokë të përdorur në një
fermë për prodhimin e misrit.
1. Përdor të dhënat e kësaj tabele për të vizatuar në grafik lidhjen midis outputit total TP dhe inputit punë për
100 ha tokë.
a) Cila është pjesa me produkt marxhinal rritës në grafikun e produktit total?
b) Cila është pjesa me produkt marxhinal rënës?
c) Cila është pjesa me produkt marxhinal negativ?
Tabela 6.4 Outputi total (mijëra ton)
Ha Numri i puntorëve
1 2 3 4 5 6
100 1 4 6 7 6 4
200 2 6 9.5 12 13 12
300 3 7.5 11 14 16 17
Produkti marxhinal i punës

Ha Numri i punonjësve
1 2 3 4 5 6
100 1−0 4−1 6−4 7−6 6−7 4−6

=1 =3 =2 =1 = −1 = −2
1−0 2−1 3−2 5−4 5−4 6−5
200 2 4 3.5 2.5 1 -1
300 3 4.5 3.5 3 2 1
Koment: Produkti marxhinal i punës 𝑀𝑃𝐿 , është shtesa në outputin total kur puna shtohet më një njësi dhe
∆𝑇𝑃
formula për të është: 𝑀𝑃𝐿 = ∆𝐿
2. Paraqitni në grafik lidhjen mes produktit total dhe inputit punë, duke supozuar se përdoret 200 ha tokë.
Përcaktoni zonat me MP rritëse rënëse dhe negative. Bëni të njëjtën gjë për rastin kur përdoret 300 ha tokë.
Si lëviz kurba output – punë kur përdoret më shumë tokë?
Grafiku i Prodhimit në Periudhë Afatshkutër

18
17
16 16
14 14
13
12 12 12
11
10 9.5
8 7.5 7
6 6 6 6
4 4 4
3
2 2
1
0
1 2 3 4 5 6
100 200 300
1
3. Mbushni tabelën e mësipërme pasi të llogarisni produktin marxhinal të çdo punëtori. Ndërtoni në grafik
kurbat e MP për 100, 200 dhe 300 ha tokë. Kontrolloni nëse përgjigjjet tuaja të mëparshme lidhur me rritjen,
rënjën dhe bërjen negativ të MP, janë të sakta.
Grafiku i Produktit Marxhinal te Punes

5
4.5
4 4
3.5
3 3 3 3
2.5
2 2 2 2
1 1 1 1 1
0
1 2 3 4 5 6
-1 -1 -1
-2 -2
-3
100 200 300
4. Përgjigjjet tuaja të ushtrimeve 1,2 dhe 3 konfirmojnë që funksioni i prodhimit për misër paraqet të ardhurat
rënëse për të tri madhesitë e tokës. A mund të thoni gjë për rastin kur fiksohet jo më toka, por puna, në 1, 2
dhe 3 etj, njësi. A do të vërtetoheshin të ardhurat rënëse të inputit tokë, krahas rritjes së tij në 100, 200 dhe
300 ha? Ndërtoni tabelën dhe grafikun përkatës për të vërtetuar këtë gjë.
Koment: Gjithashtu edhe për rastin kur fiksohet inputi punë kemi në pjesën më të madhe të ardhura rënëse.
Përjashtim bën rasti kur inputi punë është i fiksuar tek 1 punonjës ku produkti marxhinal i tokës është
kontant. Tek tabela më poshtë paraqitet llogaritja e produktit marxhinal të tokës si ndryshim në prodhimin
tota kur shtohet çdo hektar tokë.
Produkti Marxhinal i tokës

Nr. Sipërfaqja e tokës
Puntorëve
100 200 300
1 1/100 1/100 1/100
2 4/100 2/100 1.5/100
3 6/100 3.5/100 1.5/100
4 7/100 5/100 2/100
5 6/100 7/100 3/100
6 4/100 8/100 5/100
2
Grafiku i Produktit Marxhinal te Tokes

0.09
0.08
0.07
0.06
0.05
0.04
0.03
0.02
0.01
0
100 200 300
1 2 3 4 5 6
5. Marrim në konsideratë dy inputet tokë dhe punë që rriten si më poshtë. Tregoni nëse vihen re të ardhurat
rritëse, rënëse apo konstante të shkallës:
Koment:
 Të ardhurat e shkallës i referohen ndryshimit në output kur ndryshojnë të dyja inputet në të njëjtën kohë
(kujdes: Të dyja inputet ndyrshojnë në periudhë afatgjatë. Ndërsa në periudhë afatshkutër njëri nga
inputet ndryshon ndërsa tjetri është i fiksuar. Në afatshkurtër flasim për të ardhura marxhinale ose
produkt marxhinal. Ndërsa në afatgjatë flasim për të ardhura shkalle).
 Kemi 3 lloje të ardhurash shkalle:
- Të ardhura rritëse të shkallës: Kemi atëherë kur outputi ndryshon më shumë sesa ndryshimi në
inpute
- Të ardhura konstante shkalle: Kemi atëherë kur outputi ndryshon në të njëjtën masë me
ndryshimin në inpute. Dhe
- Të ardhura rënëse shkalle: Kemi kur outputi ndryshon më pak sesa ndryshimin në inpute:
 Nga (100,1) në (200,2) _Inputet rriten me 2 herë ndërsa outputi rritet me 6 herë (nga 1 njësi tek
kombinimi 100 ha toke 1 punonjës në 6 njësi tek kombinimi 200 ha tokë 2 punënjës) Rjedhimisht kemi
të ardhura rritëse shkalle.
 Nga (100,2) në (200,4)_Inputet rriten me 2 herë ndërsa outputi me 3 herë (nga 4 në 12). Kemi të
ardhura rritëse shkalle.
 Nga (100,3) në (200,6)_Inputet rriten me 2 herë dhe gjithashtu outputi rritet me 2 herë (nga 6 në 12).
Kemi të ardhura konstante shkalle.
 Nga (200,2) në (300,3)_Inputet rrten me 1.5 herë ndërsa ouputi me 1.8 herë (nga 6 në 11) kemi të
ardhura rritëse shkalle
 Nga (200,4) në (300,6)_Inputet rriten me 1.5 herë ndërsa outputi me 1.41 herë (nga 12 në 17). Kemi të
ardhura rënëse shkalle.
3
6. Sasitë e faktorit variabël (L) dhe produktet marxhinale përkatëse jepen në tabelën 6.4. Të llogariten nivelet e
produktit mestar dhe të produktit total të përfituara nga ky faktor. Bëni paraqitjen grafike të TP, MP, AP.
Tabela 6.5
L MP (për punonjës) TP AP
0 0 -
2 5 0 + 2𝑝 ∗ 5 = 10 10
=5
2
4 4 10 + 2𝑝 ∗ 4 = 18 18
= 4.5
4
6 3.5 18 + 2𝑝 ∗ 3.5 = 25 25
= 4.17
6
Koment: Produktin marxhinal të punës që jepet merreni që është për punonjës. Paraqitja e grafikut të
produktit marxhinal dhe mestar është dhënë tek ushtrimi vijues pasi shifrat janë pak më të plota.
7. Llogarisni produktin total dhe marxhinal si dhe paraqitini grafikisht, duke u bazuar në të dhënat e tabelës 6.6
ku jepen sasitë e faktorit variabël (L) dhe produkti mesatar përkatës.
Tabela 6.6
L AP TP MP
1 5 5∗1 =5 5−0=5
2 5.5 5.5 ∗ 2 = 11 11 − 5 = 6
3 5 5 ∗ 3 = 15 15 − 11 = 4
4 4.5 4.5 ∗ 4 = 18 18 − 15 = 3
Koment: Për qëllim të ndërtimit të Grafikut është marrë një vlerë 2.5 njësi punë ku produkti marxhinal dhe
mestar barazojnë njëri tjetrin në vlerën 5.7
AP MP
1 5 5
2 5.5 6
2.5 5.7 5.7
3 5 4
4 4.5 3
4
Grafiku i Produktit Marxhinal dhe Mesatar

7
6 6
5.7
5.5
5 5 5
4.5
4 4
3 3
0
1 2 2.5 3 4
AP MP
Komente mbi grafikun:

 Kur produkti marxhinal MP është mbi produktin mestar AP, produkti mestar rritet (e thene ndryshe
produkti marxhinal e tërheq për lart kurbën e AP).
 Kur Produkti Marxhinal MP është nën produktin Mestar AP, Produkti Mesatar ulet (e thënë ndryshe
produkti marxhinal e tërhqeq për poshtë kurbën e produktin mestar.
 Produkti marxhinal MP pret kurbën kurbën e produktit mestar në maksimumin e saj. Në këtë pikë kemi
barazim të produktit marxhinal dhe mesatar. Kjo arrihet për nivelin 2.5 njësi punë (shifra që është shtuar
nga unë për qëllim të ndërtimit të saktë të grafikut).
8. Supozojmë që një rrobaqepës duke punuar vetëm mund të qepë deri në 2 kostume në muaj, dy rrobaqepës
në të njëjtin dyqan mund të prodhojnë pesë kostume, tre -10, katër -14, pesë -17, gjashtë -19 kostume.
a) Gjeni produktin marxhinal të punës.
b) Kur fillon të veprojë “ligji” i të ardhurave marxhinale rënëse?
c) Pse rritet MR deri në këtë pikë?
d) Pse më pas MR-të bien?
L TP MP
1 2 2−0 =2
2 5 5−2 =3
3 10 10 − 5 = 5
4 14 14 − 10 = 4
5 17 17 − 14 = 3
6 19 19 − 17 = 2
Pika b) Ligji i të ardhurave marxhinale rënëse fillon të veprojë mbas njësisë së tretë të punës.
5
Pika c) E ardhura marxhinal (produkti marxhinal) rritet pasi kemi nën përdorim të kapitalit.
Pika c) E ardhura marxhale (produkti marxhinal) ulët pasi kapitali bëhet burim i kufizuar (punonjësit rrinë
në rradhë për të përdorur makineritë/paisjet).
9. Supozohet që funksioni i prodhimit të një ferme drithi, për një sipërfaqe të dhënë toke, është si tregohet në
tabelën 6.7.
Tabela 6.7
Nr. i Kg. e drithit të AP MP
punëtorëve prodhuar në vite
1 50 50 50 − 0 = 50
= 50
1
2 90 90 90 − 50 = 40
= 45
2
3 120 120 120 − 90 = 30
= 40
3
4 145 145 145 − 120 = 25
= 36.25
4
5 165 165 165 − 145 = 20
= 33
5
a) Cili është produkti mestar i punës, në qoftë se është përdorur një njeri në vit i punës? (50 njësi)
b) Cili është produkti marxhinal i punës, në qoftë se janë përdorur midis 2 dhe 3 njerëz në vit të punës? (30
njësi)
c) A vërtetohet këtu “ligji” i të ardhurave marxhinale rënëse? (Përgjigje Po)
10. Supozohet që funksioni i prodhimit për një ofiçinë që riparon makina është si më poshtë?
Tabela 6.5
Orë pune/ditë Makina. ripar. AP MP
ditë (TP)
0 0
1 2 2 2−0 = 2
=2
1
2 5 5 5−2 = 3
= 2.5
2
3 7 7 7−5 = 2
= 2.33
3
4 8 8 8−7 = 1
=2
4
a) Llogarisni produktin mestar dhe atë marxhinal të punës.
b) Pse nuk e llogarisim produktin mesatar të punës kur kemi zero orë të punës? (Nuk lejohet pjestimi me 0)
11. Supozohet që produkti marxhinal i punës jepet nga tabela 6.9:
Tabela 6.9
L/Ditë MP TP/ditë
0 - 0
1 3 0+3 =3
2 5 5+3 =8
3 8 8 + 8 = 16
4 23 − 16 = 7 16 + 7 = 23
5 2 23 + 2 = 25
6
a) Plotësoni vendet bosh

b) A i përgjigjet ky rast “ligjit” të të ardhurave marxhinale rënëse? Pse po ose pse jo? (Mbas njësisë së tretë
produkti marxhinal i punës është rënës)
12. Supozhet se produkti mestar i kaptalit jepet nga tabela 6.10

a) Plotësoni vendet bosh.
b) Cila është sasia e kapitalit që kjo firmë do përdorë faktikisht në ditë? Pse?
Tabela 6.10
Sasia e kapitalit të përdorur në ditë 𝐴𝑃𝐾 𝑀𝑃𝐾 𝑇𝑃𝐾
1 3 3−0 =1 3∗1= 3
2 8 16 − 3 = 13 8 ∗ 2 = 16
3 8 24 − 16 = 8 8 ∗ 3 = 24
4 6 24 − 24 = 0 6 ∗ 4 = 24
5 4 20 − 24 = −4 4 ∗ 5 = 20
Sasia e kapitalit që do përdoret do jetë më e vogël ose e barabartë me 3. Sasinë ekzaktë nuk e përcaktoni dot me
informacionin që keni. Njësia do të shtojë kapitalin për sa kohë që vlera e prdouktit marxhinal të kapitalit
(produkti marxhan shumëzuar me cmimin) të barazojë koston e kapitalit. (ju nuk keni informacion mbi çmimin
e produktit ose koston e kapitalit).
13. Produkti mestar i punës është i barabartë me 6, pa marrë parasysh sa sa punë është përdorur.
a) Sa është produkti marxhinal për njësinë e parë të punës? (6 njësi)
b) Sa është produkti marxhinal për njësinë e pestë të punës? (6 njësi)
c) Në ç’nivel do ngrihet outputi, në qoftë se puna është ngritur në nivelin 200 njësi? (200*6=1200)
d) Sa njësi do të jetë outputi, në qoftë se puna është reduktuar në 100 njësi? (100*6=600)
e) A i përgjigjet ky rast “ligjit” të të ardhurave marxhinale rënëse? Pse po ose pse jo? (Jo sepse produkti
marxhinal është konstant pavarsisht sesa njësi pune shtohen)
f) A ju duket ky rast realist? Pse po ose pse jo? (Jo sepse kapitali nuk bëhet asnjëherë burim i kufizuar)
14. Një firmë përdor dy inpute, punë dhe kapital. Çmimi mestar i kapitalit është 5 lekë për njësi, çmimi i punës
është 7 lekë për njësi dhe produkti marxhinal i kapitalit është 15.
a) A do të minimizonte firma koston, në qoftë se produkti marxhinal i punës është njëzet?
b) Në qoftë se me këto të dhëna firma nuk e minimizon koston, do të përdorë më tepër apo më pak punë në
lidhje me kapitalin? Pse?
c) Në qoftë se produkti marxhinal i punës është 23, do ta minimizonte firma koston? Pse po ose pse jo?
d) Në qoftë se me këto të dhëna firma nuk e minimizon koston, do të duhej të përdorë me tepër apo më pak
punë në lidhje me kapitalin? Pse?
e) Në qoftë se produkti marxhinal i punës është 21, a do ta minimizonte firma koston? Pse po ose pse jo?
Komente:
 Ky ushtrim i referohet periudhës afatgjatë ku njësia mund të ndryshojë të dyja inputet e prodhimit.
 Sasia që njësia mund të prodhojë dhe shesë në treg është e përcaktuar (në afatshkurtër ne ecim me
supozomin që njësia mund të shesë çfarëdo sasie por kjo nuk ëhstë e vërtetë)
 Qëllimi është që njësia të minimziojë koston. Dhe për të arritur këtë qëllim asaj i duhet të gjejë sasinë e
faktorëve të prodhimit (punës dhe kapitalit) që mund të prodhojnë sasinë e dëshiruar të produktit me
koston më të ulët të mundshme.
 E njëjta sasi produkti mund të prodhohet me kombinimet të ndryshme të punës dhe kapitalit pasi siç
thamë më lart të dy faktorët janë të ndryshueshëm.
7
Koncepte të rëndësishme:
 Izoprodukt: Janë të gjitha kombinimet e faktorëve të prodhimit (inputeve) të cilat japin të njëjtën sasi
outputi.
 TRS (Technical rate of substitution): Është raporti i zëvëndësimit të një faktori prodhimi për një tjetër
duke e mbajtur të pandryshuar nivelin e prodhimit.
 TRS – është pjerrësia e izoproduktit në një pikë të caktuar
𝑀𝑃
 𝑇𝑅𝑆 = − 𝑀𝑃 𝐿 është raporti i produktit marxhinal të faktorit 1 (punës) me produktin marxhinal të faktorit
𝐾
2 (kapitalit). Shenja minus është sepse pjerrësia është rëndëse megjithatë për të gjykuar mbi TRS ne
marri vlerën absolute të saj.
 Izokosto: Janë të gjitha kombinimet e faktorëve të prodhimit që kanë një kosto të caktuar.
 Pjerrësia e izokostos matet nga raporti i çmimit të faktorit 1 me çmimin e faktorit 2. 𝑃𝑗𝑒𝑟𝑟𝑤𝑠𝑖𝑎 =
𝑀𝑃
− 𝑀𝑃 𝐿
𝐾
Shenja minus përpara është për shak se pjerrësia është rënëse megjithatë për të gjykuar ne marrim vlerën
absolute.
 Sasia kostominimizuese e faktorëve: Gjendet në pikën e tangecialitet midis izoprodutit dhe izokostos (në
pikën ku izoprodukti takon izokoston më të ulët). Në këtë pikë kemi barazim të pjerrësisë së
izoproduktit me pjerrësinë e izokostos dhe mund të shkruajme që:
𝑀𝑃𝐿 𝑊
= 𝑊 𝐿 këtë mund ta quajme edhe kushtin e minimizimit të kostos në periudhë afatgjatë.
𝑀𝑃 𝐾 𝐾
Zgjidhja e ushtrimit:
𝑀𝑃 20 𝑊𝐿 7
Pika a) 𝐿 = = 1.33 ndërsa = = 1.4. Dy raportet nuk barazohen, dmth kosto nuk minimizohet.
𝑀𝑃𝐾 15 𝑊𝐾 5
Pika b) Për të barazuar raportin e parë me të dytin firma duhet të rrisë produktin marxhinal të punës. Kjo
realizohet duke ulur përdorimin epunës.
𝑀𝑃 23 𝑊 7
Pika c) 𝑀𝑃 𝐿 = 15 = 1.52 ndërsa 𝑊 𝐿 = 5 = 1.4 Dy raportet nuk barazohen, dmth kosto nuk minimizohet.
𝐾 𝐾
Pika d) Për të barazuar raportin e parë me të dytin firma duhet të ulë produktin marxhinal të punës. Kjo
realizohet duke rritur përdorimin e punës.
𝑀𝑃 21 𝑊 7
Pika e) 𝑀𝑃 𝐿 = 15 = 1.4 dhe gjithashtu 𝑊 𝐿 = 5 = 1.4. Jemi në kushtin e minimizimit të kostos. Izoprodukti
𝐾 𝐾
është tangent me izokoston më të ulët dhe për këtë arsye pjerrësia e izoproduktit barazon pjerrësinë e izokostos.
Në këtë pikë përcaktohet edhe sasia kostominimizuese e faktorëve të prodhimit.
Paraqitja grafike:
8
KOSTO – ZGJIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
Ushtrime dhe problema

