➢ Elektromanyetik Dalga

➢ Siyah Cisim Işıması

➢ Fotoelektrik Olay ➢ Heisenberg’in Belirsizlik İlkesi
➢ Elementlerin Çizgi Spektrumu ➢ de Broglie Dalga Boyu
➢ Bohr Atom Modeli ➢ Schrödinger Dalga Denklemi

➢ Elementler Arası Periyodik İlişki

Kimya Ders Notları

Dr. Öğr. Üyesi İbrahim Uyanık
Şekilde bir ampul gösterilmiştir. Ampul içerisindeki volfram ya da
tungstenden oluşan fitil üzerinden elektrik akımı geçirilir ve fitil göstermiş
olduğu direnç neticesinde ısınır ve görünür bölgede ışık yayar ve ortamı
aydınlatır. Yani buradaki olay metalin ısıtılarak ışık yaymasını
sağlamaktır.

Metalin ulaşmış olduğu sıcaklığa bağlı olarak yayınladığı ışığın rengi de

farklılık gösterir. Şekilden de göreceğiniz gibi metalin sıcaklığı arttıkça
yayınlanan ışığın rengi kırmızıdan beyaza doğru kaymaktadır.

2
Ancak floresans lambadaki durum farklıdır. Floresans lambada bir
metalin ısıtılarak uyarılması yoktur. Buradaki durum şekilde de görüleceği
gibi lambanın içerindeki maddenin (çoğunlukla bu cıvadır) elektrik akımı
ile uyarılması ve bu uyarılan maddenin tekrar temel hale geçmesi ve bu
durumda bir ışın yayınlanması ki bu ışın görünür bölgeye tekabül etmez
(çoğunlukla UV ışınıdır). İşte bu ışın lamba içerisindeki yani floresans
tüpün iç yüzeyini kaplamış olan fosfor atomlarını uyarır ve uyarılmış
haldeki fosfor atomları tekrar temel hale gelirken ışın yayınlar ve biz bu
ışıkla aydınlanırız.

FLORESANS

4
Bir metalin uyarılması bir şekilde ışık
oluşmasına neden olur. Ancak bir maddeyi
uyarmak ne anlama geliyor. Aslında bu
sorunun cevabı bize atomun elektron yapısını
anlamada yardımcı olacaktır.

5
❖ Atomun elektronik yapısı atomdaki elektronların sayısını,
çekirdek etrafındaki dağılımını ve enerji düzeylerini ifade
eder.

❖ Elektronik yapının bilinmesi kimyada özel bir önem taşımaktadır

çünkü elementlerin fiziksel ve kimyasal davranışları atomların
elektron yapısınca belirlenir.

❖ Atomun yapısı ile ilgili gerçekleştirilen çalışmalar temelde ikiye

ayrılmıştır: Bunlardan ilki maddenin elektriksel özellikleri
üzerine yapılan çalışmalar diğeri ise ışık ile madde arasındaki
etkileşimlerin incelendiği çalışmalardır.
Işık-Madde Etkileşimi

Işık ile madde arasındaki etkileşimde iki önemli olay vardır: Bunlardan
ilki, ışıkla madde etkileştiği zaman ışının maddelerce absorplanması
yani absorpsiyon; diğeri ise maddelerce absorplanan enerjinin ışın
olarak yayılması yani emisyon.

Atomun elektronik yapısı ile ilgili sahip olduğumuz bilgilerin çoğu,

maddeler tarafından yayılan veya absorplanan ışının analizinden elde
edilmiştir.

Dolayısı ile atomun elektronik yapısının anlaşılabilmesi için

öncelikle ışık ile ilgili temel şeyleri bilmemiz şarttır.
7
 Gözümüzün görmüş olduğu ışık pek çok elektromanyetik
ışıma türlerinden biridir. Elektromanyetik ışıma boşlukta bir
enerji taşıma aracıdır ve radyan enerji olarak adlandırılır.
Işığın elektromanyetik dalgalardan oluştuğunu ilk olarak
1873 yılında Maxwell söylemiştir.

Klasik fizikçiler bu dalgaları,

Elektromanyetik ışık içerisinde titreşen
dalgalar parçacıklardan
kaynaklanarak
açıklamışlardır.

1831-1879
James Clerk Maxwell

8
Gözümüzle gördüğümüz ışık yanında pek çok elektromanyetik
ışıma türü vardır: Radyo dalgaları, kırmızı ötesi ışınları, UV
ışınları, X ışınları vb. gibi.
Elektromanyetik ışımaların hepsi aynı temel özellikleri gösterirler.
Örneğin hepsi boşlukta yaklaşık 3x10 8 m/s hızla hareket ederler
ve aynı zamanda diğer dalgalarda olduğu gibi elektromanyetik
dalgalarda da dalga boyu, frekans, genlik gibi temel dalga
özelliklerinden bahsedebiliriz.

