ویژه نامه الکترونیکی شماره 2 کمیته

‫فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران ویژهنامهی کمیته آموزش‬ ‫شماره ‪ ،2‬سال ‪1396‬‬
‫ویژهنامهی‬
‫کمیته آموزش‬
‫فدراسیون شطرنج جمهوری‬
‫اسالمی ایران‬
‫سخن رئیس کمیتهی آموزش فدراسیون‬ ‫مطالب ویژهنامه شماره ‪:2‬‬
‫یسبسیبسی سیسی‬
‫با نام خدا‬ ‫‪ ‬سخن رئیس کمیتهی آموزش‬
‫ساقیا آمدن عید مبارک بادت‬ ‫‪ ‬مصاحبهی اختصاصی آرش روغنی با پرهام مقصودلو‬
‫بسیار خرسندم که در آستانه نوروز با دومین ویژهنامهی کمیته آموزش‬ ‫‪ ‬علیرضا فیروزجا – پرهام مقصودلو‪ ،‬قهرمانی کشور ‪1396‬‬
‫فدراسیون شطرنج همراه با سایر همکاران در خدمت شطرنج دوستان‬ ‫‪ ‬پرهام مقصودلو – مچدلیشویلی‪ ،‬المپیاد ‪42‬ام شطرنج‬
‫گرامیهستیم‪ .‬در سالی که گذشت بهرغم مشکالت ناشی از میزبانی‬ ‫‪ ‬پیادههای آویزان‬
‫مسابقات قهرمانی بانوان جهان‪ ،‬شطرنج کشورمان به سیر صعودی خود‬ ‫‪ ‬حمله به شاه در امتداد خطوط باز‬
‫ادامه داد‪ .‬بر اساس میانگین ریتینگ ده نفر برتر کشورمان برای اولین‬ ‫‪ ‬اسلحههای قهرمانان جهان (حذف مهرهی مدافع)‬
‫بار به رده ‪ 2۸‬جهان صعود کردیم‪ ،‬تعداد قابل مالحظهای دورههای‬ ‫‪ ‬حمله در شرایطی که دو طرف در یک جناح قلعه رفتهاند‬
‫مختلف مربیگری و تخصصی بهویژه در نیمهی دوم سال برگزار شد و‬ ‫‪ ‬آموزش گامبهگام شیوهی فکرکردن و منطق شطرنجی‬
‫کمیتهی آموزش اردوهای آموزشی شطرنجبازان مستعد را با هدف‬ ‫‪ ‬هیوالی چنگالها‬
‫آموزش با کیفیت توسط مربیان برتر کشور و بهعنوان آموزش مکمل بر‬ ‫‪ ‬اصول استراتژی شطرنج‬
‫فعالیتهای مربیان استانها آغاز نمود که بهویژه در فصل تابستان مورد استقبال گسترده قرار گرفت‪ .‬امیدواریم که در سال‬ ‫مشخصات نشریه الکترونیک‬
‫آینده شاهد پیشرفت بیشتر شطرنج کشور در بخشهای مختلف باشیم‪.‬‬ ‫سردبیر‪:‬‬
‫هدف کمیته آموزش از انتشار ویژه نامههای آموزشی‪ ،‬ارائه مطالب آموزشی رایگان و باکیفیت بهزبان فارسی است‪ .‬در نتیجه‬ ‫محمّد خیرخواه ثابت قدم‬
‫هیئتهای شطرنج استانها‪ ،‬مدارس شطرنج‪ ،‬گروهها و کانالها در فضای مجازی و مربیان مجاز هستند که در صورت تمایل‬ ‫ویراستار‪:‬‬
‫نسخه الکترونیکی یا چاپ شده نشریههای کمیتهی آموزش را در اختیار شطرنج بازان کشور قرار دهند‪.‬‬ ‫احسان محمد اسماعیل‬
‫در اینجا جا دارد از زحمات همکاران این شماره قدردانی نماییم که تنها با هدف کمک به پیشرفت شطرنج کشورمان با‬ ‫همکاران این شماره‪:‬‬
‫نشریه کمیته آموزش در این شماره همکاری داشتهاند‪ .‬در پایان کمیته آموزش از کلیه اساتید بزرگ‪ ،‬بینالمللی و فیده و‬ ‫استاد بزرگ پرهام مقصودلو‪ ،‬قهرمان شطرنج کشور‬
‫استاد و مربی فیده مهران حقشناس‬
‫مربیان درجه یک که مایلند با تالیف مقاله با این نشریه همکاری نمایند‪ ،‬دعوت به همکاری مینماید‪ .‬همچنین کمیته‬
‫استاد بینالمللی آرش روغنی‬
‫آموزش از مقاالت ترجمه شده با کیفیت یا بخشی از کتب در حال ترجمه جهت انتشار در شماره های بعد استقبال مینماید‪.‬‬
‫استاد بینالمللی محسن قربانی‬
‫شما میتوانید مقاالت خود را به تلگرام ‪ @arash_roghani‬و یا ایمیل ‪ ar.roghani@gmail.com‬ارسال نمایید‪.‬‬
‫استاد فیده محمدرضا افشاری‬
‫سالی پر از شادی‪ ،‬سالمتی و موفقیت را برای شما آرزو میکنم‪.‬‬ ‫احسان محمد اسماعیل‬
‫استاد بینالمللی آرش روغنی‬ ‫البرز باقی پور‬
‫مسئول کمیته آموزش فدراسیون شطرنج‬ ‫اعظم اعتماد‬
‫مصاحبهی اختصاص آرش روغنی با پرهام مقصودلو‬
‫به مناسبت قهرمانی مجدد در مسابقات قهرمانی شطرنج کشور و آغاز سال نو‬
‫استاد بینالمللی‪ ،‬آرش روغنی و استاد بزرگ بینالمللی‪ ،‬پرهام مقصودلو‬
‫پرهام مقصودلو (متولد ‪ 22‬مرداد ‪ 13۷9‬گرگان) شطرنجباز ایرانی است که‬

‫در سن ‪ 1۵‬سالگی موفق شد به عنوان استاد بزرگ شطرنج دست یابد‪.‬‬
‫وی هماکنون در صدر ردهبندی شطرنجبازان زیر ‪ 16‬سال آسیا و در ردهی دوم‬
‫جهان قرار دارد‪.‬‬
‫او که به عنوان جوانترین استاد بزرگ ایران شناخته میشود‪ ،‬موفق به کسب‬
‫مدال برنز مسابقات قهرمانی شطرنج ایران در سال ‪ 1394‬و ‪ 2‬مدال طال در‬
‫المپیاد جهانی شطرنج زیر ‪ 16‬سال شدهاست‪ .‬پرهام همچنین قهرمان مسابقات‬
‫کشور در سال ‪ 9۵‬و ‪ 96‬شد‪ .‬پرهام توانست مقام نخست مسابقات بینالمللی‬
‫شطرنج در مومبای هند را نیز به کارنامهی افتخاراتش اضافه کند و شخصاً‬
‫جایزه خود را از ویشی آناند قهرمان اسبق شطرنج جهان دریافت نماید‪.‬‬
‫مقصودلو پس از کسب نتایج درخشان در رویدادهای مختلف از جمله جام یادبود‬
‫مارگاریان و اوپن معتبر ایروفلوت سرانجام در ردهبندی فیده در ماه مارس ‪ 2۰1۸‬از ریتینگ ‪ 26۰۰‬عبور کرد تا جوانترین بازیکن تاریخ ایران در این زمینه‬
‫باشد‪ .‬پیش از این تنها احسان قائم مقامی موفق به عبور از ریتینگ ‪ 26۰۰‬شده بود‪.‬‬
‫قهرمان سال شطرنج ایران در بخش رقابتهای بلیتس (برق آسا) نیز درخشش فوقالعادهای داشت و توانست با شکست دادن بزرگانی مانند سرگیکاریاکین‬
‫از روسیه‪ ،‬به ریتینگ فوقالعاده ‪ 2۷13‬برسد و به جمع چهل شطرنج باز برتر جهان در بخش بلیتس راه پیدا کند‪.‬‬
‫در آستانهی سال نو و پس از قهرمانی مجدد پرهام مقصودلو در اسفندماه امسال در مسابقات قهرمانی شطرنج کشور‪ ،‬تصمیم گرفتیم گفتگویی اختصاصی‬
‫برای درج در نشریه الکترونیک با وی داشته باشیم‪ .‬استاد بینالمللی آرش روغنی‪ ،‬به صورت تلفنی مصاحبهای را با پرهام ترتیب داد که شرح آن در ذیل آورده‬
‫شده است‪:‬‬
‫این خیلی عالیه‪ .‬پرهام میتونی جزئیات بیشتری برامون بگی‪،‬‬ ‫با سالم و تبریک به پرهام عزیز برای قهرمانی کشور‪.‬‬
‫مثال اینکه تمرین جسمی داشتی یا نه یا برای آمادگی روحیت‬ ‫میشه از عملکرد خودت بگی؟‬
‫چه کارهایی انجام دادی؟‬ ‫با سالم به همهی مخاطبان نشریهی الکترونیک شما‪.‬‬
‫بله‪ .‬کالً وقتی با روانشناس کار میکردم‪ ،‬برنامم به اینصورت شده بود که‬ ‫من در مسابقات ابوظبی که در تابستان برگذار شد عملکرد ضعیفی داشتم که‬
‫هر روز صبح به پیادهروی میرفتم که که ذهنم آماده بشه برای تمرین‪ .‬و‬ ‫ریتینگ ‪ 2۵9۰‬من با کاهش زیادی روبرو شد و حتی تا ‪ 2۵6۰‬افت ریتینگ‬
‫تمریناتم رو دقیقاً همون ساعتهایی شروع میکردم که تو همون ساعت‬ ‫داشتم‪ .‬بعد از مسابقات تصمیم گرفتم یک برنامه ریزی جدید برای خودم‬
‫مسابقات انجام میشد که مغزم به شطرنج عادت کرده باشه و در همون‬ ‫انجام بدم که دوباره به دوران اوج خود برگردم‪ .‬برای همین با یک روانشناس‬
‫ساعت ذهنم فقط آماده محاسبات و شطرنج باشه‪ .‬در مسابقات که ‪ 9‬صبح‬ ‫ورزشی مشورت کردم تا بتوانم در نظمدادن‪ ،‬برنامه زندگی و اینکه چقدر‬
‫برای تمرین باید وقت گذاشت؟‬
‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪3‬‬
‫استراتژیک رو وقت گذاشتم‪ .‬چند ماه کتاب استراتژیک خوندم که با طرحها‬ ‫شروع میشد شبها زود میخوابیدم و صبح از ساعت ‪ ۷‬بیدار بودم تا بتونم‬
‫و پوزسیونها آشنا بشم‪ .‬که فهم استراتژیکام باال رفت که داخل بازیهام‬ ‫تدارک ببینم و آماده باشم‪.‬‬
‫کامالً معلوم بود‪.‬‬
‫برنامه خوابت قبالً منظم نبود؛ آیا تغییری در آن هم ایجاد‬
‫میتونی چند کتاب در زمینه بازیهای کالسیک و استراتژیک‬ ‫کردی؟‬
‫توصیه کنی؟‬ ‫ال تغییر دادم و در مسابقات که ‪ 9‬صبح مسابقه دارم شب زود‬
‫بله من کام ً‬
‫من چند کتاب که جدیداً خودم دارم کار میکنم رو به شما معرفی میکنم‪.‬‬ ‫میخوابیدم که صبح زود بیدار بشم برای تدارک دیدن‪.‬‬
‫یکی کتاب تکنیکهای بازی پوزسیونی‪ 46 ،‬روش استراتژیک برای گرفتن‬
‫برتری که انتشارات شباهنگ منتشر کرده است‪ .‬این کتاب خیلی به من کمک‬ ‫یعنی با این تغییری که ایجاد کردی با زیاد کردن ساعت‬
‫کرده‪ .‬یکی دیگر کتاب مانور‪ ،‬هنر بازی سوارها‪ ،‬نوشته مربی معروف مارک‬
‫خوابت‪ ،‬ساعت تمرینت کم میشه؟ آیا این درسته؟‬
‫دوورتسکی و دیگری که باعث شد من آخر بازیم قوی بشه چون آخر بازی‬
‫شاید ساعت تمرینم کم میشه اما با خواب مفیدی که انجام میدم زمانی که‬
‫درسته دانش داره و خیلیها با دانش جلو میرن اما به نظر من چیزی که در‬
‫برای تمرین میگذارم خیلی مفیدتر هست و سرحالتر میتونم تمرین کنم‪.‬‬
‫آخر بازی مهم هست اون محاسبات و تجزیه تحلیل آخربازی هستش‪ .‬چون‬
‫یکسری از بازیکنان هستن که فقط با مهرههای کمتر میتوانند محاسبه‬
‫کنن‪ .‬کتاب مهارتهای شگفت انگیز کارپف در آخربازی‪ 105 ،‬آخر بازی‬ ‫یعنی با این نظمی که دادی و تجربه کردی‪ ،‬خیلی موفقتر‬
‫نوشته کارپف هست که من خیلی از دیاگرامهای این کتاب رو محاسبه کردم‬ ‫هستی؟‬
‫برای خودم و خیلی عمیق بررسی کردم و تمام آخربازیهایش رو آنالیز کردم‬ ‫بله با این نظمی که من به کارم دادم باعث شد بعد از مسابقات ابوظبی داخل‬
‫و طرحهای اینکه چه سوارهایی به چه آخربازی میرسه رو بررسی کردم‪.‬‬ ‫مسابقات جام پایتخت‪ ،‬اوپن باکو‪ ،‬اوپن هند‪ ،‬مسابقات ارمنستان و ‪ ...‬نتایجم‬
‫عالی بود‪.‬‬
‫از سوکولوف بگو که چقدر تونستی ازش استفاده کنی و در یک‬
‫سال اخیر چقدر برات موثر بوده؟‬ ‫پیادهروی صبح که انجام میدهی فقط جنبه ورزشی داره یا‬
‫سوکولوف اون مقداری که پتانسیل داشت که میتونستیم ازش استفاده کنیم‬ ‫اینکه به مسابقهای که در پیشداری هم فکر میکنی؟‬
‫نشد چون فدراسیون به مشکل مالی برخورد و دیگه نتونستن هزینههاش رو‬ ‫قطعاً تمام انگیزه و کارهایی که انجام میدم برای مسابقات بعدی هست و‬
‫پرداخت کنند‪ .‬اما اگر دقت کنید زمانیکه بود و تمامی بازیکنان ما که با‬ ‫این پیادهروی در فضای باز خیلی مغزم رو تازه و باز میکنه‪.‬‬
‫سوکولوف کار کردند خیلی پیشرفت کردند و یه نظم کاری خاصی به ما داده‬
‫بود‪ ،‬یکسری متدهای خاصی برای آماده شدن در مسابقه و یا خوب بازی‬ ‫برای ما میتونی توضیح بدی چه تغییری در برنامه تمرینی‬
‫کردن در مسابقه به ما گفته بود‪ .‬به هر حال خیلی مربی و بازیکن با تجربهای‬
‫بازیکنی که از ‪ 2500‬میخواد به ‪ 2600‬برسه بوجود میآید؟‬
‫هست ‪ .‬حتی یکی از دالیل موفقیت ما در مسابقات المپیاد بود خیلی‬
‫من برای رسیدن به ‪ 24۰۰‬یا قبل ‪ 2۵۰۰‬بیشتر به محاسبه و تاکتیک و کمی‬
‫خوشحال بودیم که سوکولوف مربی ماست و حتی دیگر تیمها حساب‬
‫تکنیک اکتفا میکردم‪ ،‬یعنی در بیشتر مسابقات با محاسبه زیاد و حل تاکتیک‬
‫میبردن و به تیم ما شخصیت خاصی داده بود که برای همین ما نتیجه‬
‫گرفتیم‪.‬‬ ‫میشه نتیجه گرفت ولی در سطح باالتر دیگه این مقدار کافی نیست چون‬
‫باید بنیه شطرنج کالسیک را قوی کرد و در شروع بازی نیز در برابر حریف‬
‫کم نیاری‪ .‬و چیزی که من خیلی روش کار کردم شروع بازی بود و در این‬
‫سری مسابقات اخیر‪ ،‬خیلی شروع بازی خوب کار کردم که حتی در اول بازی‬
‫من از حریفم برتری میگرفتم و بردمش‪ .‬یعنی شروع بازی خیلی تاثیر داشته‬
‫برای من‪ .‬بحث دیگر هم اینه که برای بازیهای کالسیک من خیلی شطرنج‬
‫از طریق فدراسیون مربی دیگری هم فراهم شده که با شما‬ ‫از مربیهای ایرانی که تا حاال باهات کار کردن از استاد شعرباف‬
‫کار کنه؟‬ ‫خیلی نام بردی و اینکه چقدر در پیشرفت موثر بوده‪ ،‬کمی‬
‫خیر‪.‬‬ ‫توضیح میدی لطفاً و یا اگر مربی دیگری هم هست برای ما‬
‫بازگو کن؟‬
‫در آستانه سال نو هستیم اگر پیامی داری بگو‪:‬‬ ‫وقتی تازه شطرنج رو شروع کردم حدود دو سال با آقای شهرام منوچهری‬
‫سال نو رو پیشاپیش به هموطنان و شطرنج دوستان تبریک میگم و خیلی‬ ‫کار کردم و شطرنج من رو قوی کردند و بعد از ایشون با تنها مربی که کار‬
‫ممنونم که همه از من حمایت کردند و به من روحیه دادند و امیدوارم با‬ ‫کردم آقای شعرباف بودند و مربی ایرانی دیگری کار نکردم و ایشون تا ‪24۰۰‬‬
‫پشتکار و تمرین بیشتر بتونم به درجه ‪ 2۷۰۰‬که تا حاال ایران بهش نرسیده‬ ‫خیلی در محاسبات با من کار کردند‪.‬‬
‫برسم و پرچم ایران رو باال ببرم و امیدوارم همه کسانیکه در شطرنج استعداد‬
‫دارند با کمک خانواده بتوانند به شطرنج رو بیارن چون پتانسیلهای بسیاری‬
‫در ایران داریم‪ .‬ما در نوجوانان و جوانان نتایج خوبی داشتیم اما متأسفانه این‬
‫فضا داره خالی میشه‪.‬‬
‫ما هم برای تو آرزوی موفقیت میکنیم و امیدواریم به ‪ 2700‬که انتظارشو‬
‫داری زودتر دست پیدا کنی‪.‬‬
‫تفسیر بازی علیرضا فیروزجا در برابر پرهام مقصودلو‬
1396 ‫امین مسابقات قهرمانی شطرنج مردان ایران– بوشهر اسفند‬۵1
‫ پرهام مقصودلو‬،‫ استاد بزرگ بینالمللی‬،‫قهرمان شطرنج کشور‬
XIIIIIIIIY
8r+-wq-tr-+0
7+l+-+pmk-0
6pvl-zp-sn-+0
5snp+Pzp-vL-0
4-+p+P+-+0
3+-zP-+Q+-0
2PzPL+-zPPzP0
1tRN+-tR-mK-0
xabcdefghy
،‫ بازی هوبنر – بلیافسکی‬.‫و سفید جبران کافی در برابر کسر ماتریال خویش دارد‬
)199۰ ‫مونیخ‬
10...exd4 11.cxd4 ¤a5 12.¥g5
XIIIIIIIIY Firouzja,Alireza - Maghsoodloo,Parham
8r+-wq-trk+0 C78, 51st Iranian Men Chess Championship
Bushehr Chess House-2018
7+lzpp+pzpp0 (2558) (2601)
6pvl-+-sn-+0
5snp+-+-vL-0 1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 a6 4.¥a4 ¤f6 5.0–0 b5 6.¥b3 ¥b7
7.¦e1 ¥c5 8.c3 d6
4-+-zPP+-+0
3+L+-+N+-0 XIIIIIIIIY
2PzP-+-zPPzP0 8r+-wqk+-tr0
1tRN+QtR-mK-0 7+lzp-+pzpp0
xabcdefghy 6p+nzp-sn-+0
(12.d5 ¥xe3 13.¦xe3 ¦e8 14.¤bd2 c6 15.d6 c5 16.h3 5+pvl-zp-+-0
:‫ادامهی بدتر به صورت زیر بود‬ 4-+-+P+-+0
16.¥c2 ¤g4! 17.¦e2 £f6 18.h3 ¤e5 19.¤xe5 £xe5
20.¤f3 £xb2 21.e5 £b4³
3+LzP-+N+-0
XIIIIIIIIY 2PzP-zP-zPPzP0
8r+-+r+k+0 1tRNvLQtR-mK-0
7+l+p+pzpp0 xabcdefghy
6p+-zP-+-+0 8...0–0 9.d4 ¥b6 10.¥e3 (10.¥g5 d6 11.£d3 h6 12.¥h4 ¤a5
5snpzp-zP-+-0 13.¥c2 c5 14.d5 c4 15.£e2 g5 16.¤xg5!? hxg5 17.¥xg5 ¢g7
4-wq-+-+-+0 18.£f3=
3+-+-+N+P0
2P+L+RzPP+0
1tR-+Q+-mK-0
xabcdefghy
.‫که در آن سفید جبران کافی در برابر ماتریال ندارد‬
)2۰13 ‫ کالیتا‬،‫(بازی کامسکی–استفانووا‬
16...¤xb3 17.£xb3 h6 18.£c2 ¦c8 19.a4 ¦e6=
6 | ‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران‬
XIIIIIIIIY XIIIIIIIIY
8r+-wq-+k+0 8-+rwq-+k+0
7+l+n+-zp-0 7+l+p+pzp-0
6p+-zPrsn-zp0
6pzp-zp-+-zp0 5+pzp-+-+-0
5+p+Pzpr+-0 4P+-+P+-+0
4-+-+-+-+0 3+-+-tRN+P0
3+LzP-+N+-0 2-zPQsN-zPP+0
2PzP-+-zPPzP0 1tR-+-+-mK-0
1tR-+QtR-mK-0 xabcdefghy
xabcdefghy ‫ اما بازیکن بهتر باید احساس بهتری داشته‬،‫بختهای دو طرف با هم برابر است‬
.199۰ ‫ مسکو‬،‫با بازی متقابل – بلیافسکی‬ ،2.0c pro ‫ در برابر انجین هودینی‬2.0b ‫ (مسابقه انجین هودینی ویرایش‬.‫باشد‬
11...¦e8 12.d5 ¤a5! 13.¥xb6 )2۰11 ‫بلیتز اینترنتی‬
XIIIIIIIIY 12...h6 13.¥h4 d6 14.¥c2 ¦e8 15.¤c3 ¤c4 16.£c1 ¥a5 17.a4 c5
8r+-wqr+k+0 18.¦d1 cxd4 19.¤xd4 ¥xc3 20.bxc3 ¥xe4 21.axb5 ¥xc2
22.¤xc2 axb5 23.¦xa8 £xa8 24.¥xf6 gxf6 25.¤d4=
7+lzp-+pzpp0 XIIIIIIIIY
6pvL-zp-sn-+0 8q+-+r+k+0
5snp+Pzp-+-0 7+-+-+p+-0
4-+-+P+-+0 6-+-zp-zp-zp0
3+LzP-+N+-0 5+p+-+-+-0
2PzP-sN-zPPzP0 4-+nsN-+-+0
3+-zP-+-+-0
1tR-+QtR-mK-0 2-+-+-zPPzP0
xabcdefghy 1+-wQR+-mK-0
13.¥c2 ¥xe3 14.¦xe3 c6 15.b4 ¤c4 16.¤xc4 bxc4 17.dxc6 ¥xc6 xabcdefghy
13...cxb6 14.¥c2 ¤c4 15.b4 ¦c8 16.£c1 ¤h5 17.¤f1 ¦c7 .‫ گرچه اندکی برای سفید راحتتر است‬،‫پوزیسیون از نظر ظاهری متعادل است‬
XIIIIIIIIY )2۰13 ‫ بلیتس اینترنتی‬،‫ پرو‬3 ‫ پرو در برابر هودینی‬3 ‫مسابقه هودینی‬
8-+-wqr+k+0
9.d4 ¥b6 10.¥e3 0–0 11.¤bd2
7+ltr-+pzpp0 XIIIIIIIIY
6pzp-zp-+-+0 8r+-wq-trk+0
5+p+Pzp-+n0 7+lzp-+pzpp0
4-zPn+P+-+0 6pvlnzp-sn-+0
3+-zP-+N+-0 5+p+-zp-+-0
2P+L+-zPPzP0 4-+-zPP+-+0
1tR-wQ-tRNmK-0 3+LzP-vLN+-0
xabcdefghy 2PzP-sN-zPPzP0
17...f5 18.¤g3 fxe4 19.¥xe4 ¤f6; 17...¤f4
1tR-+QtR-mK-0
18.g3 ¥c8 xabcdefghy
11.d5 ¤e7 12.¥xb6 cxb6 13.¤bd2 ¤d7 14.¤f1 h6 15.¤e3 f5
16.exf5 ¤xf5 17.¤xf5 ¦xf5=
۷ | ‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران‬
8r+-wqk+-+0 8-+lwqr+k+0
7+-tr-+pwQp0 7+-tr-+pzpp0
6pzp-zp-sn-+0 6pzp-zp-+-+0
5+l+PzpN+-0 5+p+Pzp-+n0
4-zPn+P+-+0 4-zPn+P+-+0
3+-zP-+-zP-0 3+-zP-+NzP-0
2-+-+-zP-zP0 2P+L+-zP-zP0
1tR-+LtR-mK-0 1tR-wQ-tRNmK-0
xabcdefghy xabcdefghy
18...f5 19.¤g5 (19.exf5 ¤f6 20.¤g5 ¥xd5 21.¤e3 ¤xe3
28...¦b8 29.¥e2 (29.¥a4 ¢d7 (29...¥xa4 30.¦xa4 a5) ) 29...¢d7 22.£xe3) 19...£a8
(29...¤xe4 30.£xh7) ; 28...¤b2 29.g4!±; 28...¤d7 29.¥h5 £f6
30.£g8+ ¤f8 31.g4 h6 32.h4± 19.¤e3 ¥d7 20.a4 £f6 21.¥d1 ¦ec8 22.axb5 ¥xb5 23.¤f5 £d8
24.¤3h4 ¤f6 25.¤xg7
29.¥e2 ¦ca7 XIIIIIIIIY
XIIIIIIIIY 8-+rwq-+k+0
8r+-wqk+-+0 7+-tr-+psNp0
7tr-+-+pwQp0 6pzp-zp-sn-+0
6pzp-zp-sn-+0 5+l+Pzp-+-0
5+l+PzpN+-0 4-zPn+P+-sN0
4-zPn+P+-+0 3+-zP-+-zP-0
3+-zP-+-zP-0 2-+-+-zP-zP0
2-+-+LzP-zP0 1tR-wQLtR-mK-0
1tR-+-tR-mK-0 xabcdefghy
xabcdefghy 25.¤h6+ gxh6
29...¢d7! 30.£xf7+ ¢c8 31.£e6+ ¢b8 32.¥xc4 ¥xc4 33.f4 exf4
34.e5 ¤xd5 35.¤xd6 ¤xc3 36.¤xc4 £d4+µ; 29...¤xe4 30.£xh7 25...¢xg7 26.¤f5+ ¢f8 27.£h6+ ¢e8 28.£g7
¢d7 31.¤d4 ¤f6 32.£g7 ¢e7 33.¤f5+ ¢d7 34.¤d4=; 29...¦aa7
30.f4!± XIIIIIIIIY
30.¥f1
8-+rwqk+-+0
XIIIIIIIIY 7+-tr-+pwQp0
8r+-wqk+-+0 6pzp-zp-sn-+0
7tr-+-+pwQp0 5+l+PzpN+-0
6pzp-zp-sn-+0 4-zPn+P+-+0
5+l+PzpN+-0 3+-zP-+-zP-0
4-zPn+P+-+0 2-+-+-zP-zP0
3+-zP-+-zP-0 1tR-+LtR-mK-0
2-+-+-zP-zP0 xabcdefghy
1tR-+-tRLmK-0 28.¤g7+ ¢d7 29.£h3+ ¢e7 30.¤f5+ ¢e8 31.£h4 ¥d7³
xabcdefghy 28...¦a8!
30.f4! a5 31.fxe5 dxe5 32.¦ed1+–
30...¤d2 31.¥g2
۸ | ‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران‬
8r+-wqk+-+0 8r+-wqk+-+0
7tr-+-+pwQp0 7tr-+-+pwQp0
6-zp-zp-sn-+0 6pzp-zp-sn-+0
5+l+PzpN+-0 5+l+PzpN+-0
4-zp-+P+-+0 4-zP-+P+-+0
3+-zP-+-zP-0 3+-zP-+-zP-0
2-+-tR-zPLzP0 2-+-sn-zPLzP0
1+-+-tR-mK-0 1tR-+-tR-mK-0
xabcdefghy xabcdefghy
33.cxb4 ¦a2 34.f4‚ 31.c4!? ¤xf1 (31...¥xc4 32.¥g2 ¢d7 33.£xf7+ ¢c8 34.£e6+
¢c7 35.f4‚; 31...¤f3+ 32.¢g2 ¤xe1+ 33.¦xe1 ¥a4 34.f4‚)
33...¦a1 34.¦dd1 ¦xd1 35.¦xd1 b3 36.¥h3 ¥e2 37.¦b1 b2 32.cxb5 ¤d2 33.¦ac1!! ¤f3+ 34.¢f1 ¤xe1 35.¦c6+–
38.£h8+ ¢d7 39.£g7
XIIIIIIIIY 31...a5
8r+-wq-+-+0 XIIIIIIIIY
7+-+k+pwQp0 8r+-wqk+-+0
6-zp-zp-sn-+0 7tr-+-+pwQp0
5+-+PzpN+-0 6-zp-zp-sn-+0
4-+-+P+-+0 5zpl+PzpN+-0
3+-zP-+-zPL0 4-zP-+P+-+0
2-zp-+lzP-zP0 3+-zP-+-zP-0
1+R+-+-mK-0 2-+-sn-zPLzP0
xabcdefghy 1tR-+-tR-mK-0
39.¤e3+™ ¢c7 40.£xd8+ ¢xd8 41.¦xb2 ¥f3 xabcdefghy
31...¢d7! 32.£xf7+ ¢c8 33.£e6+ ¢c7 34.f4 ¤c4!
39...¢c7! 40.£xf7+ £d7 41.¤e7 ¦a1 42.¥xd7 ¥f3
XIIIIIIIIY 32.¦ad1 axb4 33.¦xd2
8-+-+-+-+0
7+-mkLsNQ+p0
6-zp-zp-sn-+0
5+-+Pzp-+-0
4-+-+P+-+0
3+-zP-+lzP-0
2-zp-+-zP-zP0
1trR+-+-mK-0
xabcdefghy
0–1
‫تفسیر بازی پرهام مقصودلو در برابر مچدلیشویلی‬
‫چهل و دومین المپیاد شطرنج – تیم ایران در برابر گرجستان‬
‫قهرمان شطرنج ایران‪ ،‬استاد بزرگ بینالمللی‪ ،‬پرهام مقصودلو‬
‫‪10.axb3‬‬
‫در این شرایط کامالً احساس راحتی در طول بازی داشتم‪ ،‬چراکه بازیهای متعددی‬
‫ال دیده بودم و با طرحهای سفید آشنا بودم‪.‬‬
‫در این نوع پوزیسیون را قب ً‬
‫]÷‪10...cxd5 11.¤e1 ¥e4 [11...¤e4 12.¥e3 ¦d8 13.¤c3‬‬
‫‪12.f3 ¥xb1‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪8rsn-+-trk+0‬‬
‫‪7zpp+-zppvlp0‬‬
‫‪6-+-+-snp+0‬‬ ‫‪Maghsoodloo,Parham - Mchedlishvili,Mikheil‬‬
‫‪5+-+p+-+-0‬‬ ‫‪[D78], 42nd Olympiad, 03.09.2016‬‬
‫)‪(2566) - (2609‬‬
‫‪4-+-zP-+-+0‬‬
‫‪3+P+-+PzP-0‬‬ ‫‪1.¤f3 d5 2.g3 g6 3.¥g2 ¥g7 4.d4 ¤f6 5.0–0 0–0 6.c4 c6 7.£b3‬‬
‫‪2-zP-+P+LzP0‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪1tRlvLRsN-mK-0‬‬ ‫‪8rsnlwq-trk+0‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪7zpp+-zppvlp0‬‬
‫‪6-+p+-snp+0‬‬
‫‪5+-+p+-+-0‬‬
‫‪4-+PzP-+-+0‬‬
‫‪3+Q+-+NzP-0‬‬
‫‪2PzP-+PzPLzP0‬‬
‫‪1tRNvL-+RmK-0‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬
‫بعد از اینکه بازی ایوانچوک–رجبوف را در خانتیمانسیک ‪ 2۰11‬دیده بودم‪ ،‬تصمیم‬
‫گرفتم به این شیوه بازی کنم‪.‬‬
‫استاد بزرگ گرجستانی میخائیل مچدلیشویلی‬
‫‪7...£b6 8.¦d1 ¥f5 9.cxd5 £xb3‬‬
‫با درجه ریتینگ بینالمللی ‪26۰9‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪8rsn-+-trk+0‬‬
‫بعد از این حرکت‪ ،‬این سفید است که برای پیروزی بازی میکند‪.‬‬ ‫‪7zpp+-zppvlp0‬‬
‫‪13.¦xb1 ¤c6 14.e3 ¤a5 15.¦d3 ¤c6 16.¦d1 ¤a5 17.¦d3 ¤c6‬‬
‫‪6-+p+-snp+0‬‬
‫‪5+-+P+l+-0‬‬
‫‪4-+-zP-+-+0‬‬
‫‪3+q+-+NzP-0‬‬
‫‪2PzP-+PzPLzP0‬‬
‫‪1tRNvLR+-mK-0‬‬
‫]=‪[9...cxd5 10.£xb6 axb6 11.¤c3 ¤c6 12.e3 ¤b4 13.¤e1‬‬
‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪1۰‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪8-+-trr+k+0‬‬ ‫‪8r+-+-trk+0‬‬
‫‪7zpp+-+-vlp0‬‬ ‫‪7zpp+-zppvlp0‬‬
‫‪6-snn+-+p+0‬‬ ‫‪6-+n+-snp+0‬‬
‫‪5+-sN-+p+-0‬‬ ‫‪5+-+p+-+-0‬‬
‫‪4-+-zp-+-+0‬‬ ‫‪4-+-zP-+-+0‬‬
‫‪3+P+-zPPzP-0‬‬ ‫‪3+P+RzPPzP-0‬‬
‫‪2-zP-vL-mK-zP0‬‬ ‫‪2-zP-+-+LzP0‬‬
‫‪1tR-+R+L+-0‬‬ ‫‪1+RvL-sN-mK-0‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫بعد از این حرکت پوزیسیون دینامیک با امکانات مختلف تاکتیکی به دست آوردم‪.‬‬ ‫در اینجا پوزیسیون هم تیمیهایم را کنترل کردم و متوجه شدم که تیم‪ ،‬نیازمند‬
‫امتیاز کامل این بازی است و باید برای بُرد بازی کنم‪.‬‬
‫‪29...¤d5 30.e4‬‬
‫‪18.¥d2 e5 19.dxe5 ¤xe5 20.¦d4 ¤c6 21.¦d3 ¤e5 22.¦d4 ¤c6‬‬
‫‪8-+-trr+k+0‬‬ ‫‪23.¦a4‬‬
‫‪7zpp+-+-vlp0‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪6-+n+-+p+0‬‬ ‫‪8r+-+-trk+0‬‬
‫‪5+-sNn+p+-0‬‬ ‫‪7zpp+-+pvlp0‬‬
‫‪4-+-zpP+-+0‬‬ ‫‪6-+n+-snp+0‬‬
‫‪3+P+-+PzP-0‬‬ ‫‪5+-+p+-+-0‬‬
‫‪2-zP-vL-mK-zP0‬‬ ‫‪4R+-+-+-+0‬‬
‫‪1tR-+R+L+-0‬‬ ‫‪3+P+-zPPzP-0‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪2-zP-vL-+LzP0‬‬
‫باالخره بعد از ‪ e4‬پوزیسیون ایدئال خود را بهدست آوردم‪.‬‬ ‫‪1+R+-sN-mK-0‬‬
‫‪30...¤e3 31.exf5‬‬
‫ال هم اشاره کردم‪ ،‬تساوی به اندازه کافی خوب نبود‪ ،‬بنابراین مجبور‬
‫همانطور که قب ً‬
‫‪8-+-trr+k+0‬‬ ‫بودم اوضاع را پیچیدهتر کنم‪.‬‬
‫‪7zpp+-+-vlp0‬‬ ‫‪23...¦fe8 24.¦d1 ¤d7 25.¤d3 ¦ad8 26.¢f2 f5 27.¦aa1 d4‬‬
‫‪6-+n+-+p+0‬‬ ‫‪28.¥f1‬‬
‫‪5+-sN-+P+-0‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪4-+-zp-+-+0‬‬ ‫‪8-+-trr+k+0‬‬
‫‪3+P+-snPzP-0‬‬ ‫‪7zpp+n+-vlp0‬‬
‫‪2-zP-vL-mK-zP0‬‬ ‫‪6-+n+-+p+0‬‬
‫‪1tR-+R+L+-0‬‬ ‫‪5+-+-+p+-0‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪4-+-zp-+-+0‬‬
‫فکر کردم بهترین شیوه ادامهی بازی ارائه قربانی است‪ .‬سفید جبران کافی در برابر‬ ‫‪3+P+NzPPzP-0‬‬
‫تفاوت در اختیار داشت و پوزیسیون آسودهای داشت‪.‬‬ ‫‪2-zP-vL-mK-zP0‬‬
‫‪1tR-+R+L+-0‬‬
‫‪31...¤xd1+ 32.¦xd1 d3‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫در نهایت به پوزیسیون پیچیدهای رسیدم که توان پیروزی در آن را داشتم‪.‬‬
‫!‪28...¤b6 29.¤c5‬‬
‫‪8-+-+-+-+0‬‬ ‫‪8-+-trr+k+0‬‬
‫‪7+p+r+-+-0‬‬ ‫‪7zpp+-+-vlp0‬‬
‫‪6p+-+-+k+0‬‬ ‫‪6-+n+-+p+0‬‬
‫‪5+-+n+-+-0‬‬ ‫‪5+-sN-+P+-0‬‬
‫‪4-+L+-+PzP0‬‬ ‫‪4-+-+-+-+0‬‬
‫‪3+P+-+-+-0‬‬ ‫‪3+P+p+PzP-0‬‬
‫‪2-zP-vLK+-+0‬‬ ‫‪2-zP-vL-mK-zP0‬‬
‫‪1+-+-+-+-0‬‬ ‫‪1+-+R+L+-0‬‬
‫خوب میدانستم که پوزیسیون فوق برای سفید برنده است و تنها چیزی که نیاز‬ ‫در حقیقت بهترین حرکت سیاه همین بود‪ ،‬چون بعد از ‪ 32...gxf5‬ادامه زیر وجود‬
‫داشتم پیدا کردن طرح درست برد بود‪.‬‬ ‫داشت‪:‬‬
‫]‪[32...gxf5 33.¤xb7 ¦d7 (33...¦b8 34.¤d6±) 34.¥b5±‬‬
‫‪49...¢f6 50.h5 b5 51.¥d3 ¢e5 52.¥f5 ¦d8 53.¢f3 b4 54.¥h6‬‬
‫]–‪[54.¥g5 ¦h8 55.h6 a5 56.¢g3 ¤f6 57.¥f4+ ¢d5 58.g5+‬‬ ‫‪33.¤e6 ¦d7 34.¤xg7 ¢xg7 35.¥c3+ ¢f8 36.fxg6 hxg6 37.¦xd3‬‬
‫‪54...¢f6‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪8-+-+rmk-+0‬‬
‫‪8-+-tr-+-+0‬‬ ‫‪7zpp+r+-+-0‬‬
‫‪7+-+-+-+-0‬‬ ‫‪6-+n+-+p+0‬‬
‫‪6p+-+-mk-vL0‬‬ ‫‪5+-+-+-+-0‬‬
‫‪5+-+n+L+P0‬‬ ‫‪4-+-+-+-+0‬‬
‫‪4-zp-+-+P+0‬‬ ‫‪3+PvLR+PzP-0‬‬
‫‪3+P+-+K+-0‬‬ ‫‪2-zP-+-mK-zP0‬‬
‫‪2-zP-+-+-+0‬‬ ‫‪1+-+-+L+-0‬‬
‫‪1+-+-+-+-0‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫دو فیل سفید در این پوزیسیون برای سیاه کشنده هستند‪.‬‬
‫در اینجا متوجه شدم که طرح برد گرفتن پیاده ‪ a6‬و حمله به پیادهی ‪ b4‬با شاه‬ ‫‪37...¦ed8 38.¦e3 ¤e7 39.¥b5! ¦c7 40.g4 ¦d1 41.¦d3 ¦xd3‬‬
‫بود‪.‬‬ ‫‪42.¥xd3²‬‬
‫سیاه کامالً تحت فشار است و طرح سفید خیلی ساده است‪:‬‬
‫‪55.¥d3 ¤f4 56.¥xa6 ¤e6 57.¥e3 ¤g5+ 58.¢f4 ¦d1 59.¥c4‬‬ ‫راندن پیادههای جناح شاه!‬
‫‪¤h3+ 60.¢f3 ¤g5+ 61.¢e2 ¦d8 62.¥d3‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪42...¦d7 43.¢e2 ¤d5 44.¥d2‬‬
‫‪8-+-tr-+-+0‬‬ ‫در این لحظه سفید کامالً آماده راندن پیادههای خویش است‪.‬‬
‫‪7+-+-+-+-0‬‬
‫‪6-+-+-mk-+0‬‬ ‫‪44...¢f7 45.f4 a6 46.f5 ¤e7 47.¥c4+‬‬
‫سه حرکت اخیر را خیلی سریع بازی کرده بودم و بعد از این حرکت اندکی نگران‬
‫‪5+-+-+-snP0‬‬
‫بودم‪ .‬چون اگر سیاه ‪ 47...¢e8‬میکرد‪ ،‬کسب پیروزی خیلی ساده نبود‪ .‬اما‬
‫‪4-zp-+-+P+0‬‬
‫‪3+P+LvL-+-0‬‬ ‫خوشبختانه او فوراً ‪ 47...¤d5‬کرد و نفس راحتی کشیدم‪.‬‬
‫‪2-zP-+K+-+0‬‬ ‫‪47...¤d5 [47...¢f6 48.¥c3+ ¢g5 49.f6; 47...¢e8 48.f6 ¤d5‬‬
‫‪1+-+-+-+-0‬‬ ‫]‪49.g5²‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪48.fxg6+ ¢xg6 49.h4‬‬
‫بهترین مسیر حرکت به سوی ‪ b4‬با شاه را پیدا کرده بودم‪:‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪62...¦e8 63.¥g6! ¦d8 64.¥f2 ¢g7 65.¥g3 ¦d5 66.¢e3 ¢f6‬‬
‫‪67.¥h4‬‬
‫‪8-+-+-+-+0‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪7+-+-+-+-0‬‬ ‫‪8-+-+-+-+0‬‬
‫‪6-+-+-mk-+0‬‬ ‫‪7+-+-+-+-0‬‬
‫‪5+-mK-+L+P0‬‬ ‫‪6-+-+-mkL+0‬‬
‫‪4-zp-+-vLP+0‬‬ ‫‪5+-+r+-snP0‬‬
‫‪3+P+-+n+r0‬‬ ‫‪4-zp-+-+PvL0‬‬
‫‪2-zP-+-+-+0‬‬ ‫‪3+P+-mK-+-0‬‬
‫‪1+-+-+-+-0‬‬ ‫‪2-zP-+-+-+0‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪1+-+-+-+-0‬‬
‫وقت زیادی برای فکر کردن نداشتم و بنابراین فقط تالش میکردم به شکلی‬
‫پیادههای خویش را به پیش برانم‪.‬‬
‫هر دو مشکل تنگی وقت داشتیم اما بازی با مهرهی سفید در این پوزیسیون بسیار‬
‫‪77...¤h4 78.¥c2 ¤g2 79.¥d2 ¦h2 [79...¤e3 80.g5+ ¢xg5‬‬ ‫سادهتر بود‪.‬‬
‫]–‪81.¢d4+‬‬ ‫‪67...¦d1 68.¥e4 ¦g1 69.¥f3 ¦f1 70.¥g2 ¦d1 71.¥e4 ¦g1 72.¥f5‬‬
‫‪¦f1‬‬
‫‪80.¥g6 ¤h4 81.¥f4 ¦xb2 82.g5+ ¢e7 83.¥e4 ¦xb3 84.¥d6+‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪¢d7 85.h6 ¦c3+ 86.¢d5 ¦c6 87.¥e5 ¦c8 88.h7‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪8-+-+-+-+0‬‬
‫‪8-+r+-+-+0‬‬ ‫‪7+-+-+-+-0‬‬
‫‪7+-+k+-+P0‬‬ ‫‪6-+-+-mk-+0‬‬
‫‪6-+-+-+-+0‬‬ ‫‪5+-+-+LsnP0‬‬
‫‪5+-+KvL-zP-0‬‬ ‫‪4-zp-+-+PvL0‬‬
‫‪4-zp-+L+-sn0‬‬ ‫‪3+P+-mK-+-0‬‬
‫‪3+-+-+-+-0‬‬ ‫‪2-zP-+-+-+0‬‬
‫‪2-+-+-+-+0‬‬ ‫‪1+-+-+r+-0‬‬
‫‪1+-+-+-+-0‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫اکنون وقت آن رسیده بود که شاه وظیفهی خود را انجام دهد‪.‬‬
‫و در نهایت پیروزی شیرینی برای تیم ایران حاصل شد!‬ ‫]–‪73.¢d3 ¦c1 [73...¦h1 74.¥xg5+ ¢xg5 75.¢c4+‬‬
‫‪1–0‬‬
‫]–‪74.¢d4 ¦h1 75.¥g3 [75.¥xg5+ ¢xg5 76.¢c5+‬‬
‫‪75...¤f3+ 76.¢c5 ¦h3 77.¥f4‬‬