1.
a) Llogarisni kostot marxhinale dhe mesatare për çdo nivel prodhimi nga të dhënat e tabelës 7.2
b) Tregoni lidhjen mes kostove marxhinale dhe mestare.
Tabela 7.2
Sasia e Kosto totale ∆𝑇𝐶 𝑇𝐶
𝑀𝐶 = 𝐴𝐶 =
prodhuar ne (lekë në javë) ∆𝑇𝑃 𝑇𝑃
javë
0 12 - -
1 27 27 − 12 27
= 15 = 27
1−0 1
2 40 40 − 27 40
= 13 = 20
2−1 2
3 51 51 − 40 51
= 11 = 17
3−2 3
4 60 60 − 51 60
=9 = 15
4−3 4
5 70 70 − 60 70
= 10 = 14
5−4 5
6 80 80 − 70 80
= 10 = 13.3
6−5 6
7 91 91 − 80 91
= 11 = 13
7−6 7
8 104 104 − 91 104
= 13 = 13
8−7 8
9 120 120 − 104 120
= 16 = 13.3
9−8 9
Komente:
 Kosto marxhinale MC është llogaritur si shtesa në koston totale pas çdo njësie shtesë të prodhuar.
∆𝑇𝐶
Formula është 𝑀𝐶 = ∆𝑇𝑃
 Kosto mestare është llogaritur si kosto totale për një nivel të caktuar prodhimi e pjestuar me njësitë e
𝑇𝐶
prodhuara. Formula është 𝐴𝐶 =
𝑇𝑃
 Lidhja e MC me AC:
- Kur MC është më e vogël se AC, kosto mestare ulet. Kjo ndodh për sasitë nga 0 deri në 7 njësi të
prodhuara.
- MC pret kurbën e AC në minimumin e saj. Kjo ndodh për sasinë 8 njësi.
- Kur MC është më e madhe se AC, kosto mestare rritet. Kjo ndodh për sasinë 9 në në vazhdim.
Grafik ilustrues
1
2. Përcaktoni madhësitë e mëposhtme të kostove afatshkurtra: Kosto fikse (TFC), kosto variabël (TVC),
kosto totale (TC), kosto marxhinale (MC), kosto mestare fikse (AFC), kosto mesatare variabël (AVC),
kosto mesatare totale (ATC). Plotësoni vendet bosh në tabelën 7.3
Pro- TFC TVC 𝑇𝐶 = 𝑇𝐹𝐶 + 𝑇𝑉𝐶 ∆𝑇𝐶 𝑇𝐹𝐶 𝑇𝑉𝐶 𝑇𝐶
dhimi 𝑀𝐶 = 𝐴𝐹𝐶 = 𝐴𝑉𝐶 = 𝐴𝑇𝐶 =
∆𝑇𝑃 𝑇𝑃 𝑇𝑃 𝑇𝑃
1 100 50 100 + 50 = 150 150 − 100 100 50 150
= 50 = 100 = 50 = 150
1−0 1 1 1
2 100 100 + 30 = 80 100 + 80 = 180 30 100 80 180
= 50 = 40 = 90
2 2 2
3 100 40 ∗ 3 = 120 100 + 120 = 220 220 − 180 100 40 220
= 40 = 33.3 = 73.3
3−2 3 3
4 100 270 − 100 = 170 270 270 − 220 100 170 270
= 50 = 25 = 40.25 = 67.5
4−3 4 4 4
Komente:
 Kosto totale TC është shuma e kostos totale fikse (TC) dhe kostos totale variabël (TVC). Formula
është: 𝑇𝐶 = 𝑇𝐹𝐶 + 𝑇𝑉𝐶
 Kosto marxhinale MC është shtesa në koston Totale (TC) për çdo njësi shtesë të prodhuar ose shtesa
në koston totale variabël (TVC) për çdo njësi shtesë të prodhuar meqënëse kosto totale (TC) përban
brenda koston fikse e cila është kontante dhe nuk lidhet me sasinë e prodhuar.
 Kosto mesatare fikse (AFC) është raporti i kostos totale fikse (TFC) me njësitë e prodhuara (TP).
𝑇𝐹𝐶
Formula ëhstë: 𝐴𝐹𝐶 = 𝑇𝑃
 Kosto mesatare variabël (AVC) është raporti i kostos totale variabël (TVC) me njësitë e prodhuara.
𝑇𝑉𝐶
Formula është: 𝐴𝑉𝐶 = 𝑇𝑃
 Kosto totale mestare është raporti i kostos totale (TC) me sasinë e prodhuar (TP) ose shumatorja e
kostos mestare fikse (AFC) dhe kostos mestare variabël (AVC).
𝑇𝐶
Formula 𝐴𝑇𝐶 = 𝑇𝑃 ose 𝐴𝑇𝐶 = 𝐴𝐹𝐶 + 𝐴𝑉𝐶
3. Një firmë prodhon sasitë e outputit me kostot që tregohen në tabelën 7.4:

Tabela 7.4
Sasia 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Kosto(TC) 10 14 17 19 22 26 31 37 44 52 62
TFC 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
TVC - 4 7 9 12 16 21 27 34 42 52
MC - 4 3 2 3 4 5 6 7 8 10
AVC - 4 3.5 3 3 3.2 3.5 3.9 5.5 4.8 5.2
AFC - 10 5 10/3 2.5 2 10/6 10/7 10/8 10/9 1
a) Përcaktoni kostot mesatare variabël, kostot mestare fikse, kostot marxhinale.
b) Ç’kuptim ka kostoja totale =10 në nivelin 0 të prodhimit.
Zgjidhje Pika a)
Komente:
 Kosto totale fikse TFC është niveli fillestar i kostos kur njësia prodhon zero njësi, dhe është
konstante për çdo nivel prodhimi
 Kosto totale variabël (TVC) është diferenca midis kostos totale dhe kostos totale Fikse.
 Kosto marxhinale MC shtesa në koston totale variabël mbas çdo njësie shtesë të prodhuar
 Kosto mestare variabël është llogaritur si diferenca mes kostos totale dhe kostos fikse e pjestuar me
numrin e njësive të prodhuara. Fillimisht është rënëse deri në nivelin prej 4 njësi të prodhuara pastaj
fillon dhe rritet. Kurba e kostots marxhinale pret kurbën e kostos mestare variabël tek niveli minimal
i saj (3 lekë) që i korrespondon sasisë së prodhimit 4 njësi.
 Kosto fikse mesatare (AFC) është llogaritur si kosto fikse totale pjestuar me
Pika b)
Kosto totale 10 tregon koston e faktorit të pandryshueshën në periudhë afatshkutër. Kjo kosto ndodh
edhe nëse njësia prodhon zero njësi produkti dhe është konstante për çdo nivel prodhimi.
4. Faktori i vetëm variabël që përdor firma është puna. Për nivele të ndryshme të outputit punë merren sasi
të ndryshme të produktit, siç tregohen në tabelën 7.5.
Tabela 7.5
Sasia e 50 60 70 80 100
prodhuar
Numri i 5 7 12 18 26
punëtorëve
TVC 5*100=500 7*100=700 12*100=1,200 18*100=1,800 26*100=2,600
AVC 500 700 1,200 1,800 2,600
= 10 = 11.4 = 17.1 = 20.25 = 26
50 60 70 80 100
MC 500 (700 − 500) (1,200 − 700) (1,800 − 1,200) (2,600 − 1,800)
= 10 = 20 = 50 = 60 = 40
50 60 − 50 70 − 60 80 − 70 100 − 80
Duke ditur që paga është 100, llogarisni mbi bazën e niveleve të mësipërme të prodhimit kostot totale
variabël të prodhimit, kostot mesatare variabël dhe kostot marxhinale.
3
Komente:
 Për 50 njësitë e para kosto marxhinale është marrë kosto mestare variabël.
 Shifra e fundit tek sasia e prodhuar duhet të jetë dhënë gabim. Duhet të ishte 90 që kosto marxhinale
të vazhdonte të ishte rritëse.
5. Një firmë prodhon një të mirë duke përdorur punë dhe kapital. Në periudhë afatshkurtër, sasia e kapitalit
është fikse dhe e barabartë me 10. Lidhja mes sasisë së prodhuar dhe inputit punë jepet në tabelën 7.6.
a) Përcaktoni ecurinë e produktit total, produktin mestar dhe produktin marxhinal dhe paraqitini grafikisht.
b) Në qoftë se çmimi i një njësie kapital është 2 dhe çmimi i një njësie punë është 3, përcaktoni ecurinë e
kostove totale, mesatare dhe marxhinale. Paraqitini grafikisht.
c) Vëreni lidhjen midis kurbave të produktit dhe kurbave të kostos.
Tabela 7.6
Puna 0 1 2 3 4 5 6 7
Prodhimi (TP) 0 64 224 432 640 800 864 864
𝑇𝑃 - 64 224 432 640 800 864 864

𝐴𝑃 = = 64 = 112 = 144
𝐿 1 2 3 4 5 6 7
= 160 = 160 = 144 = 123.4
∆𝑇𝑃 - 64 − 0 224 − 64 208 208 160 64 0
𝑀𝑃 = = 160
∆𝐿 1−0 2−1
= 64
𝑇𝐶 = 𝑇𝐹𝐶 + 𝑇𝑉𝐶 10 ∗ 2 10 ∗ 2 + 1 10 ∗ 2 + 2 ∗ 3 29 32 35 38 41
= 20 ∗ 3 = 23 = 26
∆𝑇𝐶 - 23 − 20 26 − 23 29 − 26 0.014 0.019 0.047 3

𝑀𝐶 = = 0.017 = 0.014
∆𝑇𝑃 64 − 0 224 − 64 432 − 224
= 0.047
𝑇𝐶 - 23 0.11 0.067 0.05 0.043 0.044 0.047
𝐴𝐶 = = 0.36
𝑇𝑃 64
Grafiku i parë:
 Kur produkti marxhinal (MP) është mbi produktin mestar (AP) produkti mesatar rritet dhe kur MP
është nën AP, AP bie.
 Kurba e produktit marxhina (MP) pret kurbën e produktit mestar në maksimumin e vet.
Grafiku i dytë:
 Kur kosto marxhinale është nën koston mestare, kosto mestare bie, dhe anasjelltas kur MC është mbi
AC, AC rritet.
 Kurba e kostos marxhinale pret kurbën e kostos mestare në minumin e vet
Lidhja mes dy grafikëve.
 Kur produkti mestar është në maksimum (për nivelin e punës prej 5 njësi), kosto mesatare është në
minimum
 Kur produkti marxhinal është mbi produktin mestar, kosto marxhinale është nën koston mestare.
 Kur produkti marxhinal është nën produktin mestar, kosto marxhinale është mbi koston mestare.
5
6. Përdorni një tabelë të ngjashme me atë të tekstit të teorisë, tabelën numër 7.3 për të dhënat e mëposhtme.
Të ardhurat totale të një pronari dhe drejtuesi të një ferme A në një vit të veçantë arrijnë shumën prej
180,000$. Në shpenzimet e saj përfshihen 27,000$ për të pajtuar punëtorët, 12,000$ për të plehëruar
tokën, 10,000$ pagesa për qiranë e përdorimit të një parcele toke, dhe 20,000$ për karburante e
shpenzime të tjera. Megjithëse kontabilistet i thonë atij se në krahasim me fqinjët është jashtëzakonsiht i
suksesshëm, fermeri shpeshherë mendon ta lerë fermën për një punë si menaxher në një fermë fqinje ku
i ofrojnë një pagë 65,000$ në vit. Nëse ai bën këtë, do t’i duhet ta shesë fermën e tij dhe në rast se
shumën e marrë nga shitja e investon në bono thesari, ai mund të sigurojë një të ardhur nga interesat prej
62,000$ në vit.
a) Sa është fitimi kontabël dhe fitimi ekonomik i tij? Duke pranuar që ai i gjen njëlloj tërheqëse si
marrjën me fermën e tij, si menaxhimin e tjetrës, çfarë do t’i rekomandonit të bënte? Pse?
Llogaritja e kostos dhe fitimit
Nga Kontabilistët Nga ekonomistet
A. Të ardhura totale 180,000 A. Të ardhura totale 180,000
B. Kosto të shfaqura: B. Kosto të shfaqura:

Pagat e puntorëve (27,000) Pagat e puntorve (27,000)
Plehërimi (12,000) Plehërimi (12,000)
Qiraja (10,000) Qiraja (10,000)
Karburant (20,000) Karburant (20,000)
Fitimi kontabël (A-B) 111,000
C. Kosto të nënkuptuara:
Paga si menaxher (65,000)
Tr. Nga interesat e bonove (62,000)
Rezultati ekonomik (A-B-C)-humbja (16,000)
Përgjigjje:
Rezultati ekonomik del negativ (Humbje) dhe bazuar në këtë rezultat rekomandimi është të menaxhojë
fermën tjetër.
7. Tabela 7.7 më poshtë tregon dy funksione prodhimi afatshkurtër për një firmë që përdor vetëm dy
faktorë, punë dhe kapital. Çdo funksion prodhimi përshkruan sasitë e punës që i nevojiten firmës për të
prodhuar sasi të ndryshme outputi. Majtas tregohet funksioni i prodhimit afatshkurtër në qoftë se firma
ka 20 njësi kapital: në të djathtë tregohet funksioni i prodhimit afatshkurtër nëse firma ka 40 njësi
kapital.
Tabela 7.7 Dy funksione prodhimi afatshkurtër.
20 njësi kapital 40 njësi kapital
Outputi Kapitali Puna Outputi Kapitali Puna
0 20 0 0 40 0
1 20 8 1 40 7
2 20 14 2 40 12
3 20 28 3 40 20
4 20 45 4 40 30
5 20 65 5 40 46
6 20 90 6 40 66
Kostoja e punës e firmës është 500$ për njësi dhe kostoja e kapitalit është 250$ për njësi, kështu duke
prodhuar 3 njësi outputi me 20 njësi kapital, kostoja në total është 19,000$; që është 5,000$ kosto fikse (20
njësi kapital me 250$ për njësi) plus 14,000$ kosto variabël (28 njësi pune me 500$ për njësi paga). Ky
19,000$ është perfshire në tabelën 7.8 më poshtë. Plotësoni pjesën tjetër të tabelës.
Llogaritja e kostove kur përdoren 20 njësi kapital dhe varion sasia punës.
Q TC TFC TVC ATC AVC MC

0 5,000 + 0 = 5,000 20 ∗ 250 = 5,000 - - - -
1 5,000 + 4,000 = 9,000 20 ∗ 250 = 5,000 8 ∗ 500 = 4,000 9,000 4,000 9,000 − 5,000 = 4,000
= 9,000 = 4,000
1 1
2 5,000 + 7,000 = 12,000 20 ∗ 250 = 5,000 14 ∗ 500 = 7,000 12,000 7,000 12,000 − 9,000 = 3,000
= 6,000 = 3,500
2 2
3 5,000 + 14,000 = 19,000 20 ∗ 250 = 5,000 28 ∗ 500 = 14,000 19,000 14,000 19,000 − 12,000 = 7,000
= 6,333 = 4,667
3 3
4 5,000 + 22,500 = 27,500 20 ∗ 250 = 5,000 45 ∗ 500 = 22,500 27,500 22,500 27,500 − 19,000 = 8,500
= 6,875 = 5,625
4 4
5 5,000 + 32,500 = 37,500 20 ∗ 250 = 5,000 65 ∗ 500 = 32,500 37,500 32,500 37,500 − 27,500 = 10,000
= 7,500 = 6,500
5 5
6 5,000 + 45,000 = 50,000 20 ∗ 250 = 5,000 90 ∗ 500 = 45,000 50,000 45,000 50,000 − 37,500 = 12,500
= 8,333 = 7,500
6 6
Llogaritja e kostove kur përdoren 40 njësi kapital dhe varion sasia punës.
Q TC TFC TVC ATC AVC MC