9
 Genlik
Dalgaların Temel (dalga yüksekliği)
(Güç)
Özellikleri

Dalga boyu (l) birbirini izleyen iki tepenin ya da çanağın sırasıyla en

yüksek ya da alçak noktaları arasındaki uzaklık
Genlik, bir dalganın tepesinden çukuruna kadar olan düşey uzaklığın
yarısıdır.
Frekans (n) birim zamanda geçen tepe ya da çanak sayısıdır. (Frekans
birimi hertz’dir = 1 s-1).
 Bir dalga için yüksek frekans düşük dalga boyuna
tekabül etmektedir. Yani dalga boyu ile frekans
arasında bir ters orantı vardır bu durum aşağıdaki
eşitlikle ifade edilir.
Dalganın hızı (c) = l x n

c, ışığın boşluktaki (vakumdaki) hızıdır

ve değeri ise 3.00 x 108 m/s dir.

Örnek. Neon lambası 670 nm dalga boyunda ışık yaymaktadır.

Bu ışığın frekansı nedir?

11
 Elektromanyetik ışımalardaki dalgalar, dalga boylarındaki
farklılıktan dolayı kategorilere ayırabilir. Örneğin güneş ışığı bir
prizmadan geçirildiğinde gözümüzün görebileceği aralıktaki
dalgalar aşağıdaki gibi ayrılır. Bunlar görünür alandaki
elektromanyetik ışıma türleridir. Bunun yanında bahsettiğimiz gibi
farklı ışıma türleri vardır. İşte tüm bu ışımaları frekans ve dalga
boylarına ayrılmış olarak gördüğümüz görsellere Elektromanyetik
spektrum denir.

Güneş
Işığı
 Elektromanyetik Spektrum
Enerji artar

Görünür spektrum

Enerji artar Dalga boyu artar

 Newton Faraday

1900
1600

Huygens Coulomb Maxwell

14
….Ancak 3 olayın açıklanması noktasında klasik fizik
bilgileri yetersiz kalmıştır. Aşağıdaki 3 olayın izah
edilebilmesi için farklı çalışmalar yapılmıştır.

1- Siyah cisim ışıması

2- Fotoelektrik olayı
3- Atomların çizgi spektrumu

Ancak 20. yy.da önemli gelişmeler yaşanmıştır.

15
5. Elektronlar ve Fotonlar Konferansı, 1927
Belgium

Heisenberg
Schrödinger

de Broglie
Bohr

Gördüğümüz
Planck tüm bu isimlerin
Einstein

atomun elektronik yapısı ile ilgili

bugün sahip olduğumuz bilgilerde
çok büyük etkileri olmuştur.
16
 Siyah Cisim Işıması
❑ Isınan cisimlerin belirli bir sıcaklığa ulaştıktan
sonra görünür alan ışıması yapması

Bu sonuç, deneysel
olarak 20. yy da
keşfedildi ancak
Maxwell’in
elektromanyetizma
teorisi ile açıklanamadı.
Vücut sıcaklığı
yaklaşık 310 K

18
Güneş ışınlarının Spektrumu (Dünya)

19
 Plank Eşitliği, Işığın küçük
taneciklerden (Kuant) oluşması
Siyah cisim ışıması ile ilgili olarak Planck: Max Planck

Enerjinin sürekli olmadığını ve cisimlerin absorpladığı veya

yayınladığı şeyin küçük parçacıklar olabileceğini söyledi ve
1901 yılında o önemli eşitliğini yazdı.

E= n h n

Bu eşitlik ışığında siyah cisimlerin ışıması ile oluşan

spektrumları yorumladı.
Çoğu bilim insanı (kendisi dahil) ortaya çıkan şeye inanmak
istemedi.

