MUTUALIZM I

PROTOKOOPERACJA W
PRZYRODZIE
WPROWADZENIE
Biocenozę tworzą wszystkie populacje występujące w danym
biotopie, wzajemnie oddziałujące na siebie. Do najważniejszych
zależności w biocenozie należą stosunki pokarmowe. Wyróżniamy
trzy główne typy oddziaływań:

* antagonistyczne

* obojętne

* protekcyjne, czyli korzystne oddziaływanie populacji, np.

MUTUALIZM, komensalizm, PROTOKOOPERACJA
 MUTUALIZM

Jest to rodzaj współpracy (symbiozy) pomiędzy

organizmami. Dwa gatunki oddziałują między sobą, czerpiąc
z tego wzajemne korzyści, przy czym często zależność ta jest
tak silna, że żaden z uczestniczących organizmów nie może
żyć osobno w warunkach naturalnych.

Mutualizm uznaje się za najbardziej ścisłą formę kooperacji,

gdzie korzyści odbierają obie strony uczestniczące.
Polipy korali rafotwórczych Madreporaria i glony
(zooksantella), które żyją we wnętrzu ich komórek;
koralowce korzystają z produktów fotosyntezy, jednocześnie
zapewniając jednokomórkowcom dostęp do światła
Drzewa z rodzaju Acacia z mrówkami.

Mrówki korzystają z substancji pokarmowych wydzielanych

przez drzewo oraz ze schronienia, w zamian broniąc roślinę
przed pasożytniczymi owadami, a także roślinożernymi
ssakami,
Mikoryza – współżycie korzeni lub nasion roślin z grzybami

Polega ona na oplataniu korzeni rośliny przez strzępki grzybni. Grzybnia zwiększa
powierzchnię chłonną korzenia. W ten sposób grzyby pobierają i dostarczają
roślinom wodę, związki fosforu i azotu. W zamian za to mogą odżywiać się
pokarmem wytworzonym przez rośliny w procesie fotosyntezy. Nasiona
modrzewia, gdy padną na glebę przerośniętą grzybnią maślaka, szybko kiełkują i
rozwijają się z nich zdrowe rośliny.
zoogamia – zapylanie roślin przez zwierzęta
zapylacz korzysta z nektaru lub miejsca na
złożenie jaj, w zamian przenosi pyłek
pomiędzy kwiatami
Juka włóknista i motyl z rodzaju Pronuba:
Pronuba: motyl zapyla jukę, a w zamian może
składać jajka w zalążni kwiatów jukki
Przykłady mutualizmu tak ścisłego, że gatunki nie mogę bez
siebie funkcjonować samodzielnie (mutualizm obligatoryjny)

● przeżuwacze lub termity oraz mikroorganizmy rozkładające

celulozę w ich przewodach pokarmowych.

● porosty (Lichenes) – współżycie grzybów z zielenicami i/lub

sinicami. W tym przypadku współpraca doprowadziła do
powstania całkowicie nowej grupy systematycznej.
Przeżuwacze, takie jak krowy czy jelenie i żyjące w ich układach pokarmowych mikroorganizmy.

Ponieważ roślinożercy żywią się trudnym do strawienia pokarmem, w jednej z części ich
wielokomorowego żołądka, zwanej żwaczem, stale żyją bakterie i pierwotniaki zdolne do
trawienia celulozy. Mikroorganizmy w żołądku krowy zajmują objętość kilkunastu litrów. Co
jakiś czas zawartość żwacza, częściowo rozłożona przez symbionty, wraca do jamy gębowej
zwierzęcia, gdzie jest przeżuwana. Po ponownym połknięciu trawa i część
mikroorganizmów jest trawiona za pomocą enzymów układu pokarmowego roślinożercy. W
ten sposób przeżuwacze oprócz cukrów zdobywają białko i witaminy (głównie z grupy B i
witaminy K) wytwarzane przez bakterie.
Porosty- organizmy, których plechy zbudowane są z komórek glona
oraz strzępek grzyba. Porosty są spotykane w skrajnie niekorzystnych
warunkach, w jakich żyjące samodzielnie składniki porostu nie
mogłyby przetrwać. Grzyb ochrania komórki glonów przed wpływami
środowiska i chłonie wodę z otoczenia, a glon przeprowadza
fotosyntezę, dzięki której produkuje pokarm dla siebie i partnera.
Żyjące w Ameryce Środkowej i Ameryce Południowej mrówki grzybiarki i
grzyby.

Mrówki te nie są w stanie żywić się liśćmi, gdyż nie trawią zawartej w nich
celulozy. Dlatego przygotowują z nich podłoże, zaszczepiają na nim grzyby i
pielęgnują je: nawożą odchodami, zapewniają im stałą wilgotność i
temperaturę, a także usuwają inne gatunki grzybów. Hodowane grzyby na
końcach strzępek wytwarzają wypełnione łatwostrawnymi substancjami
kuliste twory, które mrówki zrywają i wykorzystują jako pokarm dorosłych
owadów i larw.
 PROTOKOOPERACJA
Przynosi ona duże korzyści organizmom, które jednak potrafią radzić
sobie samodzielnie.
Kraby pustelniki, wyjątkowe skorupiaki pozbawione pancerza na odwłoku, z
ukwiałami.

Pustelniki chronią swój miękki odwłok w muszlach martwych mięczaków. Niektóre z

nich, dla dodatkowej ochrony i kamuflażu, przytwierdzają do tych muszli również
ukwiały. W zamian jamochłony korzystają z darmowego transportu oraz resztek
pokarmu kraba. Zdarza się, że rosnący krab zmienia muszlę na większą i niezwykle
ostrożnie przenosi jamochłona na nową skorupę.
Ptaki czyściciele i duże ssaki, jak bawoły, antylopy, nosorożce.

Roślinożercy sawanny cierpią z powodu żerujących na ich skórze i pod nią

pasożytów. Same nie potrafią się ich skutecznie pozbyć. Bąkojady wydziobują je i
przynoszą ulgę ssakom, w zamian uzyskując wartościowy pokarm.
Rafy koralowe i żyjące tam małe rybki – wargatki i inne ryby

Te zwinne zwierzęta wpływają do jam skrzelowych i gębowych dużych ryb,

usuwając z trudno dostępnych miejsc pasożyty, zalegające resztki
pokarmu i obumarłe tkanki. Ryby korzystające z usług wargatków często
są groźnymi drapieżnikami, ale nie próbują zjeść ryb pływających w ich
paszczach. Otwierają je szeroko i rozchylają skrzela, by ułatwić
czyścicielom do nich dostęp.
Sąsiedztwo saren, zajęcy i kuropatw w okresie zimowym.

Sarna krusząc pokrywę śnieżna/dokopujac się do oziminy

stwarza do niej dostęp kuropatwom i zającom.
Mrówki i mszyce.

Wydzielina mszyc jest spożywana przez mrówki, które

z kolei chronią mszyce przed np. biedronkami, które
się żywią mszycami.
Nosorożce i bąkojady

Bąkojad wyjada ze skóry nosorożca larwy much. Dzięki temu ma

zapewniony pokarm, natomiast nosorożec nie tylko pozbywa się
pasożytów, ale również ostrzegany jest przed niebezpieczeństwem. Ptak
alarmuje go w chwili zagrożenia. Oba gatunki są w stanie poradzić sobie
same.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! :)