0 10,000 + 0 = 10,000 40 ∗ 250 = 10,000 - - - -
1 10,000 + 3,500 = 13,500 40 ∗ 250 = 10,000 7 ∗ 500 = 3,500 13,500 3,500 3,500 − 0 = 3,500
= 13,500 = 3,500
1 1
2 10,000 + 6,000 = 16,000 40 ∗ 250 = 10,000 12 ∗ 500 = 6,000 12,000 6,000 6,000 − 3,500 = 2,500
= 8,000 = 3,000
2 2
3 10,000 + 10,000 = 20,000 40 ∗ 250 = 10,000 20 ∗ 500 = 10,000 20,000 10,000 10,000 − 6,000 = 4,000
= 6,666 = 3,333
3 3
4 10,000 + 15,000 = 25,000 40 ∗ 250 = 10,000 30 ∗ 500 = 15,000 25,000 15,000 15,000 − 10,000 = 5,000
= 6,250 = 3,750
4 4
5 10,000 + 23,000 = 33,000 40 ∗ 250 = 10,000 46 ∗ 500 = 23,000 33,000 23,000 23,000 − 15,000 = 8,000
= 6,500 = 4,600
5 5
6 10,000 + 33,000 = 43,000 40 ∗ 250 = 10,000 66 ∗ 500 = 33,000 43,000 33,000 33,000 − 23,000 = 10,000
= 7,167 = 5,500
6 6
Koment: Kosto marxhinale (MC), mund të llogaritet si diferencë në kosto totale për çdo njësi shtesë të
∆𝑇𝐶 ∆𝑇𝑉𝐶
prodhuar 𝑀𝐶 = ∆𝑇𝑃ose si diferencë në koston totale variabël për çdo njësi shtesë të prodhuar. 𝑀𝐶 = ∆𝑇𝑃
8. Nëse firma e mësipërme por merr një vendim afatgjatë dhe dëshiron të prodhojë dy njësi outputi, atëherë
sa kapital duhet të përdore, 20 apo 40? Pse?
Përgjigjje: Duhet të përdorë 20 njësi kapital pasi kosto mestare për njësi del 6,000 (nga llogaritjet më lart)
dhe është më e ulët sesa po ti prodhojë këto 2 njësi me nivel kapital 40 njësi ku kosto mestare për njësi është
8,000 (shikoni llogaritjet tek tabela e dytë më lart).
7
9. Po në qoftë se firma e mësipërme po merr një vendim afatgjatë dhe dëshiron të prodhojë 5 njësi outputi,
atëherë sa kapitla duhet të përdorë, 20 apo 40? Pse?
Përgjigjje: Duhet të përdorë 40 njësi kapital pasi kosto mestare për njësi del 6,500 (nga llogaritjet më lart)
dhe është më e ulët sesa po ti prodhojë këto 5 njësi me nivel kapital 20 njësi ku kosto mestare për njësi është
7,500 (shikoni llogaritjet tek tabela e dytë më lart).
10. Tabela 7.9 më poshtë paraqet të dhënat e kostos mestare për 4 nga një numër i madh fabrikash (me sasi
të ndrysme kapitali), që një firmë mund të zgjedhë në periudhë të gjatë. (Vini re që fabrika B dhe C kanë
kosto të ngjashme me ato të llogaritur për dy zgjedhjet e kapitalit në tabelën 7.8)
Tabela 7.9:
ATC-të nëse TFC-të janë:
2,000$ 5,000$ 10,000$ 15,000$
Q Fabrika A Fabrika B Fabrika C Fabrika D
1 7,100 9,000 13,500 13,900
2 6,700 7,000 8,000 8,500
3 6,800 6,300 6,700 6,900
4 8,000 6,900 6,200 6,600
5 9,600 7,600 6,600 6,500
6 12,000 8,700 7,200 6,600
Vizatoni në një grafik katër kurbat e kostos mesatare. Shënojini ato me A, B, C dhe D dhe shënoni pikën
minimum të secilës 𝑀𝐴 , 𝑀𝐵 ,𝑀𝐶 ,𝑀𝐷 . Skiconi në mënyrë të përafërt një kurbë kostoje mesatare afatgjatë
për këtë firmë (LAC). A kalon ajo nëpër gjithë pikat minimum? Në veçanti a kalon ajo nga 𝑀𝐴 , dhe 𝑀𝐷 ?
Nga 𝑀𝐶 ? Pse?
Kurba e kostos mestare në afatgjatë (LAC) është mbështjellsja e kurbave të kostove mestare në periudha
afatshkurtra. Çdo pikë e kësaj kurbe përfaqson kostot më të ulta të mundshme për çdo nivel të dhënë
prodhimi.
KONKURENCA E PLOTE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
1. Supozohet se ju jeni punësuar si një këshilltar lidhur me problemet e maksimizimit të fitimit. Çdo rresht i tabelës 8.4
ju sjell disa të dhëna në lidhje me veprimtarinë e një firme që operon në kushtet e konkurencës së plotë. Mbi bazën e
informacionit të dhënë, ju do të rekomandoni se çfarë duhet të bëjë firma në rrethanat e ndryshme që i paraqiten. Për
të bërë këtë shënoni në kolonën e fundit një nga numrat 1 deri në 7, të cilat japin përgjigjjen për çdo rast të veçantë
si më poshtë:
1. Firma tani ndodhet në pozicionin korrekt.
2. Firma duhet të rritë çmimin.
3. Firma duhet të ulë çmimin.
4. Firma duhet të rrisë sasitë e outputit dhe të shitjeve.
5. Firma duhet të ulë sasitë e outputit dhe të shitjeve.
6. Firma duhet të ndërpresë veprimtarinë.
7. Një rast i pakuptimtë (ose mungojnë të dhënat ose ato janë kontradiktore)
Tabela 8.4
P Q TR TC TFC TVC AC AVC MC Me rritjen e Q. Përgj.
$ $ $ $ $ $ $ $ $ MC do të:
a 2 10,000 16,000 Min Rritet
b 10,000 2,000 4 3 6 Rritet
c 2 2,000 2,000 5,000 2 Bjerë
d 6,000 6,000 4,500 Min 0.75 Rritet
e 5 2,000 5.25 5 Rritet
f 20,000 18,000 3.6 4 Rritet
g 4,000 16,000 16,000 Min 5 3 Bjerë
h 4.5 9,000 12,000 5.25 Min Rritet
i 3,000 9,000 3.25 3 Rritet
j 2,000 16,000 3,000 7 8 Rritet
Zgjidhje:
Rasti a)
Të ardhurat për këtë rast janë 20,000 (10,000 njësi * 2 lekë/njësi) ndërsa kostot totale 16,000. Në këtë pikë firma është
me fitim prej 4,000 (20,000 – 16,000). Meqënëse kosto mestare është në nivelin minimal mund të themi që kosto
mesatare AC është e barabartë me koston marxhinale MC pasi kjo e fundit e pret AC në nivelin minimal të saj. Kosto
marxhinale rezulton 1.6 lekë/njësi (16,000/10,000). Meqënëse kosto marxhinale është më e vogël se çmimi (1.6<2.0),
sasia e ofruar do të rritet deri në pikën ku P=MC
Rasti b)
Tek ky rast nëse bëjmë diferencën midis kostos mesatare (AC) dhe kostos mestare variabël (AVC) mund të gjejme
koston mestare fikse (AFC). AFC = 4-3 = 1. Gjithashtu mund të gjejmë sasinë e prodhuar duke pjestuar TFC/AFC.
Sasia e prodhuar del 2,000/1=2,000 njësi. Ju mund të gjeni çmimin e shitjes duke pjestuar të ardhurat me sasinë e shitur
10,000 lekë/2,000 njësi = 5 lekë/njësi. Meqënëse çmimi i shitjes është më i ulët se MC sasia e shitur duhet të ulet deri në
pikën ku P=MC.
1
Rasti c)
Në lidhje me pikën c mund të themi që edhe pse çmimi barazon koston marxhinale nuk është sasia që duhet prodhohet
nga firma për shkak se jemi në pjesën rënëse të kostos marxhinale dhe po të shikoni me kujdes thjesht sapo janë
mbuluar kostot fikse. Nga ana tjetër kosto variabël për njësi është 2.5 (5,000 lekë/2,000 njësi) dhe është më e madhe se
çmimi prej 2.0 lekë/njësi. Firma nuk mund të operojë në këtë nivel pasi nuk mbulon kostot variabël.
Megjithatë me rritjen e sasisë së prodhuar kosto marxhinale do të ulet dhe kjo çon në uljen e kostos mestare variabël dhe
kostos mestare totale. Më tej kosto marxhinale do fillojë të rritet duke rritur koston mestare variabël dhe koston mestare
totale.
Në afatshkurtër firma duhet të rrisë sasinë e prodhuar deri në pikën ku çmimi të barazojë koston marxhinale në pjesën
rritëse të saj. Ajo do të ofrojë vetëm nëse çmimi është më i madh se AVC. Në afatgjatë firma do të ofrojë vetëm nëse
çmimi do jetë më i madh se AC.
Rasti d)
Me të dhënat që kemi mund të gjejmë sasinë e prodhuar duke bërë raportin TVC/AVC=4,500/0.75=6,000 njësi. Çmimi
për njësi gjendjet duke pjestuar të ardhurat me sasinë e shitur 6,000 lekë/6,000 njësi = 1 lekë për njësi. Kosto
marxhinale është e barabartë me koston mestare, ju mund të gjeni koston mestare duke bërë raportin TC/Q=6,000
lekë/6,000 njësi=1 lekë për njësi. Kosto marxhinale do jetë gjithashtu 1 lekë/njësi. Jemi në pikën ku kosto marxhinale
është e barabartë me çmimin dhe mund të themi që firma tani ndodhet në pozicionin korrekt.
Rasti e)
Çmimi është i barabartë me koston marxhinale nën këtë këndvështrim njësia nuk do ofronte sasi shtesë pasi çmimi nuk i
justifikon kostot shtesë të cilat pritet të jenë më të larta. Megjithatë po të shikoni me kujdes Kosto marxhinale është nën
koston varibël mestare. Kjo do të thotë që firma nuk mbulon as shpenzimet variabël (ndërsa kostot fikse mbulohen
mbasi të jenë mbuluar ato variabël). Për këtë çmim firma nuk do ofrojë asgjë duke zgjedhur të largohet nga kjo industri.
Rasti f)
Me të dhënat që kemi mund të gjejmë sasinë e prodhuar dhe shitur duke pjestuar koston totale me koston mestare
18,000/3.6 = 5,000 njësi. Mund të gjejmë gjithashtu çmimin për njësi duke pjestuar të ardhurat me sasinë e shitur
20,000/5,000 njësi = 4 lekë/njësi. Firma operon në pikën optimale ku P=MC. (ndodhet në pozicion korrekt)
Rasti g)
Për këtë rast kosto mestare është 16,000 lekë/4,000 njësi = 4 lekë/njësi. Dhe nëse kosto mestare është në minimum
kosto marxhinale duhet të jetë e barabartë me koston mestare dhe duhet të jetë në pjesën rritëse. Të dhënat janë
kontradiktore.
Rasti h)
Me të dhënat që kemi mund të gjejmë koston totale është është shuma e kostos totale fikse dhe variabël TC = 9,000 +
12,000 = 21,000. Gjithashtu mund të gjejmë sasinë e prodhuar duke pjestuar koton totale me koston mestare për njësi
21,000/5.25 = 4,000 njësi. Për këtë sasi kosto mestare variabël thuhet se është në minimum që do të thotë se kosto
marxhinale është e barabartë me koston mestare variabël. Ne mund të gjejmë koston mestare variabël që del 12,000
lekë/4,000 njësi = 3 lekë/njësi. Meqënëse çmimi 4.5 lekë/njësi është më i lartë se kosto marxhinale prej 3 lekë/njësi,
duhet të rritet sasia që të arrijmë në barazimin P=MC.
Rasti i)
Çmimi për njësi gjendet duke bërë raportin TR/Q. Kosto marxhinale gjithashtu është 3 (e dhënë). Megjithatë mestare
variabël është me e madhe se 3 që do të thotë se firma aktualisht nuk mbulon as kostot variabël. Firma duhet të
ndërpresë veprimatrinë.
Rasti j)
Mund të gjejmë çmimin për njësi duke bërë raportin TR/Q=16,000 lekë/2,000 njësi = 8 lekë/njësi. Çmimi i shitjes është
i barabartë me koston marxhinale dhe sasia që shitet është optimalja. Megjithatë duhet theksuar që kosto mestare
KONKURENCA E PLOTE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
resulton (3,000+2,000nj*7)/2,000 = 8.5 lekë për njësi. Firma ka një humbje prej 2,000 nj*(8.5-8)=1,000 lekë. Në
afatshkurtër firma do vazhdojë të prodhojë ndërsa në afatgjatë firma duhet të dalë nga industria nëse vazhdon të jetë me
humbje.
2. Një firmë e konkurencës së plotë prodhon sasitë e produktit me kostot e mëposhtme:

Tabela 8.5
Sasia 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Kostot 10 14 17 19 22 26 31 37 44 52 62
MC - 4 3 2 3 4 5 6 7 8 10
AC - 14 8.5 6.33 5.5 5.2 5.16 5.3 5.5 5.8 6.2
a) Sa është oferta e firmës tek çmimi 6 njësi? Po tek çmimi 8 njësi?
Përgjigjje: Për çmimin 6 njësia do të ofrojë deri në pikën ku P=MC. Sasia ku kosto marxhinale bëhet 6 është 7
njësi. Për çmimin 8 njësia do ofrojë deri në pikën ku P=MC. Sasia ku kosto marxhinale bëhet 8 është 9 njësi.
b) Sa është niveli i fitimit total në të dy situatat?
Përgjigjje: Për të llogaritur fitimin do bëni diferencën midis TR dhe TC.

𝜋𝑞=7 = 7𝑛𝑗 ∗ 6𝑙𝑒𝑘𝑒/𝑛𝑗 − 37 = 5
𝜋𝑞=9 = 9𝑛𝑗 ∗ 8𝑙𝑒𝑘𝑤/𝑛𝑗 − 52 = 20
c) Në cilin nivel çmimi firma mund të mendojë të mbetet në treg për një periudhë të gjatë kohe?
Pwrgjigjje: Në afatgjatë firma do operojë në nivelin e kostos mestare minimale. Kosto mestare minimizohet tek
niveli 6 njësi. Për këtë sasi MC është gati e barabartë me AC min (duhet të jetë e barabartë)
3. Një firmë në një treg të konkurencës së plotë në ekujlibrin afatgjatë prodhon 500 njësi dhe realizon një të ardhur
totale prej 20,000 njësish. Sa është kostoja totale mesatare e saj?
Përgjigjje: Në afatgjatë firmat marrin fitim ekonomik zero (nuk marrin fitim ekonomik por vetëm fitim kontabël).
Nëse fitimi ekonomik është zero i bie që çmimi të jetë i barabartë me koston mestare. Ne mund të gjejmë çmimin nga të
dhënat e ushtrimit 20,000 lekë/500 njësi = 40 lekë për njësi. Kosto mestare afatgjatë do të jetë 40 lekë/njësi.
4. Analizoni grafikisht situatat ekonomike në secilën nga alternativat e mëposhtme të cilat paraqesin situata të firmave
që operojnë në kushtet e konkurencës së plotë. Ç’mund të themi për këto firma nëse:
a) MC=MR dhe AR < ATC
b) MC<MR dhe MR>ATC
c) MC>MR dhe AVC=AR
Përgjigjje: Rasti a) Jemi në sasinë optimale ku MR=MC=P=AR. Meqënëse MR është më e vogël se ATC jemi me
humbje dhe në afatgjatë firma duhet të dalë nga industria.
Rasti b) Sasia që prodhohet nuk është optimalja për sa kohë që MC<MR në këtë kontekst duhet të rritet sasia e shitur.
Firma është me fitim përsa kohë që MR> ATC.
3
MONOPOLI – ZGJIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC

1. Figura 9.3 i përket një monopolisti. Aty janë paraqitur së bashku kurbat ATC, D, MR dhe MC. Tregoni:
a) Çfarë paraqet kurba 1?

b) Çfarë paraqet kurba 2?
c) Çfarë paraqet kurba 3?
d) Tregoni sasinë e produktit që monopolisti do të prodhojë dhe çmimin që ai do të vendosë.
e) A prodhon monopolisti atë sasi produkti, për të cilën kostoja totale mestare është në minimum? A zgjedhin të
njëjtin nivel prodhimi dhe firmat që veprojnë në tregun me konkurencë të plotë në periudhë afatgjatë?
f) Në grafik tregoni fitimin e përgjithshëm të marrë nga monopolisti.
g) Nëse monopolisti vendos çmimin të barabartë me koston marxhinale (P=MC), sa do të ishte sasia e produktit
që ai do të prodhonte?
Përgjigjje
a) Është kurba e kërkesës
b) Është kurba e të ardhurave marxhinale
c) Është kurba e kostos marxhinale
d) Sasia që do prodhojë gjendet në pikën ku MC=MR, ngjitemi lart dhe te kurba e kërkeses përcaktohet çmimi
1
e) Jo, sasia që prodhohet është më e ulët sesa pika ku kosto mestare është në minimum. Firmat që operojnë në
konkurencë të plotë në periudhë afatgjatë operojnë në nivelin minimal të kostos totale mestare.
f) Fitimi mund të llogaritet si të ardhura minus shpenzime, ose si sasia e shitur e shumëzuar me diferencën e
çmimit të shitjes me koston mestare.
g) Grafiku i mëposhtën tregon sasinë që do prodhohej
2. Supozohet që monopoli ka kurbën e kërkesës dhe koston totale të treguara në tabelën 9.3:
Tabela 9.3
Outputi i shitur P TR TC (muaj) ATC (lekë) MC MR Fitimi
(muaj)
0 50 40
1 45 50
2 40 70
3 35 95
4 30 125
5 25 165
6 20 225
a) Plotësoni vendet bosh në tabelë

b) Për cilin nivel të prodhimit monopolisti do ta maksimizonte fitimin e tij?
c) Çfarë çmimi do të zgjedhë monopolisti?
Zgjidhje
Pika a)
Outputi i P TR TC (muaj) ATC (lekë) MC MR Fitimi
shitur
(muaj)
0 50 - 40 - - - -40
1 45 45 50 50 10 45 -5
2 40 80 70 35 20 35 10
3 35 105 95 31.6 25 25 10
4 30 120 125 31.25 30 15 -5
5 25 125 165 33 40 5 -40
6 20 120 225 37.5 60 -5 -105
Pika b) Për nivelin 2 ose 3 njësi.

Pika c) Mund të zgjedhë çmimin 35 ose 40 lekë/njësi.
3. Monopolisti ka kostot dhe të ardhurat që tregohen në fig. 9.4

a) Tregoni në grafik sasinë fitimmaksimizuese të prodhimit.
b) Tregoni në grafik çmimin për të cilin monopolisti do të vendoste ta shiste këtë sasi prodhimi.
c) Tregoni sipërfaqen që paraqet nivelin e fitimeve të monopolistit për këtë çmim dhe sasi prodhimi.
d) Sa do të ndikohej monopolisti nga ulja e kërkesës së tregut për mallin e tij.
Zgjidhje
Pika a,b,c
3
Pika d)
Nëse kërkesa do ulej, do ulej gjithashtu e ardhura marxhinale, Për këtë arsye pikëprerja e kubës së kostos
marxhinale me të ardhurën marxhinale do ishte për një sasi më të vogël dhe çmimi i shitjes më i vogël. Kjo
do të thotë që sasia e shitur do të reduktohet dhe fitimi gjithashtu mund të reduktohet pasi kosto mestare për
nivele të ulta të aktivitetit është e lartë (duke qënë se përfshin edhe kostot fikse të biznesit)
4. Në një degë të veçantë vlera minimale e kostos mestare arrihet kur firma prodhon 1,000 njësi produkti në
muaj. Për këtë sasi prodhimi kostoja mestare është 100 lekë për njësi. Kurba e kërkesës për këtë produkt
është si më poshtë:
Tabela 9.4
Çmimi (lekë/njësi) Sasia e prodh/muaj
300 1,000
200 8,000
100 12,000
50 20,000
a) Paraqet kjo degë monopol natyror? Pse?
b) Në qoftë se çmimi është 200 lekë, sa firma mund ta mbështesin tregun (secila nga ato e prodhon
produktin me kosto mestare minimale)?
Përgjigjje
Pika a) Monopol natyror janë ato industri të cilat kërkojnë fillimisht investime të mëdha kapitale dhe për
këtë arsye ky investim i madh shërben si barrierë hyrje në industri, duke iu dhënë atyre bizneseve që janë
aktualisht një favor. Bazuar tek sasia që prodhohet nuk mund të konkludojmë plotësisht që bëhet fjalë për
monopol natyror. Megjithatë tek sasia 1,000 njësi të prodhuara ku minimizohet kosto, biznesi ka shumë
shanse të rezultoje me goxha fitime pasi nëse kërkesa e tregut është midis 1,000 – 8,000 njësi, biznesi shet
me një çmim më të lartë se kosto. Bazuar në këtë fakt (biznesi rezulton me fitim) mund të konkludojmë se
bëhet fjalë për monopol dhe nëse kjo lidhet me kostot e larta të nisjes së aktivitetit të biznesit është monopol
natyror.
Pika b) Për këtë çmim 8 firma do të plotësonin kërksën e tregut, duke realiziar një fitim prej 100 lekë për
njësi (200 – 100).
5. Figura 9.5 tregon koston dhe të ardhurat që ndesh monopolisti në periudhën afatgjatë.
a) Gjeni nivelin fitimmaksimizues të prodhimit
b) Për çfarë çmimi monopolisti do ta shiste mallin?
c) Në këtë situatë, sa do të jetë niveli i fitimit mbi fitimin normal që do të merrte firma?
d) Ç’sasi produkti (dhe për çfarë çmimi) do të prodhonte monopolisti, në qoftë se ai detyrohet të vendosë
një çmim të barabartë me koston marxhinale.
Zgjidhje
a) Sasia fitimmaksimizuese gjendet në pikëprerjen e kurbës së kostos marxhinale me të ardhurat marxhinale.
b) Çmimi i shitjes është pika C tek boshti i çmimit.
c) Fitimi do të jetë zero sepse çmimi barazon koston mestare.
d) Sasia do jetë pikëprerja e kurbës së kërkesës me kurbën e kostos marxhinale. Çmimi përkatës është pika B,
në boshtin e çmimit. Për këtë sasi kosto mestare është mbi koston marxhinale dhe firma do rezultojë me
humbje.
6. Tabela 9.5 paraqet kurbën e kërkesës për monopolistin.

a) Llogarisni të ardhruat totale dhe të ardhurat marxhinale.
b) Paraqitni grafikisht kurbën e të ardhurave totale, të të ardhurave marxhinale dhe të ardhurave mestare.
c) Për cilin nivel të kërkesës e ardhura totale maksimizohet? Për cilin nivel ajo do të jetë zero?
d) Për cilin nivel të kërkesës elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin është i barabartë me 1, më i madh se 1
dhe më i vogël se 1?
e) Në cilën pjesë të kurbës së kërkesës operon monopoli?
Tabela 9.5
Kërkesa (mijë/Jave) Çmimi (lekë) E ardhura totale E ardhura marxhinale
0 45
1 35
2 30
3 25
4 20
5 15
6 10
7 5
5
Zgjidhje
Kërkesa (mijë/Jave) Çmimi (lekë) E ardhura totale E ardhura E ardhura
𝑄 𝑃 𝑇𝑅 = 𝑃 ∗ 𝑄 marxhinale mesatare
𝑀𝑅 = ∆𝑇𝑅/∆𝑄 𝐴𝑅 = 𝑇𝑅/𝑄
0 45 -
1 35 35 35 35
2 30 60 25 30
3 25 75 15 25
4 20 80 5 20
5 15 75 -5 15
6 10 60 -15 10
7 5 35 -25 5
Grafiku
Grafiku i Të Ardhurave Totale, Marxhinale dhe