20
Ancak bir kişi vardı ki Planck’ın ortaya koyduğu şeyi
çok önemsiyordu:

O da Einstein dı. Einstein, Planck ın bu fikrini kullanarak

Fotoelektrik olayını çözdü. Fotoelektrik olayı üzerine ışın
düşürülen cisimlerden elektron fırlaması olayıdır.
Şöyle bakacak olursak…. 21
 Yeterli enerjiye sahip fotonlar Fırlayan elektronlar
bir metal yüzeye çarpar ve anotta toplanır
metaldeki elektronları fırlatır

Elektron
Elektron

Işık Foto
Katot

Anot
Bu deneyden elde
edilen sonuç, ışığın
dalga yapısı ile
açıklanamamıştır. Akım
Ölçer

Fotoelektronların hareketi bir

akım akışına neden olur ve bu ışık
şiddetine bağlı olarak gözlenir.
 Işığın dalga modelini göz önüne
alınarak;
ışığın genliğinin artması ile yayılan
Gelen ışık
foto-elektronların kinetik
Yayılan elektronlar
enerjisinin artacağı ve
ışığın frekansının artması ile de
ölçülen akımın artacağı
Metal yüzey
düşünülmüştür ancak

gerçek böyle değildi:

23
Deneyler, ışığın frekansının artması ile foto-elektronların
kinetik enerjisinin arttığını, ışığın genliğinin artması ile de
akımın arttığını gösterdi.

Bu sonuçlar doğrultusunda Einstein ışığın her biri hn

kadar bir enerjiye sahip fotonlardan oluştuğunu
önerdi.
“Every physicist

E = hn
thinks he knows
what a photon
h: Planck sabiti, is. I spent my life
6.626  10−34 J s. to find out what
a photon is and I
still don’t know
it” 24
 Elektronların metalden
uzaklaştırılabilmesi için metalle
elektron arasındaki etkileşimin
koparılabilmesi gerekir yani metal
üzerine düşürülen ışın enerjisi (hn)
ilk olarak bu enerjiye (W) yetmeli ve
elektronunun fırlatılabilmesi için ise
ekstra bir enerjiye (KE) de sahip
olması gerekir.

E foton= E foton= Ebağlanma+ Ekinetik

Ebağlanma=
Ebağlanma = Efoton- E kinetik
Ekinetik=
 Tüm bunlar neticesinde ışığın hem dalga hem de tanecik
yapısında olduğu anlaşılmıştır.
Duruma göre ortaya çıkan
Difraksiyon olayları açıklamak için bu iki
özellikten biri kullanılmaktadır.
Örneğin ışığın difraksiyon veya
girişim gibi özelliği onun dalga
Girişim yapısında olduğu kabul edilerek;
fotoelektrik olay ya da sıcak cisim
ışıması gibi olaylar da ışığın
Işık hem dalga hem de parçacık yapısında olduğu kabul
parçacık özelliği edilerek izah edilebilmektedir.
gösterir:

Dalga-Parçacık
Özelliği 26
 SORU
Standart bir lazer yazıcı 780.0 nm dalga boyunda ışık
yaymaktadır. Bu ışıktaki bir fotunun enerjisini hesaplayınız.
(h=6.626X10-34 J s)

27
 SORU
Bir fotoelektrik deneyinde 337 nm dalga boyuna sahip bir UV
ışık bir parça potasyum metalinin yüzeyine gönderilmiştir.
Metalden ayrılan elektronların kinetik enerjisi 2.30 x 10 -19 J
olarak ölçülmüştür. Potasyumun elektron bağlanma enerjisi
kaçtır? (h=6.626x10-34 Js)

E foton=

E foton= Ebağlanma+ Ekinetik

Ebağlanma = Efoton- E kinetik

28
Aşağıdakilerden hangisinde l dalga boylu
1 mol fotunun enerjisi doğru olarak ifade
edilmiştir?

29
 1911’deki Ruherford’un atom modelinde
negatif yüklü elektronlar pozitif yüklü
çekirdek etrafında tıpkı gezegenlerin
güneşin etrafında dönmesi gibi
dönmektedirler.
Fizikçilere göre bunun olması mümkün
değildi.

Bununla birlikte, Einstein ve Planck’ın çalışmaları atomdaki

elektronların düzenlerinin anlaşılması konusunda oldukça etkili
olmuştur. 1913 yılında Danimarkalı fizikçi Niels Bohr ise 19. yy
boyunca açıklanması konusunda oldukça zorlanılan bir başka
husus olan atomların çizgi spektrumları (emisyon spektrumları)
ile ilgili teorik açıklamalarda bulunmuştur.

30
 Atomların çizgi spektrumu ve Bohr
Atom teorisine Geçiş
Sürekli spektrum elde edilemez. Spektrum kesiklidir.

31
 Sürekli spektrum

Dalga boyu

Absorpsiyon spektrumu
Beyaz
ışık
kaynağı gaz Dalga boyu

Emisyon spektrumu

Dalga boyu

Işık emisyonunu ve absorpsiyonunu açıklamak için

Bohr hidrojen atomu ile ilgili çalışması ile önemli
açıklamalar yapmıştır. 32
 Bohr Atom Modeli(1913)
1. e-’lar sadece belirli enerji
değerlerine (KUANTLARA)
sahip olabilirler ve dairesel
yörüngelerde dönerler
(ORBİTLERDE)

2. e- bulunduğu seviyeden
bir alt enerji seviyesine inince Foton
ışık yayınlanır.