‫پیادههای آویزان‬
‫مترجم‪ :‬مهران حقشناس (استاد و مربی فیده و رئیس کمیتهی مربیان فدراسیون شطرنج)‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫نویسنده‪ :‬سرگیو ساماریان‬
‫(‪8-+-+ +-+‬‬
‫'‪7zp-+-+pzpp‬‬
‫&‪6-+-+-+-+‬‬
‫‪5+-zpp+-+-%‬‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬
‫‪3+-+-+-+-#‬‬
‫"‪2PzP-+PzPPzP‬‬
‫!‪1+-+-+-+-‬‬ ‫پیادههای آویزان‪:‬‬
‫های آویزان دارد‪ )2(.‬سیاه پیاده‬ ‫اسکلتهای پیادهای در ارزیابی و پیامدهای پوزیسیون اهمیت و نقش به سزایی‬
‫دارند‪ .‬تئوری شطرنج‪ ،‬بهرغم گوناگونی انواع ساختارهای پیادهای‪ ،‬الگوهایی را به‬
‫پیادههای آویزان از بسیاری از گشایشها مانند گامبی وزیر (به ویژه شاخههای‬ ‫عنوان راهنما و روش عام بازی در برخی از وضعیتها ارائه میدهد که بدون تردید‬
‫تارتاکوور)‪ ،‬دفاع هندی وزیر‪ ،‬گشایش رتی‪ ،‬دفاع نیمزو هندی‪ ،‬دفاع کاروکان و ‪...‬‬ ‫باید مورد مطالعهی دقیق هر بازیکن قرار گیرد‪ .‬یکی از این الگوها مبحث پیادههای‬
‫به وجود میآیند‪ .‬هم چنین ساختارهای پیادهی منفرد وزیر و زوج پیادهای منفرد‬ ‫آویزان است که جایگاه ویژهای در تئوری شطرنج برخوردار است‪.‬‬
‫‪ c3/d4‬و نظایر نیز قابل تبدیل شدن به ساختارهای پیادههای آویزان هستند‪.‬‬ ‫در این درس ابتدا به تعریف پیادههای آویزان و ویژگیهای اشاره کرده و سپس‪،‬‬
‫در ارتباط مستقیم با موضوع درس‪ ،‬به دو نمونه کالسیک از بازی استادان خواهیم‬
‫ویژگیهای پیادههای آویزان‪:‬‬ ‫پرداخت‪.‬‬
‫پیادههای آویزان‪ ،‬در مقایسه با پیادهی منفرد وزیر‪ ،‬فضای بیشتری را در مرکز‬
‫تعریف پیادههای آویزان‪:‬‬
‫کنترل میکنند و بدین سان نه تنها امکانات موثرتری را برای حمله به جناه شاه‬
‫حریف فراهم میکنند اما از طرفی برای دفاع از این پیادهها باید تنها به سوارها‬ ‫به یک جفت پیاده که در ستونهای مجاور خود پیادهی دیگری ندارند و معموالً در‬
‫متوسل شد و این نقطهی ضعف به تدریج با ساده شدن بازی افزایش مییابد‪ .‬این‬ ‫ستونهای نیمهباز ‪ c‬و ‪( d‬در خانههای ‪ c4‬و ‪ d4‬برای سفید و یا ‪ c5‬و‪ d5‬برای‬
‫ویژگی استراتژیک طرحهای نبرد و همچنین سرنوشت بازی را تعیین میکند‪.‬‬ ‫سیاه) قرار دارند پیادههای آویزان میگویند‪.‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫استفاده از پیادههای آویزان‪:‬‬ ‫(‪8-+-+ +-+‬‬
‫'‪7zpp+-zppzpp‬‬
‫بازیکنی که پیادههای آویزان دارد باید همواره از ساده شدن بازی جلوگیری کند و‬ ‫&‪6-+-+-+-+‬‬
‫امکانات تاکتیکی بهتر خود را در وسط بازی به کار گیرد‪ .‬این امر مهم را میتوان‬ ‫‪5+-+-+-+-%‬‬
‫با حملهی مستقیم بهشاه حریف و یا جلو راندن یکی از دو پیادههای آویزان (معموال‬ ‫‪4-+PzP-+-+$‬‬
‫پیاده ی ستون ‪ )d‬در لحظهی مناسب تحقق داد‪ .‬منظور ما از لحظه ی مناسب این‬ ‫‪3+-+-+-+-#‬‬
‫است که حریف در موقعیتی نباشد که پس از پیشروی یکی از دو پیاده ساختار جدید‬ ‫"‪2P+-+-zPPzP‬‬
‫پیادهای را بلوکه و یا مهار کند‪ .‬بنابراین باید با تدارک کافی امکان وقوع چنین‬ ‫!‪1+-+-+-+-‬‬
‫لحظه ای را فراهم و بازی را باز کرد‪.‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫(‪ )1‬سفید پیادههای آویزان دارد‪.‬‬
‫مقابله با پیادههای آویزان‪:‬‬

‫بازیکنی که علیه پیادههای آویزان میجنگد باید کوشش کند از طریق تعویض‬
‫سفید با ضربه ی پیاده ی ‪ e‬میخواهد حریف را وادار به راندن پیاده ی ‪ d‬کند‪ .‬زیرا‬ ‫وزیرها و سوارهای دیگر بازی را ساده کند تا از یک سو امکانات تهاجمیحریف را‬
‫در آن صورت پیادههای ‪ c5‬و ‪ d4‬به راحتی بلوکه خواهند شد‪.‬‬ ‫کاهش دهد و از سوی دیگر پیادههای آویزان حریف را آسیب پذیرتر از پیش نماید‪.‬‬
‫‪17... £a8 18.£d2‬‬ ‫افزون بر این‪ ،‬از طریق فشار هدفمندانه ی سوارها‪ ،‬باید حریف را وادار به راندن‬
‫استفاده از خانه های تیره رنگ در جناح شاه سیاه‪ .‬حاال چنانچه سیاه ‪18...dxe4‬‬ ‫یکی از دو پیاده ی آویزان در لحظه دلخواه نمود و پس از آن فورا ساختار پیادهای‬
‫بازی کند‪ ،‬سفید با !‪ 19.£h6‬جواب خواهد داد‪.‬‬ ‫جدید را بلوکه و یا مهار کرد‪.‬‬
‫!‪18...¥f6 19.£f4 £d8 20.¥a5 ¤b6 21.b4‬‬
‫پیادههای آویزان را میتوان از طریق ضربه ی پهلویی نیز مورد حمله قرارداد و به‬
‫دومین ضربه ی سفید باعث انهدام ساختار پیادههای آویزان میشود‪.‬‬
‫‪21... ¥e7‬‬
‫آن ها آسیب وارد کرد‪ .‬به این معنی که در شرایط خاص و با تدارک قبلی میتوان‬
‫حرکت‪ 21...c4‬به علت ‪ 22. ¥xc4‬امکان پذیر نیست‪.‬‬ ‫از طریق راندن پیاده ی ‪ e‬و یا پیاده ی ‪ b‬به عرض چهارم حریف را وادار به راندن‬
‫!‪22.exd5 ¥d6 23.£h6 cxb4 24.¤g5 f5 25.¤e6 £d7 26.¦xc7‬‬ ‫یکی از دو پیادهی آویزان و تغییر ساختار پیاده ای کرد‪ .‬بدیهی است پس از به وجود‬
‫سیاه تسلیم شد‪.‬‬ ‫آمدن ساختار پیادهای جدید چنانچه نتوان آن را بلوکه و یا مهار کرد جز زیان چیزی‬
‫‪1–0‬‬
‫عاید نخواهد شد‪.‬‬
‫بازی دوم‪ :‬روش صحیح استفاده از پیادههای آویزان‬
‫‪Keres,Paul‬‬
‫سخن پایانی‪:‬‬
‫‪Taimanov,Mark‬‬
‫نبرد در وضعیت پیادههای آویزان برای طرفین شانسهای متقابل دارد و بازی در‬
‫مسکو‪ ،‬سال ‪ 19۵1‬میالدی‬
‫این وضعیت بستگی مستقیم به سلیقه و سبک بازیکن دارد که در کدام جبهه نبرد‬
‫‪1.c4 ¤f6 2.¤f3 e6 3.¤c3 d5 4.e3 ¥e7 5.b3 0–0 6.¥b2 b6‬‬ ‫کند‪.‬‬
‫‪7.d4 ¥b7 8.¥d3 dxc4 9.bxc4 c5 10.0–0 cxd4 11.exd4 ¤c6‬‬ ‫از میان قهرمانانی که تمایل بیشتر به بازی علیه پیادههای آویزان داشتهاند به‬
‫‪12.£e2 ¦e8‬‬
‫نامهایی چون پتروسیان و کاپابالنکا بر میخوریم در حالیکه کرس و اسپاسکی‪ ،‬به‬
‫پیاده‪ d4‬به قدری زهرآگین است که گرفتن آن به باخت فوری خواهد انجامید‪:‬‬
‫خاطر موقعیت دینامیک اینگونه پیادهها‪ ،‬اغلب بازی با آنها را ترجیح میدادند‪.‬‬
‫‪[12...¤xd4?? 13.¤xd4 £xd4 14.¤d5 £c5 15.¥xf6! gxf6‬‬
‫‪(15...¥xf6 16.£e4+–) 16.¤xe7+ £xe7 17.£g4+ ¢h8‬‬
‫]–‪18.£h4!+‬‬ ‫بازی اول‪ :‬روش مقابله با پیادههای آویزان‬
‫‪13.¦fd1 ¦c8 14.¦ac1 £d6 15.¥b1 £f4‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪Larsen,Bent‬‬
‫(‪8-+r+r+k+‬‬ ‫‪Radulov,Ivan‬‬
‫'‪7zpl+-vlpzpp‬‬ ‫لنینگراد‪ ،‬اینترزونال سال ‪ 19۷3‬میالدی‬
‫&‪6-zpn+psn-+‬‬
‫‪5+-+-+-+-%‬‬ ‫‪1.c4 ¤f6 2.¤f3 e6 3.b3 ¥e7 4.¥b2 0–0 5.¤c3 d5 6.e3 b6‬‬
‫‪4-+PzP-wq-+$‬‬ ‫‪7.d4 ¥b7 8.¥d3 c5 9.0–0 ¤bd7 10.£e2 ¤e4 11.cxd5 exd5‬‬
‫‪12.¦fd1 ¤xc3 13.¥xc3 ¦c8 14.¦ac1 ¦c7 15.dxc5 bxc5‬‬
‫‪3+-sN-+N+-#‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫"‪2PvL-+QzPPzP‬‬ ‫(‪8-+-wq-trk+‬‬
‫!‪1+LtRR+-mK-‬‬ ‫'‪7zpltrnvlpzpp‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫&‪6-+-+-+-+‬‬
‫نوبت حرکت با سفید‬
‫‪16.d5 exd5 17.cxd5‬‬
‫‪5+-zpp+-+-%‬‬
‫کرس میتوانست پیاده ی ‪ d5‬را با اسب نیز پس بگیرد‪ .‬او‪،‬در زمان بازی ادامهی‪:‬‬ ‫‪4-+-+-+-+$‬‬
‫‪[17.¤xd5 ¤xd5 (17...£h6 18.¦e1) 18.cxd5 ¥f6 19.£c2‬‬ ‫‪3+PvLLzPN+-#‬‬
‫‪¥xb2 20.dxc6 ¥xc1 21.£xh7+ ¢f8 22.cxb7 ¦cd8 23.£h8+‬‬ ‫"‪2P+-+QzPPzP‬‬
‫‪¢e7 24.¦e1+ ¢d7‬‬ ‫!‪1+-tRR+-mK-‬‬
‫را محاسبه کرده و به این نتیجه رسیده بود که سیاه باالخره حمالت سفید را دفع‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫خواهد کرد ولی بعدها آشکار شد که محاسبه ی وی کامل نبوده است‪ .‬زیرا در‬ ‫نوبت حرکت با سفید است‪.‬‬
‫همین جا سفید میتوانست با حرکت نیرومند !‪ 25.¥f5+‬بازی را ببرد‪ .‬پس از‪:‬‬ ‫!‪16.£c2 g6 17.e4‬‬
1۵ | ‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران‬
‫ روش مقابله با پیادههای آویزان‬:‫بازی سوم‬

25.¥f5+ £xf5 26.¦xe8 ¦xe8 27.£xe8+ ¢xe8 28.b8£+
)‫(این بازی توسط مترجم اضافه شده است‬ ¢d7 29.£xa7+ ¢c8 30.£xb6]
Ojanen,Kaarle Sakari .‫آخر بازی سیاه بازنده بود‬
Trifunovic,Petar
‫ میالدی‬19۵3 ‫ سال‬،‫مار دل پالتا‬ 17...¤b8 18.¦d4 £d6 19.¦cd1 ¥f8? [19...¤bd7 20.¤g5+–]
1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 ¥b4 4.e3 0–0 5.¤f3 d5 6.a3 ¥xc3+ 20.¤e4 ¤xe4 21.¦xe4 ¦xe4 22.£xe4 £h6 23.¤g5 ¥d6
7.bxc3 c5 8.cxd5 ¤xd5 9.c4 ¤f6 10.£c2 cxd4 11.exd4 ¥d7 24.h4 ¤d7 25.£f5 ¤f6 26.¥xf6 gxf6 27.¤xf7 £c1
12.¥e2 b5 13.c5 ¥c6 14.0–0 ¥e4 15.£c3 [15.£b3 a6 28.£xh7+
(15...¤c6!?) ] .‫ قوی تر بود‬28.¤xd6! ‫حرکت‬
¢f8 29.¤xd6 £xd1+ 30.¢h2 £xd5 31.¤xb7 £e5+ 32.g3
15...¤c6 [….¥xf3] ¦c7 33.£h8+ ¢f7 34.h5 ¦xb7 35.£h7+ ¢e6 36.£xb7
16.¥e3 [16.¥xb5 ¥xf3 17.£xf3 ¤xd4 18.£d3 ¤xb5 £xh5+ 37.¢g2
19.£xb5 £c7] .‫سیاه تسلیم شد‬
16...¤d5 17.£c1 ¦b8 18.¤e5 £c7 19.¤xc6 £xc6 20.£d2? 1–0
[20.f3 ¤xe3 (20...¥g6!?) ]
20...¥xg2 21.¦fe1 ¤e7 22.¥f4 ¦b7 23.¥d6 ¥d5 24.£c3

¦c8 25.¥xe7 ¦xe7 26.¦eb1 e5 27.¥xb5 £g6+ 28.£g3 £e4
29.f3 £xd4+ 30.£f2 £xf2+ 31.¢xf2 ¦xc5 32.¥d3 g6
.‫سفید تسلیم شد‬

0–1
‫حمله به شاه در امتداد خطوط باز‬
‫تهیه و تنظیم‪ :‬استاد بینالمللی محسن قربانی‬
‫!‪8.Bf4‬‬
‫یکی از مقولههای مهم استراتژی حمله به شاه‬
‫سیاه قصد باز کردن فیل سفید خود را با راندن پیاده مرکزی داشت که سفید‬
‫میباشد بهدلیل اهمیت موقعیت مهره شاه در بازی‬
‫پیشگیری میکند‪.‬‬
‫شطرنج وهمینطور هدف این بازی که مات کردن‬
‫]‪[8.Bd3; 8.Be3‬‬ ‫است توجه به چگونگی «زمان وابزار الزم در جهت‬
‫!?‪8...Nxe4‬‬
‫ایجاد حمله به شاه» میتواند شما را در جهت ارتقاء‬
‫‪[¹8...Nd5 9.Nxd5 (9.Bg3?! 0–0 10.Bd3 f5; 9.Bd2²) 9...exd5‬‬ ‫دانش مورد نیاز برای هرچه بهتر کردن بازی خود یاری دهد‪.‬‬
‫]‪10.Nc3² Nf6? 11.Nb5‬‬
‫‪9.Nxe4 Nf6 10.Bd3 0–0‬‬ ‫عوامل مهم برای درک زمان حمله عبارتند از‪:‬‬
‫]‪[10...Nxe4‰ 11.Bxe4 c5‬‬ ‫(‪ )1‬وجود ضعف در موقعیت مکانی شاه در قلعه یا درمرکز‬
‫!?‪11.Nxf6+ Bxf6 12.c3± Qd5‬‬ ‫(‪ )2‬در اختیار داشتن خطوط باز منتهی به قلعه حریف‬
‫این حرکت تهدیدی به حساب نمیآید‪.‬‬ ‫(‪ )3‬تراکم بیشتر قوا نسبت به مدافعان حریف‬
‫(‪ )4‬آرایش نامطلوب مدافعان‬
‫‪[12...b6? 13.Qh5 g6 (13...h6 14.Qf3 Rb8 15.Qe4+–) 14.Qf3 Rb8‬‬
‫]‪15.Bxc7+–; 12...c5? 13.dxc5 Qd5 14.Qc2!; ¹12...c6; ¹12...Be7‬‬ ‫(‪ )۵‬وجود حمله پیاده ای بعنوان سالحی موثر در حمله به شاه‬
‫‪8r+l+-trk+0O‬‬ ‫شاه در قلعهای احساس امنیت میکند که حتی المقدور ساختار پیادههای جلوی شاه‬
‫دست نخورده بوده ویک یا دو سوار از این قلعه محافظت کنند در صورت هر نوع‬
‫‪7zppzp-+pzpp0‬‬ ‫حرکت پیادههای قلعه ضعفی در ساختار قلعه بوجود میآید که باید دید حریف شرایط‬
‫‪6-+-+pvl-+0‬‬ ‫بهره برداری از این ضعف را دارد یا خیر‪.‬‬
‫‪5+-+q+-+-0‬‬ ‫در صورت وجود خطوط باز برروی قلعه حریف مانند ستونها وقطرهای باز امکان‬
‫‪4-+-zP-vL-+0‬‬ ‫همکاری سوارها و نفوذ از طریق خطوط باز و در نهایت دسترسی به شاه وجود‬
‫‪3zP-zPL+-+-0‬‬ ‫خواهد داشت‪ .‬حضور قوای بیشتر مهاجم نسبت به مدافعان امکان دیگری برای فشار‬
‫‪2-zP-+-zPPzP0‬‬ ‫بر اردوگاه فرمانده حریف یعنی شاهش خواهد شد‪ .‬و در صورتی که مدافعان آرایش‬
‫نامطلوبی داشته باشند کارایی خود را برای دفاع از دست خواهند داد‪ .‬وجود یک دو‬
‫‪1tR-+QmK-+R0‬‬ ‫وحتی سه پیاده بطریق اولی امکان پیشروی به قصد تخریب قلعه حریف را بوجود‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫آورده وبا گرفتن زمان سوارهای مدافع را از پیش رو برمیدارند‪.‬‬
‫!‪13.Qe2‬‬
‫سفید میداند که گرفتن پیاده به نفع سیاه نیست زیرا ستونی برعلیه شاه او باز خواهد‬
‫شد‬
‫سیاه‪ :‬خوزه رائول کاپابالنکا‬ ‫سفید‪ :‬امانوئل السکر‬
‫)‪[13.0–0? c5! 14.dxc5 Rd8! (14...Qxc5? 15.Bd6! Qxd6 16.Bxh7+‬‬ ‫مسکو‪193۵‬‬
‫]÷‪15.Bd6 b6„ 16.Qc2 Bb7! 17.Bxh7+ Kh8 18.f3 g6‬‬
‫‪13...c6‬‬ ‫‪1.e4 e6 2.d4 d5 3.Nc3 Bb4 4.Nge2 dxe4 5.a3 Be7 6.Nxe4 Nf6‬‬
‫‪[13...Qxg2? 14.Be4 Qh3 15.Bxc7 a5 16.0–0–0±‬‬ ‫!?‪7.N2c3 Nbd7‬‬
‫و حاالسفید ستونی را برای حمله در جناح شاه دارد واین موضوع برای سیاه خطرناک‬ ‫یک حرکت گسترشی غیر فعال ادمههای بهتری وجود داشت‪.‬‬
‫است‪ 13...c5? 14.Be4 Qd8 15.dxc5± ;.‬سفید یک پیاده بی دردسر جلوست‪.‬‬
‫‪[7...0–0 8.Be2 Nc6 9.Nxf6+ Bxf6 10.d5 exd5³; 7...Nc6! 8.Be3‬‬
‫)‪(8.Bb5 Bd7) 8...0–0 (8...Nxe4 9.Nxe4 e5=) 9.Be2 (9.Ng3 b6‬‬
‫‪14.0–0±‬‬ ‫]‪9...Nxe4 10.Nxe4 f5‬‬
‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪1۷‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫]„‪[14.0–0–0 Bg5‬‬
‫‪8r+-+-+r+0O‬‬ ‫‪14...Re8‬‬
‫سیاه میخواهد با راندن پیاده مرکزی فیل خود را آزاد کند‪.‬‬
‫‪7zpp+lwqpmkp0‬‬ ‫‪15.Rad1± Bd7‬‬
‫‪6-+p+p+p+0‬‬ ‫سیاه نمیتوانست مرکز را باز کند زیرا‬
‫‪5+-+-tR-+P0‬‬ ‫]–‪[15...e5?? 16.dxe5 Bxe5 17.Bxh7++‬‬
‫‪4-+-zP-+-+0‬‬ ‫‪16.Rfe1‬‬
‫‪16.Be5!? Bxe5? (16...Be7 17.Qc2 (17.Bxh7+ Kxh7 18.Qg4 g6‬‬
‫‪3zP-zPL+-+-0‬‬ ‫–‪19.Rd3) 17...h6 18.b4!) 17.Bxh7+! Kxh7 18.dxe5 Qc5 19.Rxd7+‬‬
‫‪2-zPQ+-zPP+0‬‬ ‫‪16...Qa5‬‬
‫‪1+-+-tR-mK-0‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪8r+-+r+k+0O‬‬
‫!‪24.Qc1‬‬ ‫‪7zpp+l+pzpp0‬‬
‫حاال که خانه های سیاه ضعیف شده وزیر باید از ضعف آنها استفاده کند‪.‬‬ ‫‪6-+p+pvl-+0‬‬
‫‪24...Rad8‬‬
‫‪[24...Kf8? 25.Qh6+ Rg7 26.hxg6 hxg6 27.R1e3 f5 28.Rg3 Qf7‬‬ ‫‪5wq-+-+-+-0‬‬
‫]–‪29.Bc4+‬‬ ‫‪4-+-zP-vL-+0‬‬
‫‪25.R1e3 Bc8‬‬ ‫‪3zP-zPL+-+-0‬‬
‫]‪[25...f6 26.Ra5 a6 27.hxg6 hxg6 28.Rg3 Be8 29.Rh3!±‬‬
‫‪2-zP-+QzPPzP0‬‬
‫‪26.Rh3 Kf8‬‬
‫‪[26...f6 27.hxg6 hxg6 28.Qh6+ Kf7 29.Rg3 g5 (29...fxe5‬‬
‫‪1+-+RtR-mK-0‬‬
‫‪30.Bxg6+ Rxg6 31.Qxg6+ Kf8 32.Qg8#) 30.Rf3!+–; ¹26...Rh8‬‬
‫‪27.Qf4! f6 28.Re1 e5 29.Rhe3! exf4 30.Rxe7+² Kh6 31.hxg6‬‬
‫!‪17.Qc2‬‬
‫‪hxg6 32.Rf7 f5 33.Bc4 Rd7 34.Ree7 Rhd8 35.b4 b6 36.Kf1 Rxe7‬‬
‫]‪37.Rxe7 Rd7 38.Re5²‬‬ ‫سفید با این حرکت قصد دارد تا نقطه ضعفی در ساختار قلعه حریف بوجود بیاورد‪.‬‬
‫‪17...g6‬‬
‫!‪27.Qh6+ Rg7 28.hxg6 hxg6 29.Bxg6‬‬ ‫!‪[17...h6 18.Qe2 (18.Be5!) 18...Rad8 19.Qe4; 17...Qh5 18.Be5‬‬
‫این فیل قابل خوردن نیست نه بخاطر جثهاش بلکه چون گلوگیر و سمی است‪.‬‬ ‫]‪Be7 19.Re3‬‬
‫!‪18.Be5‬‬
‫‪29...Qf6‬‬
‫‪[29...fxg6? 30.Qh8+ Rg8 (30...Kf7 31.Rf3+ Qf6 32.Rxf6+ Kxf6‬‬ ‫حاال که با راندن پیاده قلعه حریف وخانههای سیاه اطراف شاه ضعیف شده سفید‬
‫]–‪33.Qxd8+) 31.Rf3++‬‬ ‫فیل مدافع این خانه ها را تعویض می کند‬
‫‪18...Bg7‬‬
‫–‪30.Rg5!+‬‬
‫بهتر‪.‬بود ‪[18...Qd8‬‬
‫برگشت فیل هم امکانپذیر بود ولی السکر بیش از این پوزیسیون خود را ارزیابی‬
‫میکند‪.‬‬ ‫!‪19.h4‬‬
‫‪30...Ke7‬‬ ‫حرکتی قدرتمند که هدف آن تضعیف هرچه بیشتر شاه حریف با راندن پیاده است‬
‫–‪[30...Rd5 31.Rxd5! (31.Rf3? Qxf3! 32.gxf3 Rxg5+ 33.Qxg5 Rxg6‬‬ ‫‪19...Qd8 20.h5 Qg5‬‬
‫‪+) 31...cxd5 32.Qh8+ Ke7 33.Qxc8 Qxg6 34.Qc7++– Kf6‬‬ ‫]‪[20...gxh5 21.Bxh7+‬‬
‫]‪35.Rf3+ Kg5 36.Qf4+ Kh5 37.Rh3#‬‬ ‫!‪21.Bxg7 Kxg7 22.Re5‬‬
‫‪31.Rf3 Qxf3 32.gxf3 Rdg8 33.Kf1‬‬
‫سفید عجلهای برای باز کردن ستون ندارد چرا که فعال آمادگی الزم برای استفاده‬
‫]–‪[¹33.Qh4! Kd7 34.Qf4 fxg6 35.c4+‬‬ ‫از ستون باز شده را ندارد چه بسا این سیاه است که ممکن است زودتر از این ستون‬
‫استفاده کند‪.‬‬
‫!?‪33...Rxg6 34.Rxg6 Rxg6 35.Qh2‬‬
‫‪[35.Qh8 Kd7 36.c4 Rg5 37.Qf8 Rf5 38.c5 Rxf3 39.Qd6+ Ke8‬‬ ‫‪22...Qe7‬‬
‫]–‪40.Qc7+–; 35.Qf4!? Rg8 36.Qc7+ Kf6 37.Ke2+‬‬ ‫]!‪[22...f5 23.Rde1 Qxh5 24.Bc4 Kf6 25.Qb3+–; 22...Qh6 23.Be2‬‬
‫‪35...Kd7 36.Qf4 f6 37.c4 a6 38.Qh4 Rg5‬‬ ‫‪23.Rde1 Rg8‬‬

‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪1۸‬‬
‫??‪[22...Nxg5? 23.Bh4 g6 24.Bxg5 Qxg5 25.Nxd5; 22...Qxg5‬‬ ‫]‪[38...Kd6 39.Qh7 Rg5 40.c5+ Kd5‬‬
‫]‪23.Qh7#‬‬
‫‪39.Qh7+ Kd8 40.Qh8+ Kc7 41.Qxf6 Rf5 42.Qg7+ Bd7 43.Ke2‬‬
‫‪23.Bf3 Qxg5‬‬ ‫‪Kc8 44.Qh8+ Kc7 45.Qh2+ Kc8 46.Qd6 Rh5 47.Ke3 Rf5‬‬
‫‪[23...Nc7 24.Qg2 Be6 (24...Qxg5 25.Qf2 Bg7 26.Bf4 Qf5‬‬ ‫‪48.Ke4 Rh5 49.Qf8+ Kc7 50.Qf4+ Kc8 51.Qd6 Rf5 52.Ke3 Rh5‬‬
‫‪27.Nxd5 Nxd5 28.Bxd5 g5 29.Bxg5 Qxf2+ 30.Kxf2+–) 25.Bf4‬‬ ‫‪53.Kd3 Rf5 54.Ke2 Rh5 55.Kd2 Rf5 56.Ke3 Rh5 57.Qf8+ Kc7‬‬
‫]–‪Bg7 26.Rh4+‬‬ ‫‪58.Qf4+ Kc8 59.Qd6 Rf5 60.Qg3 Rh5 61.Qg4 Rf5 62.Qg8+ Kc7‬‬
‫‪63.Qg3+ Kc8 64.Qg6‬‬
‫!‪24.Qf2 Nxd4 25.Bxd5 Nf5 26.Ne4‬‬ ‫‪[64.Qg6 Kc7 65.Qg3+ Kc8 66.Kd3 Rh5 67.Kc3 Rf5 68.Kb4 Rh5‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫]–‪69.c5! Rd5 70.Ka5 Rxd4 71.Kb6+‬‬
‫‪8r+l+rvlk+0U‬‬ ‫‪1–0‬‬
‫‪7+p+-+p+-0‬‬ ‫سیاه‪ :‬واسیا پیرک‬ ‫سفید‪ :‬رادولف اشپیلمن‬

‫‪6p+-+-+p+0‬‬
‫‪5+-+LzPnwq-0‬‬ ‫ورشو‪193۵‬‬
‫‪4-+p+N+-+0‬‬ ‫‪1.d4 Nf6 2.c4 e6 3.Nc3 d5 4.Bg5 Be7 5.e3 0–0 6.Nf3 Nbd7 7.Rc1‬‬
‫‪3zP-+-zP-vL-0‬‬ ‫?‪c6 8.a3 Re8 9.Qc2 a6 10.h3 h6 11.Bf4 c5‬‬
‫]=‪[11...dxc4 12.Bxc4 b5 13.Ba2 Bb7 14.Ne4 Nxe4 15.Qxe4 Nf6‬‬
‫‪2-zP-+-wQ-+0‬‬
‫?‪12.cxd5 exd5 13.Be2 c4‬‬
‫‪1+-tR-mK-+R0‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪8r+lwqr+k+0O‬‬
‫سیاه تسلیم شد زیرا‬
‫]‪[26.Ne4 Qxe3+ 27.Qxe3 Nxe3 28.Nf6+ Kg7 29.Rh7#‬‬ ‫‪7+p+nvlpzp-0‬‬
‫‪1–0‬‬
‫‪6p+-+-sn-zp0‬‬
‫‪5+-+p+-+-0‬‬
‫سفید‪ :‬ماکس اویوه سیاه‪ :‬الکساندر آلخین‬ ‫‪4-+pzP-vL-+0‬‬
‫قهرمانی جهان هلند‪193۵‬‬ ‫‪3zP-sN-zPN+P0‬‬
‫‪2-zPQ+LzPP+0‬‬
‫?‪1.d4 Nf6 2.c4 g6 3.Nc3 d5 4.Bf4 Nh5‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪1+-tR-mK-+R0‬‬
‫‪8rsnlwqkvl-tr0O‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫این حرکت باعث بستن بی موقع بازی میشود و به سفید امکان جالب حمله به‬
‫‪7zppzp-zpp+p0‬‬ ‫شاه را میدهد در صورتی که تنش پیادهها در مرکز کار حمله جناحی را با مشکل‬
‫‪6-+-+-+p+0‬‬ ‫مواجه می کند‪ .‬زیرا حریف تهدیداتی را در مرکز بوجود آورده وطرف مقابل نمیتواند‬
‫‪5+-+p+-+n0‬‬ ‫با خیال آسوده حمله جناحی کند‪.‬‬
‫‪4-+PzP-vL-+0‬‬ ‫!‪14.g4‬‬
‫زمانی که حریف یکی از پیاده های قلعه را حرکت داده حمله پیادهای زودتر به‬
‫‪3+-sN-+-+-0‬‬ ‫نتیجه میرسد زیرا دسترسی به ستونهای باز از طریق تعویض پیادهها زودتر‬
‫‪2PzP-+PzPPzP0‬‬ ‫امکانپذیر میشود‪.‬‬
‫‪1tR-+QmKLsNR0‬‬ ‫!‪14...Nf8 15.Ne5! Ne6 16.Bg3 Ng5 17.f3‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫یک حرکت پیشگیرانه که از نفوذ اسب حریف به مرکز جلوگیری میکند‪.‬‬
‫یک حرکت بد از قهرمان اسبق جهان که موجب مشکالت جدی در وضعیت او‬
‫میشود‪.‬‬ ‫‪17...Bf8 18.h4! Ne6 19.f4! Nd7 20.g5 Nxe5 21.fxe5 hxg5 22.hxg5‬‬
‫‪g6‬‬
‫‪5.Be5‬‬
35.Kg2 Qc3 36.Rxf7+ Kxf7 37.Qxd5++–] [5.Nxd5? Nxf4 6.Nxf4 e5! 7.dxe5 Bb4+ 8.Qd2 Qxd2#]
35.Rxb7 Qa1+ 36.Kg2 Rh8? 37.g5+ Kxg5 38.Qf4+ Kf6 5...f6 6.Bg3 Nxg3 7.hxg3
39.Qd6+ Kg5! 40.f4+ Kh6 .‫اکنون ستون رخ باز میشود‬
[40...Kg4 41.Qxg6+ Kh4 42.Qg3+ Kh5 43.Qg5#]
7...c6 8.e3 Bg7 9.Bd3
41.Qe7
[¹9.cxd5 cxd5 10.Qc2!? Nc6 (10...0–0? 11.Nxd5 Qxd5 12.Bc4+–
1–0
; 10...f5 11.Nxd5 Qxd5 12.Qxc8+ Kf7 13.Bc4 Rxc8 14.Bxd5+ e6
15.Bxb7+–) 11.Rxh7 Rxh7 12.Qxg6+ Kf8 13.Qxh7]
‫ برین ریلی‬:‫ الکساندر آلخین سیاه‬:‫سفید‬
9...0–0?
193۷‫نیس‬ [9...dxc4 10.Bxc4² (10.Rxh7? cxd3 11.Rxg7 Kf8 12.Rxg6 Bf5µ) ;
9...f5 10.cxd5 cxd5²]
1.d4 Nf6 2.c4 e6 3.Nc3 d5 4.Bg5 Be7 5.e3 0–0 6.h4?! 10.Rxh7! f5
[6.Nf3] [10...Kxh7? 11.Qh5+ Kg8 12.Bxg6+–]
6...Nbd7 7.cxd5 Nxd5 11.Rh1 e5!?

[7...exd5] .‫سفید بازی را باز می کند بلکه از حضور شاه در مرکز استفاده کند‬
8.Bd3 Re8 9.Nh3
[9.Nf3] 12.dxe5 Bxe5 13.Nf3 Bxc3+ 14.bxc3 Qf6 15.cxd5!? Qxc3+
16.Kf1 Qf6
9...N7f6 [16...cxd5 17.Rc1 Qf6]
[9...c5!
17.Rc1 cxd5 18.Rc7 Nd7 19.Bb5!+–
‫با این حرکت سیاه بازی را باز می کرد و از حضور شاه سفید در مرکز بهره برداری‬
.‫فشاربرای اینکه اسب از راه رخ کنار رود وعرض هفتم برای حمله باز شود‬
.‫میکرد‬
10.Bxe7 Qxe7 11.Ng5 h6³] 19...Qd6 20.Rc4?
.‫سفید ادامه بسیار نیرومندی داشت که البته دیدنش بسیار سخت بود‬
10.e4 Nxc3 11.bxc3 c5
[11...e5 12.dxe5 Ng4 13.Bf4 Bc5 14.Bc4 Qxd1+ 15.Rxd1 Nxe5 [20.Qd4! Qxc7 (20...Nf6 21.Rhh7!+–) 21.Rh8+ Kf7 22.Ng5+ Ke7
16.Bxe5 Bxh3! (16...Rxe5?? 17.Rd8+) 17.Rxh3 Rxe5 18.f3 c6=] (22...Ke8 23.Rxf8+ Kxf8 24.Ne6++–) 23.Rh7+ Ke8 (23...Kd6
24.Qf4+ Ne5 25.Rxc7 Kxc7 26.Qxe5+) 24.Qxd5 Qc1+ 25.Ke2
12.Bxf6! Qb2+ 26.Kf3 Qxb5 27.Qxb5+–]
20...Nf6 21.Rch4 Qc5 22.Ba4 Qc3
.‫سفید از روش تمپگیری برای حمله استفاده میکند‬ [22...Be6 23.Ng5 Bf7 24.Qa1 d4 25.Rxd4]
23.Ng5 Kg7 24.Nh7
12...Bxf6 13.e5! Be7 [24.Rh7+!! Nxh7 25.Rxh7+ Kf6 26.Qxd5 Qa1+ 27.Bd1 Qe5
[13...Bxh4? 14.g3 Be7 15.Bxh7+ Kxh7 16.Qh5+ Kg8 17.Ng5 (27...Kxg5 28.f4+ Kf6 29.Qd6+ Be6 30.Qe7#) 28.Rf7+ Rxf7
Bxg5 18.Qh8#] (28...Kxg5 29.Qxe5 Rxf7+–) 29.Qxf7+ Kxg5 30.f4++–]
24...Rd8 25.Nxf6 Kxf6 26.Rh7 Be6 27.R1h6
[27.Rxb7 d4!„]
27...Bf7
[27...a6?? 28.Rxg6+ Kxg6 29.Qh5+ Kf6 30.Qh6+ Ke5 31.Qg7++–
; 27...d4 28.Rxg6+ Kxg6 29.Qh5+ Kf6 30.f4 Qc1+ 31.Bd1 Bc4+
32.Kg1 Ke6 (32...Qxe3+ 33.Kh1 Ke6 34.Qf7+ Kd6 35.Qc7+ Kd5
36.Bf3++–) 33.Qf7+ Kd6 34.Qc7+ Kd5 35.Qxb7+ Kd6 36.Qe7+
Kc6 37.Rh6++–; 27...Rac8 28.Rxg6+ Kxg6 29.Qh5+ Kf6 30.f4+–
Rg8 31.Qh4++–]
28.Kg1 Rg8 29.g4!
‫با تعویض پیادهها خطوط برای حمله باز میشود و دسترسی به شاه حریف آسانتر‬
.‫است‬
29...Rg7 30.gxf5 Rxh7 31.Rxh7 gxf5 32.Bb3 Qe5 33.Qf3 Rc8
[¹33...Qa1+ 34.Kh2 Qe5+ 35.g3 Rd8 36.Rh4±]
34.g4! Bg6
[34...Rg8 35.Rxf7+ Kxf7 36.Qxd5+ Qxd5 37.Bxd5+; 34...Rc1+
2۰ | ‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران‬
XIIIIIIIIY
‫ رجینالد برواد‬:‫سیاه‬ ‫ فرانک پار‬:‫سفید‬ 8r+lwqr+k+0O
1946 ‫ناتینگهام‬ 7zpp+-vlpzpp0
6-+-+p+-+0
1.d4 Nf6 2.e3 d5 3.Bd3 c5 4.c3 Nbd7 5.f4 g6 6.Nd2 Bg7 7.Ngf3
0–0 8.0–0 b6 9.Ne5 Bb7 10.Qf3 Ne8 11.h4 Ndf6 12.g4 Nd6 5+-zp-zP-+-0
13.h5!
‫سفید سعی میکند تا ستونی را برعلیه شاه حریف باز کند‬
4-+-zP-+-zP0
3+-zPL+-+N0
13...Nfe4
[13...gxh5 14.g5 Nfe4 15.Qxh5²]
2P+-+-zPP+0
1tR-+QmK-+R0
14.hxg6 hxg6
[14...fxg6 15.Qh3 Qc8 16.Nxe4 Nxe4 17.Bxe4 dxe4 18.Rf2 Bxe5 xabcdefghy
19.dxe5 Qe6 20.b4 cxb4 21.cxb4=] 14.Bxh7+!
15.Qh3 e6?! »‫یک قربانی زیبا برای منهدم کردن پوشش پیادهای شاه سیاه «بعد از این قربانی‬
‫راه بهتری برای دفاع وجود داشت هرچند باز هم سفید صاحب برتری میشد‬ ‫ البته محاسبهای طوالنی در پیش است که‬.‫وزیر واسب سفید وارد حمله میشوند‬
[15...Bf6 16.Nxe4 dxe4 (16...Nxe4?! 17.g5 Bxe5 18.dxe5 Qc8 .‫بزرگی چون آلخین از عهده آن بر میآید‬
19.Qh4 f5 20.gxf6 exf6 21.Bxe4 dxe4 22.Kf2 Qd7 23.Rh1 Qg7 [14.Ng5! Bxg5 15.hxg5 g6 16.Qf3! Qxg5?? (16...h5
24.e6² /=) 17.Be2 Kg7 18.g5 Rh8! 19.gxf6+ exf6 20.Qg2 fxe5 17.gxh6 cxd4 18.Rd1 Qe7 19.cxd4 Rd8 20.h7+ Kh8
21.fxe5 Ne8 22.Bd2 Bd5 23.Rf4 c4 (23...cxd4 24.exd4 e3 25.Bf3 21.Qe4²) 17.Rxh7 Kxh7 18.Qxf7+ Kh6 19.Qxe8+–]
Bxf3 26.Qxf3 Qg5+ (26...exd2?? 27.Rxf7+ Kh6 28.Qh3+ Kg5
29.Qxh8+–) 27.Rg4 Qh5 28.Bxe3) 24.Raf1 Nc7 25.Bd1 Qd7 14...Kxh7 15.Qh5+ Kg8 16.Ng5 Bxg5 17.hxg5 Kf8 18.g6!
26.Bc2 ‫در حالی که حمله خاتمه یافته به نظر میرسید سفید از نیروی ذخیره (پیاده) خود‬
.‫و پیاده مرکزی سیاه از بین میرود‬
.‫استفاده میکند تا هرچه سریعتر شاه را بی حفاظ کند‬
26...Raf8 27.Bxe4 Bxe4 28.Qxe4 Rh5 29.Rh4 Rfh8 30.Rxh5 Rxh5
31.Qg2 Rh4 32.Be1 Rg4 33.Bg3 Nd5 34.Qf3 Qf5 35.Qxf5 gxf5 18...Qd5 19.Rh4
36.Kf2 Re4 (36...Nxe3 37.Kxe3 Rxg3+ 38.Rf3 Rg5 39.d5+–) .‫ادامه بهتری هم وجود داشت که کمی ترسناک به نظر میرسید‬
37.Bf4! Nxf4 38.exf4 Rxf4+ 39.Kg2 Rg4+ 40.Kf3 Rh4 41.Rf2 [19.0–0–0!! Qxa2 20.Qg5 fxg6 21.Qxg6 Qa3+ 22.Kd2 Qb2+
Kf8 42.Ke3 Rh5 43.Kf4 Ke7 44.d5±] 23.Ke1 Qxc3+ 24.Kf1 Qc4+ 25.Kg1 Qa4 26.Rh7!! Qxd1+ 27.Kh2
16.Kg2! Ke7 28.Qxg7+ Kd8 29.Qc7#]
XIIIIIIIIY 19...fxg6 20.Qxg6 Ke7
8r+-wq-trk+0O [20...Qd7 21.Rf4+ Kg8 22.0–0–0 Rf8 23.Rh4 Qd8 24.Rdh1 Qxh4
25.Rxh4+–]
7zpl+-+pvl-0 21.Qxg7+?
6-zp-snp+p+0 .‫ ادامه زیر کار را تمام میکرد‬.‫سفید اشتباه می کند‬
[21.c4!! Qxc4 22.Rd1 Qc3+ 23.Kf1 Qc4+ 24.Kg1 Qd5 25.Qxg7+
5+-zppsN-+-0 Kd8 26.Rh7 Bd7 27.Rc1 b6 28.dxc5 Rc8 29.Qf6+ Kc7 30.c6 Kb8
4-+-zPnzPP+0 31.Rxd7 Rxc6 32.Rxd5 Rxc1+ (32...exd5 33.Rxc6) 33.Kh2 exd5
34.Qd6+ Kc8 35.Qxd5+–]
3+-zPLzP-+Q0 21...Kd8 22.dxc5 Bd7??
2PzP-sN-+-+0 ‫اشتباهی کشنده در حالی که وضعیت به هیچ وجه بازنده نبود‬
[22...Re7! 23.Rh8+ Kd7 24.Qf8 Qxe5+ 25.Kf1 Qxc5 26.Rd1+
1tR-vL-+RmK-0 Kc6 27.a4 a5 28.Rd8 Rc7 29.Rxc8 Raxc8 30.Qxc8 Qf5 31.Qd8=]
23.Rd1
xabcdefghy 1–0
[16.Nxe4 dxe4 17.Be2 Qe7 18.Rf2 Rfd8 19.Rh2 Kf8 20.Bd2 Ke8
21.Be1 g5 22.fxg5 Rdc8 (22...Qxg5 23.Bh4) 23.Qh7 Qf8 24.Bg3
Ke7 25.Rf1+–]
16...Re8 17.Rh1 cxd4 18.cxd4 Rc8 19.b3?!
‫سفید راه ساده تر را نمیبیند‬
dxe4 27.Bxe6+ Kg7 28.f5+–]
[19.Bxe4! dxe4 (19...Nxe4 20.Nxe4 dxe4 21.b3 Rc2+ 22.Kg3 Qd6
22...Rc8 23.Qg1 Ng4+ 23.a4! Rxc1 24.Raxc1+–) 20.Qh7+ Kf8 21.b3 Rc2 22.Rd1 Re7
[23...Qh7 24.g4 fxg4 25.Bxg4 Nxg4+ 26.Qxg4+ hxg4 27.Rxh7 23.Ba3±]
Rxf4+ 28.Kg3 Rxd4 29.Nxg4 e5 30.Nf6+ Kf8 31.Rxb7 Bf7 19...Rxc1 20.Raxc1 Nxd2 21.Bxg6!? fxg6 22.Qh7+ Kf8
32.Rh7 Bg8 33.Rh8; 23...Rc7 24.Bxh5 Bxh5 25.Rxh5 Nxh5 23.Nxg6+ Kf7 24.Ne5+ Kf8 25.Rh6 Bxe5??
26.Rxh5 Qf6 27.g4 fxg4 28.e3 Rg7 29.Qh1 Rg5 30.Rh6 Qg7 ‫سیاه آخرین مدافع شاه را تعویض میکند‬
31.Kg3 Rxe5 32.dxe5 Rf5 33.Rh4 Rg5 34.fxg5 Qxe5+ 35.Kxg4
[25...N2e4 26.Ng6+ Kf7 27.Ne5+ Kf8 28.Qg6! Qe7 29.Qh5!
Qf5+ 36.Kg3 Qe5+ 37.Kf3+–]
Bxh6 30.Ng6+ Kg7 31.Nxe7 Rxe7 32.g5 Nf5 33.gxh6+ Kh7
24.Bxg4 fxg4
34.Kh2 Nf6 35.Qg5 Ne4 36.Qxe7+ Nxe7 37.Rc7±]
26.fxe5 Nf7 27.Rf6 Qd7 28.Qh8+ Ke7 29.Rxf7+! Kxf7 30.Qh7+
XIIIIIIIIY Kf8 31.Qxd7
1–0
8-+r+ltrk+0O
7zpp+-+-wq-0 ‫ کارلیس اوزولس‬:‫سیاه‬ ‫ المارس زماگلیس‬:‫سفید‬
6-+p+p+-+0 194۷‫هانوهانو‬
5+-zPpsN-+p0 1.d4 e6 2.Nf3 f5 3.g3 Nf6 4.Bg2 c6 5.0–0 d5
4-+-zP-zPp+0 ‫این ساختار پیاده ای حاصل از دفاع هلندی به دیوار سنگی معروف است اگرچه سیاه‬
3+-+-+-zPR0 ‫ ضعیف و قابل استفاده‬e5‫مرکز مستحکمی دارد ولی بهای آنرا پرداخته و اکنون خانه‬
2PzP-+PmK-+0 6.c4 Bd6
.‫برای سفید است‬
1+-+-+-wQR0 [6...dxc4 7.Ne5]

7.Qc2 0–0 8.Bf4!
xabcdefgh !‫یک حرکت خوب‬
25.Rxh5!!
.‫که قربانی درخشان تفاوت که به علت ضعف مفرط قلعه حریف امکانپذیر میباشد‬ ‫سفید مدافع خانه مرکزی ومهم را عوض میکند تا درآینده اسب خود را روانه آنجا‬
25...Bxh5 26.Rxh5 Rf5 .‫کند‬
[26...Rf6 27.Rh4 (27.Qh2) ] 8...h6 9.Nbd2 g5 10.Bxd6 Qxd6 11.Rac1 Ne4
27.Rh4! Kf8 28.Qh2 Ke8 29.Rh7! [11...Nbd7 12.cxd5 cxd5]
[29.Rh8+ Ke7 30.Rxc8+– (30.Rh7+–) ] 12.Ne5 Nxd2 13.Qxd2 Nd7 14.f4 g4 15.Kf2 Nf6 16.Rh1!
29...Rxf4+ .‫ و رخ خود را فعال کند‬.‫سفید میخواهد ستون را برای رخ خود باز کند‬
[29...Qf6 30.Rh8+]
16...Bd7 17.c5 Qc7 18.h3 gxh3 19.Rxh3 h5 20.Rch1 Be8 21.Bf3
30.gxf4 g3+ 31.Kg2 gxh2+ 32.Rxg7
Qg7 22.Qc1!?
1–0
[22.Qe3! Qh7 23.g4 fxg4 24.Nxg4 Nxg4+ 25.Bxg4 Qe4 26.Qxe4
‫اسلحههای تاکتیکی قهرمانان جهان (حذف مهرهی مدافع)‬
‫تهیه و تنظیم‪ :‬استاد فیده محمدرضا افشاری‬
‫‪15.£f7 ¥d7‬‬
‫‪[15...¥e7 16.¤f5! ¦e8‬‬
‫‪(16...£c7 17.¤a4! ¦f8 18.£xh7 ¢e8 19.¥b6 £d7 20.£h5+‬‬
‫‪¦f7 21.¤g7+ ¢f8 22.£h8#) 17.¤xd6! ¥xd6 (17...£c6‬‬ ‫منبع‪ :‬کتاب حربههای تاکتیکی قهرمانان جهان‬
‫)‪18.¤xe8 £xe8 19.¥b6+ ¢d7 20.¦d1+‬‬ ‫نوشتهی‪ :‬مورعلی موهان‬
‫]–‪18.¥b6+ ¥c7 19.¦d1++‬‬
‫‪16.£xf6+ ¢c7 17.£xh8 ¥h6 18.¤xe6+ £xe6 19.£xa8‬‬
‫‪¥xe3+ 20.¢h1 ¥c6 21.¦f1‬‬
‫‪1–0‬‬ ‫بازی ‪1‬‬
‫پیرک در این وضعیت نا امیدکننده تسلیم شد‪.‬‬
‫بازی ‪2‬‬
‫(‪8ktr-+r+-+‬‬
‫'‪7zpRzp-+-zpp‬‬
‫&‪6Q+P+-+-+‬‬ ‫السکر پیرک‬
‫‪5+-+-+R+-%‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫‪4Pzp-wq-+-+$‬‬ ‫(‪8r+l+kvl-tr‬‬
‫‪3+-+pzp-+P#‬‬ ‫'‪7+p+-+-zpp‬‬
‫"‪2-+-+-+PmK‬‬ ‫&‪6p+-zppsn-+‬‬
‫!‪1+-+-+-+-‬‬ ‫‪5+-+-+-+-%‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪4-+qsNP+-+$‬‬
‫کاپابالنکا – رابیچِک‬ ‫‪3+-sN-vL-+-#‬‬
‫نیو یورک‪ ،19۰6 ،‬نوبت حرکت با سفید‬ ‫"‪2PzPP+-+PzP‬‬
‫سفید سه پیاده عقب است و این در حالی ست که دو پیاده متصل سیاه تنها دو قدم‬ ‫!‪1tR-+Q+RmK-‬‬
‫دیگر تا ارتقا فاصله دارند‪ .‬در عین حال تهدید ماتی سفید در ‪ a7‬به خوبی توسط‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫السکر – پیرک‬
‫وزیر سیاه حفاظت میشود‪.‬‬
‫مسکو‪ ،193۵ ،‬نوبت حرکت با سفید‬
‫اگر سفید سعی کند وزیر سیاه را با ‪ 1.¦d5‬منحرف کند‪ ،‬سیاه میتواند با ‪1...£f4+‬‬
‫و کیش دائم بازی را به تساوی بکشاند‪.‬‬ ‫سیاه در گسترش خیلی عقب مانده است و ضعفهای او کامال خودنمایی میکنند‪.‬‬
‫آیا این وضعیت نهایتا فقط یک تساوی است؟ پاسخ کاپابالنکا به این سوال منفی‬ ‫پیش از اینکه سیاه وضعیت خود را با ‪ ...¥e7‬و بعد ‪ 0-0‬محکم کند‪ ،‬سفید باید‬
‫است‪ ،‬او در ادامه راه حل درخشان خود را ارائه میکند‪.‬‬ ‫ضربه را وارد نماید‪.‬‬
‫!!‪32.¦xa7+‬‬ ‫‪13.¦xf6 gxf6 14.£h5+ ¢d8‬‬
‫‪[32.¦d5? £f4+‬‬ ‫‪[14...¢d7 15.£f7+ ¥e7 16.¤f5! ¦e8 17.¤xd6! (17.¦d1 d5‬‬
‫)‪(32...£xd5?? 33. £xa7#‬‬ ‫;–‪18.¤xd5) 17...¢xd6 18.£xe8+‬‬
‫]‪33.¢g1 £f2+ 34.¢h2 £f4+²‬‬ ‫‪14...¢e7 15.¤f5+! exf5 (15...¢d7 16.£f7+ ¢c6 17.¤d4+‬‬
‫‪32...£xa7 33.¦a5 £xa6‬‬ ‫)‪¢b6 18.¤b3+ ¢c6 19.¤a5#‬‬
‫]‪[33...¦b7 34.£xb7#‬‬ ‫)‪16.¤d5+ ¢d8 (16...¢e6 17.£e8+ ¥e7 18.£xe7#‬‬
‫‪34.¦xa6#‬‬ ‫)–‪16...¢d7 17.¤b6++‬‬
‫‪1–0‬‬ ‫‪17.¥b6+ ¢d7 18.£f7+ ¢c6 19.£c7+ ¢b5 20.a4+ £xa4‬‬
‫‪21.¤c3+‬‬
‫)‪(21.c4+ £xc4 22.¦a5#‬‬
‫]‪21. ...¢b4 22.¦xa4#‬‬
‫آلخین – آستالوش‬ ‫بازی ‪3‬‬
‫کِچکمِت‪ ،192۷ ،‬نوبت حرکت با سفید‬
‫شاه سیاه تنها به وسیله یک فیل پوشانده شده‪ .‬آلخین فیل را با یک ترکیب مرگبار‬
‫حذف میکند‪.‬‬
‫‪40.¦xg7+ ¢xg7 41.¦g1+ ¢h7‬‬
‫]‪[41...¢h8 42.£h6#‬‬
‫ضربه کشنده دیگری نیز در انتظار سیاه میباشد‪.‬‬