Mestare
100
80 80
75 75
60 60 60
40
35 35
30
25 25
20 20
15 15
10
5 5
0
1 2 3 4 -5
5 6 7
-15
-20
-25
-40
E ardhura totale E ardhura marxhinale E ardhura mesatare
Pika c)
E ardhura totale maksimizohet tek kërkesa 4,000 njësi në javë, ajo është zero kur shitjet janë zero njësi.
Pika d)
 E ardhura marxhinal është rritja në të ardhurat totale kur rritet sasia e shitur. E ardhura marxhinale bëhet
zero për nivelin 4,000 njësi, kur e ardhura totale është në maksimum. E ardhura marxhinale është pozitive
kur e ardhura totale është në rritje dhe negative kur e ardhura totale është në rënje
 Kërkesa është elastike kur e ardhura marxhinale është pozitive, dhe kjo i takon çmimeve mbi 20
lekë/njësi.
 Kërkesa ka elasticitet 1 aty ku e ardhura marxhinale bëhet zero dhe kjo përkon me çimimin 20.
 Kërkesa është inelastike kur e ardhura marxhinale është negative dhe kjo ndodh për nivelet e çmimeve
nën 20 lekë/njësi.
Pika e) Monopoli operon në pjesën elastikë të kurbës së kërkesës sepse sasia që shitet përcaktohet nga kushti
MR=MC. Pikëprerja e tyre është në zonën ku MR është pozitive.
7. Supozohet që monopolisti prodhon 5 njësi produkti. Ai mund ta shesë këtë sasi në njërin nga dy tregjet.
Kurba e kërkesës për produktin në secilin treg është treguar nga tabela 9.6:
Tabela 9.6
Tregu A Tregu B
Çmimi (lekë) Sasia e kërkuar Çmimi (lekë) Sasia e kërkuar
70 1 50 1
65 2 45 2
60 3 40 3
50 4 30 4
40 5 20 5
Dimë gjithashtu që njësia e mallit që shitet në një treg nuk mund të rishitet në tregun tjetër.
a) Supozohet që monopolisti shet 4 njësi në tregun A dhe asnjë në tregun B. Do ta shesë ai njësinë e pestë në
tregun A apo në tregun B? Pse?
b) Supozohet që monopolisti shet 4 njësi në tregun B dhe asnjë në tregun A. Do ta shesë ai njësinë e pestë në
tregun A apo në tregun B? Pse?
Zgjidhje:
a) Katër njësi në tregun A mund të shiten me 50 lekë për njësi duke sjellë në total 200 lekë të ardhura nga ky
treg (4*50 l/njësi = 200). Njësia e pestë do shitet në tregun B po me 50 lekë për njësi duke rritur të ardhurat
totale me 50 lekë (e ardhura shtesë) dhe në total bëhen 200+50=250 lekë të ardhura. Nëse do ti shiste të 5-sta
njësitë në tregun A, të ardhurat totale do ishin 200 (5nj*40 l/nj).
Ka edhe një alternativë tjetër më të mirë për monopolistin që është të shiste 3 njësi në tregun A duke
gjeneruar të ardhura totale 3*60=180 në këtë treg dhe 2 njësi në tregun B duke gjeneruar të ardhura totale
2nj*45=90 lekë në këtë treg. Totali i të ardhurave për të dy tregjet është 180+90 = 270 lekë.
b) Njësia e pestë do të shitet në tregun A sepse në tregun B, mbas njësisë së 4-tërt të ardhurat marxhinale janë
rënëse (kur shiten 4 njësi gjenerohen 120 lekë të ardhura (4nj*30) ndërsa kur shiten 5 njësi gjenerohen 100
lekë të ardhura (5 nj*20))
8. Rastet e mëposhtme paraqesin firma që operojnë si monopol ose në kushtet e konkurencës së plotë
Tabela 9.7
Rastet P Q MR TR TC ATC MC Përgj.
A 1.5 3,000 1.2 4,500 4,500 1.5 1.2
B 7.5 1,000 6.5 5.5 5.5
C 1 4,000 1.1 4,000 1.1
D 0.9 4,000 0.75 3,000 Min
a) Plotësoni nëse është e mundur të dhënat që mungojnë në tabelë.
b) Analizoni rastet e mësipërme dhe në kolonën e fundit vendosni një nga përgjigjjet e mëposhtme:
1. Mbetet në pozicionin aktual
2. Duhet të rritë çmimin dhe të ulë të sasinë e prodhuar dhe të shitur
7
3. Duhet të ulë çmimin dhe të rritë sasinë e prodhuar dhe të shitur

4. Është një rast i pakuptimtë (ose mungojnë të dhënat ose ato janë kontradiktore)
Zgjidhje:
Rastet P Q MR TR TC ATC MC Përgj.
A 1.5 3,000 1.2 4,500 4,500 1.5 1.2 1
B 7.5 1,000 6.5 7,500 5,500 5.5 5.5 3
C 1 4,000 1.1 4,000 1.1 4
D 0.9 4,000 0.75 3,600 3,000 Min 0.75 1
Rasti a) Jemi në pikën kur MR=MC dhe në këtë pikë përcaktohet sasia që do ofrohet në rastin e konkurencës së
plotë ose monopolit. Gjithashtu P=ATC, që do të thotë që fitimi është zero por që çmimi është më i madh se
kostot variabile. Firma duhet të mbetet në pozicionin aktual.
Rasti b) Mund të gjejmë të ardhurat totale duke shumëzuar çmimin me sasinë e shitur. Gjithashtu mund të
gjejmë koston totale duke shumëzuar koston totale mesatare me sasinë e shitur. Meqënëse MR>MC, njësia mund
rrisë sasinë e prodhuar dhe shitur deri në pikën ku MR=MC.
Rasti c) MR=MC, megjithatë MR është më e madhe e çmimi dhe kjo e bën të pakuptimtë. Në rastin e
konkurencës së plotë𝑀𝑅 = 𝑃, në rastin e konkurencës monopolistike 𝑀𝑅 ≤ 𝑃 (sepse kurba e të ardhurës
marxhinale është nën kurbën e kërkesës).
Rasti d) Të ardhurat llogariten si sasia e shitur shumëzuar me çmimin e shitjes (3,000 njësi*0.9=3,600). Kosto
marxhinale është e barabartë me koston mestare minimale (MC=AC min). Koston mestare minimale e gjeni
duke pjestuar koston totale me sasinë e prodhuar dhe shitur (AC min = TC/Q) (3,000 lekë/4,000 njësi=0.75
lekë/njësi).
SHPERNDARJA E TE ARDHURAVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
1. Supozohet që kurba e kërkesës dhe ajo e ofertës për mësues janë si më poshtë:
Paga vjetore (mijë lekë) Sasia e kërkuar e punës Sasia e ofruar e punës
(mijë njerëz në vit) (mijë njerëz në vit)
10 200 80
15 180 100
20 160 120
25 140 140
35 100 180
40 80 200
a) Paraqitni grafikisht kërkesën dhe ofertën për punë.
b) Cila është paga ekuilibër për mësuesit, në qoftë se tregu është në konkurencë të plotë.
c) Supozohet që mësuesit krijojnë një sindikatë dhe ajo ndikon që paga vjetore të vendoset 35,000 lekë në vit.
Sa njërëz në vit do të ofrohen për punë, por nuk do të jenë në gjendje të gjejnë punë.
Zgjidhje:
Pika a)
Grafikun mund ta ndërtoni me dorë të lirë. Paga ekuilibër është 25,000 lekë dhe për këtë page sasia e kërkuar
dhe ofruar e punës është 140,000.
Pika b) Paga ekuilibër është 𝐿∗ = 25,000
Pika c) Për pagën 35,000 sasia e kërkuar e punës është 𝐿𝐷 (𝑤 = 35,000) = 100,000 dhe sasia e ofruar
𝐿𝑆 (𝑤 = 35,000) = 180,000. Teprica në tregun e punës është 80,000 punonjës (180,000 – 100,000), këto
punonjës janë të gatshëm të punojnë me pagën e tregut por nuk mund të punonjë për shkak të mungesës së
vendeve të punës.
Nëse tregu do të vetëekuilibrohej numri i të punësuarve do ishte 140,000 punonjës (kërkesa a)). Papunësia e
shkaktuar nga vendosja e pagës dysheme është 40,000 (140,000-100,000).
2. Supozohet që firma e kryen aktivitetin e saj në një degë me konkurencë të plotë. Supozohet që lidhjet midis
sasive të ndryshme të inputit punë dhe outputit janë siç tregohet në tabelën 11.5:
Çmimi i Njësitë e punës Njësitë e outputit Produkti Vlera e produktit
prodhimit (lekë) marxhinal i punës marxhinal
10 0 0
10 1 2.5
10 2 5
10 3 7
1
10 4 8
a) Plotësoni tabelën
b) Duke supozuar që firma maksimizon fitimin në qoftë se pajton 3 punonjës, atëherë a mund të vendosni një
kufi për vlerën e tarifës së pagës që do të mbizotërojë në tregun e punës? Cili është ky kufi? Tregoni vlerën
maksimale që mund të marrë paga (për njësi të punës)? Cila është vlera minum? Pse?
c) Supozohet që firma duhet të paguajë 20 lekë për njësi të punës. Sa njësi të punës duhet të pajtojë? Pse?
Zgjidhje:
Pika a)
𝑃 𝐿 𝑇𝑃 ∆𝑇𝑃 𝑉𝑀𝑃 = 𝑃 ∗ 𝑀𝑃𝐿
𝑀𝑃𝐿 =
∆𝐿
10 0 0 - -
10 1 2.5 2.5 25
10 2 5 2.5 25
10 3 7 2 20
10 4 8 1 10
Pika b)
Produkti marxhinal i njësisë së tretë të punës 𝑀𝑃𝐿 (𝐿 = 3) = 2 𝑛𝑗𝑤𝑠𝑖 dhe vlera e produktit marxhinal është
𝑉𝑀𝑃 = 𝑃 ∗ 𝑀𝑃𝐿 = 2 ∗ 10 = 20. Paga që mund të marrë punonjësi i tretë është sa vlera e produktit marxhinal
të këtij punonjësi 𝑊𝑚𝑎𝑥 = 20.
Vlera maksimale që mund ta marrë paga është sa vlera e produktit marxhinal të punonjësitë të dytë 𝑊𝑚𝑎𝑥 = 25.
Vlera minimale që mund të marrë paga është sa vlera e produktit marxhinal të punonjësi të katërt 𝑊𝑚𝑖𝑛 = 10.
Pika c)
Tek paga 20 firma do të punësojë 3 punonjës sepse të ardhurat e produktit marxhinal të punonjësit të tretë
barazojnë koston e pagës për këtë punonjës.
3. Firma R është një monopolist dhe ka kurbën e ofertës për punë që tregohet nga tabela 11.6.
Tarifa e pagës Numri i njësive të punës të Kostoja shtesë për njësi
lekë/orë ofruara për punë shtesë të punës në orë
3 1
4 2
5 3
6 4
7 5
8 6
a) Plotësoni tabelën
b) Kurba e kërkesës së firmës është një vijë horizontale për tarifën e pagesës 8 lekë/orë. Çfarë sasie pune do të
kërkojë firma R?
c) Sa do jetë tarifa e pagës në ekuilibër?
d) Në qoftë se ky do të ishte një treg pune me konkurencë të plotë, sa do të jetë sasia e punës së kërkuar në
ekuilibër?
Zgjidhje: Pika a)
𝑤 𝐿 𝑀𝐶𝐿 = ∆𝑇𝑉𝐶/∆𝐿 𝑀𝑅𝑃 𝑇𝑉𝐶 = 𝑤 ∗ 𝐿
3 1 3 8 3
4 2 5 8 8
5 3 7 8 15
6 4 9 8 24
7 5 11 8 35
8 6 13 8 48
Pika b) Firma do punësojë deri në pikën ku kosto shtesë e njësisë shtesë të punës barazon të ardhurat shtesë nga
njësia shtesë e punës. Me të dhënat e tabelës më lart firma do punësojë 3 punonjës kur për punonjësin e tretë ajo
merr të ardhura prej 8 njësi monetare dhe paguan një pagë 7 njësi monetare.
Pika c) Paga ekuilibër do jetë 5 aq sa paga e punonjësit të tretë të punësuar nga firma.
Pika d) Në konkurencë të plotë sasia e punonjësve që do punësoheshin do paraqitej nga kushti 𝑤 = 𝑀𝑅𝑃. Ky
kusht plotësohet tek sasia 6 punëtore.
4. Figura 11.2 ilustron situatën e kërkesës dhe ofertës në një treg punë të veçantë.
Supozohet që tregu është në ekuilibër.
a) Cila sipërfaqe paraqet të ardhurat transferuese të punës.
b) Përcaktoni të ardhurat totale të faktorit punë
c) Si do të ndryshonte masa relative e të ardhurave transferuese dhe rentës ekonomike të faktorit punë, në
qoftë se oferta e punës do të ishte me tepër joelastike?
Zgjidhje:
Për ushtrimin nuk ka të dhëna dhe është marrë një grafik nga ana ime për qëllim ilustrativ.
Pika a)
Të ardhurat transferuese
Tek grafiku më lart TR transferuese të punës paraqiten nga siperfaqja e trapezit nën kurbën e ofertës së punës.
10 − 3
𝑇𝑅 𝑡𝑟𝑎𝑛𝑠𝑓𝑒𝑟𝑢𝑒𝑠𝑒 = (100 ∗ 3) + 100 ∗ = 650
2
TR transferuese nënkuptojnë pagesën minimale që duan të marrin punonjësit për të transferuar punën e tyre tek
punëdhënësi.
Renta ekonomike
Është siperfaqja e trekëndësisht të vijëzuar mbi kurbën e ofertës së faktorit punë:
10 − 3
𝑅𝑒𝑛𝑡𝑎 𝑒𝑘𝑜𝑛𝑜𝑚𝑖𝑘𝑒 = 100 ∗ = 350
2
3
Kuptimi i rentës ekonomike është një e ardhur mbi minimumin që do kërkonte ai që zotëron faktorin e
prodhimit për trasferuar këtë faktor tek firma që kërkon faktorin.
Pika b)
Të ardhurat totale të faktorit punë janë:
𝑇𝑅 𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙𝑒 𝑛𝑔𝑎 𝑝𝑢𝑛𝑎 = 100 ∗ 10 = 1,000
Pika c)
Në këtë rast kurba e ofertës për punë do ishte me vertikale dhe do kemi rritje të rentës ekonomike dhe ulje të të
ardhurave transferuese.
5. Zoti Q zotëron 100 dynymë dhe e jep me qira për 100 lekë/dynymin. Në qoftë se norma e interesit e bankës
është 10% a ia vlen ta japë tokën me qera z Q.
a) Si pasojë e një rënie në çmimin e drithit z. Q mund ta japë tokën e tij me qira për 75 lekë/dynymin. A ia
vlen ta japë tokën me qira z. Q?
b) Në tokën e z. Q zbulohet naftë dhe për rrjedhojë ai mund ta japë tokën e tij me qira për 400
lekë/dynymin. A ia vleen ta japë tokën me qira z. Q?
Zgjidhje:
Në të gjitha rastet pronari i tokës merr një rente ekonomike dhe do jepte me qira tokën.
Nëse do ishte dhënë çmimi i shitjes së tokës ju mund të llogarisni interesat që do merrte pronari nga investimi i
parave në bankë dhe këto interesa ti krahasonit me rentën duke përcaktuar nëse është më me interes dhënja me
qira e tokës apo shitja e saj.
6. Supozohet që kurba e ofertës për një tip të veçantë minerali është siç tregohet në fig. 11.2
Supozohet që mbi prodhuesit e këtij minerali vihet një taksë 2 lekë/ton. Çfarë efekti do të ketë kjo në sasinë e
ofruar? A varet përgjigja që ju do të jepni nga kurba e kërkesës për mineral?
Figura 11.2
Zgjidhje:
Kurba e ofertës për mineralin është plotësisht joelastike. Çdo e ardhur e marrë nga shitja e minaralit
konsiderohet rente ekonomike (e ardhur e tepert).
Taksa do bëjë që renta ekonomike të zvogëlohej, megjithatë nuk do ketë ndikim në kërkesën për këtë mineral.
Sasia e ofruar e mineralit nuk do ndryshojë për shkak të taksës.
7. Tabela e mëposhtme paraqet produktin total TP dhe koston totale TC që një firmë siguron kur ajo punëson
sasi të ndryshme të inputit punë, ndërkohë që sasia e inputeve të tjera mbahet konstante.
Çmimi me të cilin firma shet produktin e saj është 𝑃𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘𝑡𝑖𝑡 = 1.5 njësi monetare, ndërsa tarifa e pagës që
firma ofron për të punësiar njësitë e punës është 𝑤 = 3 njësi monetare:
L TP TC MPP AP TR MRP VMP ARP MFC MRP’
0 0 20
1 12 23
2 22 26
3 30 29
4 36 32
5 40 35
6 42 38
7 43 41
a) Plotësoni tabelën duke llogaritur të gjithë treguesit që kërkohen.
b) Çmund të themi për firmën? Cila është forma e operimit të saj si në tregun e produkteve dhe në tregun e
faktorëve (struktura e tregut ku ajo operon)?
c) Ndërtoni kurbat e kërkesës dhe ofertës për punë të firmës dhe përcaktoni sasinë ekuilibër të faktorit punë
dhe çmimin ekuilibër të saj.
d) Për ç’sasi të faktorit dhe çmimit të tij firma maksimizon fitimin?
e) Çfarë do ti rekomandonit firmës nëse ajo do të punësonte 4 njësi të faktorit punë?
f) Nëse çmimi i produktit rritet në 2 njësi monetare ç’ndodh me kërkesën për punë? Gjeni nivelin e ri të
ekuilibrit të firmës. A ndryshon në ekuilibrin e ri çmimi i faktorit punë?
Zgjidhje:
Pika a)
𝐿 𝑇𝑃 𝑇𝐶 ∆𝑇𝑃 𝑇𝑃 𝑇𝑅 = 𝑃 ∗ 𝑇𝑃 ∆𝑇𝑅 𝑉𝑀𝑃 𝐴𝑅𝑃 ∆𝑇𝐶 𝑀𝑅𝑃′
𝑀𝑃𝑃 = 𝐴𝑃 = 𝑀𝑅𝑃 = 𝑀𝐹𝐶 =
∆𝐿 𝐿 ∆𝐿 = 𝑃 ∗ 𝑀𝑃𝑃 = 𝐴𝑃 ∗ 𝑃 ∆𝐿 = 𝑃′
∗ 𝑀𝑃𝑃
0 0 20 - - - - - - -
1 12 23 12 12 18 18 18 18 3 24
2 22 26 10 11 33 15 15 16.5 3 20
3 30 29 8 10 45 12 12 15 3 16
4 36 32 6 9 54 9 9 13.5 3 12
5 40 35 4 8 60 6 6 12 3 8
6 42 38 2 7 63 3 3 10.5 3 4
7 43 41 1 6.1 64.5 1.5 1.5 9.2 3 2
Pika b)
Firma operon në konkurencë të plotë si në tregun e produkteve ashtu edhe në tregun e faktorëve. Në tregun e
produkteve firma shet çdo njësi me çmimin 𝑃𝑝𝑟𝑜𝑑 = 1.5, në tregun e faktorëve ajo blen çdo njësi të faktorit
punë me çmimin 𝑤 = 3.
Pika c)
5
Oferta për punë që ndesh firma është plotësisht elastike tek 𝑤 = 3, kjo sepse firma ka një peshë shumë të vogël
në tregun e punës dhe mund të punësojë në numër të pakufizuar punonjësisht me pagën ekuilibër të tregut.
Kërkesa për punë e firmës është kurba e 𝑀𝑅𝑃 që tregon të ardhurat shtesë që sjell çdo punonjës shtesë i
punësuar.
Niveli fitimaksimizues i faktorit punës është 𝐿∗ = 6. Punonjësi i gjashtë sjell të ardhura prej 3 njësi monetare
dhe paguhet me 3 njësi monetare. Kushti i maksimizimit të fitimit për firmën është 𝑀𝑅𝑃 = 𝑤.
Pika d) L=6
Pika e) Të ardhurat që sjell punonjësi i katërt janë 6 (shiko tabelën) ndërsa paga për këtë punonjës është 3.
Firma duhet të rrisë numrin e punonjësve.
Pika f) Kurba e kërkesës për punë do të zhvendoset djathtas dhe sasia e kërkuar e punës do të rritet. Analitikisht
llogaritjet e të ardhurave të produktit marxhinal janë paraqitur në kolonën e fundit. Tek niveli 6 punëtor, e
ardhura marxhinale e punëtorit të gjashtë është 4 ndërsa paga është 3. Kjo tregon se firma duhet të rrisë numrin
e punonjësve mbi këtë numër (numri i punonjësve do jetë më i madh se gjashtë dhe më i vogël se 7)
Grafiku:
MATJA E PBB – ZGJIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC

1. Tregoni se cili nga veprimet, mallrat apo treguesit e mëposhtëm përfshihet në llogaritjen e produktit të
përgjithshëm dhe cili përjashtohet nga këto llogaritje kombëtare:
Veprimi Pëfshihet ose jo në llogaritjen e GDP
a) 800 mije lekë të paguara për një furgon të Nuk përfshihen në llogaritjen e produktit të përgjithshëm
përdorur mallrat e përdorura
b) Kompensimi i papunësisë Nuk përfshihet në llogaritjen e produktit të përgjithshëm.
Paga bruto dhe kontributi i punëdhënësit për sigurimin e
punonjësit përfshihen tek llogaritja e produktit të
përgjithshëm sipas metodës së të ardhurave. Kompensimi
i papunsisë është rishpërndarje e ndalesave nga paga.
c) Gazetat e përditshme Përfshihet në llogaritjen e produktit të përgjithshëm.
d) Një sasi grurë e shitur nga një fermer në Përfshihet nëse gruri do konsumohet si produkt final. Psh
tregun me pakicë për të bërë Hashure. Meqënëse thotë se kemi të bëjmë me
shitje me pakicë
e) Rroga e presidetit të Republikës Përfshihet në llogaritjen e produktit të përgjithshëm sipas
metodës së të ardhurave.
f) Fitimi i koporatave Përfshihet – Metoda e të ardhurave
g) 500 lekë të paguar për një prerje flokës Përfshihet – Metoda e prodhimit
h) 5 milion lekë blerje aksionesh Nuk përfshihet. Aksionet nuk janë produkt/shërbim. Një
aksion është një kontratë (istrument financiar)
i) Drogë e shitur nga prodhues të huaj Nuk përfshihet – Produkt ilegal
konsumatorëve shqipëtare
j) Drogë e shitur të huajve nga prodhues Nuk përfshihet – Produkt ilegal. (indirekt të ardhurat e
shqipëtar fituara nga droga përfshihen nëse ato shpenzohen për
konsum ose investime ne prona te reja)
k) Të mira të ndërmjetme Nuk përfshihen – Përfshihen vetëm të mirat pëfundimtare
l) Televizorë të blerë në dyqanin e mallrave Përfshihen – nëse janë blerë për konsum final. Edhe nëse
me shumicë janë blerë nga një rishitës kemi të bëjnë me një rritje në
inventar. Rritja në inventar përfshihet në llogaritjen e
produktit të përgjithshëm si investim në inventar.
m) Një radio e prodhuar këtë vit por që nuk Përfshihet – si investim në inventarë
është shitur
n) Shërbimi që kryen një avokat Përfshihet – metoda e prodhimit
o) Puna që bën një baby – sitter Nuk përfshihet – Nëse nuk është punonjës i regjistruar
p) Qiraja e një shtëpie Përfshihet – Metoda e të ardhurave
2. Indentifikoni veprimet e mëposhtme duke shënuar në krah një nga inicialet:

C – Konsumi M – Importet G – Shpenzimet qeveritare
I – Investimet X – Eksportet N – Anjëra nga këto
(1) Një student pret flokët tek një berber. C
(2) Një berber blen një kompjuter për të mbajtur llogaritë. I
(3) Një firmë zëvëndëson një pajisje të vjetër me një të re. I
(4) Në Tiranë punësohen më tepër mësues në shkollat e mesme. G
(5) Firma “Dajti” shpall vlerën e dividendit 4.84 lekë për çdo aksion të saj të shitur. N
(6) Fabrika e konfeksioneve prodhon veshje në Tiranë dhe i shet në Itali. X
(7) Turistët shqipëtare shkojnë për pushime në Ohër të Maqedonisë. C,M (Është shpenzim konsumi për një
shërbim të prodhuar jashtë vendit)
1
(8) Mira bleu një motorçikletë nga një shoqe e saj. N (Është shpenzim konsumi për një mall të përdorur
Dmth është konsum por që nuk përfshihet tek llogaritja e GDP)
(9) Familja Sopoti ndërton një vilë të re. I (Shpenzimet per blerjen e shtëpive përfshihen tek investimet)
3. Tabela e mëposhtme 13.1 paraqet të dhënat lidhur me llogaritjet kombëtare për një ekonomi të dhënë që
merret si shembull hipotetik. Duke pasur të dhënat e mëposhtme llogaritni:
Tabela 13.1
1. Amortizimi 180 10. Importet 125
2. Gjendja në inventar -20 11. Interesi neto 75
3. Kompensimi i punonjësve 930 12. Shpenzime konsumi 975
4. Kontributi i pundhënësve për sigurimet 110 13. Taksat indirekte të biznesit 140
shoqërore
5. Taksa e fitimit të korporatave 50 14. taksat personale 170
6. Dividendi 30 15. Të ardhurat e pronarëve 90
7. Eksportet 150 16. Të ardhurat nga renta 25
8. Investimet 220 16. Pagesat e transferueshme 210
9. Shpenzimet shtetërore 380 18. Fitimi i pashpërndarë 10
19. Të ardhura pronësore neto nga jashtë 10
(të dhënat janë në miliard lekë)
a) Duke përdorur mënyrën e shpenzimeve llogaritni GNP, GDP, NNP dhe NDP për këtë ekonomi.
b) Llogaritni NNI. Sa është mospërputhja statistikore midis NNI dhe NNP
c) Llogaritni të ardhurat personale dhe të ardhurat e disponueshme.
Zgjidhje
Pika a) Produkti i përgjithshëm sipas metodës së shpenzimeve është = C + I + G + NX. Tek llogaritja e GNP
përfshihen edhe të ardhurat pronësore neto nga jashtë.
Llogaritja e GDP (Gross Domestic Product) metoda e shpenzimeve Mld lekë
C – Konsumi 975
I – Investimet 220 – 20 (ulja e inventareve) 200
G – Shpenzimet qeveritare 380
NX – Eksportet Neto (150-125) 25
GDP me metodën e shpenzimeve 1,580
Koment: Ulja në invenar konsiderohet si disinvestim dhe duhet të zbritet nga investimet.
NDP – Net Domestic Product Mld Lekë
NDP = GDP – Amortizim =1,580 – 180 1,400
GNP – Gross National Income Mld lekë

GNP = GDP + TR pronësore neto nga jashtë = 1,580 +10 1,590
NNP – Net National Income Mld lekë

NNP = GNP – Amortizimi = 1,590 – 180 1,410
Komente:
GDP – Tregon vlerën e mallrave dhe shërbimeve përfundimtare e prodhuara në një vend gjatë një vitit. Një pjesë
e tyre janë prodhuar nga firma të huaja të cilat tëheqin fitimet në vendet e orgjigjinës. GDP përfshin edhe
amortizimin.
NDP – Tregon vlerën neto nga amortizimi të mallrave dhe shërbimeve përfundimtare të prodhuara gjatë një viti.
Një pjesë e investimeve bëhen për të zëvëndësuar makineritë dhe paisjet e konsumuara.
GNP – Një pjese të prodhimit kombëtar zotërohet nga të huajt dhe del jashtë vendit dhe nga ana tjetër qytetarët e
një vendi që punojnë jashtë sjellin kontribute (remitanca) në vendin e tyre. Për të llogaritur GNP, bëhet një
korigjim i GDP me “të ardhurat pronësore neto nga jashtë” . Të ardhurat pronësore neto nga jashtë janë:
“Remitancat që vijnë nga jashtë – Të ardhurat që zotërojnë të huajt tek produkti i prodhuar në vendin tonë’.
Shumica e vendeve përdorin si matës të prodhimit të përgjithshëm GDP edhe pse ka mangësi në matje dhe
përfshin vlerën bruto të të mirave dhe shërbimeve të prodhuara. E rëndësishme është krahasimi i GDP së një viti
me vitet e mëparshme për të vlerësuar rritjen ekonomike të një vendi dhe ndryshimin në mirëqënjen e njerëzve.
Pika b)
GDI – Gross Domestic Income (metoda e të ardhurave) Mld lekë
Kompensimi i punonjësve 930
Kontributi i punëdhënësve për sigurimet shoqërore 110
Të ardhurat e pronarëve 90
Të ardhurat nga renta 25
Interesi neto 75
Fitmi i korporatave para taksave: 90
Fitimi i pashpërndarë 10
Dividendi 30
Taksat e fitimit të korporatave 50
Totali i fitimit para taksave 90
Taksat indirekte të biznesit 140
Të ardhurat e Brendshme bruto (GDI) 1,460
Amortizimi (180)
Të ardhurat e brendshme Neto (NDI=GDI – Amortizim) 1,280
Të ardhura pronësore neto nga jashtë 10
Të Ardhurat Kombetare Neto (NNI=NDI +Tr pronsore neto..) 1,290
Mospërputhja statistikore mes NNI dhe NNP Mld lekë

NNP 1,410
NNI 1,290
Mopërputhja statistikore 120
Komente: Në provim nuk ka rënë ndonjëherë llogaritja e të ardhurave kombetare në mënyrën e dhënë më lart
sepse është goxha komplekse. Të ardhurat e individëve vijnë nga burime të ndryshme si paga, qiraja, fitimi i
bizneseve, interesat e marra nga depozitat minus interesat e paguara për borxhet, dhe fitimet që marrin nga
korporatat.
Pjesa më komplekse për tu kuptuar është se përse janë përfshirë taksat direkte dhe indirekte si e ardhur. Këtë po e
shpegojmë me anë të një shembulli: Supozojmë që firma X ofron shërbime trajnimi për individët. Gjatë një viti
vlera e shërbimeve të shitura tek individet është 1,000,000 lekë, taksa mbi shitjen ishte 100,000 lekë, pagat
600,000, tatim fitimi 100,000 dhe fitimi pas tatimit 200,000 ku 100,000 lëkë është shpërndarë si dividend.
Shpenzimet dhe të ardhurat tek llogaritë kombatare do ndaheshin si më poshtë.
Shpenzimet Lekë Të ardhurat Lekë
Shp. e konsumit për individet që kanë marrë shërbim. 1,000,000 Taksa e shitjes 100,000
Pagat e punonjëve 600,000
3
Tatim fitimi 100,000

Dividendi 100,000
Fitimi i pashpërndar 100,000
Totali i shpenzimeve 1,000,000 Totali i Të ardhurave 1,000,000
Nga shëmbulli i dhënë më lart ju mund të kuptoni që të arrihet barazimi i shpenzimeve me TR duhet që të
përfshihen edhe taksat indirekte (taksa e shitjes) dhe direkte (tatim fitimi) si e ardhur.
Një element tjetër për tu shpjeguar është vlera e të ardhurave nga pagat. Për punëdhënësin shpenzim page është:
1. Paga bruto që do ti japë punonjësit dhe
2. Kontributi që jep punëdhënësi për sigurimin e punonjësit.
Të dy këto zëra janë shpenzim page për punëdhënësin dhe të ardhura nga paga për punonjësit.
Pika c)
Llogaritja e të ardhurave personale (PI – Personal Income) MLD lekë
Kompensimi i punonjësve 930

Kontributi i punëdhënësve për sigurimet shoqërore 110
Të ardhurat e pronarëve 90
Të ardhurat nga renta 25
Interesi neto 75
Dividendi 30
Pagesa të transferueshme 210
Totali i të ardhurave personale 1,470
Llogaritja e të ardhurave të disponueshme (Yd = PI – Taks..)

Të ardhurat personale 1,470
Taksa personale (170)
Të ardhurat e disponueshme 1,300
Koment: Edhe llogaritja më lart nuk ka rënë ndonjëherë në provim. Disa shpjegime janë dhënë më poshtë.
 Të ardhurat personale përfshijnë të gjithë vlerën e të ardhurave bruto që marrin punonjësit (përfitimet direkte
dhe indirekte), të ardhurat nga qiraja, të ardhurta nga interesi, dividendi i arkëtuar, të ardhurat e pronarëve dhe
Pagesat e transferueshme.
 Të ardhurat e disponueshme janë të ardhurat që shërbejnë për të bërë pagesa. Nga të ardhurat personale hiqen
taksat që pagujanë individet. Tek ky ushtrim pjesë e taksave janë:
1. Ndalesat nga paga për tatimin mbi të ardhurat dhe kontributet për sigurimin shoqëror shëndetsor
2. Kontributi i punëdhënësit për sigurimin shoqëror Etj.
4. Në tabelën e mëposhtme kemi të dhëna për dy firma që veprojnë në një ekonomi. Supozojmë sikur vetëm këto
dy firma veprojnë në ekonomi. Firma A i shet firmës B ndërsa firma B produktet e saj i shet në treg, pra ua
shet konsumatorëve.
Tabela 13.2
Firma A Firma B
Totali i shitjeve 500$ 1,700$
Pagat 400$ 800$

Fitimi 100$ 400$
a. Llogaritni shitjet e produkteve përfundimtare për çdo firmë. Sa është vlera e produktit të përgjithshëm
matur me metodën e transaksionit të fundit?
b. Llogaritni vlerën e shtuar për çdo firmë. SA është vlera e produktit të përgjithshëm matur me metodën e
vlerës së shtuar?
c. Llogaritni vlerën e produktit të përgjithshëm për këtë ekonomi me mënyrën e të ardhurave.
Zgjidhje Pika a)
Shitjet përfundimtare $
Firma A – nuk shet tek klient final -
Firma B 1,700
Totali i shitjeve përfundimtare 1,700
Pika b)
Llogaritja e vlerës së shtuar
Firma A Firma B Totali
Shitjet 500 1,700
Blerjet - (500)
Vlera e Shtuar 500 1,200 1,700
Pika c)
Llogaritja e produktit të përgjithshëm metoda e të ardhurave $
Pagat 400+800 1,200
Fitimi 100+400 500
Totali 1,700
5. Në tabelën e mëposhtme janë paraqtiur të dhënat për tri firma. Firma A vetëm i shet firmave të tjera. Firma B
u shet edhe firmave të tjera dhe konsumatorëve ndërsa firma C u shet vetëm konsumatorëve. Gjithashtu firma
C prodhon me tepër sesa shet.
Tabela 13.3
Emërtimi Firma A Firma B Firma C
1. Totali i shitjeve 1,000 2,500 3,000
a. Shitje firmës B 400 - -
b. Shitje firmës C 600 1,000 -
c. Shitje konsumatorëve - 1,500 3,000
2. Gjendja në inventar - - +200
1. Të ardhurat nga faktorët e prodhimit
a. Pagat 750 1,800 1,200
b. Fitimi 250 300 400
a. Llogaritni vlerën e produktit përfundimtar të çdo firme si dhe vlerën e produktit të pëgjithshëm me
metodën e transaksionit të fundit.
b. Llogaritni vlerën e shtuar të çdo firme si dhe vlerën e produktit të përgjithshëm me metodën e vlerës së
shtuar.
c. Llogaritni dhe vlerën e produktit të përgjithshëm për këtë ekonomi me mënyrën e të ardhurave.
Zgjidhje
5
Pika a)
Llogaritja e vlerës së produktit përfundimtar lekë
Firma A (nuk shet tek konsumatorët) -
Firma B (vetëm shitjet tek konsumatorët) 1,500
Firma C (shitjet + rritja e inventarit) 3,000+200 3,200
Totali i vlerës së produktit përfundimtar 4,700
Pika b)
Vlera e shtuar nga firma Lekë
Firma A 1,000
Shitjet 1,000
Blerjet -
Vlera e shtuar 1,000
Firma B 2,100
Shitjet 2,500
Blerjet nga A-ja (400)
Firma C 1,600
Shitjet + Rritja e inventarit 3,200
Blerjet nga A dhe B (600+1,000) (1,600)
Totali i vlerës së shtuar 4,700
Pika c)
Vlera e produktit të përgithshëm – metoda e të ardhurave Lekë
Pagat 750 + 1,800 +1,200 3,750
Fitimi 250+300+400 950
Vlera totale e produktit të përgjithshëm 4,700
6. Plotësoni tabelën e mëposhtme.

Tabela 13.4
Vitet GDP nominale (lekë) GDP reale (lekë) Deflatori i GDP në %
1997 3055 3,250 94
1998 3,170 3170 100
1999 3410 3280 104
2000 3,780 3500 108
𝐺𝐷𝑃 𝑛𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑙
𝐷𝑒𝑓𝑙𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖 𝑖 𝐺𝐷𝑃 = ∗ 100 = 𝑋%
𝐺𝐷𝑃 𝑅𝑒𝑎𝑙
Viti 1997
𝐺𝐷𝑃 𝑛𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑙 𝐺𝐷𝑃 𝑛𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑙 3,055
𝐷𝑒𝑓𝑙𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖 𝑖 𝐺𝐷𝑃 = = 0.94 ⇒ 𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙 = = = 3,250
𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙 0.94 0.94
Koment: Deflatori për vitin 1997 është më i vogël se 1 sepse është përpara vitit bazë dhe niveli i përgjithshëm
i çmimeve është në rritje. Për vitin bazë, që është viti 1998, deflatori i GDP është 1.
Viti 1998
𝐺𝐷𝑃 𝑛𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑙 = 𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙 ∗ 𝐷𝑒𝑓𝑙𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖 𝑖 𝐺𝐷𝑃 = 3,170 ∗ 1 = 3,170
Viti 1999
𝐺𝐷𝑃 𝑛𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑙 ∑ 𝑄1999 ∗ 𝑃1999 3,410
𝐷𝑒𝑓𝑙𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖 𝑖 𝐺𝐷𝑃 = ∗ 100 = ∗ 100 = ∗ 100 ≅ 104
𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙 ∑ 𝑄1999 ∗ 𝑃1998 3,280
Koment: Tek llogaritja më lart është detajuar pak GDP nominal që është shumatorja e sasive të prodhuara në
1999 shumëzuar me çmimet e vitit 1999 dhe GDP real e këtij viti që është shumatorja e sasive të prodhuara në
1999 shumëzuar me çmimet e vitit bazë 1998.
Viti 2000
𝐺𝐷𝑃 𝑁𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑙 = 𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙 ∗ 𝐷𝑒𝑓𝑙𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖 = 3,500 ∗ 1.08 = 3,780
Kuptimi dhe Rëndësia e Deflatorit të GDP
 Deflatori i GDP është matës i inflacionit.
 Për të krahasuar GDP e një viti me një vit tjetër është e rëndësishme që të përdorim GDP reale dhe jo GDP
nominale. Deflatori mundëson konvertimin e GDP nominale në GDP reale duke përdorur si referencë çmimet
e vitit bazë (viti 1998).
 GDP reale shërben për të matur rritjen ekonomike të një vendi dhe mirëqënjen.
Psh. Rritja ekonomike për 1999 është:

𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙1999 − 𝐺𝐷𝑃 𝑅𝑒𝑎𝑙 1998 3,280 − 3,170
𝑅𝑟𝑖𝑡𝑗𝑎 𝑒𝑘𝑜𝑛𝑜𝑚𝑖𝑘𝑒 = ∗ 100 = ∗ 100 = 3.47%
𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙 1998 3,170
Mirëqënja llogaritet duke pjestuar GDP real të një viti me numrin e popullsisë duke llogaritu në këtë mënyrë
GDP real për frymë.
7. Supozojmë se një shtëpi është ndërtuar në gjysmën e parë të vitit 2000 dhe shitet si pasuri e patundshme me
vlerë 90,000 lekë në të njëjtin vit. Të ardhurat nga renta për 6 muaj janë 6,000 lekë ndërsa amortizimi për të
njëjtën periudhë vlerësohet 600 lekë (shifër e ndryshuar). Në statistikat e vitit 2,000 hyrjet nga kjo pasuri do
të jenë:
a) Investimet bruto në lekë (0/600/6000/89400/90.000) – Blerja e shtëpisë është investim
b) Investimet neto në lekë(0/600/6000/89400/90.000) – Investimi neto është investim bruto - amortizimi
c) Shpenzimet e konsumit në lekë (0/600/6000/89400/90.000) – Pagesa për qiranë është shpenzim konsumi
nga qiramarrësi.
Ndërtimi i shtëpisë paraqitet edhe në statistikat e GDP-së dhe NDP-së. Sa do të jetë kontributi:
d) GDP lekë (89,400/90,000/95,400/96,000) (90,000- blerja e shtëpisë (Investim) dhe 6,000 shpenzimi i
qirasë (konsum))
e) NDP lekë (89,400/90,000/95400/9600) (96,000 – 600 amortizimi = 95,400)
7
KERKESA DHE OFERTA AGREGATE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
Tema 14 Kërkesa dhe oferta Agregate