1
En = -RH ( )
n2
n (birincil kuant sayısı) = 1,2,3,…
RH (Rydberg sabiti) = 2.18 x 10-18J
33
Enerji sadece belirli E = hn
düzeylerde (kuanta)
bulunabilir.

E = hn

Eelektron = Efoton

34
Hidrojen atomundaki farklı n kuantum sayıları ile ifade
edilen kuantumlu enerji seviyeleri arasında geçiş
yapan bir elektron Bohr modeline göre bu kuantumlu
enerji seviyeleri arasındaki enerji farkına eşit enerjiye
sahip bir foton yayar

Raydberg sabiti

Eelektron = Efoton 2
nson 2
elektron nilk 35
H atomunda elektronun n=4 seviyesinden
n=2 seviyesine geçişi sırasında yayınlanan
ışığın dalga boyunu hesaplayınız.

|E|elektron = Efoton

36
 Hidrojen atomundaki bir elektronun
n=6’dan n=3’e geçişi sırasında
yayınladığı fotonun dalga boyu nedir?

37
E2 den E1 ye geçiş esnasında yayınlanan ışığın
dalga boyunu hesaplayınız.

38
 Hidrojen

Dalga boyu (nm)

Helyum

Dalga boyu (nm)

 Efoton = E = Ef - Ei
ni = 3 ni = 3 1
Ef = -RH ( 2 )
nf
ni = 2 1
Ei = -RH ( 2 )
nf = 2 ni
1 1
E = RH( 2 )
ni n2f

nnf f==11
40
 Hidrojen gazı deşarj tüpü

Balmer serisindeki elektron

geçişleri görünür bölgeye Prizma
denk gelir.

Hidrojenin emisyon spektrumu

4 2
6 2 3 2
5 2
Potasyum Bakır Sezyum Bor Kalsiyum
41
ELEMENTLERİN
EMİSYON
SPEKTRUMLARI
ONLARIN
PARMAK İZİ
GİBİDİR!
42
 Bohr Atom teorisinden
öğrendiklerimiz
❑ Atomdaki elektronlar sadece belirli düzeylerinde yani
orbitlerde bulunurlar.
❑ Elektron çekirdeğe en yakın yerde enerjisi en düşük
düzeydedir ve buna TEMEL HAL denir.
❑ Bir elektron bulunduğu orbitten daha yüksek enerjili
orbitlere dışarıdan enerji alarak (ABSORPSİYON) geçer ki
buna uyarma denir. Bu durumda elektron UYARILMIŞ
HALDEDİR.
❑ Elektron bulunduğu konumdan daha düşük enerjili orbite
geçtiği zaman iki elektron seviyesi arasındaki enerji farkına
denk gelen enerjiye sahip ışın yayınlar yani EMİSYON
yapar.
43
 Bohr modeli neden hidrojen ve bir
elektronlu iyonları iyi tanımlayabildi ve
neden helyum ve diğer çok elektronlu
atomların emisyon spektrumunu tahmin
edemedi? Bilim adamlarının bu soruları
yanıtlayabilmek için madde ile ilgili
düşüncelerini yeniden gözden geçirmesi
gerekiyordu.
44
-Atom yapısının daha gerçekçi açıklanması
için geliştirilen yeni yaklaşımlar:

➢ • Heisenberg’in Belirsizlik İlkesi

➢ • de Broglie’nin Dalga Boyu Denklemi
➢ • Schrödinger’in Dalga Denklemi

45
Heisenberg’in
Belirsizlik İlkesi:
Werner Karl Heisenberg,
Elektronun konumunun ve 1932 Fizik Nobel ödülü

momentumunun
gözlenmesindeki belirsizlik.

Bohr modelindeki belirli yörüngeler varsayımı

geçerli değildir. Elektronun ancak bulunma
olasılığından söz edilebilir.
46
 Louis-Victor de Broglie
Dalga Boyu

Louis-Victor de Broglie
Sadece ışığın değil tüm
1891-1987
1929 Fizik Nobel ödülü
maddelerin dalga-parçacık
dualitesine sahip olduğunu
açıkladı.