‫!‪42.¤xf7‬‬
‫بوگولیوبوف کاپابالنکا‬
‫سفید پیاده ستون ‪ f‬را نیز که میتوانست از شاه سیاه دفاع کند از میان برداشت‪.‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫سیاه تسلیم شد‪ [ .‬اگر سفید ?‪ 42. ¥d3+‬را بازی میکرد‪ ،‬سیاه میتوانست خود را‬ ‫(‪8-+r+-+k+‬‬
‫با ‪ ...42...f5‬نجات دهد‪].‬‬ ‫'‪7wq-+-+pzpp‬‬
‫‪42...£xf7 43.¥d3+ £g6‬‬ ‫&‪6p+-+p+-+‬‬
‫]–‪[43...¢h8 44.£h6+ £h7 45.£f8++‬‬ ‫‪5zpnsNp+-+-%‬‬
‫‪44.¥xg6+ ¥xg6 45.¦xg6 ¢xg6 46.£e4+ ¢g7 47.£e5+‬‬ ‫‪4-+rzP-+-+$‬‬
‫‪1–0‬‬
‫‪3+-zP-+P+-#‬‬
‫بازی ‪5‬‬ ‫"‪2-+-+R+PzP‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫!‪1+-tR-wQ-mK-‬‬
‫(‪8-tr-+-trn+‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫'‪7zp-+-+-vlk‬‬ ‫بوگولیوبوف – کاپابالنکا‬
‫&‪6l+-zpP+-zp‬‬ ‫نیویورک‪ ،1924 ،‬نوبت حرکت با سیاه‬
‫‪5wq-zpP+p+-%‬‬ ‫خیالی بیش نیست اگر که گمان کنیم اسب در ‪ c5‬پایگاه مستحکمیدارد‪.‬‬
‫‪4-zp-+nzP-sN$‬‬ ‫شاه سفید بهصورت غیر مستقیم زیر ضرب وزیر در قطر‪ g1 – a7‬قرار دارد‪ .‬با یک‬
‫‪3+-+QvL-+P#‬‬ ‫ضربه تاکتیکی‪ ،‬کاپابالنکا ستون ‪ c‬را برای حمله میگشاید‪.‬‬
‫"‪2PzP-+-+L+‬‬ ‫!‪31... ¤xd4‬‬
‫!‪1+-+NtRRmK-‬‬ ‫با این ضربت تاکتیکی‪ ،‬سیاه قادر است پیاده حیاتی ‪ d4‬را بگیرد‪.‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫!!‪32.cxd4 ¦8xc5‬‬
‫آلخین – فلچر‬ ‫سفید تسلیم شد‪ .‬چون ‪:‬‬
‫لندن‪ ،192۸ ،‬نوبت حرکت با سفید‬ ‫‪33.dxc5 £xc5+ 34.¢f1 ¦xc1‬‬
‫وزیر سفید از دست خواهد رفت‪.‬‬
‫یک کیش به تنهایی خطرناک است‪ .‬یک کیش برخاست به مراتب خطرناکتر است‪.‬‬ ‫‪0–1‬‬
‫یک کیش دوگانه میتواند هولناک باشد‪.‬‬ ‫بازی ‪4‬‬
‫در اینجا این قضیه به خوبی توسط آلخین اثبات میشود‪.‬‬
‫!!‪26.£xe4‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫تنها مهره مدافع سیاه در امتداد قطر ‪ b1 – h7‬با این قربانی وزیر حذف میشود‪.‬‬ ‫(‪8-+-trl+k+‬‬
‫‪26.£xe4 fxe4 27.¥xe4+ ¢h8 28.¤g6+ ¢h7 29.¤xf8+ ¢h8‬‬ ‫'‪7+r+-wqpvl-‬‬
‫‪30.¤g6+ ¢h7 31.¤e5+ ¢h8 32.¤f7#‬‬ ‫&‪6-+p+p+-+‬‬
‫‪1–0‬‬
‫‪5+-zP-sN-+p%‬‬
‫‪4p+LzP-wQ-+$‬‬
‫‪3zP-+-+-+-#‬‬
‫"‪2-+-+-zP-+‬‬
‫!‪1+-+R+-tRK‬‬
‫!!‪18.¦xe7‬‬ ‫بازی ‪6‬‬
‫]‪ 20.£e1+--‬با طرح‪18...¥xf3 [18...¢xe7 19.¥a3+ ¢e8‬‬
‫!!‪19.¥a3‬‬
‫«اجازه دهید من وزیرم را از دست بدهم‪ ،‬در عوض من وزیر شما را با سودش پس‬ ‫(‪8r+lmk-+-tr‬‬
‫میگیرم»‬ ‫'‪7zpp+-+Rvl-‬‬
‫‪19... £a6‬‬
‫&‪6-+-sNp+-+‬‬
‫]‪[19...¥xd1 20.¦e3+ ¢g8 21.¦xd3+--‬‬
‫‪5+-+psn-zp-%‬‬
‫!‪20.¦cc7‬‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬
‫شما نمیتوانید برای مدت طوالنی در مقابل دو رخ که در عرض هفتم جای گرفتهاند‬ ‫‪3vLP+-zP-wq-#‬‬
‫مقاومت کنید‪.‬‬
‫"‪2P+-zPQ+L+‬‬
‫!‪1tR-+-+-mK-‬‬
‫‪20.... £xa3‬‬
‫‪21.¦xf7+ ¢e8 22.£e1+‬‬
‫‪1–0‬‬ ‫ایوه – لوهر‬
‫بازی ‪8‬‬ ‫آمستردام‪ ،1923 ،‬نوبت حرکت با سفید‬
‫سیاه در حرکت آخر خود‪ 19...¤g4‬را بازی کرده با تهدید مات در دو حرکت‬
‫‪20.... ¦h1+! 21. ¢xh1 £h2‬‬
‫(‪8rsnlwq-trk+‬‬
‫از طرفی سیاه پیش از این اسب دیگر خود را برای حمله به شاه سفید قربانی کرده‬
‫'‪7+-+-vlpzp-‬‬
‫&‪6-+p+psn-zp‬‬ ‫بود‪ .‬حاال نوبت سفید است که وزیر خود را در ازای اسب ترسناک ‪ g4‬قربانی دهد‪.‬‬
‫!‪20.£xg4‬‬
‫‪5zpp+-sN-sN-%‬‬ ‫این حرکت خط تیره ای بود بر امیدهای پیروزی سیاه‪.‬‬
‫‪4-+-zP-+-zP$‬‬ ‫‪20... £xg4 21.¦xg7‬‬
‫‪3zP-+L+-zP-#‬‬ ‫حاال‪ ،‬سفید جبران کافی در ازای قربانی وزیربه دست آورده‪.‬‬
‫"‪2-zPPvLQ+-+‬‬ ‫‪21.... ¦f8 22.¦c1‬‬
‫!‪1tR-+-mKR+-‬‬ ‫مدافع ‪ : b7‬فیل ‪ c8‬به هر قیمتی باید از میان برداشته شود‪.‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪22.... ¦b8 23.¦xc8+!! ¦xc8 24.¤xb7+ ¢e8 25.¦e7#‬‬
‫اسمیسلوف – گِرِبِن‬ ‫‪1–0‬‬
‫مسکو – بوداپست‪ ،1949 ،‬نوبت حرکت با سفید‬ ‫بازی ‪7‬‬
‫سوارهای جناح وزیر سیاه هنوز وارد بازی نشده اند ‪ .‬سفید باید هرچه سریعترکاری‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫کند‪ .‬او تمایلی به عقب نشینی ( نجات ) اسب خود ندارد‪ ،‬بلکه میخواهد اسب مدافع‬ ‫(‪8-+-tr-mk-tr‬‬
‫و قدرتمند سیاه را از میان بردارد‪.‬‬ ‫'‪7zpl+-vlpzpp‬‬
‫‪17.¦xf6!! gxf6‬‬ ‫&‪6-zp-+-sn-+‬‬
‫‪[17...¥xf6 18.¥h7+ ¢h8 19.¤exf7+ ¦xf7 20.¤xf7+ ¢xh7‬‬
‫]–‪21.£d3+ ¢g8 22.¤xd8 ¥xd8 23.£g6+‬‬
‫‪5+-+-+-+-%‬‬
‫‪18.£h5 fxg5 19.£xh6‬‬ ‫‪4-+-+-+-+$‬‬
‫فرایند پیروزی بسیار ساده است ‪ .‬سفید باید ستون ‪ h‬را باز کند‪.‬‬ ‫‪3+P+q+N+-#‬‬
‫‪19.... f5 20.£g6+ ¢h8 21.hxg5‬‬ ‫"‪2PvL-sN-zPPzP‬‬
‫ستون ‪ h‬باز شده است و دو حرکت بعد رخ ‪ a1‬بصورت مرگباری از آن بهره برداری‬ ‫!‪1+-tRQtR-mK-‬‬
‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫‪21.... ¥xa3 22.¢e2‬‬ ‫ایوه – اسپایِر‬
‫] ‪ 23. ¦h1 #‬با طرح ∆[‬
‫قهرمانی هلند‪ ،1924 ،‬نوبت حرکت با سفید‬
‫‪22.... £d5 23.¤f3+--‬‬
‫حاال دیگر ‪ ¦h1‬را نمیتوان متوقف کرد‪.‬‬ ‫شاه سیاه قبال حق قلعه رفتن را از دست داده است‪ .‬فیل ‪ e7‬مدافع خوبی بهنظر‬
‫‪1–0‬‬ ‫میرسد ‪ .‬بهمحض اینکه که این فیل حذف شود‪ ،‬خانه های تیره اردوگاه سیاه به‬
‫شدت ضعیف خواهند شد‪.‬‬
‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪2۵‬‬
‫سیاه رخ هایش را در ستون ‪ h‬ستون ( دوبل ) کرده است ‪ .‬یکی از اسب هایش با‬ ‫بازی ‪9‬‬
‫قدرت در پایگاه مرکزی قرار گرفته ‪ .‬همچنین وزیر و اسب دیگرش نیز به ‪ g4‬چشم‬
‫دوخته اند‪.‬‬
‫(‪8q+-tr-+k+‬‬
‫رخ ‪ a1‬و اسب سفید هیچ کاری برای دفاع از شاه خود انجام نمیدهند‪.‬‬
‫]‪1...¤xg4! 2.fxg4 [2.¥xg4 ¦xh1–+‬‬
‫'‪7trl+N+pzp-‬‬
‫]‪2...¦xh3 [2...f3+!? 3.¢g3 ¤e2+–+‬‬ ‫&‪6-+-+p+nzp‬‬
‫‪3.¦xh3 £xg4+ 4.¢h2 ¦xh3+ 5.£xh3 ¤f3+ 6.£xf3‬‬ ‫‪5zpL+pzP-+-%‬‬
‫‪0–1‬‬ ‫‪4-+-vL-+-+$‬‬
‫بازی ‪11‬‬ ‫‪3vlP+-+-tR-#‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫"‪2P+-+QzPPzP‬‬
‫(‪8-+-trr+k+‬‬ ‫!‪1+-+-+RmK-‬‬
‫'‪7zp-+-+pvl-‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫&‪6-zp-+-+p+‬‬ ‫سمیسلوف – کورت هانسن‬
‫‪5+-+p+nwq-%‬‬ ‫بیِل (اینترزونال)‪ ،1993 ،‬نوبت حرکت با سفید‬
‫‪4-+-zP-sNPzp$‬‬ ‫نگاه کنید ! وزیر‪ ،‬رخ و فیل های سیاه در تعطیالت تابستانی به سر میبرند! بازی‬
‫‪3+QtR-zP-+P#‬‬ ‫پیش از آنکه آنها به فکر بازگشت به خانه بیوفتند‪ ،‬تمام خواهد شد‪.‬‬
‫"‪2PzP-vL-mK-+‬‬ ‫! !‪24.¦xg6‬‬
‫!‪1+-+-+-tR-‬‬ ‫برای سفید گرفتن یک تفاوت با ‪ ¥xa7‬جالب نیست‪ ،‬اما او بیشتر ترجیح میدهد‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫که یک تفاوت از دست بدهد‪.‬‬
‫کاگان – اسپاسکی‬ ‫]!‪24...fxg6 25.£g4 ¥a6 [25...¢f7 26.¤b6 £b8 27.¥d3± …g5 28.f4‬‬
‫وینیپگ‪ ،196۷ ،‬نوبت حرکت با سیاه‬ ‫‪26.£xe6+‬‬

‫وضعیت سفید به نظر مستحکم میرسد‪ .‬اما هر درخششی از طال نیست ( هرچیز که‬ ‫) ‪ e6‬با طرح∆ (‬
‫‪26.... ¢h7 27.¥xa6 ¦xa6 28.£f7 ¦xd7 29.£xd7 £c6 30.£f7 £e6‬‬
‫میدرخشد طال نیست)‪.‬‬ ‫‪31.£xe6 ¦xe6 32.f4+--‬‬
‫زمانی که پیاده ‪ e3‬و فیل سفید از میان برداشته شوند‪ ،‬سیاه وضعیت حریف را‬ ‫آخر بازی پیش رو با یک پیاده بیشتر مطمئنا به نفع سفید تمام میشود‪.‬‬
‫درامتداد خانه های سیاه رنگ ( تیره ) نابود میکند‪.‬‬ ‫‪1–0‬‬
‫‪28.... ¤xe3! 29.¥xe3 ¦xe3 30.¦xe3‬‬
‫‪30.¢xe3 ¥xd4+ 31.¢xd4 £xf4+ 32.¢d3 £e4+ 33.¢d2 £d4+–+‬‬ ‫بازی ‪10‬‬
‫‪30...£xf4+ 31.¢g2 ¥xd4–+‬‬
‫‪0–1‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫بازی ‪12‬‬ ‫(‪8-+-+-+-tr‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫'‪7+-+qvlk+r‬‬
‫(‪8-+-+-tr-+‬‬ ‫&‪6-+-zp-sn-+‬‬
‫'‪7+p+lwq-mk-‬‬ ‫‪5zp-zpPzp-zp-%‬‬
‫&‪6p+pvl-+p+‬‬ ‫‪4-zp-snPzpP+$‬‬
‫‪5+-+Pzp-+p%‬‬ ‫‪3+P+Q+P+L#‬‬
‫‪4P+L+P+-+$‬‬ ‫"‪2PsNP+-+K+‬‬
‫‪3+-+-+N+-#‬‬ ‫!‪1tR-+-vL-+R‬‬
‫"‪2-zP-+-trPzP‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫بیتمن – تال‬
‫!‪1tR-wQ-+-tRK‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫شوروی سابق‪ ،1963 ،‬نوبت حرکت با سیاه‬
‫ویزانتیادیس – اسپاسکی‬
‫زیگن (المپیاد)‪ ،19۷۰ ،‬نوبت حرکت با سیاه‬
‫استعداد تهاجمیاسپاسکی در این جا نیز به چشم میآید ‪.‬‬
‫اسب (سفید) یکی از دو نیروی تدافعی جناح شاه‪ ،‬با یک ضربه ی وحشیانه سالخی‬
‫بازی ‪14‬‬ ‫میشود‪.‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪27.... ¦8xf3--+ 28.gxf3 ¦xh2+!! 29.¢xh2 £h4+ 30.¢g2 ¥h3+‬‬
‫‪31.¢h1 ¥f1#‬‬
‫(‪8-+-+r+k+‬‬ ‫‪0–1‬‬
‫'‪7zppwq-+-vlp‬‬ ‫بازی ‪13‬‬
‫&‪6-+n+rsnp+‬‬
‫‪5+-+-+p+-%‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫‪4-+P+-zP-+$‬‬ ‫(‪8-+r+-+k+‬‬
‫‪3+-+-vLLsN-#‬‬ ‫'‪7+-tr-zppvl-‬‬
‫"‪2PzP-+-mK-zP‬‬ ‫&‪6-+-zp-+p+‬‬
‫!‪1tRQ+-tR-+-‬‬ ‫‪5zpq+-+-zPn%‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪4-zp-vLP+-+$‬‬
‫لتلیر – فیشر‬ ‫‪3+L+-+P+-#‬‬
‫المپیاد الیپزیک‪ ،196۰ ،‬نوبت حرکت با سیاه‬
‫"‪2PzPPwQ-+-+‬‬
‫!‪1+K+R+-+R‬‬
‫سیاه کامال ستون ‪ e‬را تحت کنترل خود دارد‪ .‬رخهای او به خوبی در آنجا ستون‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫شده اند‪ .‬تمام سوارهای دیگر او نیز در خانه های ایده ال مستقرشده اند‪ .‬هر دو اسب‬ ‫فیشر – الرسن‬
‫او حاضرند تا برای یورش به سمت شاه دشمن از جا بجهند‪ .‬فقط با یک سوت آنها‬ ‫پورتوروز ( اینترزونال)‪ ،19۵۸ ،‬نوبت حرکت با سفید‬
‫پریده اند!‬
‫این یک وضعیت نمونه ای از «کشتن اژدها» است‪.‬‬
‫وزیر و رخ سفید کامال خارج از بازی به سر میبرند‪ .‬در چنین وضعیتهایی‪ ،‬قربانی‬
‫این وضعیت از شاخه ی دراگون از دفاع سیسیلی بوجود آمده است ‪ .‬معموال سفید‬
‫تفاوت و کشاندن شاه حریف به بیرون خیلی وسوسه کننده است‪ :‬اما بعد از آن چه؟‬
‫با شبیخون پیاده ای ‪ h4 – h5...‬جناح شاه سیاه را میشکافد ‪ .‬فیشر با یک قربانی‬
‫پاسخ این سوال نزد قهرمان جهان است‪ ،‬فیشر به ما میگوید پس از آن چه میشود!‬
‫تفاوت نمونه ای ( شناخته شده ) جناح شاه را میگشاید‪.‬‬
‫‪21... ¦xe3! 22.¦xe3 ¦xe3 23.¢xe3 £xf4+!! 24.¢f2‬‬
‫]‪[24.¢xf4 ¥h6#‬‬ ‫‪22.¦xh5! gxh5‬‬
‫‪24...¤g4+ 25.¢g2 ¤e3+ 26.¢f2 ¤d4 27.£h1 ¤g4+ 28.¢f1 ¤xf3‬‬ ‫)–‪[22...¥xd4 23.£xd4 gxh5 24.g6 £e5 (24...e6 25.£xd6+‬‬
‫‪0–1‬‬ ‫‪25.gxf7+ ¢h7 (25...¢f8 26.£xe5 dxe5 27.¦g1 e6 28.¥xe6 ¢e7‬‬
‫]‪ f3–f4‬با طرح –‪29.¥xc8 ¦xc8 30.¦g5+–) 26.£d3+‬‬
‫بازی ‪15‬‬
‫‪23.g6 e5‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪[23...e6 24.gxf7+ ¢xf7‬‬
‫)‪(24...¦xf7 25.¥xe6‬‬
‫(‪8-+nwq-+rvl‬‬ ‫‪25.¥xg7 ¢xg7 26.¦g1+ ¢h7 27.£g2 £e5 28.£g6+ ¢h8 29.¦g5‬‬
‫'‪7+-+ptr-+k‬‬ ‫]–‪¦g7 30.¦xh5+ ¢g8 31.¥xe6+ ¢f8 32.¦f5+ ¢e7 33.¦f7++‬‬
‫&‪6-zpp+p+-zp‬‬ ‫!‪24.gxf7+ ¢f8 25.¥e3 d5‬‬
‫–‪[25...a4 26.£xd6+ ¦e7 27.£d8+! ¦xd8 28.¦xd8+ ¦e8 29.¥c5++‬‬
‫‪5zp-+-zPp+L%‬‬ ‫]–‪; 25...¦d8 26.¥h6+‬‬
‫‪4-+-zP-zP-+$‬‬ ‫‪26.exd5‬‬
‫‪3zPPsN-+-+-#‬‬ ‫]!‪[26.¥xd5 ¦xc2‬‬
‫‪26...¦xf7‬‬
‫"‪2-+-+-wQ-zP‬‬ ‫]–‪[26...a4 27.d6! axb3 28.dxc7+‬‬
‫!‪1tR-+-+-tRK‬‬ ‫‪27.d6 ¦f6‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫]‪ d6+‬با طرح –‪[27...¦xf3 28.d7+‬‬
‫کاسپاروف – یوسوپوف‬ ‫‪28.¥g5 £b7 [28...£d7 29.£d5! £f7‬‬
‫]–‪(29...¦f7 30.¥e7+!) 30.¥xf6+‬‬
‫شوروی سابق‪ ،19۸1 ،‬نوبت حرکت با سفید‬ ‫‪29.¥xf6+-- ¥xf6 30.d7 ¦d8 31.£d6+‬‬
‫]!‪[31.£h6+‬‬
‫طرح سیاه تعویض سوارهای سنگین در ستون ‪ g‬و رسیدن به یک آخربازی با فیل‬ ‫‪1–0‬‬
‫های ناهمرنگ است‪« .‬اما‪ ،‬خداوند وسط بازی را پیش از آخر بازی آفریده است!»‬
‫بازی ‪16‬‬ ‫کاسپاروف با یک ضربه کوبنده بازی را به پایان رساند‪.‬‬

‫?‪31.¤e4!! fxe4 32.f5 ¦g5‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪[32...£f8 33.f6! ¦eg7! 34.¦xg7+ ¥xg7 35.f7 ¦h8 36.£g2 ¤e7‬‬
‫(‪8-trlwq-trk+‬‬ ‫]–‪ 33.¥g6++‬با طرح ∆ ‪37.£xe4+ ¤g6 38.¥xg6#; 32...¦eg7‬‬
‫'‪7+-+-zppvlp‬‬ ‫‪33.¦xg5 hxg5 34.f6 ¢h6‬‬
‫]–‪[34...£f8 35.fxe7 £xf2 36.e8£+‬‬
‫&‪6psN-zp-+p+‬‬ ‫‪35.fxe7 £xe7‬‬
‫‪5zP-+-+n+-%‬‬ ‫]–‪[35...¤xe7 36.£f7 ¥g7 37.¦f1 ¥h8 38.¦f6+ ¥xf6 39.exf6+‬‬
‫‪4-+PzP-+-+$‬‬ ‫‪36.¥f7! d6‬‬
‫‪3+-+-+-zP-#‬‬ ‫]‪ 38.£f4+--‬با طرح ∆ !‪[36...g4 37.h4‬‬
‫"‪2-vL-+-zPLzP‬‬ ‫‪37.¦f1 g4 38.¥xe6 £xe6 39.£h4+ ¢g7‬‬
‫!‪1tR-+Q+RmK-‬‬ ‫و یوسوپوف قبل از آنکه کاسپاروف ‪ 40.¦f6‬کند‪ ،‬تسلیم شد‪.‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪1–0‬‬
‫خالیفمان – توپالوف‬
‫اِلنایت‪ ،1994 ،‬نوبت حرکت با سیاه‬
‫دو حرکت قبل خالیفمان اسب خود را به ‪ b6‬فرستاد تا یک سوار تهدید کننده باشد‪.‬‬
‫توپالوف به امید گرفتن دو پیاده و حذف اسب مهاجم تفاوت داد ‪ .‬اما یک شوک‬
‫بیرحمانه در انتظارش بود‪.‬‬
‫‪17... ¦xb6?! 18.axb6 £xb6 19.¦b1 ¤xd4‬‬
‫!!‪20.£d3 ¥f5 21.¥e4 £c6? 22.£xd4‬‬
‫]دادتفاوت را با برتری پس می ‪[22.¥xc6? ¥xd3‬‬
‫‪22...¥xd4 23.¥xc6 ¥xb1 24.¥xd4 ¥d3 25.¦e1 e6 26.¥f6 ¥xc4‬‬
‫‪27.¦d1 d5 28.¦b1 h6 29.h4 ¢h7 30.f3 g5 31.h5 g4 32.f4‬‬
‫توپالوف تسلیم شد‪.‬‬
‫‪1–0‬‬
‫حمله در شرایطی که دو طرف در یک جناح قلعه رفتهاند‬
‫مترجم‪ :‬اعظم اعتماد‬
‫برگرفته از کتاب‪« :‬شاه در خطر» نوشته لوآلبورت و سام پاالتنیک‬
‫پس از ادامهی زیر مات در ‪ h7‬اجتنابناپذیر است و بنابراین سیاه تسلیم میشود‪:‬‬
‫‪17...¢xg7 18.£g4+ ¢h8 19.£f5‬‬ ‫در بیشتر بازیها هر دو بازیکن مراقب هستند تا با‬
‫اما هر زمانیکه بخواهید علیه شاه قلعهرفته دست به حمله بزنید‪ ،‬نمیتوانید روی‬ ‫قلعهرفتن شاه خود را به جای امنی ببرند‪.‬‬
‫همکاری حریف خود حساب کنید! باید تا حد زیادی آماده باشید‪ .‬سوارهای شما باید‬ ‫میخواهیم در مورد یکی از سواالت اساسی‬
‫در جایی که بتوانند از آنجا به شاه دشمن برسند‪ ،‬صفآرایی کنند و به خوبی با هم‬ ‫استراتژی شطرنج بحث کنیم‪ .‬آیا چنانچه وضعیت‬
‫همآهنگ باشند‪ .‬به گونهی خاصی باید نسبت به ضعفهای ساختار پیادهای حریف‬ ‫پیادههای محافظ شاه مستحکم باشد و ضعف آشکاری‬
‫حساس باشید و حتی برای ایجاد چنین ضعفهایی در نزدیکی شاه او مهرههای خود‬ ‫وجود نداشته باشد‪ ،‬هدایت یک حملهی موفقیتآمیز به‬
‫را قربانی کنید‪.‬‬ ‫شاه قلعهرفته امکانپذیر است؟‬
‫هنگامیکه دو طرف در یک جناح به قلعه میروند‪ ،‬حمله به شاه حریف میتواند یا‬ ‫اگر این سوال از بازیکنی در سطح متوسط شطرنج پرسیده شود‪ ،‬تقریبا خواهد گفت‪:‬‬
‫از طریق سوارها و پیادهها و یا فقط از طریق سوارها انجام گیرد‪ .‬میتوان بین دو‬ ‫«خیر»‪.‬‬
‫روش اصلی حمله تمایز قایل شد‪ :‬حملهی سوارها و توفانهای پیادهای‪.‬‬ ‫بیشتر بازیکنان بر این باورند که حمله به شاهی که از دفاع مستحکمی برخوردار‬
‫البته یک سوال اساسی این است که حمله چه زمانی باید توسط پیادهها و چه زمانی‬ ‫است‪ ،‬نتیجهای در بر ندارد‪ .‬اما این نتیجهگیری نادرست است!‬
‫بدون آنها هدایت شود؟ آیا میتوان نقش مناسب پیادهها در حمله به شاههایی که‬ ‫حتی بهترین وضعیت قلعه‪ ،‬همیشه پشتیبان قابل اعتمادی برای شاه نیست‪ .‬البته‬
‫در جناح یکسان به قلعه رفتهاند را تعیین کرد؟ آیا یک مبنای راهبردی برای تعیین‬ ‫اگر از قبل ضعفهایی در نزدیکی شاه حریف باشد یا بتوانید آن ضعفها را ایجاد‬
‫روشهای درست حمله وجود دارد؟‬ ‫کنید‪ ،‬حمله آسانتر و سریعتر گسترش مییابد‪.‬‬
‫پاسخ به این سوال مثبت است‪ .‬ویژگی یک حمله بنا به سرشت وضعیت بازی تعیین‬ ‫حال این طرحها را همراه با نمونههایی از بازیهای واقعی بیان میکنیم‪ .‬به وضعیت‬
‫میشود‪ .‬ما از ابتدا بر این ایده تاکید داریم و بنابراین هرچه در این کتاب جلوتر‬ ‫پیش رو توجه کنید‪:‬‬
‫بروید‪ ،‬در ذهنتان ماندگارخواهد شد‪.‬‬ ‫پاالتنيك – گلر‬
‫در بازی پیش رو‪ ،‬حملهی پیادهها به جناح شاه توسط اشتاینیتز‪ ،‬کاربرد صحیح‬ ‫قهرماني شوروي ‪1980‬‬
‫ایدههای تهاجمی را نشان میدهد‪ .‬مثالهای پس از آن‪ ،‬بین حالتهایی که در آن‪،‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫حمله با پیادهها درست است و حالتی که حمله فقط با سوارها بهترین کار است‪،‬‬ ‫(‪8r+-wq-trk+‬‬
‫تمایز قایل میشود‪.‬‬ ‫'‪7zpp+-+pzpp‬‬
‫بازیکن قويتر باید حمله كند!‬ ‫&‪6-sn-+-zp-+‬‬
‫‪5+-+l+-+-%‬‬
‫اشتاینيتز‪-‬مك دانل‬ ‫‪4-+-zP-+-+$‬‬
‫دوبلين‪1865 ،‬‬ ‫‪3zP-+LzP-+-#‬‬
‫‪1.e4 e5 2.¤f3 d6 3.¥c4 ¥e7 4.c3 ¤f6 5.d3 0–0 6.0–0 ¥g4 7.h3‬‬ ‫"‪2-+-sN-zPPzP‬‬
‫‪¥xf3‬‬ ‫!‪1tR-+QmK-+R‬‬
‫طرح سیاه که تعویض فیل سفید خود است‪ ،‬مطلوب نیست‪ .‬اکنون سفید دو فیل‬
‫قدرتمند دارد که یکی از آنها مقاومتناپذیراست‪.‬‬ ‫نوبت حرکت با سیاه است‪.‬‬
‫‪8.£xf3 c6‬‬
‫‪9.¥b3 ¤bd7‬‬ ‫?‪15...¥xg2‬‬
‫‪10.£e2 ¤c5‬‬ ‫‪16.¦g1 ¥c6‬‬
‫‪11.¥c2 ¤e6‬‬
‫‪12.g3 £c7‬‬
‫‪g2‬‬ ‫و کمترین نتیجهی آن گرفتن فیل‬ ‫‪17.£g4‬‬ ‫پس از ‪16...£d5‬پاسخ سفید‪،‬‬
‫است‪.‬‬
‫!‪17.¦xg7+‬‬
‫شکل(‪)107‬‬ ‫شکل(‪)106‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫(‪8r+-+-trk+‬‬ ‫(‪8r+-+-trk+‬‬
‫'‪7zppwq-vlpzpp‬‬ ‫'‪7zppwq-vlpzpp‬‬
‫&‪6-+pzpnsn-+‬‬ ‫&‪6-+pzpnsn-+‬‬
‫‪5+-+-zp-+-%‬‬ ‫‪5+-+-zp-+-%‬‬
‫‪4-+-+PzP-+$‬‬ ‫‪4-+-+P+-+$‬‬
‫‪3+-zPP+-zPP#‬‬ ‫‪3+-zPP+-zPP#‬‬
‫"‪2PzPL+Q+-+‬‬ ‫"‪2PzPL+QzP-+‬‬
‫!‪1tRNvL-+RmK-‬‬ ‫!‪1tRNvL-+RmK-‬‬
‫این حرکت‪ ،‬اولین جرقهی آذرخش در توفان پیادهای است‪ .‬هدف از این حرکت‪،‬‬ ‫هدف از آخرین حرکت سیاه‪ ،‬سازماندهی دوبارهی نیروها و تدارک گسترش در‬
‫دورکردن نیروهای دفاعی(اسب ها) از پایگاه خود و به تصرفدرآوردن جناح شاه‬ ‫مرکز با حرکتهای ‪ ...¦ad8‬و ‪...d6-d5‬بود‪ .‬اگر زمان او کافی بود‪ ،‬در نهایت سواران‬
‫است‪.‬‬ ‫خود را همآهنگ میکرد‪ .‬اما اکنون نوبت سفید است! در این لحظه‪ ،‬سفید به درستی‬
‫‪13...¦fe8‬‬ ‫تشخیص میدهد که برتری دارد و باید با تمام توان‪ ،‬استحکام وضعیت سیاه را از‬
‫‪14.¤d2 ¦ad8‬‬ ‫بین ببرد‪.‬‬
‫‪15.¤f3 ¢h8‬‬
‫‪16.f5 ¤f8‬‬ ‫اشتاینیتز اظهار کرد که در وضعیتهایی که در آن‪ ،‬یک طرف از برتری و دالیل‬
‫‪17.g4‬‬ ‫آشکاری برای آغاز یک حمله برخوردار است‪ ،‬باید حمله کند‪ .‬درغیراینصورت‪ ،‬برتری‬
‫شکل (‪)108‬‬ ‫وی از دست میرود‪.‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫در مورد این اصل‪ ،‬چیز عجیبی وجود ندارد‪ .‬اگر سوارهای شما به طور همآهنگ‬
‫(‪8-+-trrsn-mk‬‬ ‫جاگیری کرده و آمادهی حمله باشند‪ ،‬باید راهی برای کسب برتری از آن بیابید‪ .‬در‬
‫'‪7zppwq-vlpzpp‬‬ ‫غیراینصورت‪ ،‬حریف وضعیت خود را بهتر خواهد کرد و برتری و فرصت حملهی‬
‫&‪6-+pzp-sn-+‬‬ ‫خود را از دست میدهید‪.‬‬
‫‪5+-+-zpP+-%‬‬ ‫اکنون موقعیتی در بازی پیشآمده که در آن‪،‬طرف قویتر نه تنها میتواند فعال‬
‫‪4-+-+P+P+$‬‬ ‫باشد‪ ،‬بلکه باید فعالباشد‪ .‬سفید با حرکت آخر خود حمله به شاه سیاه را آغاز کرد‪.‬‬
‫‪3+-zPP+N+P#‬‬ ‫همچنین اشتاینیتز بیان کرد که تمرکز حمله همواره باید بر ضعیفترین خانه در‬
‫"‪2PzPL+Q+-+‬‬ ‫وضعیت حریف باشد‪ .‬در اینجا جناح شاه سیاه آسیبپذیر است‪ ،‬زیرا سفید میتواند‬
‫!‪1tR-vL-+RmK-‬‬ ‫پر شتاب به سوی افزایش برتری خود گام بردارد‪ .‬همچنین سفید از وضعیت‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫قدرتمندی در مرکز برخوردار است که پیش از راندن پیاده در جناح‪ ،‬ضروری است‪.‬‬
‫?‪17. ... h6‬‬
‫این بازی‪ ،‬به خوبی نشان میدهد که چگونه یک وضعیت با ثبات در مرکز‪ ،‬امکان‬
‫این حرکت ادامهی زندگی را برای سفید آسانتر میکند‪ ،‬زیرا اکنون میتواند‬
‫حملهی پیادهها را در یک جناح فراهم و مسیرهای مقابل شاه حریف را باز میکند‪.‬‬
‫مسیرهای مقابل شاه سیاه را باز کند‪ .‬به طورکلی‪ ،‬در قسمتی که ضعیف هستید‬
‫‪13.f4‬‬
‫(بهویژه در نزدیکی شاه خود) پیادهها را حرکت ندهید!‬
‫‪18.g5 hxg5‬‬
‫‪19.¤xg5 ¢g8‬‬
‫‪20.¢h1 ¤6h7‬‬
‫‪21.¤f3‬‬
‫شکل(‪)109‬‬
‫حملهی سوارها به ساختار پیادهای ضعیف‬ ‫(‪8-+-trrsnk+‬‬
‫خانهی‪g6‬‬ ‫نشانهگیری‬ ‫'‪7zppwq-vlpzpn‬‬
‫&‪6-+pzp-+-+‬‬
‫اشپيلمن‪-‬هانلينگر‬ ‫‪5+-+-zpP+-%‬‬
‫‪4-+-+P+-+$‬‬
‫وین‪1927،‬‬
‫‪3+-zPP+N+P#‬‬
‫‪1.e4 c6 2.d4 d5 3.¤c3 dxe4 4.¤xe4 ¤f6 5.¤g3 e6 6.¤f3 c5‬‬
‫‪7.¥d3 ¤c6 8.dxc5 ¥xc5 9.a3‬‬ ‫"‪2PzPL+Q+-+‬‬
‫شکل(‪)111‬‬ ‫!‪1tR-vL-+R+K‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫مهاجم معموالً در تالش است تا از تعویضی که قدرت حمله را کاهش میدهد‪،‬‬
‫(‪8r+lwqk+-tr‬‬ ‫خودداری کند‪ .‬او بهویژه‪ ،‬تمایل دارد سواری را که در حمله شرکت ندارد‪ ،‬با مهرهی‬
‫'‪7zpp+-+pzpp‬‬ ‫مدافع تعویض کند‪ ،‬در حالیکه مدافع تمایل دارد تا حد امکان نیروی مهاجم را‬
‫&‪6-+n+psn-+‬‬ ‫محدود کند‪.‬‬
‫‪5+-vl-+-+-%‬‬ ‫اشتاینیتز با حفظ مهرههای خود در روی صفحه‪ ،‬بهزودی وضعیت حریف را در هم‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬ ‫میشکند‪.‬‬
‫‪3zP-+L+NsN-#‬‬ ‫‪21... ¦d7 22.¦g1 ¥d8 23.¥h6 f6 24.¦g2 d5 25.¦ag1 ¦ee7‬‬
‫"‪2-zPP+-zPPzP‬‬ ‫‪26.exd5 cxd5‬‬
‫!‪1tR-vLQmK-+R‬‬ ‫شکل(‪)110‬‬
‫جلوگیری میکند و بنابراین‬ ‫‪...¤b4‬‬‫آخرین حرکت سفید‪ ،‬از تعویض فیل ‪ d3‬با‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫سفید برای‪ b2-b4‬و بردن فیل به ‪ b2‬آماده میشود‪.‬‬
‫(‪8-+-vl-snk+‬‬
‫‪9.a3 0–0‬‬
‫'‪7zppwqrtr-zpn‬‬
‫‪10.0–0 b6‬‬ ‫&‪6-+-+-zp-vL‬‬
‫‪11.b4 ¥e7‬‬ ‫‪5+-+pzpP+-%‬‬
‫‪12.¥b2‬‬
‫سفید همزمان با اینکه توجه جدی خود را به خانهی‪ e5‬معطوف کرده‪ ،‬با سوارهای‬ ‫‪4-+-+-+-+$‬‬
‫خود جناح شاه سیاه را هدف قرار داده است‪.‬‬
‫‪3+-zPP+N+P#‬‬
‫"‪2PzPL+Q+R+‬‬
‫شکل(‪)112‬‬
‫!‪1+-+-+-tRK‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫‪27.¥a4‬‬
‫(‪8r+lwq-trk+‬‬ ‫گرفتن سوار‪.‬‬
‫'‪7zp-+-vlpzpp‬‬ ‫‪27...¦d628.¦xg7+¦xg7 29.¦xg7+ £xg7 30.¥xg7‬‬
‫&‪6-zpn+psn-+‬‬ ‫و سفید به برتری نیروهای خود واقعیت بخشید‪.‬‬
‫‪5+-+-+-+-%‬‬
‫‪4-zP-+-+-+$‬‬
‫‪3zP-+L+NsN-#‬‬
‫"‪2-vLP+-zPPzP‬‬
‫!‪1tR-+Q+RmK-‬‬
‫‪12. ... £c7‬‬
‫‪13.b5 ¤a5‬‬
‫شکل(‪)114‬‬ ‫برای واردکردن اسب به عملیات از طریق خانهی‪ ،d7‬حرکت ‪ 13...¤b8‬مطمئنتر‬
‫است‪ .‬در خانهی‪ ،a5‬اسب مدت زمان زیادی از جریان بازی خارج خواهد بود‪.‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪14.¤e5 ¥b7‬‬
‫(‪8-+r+ntrk+‬‬ ‫‪15.¤g4 £d8‬‬
‫?‪16.¤e3 ¤d5‬‬
‫'‪7zpl+-wqp+p‬‬
‫این حرکت‪ ،‬امکان رسیدن وزیر به جناح شاه با اثری تعیینکننده را فراهم میکند‪.‬‬
‫&‪6-zp-+p+pwQ‬‬ ‫‪17.£h5! g6‬‬
‫‪5snP+-+-+-%‬‬ ‫سفید در نظر دارد‪ 17...f5‬را با ‪ 18.¤gxf5‬پاسخ دهد و ‪17...h6‬نیز با ادامهی زیرو‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬ ‫مات فوری مواجه میشود‪:‬‬
‫‪3zP-+L+-sN-#‬‬ ‫‪18.¥xg7! ¢xg719.¤gf5+exf5 20.¤xf5+‬‬
‫"‪2-vLP+-zPPzP‬‬ ‫و‬
‫!‪1+-+RtR-mK-‬‬ ‫‪21.£xh6.‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫‪23.¤f5! £c5‬‬ ‫(‪8r+-wq-trk+‬‬
‫‪23...gxf524.¥xf5 f6 25.¥xe6+ ¢h8 26. ¦d7‬‬ ‫'‪7zpl+-vlp+p‬‬
‫‪24.¦e5 ¥d5‬‬
‫شکل(‪)115‬‬ ‫&‪6-zp-+p+p+‬‬
‫‪5snP+n+-+Q%‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪4-+-+-+-+$‬‬
‫(‪8-+r+ntrk+‬‬ ‫‪3zP-+LsN-sN-#‬‬
‫'‪7zp-+-+p+p‬‬ ‫"‪2-vLP+-zPPzP‬‬
‫&‪6-zp-+p+pwQ‬‬ ‫!‪1tR-+-+RmK-‬‬
‫‪5snPwqltRN+-%‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬ ‫‪18.¤g4!! ¥f6‬‬
‫‪3zP-+L+-+-#‬‬ ‫بسیاری از سوارهای سفید با هدف دفاع موفقیتآمیز‪ ،‬شاه سیاه را نشانهگرفتهاند‪.‬‬
‫"‪2-vLP+-zPPzP‬‬ ‫‪18...f619.¥xg6 hxg6 20.£xg6+ ¢h8 21.¤h5‬‬
‫یا‬
‫!‪1+-+R+-mK-‬‬
‫!‪18...¤f619.£e5‬‬ ‫‪¢g720.¤xf6‬‬ ‫‪¥xf6‬‬ ‫‪21.¤h5+‬‬ ‫‪gxh5‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪22.£g5+‬‬
‫اکنون سفید در چهار حرکت مات میکند‪:‬‬ ‫و‬
‫‪25.¤e7+! £xe7 26.£xh7+ ¢xh7 27.¦h5+ ¢g8 28.¦h8# 1–0‬‬ ‫‪18...gxh5 19.¤h6‬‬
‫سیاه را مات میکند‪.‬‬
‫‪19.¤xf6+‬‬
‫پس از تعویض فیل تیرهی سیاه‪ ،‬مقابله در برابر فشار سفید برقطر بزرگ به زودی‬
‫دشوار خواهد بود‪.‬‬
‫‪19. ... ¤xf6‬‬
‫‪20.£h6 ¦c8‬‬
‫‪21.¦ad1 £e7‬‬
‫‪22.¦fe1 ¤e8‬‬
‫شکل(‪)117‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫نشانهگیری خانهی‪h6‬‬