1. Një ekonomi që është në kushtet e ekuilibrit makroekonomik, gjatë katër viteve rresht përson këto ndryshimet
të rëndësishme ekonomike:
Vitin e parë: Qeveria rrit shpenzimet për mallra dhe shpenzime
Vitin e dytë: OPEC rrit çmimin e naftës
Vitin e tretë: Qeveria rrit ofertën e parasë
Vitin e katërt: Qeveria ul ofertën e parasë
a) Ilustroni grafikisht ndikimin e këtyre ndryshimeve tek AD – AS.
b) Analizoni sjelljen e GDP-së reale për çdo ndryshim dhe shpjegoni shkaqet e këtyre ndryshimeve.
Zgjidhje:
Në vitin e parë rritja e shpenzimeve qeveritare do rrisë kërkesën agregate. Si rezultat do rritet prodhimi, ulet
papunësia dhe rritet niveli i përgjithshëm i çmimeve. Prodhimi aktual është mbi atë potencial
Në vitin e dytë rritja e çmimeve të naftës do ulë ofertën agregate. Si rezultat do ulet prodhimi, rritet papunësia,
rritet niveli i përgjithshëm i çmimeve.
Në vitin e tretë rritja e ofertës së parasë do ulë normat e interesit. Si rezultat do rritet kërkesa për investime, rritet
kërkesa agregate, rritet prodhimi
Në vitin e katërt ulja e ofertës së parasë do rrisë normat e interesit. Si rezultat do ulet kërkesa për investime, ulet
kërkesa agregate ulet prodhimi, rritet papunësia, ulet niveli i përgjithshëm i çmimeve.
2. Në ushtrim janë rradhitur disa situata ekonomike. Do të tregoni se çfarë i ndodh ekuilibrit makroekonomik
sipas modelit keynesianist dhe atij klasik. Përfundimet do t’i vendosni në tabelë duke shënuar me (+) rritjen, (-
) rënien dhe (0) mosndryshimin.
A- Një rritje në outputin potencial.
B- Një rritje e madhe në kërkesën agregate
C- Një rritje e normave të interesit që ul kërkesën agregate.
D- Një rënie e menjëherëshme e ofertës botërore të naftës që sjell një rritje të gjithë çmimeve të inputeve.
E- Një fatkeqsi natyrore që ul outputin potencial me 25 përqind.
Tabela 14.1
Rastet Keynesianistët Klasikët
Çmimet Outputi Çmimet Outputi
A.
1
B.
C.
D.
E.
Zgjidhje:
Komente: Modeli Keynesianist i referohet periudhës afatshkurtër. Supozimi kryesor i modelit është që
çmimet janë të fiksuara dhe një rritje në kërkesën agregate do çojë në rritje të prodhimit.
Modeli Klasik i referohet periudhës afatgjatë. Sipas këtij modeli ekonomia nuk mund të prodhojë më shumë
sesa potenciali i saj (kapaciteti prodhues përcaktohet nga faktorët e prodhimit që janë kapitali dhe puna). Në
afatgjatë çmimet janë fleksibël dhe një rritje në kërkesën agregate do kompensohej plotësisht nga një rritje në
nivelin e përgjithshëm të çmimeve. Kjo ndodh sepse ekonomia nuk ka pontencial për të përmbushur kërkeën e
rritur dhe për ta racionuar atë ndodh rritja në nivelin e përgjithshëm të çmimeve.
Pika A. Tek modeli Keynesianist është supozuar se përveç rritjes së prodhimit potencial është rritur edhe
prodhimi aktual dhe si rezultat kemi zhvendosje poshtë të SAS. Në të dy modelet niveli i përgjithshëm i
çmimeve bie dhe prodhimi rritet.
Pika B) Sipas modelit Keynesiasnist rritja në kërkesën agregate rrit prodhimin dhe niveli i përgjithshëm i
çmimeve nuk ndryshon sepse është i fiksuar (supozim i modelit). Sipas modelit Klasik rritja e kërkesës
agregate do kompensohet plotësisht nga një rritje në nivelin e përgjithshëm të çmimeve sepse prodhimi nuk
mund të rritet përtej prodhimit potencial.
KERKESA DHE OFERTA AGREGATE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
Pika C) Ulja e kërkesës Agregate do ulë prodhimin sipas modelit Keynesianist ndërkohë që niveli i
përgjithshëm i çmimeve do mbetet i pandryshuar. Sipas modelit Klasik ulja e kërkesës agregate do ulë nivelin
e përgjithshëm të çmimeve dhe niveli i prodhimit do mbetet e pandryshuar.
Pika D) Tek modeli Keynesianist është supozuar se përveç uljes së prodhimit potencial kemi ulje dhe të
prodhimi aktual kështu që kurba e SAS zhvendoset lart.
3
Koment 2: Në provim ju do përdorni një kurbë Oferte Agregate me pjerrësi pozitive ndërkohë që do tregoni
edhe prodhimin potencial të ekonomisë (shikoni grafikët tek ushtrimi 1). Grafikët e këtij ushtrimi janë më
shumë për të kuptuar dallimin midis teorisë Klasike dhe asaj Keynesianiste.
3. Duke analizuar situatat e paraqitura në tabelën 14.2 tregoni me anë të shenjës (V) nëse ato ndikojnë në
kërkesën agregate apo në ofertën agregate. Tregoni në secilin rast nëse efekti i ndikimit është pozitiv (+)
negativ (-) apo nuk ka ndikim (0).
Situatat AD AS Nuk ndikon
+ - + -
a) Rritet norma e taksës mbi të ardhurat
b) Bien shpenzimet autonome të konsumit
c) Rriten shpenzimet e investimeve
d) Bie rendimenti i punës
e) Bie norma e pagës
f) Bie norma e inflacionit
g) Rriten kostot e prodhimit
h) Rriten shpenzimet qeveritare
i) Ulen shpenzimet për shkencën
j) Rritet eksporti neto nga vendi Z
k) Rritje e popullsisë aktive
l) Rritja e vlerës së lekut
Zgjidhje:
Pika a) Rritja e taksave ul të ardhurat e disponueshme, ulet konsumi, ulet kërkesa agregate.
Pika b) Ulja e konsumit aoutonom ul konsumin, ulet kërkesa agregate.
Pika c) Rritja e invenstimeve, rrit kërkesën agregate.
Pika d) Ulja e rendimentit të punës ul prodhimi, ulet oferta agregate.
Pika e) Ulja e normës së pagës ul kostot e prodhimit, rritet oferta agregate.
Pika f) Rënja në inflacionin e pritshëm bën që konsumatorët të shtynë një pjesë të shpenzimeve të konsumit
për të ardhmen për shkak se çmimet do jenë më të ulta. Kjo ul konsumin aktual dhe kërkeën agregate.
Pika g) Rritja në kostot e prodhimit ul ofertën agregate.
Pika h) Rritja në shpenzimet qeveritare rrit kërkesën agregate.
Pika i) Ulja në shpenzimet qeveritare për shkencën ul kërkeën agregate.
Pika j) Rritja e eksporteve neto rrit kërkesën agregate
Pika k) Rritja e popullsisë aktive për punë, ul pagat, ulen kostot e pordhimit, rritet oferta agregate.
Pika l) Rritja e vlerës së lekut bën që të blihet më shumë valutë e huaj me të njëjtën sasi parash dhe
rrjedhimisht blihen më shumë mallra importi. Për të huajt rritja e vlerës së lekut i shtrenjton mallrat që ato
blejnë tek ne kështu që ulen eksportet. Efekti total është ulja e eksporteve neto dhe ulja e kërkesës agregate.
4. Të gjitha rastet e ushtrimit 3 të paraqiten grafikisht në ekuilibrin makroekonomik në bazë të të dy teorive

(Klasike dhe Keynesianiste)
Zgjidhje: Grafikwt janw trajtuar tek ushtrimi 2.
KONSUMI DHE INVESTIMET PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC

1. Plotësoni tabelën e mëposhtme 15.1 duke bërë llogaritjet përkatëse:
Tabela 15.1
Vlera të llogaritura sipas formulave më poshtë
𝑌𝐷 𝐶 𝑆=𝑌𝐷 − ∆𝑌𝐷 ∆𝐶 ∆𝑆 𝑀𝑃𝐶 𝑀𝑃𝑆 𝐴𝑃𝐶 𝐴𝑃𝑆
𝐶 ∆𝐶 ∆𝑆 𝐶 𝑆
= = = =
∆𝑌𝐷 ∆𝑌𝐷 𝑌𝐷 𝑌𝐷
A 12,000 10,400 1,600 - - - - - 0.87 0.13
B 16,000 12,800 3,200 4,000 2,400 1,600 0.6 0.4 0.8 0.2
C 20,000 15,200 4,800 4,000 2,400 1,600 0.6 0.4 0.76 0.24
D 24,000 17,600 6,400 4,000 2,400 1,600 0.6 0.4 0.73 0.27
E 28,000 20,000 8,000 4,000 2,400 1,600 0.6 0.4 0.71 0.29
a) Ndërtoni grafikisht funksionin e konsumit dhe të kursimit.

b) Krahasoni APC me MPC
c) Krahasoni APS me MPS
d) Vërtetoni që MPC + MPS =1
e) Vërtetoni që APC + APS =1
Zgjidhje:
a) Funksioni i konsumit është: 𝐶 = 𝐶0 + 𝑀𝑃𝐶 ∗ 𝑌𝐷
Ku 𝐶- është konsumi, 𝐶0 -Konsumi autonom, 𝑀𝑃𝐶- prirja marxhinale për konsum
 𝑀𝑃𝐶 është llogaritur më lart dhe është konstante në nivelin 0.6
 Duke zëvëndësuar në njërën nga vlerat e dhëna të konsumit mund të gjejmë:
10,400 = 𝐶0 + 0.6 ∗ 12,000 ⇒ 𝐶0 = 10,400 − 0.6 ∗ 12,000 = 3,200
 Duke zëvëndësuar konsumin autonom tek funksioni i konsumit kemi:
𝐶 = 3,200 + 0.6𝑌𝐷
Funksioni i kursimit është:

𝑆 = −𝐶0 + (1 − 𝑀𝑃𝐶 )𝑌𝐷 ⇒ 𝑆 = −3,200 + (1 − 0.6) ∗ 𝑌𝐷 ⇒ 𝑆 = −3,200 + 0.4𝑌𝐷
Ekuilibri i konsumatorit është: 𝑌𝐷 = 𝐶 𝑑ℎ𝑒 𝑆 = 0
𝑌𝐷 = 3,200 + 0.6𝑌𝐷 ⇒ 0.4𝑌𝐷 = 3,200 ⇒ 𝑌𝐷 = 8,000
Grafiku që tregon konsumin dhe kursimin në varësi të të ardhurave të disponueshme jepet si më poshtë:
1
Shpjegim i grafikut: Vija 450 tregon të ardhurat e disponueshme dhe shërben për të krahasuar ato me
konsumin. Tek pika e ekuilibrit të ardhurat e disponueshme barazojnë konsumin dhe kursimi është
zero. Nën këtë pikë konsumi është më i madhe se të ardhurat e disponueshme dhe kursimi është
negativ (konsumatorët marrin borxh). Mbi këtë pikë të ardhurat e disponueshme janë më të mëdha se
konsumi dhe kursimi është pozitiv.
b) Konsumi mestar 𝐴𝑃𝐶 ulet me rritjen e të ardhurave të disponueshme 𝑌𝐷 . Pirja marxhinale për konsum
𝑀𝑃𝐶 është konstante për të gjithë nivelet e të ardhurave.
c) Kursimi mestar 𝐴𝑃𝑆 rritet me rritjen e të ardhurave të disponueshme 𝑌𝐷 . Prirja marxhinale për kursim
𝑀𝑃𝑆 është konstante.
∆𝐶 ∆𝑆
d) 𝑀𝑃𝐶 = ∆𝑌 ; 𝑀𝑃𝑆 = ∆𝑌
𝐷 𝐷
∆𝐶 ∆𝑆 ∆𝐶 + ∆𝑆 ∆𝑌𝐷
𝑀𝑃𝐶 + 𝑀𝑃𝑆 = + = = =1
∆𝑌𝐷 ∆𝑌𝐷 ∆𝑌𝐷 ∆𝑌𝐷
𝐶 𝑆
e) 𝐴𝑃𝐶 = 𝑌 ; 𝐴𝑃𝑆 = 𝑌
𝐷 𝐷
𝐶 𝑆 𝐶 + 𝑆 𝑌𝐷
𝐴𝑃𝐶 + 𝐴𝑃𝑆 = + = = =1
𝑌𝐷 𝑌𝐷 𝑌𝐷 𝑌𝐷
2. Jepet funksioni i konsumit 𝐶 = 450 + 2/3𝑌𝐷
a) Sa është MPC dhe MPS
b) Po funksioni i kursimit si paraqitet analitikisht mbi bazën e të dhënave të mësipërme?
Zgjidhje
2
a) 𝑀𝑃𝐶 = 2/3 𝑀𝑃𝑆 = 1 − 𝑀𝑃𝐶 = 1 − = 1/3
3
1
b) 𝑆 = −𝑎 + (1 − 𝑏)𝑌𝐷 ⇒ 𝑆 = −450 + 3 ∗ 𝑌𝐷
3. Duke u nisur nga të dhënat e tabelës së mëposhtme:

a) Plotësoni tabelën edhe me kursimin

b) Gjeni nivelin e ekujlibrit të konsumatorit
c) Përcaktoni analitikisht dhe grafikisht funksionin e konsumit
d) Përcaktoni analitikisht dhe grafikisht funksionin e kursimit
Tabela 15.2
𝑆 = 𝑌𝐷 − 𝐶
Të ardhurat e disponueshme Konsumi Kursimi
0 50 -50
100 100 0
200 150 50
300 200 100
Pika b) Për të ardhurat e disponueshme 100, konsumatori shpenzon të gjitha të ardhurat për konsum dhe
kursimi është zero.
Pika c)
𝐶 = 𝐶0 + 𝑀𝑃𝐶 ∗ 𝑌𝐷
𝐾𝑢:
𝐶0 - Konsumi autonom është 50
∆𝐶 100−50
𝑀𝑃𝐶 − prirja marxhinale për konsum është 𝑀𝑃𝐶 = ∆𝑌 = = 0.5
𝐷 100−0
Funksioni i konsumit do të jetë: 𝐶 = 50 + 0.5 ∗ 𝑌𝐷
Pika d)
𝑆 = −𝐶0 + (1 − 𝑀𝑃𝐶 ) ∗ 𝑌𝐷 ⇒ 𝑆 = −50 + 0.5 ∗ 𝑌𝐷
Paraqitja grafike:
4. Figura 15.1 tregon grafikisht funksionin e konsumit
3
(të dhënat janë në mijë lekë)

a) Llogaritni treguesit e mëposhtëm tek niveli i ekujlibrit të konsumatorit:
 MPC dhe MPS
 APC dhe APS
 Niveli i kursimit
b) Llogaritni treguesit e mëipërm në qoftë se të ardhurat e disponueshme janë 20,000 lekë.
c) Nga informacioni i mësipërm të përsqyrohet grafikisht funksioni i kursimit në fig. 15.2
Zgjidhje:
∆𝐶 10−2
a) 𝑀𝑃𝐶 = ∆𝑌 = 10−0 = 0.8 𝑀𝑃𝑆 = 1 − 𝑀𝑃𝐶 = 1 − 0.8 = 0.2
𝐷
𝐶 10
𝐴𝑃𝐶 = 𝑌 = 10 = 1 𝐴𝑃𝑆 = 1 − 𝐴𝑃𝐶 = 1 − 1 = 0
𝐷
Kursimi: 𝑆 = 𝑌𝐷 − 𝐶 = 10 − 10 = 0 ose 𝑆 = −2 + 0.2 ∗ 10 = 0
b) 𝑀𝑃𝐶, 𝑀𝑃𝑆 − 𝑛𝑢𝑘 𝑛𝑑𝑦𝑟𝑠ℎ𝑜𝑗𝑛𝑤
2+0.8∗20 −2+0.2∗20
𝐴𝑃𝐶 = 20
= 0.9 𝐴𝑃𝑆 = 20
= 0.1 𝑆 = −2 + 0.2 ∗ 20 = 2
c) Grafiku
5. Në tabelën e mëposhtme jepen të dhëna për një ekonomi të thjeshtë po sektor shtetëror dhe tregëti të
jashtme:
Tabela 15.3
𝑌 = 𝑌𝐷 0 100 200 300 400 500
C 60 120 180 240 300 360
I 30 30 30 30 30 30
𝑆 = 𝑌𝐷 − 𝐶 -60 -20 20 60 100 140
∆𝐶 - 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6
𝑀𝑃𝐶 =
∆𝑌𝐷
∆𝑆 - 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4
𝑀𝑃𝑆 =
∆𝑌𝐷
a) Paraqitni analitikisht dhe grafikisht funksionin e konsumit.
b) Paraqitni analitikisht dhe grafikisht funksionin e kursimit
c) Paraqitni analitikisht dhe grafikisht funksionin e investimeve.
Zgjidhje:
a) Funksioni i konsumit: 𝐶 = 𝐶0 + 𝑀𝑃𝐶 ∗ 𝑌𝐷 = 60 + 0.6 ∗ 𝑌𝐷
b) Funksioni i kursimit 𝑆 = −𝐶0 + (1 − 𝑀𝑃𝐶 ) ∗ 𝑌𝐷 = −60 + 0.4𝑌𝐷
Ekujlibri i konsumatorit: 𝑌𝐷 = 𝐶 ⇒ 𝑌𝐷 = 60 + 0.6𝑌𝐷 ⇒ 0.4𝑌𝐷 = 60 ⇒ 𝑌𝐷 = 150
Funksioni i investimeve 𝐼 = 30
Paraqitja grafike:
5
SHPENZIMET DHE TE ARDHURAT PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC

1. Supozojmë se në një ekonomi hipotetike GDP = 1,000$; C=800$; I=200$; MPC=0.5. Supozojmë
gjithashtu se një firmë që vepron brenda kësaj ekonomie vendos të bëjë një investim të ri, kështu që niveli i
investimeve në kuadrin e gjithë ekonomise rritet nga 200$ në 210$.
a) Përcaktoni grafikisht nivelin fillestar të ekujlibrit makroekonomik sipas modelit shpenzime të ardhura.
b) Përcaktoni nivelin e ri të ekujlibrit pas realizimit të investimit.
c) Duke përdorur modelin multiplikator shpjegoni grafikisht kalimin nga njëra pikë e ekujlibrit në tjetrën.
Zgjidhje
Pika a)
 Fillimisht mund të shkruajmë funksionin e konsumit në varësi të të ardhurave (𝑌). Të ardhurat e
disponueshme 𝑌𝐷 , janë të barabarta me të ardhurat 𝑌 në rastin e një ekonomie të thjeshtë dhe pa sektor
shtetoror (𝑌𝐷 = 𝑌 + 𝑇𝑅 − 𝑇𝐴 𝑘𝑢 𝑇𝑅 = 0 𝑑ℎ𝑒 𝑇𝐴 = 0)
𝐶(𝑌) = 𝐶0 + 𝑀𝑃𝐶𝑌 𝑌
800 = 𝐶0 + 0.5 ∗ 1,000
800 − 300 = 𝐶0
𝐶0 = 300
Funksioni i konsumit 𝐶(𝑌) = 300 + 0.5𝑌
 Ekuilibri i të Ardhurave është 𝑌 = 𝑃𝐸 ku 𝑃𝐸 = 𝐶 + 𝐼