47
Louis-Victor de Broglie
Dalga Boyu
Elektronların dalga yapısında olduğunu
deneysel olarak göstermiştir.
Louis-Victor de Broglie
1891-1987
De Broglie 1924’de e-’nun hem 1929 Fizik Nobel ödülü

parçacık hem de dalga

yapısında olduğunu açıklamıştır.
Dalga boyu l
h Yarı çap
2pr = nl l = mu
u = e-’nun hızı
m = e-’nun kütlesi
Bu eşitliğin büyük cisimler için
48
geçerli olmadığını söylemiştir.
 C. J. Davisson ve L. H. Germer, bir kristal üzerindeki
deneysel çalışmalarıyla, elektronların dalga benzeri
özellikler sergilediklerini gösterdiler.

Elektron kaynağı

Elektron
kaynağı

49
Zaman
Dalga olarak elektronlar: TEM, SEM

Grafenin TEM görüntüsü;

karbon atomlarının hegzagonal
balpeteği şeklini oluşturması.
Her bir parlak sarı tepe karbon
2017 Nobel Kimya Ödülü,
atomunu Çözeltilerdeki
göstermektedir.
biyomoleküllerin yüksek çözünürlüklü
yapısının belirlenmesi için geliştirdikleri
Elektron mikroskopları cisimleri 3,000,000 kez büyütür.
kriyojenik elektron mikroskobu ile"
Normal bir görünür ışık mikroskopu ile 1,000 kez
Jacques Dubochet, Joachim Frank ve
büyütülür.
Richard Henderson'a verildi.

50
1.000 × 107 m s–1 hızda hareket eden ve kütlesi
9.109 × 10–28 g olan bir elektronun dalga boyu
nedir? J (SI karşılığı)= kg m2 s-2

h
de Broglie Dalga Boyu l = mu

35 m s–1 hızda hareket eden ve parçacık olarak

modellenecek 100 g kütleye sahip bir topun dalga
boyunu hesaplayınız.
51
 Schrödinger Dalga
Denklemi
Austrian physicist
Erwin Schrödinger (1887-1961)

1926 yılında Schrödinger elektronun hem parçacık hem de

dalga yapısını tanımlayan bir eşitlik yazdı:
Dalga fonksiyonu psi (y ):
1. verilen y değeri için elektronun enerjisi
2. Boşlukta elektronun bulunma ihtimali
Schrödinger eşitliği sadece hidrojen atomu için tam olarak
doğrudur. Çok elektronlu sistemler için yaklaştırma yapılmak
zorundadır.
52
 Schrödinger Dalga Denklemi
Enerji
Elektronun dalga
Austrian physicist Operatör fonksiyonu, psi)
Erwin Schrödinger (1887-1961)

Kinetik Enerji Potansiyel Enerji

Bu eşitliğin amacı; bir elektronun çekirdeği saran 3 boyutlu
bölgede hareketi esnasında toplam enerjisini tanımlamaktır.
Bir seri kompleks matematiksel ifade içerir. Çözülebilmesi için pek çok
yaklaştırma gerekir. Eşitliği çözmeye çalışmayacağız. Sadece sonucunu
yorumlayacağız. 53
 Nokta yoğunluğu yüksek, yüksek
Bu gösterimde elektronlar, y 2, bu bölgede elektronun
bulunma ihtimali yüksek.
çekirdeğin etrafında bulut
olarak temsil edilmiştir.

y 2: olasılık
yoğunluğu
veya elektron
yoğunluğu

Nokta yoğunluğu az, düşük y 2,

bu bölgede elektronun bulunma
ihtimali düşük.
54
 Schrödinger Dalga Denklemi

Psi (y) dalga fonksiyonun tanımlanmasında 4

tane kuantum sayısı kullanılmaktadır:

Bir elektron için n, l, ml’nin

(n, l, ml, ms) belirttiği dalga fonksiyonuna
ORBİTAL denir.

Bu şekilde sadece elektronların atomun

etrafında bulunma ihtimalinin olabileceği
bölgelerin sınırları tahmin edilmektedir ki bu
bölgelere «ORBİTAL» adı verilir. 55
 Orbital;
Elektronun yerinin
Kuantum Mekanik
Eşdeğeridir.