‫(‪8-+lwq-trk+‬‬
‫'‪7+-+-+pzp-‬‬ ‫كاپابالنکا‪-‬لونفيش‬
‫&‪6-+-+psn-zp‬‬ ‫مسکو‪1935،‬‬
‫‪5+-vl-sN-vL-%‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫‪4-zp-zp-+-+$‬‬ ‫(‪8-+lwq-trk+‬‬
‫‪3+-+L+-+Q#‬‬ ‫'‪7+-+-vlpzpp‬‬
‫"‪2PzP-+-zPPzP‬‬ ‫&‪6-+-+psn-+‬‬
‫!‪1tR-+-+-mK-‬‬ ‫‪5tr-+-sN-+-%‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪4-zp-zp-vL-+$‬‬
‫!‪20.¤g4‬‬ ‫‪3+-+L+Q+-#‬‬
‫‪20.¥xh6‬‬
‫نیز امکانپذیراست‪ .‬اما حرکت کاپابالنکا قویتر است‪.‬‬ ‫"‪2PzP-+-zPPzP‬‬
‫‪20. ... ¥e7‬‬ ‫!‪1tR-tR-+-mK-‬‬
‫‪21.¥xf6‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫اما در اینجاادامهی زیر دقیقتر است که در توضیح حرکت بعدی گفته میشود‪.‬‬ ‫وضعیت پس از حرکت شانزدهم سیاه‬
‫‪21.¤xh6+ gxh6 22.¥xf6‬‬
‫‪21 ... gxf6‬‬
‫حرکت بیدرنگ ‪ 17.¤c6‬به دلیل ‪17...¥b7‬موثر نیست و در نتیجه‪ ،‬حرکت نسبت ًا‬
‫پس از ادامهی زیر الگوی ماتی شناختهشدهی دیگری رخ میدهد‪:‬‬
‫تهاجمی وزیر پیشنهاد میشود‪.‬‬
‫‪21...¥xf6 22.¤xh6+ gxh6 23.£xh623...¦e8 24.¥h7+! ¢h8‬‬
‫‪25.¥g6+ ¢g8 26.£h7+ ¢f8 27.£xf7‬‬ ‫!‪17.£h3‬‬
‫و مات‪.‬‬ ‫اکنون تهدید ‪18.¤c6‬جدی است‪.‬‬
‫‪22.¤xh6+ ¢g7‬‬ ‫‪17. ... ¦c5‬‬
‫‪23.£g4+ ¢h8‬‬ ‫‪18.¦xc5 ¥xc5‬‬
‫‪19.¥g5‬‬
‫ادامهی زیر نیز با مات همراه است‪:‬‬
‫ستون‪h7‬‬ ‫آیا به الگوی باال توجه کردید؟ هنگامیکه وزیر و فیل سفیددر برابر‬
‫‪23...¢xh6 24.£h4+ ¢g725.£h7‬‬
‫‪24.£h5 ¢g7‬‬ ‫صفآرایی میکنند‪ ،‬اسب ‪ f6‬سیاه تنها سواری است که انسجام بازی وی را حفظ‬
‫‪25.¤xf7‬‬ ‫میکند‪ .‬سیاه برای گریز از مات باید جناح شاه خود را با حرکت ‪ ...g6‬یا ‪ ....h6‬ضعیف‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫کند‪( .‬در این وضعیت هر دو کشنده است‪).‬‬
‫(‪8-+lwq-tr-+‬‬ ‫‪19. ... h6‬‬
‫'‪7+-+-vlNmk-‬‬ ‫یا‬
‫&‪6-+-+pzp-+‬‬ ‫‪19...g6 20.¤c6! £d5 21.¥xf6 £xc6 22.£h6‬‬
‫‪5+-+-+-+Q%‬‬ ‫که با ‪ 23.£g7‬ادامه مییابد‪ ،‬با مات همراه است‪.‬‬
‫‪4-zp-zp-+-+$‬‬
‫‪3+-+L+-+-#‬‬
‫"‪2PzP-+-zPPzP‬‬
‫!‪1tR-+-+-mK-‬‬
‫‪25. ... ¦h8‬‬
‫ادامهی زیر خوب نیست و با مات همراه است‪:‬‬
‫‪25...¦xf7 26.£h7+¢f827.£h8‬‬
‫‪26.£g6+‬‬
‫سياه تسليم مي شود‪.‬‬
‫آموزش گامبهگام شیوهی فکرکردن و منطق شطرنجی‬
‫چگونه خالقانه فکر کنیم و از بروز اشتباهات احمقانه پرهیز کنیم‬
‫‪ 26‬اسفندماه ‪1396‬‬ ‫تهیه و تنظیم‪ :‬محمّد خیرخواه‪،‬‬
‫منبع‪ :‬نقطه نظرات مربی معروف گرجستانی «پاتا گاپریندَشویلی»‬
‫معموالً شطرنجبازان جزوات و منابع متعددی درباره تاکتیک‪ ،‬چند کتاب محدود دربارهی استراتژی و کتابهای فراوانی درباره‬
‫شروع بازی و آخربازی دارند‪ .‬اما در این میان به سختی میتوان درباره موضوع اصلی شطرنج‪ ،‬یعنی فرآیند فکرکردن مطلب پیدا‬
‫کرد‪ .‬در حقیقت دربارهی ارزیابی و توسعه فعالیتهای بازتابی مغز‪ 1‬مطلب زیادی نداریم‪.‬‬
‫در این میان شاید توجه ویژه به نکاتی مرتبط با ابتکار‪ ،2‬منطق‪ 3‬و مشکالت قوهی تخیّل‪ 4‬از اهمیت ویژهای برخوردار باشند‪.‬‬
‫آنچه در عمل نمایان شده‪ ،‬توانایی تشخیص مغز‪ ۵‬را میتوان با تمرین مداوم بهبود بخشید و با این ترتیب استاندارد بازی خویش‬
‫را باال برد‪.‬‬
‫‪6‬‬ ‫الف) تعریف تفکر گامبهگام رو بهجلو‬
‫سواالت متداولی که شطرنجبازان در طول هر بار نوبت حرکت خویش با آن درگیر هستند به صورت زیرند‪:‬‬
‫‪ ‬به چه نکاتی باید توجه کنم؟‬
‫‪ ‬چگونه باید به بازی ادامه دهم؟‬
‫برای یافتن پاسخی مناسب در برابر این پرسشها مجبورید تالش ویژهای انجام دهید که شامل مراحل زیر است‪:‬‬
‫(‪ )1‬پوزیسیون پیشرو را باید بررسی‪ ۷‬دقیق (نگاه شطرنجی) کنید و تمامیویژگیهای تاکتیکی و استراتژیکی نامتعارف آرایش سوارها و پیادهها را دریابید‪ .‬به‬
‫عبارت «بررسی» توجه کنید‪ .‬در اینجا منظور ما «ارزیابی» پوزیسیون نیست بلکه فقط «بررسی کلی» آن است‪ ،‬چراکه تنها با ارزیابی و بدون بررسی‬
‫کلی‪ ،‬کلید عملیات بعدی را نخواهیم یافت‪ .‬در این مورد ممکن است نتیجهی ارزیابی «خوب بودن وضعیت سفید» باشد‪ ،‬و حتی ممکن است این نتیجه‬
‫را بازیکنی بسیار کم تجربه هم بتواند متوجه شود؛ اما با این نتیجهگیری هرگز متوجه نخواهد شد که در حرکت بعدی چه باید کند؟ و با این پوزیسیون‬
‫«بهتر» چه باید کرد؟‬
‫‪۸‬‬
‫(‪ )2‬با بررسی پوزیسیون‪ ،‬ایدههای مختلفی همراه با حرکات کاندیدای مربوطه ظهور پیدا میکنند‪ .‬هر یک از ایدههای فوق در جهت بهرهبرداری از برخی‬
‫ویژگیهای خاص پوزیسیون هستند (ویژگی خاصی که قبالً در آن دیده شدهاند)‪.‬‬
‫(‪ )3‬اکنون زمان محاسبهی شاخهها و ارزیابی پوزیسیون ناشی از آنها است‪ .‬بهعبارت دیگر سنجش ایدهای خاص و ارزیابی آن بهجهت تشخیص مناسب بودن‬
‫آن برای اجرای آتی‪.‬‬
‫(‪ )4‬اگر حکم قضاوت نهایی در مورد ایدهی مورد نظر مثبت باشد‪ ،‬میتوانید آن را اجرا کنید‪ ،‬و این بدان معناست که شما حرکت مناسب خود را یافتهاید‪.‬‬
‫‪1.the brain’s reflective activity‬‬

‫‪2.resource‬‬
‫‪3.logic‬‬
‫‪4.imagination‬‬
‫‪5.the cognitive action of brain‬‬
‫‪6.progressive thinking‬‬
‫‪7.study‬‬
‫‪8.candidate moves‬‬
‫‪ )B‬او میتواند بعد از برداشتن پیاده از ‪ e4‬اسب مستقر در ‪ g6‬را بگیرد؛‬ ‫اجازه دهید موضوع را با مثال نشان دهیم‪:‬‬
‫بنابراین‪1.e5 :‬‬
‫‪Toshkov-Russek‬‬
‫‪ )C‬او همچنین میتواند تدارک پیشروی پیادههای ‪ e‬و ‪ f‬را انجام دهد‪:‬‬ ‫‪Saint John, 1998‬‬
‫بنابراین‪1.¤de2; 1.£d2 :‬‬

‫‪9r+-+-trk+0‬‬
‫شاید این سوال را مطرح کنید که با چه ترتیبی باید حرکات کاندیدا را در نظر‬ ‫‪9zppwql+pzp-0‬‬
‫گرفت‪ .‬قطعاً باید ابتدا حرکاتی که بیشترین نوید موفقیت در آنها وجود دارند را‬ ‫‪9-+pvl-snnzp0‬‬
‫مد نظر قرار داد‪ ،‬بنابراین حرکاتی که ماهیت اجباری‪ 2‬و تاکتیکی‪ 3‬داشته باشند‪.‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫تنها بعد از درنظر گرفتن این نوع حرکات است که به سراغ دیگر حرکات‪ ،‬که‬ ‫‪9-+-sNP+-+0‬‬
‫اهدافی استراتژیک را دنبال میکنند خواهیم رفت‪.‬‬ ‫‪9+LsN-vL-+P0‬‬
‫حاال اجازه دهید که به محاسبهی شاخهها بپردازیم‪.‬‬ ‫‪9PzPQ+-zPP+0‬‬
‫‪ )A‬مشخص است که سفر اسب به خانهی ‪ b5‬نویدبخش نیست و از طرفی‬ ‫‪9+-+R+RmK-0‬‬
‫‪ 1.¤f5‬به ادامهای اجباری منجر نخواهد شد و به تحقیقات ژرفتری نیاز‬ ‫‪xiiiiiiiiy‬‬
‫دارد‪.‬‬ ‫نوبت سفید‬
‫بنابراین توجه خود را به گزینهی زیر جلب میکنیم‪:‬‬ ‫بعد از بررسی پوزیسیون توجهی ما به نکات زیر جلب میشود‪:‬‬
‫(‪ )a‬تقابل وزیرها‪ ،‬و این حقیقت که فیل خانهی ‪ d6‬به نوعی «آویزان » است؛ ‪ ،1.e5 )B‬با یک تحلیل ساده متوجه میشویم که سفید برنده خواهد شد‪ .‬حکم‬
‫‪1‬‬
‫نهایی دربارهی حرکت مثبت است و بنابراین میتوان حرکت را انجام داد‪.‬‬ ‫(‪ )b‬شاه و فیل بر روی قطر ‪ a2-g8‬در یک راستا قرار دارند (پیادهی ‪ f7‬آچمز‬
‫همانطور که مشاهده میکنید‪ ،‬هرگز به سراغ حرکات استراتژیک ‪ 1.¤de2‬و‬ ‫است‪ ،‬و این بدان معناست که اسب ‪ g6‬بیدفاع است)‪.‬‬
‫اینها نکات تاکتیکی پوزیسیون بودند‪ .‬درباره نکات استراتژیک میتوان به نکات ‪ 1.£d2‬نمیرویم‪.‬‬
‫ادامهی اجرا شده در این بازی به صورت زیر بود‪:‬‬ ‫زیر توجه کرد‪:‬‬
‫‪( 2...¤eg4 3.hxg4 ¤xg4 4.¥c1‬اسب جا ندارد) ‪1.e5! ¤xe5 2.f4‬‬ ‫(‪ )c‬سفید در مرکز اکثریت پیاده و سیاه این اکثریت را در جناح وزیر دارد‪.‬‬
‫‪¦ad8 5.¤e4 ... 1-0.‬‬
‫‪4‬‬
‫در این حالت ایدهی برندهی بازی روشن بود و در برابر دیدگان ما قرار داشت‬ ‫با توجه نکات فوق ایدهها و حرکات کاندیدای زیر به ذهن ما خطور میکنند‪:‬‬
‫‪ )A‬سفید با جهش یکی از اسبها به ‪ b5‬یا ‪ f5‬میتواند برای گرفتن فیل ‪ d6‬و اثبات صحت شاخهها ساده بود و سفید مجبور نبود خیلی در محاسبات خود‬
‫عمیق‪ 5‬شود‪.‬‬ ‫تالش کند‪:‬‬
‫‪1.¤cb5; 1.¤db5; 1.¤f5‬‬
‫نمای گرافیکیی شییوهی فکرکیردن بیه صیورت‬

‫روبهروست‪:‬‬
‫اما آنچه در باال گفته شد چه میزان با واقعیت فاصله‬
‫دارد؟‬
‫معموالً آنچه در عمل اتفاق میافتد اندکی متفاوت‬
‫است‪ .‬وقتی توجهی بازیکن به محل استقرار وزیرها‬
‫و آسیبپذیری فیل ‪ d6‬و حرکات متناظر ‪1.¤cb5‬‬
‫و ‪ 1.¤db5‬جلب میشود‪ ،‬تصور اینکه فوراً به‬
‫گرفتن اسب توسط سیاه فکر نکند سخت است‪،‬‬
‫‪1.hanging‬‬
‫‪2.forcing‬‬
‫‪3.tactical‬‬
‫‪4.on the surface‬‬
‫‪5.dig deep‬‬
‫یعنی ‪ 1...cxb5‬بهعبارت دیگر بهمحض شکل گرفتن ایده‪ ،‬در ابتدا و با سرعت شاخههای اجباری بررسی میگردند‪ .‬با این ترتیب سریعاً ایدهی ‪ A‬بدون دردسر‬
‫مردود میگردد‪.‬‬
‫بازیکن سپس تقابل فیل و شاه‪ ،‬آچمزی پیادهی ‪ f7‬و موقعیت بیدفاع اسب ‪ g6‬را مد نظر قرار میدهد‪ .‬حرکت ‪ 1.e5‬به ذهن او خطور میکند و فوراً به محاسبهی‬
‫شاخههای مربوطه اقدام میکند‪.‬‬
‫با این ترتیب عملیات مقدماتی بهپایان رسیده است‪ .‬و بازیکن دست از تحقیق و جستجوی بیشتر برمیدارد‪ .‬او یکبار دیگر شاخهی انتخابی خویش را کنترل کرده‬
‫و سپس ‪ 1.e5‬میکند‪.‬‬
‫کامالً مشخص است که نمای گرافیکی این شیوهی تفکر با روش قبلی اندکی متفاوت است‪ .‬اگر ایدهی ‪ B‬اول به ذهن او خطور میکرد‪ ،‬نمای گرافیکی فوق‬
‫حتی سادهتر نیز میشد‪:‬‬
‫در اینجا با هم توافق میکنیم که به این روش شیوهی تفکر گامبهگام رو بهجلو‪ 1‬گوئیم که به شکل سادهای سلسله وقایع متوالی فکر را نشان میدهد‪.‬‬
‫در شطرنج نیز درست مثل زندگی واقعی‪ ،‬تمامینبردها بر سر ایدههاست و بهعنوان یک قاعده‪ ،‬فرد باتجربهتر برندهی نبرد است‪.‬‬
‫‪1.progressive thinking‬‬
‫برای تمرین بیشتر ذهن در یافتن ایدههای موجود در پوزیسیون و حرکات کاندیدای مرتبط با آنها به چند پوزیسیون زیر توجه کرده و ایدههای خویش را بیان و‬
‫تحلیل کنید‪( :‬نوبت در هر سه مثال با سفید است)‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪9-mk-tr-+-tr0‬‬ ‫‪9-+-+-trk+0‬‬ ‫‪9r+-wq-trk+0‬‬
‫‪9zppwq-+pzp-0‬‬ ‫‪9+-+PtRp+p0‬‬ ‫‪9+-zp-vlpzpp0‬‬
‫‪9-+-+psn-zp0‬‬ ‫‪9-+q+-+p+0‬‬ ‫‪9-+-+l+-+0‬‬
‫‪9+-vl-+-+P0‬‬ ‫‪9+-+-wQ-+-0‬‬ ‫‪9+p+pzP-+-0‬‬
‫‪9-+-+-+-tR0‬‬ ‫‪9-+-+-zP-+0‬‬ ‫‪9p+-zP-+-+0‬‬
‫‪9+-+-+NzP-0‬‬ ‫‪9zp-+-+-+P0‬‬ ‫‪9+-+-+-+P0‬‬
‫‪9PzPPvLQzP-+0‬‬ ‫‪9-+-+-+PmK0‬‬ ‫‪9PzPLvL-zPP+0‬‬
‫‪9+-mKR+-+-0‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫‪9tR-+QtR-mK-0‬‬
‫‪xiiiiiiiiy‬‬ ‫‪xiiiiiiiiy‬‬ ‫‪xiiiiiiiiy‬‬
‫‪1‬‬ ‫ب) تعریف تفکر بازخوردی‬
‫بعد از درنظرگرفتن ایدهای خاص و آشنایی کلی با ویژگی های کلی آن باید در مراحل بعدی به دقت به جزئیات آن بپردازیم‪ .‬اما اگر در همان ابتدا متوجه شویم‬
‫که اجرای طرح مقدور نیست چه باید کرد؟ آیا باید از خیر طرح فوق گذشت و به سراغ طرح دوم‪ ،‬سوم‪ . . . ،‬بههمین منوال تا آخر ادامه دهیم؟ و در نهایت در‬
‫صورت عدم موفقیت دوباره به بررسی طرح اول بازگشته و آن را با دقت بیشتر ارزیابی کنیم؟ به نظر این شیوهی فکر کردن صحیح نیست‪ .‬اگر متوجه شکستی‬
‫در اجرای طرح شدیم باید اندکی مکث کرده و بهدنبال دالیل این مشکل باشیم (یعنی به دنبال پاسخ این سوال که «چرا؟»)‪ ،‬و سپس طراحی خویش را اصالح‬
‫نمائیم‪.‬‬
‫با ادامهی ‪ 33.¤xd4 £e3† 34.¢h1 cxd4 35.£xa5‬شانس حفظ‬ ‫موضوع را با کمک مثال بیان میکنیم‪:‬‬
‫بازی را با تهدید کیش دائم بهدست آورد‪ .‬بنابراین حرکت فوق برای من مناسب‬ ‫‪Aronin - Kholmov‬‬
‫‪Yerevan, 1962‬‬
‫نبود و به سراغ مسیر نوین دیگری رفتم‪.‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫حرکت ‪ 32...£d2‬چطور است؟ سفید الجرم مجبور است ‪ 33.¦f2‬کند تا از‬ ‫‪9-+-+-tr-+0‬‬
‫مات دفاع کند‪ .‬اما بعد از آن‪ ،‬با ادامهی ساده زیر‪:‬‬ ‫‪9+p+-+r+k0‬‬
‫†‪33...£d1† 34.¦f1 f2† 35.¢xf2 ¦xf5† 36.exf5 ¦xf5‬‬ ‫‪9-wQnzp-+-+0‬‬
‫‪37.¢e3 £xf1‬‬
‫‪9zp-zp-+Nwqp0‬‬
‫سیاه برنده میشود‪.‬‬
‫‪9P+P+P+p+0‬‬
‫خودشه! طرح بُرد را پیدا کردم – بزن بریم!‬
‫‪9tR-+P+pzP-0‬‬
‫اما بهمحض اینکه دستم به سمت مهرهی وزیر رفت‪ ،‬ناگهان حس بدی تمام‬
‫‪9-zP-+-+-zP0‬‬
‫وجودم را فراگرفت‪ .‬بعد از ‪ 32...£d2‬سفید امکان ادامهی !‪ 33.¤h4‬را دارد‪.‬‬ ‫‪9+-+-+RmK-0‬‬
‫بعد چی؟ سیاه با ادامهی ‪ 33...¤d4‬به دلیل ‪ 34.£xd6‬به چیزی نخواهد‬ ‫‪xiiiiiiiiy‬‬
‫رسید و تهدیدهای †‪ 35.£g6‬و ‪ 35.£xc5‬خیلی آزاردهنده هستند‪.‬‬ ‫نوبت سیاه‬
‫بعد از اندکی تفکر بیشتر به این نتیجه رسیدم که اسب ‪ f5‬را فوراً باید از بین‬
‫در اینجا توجه به نقطه نظرات خُولموف در این بازی جالب است‪:‬‬
‫برد‪».‬‬
‫«برتری سیاه غیرقابل انکار است‪ .‬به نظر حرکت ‪ 32...¤d4‬خیلی نیرومند‬
‫پس ‪ 32...¦xf5! 33.exf5 £d2‬و سفید واگذار کرد‪.‬‬
‫است چراکه آخرین مانع یعنی اسب ‪ f5‬را از میان برمیدارد‪ .‬اما سفید میتواند‬
‫‪1. reciprocal thinking‬‬

‫خُولموف چه کرد؟ او ایدهی خود را اصالح کرد‪ .‬اما چگونه؟ با پس و پیش کردن ترتیب حرکات‪.‬‬
‫اجازه دهید مثال دیگری بررسی کنیم‪:‬‬

‫‪Purins - Inglitls‬‬
‫‪Correspondence game, 1971‬‬
‫بعد از ‪ 1.£xd6† ¢b7‬و یا ‪ 1.¤xd6 hxg6‬ادامهی قاطعی نمیتوان متصور‬ ‫‪9rsnl+-+-tr0‬‬
‫بود‪ .‬حاال سفید چه باید کند؟‬ ‫‪9zp-mk-+-+p0‬‬
‫!!†‪1.¤b5‬‬ ‫‪9-zppzp-+L+0‬‬
‫یک حرکت مهم الحاقی یا بینابینی‪ !1‬با این کیش بینابینی‪ ،‬سفید قطر بزرگ را‬ ‫‪9+-+-wQ-+-0‬‬
‫باز کرد و اجازه داد فیلش همراه با تمپو به حمله ملحق شود‪ .‬در ادامه‪:‬‬ ‫‪9-+NzPp+-+0‬‬
‫‪1...cxb5 (1...¢b7 2.¤cxd6† ¢a6 3.¤c7#) 2.£xd6† ¢b7‬‬
‫‪3.¥xe4† ¤c6 4.¥xc6† ¢a6 5.£a3#‬‬
‫‪9+-sN-+-+-0‬‬
‫و سیاه واگذار کرد‪.‬‬ ‫‪9PzPP+KzP-zP0‬‬
‫‪9wq-+-+-+-0‬‬
‫‪xiiiiiiiiy‬‬
‫نوبت سفید‬
‫سفید با افزودن یک حرکت بینابینی مفید‪ ،‬تغییرات سودمندی در پوزیسیون انجام داد‪.‬‬
‫پس ایدهی خود را میتوان با روشهای زیر بهبود بخشید‪:‬‬
‫(‪ )1‬ترتیب حرکات را عوض کرد؛‬
‫(‪ )2‬یا حرکت بینابینی اضافه کرد‪.‬‬
‫دیاگرام ساده شدهی شیوهی فکرکردن بازخوردی را میتوان به صورت زیر نشان داد‪:‬‬
‫فکر نکردن درباره ی دالیل عدم کارآیی یک طرح‪ ،‬مشکل بسیاری از نوآموزان شطرنج است؛ آنها پس از ناامیدی در اجرای طرح اول فوراً به سراغ طرح بعدی‬
‫میروند‪ .‬بهعبارت دیگر در زنجیرهی منطقی تفکر خویش حلقهی مهم گم شدهای بهنام «شناسایی علت واقعه‪ »2‬دارند‪ .‬با این ترتیب فرصتهای خوب را از دست‬
‫میدهند وکیفیت بازی آنها پایین است‪.‬‬
‫به تجربه ثابت شده که شیوهی تفکر بازخوردی بازیکنان را بهسادگی میتوان بهبود بخشید‪.‬‬
‫‪1.Interpolation‬‬
‫‪2.ascertain the cause‬‬
‫برای تمرین بیشتر در تفکر بازخوردی‪ ،‬بد نیست برای حل تمرینهای زیر تالش کنید (نوبت حرکت با سفید)‪:‬‬