𝑌 = 300 + 0.5𝑌 + 200
𝑌 = 500 + 0.5𝑌
0.5𝑌 = 500
𝑌 = 1,000
Koment: Shpenzimet autonome qe nuk varen nga të ardhurat janë 500. Shpenzimet e induktuara (që varen
nga të ardhurat) janë 0.5𝑌.
Pika b)
Mbas rritjes së investimeve me 10 kemi një rritje të shpenzimeve autonome me 10. Ekuilibri i ri është:
𝑌 = 𝑃𝐸′
𝑌 = (500 + 10) + 0.5𝑌
𝑌 = 510 + 0.5𝑌
0.5𝑌 = 510
𝑌 ′ = 1,020
Ndryshimi në nivelin e të ardhurave është: ∆𝑌 = 𝑌 ′ − 𝑌 = 1,020 − 1,000 = 20
Ndryshimi në nivelin e shpenzimeve është: ∆𝐼 = 10
Multiplikatori i shpenzimeve është:
∆𝑌 20
𝑠𝐺 = = =2
∆𝐼 10
Ose
1
1 1
𝑠𝐺 = = =2
1 − 𝑀𝑃𝐶 1 − 0.5
Komente:
1. Veprimi i multiplikatorit të shpenzimeve në rritjen e GDP
 Rritja e shpenzimeve për Investime me 10 mln bën që firmat të rrisin prodhimin me 10 mln për tju
përgjitur rritjes së kërkesës. Rritja e prodhimit është njëkohësisht rritje e të ardhurave për shitësit.
 Rritja e të ardhurave të shitësve me 10 mln çon në rritjen e konsumit me 5 mln (10*0.5) për shkak
se MPC-Prirja marxhinale për konsum është 0.5.
 Më tej rritja e konsumit do çojë sërish në një rritje tjetër të prodhimit me 5 mln e cila është
njëkohësisht rritje të ardhurave të firmave. Rritja e të ardhurave rrit me tej konsumin, e kështu me
rradhë do kemi një efekt të pafundëm të rritjes së të ardhurave dhe shpenzimeve.
2. Për një ekonomi të thjeshtë, pa sektor shtetëror dhe pa tregëti të jashtme kemi këto të dhëna hipotetike:
𝐶 = 100 + 0.8𝑌𝐷 ; 𝐼 = 50 + 0.1𝑌
a) Llogaritni nivelin e ekujlibrit të të ardhurave
b) Nëse kemi një shtesë në investime në masën 10 njësi, atëherë sa do të jetë niveli i ri i ekujlibrit të të
ardhurave.
Zgjidhje:
Pika a)
Meqënëse kemi ekonomi të thjeshtë pa sektor të shtetëror të ardhurat e disponueshme 𝑌𝐷 do jenë të barabarta
me të ardhurat 𝑌 (𝑌𝐷 = 𝑌 + 𝑇𝑅 − 𝑇𝐴 𝑘𝑢 𝑇𝑅 = 0 𝑑ℎ𝑒 𝑇𝐴 = 0)
Funksioni i konsumit në varësi të të ardhurave shprehet: 𝐶𝑌 = 100 + 0.8𝑌

Ekuilibri i të ardhurave është 𝑌 = 𝑃𝐸 ku 𝑃𝐸 = 𝐶 + 𝐼
𝑌 = 100 + 0.8𝑌 + 50 + 0.1𝑌
𝑌 = 150 + 0.9𝑌
0.1𝑌 = 150
𝑌 = 1,500
Koment: Shpenzimet autonome janë 150. Shpenzimet e induktuara janë 0.9𝑌
Pika b)
Shtesa në investime me 10 njësi rrit shpenzimet autonome me 10. Ekuilibri i ri të ardhurave është: 𝑌 = 𝑃𝐸′
𝑌 = (150 + 10) + 0.9𝑌
𝑌 = 160 + 0.9𝑌
0.1𝑌 = 160
𝑌 = 1,600
Rritja në të ardhura është: ∆𝑌 = 𝑌 ′ − 𝑌 = 1,600 − 1,500 = 100
Rritja në shpenzime është: ∆𝐼 = 10
Multiplikatori i shpenzimeve është:
∆𝑌 100
𝑠𝐺 = = = 10
∆𝐼 10
Kujdes: Mos e llogarisni multiplikatorin me mënyrën tjetër 𝑠𝑔 = 1/(1 − 𝑀𝑃𝐶) sepse nuk ju del i saktë. Tek
ky ushtrim përvec një pjese të konsumit që e keni të induktuar keni gjithashtu edhe një pjesë të investimeve që
janë të induktuara (dmth investime që varen nga të ardhurat).
3. Supozohet se në ekonomi ka këto të dhëna:

 𝐶 = 80 + 0.8𝑌𝐷
 Blerjet qeveritare për mallra dhe shërbime = 40 milion $
 Investime = 5 milion $
 Eksportet = 5 milion $
 Norma e taksave 𝑡 = 0.2
 Importet = 3 milion $
Të llogariten
a) Shpenzimet autonome për këtë ekonomi
b) Sa është prirja marxhinale për konsum të GDP-së reale.
Zgjidhje
Pika a)
3
Shpenzimet autonome janë shpenzimet e pavarura nga të ardhurat.

𝑆ℎ𝑝𝑒𝑛𝑧𝑖𝑚𝑒𝑡 𝑎𝑢𝑡𝑜𝑛𝑜𝑚𝑒 = 𝐶𝑎 + 𝐼𝑎 + 𝐺 + (𝑋 − 𝑀)
𝑆ℎ𝑝𝑒𝑛𝑧𝑖𝑚𝑒𝑡 𝑎𝑢𝑡𝑜𝑛𝑜𝑚𝑒 = 80 + 40 + 5 + (5 − 3) = 127
Koment: Duke iu Referuar teorisë së librit Importet janë të varura nga të ardhurat. Nëse do të ishin të varura
funksioni i importeve do jepej Psh: 𝑀 = 3 + 0.1𝑌. Meqënëse funksioni i importeve nuk është dhënë në vartësi
të të ardhurave shpenzimet për importe janë marrë AUTONOME.
Pika b)
𝑀𝑃𝐶𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙𝑒 = (1 − 𝑡) ∗ 𝑀𝑃𝐶𝑌𝐷 = (1 − 0.2) ∗ 0.8 = 0.64
Kuptimi i 𝑴𝑷𝑪𝑮𝑫𝑷 𝒓𝒆𝒂𝒍𝒆 : Ajo tregon se çpjese e 𝐺𝐷𝑃𝑟𝑒𝑎𝑙𝑒 shkon për konsum. Ju duhet të dini që shpenzimet
për konsum janë 𝑀𝑃𝐶𝑌𝐷 ∗ 𝑌𝐷 . Të ardhurat e diponueshme janë të ardhurat të pakësuara për taksën,
matematikisht: 𝑌𝐷 = (1 − 𝑡) ∗ 𝑌. Ndërsa pjesa që konsumohet është 𝑀𝑃𝐶𝑌𝐷 ∗ 𝑌𝐷 = 𝑀𝑃𝐶𝑌𝐷 ∗ (1 − 𝑡) ∗ 𝑌
Nga ky barazim mund të shohim që pjesa që konsumohet nga të ardhurat e disponueshme është 𝑀𝑃𝐶𝑌𝐷 ndërsa
pjesa që konsumohet nga të ardhurat totale është 𝑀𝑃𝐶𝑌 = (1 − 𝑡)𝑀𝑃𝐶𝑌𝐷 (𝑀𝑃𝐶𝑌 −është prirja marxhinale për
konsum e 𝐺𝐷𝑃𝑅𝑒𝑎𝑙𝑒 )
4. Në tabelën e mëposhtme 16.1 kemi paraqitur disa të dhëhna për një ekonomi hipotetike:
Tabela 16.1
Y C I Nx PE’=C+I+Nx PE’’ =C+I’+Nx
3,800 3,250 800 -200 3,850 3,950
4,000 3,400 800 -200 4,000 4,100
4,200 3,550 800 -200 4,150 4,250
4,400 3,700 800 -200 4,300 4,400
4,600 3,850 800 -200 4,450 4,550
4,800 4,000 800 -200 4,600 4,700
5,000 4,150 800 -200 4,750 4,850
Të dhënat e tabelës janë në milion lekë
a) Pasi të keni plotësuar kolonen e pestë të tabelës, llogaritni nivelin e ekujlibrit të të ardhurave sipas
modelit të shpenzime të ardhura.
b) Në qoftë se investimet rriten me 100 milion, atëherë sa do të jetë vlerë e PE’’ në kolonën e gjashtë.
Gjeni nivelin e ri të ekujlibrit të të ardhurave.
c) Sa është vlera e multiplikatorit për këtë ndryshim në investime? (Llogariteni me të dy metodat). Cili
është konkluzioni që arrijmë në këtë rast?
Zgjidhje
Pika a) Niveli ekujlibër i të ardhurave është 𝑌 = 𝑃𝐸 = 4,000
Pika b) Niveli i ri ekujlibër i të ardhurave është 𝑌 = 𝑃𝐸 ′ = 4,400
Pika c)
1 1 1 1
𝑆𝑖 = = = = =4
1 − 𝑀𝑃𝐶 1 − ∆𝐶 1 − 3,400 − 3,250 1 − 0.75
∆𝑌 4,000 − 3,800
∆𝑌 4,400 − 4,000
𝑆𝑖 = = =4
∆𝐼 100
5. Në tabelën e mëposhtme kemi këto të dhëna për një ekonomi të hapur me sektor shtetëror dhe me tregëti të
jashtme:
Tabela 16.2
Y Taksa Yd C I G Nx
4,000 1,000 3,000 2,500 800 1,200 -100
4,500 1,125 3,375 2,800 800 1,200 -100
5,000 1,250 3,750 3,100 800 1,200 -100
6,000 1,500 4,500 3,700 800 1,200 -100
Të dhënat e tabelës janë në milion lekë
a) Përcaktoni nivelin e ekujlibrit të të ardhurave për këtë ekonomi.
b) Sa do të jetë niveli i ri i ekujlibrit të të ardhurave në qoftë se shpenzimet qeveritare ulen me 200
milionë.
c) Përcaktoni me të dy metodat vlerën e multiplikatorit për këtë ndryshim të shpenzimeve shtetërore.
(Shohim që në tabelë janë të pranishme edhe taksat mbi të ardhurat, kështu që për të llogaritur
multiplikatorin do të marrim në konsideratë faktin që për çdo 1 lek në të ardhurat një pjesë e tyre ka
shkuar si taksë).
d) Gjeni nivelin e ri të ekujlibrit, në qoftë se taksat ulen me 250 milion lekë. Përcakto paraprakisht
ndryshimet që pësojnë të ardhurat e disponueshme dhe konsumi.
e) Ky ndryshim në taksa prej 250 milionësh a e kompenzon ndryshimin prej 200 milionësh të
shpenzimeve qeveritare (kemi parasysh që T dhe G përbëjnë dy anë të kundërta të buxhetit).
Zgjidhje
Pika a)
Y Taksa Yd C I G Nx PE=C+1+G+Nx
4,000 1,000 3,000 2,500 800 1,200 -100 4,400
4,500 1,125 3,375 2,800 800 1,200 -100 4,700
5,000 1,250 3,750 3,100 800 1,200 -100 5,000
6,000 1,500 4,500 3,700 800 1,200 -100 5,600
Niveli i ekujlibrit të të ardhurave është 𝑌 = 𝑃𝐸 = 5,000

Pika b)
Y Taksa Yd C I G’ Nx PE=C+1+G+Nx
4,000 1,000 3,000 2,500 800 1,000 -100 4,200
4,500 1,125 3,375 2,800 800 1,000 -100 4,500
5,000 1,250 3,750 3,100 800 1,000 -100 4,800
6,000 1,500 4,500 3,700 800 1,000 -100 5,400
Niveli i ri i ekujlibrit të të ardhurave do jetë 𝑌 = 𝑃𝐸 ′ = 4,500

Pika c)
1 1 1 1
𝑆𝐺 = = = = = 2.5
1 − 𝑀𝑃𝐶𝑌 1 − ∆𝐶 1 − 300 1 − 0.6
∆𝑌 500
5
∆𝑌 = 2.5 ∗ ∆𝐺 = 2.5 ∗ 200 = 500 𝑑𝑜 𝑢𝑙𝑒𝑡 𝐺𝐷𝑃 𝑛𝑔𝑎 5,000 𝑛𝑒 4,500

∆𝑌 4,500 − 5,000
𝑆𝐺 = = = 2.5
∆𝐺 −200
Pika d)
∆𝐶 300
𝑆𝑡 = 𝑀𝑃𝐶𝑌𝑑 ∗ 𝑆𝐺 = ∗ 𝑠𝐺 = ∗ 2.5 = 2
∆𝑌𝐷 375
Ulja e taksave me 250 do rrisë Y me 𝑌 = 2 ∗ 250 = 500
Koment:
Nëse ulen taksat do rriten të ardhurat e disponueshme (deri këtu nuk kemi efekt në GDP sepse nuk shpenzohet
gjë). Rritja e të ardhurave të diponueshme do shkojë një pjesë për konsum (𝑀𝑃𝐶𝑌𝐷 ∗ ∆𝑌𝐷 ) dhe një pjesë për
kursim (𝑀𝑃𝑆𝑌𝐷 ∗ ∆𝑌𝐷 ). Rritja në shpenzimet e konsumit ka efekt në rritjen e menjëherëshme të GDP dhe me
tej vazhdohet me efektin e multiplikatorit të shpenzimeve. Të gjitha efektet do paraqiteshin si më poshtë:
↓ 𝑇𝐴 𝑚𝑒 250 ⇒↑ 𝑌𝐷 𝑚𝑒 250 ⇒↑ 𝐶 𝑚𝑒 0.8 ∗ 250 = 200 ⇒↑ 𝑌 𝑚𝑒 2.5 ∗ 200 = 500 ⇒ 𝑌 ′ = 4,500 + 500 = 5,000
Multiplikatori i taksave në dallim nga multiplikatori i shpenzimeve ka kah të kundërt me ndryshimin në taska.
Nëse taksat ulen efekti do jetë rritja e GDP. Multiplikatori i taksave ka vlerë më të ulët se multiplikatori i
shpenzimeve.
Pika e)
Po, sepse multiplikatori i taksave është 2 dhe ndryshimi në ∆𝑌=2*250=500, ndërkohë që multiplikatori i
shpenzimeve qeveritare është 2.5 edhe ∆𝑌=2.5*200=500
6. Në bazë të ekuacioneve dhe të të dhënave të mëposhtme që shprehim tregues dhe lidhje me shpenzimet
agregate për një ekonomi të dhënë:
𝐶 = 70 + 0.5𝑌𝐷 ; 𝑇 = 0.2𝑌; 𝐼 = 40 − 0.1𝑌; 𝐺 = 20; 𝑁𝑥 = 10
a) Përcaktoni vlerën e MPC dhe MPS
b) Gjeni nivelin e ekujlibrit të të ardhurave kombëtare mbi bazën e të dhënave të mësipërme.
c) Në qoftë se supozojmë se taksat ulen me 50 njësi, atëherë sa do të jetë niveli i ri i ekujlibrit të të
ardhurave pasj këtij transaksioni.
d) Në këtë situatë buxheti është me defiçit apo tepricë buxhetore.
e) Për çdo 1 lekë shtesë të GDP ç’pjese shkon për konsum?
Zgjidhje
Koment: Nuk është korrekte që investimet të lidhen negativisht me të ardhurat, gjithsesi vazhdoni me
zgjidhjen e ushtrimit ashtu siç janë dhënë shifrat.
Pika a)
MPC = 0.5, MPS = 0.5
Pika b)
Ekuilibri i të ardhurave është 𝑌 = 𝑃𝐸 ku 𝑃𝐸 = 𝐶 + 𝐼 + 𝐺 + 𝑁𝑋
Duke ditur që 𝑌𝐷 = 𝑌 + 𝑇𝑅 − 𝑇𝐴 , funksioni i konsumit në varësi të 𝑌 është:
𝐶(𝑌) = 70 + 0.5(𝑌 + 0 − 0.2𝑌)
𝐶(𝑌) = 70 + 0.4𝑌
Ekuilibri i të ardhurave do jetë:

𝑌 = 70 + 0.4𝑌 + 40 − 0.1𝑌 + 20 + 10
𝑌 = 140 + 0.3𝑌
0.7𝑌 = 140
𝑌 = 200
Pika c)
↓ 𝑇𝐴 𝑚𝑒 50 ⇒↑ 𝑌𝐷 𝑚𝑒 50 ⇒↑ 𝐶 𝑚𝑒 0.5 ∗ 50 = 25
Për shkak të uljes së taksave shpenzimet për konsum do rriten me 25 dhe rrjedhimisht shpenzimet autonome do
rriten me 25. Ekuilibri i ri i të ardhurave do jetë 𝑌 = 𝑃𝐸′
𝑌 = (140 + 25) + 0.3𝑌
𝑌 = 165 + 0.3𝑌
0.7𝑌 = 165
𝑌′ = 235.7
Pika d)
Duhet të krahasoni shpenzimet qeveritare me të ardhurat nga taksat për të parë nëse buxheti është me tepricë
ose defiçit. Shpenzimet qeveritare janë dhënë të pavarura nga taksat, kjo për thjeshtësi sepse normalisht do
vareshin në masë të konsiderueshme nga taksat.
Shpenzimet Qeveritare (e dhënë) 20
TR nga Taksat 0.2*𝑌= 0.2*235.7 47.14
Teprica buxhetore 27.14
Pika e)
𝑀𝑃𝐶𝑌 = (1 − 𝑡) ∗ 𝑀𝑃𝐶𝑌𝑑 = (1 − 0.2) ∗ 0.5 = 0.4
Koment: Për çdo 1 lekë shtesë në 𝐺𝐷𝑃𝑟𝑒𝑎𝑙𝑒 , 0.4 lekë shkojnë për konsum.
7
PARAJA DHE BANKA – ZGIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC

1. Përcaktoni në bazë të të dhënave vlerën e M1:
- Paraja kesh 207.2 miliard
- Çeqet e udhëtimit 7.2
- Depozitat e kursimit 190.6
- Depozitat e çekueshme 290
- Bono thesari 0.5
Zgjidhje:
M1 përfshin vetëm paratë e transaksioneve, pra ato instrumenta financiarë që realizojnë këmbimin e mallrave
në çdo kohë, menjëherë dhe pa kosto, pra janë plotësisht likuide. Këtu përfshihen monedhat dhe
kartmonedhat (paratë në dorë) si dhe llogaritë e çekueshme dhe çeqet e udhëtarëve.
Llogaritja e M1 Në Mld
- Paraja cash 207.2
- Çeqet e udhëtimit 7.2
- Depozita të çekueshme 290
Totali i M1 504.4
Komente: Depozitat e kursimit dhe bonot e thesarit nuk janë likuide dhe nuk janë menjëherë të vlefshme për
të bërë pagesa.
2. Duke u nisur nga të dhënat e mëposhtme:

- Rezervat 51
- Letrat me vlerë 100
- Depozitat e çekueshme 140
- Pasive të tjera të bankës 130
- Huatë 109
- Pasuri të tjera të bankës 10
a) Ndërtoni bilancin e bankës ABC me të dhënat e thjeshtuara të mësipërme.
b) Sa është rezerva tepërt e kësaj banke nëse normat e rezervës së kërkuar është 30%.
Zgjidhje:
Pika a) Bilanci i bankës
Bilanci i bankës
Aktive Pasive
Rezervat 51 Depozita të çekueshme 140
Letra me vlerë 100 Pasive të tjera të bankes 130
Huatë (kredite) 109
Pasuri të tjera të bankës 10
Totali i aktiveve 270 Totali i pasiveve 270
Pika b) Llogaritja e rezervës së tepërt

Rezervat 51
Rezerva e detyrueshme 30%*140 42
Rezerva e tepërt 9
1
3. Banka Qëndrore blen një obligacion 500 lekësh nga një individ. Ky i fundit paratë i depoziton në Bankën A.
a) Duke patur parasysh që norma e rezervës së detyrueshme është e barabartë me 10%, paraqitni bilancin
fillestar dhe atë të modifikuar (bilancin pas dhënjes së huasë) të formës së thjeshtuar për bankën A në
tabelën 19.1.
b) Huanë që jep banka A e merr një individ për të blerë një veture. Pronari i veturës paratë e marra nga
shitja e veturës i derdh në një llogari tek banka B. Paraqitni bilancin fillestar dhe atë të modifikuar për
bankën B në tabelën e mësipërme. Sa është rritur deri tani stoku i parasë në qarkullim?
Përgjigjje: Pika a dhe b)
Tabela 19.1
Bilanci Bilanci i Bilanci Bilanci i
Fillestar modifikuar fillestar modifikuar
(A) (A) (B) (B)
Aktivi
- Rezervat 500 50 450 45
- Huatë 450 405
Pasivi
- Depozitat 500 500 450 450
Veprime me:
- Rezervën e detyrueshme 50 - 45 -
- Rezervën e tepërt 450 - 405 -
c) Gjeni në ç’masë janë shumfishuar depozitat e sistemit bankar deri në këtë moment si rezultat i
depozitimit prej 500 mije lekësh. Sa është rritja totale e stokut të parasë (gjendja e parasë) në qarkullim?
A ndryshon kjo shumë nga shuma totale e huasë së dhënë?
Përgjigjje:
Depozitat janë rritur 1.9 herë nga depozita fillestare sepse totali i depozitave në të dy bankat është 950
(500+450) ndërkohë që shuma e depozituar ishte 500.
Totali i parasë në qarkullim është:

Para në dorë (janë paratë që banka B i ka dhënë hua) 405
Depozita të dy bankave (500+450) 950
Totali i parasë në qarkullim deri në këtë moment 1,355
Rritja nw stokun e parasw:

Stoku i parasw mbas dhwnjes sw huasw nga banka B 1,355
Stoku i parasw nw fillim (para cash tw individit) 500
Rritja nw stokun e parasw = rritjen e huave 855
d) Në ç’masë rriten depozitat e bankës pasardhëse pas bankës B, e cila supozojmë që është banka C?
Përgjigjje: Depozitat e bankës C rriten me 405 që është shuma që banka B ka dhënë hua dhe klienti i
bankës i ka shpenzuar e me tej janë depozituar nga shitësi i mallrave tek banka C.
e) Sa është shuma totale e rezervës së detyrueshme në gjithë sistemin bankar?