56
 Schrödinger Dalga Denklemi
Kuantum sayıları: (n, l, ml, ms)

Birincil kuantum sayısı n

n = 1, 2, 3, 4, ….
Elektronun çekirdekten uzaklığı

n=1 n=2 n=3

57
 Schrödinger Dalga Denklemi
Kuantum sayıları: (n, l, ml, ms)
Orbital tipini
Açısal momentum kuantum sayısı l
tanımlar
Verilen bir n değeri için, l = 0, 1, 2, 3, … n-1 olabilir

l=0 s orbitali
n = 1 ise l = 0
l=1 p orbitali
n = 2 ise l = 0 veya l = 1
l=2 d orbitali
n = 3 ise l = 0, l = 1, veya l = 2
l=3 f orbitali

Elektronun bulunduğu boşluk hacminin şekli

58
l = 0 (s orbitali) s: sharp

59
Düğüm noktaları Elektronun bulunma
olasılığı artar

Düğüm
Düğüm
Düğüm

60
l = 1 (p orbitali) p: principle

61
l = 2 (d orbitali) d: diffuse

62
l = 3 (f orbitali) f: fundemental

63
Schrödinger Dalga Denklemi
Kuantum sayıları: (n, l, ml, ms)

Manyetik kuantum sayısı ml

Verilen bir l değeri için

ml = -l, …., 0, …. +l

Eğer l = 1 (p orbitali) ise ml = -1, 0, 1

Eğer l = 2 (d orbital) ise ml = -2, -1, 0, 1, 2

Boşluktaki orbitalin yönelimi

64
l = 1 (p orbitalleri), ml = -1, 0, 1 3 yönelim

65
l = 2 (d orbitalleri), ml = -2, -1, 0, 1, 2 5 yönelim

66
l = 3 (f orbitalleri), ml = -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3 7 yönelim

67
 3s orbitallerinde iki
küresel nod vardır.

3p orbitallerinde biri düzlemsel 3d orbitallerinde iki

(sağda) diğeri hiperbolik (solda) düzlemsel nod vardır.
iki nod vardır.

68
 Schrödinger Dalga Denklemi
(n, l, ml, ms)

spin kuantum sayısı ms

ms = +½ veya -½

Elektron minik bir küre gibi kendi

ekseni etrafında döner…
ms = +½ ms = -½

69
 Schrödinger Dalga Denklemi
Kuantum sayıları: (n, l, ml, ms)
Bir atomdaki elektronun varlığı ya da enerjisi
onun y fonksiyonu ile tanımlanır .
Pauli kuralı – Bir atomdaki iki elektronun 4 kuantum
sayısı da birbirine eşit olamaz.

Pauli exclusion Her bir bölge tanımlıdır. Belirli zamanda

principle states that
no two electrons in sadece biri tarafından kullanılır. Yani;
an atom can have Bir orbitalde yalnızca iki elektron
the same set of four
quantum numbers bulunabilir ve bu elektronlar zıt
n, l, ml, and ms. spinlere sahip olmak zorundadır.
70
Kuantum Sayıları ve Atomik Orbitaller Arasındaki İlişki
Orbital Atomik orbital
sayısı gösterimi

71
 Schrödinger Dalga Denklemi
Kuantum sayıları: (n, l, ml, ms)
Kabuk – elektronlar aynı n değerindedir

Altkabuk (alt seviye) – elektron aynı n ve l değerindedir

Orbital – elektronlar aynı n, l, ve ml değerindedir

Bir orbitalde kaç elektron bulunabilir?

Eğer n, l, ve ml belirliyse, ms = ½ veya - ½
y = (n, l, ml, ½) veya y = (n, l, ml, -½)
Bir orbital 2 elektron bulundurabilir
72
Bir atomda kaç tane 2p orbitali vardır?
n=2
Eğer l = 1 ise ml = -1, 0, +1
2p
3 orbital
l=1

3d altkabuğunda kaç elektron bulunabilir?

n=3 Eğer l = 2 ise ml = -2, -1, 0, +1, +2

3d 5 orbitalde toplam10 e- bulunabilir

l=2 73
Aşağıdaki boşlukları tamamlayınız.

74
Seviye 1

Seviye 2

Seviye 3

Seviye 4

Seviye 5

Seviye 6

Seviye 7

75
76

Artan Enerji Seviyesi

Hidrojen Atomu, Elektron Bulutu Modeli

Elektron Bulutu

Çekirdek
77
78
79
Tek elektronlu atomlardaki orbitallerin enerjileri
Enerji sadece birincil kuantum sayısına (n) bağlıdır

n=3

n=2

1
En = -RH ( )
n2

n=1

80
Çok elektronlu atomlardaki orbitallerin enerjisi
Enerji n ve l’ye bağlıdır

n=3 l = 2

n=3 l = 1
n=3 l = 0
Enerji

n=2 l = 1
n=2 l = 0

n=1 l = 0
81
 Elektronların en düşük enerjili orbitallere yerleşmesi
(Aufbau İlkesi)