‫‪9-tr-+-+-+0‬‬ ‫‪9r+l+-mk-tr0‬‬ ‫‪9-+k+-+-+0‬‬
‫‪9zp-wq-trk+-0‬‬ ‫‪9zpp+-+-zpp0‬‬ ‫‪9zp-+-+-+-0‬‬
‫‪9PzpLzpl+-+0‬‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-+r+-+p+0‬‬
‫‪9+Pzp-+p+p0‬‬ ‫‪9vlL+-+p+-0‬‬ ‫‪9+-wq-+-zp-0‬‬
‫‪9-+Pvl-zPp+0‬‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-tR-+-zp-+0‬‬
‫‪9+-+P+-zP-0‬‬ ‫‪9+-wq-+-+Q0‬‬ ‫‪9+-+-zp-zP-0‬‬
‫‪9-+-+R+-zP0‬‬ ‫‪9-+PtR-zPPzP0‬‬ ‫‪9PwQ-+-+-zP0‬‬
‫‪9+-vLQtRK+-0‬‬ ‫‪9+-+-tR-mK-0‬‬ ‫‪9+-+-+NmK-0‬‬
‫ج) تفکر بازخوردی – با همکاری منطق‬

‫این امکان وجود دارد که در برخی موارد دلیل ناکامیو ناکارآمدی یک طرح را کالً به شکل فیزیکی حذف کرد‪.1‬‬
‫مثال دیگری را بررسی میکنیم‪.‬‬ ‫این کار با همکاری منطق انجام میشود‪.‬‬
‫‪Bednarski - Ghitescu‬‬ ‫‪Sax - Partos‬‬
‫‪Bath, 1973‬‬ ‫‪Biel, 1985‬‬
‫‪9r+-+-trk+0‬‬ ‫‪9-+q+-+k+0‬‬
‫‪9+l+-vlp+p0‬‬ ‫‪9+-+-vlr+p0‬‬
‫‪9p+q+p+pwQ0‬‬ ‫‪9p+-+p+-wQ0‬‬
‫‪9+p+-sn-+-0‬‬ ‫‪9+-+l+-zp-0‬‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-zp-vL-+-+0‬‬
‫‪9+LsN-vLR+-0‬‬ ‫‪9+P+-+P+-0‬‬
‫‪9PzPP+-+PzP0‬‬ ‫‪9-+P+R+P+0‬‬
‫‪9tR-+-+-+K0‬‬ ‫‪9+-+-tR-+K0‬‬
‫‪xiiiiiiiiy‬‬ ‫‪xiiiiiiiiy‬‬
‫نوبت سفید‬ ‫نوبت سفید‬
‫ادامهی مستقیم ‪ 1.¦xe6 ¥xe6 2.¦xe6 £xc2‬کامالً واضح است‪ ،‬اما بعد از در اینجا سفید نمیتواند ‪ 1.¦h3‬کند چون در ‪ g2‬مات میشود‪.‬‬
‫آن سیاه میتواند تهدید †‪ 3.¦g6‬را با ‪ 2...£xc2‬را مرتفع نماید‪ .‬امّا بعد از سفید با !‪ 1.¥d5‬ضدحملهی سیاه در قطر بزرگ را دفع میکند و تصمیمی‬
‫منطقی گرفت‪.‬‬ ‫‪ 1.c4!! bxc3‬وزیر سیاه دیگر نمیتواند به !‪ c2‬رود و در ادامه‪:‬‬
‫‪1...¤xf3 [1...exd5 2.¦h3].‬‬ ‫‪2.¦xe6 ¥xe6 3.¦xe6 ¥f6 4.¦xf6‬‬
‫‪2.¥xc6 ¥xc6 3.gxf3 ¥xf3† 4.¢g1 ... 1-0.‬‬ ‫و پارتوس واگذار کرد‪.‬‬
‫در اینجا سفید امکان دفاع مستقیم سیاه (‪ )£c8xc2‬را حذف کرد‪.‬‬
‫در اینجا سفید ضدتهدید‪ 2‬حریفش را با تمپو دفع کرد‪ ،‬یعنی با دفاع غیرمستقیم‬
‫او را محروم ساخت‪.‬‬
‫‪1.physically eliminating the reason why an idea doesn’t work‬‬

‫‪2.counter-threat‬‬
‫در برخی مواقع موضوع کمیپیچیدهتر خواهد بود‪.‬‬

‫اسب در خانهی ‪ a1‬قدرت تحرک کمیدارد‪ .‬سفید برای گرفتن آن میتواند‬ ‫‪Lukin - Yuneev‬‬
‫‪Leningrad, 1989‬‬
‫‪ 1.¦c4‬کند‪ ،‬اما سیاه پاسخ ‪ 1...¦b8‬را در دست دارد که سوار خود را به دلیل‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫ضعف عرض آخر سیاه حفظ خواهد کرد و اگر !‪ .2.¦c1 ¤c2‬حاال اجازه بدید‬ ‫‪9-+-+-+-tr0‬‬
‫ببینیم میتوان کاری کرد که از ورود رُخ به بازی ممانعت کرد‪.‬‬ ‫‪9zp-zpk+pzpp0‬‬
‫با ‪( 1.¦d4† ¢c8‬خانهی ‪ b8‬دیگر در دستری نیست) ‪ 2.¦c4‬برنده خواهد‬ ‫‪9-+p+-+-+0‬‬
‫شد‪ .‬اما شاه سیاه مجبور نیست به عرض هشتم رود و امکان ‪ 1...¢e6‬را نیز در‬ ‫‪9+-+-zP-+-0‬‬
‫دست دارد‪ .‬آیا میتوان به شکلی این امکان را از او گرفت؟‬ ‫‪9-+-+R+-vL0‬‬
‫!†‪1.e6† fxe6 2.¦d4‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫و یُونیف فوراً دستان خود را باال برد‪.‬‬ ‫‪9P+-+-zPPzP0‬‬
‫با این اوصاف زنجیرهی تفکر بازخوردی را چگونه میتوان به صورت نمادین‬ ‫‪9sn-+-+-mK-0‬‬
‫نشان داد؟‬ ‫‪xiiiiiiiiy‬‬
‫برای تمرین بیشتر در کاربرد منطق در تفکر بازخوردی‪ ،‬بد نیست برای حل سه تمرین زیر اندکی تالش کنید‪:‬‬
‫‪9-+r+r+k+0‬‬ ‫‪9-+r+rmk-+0‬‬ ‫‪9-+-+-trk+0‬‬
‫‪9zp-+-+pzp-0‬‬ ‫‪9zp-+-+p+p0‬‬ ‫‪9+p+-+r+p0‬‬
‫‪9-zp-zPn+p+0‬‬ ‫‪9-+-+lwQ-zP0‬‬ ‫‪9-+-zp-+pvl0‬‬
‫‪9+-+-+-wq-0‬‬ ‫‪9+pwq-+-+-0‬‬ ‫‪9zp-+Pzp-+q0‬‬
‫‪9P+-+-+P+0‬‬ ‫‪9-+-+-+PtR0‬‬ ‫‪9Q+-+-+-+0‬‬
‫‪9vLP+-zPp+P0‬‬ ‫‪9+Pvl-zP-+-0‬‬ ‫‪9+-sN-snP+P0‬‬
‫‪9-+-+-zP-+0‬‬ ‫‪9-+PtRNzP-+0‬‬ ‫‪9PzP-+R+P+0‬‬
‫‪9wQ-tRR+-mK-0‬‬ ‫‪9+K+-+-+-0‬‬ ‫‪9+-sN-tR-mK-0‬‬
‫نوبت سیاه‬ ‫نوبت سفید‬ ‫نوبت سیاه‬
‫‪1‬‬ ‫ج) تفکر بازخوردی با استفاده از ایدهی کمکی‬

‫برخی مواقع برای اجرای موفق یک ایده‪ ،‬نیازمند یاری ایدهی کمکی دیگری هستید‪.‬‬
‫سیاه در این پوزیسیون با موقعیت دشواری مواجه است‪ .‬برای حفظ بازی خویش‬
‫مجبور است پیاده ‪ h‬را بگیرد (که پیادهی دور است) و فوراً به خانهی ‪ f5‬برگردد‪.‬‬ ‫‪Gulko - Vaganian‬‬
‫‪Reggio Emilia, 1981‬‬
‫اما تحلیل پوزیسیون نشان میدهد که او یک تمپو کم دارد‪ .‬پوزیسیون او به نظر‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫نا امید کننده است‪.‬‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫‪1...¢c5 2.¢a4‬‬ ‫‪9zp-+-+-+-0‬‬
‫اگر سفید در اینجا ‪ 2.h4‬کند کار خطایی انجام داده چراکه شاه سیاه در مربع‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫این پیاده قرار دارد و آن را خواهد گرفت‪.‬‬ ‫‪9+k+-+-+-0‬‬
‫!!‪2...¢c4‬‬ ‫‪9-+-+p+-+0‬‬
‫ایدهی کمکی سیاه همین است! با تهدید گرفتن پیادهی ‪ ،e3‬واگانیان حرکت‬
‫‪9+K+-zP-+P0‬‬
‫بعدی حریف خویش را اجباری‪ 2‬میکند‪.‬‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫‪3.h4‬‬
‫بعد از ‪ 3.¢a5 ¢d3‬بازی مساوی خواهد شد‪.‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫‪3...¢d5! 4.¢a5 ¢e5 5.¢a6 ¢f5 6.¢xa7 ¢g4 7.¢b6 ¢xh4‬‬ ‫‪xiiiiiiiiy‬‬
‫!‪8.¢c5 ¢g4‬‬ ‫نوبت سیاه‬
‫اما نه اینکه ?‪ 8...¢g3‬چون ادامهی ‪ 9.¢d5! ¢f3 10.¢e5‬را خواهیم داشت‪.‬‬
‫½‪9.¢d5 ¢f5 ½-‬‬
‫‪1.Auxiliary Idea‬‬
‫‪2.forced move‬‬
‫در سه تمرین زیر میتوانید تفکر بازخوردی خویش را با استفاده از ایدههایکمکی تقویت کنید‪:‬‬

‫‪9-+-+-+r+0‬‬ ‫‪9r+lwqrsn-tR0‬‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫‪9+-+-zpk+-0‬‬ ‫‪9zpp+-+-mk-0‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-+p+-+p+0‬‬ ‫‪9-+-+-+p+0‬‬
‫‪9+R+-+p+-0‬‬ ‫‪9+-+pzPp+-0‬‬ ‫‪9+-+-tRpzp-0‬‬
‫‪9-zPnzPp+-+0‬‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-vl-+-+P+0‬‬
‫‪9zP-+rzP-vL-0‬‬ ‫‪9+-sNLzP-+-0‬‬ ‫‪9+rmkp+N+P0‬‬
‫‪9-+-+-zP-+0‬‬ ‫‪9PzP-+-zP-+0‬‬ ‫‪9-+-+-zPK+0‬‬
‫‪9tR-mK-+-+-0‬‬ ‫‪9+-tR-mK-+Q0‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫نوبت سیاه‬ ‫نوبت سفید‬ ‫نوبت سیاه‬
‫د) معرفی و تشخیص چابکی ذهن‪ 1‬شطرنجباز‬

‫تمامیمربیان شطرنج در حین آموزش همواره چابکی و توانایی ذهن شاگردان خویش را زیر نظر دارند‪ .‬یکی از شاخصهای قابل اندازهگیری برای این ارزیابی‪،‬‬
‫چابکی ذهن یا ذهن مبتکر و سریع‪ 2‬است‪ .‬این قابلیت را به سادگی میتوان با تستهای ساده تشخیص داد‪.‬‬
‫‪1.Mental agility‬‬
‫‪2.quick-wittedness, resourcefulness‬‬
‫به مثال زیر توجه کنید‪:‬‬

‫‪F.Olafsson - Karpov‬‬
‫‪Valletta, 1980‬‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫برای پیدا کردن ایدهی برنده‪ ،‬مجبورید ابتکار‪ 1‬از خود نشان دهید‪.‬‬ ‫‪9+-+-+Qzpk0‬‬
‫!‪1...£b1+ 2.¦e1 £a2‬‬ ‫‪9-+-+-+rzp0‬‬
‫سیاه یک مانور ظریف و دقیق انجام داد و برای وزیر بیدفاع سفید کمین‬
‫‪9zp-+-+-+-0‬‬
‫گذاشت‪ .‬در صورت ‪ 3.¦e2‬سیاه حرکت ‪ 2...¤d2‬را آماده کرده است‪ .‬بههمین‬
‫‪9-+-+P+-+0‬‬
‫سبب سفید واگذار کرد‪.‬‬ ‫‪9+n+-vLP+-0‬‬
‫‪9-wq-+R+-zP0‬‬
‫‪9+-+-+K+-0‬‬
‫در فرآیند بهبود قوای ذهنی (به ویژه ابتکار)‪ ،‬وراثت و سن شاگردان فاکتورهای بسیار مهمیهستند‪ .‬بر طبق نظر کارشناسان این رشته‪ ،‬بچهها در سن سه سالگی‬
‫میبایستی بیشترین میزان اطالعات و با تنوع بسیار زیاد را دریافت کرده باشند‪ .‬با این ترتیب سیستمهای عصبی ذهنی آنان مستحکم شده و باعث ارتقا رشد‬
‫ذهنی آنها میشود‪ .‬متعاقباً برای ارتقای کارکرد مغز و فعالیت عصبی آن از تمرینات مختلف شامل مسئله‪ ،‬پازل و غیره باید استفاده شود‪ .‬هیچ زمانی در این فاصله‬
‫نباید به هدر رود‪ .‬هر چه سن بیشتر شود شانس بهبود چابکی و نوآوری ذهنی‪ 2‬آنان کمتر میشود‪.‬‬
‫بنابراین توصیه اکید ما به مربیان کارکردن با شطرنجبازان نوجوان است تا بتوان از فرصت استفاده کرده و تمرینات متعددی با راه حلهای بکر و نامتداول با آنها‬
‫انجام داد چراکه تنها در سنین نوجوانی میتوان چابکی ذهن آنان را با موفقیت ارتقا داد‪.‬‬
‫در بسیاری از مواقع شطرنجبازان با استفاده از این قابلیت میتوانند طرح اصلی پوزیسیون را بیابند‪ ،‬امّا کاربرد آن در یافتن طرح کمکی به ندرت کارساز است‪.‬‬
‫برای ارزیابی چابکی ذهن خویش میتوانید از چند مثال زیر استفاده نمائید‪ ،‬اما با توجه به توضیحات ارایه شده قطعاً اینگونه تمرینات برای ارتقا و بهبود آن مناسب‬
‫نخواهند بود‪( .‬نوبت سفید)‬
‫‪9-+ktr-+-+0‬‬ ‫‪9-+-+-+k+0‬‬ ‫‪9-+-+-trk+0‬‬
‫‪9+-+-+Q+p0‬‬ ‫‪9+q+-+p+-0‬‬ ‫‪9zpl+-+p+p0‬‬
‫‪9-+q+p+-+0‬‬ ‫‪9p+-+-+pzp0‬‬ ‫‪9-zp-+-wQ-+0‬‬
‫‪9+-vL-+-+-0‬‬ ‫‪9+-+NwQ-+-0‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9q+P+p+-+0‬‬
‫‪9+-+p+-+-0‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫‪9+-+-zP-+-0‬‬
‫‪9-+-+nzPPzP0‬‬ ‫‪9-+-+-zPPzP0‬‬ ‫‪9-+-+LmKPzP0‬‬
‫‪9tR-+-+K+-0‬‬ ‫‪9+n+-+-mK-0‬‬ ‫‪9+-+R+-+-0‬‬
‫‪1.resourcefulness‬‬
‫‪2.Wits or Mental sharpness and inventiveness‬‬
‫ه) کاربرد چابکی ذهن‪ ،1‬تفکر بازخوردی و ایدهیِکمکی‬
‫دست دارد که با تهدید ماتی نیروی از دست داده خویش را بازپس خواهد گرفت‪.‬‬ ‫تالش کنید نیرومندترین ادامهی پوزیسیون زیر را بیابید‪:‬‬
‫بعد شاید به حرکت منطقی ‪ 1...h5‬با هدف خروج وزیر از ستون ‪ g‬و حذف‬
‫‪Behrhorst - Dizdar‬‬
‫تهدید ماتی اخیر فکر کردید‪ .‬اما در این پوزیسیون منطق جایگاهی ندارد چون‬ ‫‪Berlin, 1985‬‬
‫‪.2.£g3 h4 3.£g4‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫‪9-+-+-trk+0‬‬
‫تنها بعد از این افکار است که عمیقتر به پوزیسیون نگاه کرده و ایدهیِکمکیِ‬
‫‪9zp-+-+pzpp0‬‬
‫برنده را پیدا میکنید‪.‬‬ ‫‪9-zpntr-+-+0‬‬
‫بازی به صورت زیر ادامه پیدا کرد‪:‬‬ ‫‪9+-+-zp-+-0‬‬
‫!!‪1...f5‬‬ ‫‪9-+-+P+Q+0‬‬
‫عرض هفتم را با کسب تمپو باز میکند‪.‬‬ ‫‪9zP-wq-+P+K0‬‬
‫‪2.exf5 ¦xd1 3.¥h6 ¦d7 4.¦c1 £d4‬‬
‫و سفید واگذار کرد‪.‬‬
‫‪9-+-+-+PzP0‬‬
‫‪9+RvLR+-+-0‬‬
‫برای یافتن ایدهیکمکی چه عاملی به شما (و ِدزدار ‪ )Dizdar‬کمک کرد؟‬ ‫‪xiiiiiiiiy‬‬
‫حاال مسیر فکری شما را بررسی میکنیم‪ .‬در اولین نگاه به چه نکتهای توجه قطعاً ابتکار و چابکی ذهن‪.‬‬
‫کردید؟ درباره گرفتن رُخ فکر کردید‪ ،‬مگه نه؟ اما سفید پاسخ ‪ 2.¥h6‬را در پارامتری که عملکرد صحیح آن همواره باید مورد آزمون قرار گیرد!‬
‫برای آزمودن چابکی ذهن خویش در یافتن ایدههای کمکی از سه تمرین زیر یاری بگیرید‪:‬‬