PARAJA DHE BANKA – ZGIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
Përgjigjje: Rezerva e detyrueshme do jetë sa shumë fillestare e depozituar në sistemin bankar pra 500
lekë. Shumëfishimi i parasë do përfundojë kur e gjithë shuma fillestare e depozituar të mbahet si rezervë
e detyrueshme nga sistemi bankar.
f) Gjeni në ç’masë janë shumëfishuar depozitat e sistemit bankar?

Përgjigjje: ∆𝐷 ∗ 𝑟 = ∆𝑅
Ku ∆𝐷 – është shtesa e depozitave në gjithë sistemin bankar
𝑟 – është norma e rezervës së detyrueshme.
∆𝑅 – është shtesa e rezervave në gjithë sistemin bankar.
Duke ditur që shtesa e rezervave është sa depozita fillestare ∆𝑅 = 500, dhe se norma e rezervës së
detyreshme është 𝑟 = 10%, ne mund të gjejmë sesa do të jetë shtesa e depozitave në gjithë sistemin
bankar.
∆𝑅 500
∆𝐷 = = = 5,000.
𝑟 01
Depozitat në gjithë sistemin bankar do shtohen me 5,000 si rezultat i depozitës fillestare prej 500.
1 1
Multiplikatori është = 𝑟 = 0.1 = 10
g) Sa është rritja totale e stokut të parasë (gjendja e parasë) në qarkullim? A ndryshon kjo shumë nga rritja
totale e huasë së dhënë?
Përgjigjje: Rritja totale e parasë në qarkullim është 5,000 (tek kjo shumw wshtw pwrfshirw edhe
injektimi fillestar i bankws qwndrore e cila i kishtw dhwnw hua individit). Rritja e huave është 4,500 dhe
rritja e rezervës së detyrueshme 500. E ilustruar paraqitet tek bilanci më poshtë:
Bilanci i Sistemit bankar

Aktivet Pasivet
Shtesa në rezerva 500 Shtesa në depozita 5,000
Shtesa ne Hua (kredi) 4,500
Totali i shtesës 5,000 Totali i shtesës 5,000
4. Supozojmë se një individ depoziton 3,000$ në bankën tregtare ABC. Duke supozuar se norma e rezervës së
detyrueshme të vendosur nga BQ është 10%.
a) Pasqyroni në tabelën e mëposhtme reaksionin zinxhir të shumëfishimit të depozitave në para deri në 5
banka.
b) Sa është multiplikatori i parasë?
c) Gjeni në ç’masë janë shumëfishuar depozitat e sistemit bankar dhe si ka ndryshuar oferta e parasë.
3
Zgjidhje:
Pika a)
Tabela 19.2
Bankat Rezervat dhe Rezerva e Rezerva e Ndryshimi në
depozitat sigurisë tepërt dhe gjendjen e
huaja parasë
A 3,000 300 2700 2,700
B 2,700 270 2,430 2,430
C 2,430 243 2,187 2,187
D 2,187 219 1,968 1,968
E 1,968 197 1,771 1,711
Totali i shtimit të parasë 12,285 1,229 11,056
Koment: Për shkak të depozitimit prej 3,000$ oferta monetare është rritur me 11,056 deri tek banka E.
Pika b)
Llogaritja e multiplikatorit për 5 bankat e para.
11,056+3,000
𝑀𝑢𝑙𝑡𝑖𝑝𝑙𝑖𝑘𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖 = = 4.68 herë
3,000
Deri në këtë moment shuma e depozituar prej 3,000$ është rritur me 4.68 herë duke shkuar në 14,056$.
Pika c)
Depozitat janë rritur me 12,285. Oferta e parasë para depozitimit ishte 3,000 pas depozitimeve në 5 bankat
oferta është 12,285 (shtesa nw depozita) +1,771 (para cash)=14,056. Shtesa në ofertën e parasë është 14,056-
3,000=+11,056.
BANKA QENDRORE – ZGJIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
Ushtrime dhe Problema

1. Supozohet se ekujlibri monetar arrihet në pikën ku norma e interesit është 8% në vit dhe sasia reale e parasë
është 60 milion lekë. Si ndikojnë situatat e mëposhtme në nivelin e normes së interesit dhe të kërkesës
agregate?
a) Ulet norma e rezervës së kërkuar
b) Rritet niveli i përgjithshëm i çmimeve
c) BQ shet letra me vlerë.
Zgjidhje
Pika a) Ulja e rezervës së detyrueshme do rrisë ofertën monetare. Në tregun e parasë rritja e ofertës monetare do
bëjë që norma e interesit të ulet. Më tej ulja e normës së interesit do rrisë shpenzimet për investim, kjo sepse kur
interesat janë të ulta familjet dhe bizneset nxiten të marrin më shumë borxhe për të realizuar investime. Rritja në
kërkesën për investime rrit Kërkesën Agregate. Kjo e fundit do çojë në rritjen e GDP dhe në nivelin e çmimeve.
↓ 𝑟 ⇒↑ 𝑚𝑢𝑙𝑡𝑖𝑝𝑙𝑖𝑘𝑎𝑡𝑜𝑟𝑖 𝑖 𝑝𝑎𝑟𝑎𝑠𝑤 ⇒↑ 𝑀 (𝑜𝑓𝑒𝑟𝑡𝑎 𝑚𝑜𝑛𝑒𝑡𝑎𝑟𝑒) ⇒↓ 𝑖 ⇒↑ 𝐼; ↑ 𝐶 ⇒↑ 𝐴𝐷 ⇒↑ 𝐺𝐷𝑃𝑟𝑒𝑎𝑙; ↑ 𝑃
Paraqitja Grafike (Mekanizmi i transmisionit)
Pika b) Rritja e nivelit të përgjithshëm të çmimeve do kërkojë ulje të ofertës monetare. Kjo do rrisë normën e
interesit e cila do të ketë ndikim në uljen e shpenzimeve investime. Ulja e shpenzimeve për investime do ulë
kërkesën agregate duke ulur GDP dhe nivelin e pëgjithshëm të çmimeve.
↓ 𝑀 (𝑜𝑓𝑒𝑟𝑡𝑎 𝑚𝑜𝑛𝑒𝑡𝑎𝑟𝑒) ⇒↑ 𝑖 ⇒↓ 𝐼; ↓ 𝐶 ⇒↓ 𝐴𝐷 ⇒↓ 𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙; ↓ 𝑃
Pika c) Shitja e letrave me vlerë do çojë në uljen e ofertës monetare. Normat e interesit do rriten, shpenzimet për
investime do ulen. Kërkesa agregate do ulet dhe prodhimi i pëgjithshëm do ulen. Gjithashtu ulet edhe niveli i
çmimeve.
↓ 𝑀 (𝑜𝑓𝑒𝑟𝑡𝑎 𝑚𝑜𝑛𝑒𝑡𝑎𝑟𝑒) ⇒↑ 𝑖 ⇒↓ 𝐼; ↓ 𝐶 ⇒↓ 𝐴𝐷 ⇒↓ 𝐺𝐷𝑃 𝑟𝑒𝑎𝑙; ↓ 𝑃
2. Duke u nisur nga situtatat e mëposhtme që paraqesin intrumente indirekte të politikës monetare:
a) Një rënie në normën diskaunt nxit Bankën Tregëtare ABC të marrë një hua prej 2 milion $ nga BQ.
b) BQ blen 3 milion lekë obligacione nga Banka Tregëtare ABC.
c) Banka Tregëtare ABC blen 10 milion bono thesari nga BQ.
U Jepni përgjigjje pyetjeve të mëposhtme për secilin nga rastet e mësipërme:
- Çfarë ndryshimi ndodh në ofertën monetare?
- Çfarë ndryshimi ndodh në rezervat e Bankës Tregëtare pas çdo transaksioni?
1
- Në qoftë se norma e rezervës së detyrueshme është 20% atëherë sa është masa e shumëfishimit apo
pakësimit të depozitave pas kryerjes së këtyre transaksioneve?
Zgjidhje:
Rasti a)
- Fillimisht banka qëndrore injekton 2 mln në sistemin bankar duke i dhënë borxh bankës ABC.
- Shumfishimi i parasë do vazhdojë deri në momentin që e gjithë shuma e injektuar fillimisht në ekonomi të
mbahet si rezervë e detyrueshme.
- Mbas procesit të shumfishimit të parasë oferta monetare do rritet me 5 herë*2 mln =10 mln (sepse
multiplikatori i parasë është 5 =1/r=1/0.2)
Rasti b)
- Fillimisht banka qëndrore injekton 3 mln në sistemin bankar duke i dhënë borxh bankës ABC.
- Shumfishimi i parasë do vazhdojë deri në momentin që e gjithë shuma e injektuar fillimisht në ekonomi të
mbahet si rezervë e detyrueshme.
- Mbas procesit të shumfishimit Oferta monetare do të rritet me 5 herë *3 mln =15 mln.
Rasti c)
- Fillimisht banka qëndrore terheq 10 milion nga sistemi bankare.
- Pakësimi i ofertës monetare do vazhdojë deri në momentin kur rezervat të pakësohen sa tërheqja fillestare
prej 10 mln.
- Efekti i tërheqjes fillestar do shumfishohet dhe në fund Oferta monetare do të ulet me 5 herë*10 mln=50
mln.
3. Analizojmë një ekonomi në të cilën niveli i çmimeve është 1.5, GDP reale është 240 milion leke dhe oferta
për para është 60 milion lekë. Në këto kushte:
a. Sa është shpejtësia e qarkullimit të parasë.
b. Sipas teorisë sasiore si do të ndikojë tek niveli i përgjithshëm i çmimeve një rritje në sasinë e parasë ose
në ofertën monetare në masën 80 milion lekë.
Zgjidhje:
Ekuacioni i teorisë sasiore të parasë është:
𝑀∗𝑉 =𝑃∗𝑌
Ku:
𝑀 është sasia e parasë në qarkullim (oferta monetare)
𝑉 është shpjetësia e qarkullimit të parasë
𝑃 është niveli i përgjithshëm i çmimeve
𝑌 është GDP reale
Pika a)
𝑃 ∗ 𝑌 1.5 ∗ 240 360
𝑉= = = = 6 ℎ𝑒𝑟𝑒
𝑀 60 60
Pika b)
Nëse i referohemi periudhës afatshkurtër niveli i çmimeve nuk ndryshon dhe një rritje në ofertën e parasë do cojë
në rritjen e prodhimit (teoria Keynesianiste). Kjo ndodh sepse shpejtësia e qarkullimit të parsë është fisuar dhe
niveli i përgjithshëm i çmimeve është i fiskuar:
𝑀𝑉̅ = 𝑃̅𝑌
BANKA QENDRORE – ZGJIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC
Nëse i referohemi periudhës afatgjatë niveli i përgjithshëm i çmimeve ndryshon ndërkohë që prodhimi është
fiksuar (teoria Klasike). Në periudhë afatgjatë një rritje në ofertën monetare do çojë në rritjen e nivelit të
përgjithshëm i të çmimeve.
𝑀𝑉̅ = 𝑃𝑌̅
Pyetja e referohet periudhës afatgajtë sepse kërkon të rillogaritet niveli i ri i çmimeve:
𝑀′ 𝑉 80 ∗ 6
𝑃′ = ̅ = =2
𝑌 240
4. Plotësoni tabelën e mëposhtme duke u nisur nga ekuacioni i këmbimit.
Tabela 20.1
Viti M V P Y
1 300$ 3 2 450
2 400$ 3 2 600
3 400$ 3.535 2.02 700
4 450$ 5 3 750
5 600$ 5 4 750
6 600$ 6 4.08 882
Koment: Ushtrimi zgjidhet duke përdorur ekuacionin e teorisë sasiore të parasë 𝑀 ∗ 𝑉 = 𝑃 ∗ 𝑌
5. Supozoni se ka ndodhur një rënje në sasinë e parasë. Duke përdorur analizën e modelit të kërkesës dhe të
ofertës agregate tregoni se çfarë ndodh në nivelin e çmimeve dhe të GDP-së nominale në afat të shkurtër dhe
në afat të gjatë.
Zgjidhje:
 Në afatshkurtër:Pwr shkak tw uljes sw ofertws monetare do rritet norma e interesit. Rritja e normws sw
intersit do ulw shpenzimet e investimeve, do ulet kërkesa agregate, do ulet gjithashtu GDP real dhe niveli i
përgjithshëm i çmimeve.
 Në afatgjatë: Pwr shkak tw uljes sw çmimeve Firmat do ulin kostot. Ulja e kostove bwn qw firmat tw
rrisin nivelin e prodhimit, si rezultat do rritet oferta agregate, rritet GDP dhe niveli i pwrgjithshwm i
çmimeve do ulet swrish.

Hyrje Ne Ekonomi, Ushtrimet e Librit, Tema 2-20

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hyrje Ne Ekonomi, Ushtrimet e Librit, Tema 2-20

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KËRKESA DHE OFERTA – ZGJIDHJET E USHTRIMEVE PUNOI: ERJON SKORDHA ACCA, MCP, MSC

A. Kërkesa për një të mirë varet nga:

B. Oferta për një të mirë varet nga:

5. Pritshmëritë e prodhuesve – Janë variabël jo i përcaktuar në model. Zhvendoset kurba e ofertës

5. Grafiku i mëposhtëm na paraqet tri kurba kërkese. Përgjigjuni pyetjeve të mëposhtme:

8. Në tabelën e mëposhtme jepet kërkesa dhe oferta për mallin X.

Çmimi Sasia e kërkuar Sasia e ofruar Sasia e ofruar e re Gjendja e tregut

Me të dyja mënyrat vërtetuam që elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin është unitar.

𝑇𝑅ç𝑚=2 = [5 𝑛𝑗 + 50% ∗ 5𝑛𝑗] ∗ 2 = 15 𝑙𝑒𝑘𝑤

U5. Duke pasur parasysh të dhënat e tabelës së mëposhtme:

a) Ndërtoni kurbën e kërkesës hde të ofertës për mallin e paraqitur në tabelë.

Çmimi Sasia e kërkuar Sasia e ofruar Gjendja e tregut

Tek çmimi P=4, Qd=Qs=8.

e) Elasticiteti i kërkesës në lidhje me çmimin është 1.

Komente të tjera shtesë:

Shkurtimisht mund të shkruajmë:

𝑇𝐾2 = 𝑀𝑈2 − 𝐶𝑚𝑖𝑚𝑖 = 120 − 90 = 30

𝑇𝐾3 = 𝑀𝑈2 − 𝐶𝑚𝑖𝑚𝑖 = 100 − 90 = 10

Duke transformuar ekuacionin më lart kemi:

Interpretime për vijën e buxhetit

Guidë për zgjidhjen:

USHTRIME DHE PROBLEMA

Produkti marxhinal i punës

100 1−0 4−1 6−4 7−6 6−7 4−6

300 3 4.5 3.5 3 2 1

Grafiku i Prodhimit në Periudhë Afatshkutër

100 200 300

Grafiku i Produktit Marxhinal te Punes

100 200 300

Produkti Marxhinal i tokës

Grafiku i Produktit Marxhinal te Tokes

Grafiku i Produktit Marxhinal dhe Mesatar

Komente mbi grafikun:

a) Plotësoni vendet bosh

12. Supozhet se produkti mestar i kaptalit jepet nga tabela 6.10

Ushtrime dhe problema

3. Një firmë prodhon sasitë e outputit me kostot që tregohen në tabelën 7.4:

Prodhimi (TP) 0 64 224 432 640 800 864 864

𝑇𝑃 - 64 224 432 640 800 864 864

∆𝑇𝐶 - 23 − 20 26 − 23 29 − 26 0.014 0.019 0.047 3

B. Kosto të shfaqura: B. Kosto të shfaqura:

Q TC TFC TVC ATC AVC MC

Q TC TFC TVC ATC AVC MC

b 10,000 2,000 4 3 6 Rritet

c 2 2,000 2,000 5,000 2 Bjerë

d 6,000 6,000 4,500 Min 0.75 Rritet

e 5 2,000 5.25 5 Rritet

f 20,000 18,000 3.6 4 Rritet

g 4,000 16,000 16,000 Min 5 3 Bjerë

h 4.5 9,000 12,000 5.25 Min Rritet

i 3,000 9,000 3.25 3 Rritet

j 2,000 16,000 3,000 7 8 Rritet

2. Një firmë e konkurencës së plotë prodhon sasitë e produktit me kostot e mëposhtme:

b) Sa është niveli i fitimit total në të dy situatat?

Përgjigjje: Për të llogaritur fitimin do bëni diferencën midis TR dhe TC.

Ushtrime dhe problema

a) Çfarë paraqet kurba 1?

a) Plotësoni vendet bosh në tabelë

Pika b) Për nivelin 2 ose 3 njësi.

3. Monopolisti ka kostot dhe të ardhurat që tregohen në fig. 9.4

6. Tabela 9.5 paraqet kurbën e kërkesës për monopolistin.

Grafiku i Të Ardhurave Totale, Marxhinale dhe

E ardhura totale E ardhura marxhinale E ardhura mesatare

3. Duhet të ulë çmimin dhe të rritë sasinë e prodhuar dhe të shitur