??
Enerji

B
C
Be 534elektron
Li 6 elektron
elektron
BBe 22s
Li1s1s
1s222s
22p
2s 12 1

H 12elektron
He elektron

He 1s12
H 1s 82
Alt kabuklarda elektronlar için en kararlı düzen
elektronların maksimum sayıda aynı yönelimde
bulunduğu durumdur. (Hund kuralı).
Enerji

NeO
F10
N
C 87
9 elektron
6
Ne
C
N
O
F 1s 1s222s
22s222p
22p
5246
3

83
 Çok-elektronlu atomlarda orbitallerin sıralanması

ENERJİ SIRASI

Orbitallerin enerjileri n+l

değerinin artması ile
artar. n+l değerinin aynı
olası halinde n değeri
büyük olan orbitalin
enerjisi yüksektir:
Örnekler sonraki…

1s < 2s < 2p < 3s < 3p < 4s < 3d < 4p < 5s < 4d < 5p < 6s
84
85
s bloku Elektron dağılımları
ve periyodik çizelge p bloku

geçiş elementleri
d bloku

İç geçiş elementleri
f bloku

86
Temel grup elementleri, Lantanit ve aktinitler, Geçiş elementleri, Temel grup elementleri,
s bloğu f bloğu d bloğu p bloğu

87
 Orbital çakışması: 1s 2s 2p
2 2 6

1s + =
2s

2p

88
Elektron konfigürasyonu; elektronların orbitallerdeki
dağılımının nasıl olduğudur.
Alt kabuktaki veya
orbitaldeki elektron sayısı
1s1

Baş kuantum Açısal momentum kuantum

sayısı, n sayısı, l, alt kabuk

Orbital diyagramı

H
1s1
89
spdf gösterimi

Ayrıntılı spdf gösterimi

Orbital diyagramı

90
21
Ar
22 18

23
24
25
26
27
28
29
30 91
3d 4s
Mg için elektron konfigürasyonu nasıldır?
Mg 12 elektron
1s < 2s < 2p < 3s < 3p < 4s
1s22s22p63s2 2 + 2 + 6 + 2 = 12 elektron
[Ne] :1s22s22p6 olduğu için Mg: [Ne]3s2 olarak kısaltılır

Cl’un en dıştaki elektronu için muhtemel kuantum sayıları

nedir?
Cl 17 elektron 1s < 2s < 2p < 3s < 3p < 4s
1s22s22p63s23p5 2 + 2 + 6 + 2 + 5 = 17 elektron
Son elektron 3p orbitaline eklenir

n=3 l=1 ml = -1, 0, +1 ms = ½ , -½ 92

 Paramanyetik Diyamanyetik
çiftleşmemiş elektronlar Tüm elektronlar çiftleşmiş

2p 2p 93
 Küresel
Simetri

Yarı Dolu Tam Dolu

Küresel Küresel
Simetri Simetri
Küresel simetri. Bir atomun
elektron dizilişindeki en son orbital
tam dolu ya da yarı dolu ise atom
küresel simetriye sahiptir. Küresel
simetrili atomlarda elektronlar
simetrik çekilirler ve bu elektronları
koparmak için fazla enerji gerekir.
Yani, küresel simetri atoma
kararlılık verir.

94
Soru

95
 Soru

elektron

96
Soru

97
Elementler Arasındaki
Periyodik İlişki 98
Periyodik sıra ve
Atomların Özellikleri
•Atom Büyüklüğü: Atom yarıçapı

• İyonlaşma Enerjisi

• Elektron İlgisi

• Elektronegatiflik
99
 Kovalent yarıçap

ATOM
YARIÇAPI
-Kovalent yarıçap Metalik yarıçap
-İyonik yarıçap
-Metalik yarıçap

İyonik yarıçap

100
ÇEKİRDEK
ETKİN YÜKÜ
Çekirdeğin gerçek yükünden iç kabuktaki
elektronların perdeleme etkisi çıkarılarak
hesaplanan çekirdek yüküdür.
Zet=Z-S S: Dış elektronları
perdeleyen iç elektronların
sayısı
Çekirdeğe yakın olan
elektronlar çekirdeğe uzak
olan elektronlar ile
çekirdek arasında bir
perde işlevi görür.

s>p>d>f sırasında
perdeleme etkisi azalır. 101
Atom Büyüklüğü: ATOMİK ÇAP
Azalır

Artar

102
İyonik Çap-Katyon
İyonik Çap-Anyon
hepsi

105
 İyonlaşma Enerjisi
İyonlaşma Enerjisi (Ei): Gaz halindeki
atomlardan bir elektron koparmak için
gerekli olan enerji miktarıdır.
Enerji
M (g) M+ + 1e-

Atom yarıçapı arttıkça İyonlaşma enerjisi azalır

106
İyonlaşma Enerjisi

107
İyonlaşma Enerjisi

108
İyonlaşma Enerjisi

109
İyonlaşma Enerjisi Artışındaki Sıra dışılık

110
 İyonlaşma enerjisi (kJ/mol)

Atom numarası

111
N ve O için iyonlaşma enerjileri değerleri

112
 Elektron İlgisi

Elektron İlgisi (Ei): Gaz halindeki bir

atomun bir elektron kazanması sırasındaki
entalpi değişimi, Hei, olarak tanımlanır.