‫‪9r+L+-trk+0‬‬ ‫‪9-+k+-+-+0‬‬ ‫‪9r+-+k+-tr0‬‬
‫‪9+pwq-+pzp-0‬‬ ‫‪9+-zP-+R+-0‬‬ ‫‪9+pwqn+pzp-0‬‬
‫‪9p+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-+-vl-+-+0‬‬ ‫‪9-+-vl-sn-+0‬‬
‫‪9+-+-+-+p0‬‬ ‫‪9+KsnL+-+-0‬‬ ‫‪9zPL+p+PzP-0‬‬
‫‪9-+-sN-+Q+0‬‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9R+-+pvL-+0‬‬
‫‪9+-zP-+-+-0‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫‪9+N+-+-+-0‬‬
‫‪9PzP-+-zPPzP0‬‬ ‫‪9-+-+-+-zp0‬‬ ‫‪9-zPP+-+-+0‬‬
‫‪9+-+-tR-mK-0‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫‪9+-+Q+RmK-0‬‬
‫نوبت سفید‬ ‫نوبت سیاه‬ ‫نوبت سفید‬
‫‪1.Mental agility‬‬
‫ه) قوهی تخیّل‬
‫این دیاگرام را به بسیاری از نوآموزان شطرنج نشان دادیم‪ .‬نوع سوال که «سفید‬ ‫‪Kronlack - Kneller‬‬
‫‪Liepaja, 1972‬‬
‫شروع و میبرد»‪ ،‬یا «سفید با یک حرکت میبرد» همهی آنان را سردرگم کرده‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫بود‪ .‬بسیاری از آنان نتوانستند پاسخ صحیح را بیابند‪ .‬چرا؟‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫اجازه دهید موضوع را بیشتر بررسی کنیم‪ .‬در اینجا به دو فاکتور باید توجه داشت‪:‬‬ ‫‪9+-+-+-mk-0‬‬
‫(‪ )1‬همهی این نوآموزان دانش ضروری برای حل پوزیسیون را دارا بودند؛ آنها‬ ‫‪9-zp-+KzpP+0‬‬
‫همه چیز درباره حققلعه رفتن را قبالً آموختهاند‪.‬‬ ‫‪9+-zp-+-+P0‬‬
‫(‪ )2‬همچنین خوب میدانند که معموالً قلعهرفتن در همان اوایل آغاز بازی انجام‬ ‫‪9P+-+-+-+0‬‬
‫میشود و اگر تا االن انجام نشده‪ ،‬پس شاید اتفاقی افتاده که بازیکن حق‬ ‫‪9+P+L+-+-0‬‬
‫قلعهرفتن خویش را از دست داده است‪ .‬بهعبارت دیگر اطالعات ذهنی‬ ‫‪9-+-vl-+-+0‬‬
‫خویش را سازماندهی فراگیر‪ 1‬یا تعمیم‪ 2‬دادهاند‪ .‬در نتیجه بچه بهصورت‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫ناخودآگاه حدس میزند که در مراحل پایانی آخربازی قلعهرفتن امکان پذیر‬
‫پیادههای جناح شاه بلوکه شدهاند و امکان ایجاد پیادهی رونده در جناح دیگر نیز‬
‫نیست‪ .‬این استنتاج غلط است که مانع پیدا کردن حرکت ‪1.0-0-0+‬‬
‫وجود ندارد‪ .‬آیا پوزیسیون محکوم به تساوی است؟‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪1.¢d6 ¥c3 2.¢c6 ¥a5 3.¥c2!! ¢h6 4.b4! cxb4‬‬
‫بیشتر بچههایی که پاسخ درست را پیدا کرده بودند قبالً پوزیسیون مشابهی را‬ ‫اگر ‪ 4...¥xb4 5.¢xb6‬پیادهی ‪ a‬رونده و برنده است‪.‬‬
‫!‪ 5.¥b3‬دیده بودند‪ .‬به دیاگرام بعدی توجه کنید‪:‬‬
‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫حرکتی فوقالعاده! فیل در میان پیادههای خویش زندانی میشود و نتیجه بازی‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫بهزودی مشخص میشود‪.‬‬
‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫چه چیزی در یافتن این ایدهی فوقالعاده به کرانلَک ‪ Kranlack‬کمک کرد؟‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫منطق؟ نه ‪ -‬چابکی ذهن؟ بهسختی ‪ -‬قوهی تخیّل؟ البته! ‪ -‬او با استفاده از‬
‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫قوهی تخیل‪ ،‬فکر زندانیکردن فیل به ذهنش رسید‪.‬‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫اما در این میان نقش دانش و اطالعات قبلی چیست؟ این اطالعات و دانش‬
‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫قبلی چه تاثیری بر قوهی تخیل دارند؟‬
‫‪9-tR-+-+-+0‬‬
‫اجازه دهید موضوع را با مثال بررسی کنیم‪.‬‬
‫‪9tR-+-mK-+k0‬‬
‫‪A.Selezniev, 1923‬‬
‫‪xiiiiiiiiy‬‬ ‫)‪(conclusion of a study‬‬
‫مات در یک حرکت‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬
‫پیدا کردن پاسخ مسئله‪ ،‬آنچنان تاثیر ماندگاری بر ذهن بچهها خواهد گذاشت‬ ‫‪9-+-mk-+-+0‬‬
‫که این ایده به صورت ناخودآگاه در ذهن آنان نقش میبندد‪ .‬بنابراین پاسخ‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫مسئلهی سِلزنِیف ‪ Selezniev‬را با کمک قیاس یا قرینهسازی ذهنی‪ 3‬پیدا‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫میکنند‪ ،‬یعنی با کمک دانش و تجدید خاطرهی آن‪.4‬‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫اما قضیه دربارهی آن بچههایی که حرکت صحیح را فوراً پیدا نمودند چگونه‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫است؟‬ ‫‪9+-+-+-+-0‬‬
‫در حقیقت آنها توانستند ذهن خویش را بدون کمک بیرونی از استنتاجهای‬ ‫‪9-tr-+-+-+0‬‬
‫غلطی که مانع عملکرد قوهی تخیلشان‪ ۵‬میشود‪ ،‬رها ساخته و آن را مدیریت‬
‫‪9tR-+-mK-+-0‬‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪1.systematized‬‬
‫‪2.generalzized‬‬
‫‪3.analogy‬‬
‫‪4.knowledge and recollection‬‬
‫‪5.false inferences restricting their imagination‬‬
‫اجازه دهید موضوع را عمالً و در بازی میان دو شطرنجباز نوجوان بررسی کنیم‪ :‬قطعاً وقتی کامسکی آخرین حرکت خود ‪ ¤e2-d4‬را انجام داد‪ ،‬این موضوع را‬
‫مورد بررسی قرار داده بود که در صورت گرفتن این اسب چه باید انجام دهد‪.‬‬ ‫(کامسکی و تیویاکوف در سال ‪ ،19۸6‬به ترتیب ‪ 12‬و ‪ 13‬سال سن داشتند)‬
‫اما او تنها درباره تعویض اسبها فکر کرده بود‪ ،‬که مشخصهی چنین‬ ‫‪Kamsky - Tiviakov‬‬
‫‪Daugavpils, 1986‬‬
‫پوزیسیونهایی است‪ .‬حرکت نامتعارف !‪ 1...¥xd4‬از نظر او پنهان مانده بود‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫بعد از ادامهی ‪ ،2.¥xd4 e6 3.¤e3 e5‬سیاه یک سوار بیشتر دارد‪.‬‬ ‫‪9-trlwq-trk+0‬‬
‫چرا سفید حرکت ‪ 1...¥xd4‬را ندید و اصطالحاً اوورلوک‪ 2‬کرد؟ کامسکی‬ ‫‪9+-+nzppvlp0‬‬
‫(درست مثل هر شطرنجبازی دیگری) احتماالً در پوزیسیون مشابه تعویض اسب‬ ‫‪9-+nzp-+p+0‬‬
‫را بارها دیده است‪ .‬چشم پوشی از فیل فیانکتوی سیاه‪ ،‬که در بسیاری از موارد‬ ‫‪9+-+N+-+-0‬‬
‫ال با آن مواجه نشده‬ ‫‪3‬‬
‫برخالف عقل سلیم عمل میکند‪ ،‬عاملی بوده که هرگز قب ً‬ ‫‪9-zp-sNP+-+0‬‬
‫است‪ .‬دانش و اطالعات قبلی او عمومیت پیدا کرده؛ و به همین دلیل از نظر او‬ ‫‪9+-+-vL-zPP0‬‬
‫تعویض اسب قاعده جاری پوزیسیون است‪ .‬بنابراین حرکت ‪ 1...¥xd4‬در ذهن‬ ‫‪9-zPP+-zPL+0‬‬
‫کامسکی ناخودآگاه از لیست امکانات در دسترس سیاه حذف شده بود‪.‬‬ ‫‪9tR-+Q+RmK-0‬‬
‫نوبت سیاه‬
‫خطری که قوهی تخیل را تهدید میکند خود دانش و اطالعات قبلی ذهن نیست بلکه تعمیمدادن‪ 4‬آن است که سبب خودبازداریهای ناخودآگاه‪ ۵‬متفاوتی خواهد‬
‫شد‪ .‬از سوی دیگر ساماندهی اطالعات ذهنی یکی از ویژگیهای انسانی است که الزمهی بقای اوست‪ .‬چگونه میتوان این تناقض را برطرف نمود؟‬
‫کامالً روشن است که توان فکرکردن در حالتهای غیر استاندارد شطرنجی را باید در همان مراحل ابتدایی آموزش‪ ،‬در ذهن نوآموزان تقویت کرد و این بدان‬
‫معناست که وظیفه مربی فقط بیان اطالعات و آموزش اصول و شیوههای مبارزه نیست‪ ،‬بلکه استثناعات قواعد را نیز باید نشان دهد و مهمتر از آن‪ ،‬ذهن جستجوگر‬
‫نوآموزان را در این مورد برانگیزد‪.‬‬
‫در سه دیاگرام زیر نمونههایی که عموماً بروز اینگونه خطا در آنها مشاهده میشود‪ ،‬دیده میشوند‪( :‬در هر سه دیاگرام نوبت با سفید است)‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-+-+r+-mk0‬‬ ‫‪9-tr-+-trk+0‬‬
‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫‪9+l+-+p+p0‬‬ ‫‪9+-zp-+pzpp0‬‬
‫‪9-+-+pzp-+0‬‬ ‫‪9pwq-tRNzpr+0‬‬ ‫‪9p+-zp-wq-+0‬‬
‫‪9+-+-+-+K0‬‬ ‫‪9+p+n+-+-0‬‬ ‫‪9+-zpP+-+n0‬‬
‫‪9-+-+kzP-+0‬‬ ‫‪9-+-+pwQLzP0‬‬ ‫‪9-+-+-+-+0‬‬
‫‪9+-+-sn-+N0‬‬ ‫‪9+-zP-+-+R0‬‬ ‫‪9+-zPQvLN+-0‬‬
‫‪9-+-+-+-+0‬‬ ‫‪9-zP-+-zPP+0‬‬ ‫‪9Pvl-+-zPPzP0‬‬
‫‪9+-+-+-+-0‬‬ ‫‪9+-mK-+-+-0‬‬ ‫‪9+R+-tR-mK-0‬‬
‫‪1.unconventional move‬‬
‫‪2.overlook‬‬
‫‪3.common sense‬‬
‫‪4.generalizations‬‬
‫‪5.subconcious inhibitions‬‬
‫هیوالی چنگالها‬
‫تهیه و تنظیم‪ :‬احسان محمد اسماعیل‬
‫(‪8-+l+-+-tr‬‬ ‫نویسنده‪ :‬تیم کراب‬
‫'‪7zp-+-+-+-‬‬
‫&‪6-+-+-+p+‬‬
‫‪5+P+pmkpzP-%‬‬
‫احتماالً چنگال جزء ابتداییترین ترفندهای‬
‫‪4-+-tR-tR-zP$‬‬
‫‪3+-+Ltr-+-#‬‬ ‫تاکتیکی است‪ .‬اما هر قـدر هم کـه آن را ابتـدایـی‬
‫"‪2-+P+-+K+‬‬ ‫بـدانیـم‪ ،‬اخـیراً مـوضوع بـحث داغـی‬
‫!‪1+-+-+-+-‬‬ ‫در خبرنامه الکترونیکی یکی از باشگاههای شطرنج آمستردام بود‪.‬‬
‫بحث از آنجا شروع شد که یکی از مشارکتکنندگان‪ ،‬حرکت ‪ £d6‬خود را‬
‫نوبت سیاه‬
‫ناشناس‪ -‬مان هایمر‬ ‫در تفسیر یکی از بازیهایش که به دو رخ ‪ b8‬و ‪ f4‬حمله میکرد‪ ،‬به سادگی‬
‫رویارویی فرانکفورت‪-‬ماین‪1921 ،‬‬ ‫چنگال نامید‪ .‬اما شخص دیگری در شماره بعدی به این موضوع اعتراض کرد‬
‫که این یک چنگال نیست‪ ،‬زیرا نشانهگیری دندانههای یک چنگال واقعی نباید‬
‫سیاه با !‪ 1…¦e4‬باعث چنگالی میشود که شاه ‪ e5‬بی هیچ حرکتی به حریف‬ ‫دور از یکدیگر باشد‪ .‬هنگامیکه بحث داشت باال میگرفت‪ ،‬معلوم شد که‬
‫میدهد‪ .‬سفید واگذار کرد‪ ،‬چرا که یک سوار از دست میدهد‪.‬‬ ‫اختالف دیدگاه دوستان در مورد اینکه یک چنگال واقعاً چه هست‪ ،‬بسیار‬
‫دائرةالمعارف شطرنج نیز همانند خوانندگان آن خبرنامه‪ ،‬نظر واحدی درباره‬ ‫زیاد است‪ .‬بعضیها فکر میکردند که هر دو دندانه چنگال بایستی رو به جلو‬
‫چنگال ندارد‪ .‬همگی آنها با تعریف چنگال به عنوان یک حمله دوگانه در‬ ‫نشانه روند؛ بعضیها میگفتند فقط اسب و پیاده میتوانند چنگال را اجرا کنند؛‬
‫جهتهای گوناگون با سوار یا یک پیاده متفقالقولند‪ ،‬اما گاهی اوقات این‬ ‫بعضی دیگر شاه را هم قادر به این کار میدانستند‪ ،‬اما رخ و فیل و وزیر را‬
‫همه تعریفی است که آنها به دست میدهند (و در این مورد باید خانههای‬ ‫مستثنا میکردند؛ نظر بعضی این بود که چنگال باید متقارن باشد؛ دیگری‬
‫خالی را هم به حساب آوریم و همه حرکات به جزء ‪ h2-h4‬یا ‪ ¥a1-h8‬را‬ ‫میگفت یک خانه خالی هم میتواند زیر چنگال برود؛ نظر دیگری این بود‬
‫چنگالکننده بدانیم) و گاهی اوقات مجدداً این دائرةالمعارف فقط پیاده را تنها‬ ‫که مهره مهاجم باید ارزش کمتری نسبت به مهرههای مورد هجوم داشته باشد‪،‬‬
‫مهرهای میداند که میتواند چنگال کند‪.‬‬ ‫«زیرا دندانه یک چنگال نمیتواند در چیزی کوچکتر از خود فرو رود»‪ .‬یکی‬
‫اما تعریفی که من در این مقاله به کار میبرم‪ ،‬خیلی خشک و کتابی نیست که‬ ‫هم بود که فکر میکرد یک چنگال فقط وقتی یک چنگال است که مهره‬
‫موضوع را محدود کند‪ ،‬بلکه عبارتی است که من در هیچ جای دیگری‬ ‫چنگالکننده قدم به خانهای بگذارد که در آنجا چنگال روی میدهد‪.‬‬
‫ندیدهام‪« :‬حملهای دو یا چندگانه را که نباید به سوی شاه نشانه رفته باشد‬ ‫البته همینجا میخواهم این نظر آخری را رد کنم‪.‬‬
‫چنگال میگوییم‪ .‬اگر این حمله شاه را نیز نشانه رود آن را «کیش خانواده»‬
‫مینامم‪( .‬مراد نویسنده از کیش خانواده‪ ،‬همانند نوشابه خانواده است‪.‬‬
‫همانطور که نوشابه خانواده چندین لیوان نوشابه به اعضای خانواده میدهد‪،‬‬
‫کیش خانواده هم همزمان چندین عضو خانواده و از جمله شاه را هدف‬
‫میگیرد‪ -‬مترجم) چنگال مقدماتی طبق توافق‪ ،‬تیزی دندانههای پیادهای است‬
‫که به قلب دو سوار فرو رود؛ یکی از اولین تاکتیکهایی که مبتدیان با آن‬
‫ضرب کشیدن همان رخها خالی کرد‪ 26.£xd2 ¤d3 :‬که تفاوتی گرفت و‬ ‫روبرو میشوند و اغلب اشتباهات بسیار فاحشی را انجام میدهند تا آرام آرام‬
‫کمیبعد هم بازی را برد‪.‬‬ ‫یاد بگیرند که این تاکتیک نقش موثری در قربانیهای دروغین استانداردی‬
‫یک مورد جالب را ببینیم که یک چنگال با چنگال متقابل روبرو شد‪:‬‬ ‫نظیر این دارد‪:‬‬
‫‪1.e4 e5 2 ¤f3 ¤c6 3.¤c3 ¥c5 4.¤xe5 ¤xe5 5.d4‬‬
‫(‪8-tr-+-trk+‬‬
‫یک سری چنگال مقدماتی اما شگفتانگیز در بازی گریگوریف‪-‬‬
‫'‪7+-wq-vlpzpp‬‬
‫&‪6lsnpzp-sn-+‬‬ ‫پانیکوفسکی‪ ،‬کورگان ‪ 1972‬روی داد‪:‬‬
‫‪5zp-+-zp-+-%‬‬ ‫‪1.e4 c5 2.¤c3 ¤c6 3.g3 g6 4.¥g2 ¥g7 5.d3 d6 6.f4 ¤h6 7.¤f3‬‬
‫‪f5 8.0-0 0-0 9.h3 ¤f7 10.¥e3 ¤d4 11.£d2 ¦b8 12.¥f2 fxe4‬‬
‫‪4-+PzPP+-+$‬‬ ‫‪13.¤xd4‬‬
‫‪3+-+-+NzPP#‬‬ ‫یک حرکت بینابینی‬
‫"‪2P+QsN-zPL+‬‬
‫!‪1tR-vL-tR-mK-‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫(‪8-trlwq-trk+‬‬
‫'‪7zpp+-+nvlp‬‬
‫&‪6-+-zp-+p+‬‬
‫تریتیاکوف‪ -‬ژوراولف‪ ،‬ریگا‪1978 ،‬‬
‫‪5+-zp-+-+-%‬‬
‫‪4-+-sNpzP-+$‬‬
‫سفید چنگالی را میبیند که با آن پیادهای میگیرد‪ 1.dxe5 dxe5 2.£c3 :‬اما‬ ‫‪3+-sNP+-zPP#‬‬
‫او چنگال متقابل را ندید‪2…¥b4 :‬‬ ‫"‪2PzPPwQ-vLL+‬‬
‫!‪1tR-+-+RmK-‬‬
‫‪ 3.£xe5 £xe5 4.¤xe5 ¥c3‬که یک سوار میگیرد‪.‬‬
‫یک چنگال غیر معمول هم در بازی رازووایف‪ -‬مستروویچ‪ ،‬مجارستان‬ ‫اما سیاه هم یک حرکت بینابینی داشت !‪ 13…e3‬و پس از ‪ £xe3‬یا ‪ ¥xe3‬با‬
‫‪ 1981‬روی داد‪:‬‬ ‫پدیدهای مواجهیم که شبیه پرشهای پیدرپی بازی چکرز است‪ cxd4 :‬و‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪ dxe3‬یا ‪ .dxc3‬پس از ‪ 14.¤e6 exf2+‬سفید تسلیم شد‪.‬‬
‫(‪8R+R+-trk+‬‬ ‫نوع دیگری از یک سری چنگال را در دیاگرام بعدی شاهدیم‪.‬‬
‫'‪7+-+-+-zp-‬‬
‫&‪6-+-+-tr-zp‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫‪5+-+-zp-sN-%‬‬ ‫(‪8r+-wqr+k+‬‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬ ‫'‪7+p+-+pzp-‬‬
‫‪3+-+n+-+P#‬‬ ‫&‪6-+-+-+nzp‬‬
‫"‪2-+-+-zPP+‬‬ ‫‪5+-+-+l+-%‬‬
‫!‪1+-+-+-mK-‬‬ ‫‪4psnP+N+-zP$‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪3sN-+p+-zP-#‬‬
‫سفید با حرکت !‪ 38.¤h7‬تفاوت گرفت (‪ ) 38…¦xc8 39 ¤xf6+‬و به‬ ‫"‪2PzP-+-zPL+‬‬
‫زودی بازی را برد‪.‬‬ ‫!‪1+-tRQtR-mK-‬‬
‫در بازی کوچیف‪ -‬تال‪ ،‬مسکو ‪ 1981‬سیاه چنین بازی کرد‪ 25…d2 :‬که‬
‫رخها را به چنگال کشید‪ ،‬اما همچنان خانه ‪ d3‬را برای چنگال دوم و به زیر‬
‫‪1. e4 d6 2.d4 ¤f6 3.¤c3 g6 4.f4 ¥g7 5.¤f3 c5 6.dxc5 £a5 7.¥d3‬‬ ‫و احمقانهترین چنگالی که من تا به حال دیدهام در بازی یک قهرمان (سابق)‬
‫‪£xc5 8.£e2 0-0 9.¥e3 £a5 10.0-0 ¥g4 11.£f2 ¥xf3 12.£xf3‬‬
‫‪¤c6 13.¤e2 ¤d7 14.c3‬‬ ‫جهان روی داد‪ .‬در بازی کریستیانسن‪ -‬کارپف‪ ،‬ویکآنزی ‪1993‬‬
‫(‪8r+-+-trk+‬‬ ‫(‪8r+-wqkvl-tr‬‬
‫'‪7zpp+nzppvlp‬‬ ‫'‪7zp-+p+pzpp‬‬
‫&‪6-+nzp-+p+‬‬ ‫&‪6-zpl+p+-+‬‬
‫‪5wq-+-+-+-%‬‬ ‫‪5+-+-+-+n%‬‬
‫‪4-+-+PzP-+$‬‬ ‫‪4-+P+P+-+$‬‬
‫‪3+-zPLvLQ+-#‬‬ ‫‪3zP-sN-vL-+-#‬‬
‫"‪2PzP-+N+PzP‬‬ ‫"‪2-zPQ+-zPPzP‬‬
‫!‪1tR-+-+RmK-‬‬ ‫!‪1tR-+-mKL+R‬‬
‫‪14…¤de5 15.fxe5 ¤xe5 16.£h3 ¤xd3 17 £d7 £a6 18.£xe7‬‬
‫‪¦ae8 19.£h4 d5 20.¤g3 f5 21.e5 f4 22.¥xf4 £b6+ 23.¢h1‬‬ ‫سیاه ‪ 11…¥d6‬را بازی کرد و پس از ‪ 12.£d1‬تسلیم شد‪.‬‬
‫‪¤f2+ 24. ¦xf2 £xf2 25.¦f1 £xb2 26.£g5‬‬ ‫چندین دام استاندارد وسط بازی وجود دارد که بر مبنای چنگال شکل گرفته‬
‫و سفید تسلیم شد‪.‬‬
‫است‪ .‬اینجا یکی از آنها را میبینیم که در طول سالیان قربانیهای زیادی گرفته‬
‫است و اول بار در بازی نورمن‪ -‬ویدمار‪ ،‬هاستینگز ‪ 1925‬مشاهده شد‪:‬‬
‫‪1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.¤f3 0-0 5.e4 d6 6.¥d3 ¥g7 7.h3‬‬
‫?‪¥xf3 8.£xf3 ¤c6 9.¥e3 ¤d7 10.¤e2‬‬
‫(‪8r+-wq-trk+‬‬
‫'‪7zppzpnzppvlp‬‬
‫&‪6-+nzp-+p+‬‬
‫‪5+-+-+-+-%‬‬
‫تیم کراب (نویسندهی مقاله)‬ ‫‪4-+PzPP+-+$‬‬
‫‪3+-+LvLQ+P#‬‬
‫ممکن است شما تصور کنید که نمونه باال هشدار خوبی بوده است‪ ،‬اما با یک‬ ‫"‪2PzP-+NzPP+‬‬
‫تغییر کوچک (پیاده ‪ h2‬در ‪ h3‬باشد زیرا حرکات میانی ‪11.h3 ¥xf3‬‬ ‫!‪1tR-+-mK-+R‬‬
‫‪ 12.£xf3‬بازی شده است)‪ ،‬همین داستان چندین بار اتفاق افتاده است که از‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫و حاال ‪ 10…¤ce5‬یک پیاده میگیرد و وضعیت سفید را تخریب میکند‪.‬‬
‫میان آنها به بازیهای زیر اشاره میکنم‪:‬‬
‫پس از‬
‫‪ )1‬زاپاتا‪ -‬چرنین‪ ،‬سیینفووس ‪1981‬‬
‫‪11.dxe5 ¤xe5 12.£g3 ¤xd3+ 13.¢f1 c5 14. h4 £d7 15. h5 £e6‬‬
‫‪ )2‬هوبنر‪ -‬کورچنوی‪ ،‬شلفتو ‪1989‬‬ ‫‪16.¦h4 £xc4 17. hxg6 fxg6 18.£h3 ¤xf2 19.¥xf2 ¥d4‬‬
‫‪ )3‬کورنیف‪ -‬فان ولی‪ ،‬کومباخ ‪1991‬‬ ‫سفید تسلیم شد‪.‬‬
‫عالوه بر اینها‪ ،‬من ‪ 34‬بازی هم پیدا کردم که چنگال ‪ ¤e5‬در آنها امکان‬ ‫عین همین وضعیت نمودار چندین و چند مورد دیگر هم پیش آمده است‪ ،‬من‬
‫داشت‪ .‬در ‪ 6‬تا از آنها به این چنگال توجهی نشده بود‪ ،‬البته نه در بازیهای‬ ‫‪ 12‬تایش را پیدا کردهام که آخرینش مربوط به ‪ 1998‬بوده است‪ .‬از گشایشی‬
‫استادان‪ ،‬غیر از این یکی که با هم میبینیم‪:‬‬ ‫متفاوت و با اختالفی جزئی در فرم پوزیسیون‪ 13 ،‬بار دیگر اتفاق افتاده که به‬
‫طور شگفتآوری آمار باالیی است‪ .‬نمونه نخست این چنگال مربوط است به‬
‫بازی لیوبویویچ‪ -‬تیمان‪ ،‬تیلبورگ ‪:1978‬‬
‫این تنها مثال بسط یافته چنگال ‪ ¤e5‬بود که سوار را به فوریت باز پس‬ ‫گلیگوریچ‪ -‬پیرتس‪ ،‬بدپیمونت ‪1951‬‬
‫نمیگرفت‪ ،‬بلکه از یک چنگال دفاعی سود میبرد‪ ،‬اصطالحی که به خاطر‬ ‫‪1.e4 c5 2.¤f3 d6 3.d4 cxd4 4.¤xd4 ¤f6 5.¤c3 a6 6.f4 £c7‬‬
‫‪7.¥d3 ¥g4 8.¤f3 ¤c6 9.h3 ¥xf3 10.£xf3 e6 11.0-0 ¥e7‬‬
‫بار بیش از حد پیاده ‪ ،c2‬به کار بردهام‪.‬‬ ‫‪12.¥e3 0-0 13.¤e2 ¤d7 14.c3‬‬
‫در مورد چنگالهایی که صرفاً هدفشان گرفتن برتری کمیت است‪ ،‬هیچ چیز‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫مانند بررسی زیر نیست؛‬ ‫(‪8r+-+-trk+‬‬
‫'‪7+pwqnvlpzpp‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫&‪6p+nzpp+-+‬‬
‫(‪8-+-+-+-+‬‬ ‫‪5+-+-+-+-%‬‬
‫'‪7+-+-+-+-‬‬ ‫‪4-+-+PzP-+$‬‬
‫&‪6-+-+-+-+‬‬ ‫‪3+-zPLvLQ+P#‬‬
‫‪5+-+-+-+n%‬‬ ‫"‪2PzP-+N+P+‬‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬ ‫!‪1tR-+-+RmK-‬‬
‫‪3+-+-+-+N#‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫"‪2-+-mkp+K+‬‬ ‫‪. 14…¦ad8‬حرکت ‪ 14.c3‬دام به نظر میرسید‪ ،‬اما من نفهمیدم چرا سیاه در‬
‫!‪1+-+-+n+-‬‬ ‫اینجا ‪ 14…¤e5‬را بازی نکرده است‪:‬‬
‫سفید شروع و مساوی میکند‬ ‫‪ 15.fxe5 ¤xe5 16.£g3 ¤xd3 17.¥h6 £c5+‬و به دنبالش ‪ £e5‬که‬
‫آ‪ .‬هربستمان‪ -‬ل‪ .‬کوبل‪ ،‬جایزه اول‪ ،‬مسابقه ترویتسکی‪1937 ،‬‬ ‫وضعیت سیاه به نظر بهتر باشد‪ .‬اما در بازی اصلی سفید پس از ادامه زیر پیروز‬
‫و سیاه تسلیم شد‪:‬‬
‫سفید نمیتواند با ابزارهای معمول پیاده را متوقف کند؛ حرکاتی که خودشان‬ ‫‪15.¦ad1 d5 16.e5 ¥c5 17.¤d4 ¥xd4 18.cxd4 f5 19.g4 g6 20.gxf5‬‬
‫‪gxf5 21.¢h1 ¢h8 22.¦g1 ¦g8 23.£h5 ¦de8 24.£h6 ¤d8 25.¥f2‬‬
‫را تحمیل میکنند کیش خانواده در‪ ،f3‬انواع پات با اسب و یا رسیدن به پات‬ ‫‪¤f8 26.¥h4 ¦g6 27.¥f6+ ¢g8 28.h4‬‬
‫همراه با آچمزی از ناحیه وزیر جدید در ‪ e1‬است‪ .‬این را هم میدانیم که آخر‬ ‫به طرزی باور نکردنی حتی یک قهرمان جهان نیز قربانی همین چنگال بوده‬
‫بازی سه اسب در برابر یک اسب برنده است‪ ،‬نکتهای که برای اولین بار‬ ‫است‪ ،‬هر چند این اتفاق در یک بازی سریع مرحله تعیین برنده روی داد‪.‬‬
‫آناند‪ -‬کرامنیک‪ ،‬ماینز ‪2001‬‬
‫ترویتسکی نشان داد‪.‬‬
‫‪1.¤g1 ¤e3+‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫‪ 2.¢h3 ¤f4+‬پات) )‪1…¤f4+ 2.¢h1 e1¤ 3.¤f3+ ¤xf3‬‬ ‫(‪8r+l+-trk+‬‬
‫(‪ 2…e1¤ 3.¤f3+ ¤xf3‬همراه با پات زیبای سه اسبه)‬ ‫'‪7+-wqnvlpzpp‬‬
‫‪3.¢h2 ¤g4+‬‬ ‫&‪6p+nzpp+-+‬‬
‫(نه البته ‪ 3…e1¤ 4.¤f3+ ¤xf3+ 5.¢g3‬و سفید دو اسب سفید را به‬ ‫‪5+-+-+-zP-%‬‬
‫چنگال میکشد؛ یا مجدداً ‪ 3…¤f1+ 4.¢h1 e1¤ 5.¤f3+ ¤xf3‬که پات‬ ‫‪4-+-+PzP-zP$‬‬
‫‪3zPN+LvLQ+-#‬‬
‫میکند)‬
‫"‪2-+P+N+-+‬‬
‫‪4.¢h1 ¤f2+‬‬
‫!‪1tR-+-mK-+R‬‬
‫(مجدداً هر دو ترفیع به پات منجر میشوند)‬
‫‪5.¢h2 ¤e1‬‬
‫سیاه چنین بازی کرد ‪ 16…¦b8‬با تهدیدی که آناند آن را ندید‪17.0-0 .‬‬
‫دست آخر دیگر پاتی به نظر نمیآید‪.‬‬
‫‪6.¤f3+ ¤xf3+ 7.¢g3‬‬ ‫‪ ¤ce5‬و یک پیاده گرفت‪ ،‬زیرا پس از‪18.fxe5 ¤xe5 19.£g3 ¤xd3 :‬‬
‫پیاده ‪ c2‬باری بیش از حد بر دوش دارد‪.‬پس از ‪ 20.cxd3 ¦xb3‬آناند صرفاً‬
‫به نحوی معجزهآسا موفق به کسب تساوی شد‪.‬‬
‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪۵۰‬‬
‫و همینطور همواره هر دو رخ سیاه را زیر ضرب نگه میدارد و هیچ کدام را‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫نمیگیرد‪ .‬در برابر هر زوج خانههایی که رخها برای رفتن دارند‪ ،‬خانه مرتبطی‬ ‫(‪8-+-+-+-+‬‬
‫'‪7+-+-+-+-‬‬
‫هم برای فیل وجود دارد و اگر سیاه حرکتی انتظاری مانند ‪ 9…¢f8‬انجام‬
‫&‪6-+-+-+-+‬‬
‫دهد‪ ،‬سفید هم حرکت انتظاری خاص خودش را دارد‪ 10.¢h3! :‬و حمله دو‬ ‫‪5+-+-+-+-%‬‬
‫گانه ادامه خواهد داشت‪ ،‬مثالً‪ 10…¢g7 11.¢h2! ¦c4 12.¥e6 :‬الی آخر‪.‬‬ ‫‪4-+-+-sn-+$‬‬
‫و البته این همه ظرایف این بررسی صریح نیست‪ .‬ممکن است کسی تعجب‬ ‫‪3+-+-+nmK-#‬‬
‫"‪2-+-mk-sn-+‬‬
‫کند که چرا ‪ 1.¥f3‬مؤثر نیست‪ .‬چرا که همان چنگالهای پیدرپی از سوی‬
‫!‪1+-+-+-+-‬‬
‫دیگر امکانپذیر است‪:‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫‪ 1…¦c4 2.¥e2 ¦a4 3.¥d1 ¦ge4 4.¥c2 ¦ec4 5.¥b3‬و الی آخر اما در‬ ‫به چنگال کشیدن سه اسب‪ ،‬که سیاه برای برد به هر سه آنها نیاز دارد‪ ،‬بنابراین‬
‫این صورت سیاه از نقطه ضعفی نهانی در پوزیسیون سفید بهره میگیرد‪ :‬پس‬ ‫بایستی ‪ 7…¢e3‬را بازی کند‪ ،‬که آنگاه دوباره پات پیش میآید‪ .‬صفت‬
‫از ?‪ 1.¥f3‬چنین بازی خواهد کرد ‪( 1…¦a4‬البته میتواند ابتدا یک چرخی‬ ‫هوشمندانه و زیبا برازنده این بررسی است که جزء ‪ 10‬بررسی برتر مورد‬
‫هم دوروبر بزند) !‪ 2.¥d1 ¢f8‬و حاال معلوم میشود که حرکت انتظاری‬ ‫عالقهام است‪.‬‬
‫سفید‪ ،‬ضعف شگفتآوری دارد‪ 3.¢h3 ¦a1! 4.¥xg4 ¦h1# :‬در وسط‬ ‫نوع منحصر بفردی از چنگال را در بررسی شگفتآور زیر میبینیم‪.‬‬
‫بازی یک نوع چنگال جذاب میتواند وزیر و رخی را هدف قرار دهد که با‬
‫هم از مات عرض آخر دفاع میکنند‪ .‬دو مثال مشهور عبارتند از‪:‬‬ ‫(‪8-+-+-+-+‬‬
‫'‪7+-+-mkP+-‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫&‪6-+-+-+P+‬‬
‫(‪8-+-tr-+k+‬‬ ‫‪5+-+-+-+-%‬‬
‫'‪7zp-+-+pzpp‬‬ ‫‪4-+-trL+r+$‬‬
‫&‪6-wq-+-+-+‬‬ ‫‪3+-zP-+-zP-#‬‬
‫‪5+-+-+-+-%‬‬ ‫"‪2-+-+-+PmK‬‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬ ‫!‪1+-+-+-+-‬‬
‫‪3+-tR-zP-+-#‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫"‪2P+-+QzPPzP‬‬ ‫سفید شروع و مساوی میکند‬
‫!‪1+-+-+-mK-‬‬
‫ف‪ .‬سیمخوویچ‪ ،‬جایزه اول‪ ،‬ترکمنسکایا ایسکارا‪1940 ،‬‬
‫برنشتاین‪ -‬کاپابالنکا‬
‫مسکو ‪1914‬‬ ‫پس از ‪ 1.cxd4 ¦xe4‬سیاه میبرد و بعد از هر حرکت بی برنامه فیل‪ ،‬رخ ‪d4‬‬
‫از زیر ضرب میگریزد و مجدداً سیاه برنده میشود‪ .‬اما حرکت !‪ 1.¥f5‬دست‬
‫برنشتاین که تازه پیاده ‪ c3‬را گرفته بود ناچار شد پس از !‪ 29…£b2‬واگذار‬ ‫و پای سیاه را میبندد‪ .‬حرکت ‪ 1…¦de4‬در برابر ‪ 2.¢h3‬ناکام میماند و‬
‫کند و‬ ‫ادامه ‪ 1…¦g5‬با ‪( 2.g7 ¢xf7 3.g8£+ ¢xg8‬رخ ‪ g5‬باید حمله به ‪ ¥f5‬را‬
‫حفظ کند) و ‪ 4.¥e6+‬روبرو میشود و سفید زمان برای ‪ cxd4‬دارد‪ .‬بنابراین‬
‫سیاه ناچار است از میان ‪ 1…¦c4‬و ‪ 1…¦a4‬یکی را انتخاب کند‪ .‬اما رخ سیاه‬
‫هر کجا که برود‪ ،‬با نوعی از چنگالهایی پیدرپی مواجه میشود‪ ،‬برای مثال‪:‬‬
‫‪1…¦c4 2.¥e6 ¢f8 (2…¦a4 3.¥d7) 3.¢h3 ¦ge4 4.¥d5 ¢g7‬‬
‫‪5.¢h2 ¦a4 6.¥c6 ¦ec4 7.¥b5 ¦g4 8.¥d7 ¦ae4 9.¥f5‬‬
‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪۵1‬‬
‫(‪8-+-+-+-+‬‬ ‫(‪8r+-+r+k+‬‬
‫'‪7zp-wQ-+-+p‬‬ ‫'‪7+p+l+pzp-‬‬
‫&‪6-+-+-+-+‬‬ ‫&‪6-zp-+-+-zp‬‬
‫‪5+-zP-+-zp-%‬‬ ‫‪5+-+Pwq-+-%‬‬
‫‪4-zP-+-+Pmk$‬‬ ‫‪4-tR-+-+-+$‬‬
‫‪3zP-+-+P+-#‬‬ ‫‪3zP-+Q+L+-#‬‬
‫"‪2-vLq+-+rzP‬‬ ‫"‪2-zP-+-+PzP‬‬
‫!‪1+-+R+-+K‬‬ ‫!‪1tR-+-+-+K‬‬
‫نوبت سفید‬ ‫میکناس‪ -‬برونشتاین‬
‫شویتس‪ -‬باید‪ ،‬آلمان شرقی ‪1972‬‬ ‫تالین ‪1965‬‬
‫سفید یک سوار و سه پیاده بیشتر دارد‪ ،‬اما تهدیدی که شاه سیاه دارد‪ ،‬وضعیت‬ ‫میکناس که همین حاال ‪ 24.¦h4- b4‬را بازی کرده بود و قطعاً دیده بود که‬
‫سفید را بسیار خطرناک کرده است‪ .‬در بازی واقعی هم سفید پس از‬ ‫‪ …£e1+‬با ‪ £f1‬دفاع میشود‪ ،‬اما حرکت !‪ 24…¦xa3‬را که چنگالی‬
‫?‪( 37.£d6? h5! 38.¥e5‬حرکت ‪ 38.¦d2‬مساوی میکرد) !‪38…¢h3‬‬ ‫کشنده بود از قلم انداخت‪ .‬حرکتی که وی را ناچار به تسلیم کرد‪.‬‬
‫‪ 39.c6 ¦xh2+‬واگذار کرد‪ ،‬زیرا در حرکت بعدی مات میشد‪ .‬در وضعیت‬ ‫یک چنگال قابل قیاس که آن هم غیر مستقیم مات را هدف قرار میدهد و‬
‫نمودار ‪ 37.¦c1‬حرکتی برنده بود‪ ،‬اما حرکتی که قدرت بسیار بیشتری داشت‪،‬‬ ‫پنهان است (البته ممکن است فکر کنید نه چندان پنهان) در وضعیت زیر‬
‫حرکت !‪ 37.¦d2‬بود که سیاه را مجبور میساخت در جا تسلیم شود؛ زیرا‬ ‫موجود است‪:‬‬
‫چنگال وزیر و رخ وی بیش از حد توانش بود‪.‬‬
‫و حاال مثالی روشن برگرفته شده از یک بررسی آخر بازی را شاهدیم‪ ،‬هرچند‬ ‫(‪8-+-tr-+-mk‬‬
‫تا اندازهای آرایش یافته است‪.‬‬ ‫'‪7+-+-+Lzpp‬‬
‫&‪6Q+-+-tR-+‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪5+-+-zp-+-%‬‬
‫(‪8-+-mk-+-+‬‬ ‫‪4-+-+q+-+$‬‬
‫'‪7+P+PtRP+-‬‬ ‫‪3+-+-+-+-#‬‬
‫&‪6-+-+-+-+‬‬ ‫"‪2-+-+-+PzP‬‬
‫‪5zp-+-+-+-%‬‬ ‫!‪1+-+-+-+K‬‬
‫‪4p+-+-+-+$‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫‪3zp-+-+-+-#‬‬ ‫نوبت سیاه‬
‫"‪2K+-+-+-+‬‬ ‫آلدن‪ -‬نیلسون‪ ،‬سوئد ‪1972‬‬
‫!‪1+r+-+r+-‬‬
‫سفید شروع میکند و برنده میشود‬ ‫پس از ‪ 1…£b7? 2 £f1‬سفید پیروز شد‪ ،‬اما سیاه میتوانست با !‪1…£c6‬‬
‫و‪ .‬کاالن دادزه‪1965 ،‬‬ ‫اوضاع را به نفع خود تغییر دهد و پیروز شود‪.‬‬
‫این نوع چنگال‪ ،‬که دو سوار قرار گرفته در یک خط روی همان خط به‬
‫تالش فوری برای ارتقا پیادهها فقط به گرفتن یک رخ و از دست دادن‬ ‫چنگال کشیده میشوند‪ ،‬غالباً در ارتباط با مات عرض آخر دیده میشوند‪ ،‬اما‬
‫تمامیپیادهها منجر میشود‪ ،‬که نهایتاً نتیجه کار تساوی است‪ .‬سفید با حرکت‬ ‫البته میتوانند درو نمایههای دیگری هم داشته باشند‪.‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫بدیهی ‪ 1.¦e1‬رخهای سیاه را به چنگال میکشد‪ ،‬رخهایی که هر کدام مقید‬
‫(‪8-+-+-sN-mk‬‬ ‫به جلوگیری از ارتقا یکی از پیادههای سفید هستند‪ .‬اگر داستان چنین پیش‬
‫'‪7+-+-+Pzpp‬‬
‫برود که سیاه پیادهای را بگیرد‪ ،‬آنگاه سفید رخ دیگر را میگیرد و خواهد برد‪.‬‬
‫&‪6-+-+-+-+‬‬
‫‪5+-+-+-+-%‬‬ ‫اما فعالً سیاه راه گریزی موقتی دارد‪:‬‬
‫‪4-+Q+-+p+$‬‬ ‫‪1…¦b2+ 2.¢xa3 ¦ff2‬‬
‫‪3+-+-+-+-#‬‬ ‫که حاال چنگال بعدی در راه است‪:‬‬
‫"‪2-+-+-+-+‬‬ ‫!‪ 3.¦e2‬و همین طور در ادامه‪3…¦b3+ 4.¢xa4 ¦ff3 5.¦e3! ¦b4+ :‬‬
‫!‪1vl-+-+-+K‬‬ ‫‪ 6.¢xa5 ¦ff4 7.¦e4‬و فقط چهارمین چنگال است که سرانجام به مقصود‬
‫میرسد‪.‬‬
‫سفید در سه حرکت مات میکند‬
‫سام لوید‪ ،‬الیپزیگ ایلوستریت زایتونگ ‪1869‬‬ ‫البته میتوان شرحی بسیار قدیمیتر از یک چنگال تکرار شونده را شاهد‬
‫!‪1.£f1‬‬ ‫آورد‪.‬‬
‫و حاال وزیر همواره میتواند عالوه بر حمله به ‪ ،h7‬حمله در قطر ‪ £x¥#‬را‬
‫در برابر دفاع ‪ …g6‬در دست داشته باشد‪ ،‬برای مثال‪ 1…¥b2 2.£b1 :‬یا‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫(‪8-+-+-+-+‬‬
‫‪ .1…¥f6 2.£f5‬پس از ‪ 1…g3‬نیز مات دیگری با ‪ 2.¤g6+‬در کار است‪.‬‬
‫'‪7+-+-+-zP-‬‬
‫مثال مشهور دیگری از چنگالی چندگانه را از دیگر طراح بزرگ آمریکایی‬ ‫&‪6-+P+-sn-+‬‬
‫ببینیم‪:‬‬ ‫‪5mk-+-+-+-%‬‬
‫‪4-+n+-+-+$‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪3+-sN-+-mK-#‬‬
‫(‪8k+-+r+-+‬‬ ‫"‪2-+-+-+-+‬‬
‫'‪7+RvL-+-+-‬‬ ‫!‪1+-+-+-+-‬‬
‫&‪6-zPP+-+-+‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫‪5tr-+-+-+p%‬‬ ‫سفید شروع میکند و برنده میشود‬
‫‪4-+-+-+-+$‬‬ ‫ف‪.‬ساکمان‪ ،‬دویچه شاخ زایتونگ ‪1909‬‬
‫‪3+-+-+Q+-#‬‬
‫"‪2P+P+-+PmK‬‬
‫!‪1+-+-+-sN-‬‬ ‫سیاه پس از ‪ 1.c7‬میتواند از دو راه مانع ارتقای این پیاده شود‪ ،‬اما در هر دو‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫راه چنگال است که ترفیع پیاده را عمالً اجباری میکند‪.‬‬
‫سفید در ‪ 3‬حرکت مات میکند‬ ‫‪ 1…¤d6 (1…¤b6 2.¤d5!) 2.¤e4‬و حاال یک سری چنگال داریم‪:‬‬
‫و‪ .‬آ‪ .‬شینکمن‪ ،‬دیترویتفریپرس ‪1882‬‬ ‫‪ 2…¤d(f)xe4+ 3.¢f4 ¤d(f)6 4.¢e5‬و یکی از پیادهها ارتقا مییابد‪.‬‬
‫امکان دارد چنگال مستقیماً مات را هدف قرار دهد‪ ،‬همانطور که در مسئله‬
‫پس از حرکت انتظاری !‪ ،1.¢h1‬حرکت رخهای سیاه آنها را تبدیل به هدفی‬
‫ظریف زیر از اسطوره بزرگ آمریکایی شاهدیم‪.‬‬
‫برای سفید میکند که با یک تیر هر دو را نشان بگیرد‪ ،‬برای مثال‪1…¦a4 :‬‬
‫‪ 2.£e4‬یا ‪ 1…¦h8 2.£c3‬یا ‪ .1…h4 2.£h5‬در هشت شاخه‪ ،‬مات در‬
‫حرکت سوم با گرفتن یکی از رخها توسط وزیر به وقوع میپیوندد و در‬
‫صورتی که خود وزیر گرفته شود‪ ،‬با ‪ ¦a7‬یا ‪ ¦b8‬مات ممکن میشود‪.‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫تصادفی نیست که ما در اینجا همیشه با نام لئونید کوبل روبروییم‪ :‬چنگال حتی‬
‫(‪8-+-+-+-vL‬‬ ‫در همه انواع سادهاش یکی از تمهای مورد عالقه وی بود‪ .‬او در مسائل نیز از‬
‫'‪7+-zp-+-+-‬‬
‫این تم استفاده میکرد و در بهکارگیری این شیوه یکی از بزرگان بود‪.‬‬
‫&‪6-+P+RsNr+‬‬
‫‪5+P+pzpp+-%‬‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫‪4lmK-mk-+-zp$‬‬ ‫(‪8-+lvL-+QmK‬‬
‫‪3+P+-zpP+-#‬‬ ‫'‪7+-+pzp-+-‬‬
‫"‪2-sNR+-tr-+‬‬ ‫&‪6nzPpmk-zp-+‬‬
‫!‪1+L+-+-+-‬‬ ‫‪5+-vl-+R+p%‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫‪4r+-zp-+-tr$‬‬
‫سفید در ‪ 4‬حرکت مات میکند‬
‫‪3+NzPpzP-+-#‬‬
‫آ‪ .‬ویرتمانیس‪ -‬و‪ .‬چکارکوف‪ ،‬جایزه دوم‪ ،‬شطرنج در شوروی ‪1979‬‬ ‫"‪2-+-+-+P+‬‬
‫!‪1+q+-+-+-‬‬
‫ممکن است بدیهی به نظر بیاید (البته پس از چند ساعت) که سفید ابتدا باید‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫سفید در ‪ 4‬حرکت مات میکند‬
‫پیاده ‪ e3‬را بلوکه کند تا سیاه را از یک خانه فرار احتمالی محروم سازد‪ .‬پس‬
‫ل‪ .‬کوبل‪ ،‬شاخماتی ‪1937‬‬
‫از !‪ 1.¦e2‬تهدید موضوعی زیبای زیر وجود دارد‪:‬‬
‫‪2.¤g4 ¦xe6 3.¤xe3‬‬
‫و‪ 4.¤c2#‬یا ‪.4.¤xf5#‬‬ ‫پوزیسیون ظریفی در کار نیست‪ ،‬اما چنگالهایی که به بهای سنگین در راهند‪،‬‬
‫حاال سیاه چهار دفاع دارد‪ ،‬که همه آنها منجر به یک چنگال اسب جدید میشود‪:‬‬ ‫این پوزیسیون را ارزشمند میکنند‪ .‬قهرمان ماجرا اسب بیادعای ‪ ¤b3‬است‬
‫‪a) 1…¦xe2 2.¤h5! ¦xe6 3.¤f4‬‬
‫که در مسیرش سه خانه ماتی را زیر چنگال میبرد‪ .‬پس از حرکت کلیدی‬
‫و ‪.4.¤xe2/ ¤xe6#‬‬
‫‪b) 1…¦xf3 2.¤h7! ¦xe6 3.¤g5‬‬ ‫‪( 1.c4‬سایر تالشها در برابر ‪ £xb3‬ناکام میماند)‪ ،‬تهدید ‪ 2 ¦d5+‬و مات در‬
‫و ‪.4.¤xf3/ ¤xe6#‬‬ ‫حرکت بعد وجود دارد‪ .‬سیاه میتواند به طرق مختلف با این تهدید مواجه‬
‫‪c) 1…¥xb3 2.¤d7! ¦xe6 3.¤c5‬‬
‫شود‪ ،‬اما چنگالهای گوناگون اسب منجر به مات در یک جابجایی چرخشی‬
‫و ‪.4.¤xb3/ ¤xe6#‬‬
‫‪d) 1…¥xb5 2.¤e8! ¦xe6 3.¤xc7‬‬ ‫میشود‪:‬‬
‫و ‪.4.¤xb5/ ¤xe6#‬‬ ‫‪a) 1…¦xc4 2.e4! ¦xe4 3.¤d2‬‬
‫یک چنگال دوبل همزمان که هر دو بخش آن پاسخگوی همه مقتضیات‬ ‫و ‪.4.¤xe4/ ¤xc4#‬‬
‫!‪b) 1…¦xc4 2.e4! ¥b7 3.¤a5‬‬
‫وضعیت هستند‪ ،‬هسته مرکزی یک بررسی بسیار مشهور است که ارزش دارد‬ ‫و ‪.4.¤xc4/ ¤xb7#‬‬
‫تا مقاله خود را با آن به پایان بریم‪:‬‬ ‫‪c) 1…¥b7 2.£f7 ¦e4 3.¤xc5‬‬
‫و ‪.4.¤xb7/ ¤xe4#‬‬
‫سالها بعد و در کار مشترک دو طراح روس‪ ،‬نمونهای بسیار بهبود یافته از چنین‬
‫ایده زیبایی ارائه شد‪ .‬وضعیت کمیسبکتر و ظریفتر شده بود و هماهنگی‬
‫بیشتری داشت (اینجا هم تهدید‪ ،‬چنگال مات کننده بود) و آنها شمار شاخهها‬
‫را از سه به پنج افزایش داده بودند و خانههای مات را از سه به شش (دو برابر)‬
‫زیاد کرده بودند‪.‬‬
‫و رخهای ‪ f5‬و ‪ h5‬هر یک دو بار زیر ضرب هستند؛ مات هم در حرکت بعد‬ ‫‪XABCDEFGHY‬‬
‫از راه میرسد‪ .‬این همان هیوالی چنگالهاست‪ .‬پوزیسیون خیالانگیز نهایی را‬ ‫(‪8-+L+-+K+‬‬
‫'‪7+-+-+-+-‬‬
‫میشد یک حرکت جلوتر پس از ادامه زیر دید‪:‬‬
‫&‪6-+-sN-zp-zp‬‬
‫‪1…¦xf4 2.¤g7+ ¢g6 3.h5+ ¦xh5 4.¥f5+ ¦xf5 5.g4‬‬
‫‪5+-+-+-zpk%‬‬
‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫‪4-+-+-zP-zP$‬‬
‫(‪8-+-+-+K+‬‬ ‫‪3+-+-+-zP-#‬‬
‫'‪7+-+-+-sN-‬‬ ‫"‪2-+-+-+-tr‬‬
‫&‪6-+-+-zpkzp‬‬ ‫!‪1+-+-+r+-‬‬
‫‪5+-+-+rzpr%‬‬ ‫‪xabcdefghy‬‬
‫‪4-+-+-+P+$‬‬ ‫سفید شروع میکند و برنده میشود‬
‫‪3+-+-+-+-#‬‬ ‫ھ ‪.‬کاسپاریان‪ ،‬شاخماتی ‪1935‬‬
‫"‪2-+-+-+-+‬‬
‫!‪1+-+-+-+-‬‬ ‫‪1.¤e8‬‬
‫‪xabcdefghy‬‬ ‫که تهدید ‪ ¤g7+‬و ‪ ¥f5#‬را دارد‪.‬‬
‫‪1…¢g6 2.h5+ ¦xh5 3.f5+ ¦xf5 4.g4 ¦e5(f4) 5.¥f5+ ¦xf5‬‬
‫‪6.¤g7‬‬
‫اصول استراتژی شطرنج‬
‫کاربرد متدهای مدیریت اقتصاد در آمادهسازی و آموزش شطرنج‬
‫تهیه و ترجمه‪ :‬البرز باقیپور‬
‫دوورتسکی؟) از همین طبقهبندی برای بیانِ سبکهای مختلف بازیکنان شطرنج‬ ‫برداشتی‪ :‬از کتاب الرس بوهنسن‬
‫استفاده کرده است‪ .‬بخش اعظمِ مبانیِ استراتژیِ شطرنج به شرح و تفسیر این چهار‬
‫سبکِ متفاوت است‪ .‬در اینجا ترجمهی بخشی از فصل سومِ کتاب را که در رابطه‬ ‫الرس بوهَنسِن‪ 1‬استادبزرگ سرشناسِ دانمارکی و‬
‫ف سبکِ بازیکنان شطرنج است‪ ،‬با اندکی تغییرات مالحظه میکنید‪.‬‬
‫با تعری ِ‬ ‫خالق آثاری چون «مبانی استراتژیِ شطرنج‪« ،»2‬رموز‬
‫آخربازیِ شطرنج‪ »3‬و «چگونه بازیهای شطرنج به‬
‫ن شطرنج کار سادهای نیست‪ .‬از ابتدا به ما آموخته‬ ‫شرح دادنِ سبک‪ 14‬یک بازیک ِ‬ ‫پیروزی یا شکست میانجامند‪ »4‬میباشد‪ .‬او هماکنون‬
‫میشود که خود را با هر وضعیتی که بر صفحه ایجاد میشود سازگار کنیم و اینکه‬ ‫مربی تیم ملی شطرنج دانمارک است و عالوه بر‬
‫یک بازیکن برای موفقیت باید مهارتهای گستردهای داشته باشد‪ .‬به بیان دیگر‪،‬‬ ‫شطرنج وقتِ خود را صرفِ تدریس و برگزاری سمینارهایی در حوزهی بازاریابی و‬
‫برای اینکه بازیکن واقعا قدرتمندی شوید باید بتوانید انواع وضعیتها را بازی کنید‪.‬‬ ‫تجارت میکند‪ .‬بو هنسن در «مبانیِ استراتژی شطرنج» به کمکِ نظریههای‬
‫اینکه تنها در حمله کردن قوی باشید کافی نیست‪ ،‬باید بتوانید در موقعِ دفاع‬ ‫جدیدی که در حیطهی استراتژیهای تجاری و مدیریت منابع مطرح شده‪ ،‬رویکردی‬
‫انعطافپذیر بوده‪ ،‬تمامِ آخربازیهای تئوریک را بدانید‪ ،‬از تئوریِ رو ِز شروعبازی آگاه‬ ‫بدیع به استراتژیِ شطرنج اتخاذ میکند‪ .‬کتابی که استاد بزرگ سونه برگ هنسن‪۵‬‬
‫ق حرفهای‬ ‫باشید و مواردی از این دست‪ .‬با همهی این اوصاف حتا برای بازیکنان فو ِ‬ ‫آن را مفیدترین کتابی میداند که تابهحال در مورد شطرنج خوانده است‪ .‬بو هَنسن‬
‫دشوار است که ضمنِ دانستنِ همهی این موارد‪ ،‬بر تمام جنبههای بازی تسلط‬ ‫در این کتاب ضمنِ تقسیمِ استراتژیِ شطرنج به پنج فاکتورِ ابتکار عمل‪ ،6‬مهره‪،۷‬‬
‫یکسانی داشته باشند‪ .‬بازی شطرنج دشوارتر از آن است که‬ ‫عوامل مربوط به وضعیت‪ ،۸‬عوامل محیطی‪ 9‬و عامل‬
‫کسی بتواند در تمام قسمتهای آن بینقص عمل کند‪ .‬حتا در‬ ‫انسانی‪ ،1۰‬سهمِ آخرین فاکتور را در موفقیت شطرنجبازان‬
‫میان بهترین بازیکنان امروز و قهرمانان گذشتهی جهان هم‬ ‫بسیار باال میداند؛ بازیکنان شطرنج در جایگا ِه‬
‫میتوان جنبههایی از بازی را شناسایی کرد که نسبت به‬ ‫تصمیمگیرندهگان ترجیحاتِ متفاوتی دارند‪ ،‬در برخی‬
‫رقبایشان در آنها قویتر با ضعیفتر باشند‪ .‬نکتهی کلیدی‪،‬‬ ‫وضعیتها بهتر یا بدتر بازی میکنند و نحوهی تفکرشان‬
‫درکِ این جنبهها در بازیِ خود و رقیبتان‪ ،‬و بهکار بردنِ‬ ‫برای حلِ مسائل‪ ،‬بر حرکت یا طرحی که در جریان بازی‬
‫آگاهانهی آن در جریان تمرین‪ ،‬تدارک و بازی است‪.‬‬ ‫انتخاب میکنند اثرگذار است‪ .‬نویسنده در ادامه با استفاده‬
‫برای تقسیمبندیِ سبکِ بازیکنان شطرنج به گروههای‬ ‫از یکی از مدلهای مطرح در علوم انسانی‪ ،‬بازیکنانِ‬
‫مشخص‪ ،‬بهرهگیری از مدلهایی که در علمِ تجارت برای‬ ‫شطرنج را از لحاظِ «سبک» در چهار گروهِ مجزا‬
‫مقاصد ارزیابی شخصیت و مدیریت منابع استفاده میشوند‬ ‫طبقهبندی میکند‪ .‬مارک دوورتسکی‪ 11‬مربی و‬
‫میتواند مفید باشد‪ .‬مدلی که در اینجا از آن بهره گرفتهام توسط‬ ‫نویسندهی فقید شطرنج در پانویس یکی از کتابهایش‬
‫پروفسورِ رشته مدیریت منابع‪ ،‬ژان‪-‬ماری هیلتراپ‪ 1۵‬تهیه شده‬ ‫شطرنجبازان را‪ ،‬نظیر طبقهبندی هانسن‪ ،‬در همین چهار‬
‫است‪:‬‬ ‫گروه قرار میدهد‪ .‬یاکوب آگارد‪ 12‬نیز در کتابِ آخرش‪،‬‬
‫«تفک ِر داخل چارچوب‪ »13‬تحت تاثیرِ هنسن (یا‬
‫‪1 Lars Bo Hansen‬‬
‫‪2 Foundations of Chess Strategy‬‬
‫‪3 Secrets of Chess Endings‬‬
‫?‪4 How Chess-Games are won or lost‬‬
‫‪5 Sune Berg Hansen‬‬
‫‪6 initiative‬‬
‫‪7 material‬‬
‫‪8 Positional factors‬‬
‫‪9 environmental factors‬‬
‫‪10 The human factor‬‬
‫‪11 Mark Dvoretsky‬‬
‫‪12 Jacob Aagaard‬‬
‫‪13 Thinking Inside the Box‬‬
‫‪14 style‬‬
‫‪15 Jean-Marie Hiltrop‬‬
‫همچون مدیرانِ فعال در عرصهی تجارت‪ ،‬شطرنجبازان را نیز میتوان در این گروهها‬
‫تقسیمبندی کرد‪ .‬هر گروه به وسیلهی دو متغیر کنترل میشود‪:‬‬
‫هنگام بازی تصمیمهایتان را بر اساس منطق‪ 1‬میگیرید یا شهود‪ 2‬و‬ ‫‪‬‬