X (g) + e- X-(g)

F (g) + e- X-(g) H = -328 kJ/mol Ei = +328 kJ/mol

O (g) + e- O-(g) H = -141 kJ/mol Ei = +141 kJ/mol

113
Genel olarak Ei’nin de bir grupta yukarı doğru ve bir
periyotta sağa doğru gidildikçe arttığı söylenebilir. Ancak
bu kurala uymayan istisnalar vardır.
Boyutu küçük
olduğu için e
F’un elektron ilgisi Cl’dan küçüktür. katmak güçleşir

F
Grup 15, 16 ve 17’nin ikinci periyot elementleri (esas Cl
olarak N, O, F) oldukça farklılık gösterir. Boyutu küçük Br
I
olan atomlara elektron katmak zordur çünkü elektrona
At
karşı itme kuvveti uygulanır.
114
Kristal yapıda yüksek örgü enerjileri O-2 iyonunun
kararlı olmasını sağlar. Sulu çözeltilerde ise çözücü
su moleküllerinin dipolü bu kadar enerjiyi sağlayamaz
ve O-2 iyonu protona bağlı olarak OH- iyonu haline
gelir.
115
 Elektronegatiflik
Bağı oluşturan atomların bağ elektronlarını çekme
yeteneğinin bağıl bir ölçüsüdür.

-Atom tek başına olduğu zaman bir anlam ifade etmez.

-Periyodik sistemde elektronegatiflik soldan sağa ve
aşağıdan yukarı artar. Dolayısıyla elektronegatiflik atom
büyüklüğü azalışı ile artar. En elektronegatif element
periyodik sistemde sağ üst bölgede en az elektronegatif
element ise sol alt bölgede yer alır (Asal gazlar hariç).

Elektronegatiflik metallerin ve ametallerin etkinliklerini

göstermek için kullanılır.

116
 Elektron ilgisi

İyonlaşma Enerjisi
Atom çapı

İyonlaşma Enerjisi

Elektron ilgisi
Atom çapı
117
 Aşağıdaki elektronik konfigürasyonlarına göre
hangisinin birinci iyonlaşma enerjisinin daha düşük
olduğunu söyleyebilirsiniz?

118
 Metalik ve Ametalik Özellik

Metalik özellik kolay elektron

verebilme, ametalik özellik ise
kolay elektron alabilme yeteneğinin
bir ölçüsüdür.

119
 Metalik ve Ametalik Özellik
Metaller Ametaller

-Elektron vericidirler ve pozitif yüklü iyon -Elektron alıcıdırlar ve iyonik

oluştururlar bileşiklerinde negatif yüklü iyon
oluştururlar
-Çoğu metal asitlerle tepkime vererek tuz -Asitlerle tepkime vermezler
oluştururlar

-Çoğunun oksiti bazik özellik sergiler -Çoğunun oksiti asidik özellik sergiler

-Ametallerle iyonik bileşikleri oluştururlar, -Kendi aralarında bileşik yaparlar, bu

aralarında alaşımları oluştururlar bileşikler molekül olarak bilinir ve
elektron ortaklığı kurularak oluşur

-Hidrürleri uçucu değildir -Hidrürleri uçucudur

-Gaz halinde tek atomludurlar -Molekülleri çok atomludur. Soy gazlar

tek atomludur. S8, P4. 120
121
In this artist's rendition, an electron
orbits an atom's nucleus, spinning
about its axis as a cloud of other
subatomic particles are constantly
emitted and reabsorbed. Several
hypotheses predict particles, as yet
undetected, would cause the cloud
to appear slightly pear-
shaped. Credit: Nicolle R. Fuller
NSF

Electrons are extremely round,

and some physicists are not
pleased about it.

122
Kaynaklar

1. Petrucci, Genel Kimya, 2012.

2. Chang, Genel Kimya, 2010.
3. Brown, Kimya, 2014.
4. Bard, Electrochemistry, Electrochemical
Methods-Fundamentals and Applications,
2001.

123