‫تجربیات قبلیتان نقش مهمتری دارند؟‬
‫بر اساس واقعیتها‪( 3‬برای مثال محاسبهی دقیق شاخهها) فکر کرده و‬ ‫‪‬‬
‫بازی میکنید یا تمرکزتان بر روی مفاهیم کلی‪ 4‬است؟‬
‫مالحظهی این دو پرسشِ بهظاهر ساده و ابتدایی میتواند ما را به فهمِ سبکِ یک‬
‫بازیکن شطرنج رهنمون سازد‪.‬‬
‫الرس بوهَنسِن استادبزرگ سرشناسِ دانمارکی‬
‫بازیهای بازیکنانِ منطقی معموال بسیار آموزنده هستند و فهم و یادگیری از آنها‬
‫سادهتر از بازیهای بازیکنان شهودی میباشد‪ .‬اعتقاد دارم یکی از دالیلی که‬
‫مجموعه بازیهای بازیکنانی نظیر آلخین‪ ،‬باتوینیک‪ ،‬فیشر و کاسپاروف تا این اندازه‬
‫محبوبیت دارند‪ ،‬ماهیت آموزشیِ باالی بازی و تفسیرهای این قهرمانان است؛‬
‫تصویر شماره‪1‬‬
‫قهرمانانی که من آنها را بازیکنانِ منطقی میدانم‪ .‬نکتهی مهم در یادگیری از‬
‫بازیهای این دسته از بازیکنان‪ ،‬پیگیری و سعی در فهمِ مجموعه استداللهای‬ ‫بازیکنان منطقی تصمیماتشان را بر اساسِ استداللهای مبتنی بر شاخههای منظم‬
‫پشتِ حرکاتِ آنهاست‪ .‬واضح است که هرچه شطرنجباز قدرتمندتر باشد ماهیتِ‬ ‫و بههم وابسته اتخاذ میکنند‪ .‬آنها زنجیرهی بههم پیوستهای از افکار و استداللها‬
‫این استداللها نیز پیچیدهتر خواهند بود‪ ،‬اما مبانیِ شیوهی تفکر در مورد وضعیتها‬ ‫را گسترش داده تا در نهایت منجر به اتخاذ تصمیم نهایی شود‪ .‬یک مثالِ ساده از‬
‫و پروسهی تصمیمگیری در میان این دسته از بازیکنان ثابت است‪.‬‬ ‫مجموعه استداللهای یک بازیکن منطقی در وضعیتی که بازیکن میتواند از‬
‫مجموعه مفاهیمیکلی نظیرِ برتری در فضا‪ ،۵‬تحرک سوارها‪ 6‬و اصل دو نقطه ضعف‪۷‬‬
‫از طرف دیگر‪ ،‬بازیکنان شهودی افرادی هستند که به سادگی میتوانند حس کنند‬
‫استفاده کند‪ ،‬میتواند اینچنین باشد‪" :‬من درحالِ آوردنِ فشار به پیادهی ضعیف‬
‫حرکت صحیح چه میتواند باشد و بهترین آرایش برای سوارهایشان جهت رسیدن‬
‫ف‬
‫حریف در جناح وزیر هستم‪ ،‬اما آن به خوبی دفاع شده است‪ .‬اگر بتوانم نقطه ضع ِ‬
‫به حداکثر هماهنگی‪ ۸‬چگونه است‪ .‬این بازیکنان معموال در برآور ِد ارزشِ قربانیهای‬
‫دیگری در جناح شاهِ او بهوجود آورم باعثِ منحرف کردنِ نیروهای او از جناح وزیر‬
‫پوزسیونی یا بلندمدت که نمیتوان آنها را با استفاده از محاسبهی دقیقِ شاخهها یا‬
‫خواهم شد‪ .‬در این حالت با توجه به برتریِ فضا و تحرک بهتر سوارهایم‪ ،‬انتقال‬
‫قیاسهای منطقی ارزیابی نمود‪ ،‬بسیار قدرتمند هستند‪ .‬این شطرنجبازان معموال‬
‫نیروها از یک جناح به جناحِ دیگر برای من آسانتر است‪ .‬اما چگونه این کار را انجام‬
‫توضیحِ کالمیاینکه چگونه تصمیم به انجام حرکتشان گرفتهاند و یا طرح خاصی‬
‫دهم؟ بسیار خب‪ ،‬با انجام ‪ g4‬پیادهی ‪ h6‬او منفرد خواهد ماند و در آینده میتوانم‬
‫را انتخاب کردهاند را دشوار مییابند‪ .‬برای تماشاگران نیز دنبال کردنِ زندهی بازی‬
‫به عنوان هدف دوم به آن حمله کنم‪ .‬پس باید با انجام حرکت ‪ h3‬مقدمات انجام‬
‫چنین بازیکنانی بهخاطر اینکه بازیشان تاحدی پیچیده بوده و منطق پشت‬
‫‪ g4‬را فراهم آورم‪".‬‬
‫حرکاتشان فرای عقل سلیم است معموال دشوار است‪ .‬به هرحال در پایای بازی‬
‫‪1 logic‬‬
‫‪2 intuition‬‬
‫‪3 facts‬‬
‫‪4 General concepts‬‬
‫‪5 Space advantage‬‬
‫‪6 mobility‬‬
‫‪7 Rule of two weaknesses‬‬
‫‪8 coordination‬‬
‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪۵۷‬‬
‫مفروضات سادهی استراتژیکی گرفته تا درک بسیار عمیق از ظرایف خاصِ وضعیت‬ ‫گویا همهچیز واضح بهنظر میرسد؛ مشخص میشود که چرا طرح درست یا شیوهی‬
‫که تنها پیش روی اذهان مستعد و کار کرده آشکار میشود‪ .‬اشتاینیتز‪ ،‬اسمیسلوف‪،‬‬ ‫هماهنگ کردن سوارها همانی بوده که بازیکن انتخاب کرده و به این ترتیب حریفش‬
‫نیمزوویچ و تا حدی کرامنیک در این دسته از بازیکنان جای میگیرند‪.‬‬ ‫را مغلوب کرده‪ .‬گاهی فهمِ اینکه حریف کجا مرتکب اشتباه شده هم چندان ساده‬
‫نیست؛ برتریِ حاصله پیش از آنکه ملموس باشد‪ ،‬به شکلی ظریف و تدریجی‬
‫اینکه در کنار مقایسهی سبکِ بازی قهرمانان جهان‪ ،‬شیوهی تفسیرِ بازیشان را‬
‫بهوجود میآید‪ .‬کاپابالنکا‪ ،‬کارپف و پطروسیان مثالی از بازیکنان شهودی و با این‬
‫نیز مورد مطالعه قرار دهیم جالب است‪ .‬درحالیکه بازیکنان واقعیت‪-‬مدار غالبا‬
‫ویژگیها هستند‪.‬‬
‫گرایش دارند بازیشان را به کمک مقادیر زیادی شاخههای دقیق توضیح دهند‪،‬‬
‫ن کالمی‪ ،‬بازیشان را شرح داده و معموال‬ ‫گروهِ مفاهی ِم کلی‪ 6‬ترجیح میدهند تا با بیا ِ‬ ‫در سوی دیگر‪ ،‬پیوستاری‪ 1‬وجود دارد از واقعیتها تا مفاهیم کلی‪ .‬توجه کنید که‬
‫به ذکر چند شاخه برای اثبات توضیحاتشان بسنده میکنند‪ .‬مجموعه بازیهای‬ ‫مانند پیوستارِ منطق‪-‬شهود‪ ،‬در اینجا هم با طیفی متشکل از دو قطب مخالف‪ ،‬و‬
‫ن جهان اشاره شده در سطور قبل را نگاه کنید تا خودتان متوجه این‬ ‫منتخبِ قهرمانا ِ‬ ‫البته مقادیر زیادی از میانهها روبرو هستیم‪ .‬اینگونه است که برخی بازیکنان بیشتر‬
‫موضوع شوید‪.‬‬ ‫از سایرین به سمتی از طیف متمایلاند و بعضی نیز در میانه طیف قرار داشته و به‬
‫اصطالح تفکر فراگیر‪ 2‬دارند‪ .‬برای مثال السکر و اسپاسکی اینگونه بودند؛ احتماال‬
‫با کنار هم قرار دادنِ این دو طیف (منطق‪-‬شهود و واقعیتها‪-‬مفاهیم کلی) در‬
‫هر دو گرایش بیشتری به تفکر مبتنی بر منطق و واقعیت داشتند (=عملگرا‪ )3‬اما‬
‫نهایت به یک ماتریسِ دو در دو خواهیم رسید‪ .‬بازیکنانی که در مربعِ منطق‪-‬واقعیت‬
‫قرار میگیرند عملگراها نامیده میشوند؛ مربعِ شهود‪-‬واقعیت را بازیکنانِ فعال‪۷‬‬
‫در بازیشان بسیار فراگیر عمل میکردند‪ .‬همچنین اسپاسکی از معدود بازیکنان‬
‫قدرتمند در تاریخ شطرنج بود که توانست سبک بازیِ حملهای و جسورانهی دوران‬
‫مینامیم؛ بازیکنانِ قرارگرفته در مربعِ شهود‪-‬مفاهیم کلی‪ ،‬متفکرها‪ ۸‬هستند؛ و مرب ِع‬
‫جوانیاش را به یک سبکِ فراگیر تغییر دهد و این مهم برایش قهرمانی جهان را‬
‫منطق‪-‬مفاهیم کلی مربوط به تئوریسینها‪ 9‬میباشد‪ .‬در تصویر شماره‪ 1‬من برای‬
‫ن‬ ‫نیز به ارمغان اورد‪ .‬بهرحال بسیاری از بزرگان تاریخ شطرنج موفقتشان را مدیو ِ‬
‫هر سبک یک جمله آوردهام که میتواند توضیحی از ویژگی مشخصهی آن سبک‬
‫استفاده از مهارت اصلیشان (استعداد ذاتی در قسمتی خاص از بازی) به همرا ِه‬
‫باشد‪ .‬تئوریسینها به دنبال ایجاد و بسط دادنِ نظریه یا مدلی هستند که به طور‬
‫تقویتِ مهارت بازیشان در سایر قسمتها هستند‪ .‬این نوع نگرش فراتر از نگاهِ‬
‫ل‬ ‫منطقی در هر وضعیت قابل استفاده باشد‪ .‬متفکرها به جای بسط دادنِ یک مد ِ‬
‫مبتنی برمنابع به مقوله استراتژی‪ 4‬به شمار میرود‪.‬‬
‫فراگیر‪ ،‬عالقهمند به توجه و ارزیابیِ راههای جایگزین در هر وضعیت خاص هستند‪.‬‬
‫فعالها معموال رفتارِ آزمون و خطا را از خود بروز میدهند؛ به این ترتیب که با‬ ‫بازیکنانِ واقعیت‪-‬مدار‪ ۵‬در تصمیمگیریهایشان بسیار سفت و سخت عمل میکنند‬
‫ترکیب کردنِ واقعیتهای مشاهده شده و تجربه و شهود باالیی که دارند‪ ،‬آمادهی‬ ‫و واقعیات مشخص‪ ،‬مانند نتیجهگیریهای متاثر از محاسبهی دقیق شاخهها‪ ،‬نقش‬
‫آزمودن وضعیتهای مبهم (برای مثال قربانیهای بلند مدت) هستند‪ .‬از طرف دیگر‬ ‫مهمیدر بازیشان دارد‪ .‬این دسته از شطرنجبازان محاسبه و محاسبه و بازهم‬
‫عملگراها بر قدرت محاسبهشان تکیه میکنند؛ اگر محاسبات نشان میدهد که‬ ‫محاسبه میکنند و تصمیمهایشان نیز در حین بازی مبتنی بر همین محاسبات است‪.‬‬
‫قربانی دادن صحیح است‪ ،‬پس آن را انجام میدهند‪ ،‬نکتهی مهم تنها این است که‬ ‫برای مثال اگر یک چنین بازیکنی دلیل قاطعی را بر نگرفتن یک قربانیِ پیاده نبیند‪،‬‬
‫درستیِ آن توسط دالیل مشخص اثبات شود‪.‬‬ ‫حتما آن را میگیرد‪ .‬کورچنوی‪ ،‬تال‪ ،‬شیروف و تا حدی آناند را میتوان در این گروه‬
‫جای داد‪.‬‬
‫در دنیای تجارت و در مشاغل مدیریتی‪ ،‬سبکهای مبتنی بر واقعیت (=عملگراها‬
‫و فعالها) به طور واضحی تعدادشان از سبکهای مبتنی بر مفاهم کلی‬ ‫از طرف دیگر بازیکنانی که بر اساس مفاهیم کلی تصمیمهایشان را اتخاذ میکنند‪،‬‬
‫(=تئوریسینها و متفکرها) بیشتر است‪ .‬این افزایش نسبت که چیزی در حدود ‪ 3‬به‬ ‫ممکن است قربانی پیاده را به خاطرِ مالحظاتِ کلیتری نپذیرند؛ برای مثال احساس‬
‫‪ 1‬میباشد بهخاطر تاکیدیست که تجارتِ مدرن بر استفاده از اعداد و ارقام مشخص‬ ‫کنند این کار در بلند مدت ریسک باالیی دارد یا به سادگی پذیرفتن قربانی را‬
‫دارد‪ .‬مدیرانِ دارای تفکرِ مبتنی بر واقعیت را به عنوانِ کاربَلد‪ 1۰‬میشناسند در‬ ‫غیرضروری ببینند‪ .‬در مقایسه با گروه قبلی که تصمیماتشان را بر اساس واقعیتها‬
‫حالیکه مدیران مبتنی بر مفاهیم کلی بیشتر برچسبِ اندیشمند‪ 11‬میخورند‪ .‬از اینکه‬ ‫میگرفتند‪ ،‬این گروه از بازیکنان گرایش کمتری به محاسبهی عمیق شاخهها داشته‬
‫نسبتِ میان تعدادِ واقعیتمداران و مفاهیم کلی مداران در شطرنج چگونه است‬ ‫و ترجیح میدهند تصمیماتشان بر اساس گسترهی بیشتری از مالحظات باشد؛ از‬
‫‪1 continuum‬‬
‫‪2 universal‬‬
‫‪3 pragmatic‬‬
‫‪4 Resource-based view to strategy‬‬
‫‪5 Fact-based players‬‬
‫‪6 General-concept players‬‬
‫‪7 activist‬‬
‫‪8 reflector‬‬
‫‪9 theorist‬‬
‫‪10 doer‬‬
‫‪11 thinker‬‬
‫ویژهنامهی کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران | ‪۵۸‬‬
‫شما ممکن است با محلِ قرار گرفتن تمام بازیکنها در ماتریس موافق باشید یا‬ ‫چندان مطمئن نیستم اما فرض را بر این میگیرم که این نسبت تقریبا برابر است‪.‬‬
‫نباشید‪ ،‬اما مشکلی نیست؛ این امر به سادگی نشانگر این است که مطالعهی‬ ‫یک راه برای اثباتِ این فرض‪ ،‬مورد مالحظه قرار دادنِ ‪ 13‬قهرمانِ کالسیکِ‬
‫شخصیت انسان (در علمِ تجارت‪ ،‬شطرنج و یا زندگیِ واقعی) در زمرهی علومِ دقیقه‬ ‫ن اینکه وارد بحثِ قهرمانان پس از رویاروییِ کاسپاروف‪-‬‬‫شطرنج جهان است (بدو ِ‬
‫قرار ندارد و با قطعیت نمیتوان در رابطه با چنین مسائلی سخن گفت‪ .‬به عالوه‬ ‫کرامنیک و قهرمانان جام جهانیِ فیده شویم)‪ .‬از نظر من هفت تن از این قهرمانان‬
‫میتواند حاکی از این نکتهی مهم باشد که تمامیبازیکنان قدرتمند میتوانند خود‬ ‫(السکر‪ ،‬آلخین‪ ،‬اُیوه‪ ،‬تال‪ ،‬اسپاسکی‪ ،‬فیشر و کاسپاروف) در دستهی کاربلدها و شش‬
‫را به بازی در سبکهای مختلف سازگار کنند‪ .‬درست است که تواناییِ سازگاری با‬ ‫تن از آنان (اشتاینیتز‪ ،‬کاپابالنکا‪ ،‬باتوینیک‪ ،‬اسمیسلوف‪ ،‬پطروسیان و کارپف) در‬
‫وضعیتهای مختلف برای هر شطرنجبازی ضروریست‪ ،‬با اینحال قسمتهایی از‬ ‫دستهی اندیشمندها جای میگیرند‪ .‬همانطور که مالحظه میکنید در شطرنج‬
‫بازی وجود دارند که آنها را ترجیح داده و احتماال بهتر از سایر قسمتها آنها را‬ ‫برخالفِ تجارت‪ ،‬سبکهای مختلف به طور یکسانتری اجازهی ظهور مییابند‪.‬‬
‫بازی میکنیم‪ .‬برای شناختِ سبکِ بازیتان‪ ،‬الزم است تا دست به کاوشی عمیق‬
‫در تصویر شماره‪ 2‬سعی کردهام قهرمانانِ جهان و برخی از بازیکنانِ نیرومن ِد گذشته‬
‫از شخصیتِ خود زده و برآورد کنید که به کدام گروه تعلق دارید (نه اینکه دوست‬
‫و معاصر را وارد ماتریس کنم‪:‬‬
‫دارید متعلق به کدام گروه باشید)‬
‫تصویر شماره‪2‬‬
‫تازههای کتاب نیمهی دوم سال ‪1396‬‬
‫نشریه الکترونیک شماره ‪2‬‬
‫کمیته آموزش فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی‬
‫ایران‬

ویژه نامه الکترونیکی شماره 2 کمیته

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ویژه نامه الکترونیکی شماره 2 کمیته

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫فدراسیون شطرنج جمهوری اسالمی ایران ویژهنامهی کمیته آموزش‬ ‫شماره ‪ ،2‬سال ‪1396‬‬

‫سخن رئیس کمیتهی آموزش فدراسیون‬ ‫مطالب ویژهنامه شماره ‪:2‬‬

‫پرهام مقصودلو (متولد ‪ 22‬مرداد ‪ 13۷9‬گرگان) شطرنجباز ایرانی است که‬

‫‪75...¤f3+ 76.¢c5 ¦h3 77.¥f4‬‬

‫مقابله با پیادههای آویزان‪:‬‬

‫ روش مقابله با پیادههای آویزان‬:‫بازی سوم‬

20...¥xg2 21.¦fe1 ¤e7 22.¥f4 ¦b7 23.¥d6 ¥d5 24.£c3

.‫سفید تسلیم شد‬

‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫]„‪[14.0–0–0 Bg5‬‬

‫‪35...Kd7 36.Qf4 f6 37.c4 a6 38.Qh4 Rg5‬‬ ‫‪23.Rde1 Rg8‬‬

‫‪7+p+-+p+-0‬‬ ‫سیاه‪ :‬واسیا پیرک‬ ‫سفید‪ :‬رادولف اشپیلمن‬

6...Nbd7 7.cxd5 Nxd5 11.Rh1 e5!?

1+-+-+-wQR0 [6...dxc4 7.Ne5]

‫ضربه کشنده دیگری نیز در انتظار سیاه میباشد‪.‬‬

‫وینیپگ‪ ،196۷ ،‬نوبت حرکت با سیاه‬ ‫‪26.£xe6+‬‬

‫بازی ‪16‬‬ ‫کاسپاروف با یک ضربه کوبنده بازی را به پایان رساند‪.‬‬

‫‪XABCDEFGHY‬‬ ‫نشانهگیری خانهی‪h6‬‬

‫‪1.the brain’s reflective activity‬‬

‫بنابراین‪1.¤de2; 1.£d2 :‬‬

‫نمای گرافیکیی شییوهی فکرکیردن بیه صیورت‬

‫‪1. reciprocal thinking‬‬

‫اجازه دهید مثال دیگری بررسی کنیم‪:‬‬

‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬

‫ج) تفکر بازخوردی – با همکاری منطق‬

‫‪1.physically eliminating the reason why an idea doesn’t work‬‬

‫در برخی مواقع موضوع کمیپیچیدهتر خواهد بود‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫ج) تفکر بازخوردی با استفاده از ایدهی کمکی‬

‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬

‫د) معرفی و تشخیص چابکی ذهن‪ 1‬شطرنجباز‬

‫به مثال زیر توجه کنید‪:‬‬

‫ه) کاربرد چابکی ذهن‪ ،1‬تفکر بازخوردی و ایدهیِکمکی‬

‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬ ‫‪XIIIIIIIIY‬‬

‫ه) قوهی تخیّل‬

‫هنگام بازی تصمیمهایتان را بر اساس منطق‪ 1‬میگیرید یا شهود‪ 2‬و‬ ‫‪‬‬

‫الرس بوهَنسِن استادبزرگ سرشناسِ دانمارکی‬

You might also like