Zasady ustrojowe Unii Europejskiej

● zasada równości – wszystkie podmioty (np.. osoby fizyczne i prawne)

wywodzące się z państw członkowskich Unii Europejskiej są przez te
państwa i przez instytucje unijne traktowane zgodnie z zasadą równości
wobec prawa.
● zasada subsydiarności (pomocniczości) – organy unijne mogą wydawać
akty prawne oraz decyzje dotyczące Unii jako całości wyłącznie wtedy, gdy
zapewni to efektywniejszą realizację wytyczonych celów, niż gdyby działania
przebiegały na szczeblu państw członkowskich.
✔ Zasada ta nie dotyczy jednak dziedzin zastrzeżonych wyłącznie do
wyłącznych kompetencji Unii, np.. ceł, polityki pieniężnej w strefie euro
oraz wspólnej polityki handlowej.
✔ Zasada subsydiarności ma szczególne zastosowania w następujących
dziedzinach: oświata, kultura, ochrona zdrowia, ochrona konsumentów,
ochrona środowiska pracy, polityka regionalna.
 Zasady ustrojowe Unii Europejskiej

● zasada solidarności – kraje członkowskie muszą ze sobą współpracować przy

realizacji założeń, a także wspierać się wzajemnie w sytuacjach kryzysowych, a w
sferze gospodarczej – wspomagać rozwój regionów najsłabiej rozwiniętych. Zasada
ta oznacza nadrzędność wartości i celów przyjmowanych przez UE nad interesami
poszczególnych państw, nakłada na nie obowiązek realizacji zobowiązań
wynikających z traktatów i aktów prawa unijnego. Państwa nie mogą odmówić ich
realizacji powołując się na interesy narodowe lub inne względy. Przykłady:
✔ Fundusz Solidarności Unii Europejskiej (FSUE), który utworzono, aby umożliwić
reagowanie na klęski żywiołowe w poszczególnych państwach
✔ polityka regionalna, która poprzez pomoc najbardziej zacofanym i ubogim regionom,
próbuje zwiększyć spójność społeczną i gospodarczą
✔ Traktat z Lizbony rozszerza zakres zasady o solidarność energetyczną. Zgodnie z
nowymi przepisami w przypadku kryzysu energetycznego w jednym z państw,
pozostałe będą zobowiązane mu pomóc
✔ Sankcje ekonomiczne wobec Rosji w związku z aneksją Krymu i zaangażowaniem
Rosji w konflikt na Ukrainie
 Zasady ustrojowe UE - ćwiczenia

Odzwierciedleniem jakich zasad ustrojowych są następujące fragmenty prawa unijnego?

● Artykuł 3b Traktatu z 7 lutego 1992 roku (Gdzie został podpisany?), stwierdza:
„Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym Traktatem oraz
celów w nim wyznaczonych. W dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji
wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko
wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być
osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast z uwagi na
rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na
poziomie Wspólnoty. Działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do
osiągnięcia celów niniejszego Traktatu”.
● Artykuł 9 Traktatu o UE: „We wszystkich swoich działaniach Unia przestrzega zasady
równości swoich obywateli, którzy są traktowani z jednakową uwagą przez jej instytucje,
organy i jednostki organizacyjne. Obywatelem Unii jest każda osoba mająca
obywatelstwo Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w
stosunku do obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go”.
 Unia walutowa

Wspólna waluta – Unia Gospodarcza i Walutowa powołana została na mocy

Traktatu z Maastricht. Wspólną walutę – euro – wprowadzono od 1 stycznia
1999 r. Stosowanie euro w formie gotówki rozpoczęło się 1 stycznia 2002 r.
Obecnie strefa euro liczy 19 państw UE. Nie należą do niej:
Dania, Szwecja i Wielka Brytania (nie przystąpiły, mimo że spełniają warunki),
Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Polska, Rumunia, Węgry.

Wprowadzenie wspólnej waluty jest kolejnym krokiem na drodze do integracji

europejskiej. Oprócz niewątpliwych korzyści niesie również zagrożenia. Kłopoty
finansowe w jednym bądź kilku państwach mogą odbić się na funkcjonowaniu
całej strefy.
 Wspólna polityka rolna

● Rolnictwo to dziedzina gospodarki, która najwcześniej została objęta wspólną polityką.

● Celem polityki rolnej jest:
✔ podniesienie wydajności rolnictwa w krajach członkowskich UE,
✔ zapewnienie odpowiedniego standardu życia osobom utrzymującym się z pracy w rolnictwie,
✔ zapobieganie wahaniom cen,
✔ zapewnienie konsumentom towarów rolniczych po korzystnych cenach.
● Instrumenty realizacji tych celów to m. in.:
✔ swobodny przepływ towarów,
✔ interwencje na rynkach wewnętrznych w celu stabilizacji cen (dopłaty wyrównawcze –
pochłaniają połowę budżetu Unii ),
✔ obciążenia importu cłami i ograniczanie produkcji (np.. mleka, cukru),
✔ wspieranie przedsiębiorstw rolnych w zakresie technologii,
✔ utrzymywanie reżimu sanitarnego,
✔ programy specjalne dla obszarów upośledzonych (np.. górskich, zagrożonych powodziami).
 Wspólna polityka handlowa

● Cele:
✔ uczestnictwo Unii w rozwoju handlu światowego i w stopniowym znoszeniu ograniczeń w
wymianie międzynarodowej
✔ utrzymanie równowagi budżetowej
✔ stabilizacja cen na jednolitym rynku.
● Instrumenty realizacji na terenie Unii:
✔ zniesienie wewnętrznych granic celnych
✔ jednolita stawka VAT i akcyza
● Instrumenty realizacji wobec państw trzecich:
✔ cła
✔ kontyngenty lub kwoty przewozowe (globalne i indywidualne, najczęściej na rok)
✔ opłaty wyrównawcze
✔ środki pozataryfowe, np.. dobrowolne ograniczenia eksportu.
● Instrumenty powyższe służą ochronie rynku wewnętrznego importera, gdy cena towaru na rynku
światowym jest niższa, co można uznać za politykę protekcjonistyczną.
 Polityka ochrony środowiska

● Cel: zachowanie środowiska dla przyszłych pokoleń w jak najlepszym

stanie.
● Jej realizacja jest uwzględniana w kolejnych programach ramowych.
● Realizacja tych programów przez państwa członkowskie wiąże się z
uwzględnieniem różnych zasad, takich jak np..:
✔ zasada stosowania najlepszych dostępnych technologii
✔ zasada zrównoważonego rozwoju
✔ zasada „zanieczyszczający płaci”
✔ zasada prewencji
 Polityka regionalna, strukturalna i spójności

● Cele:
✔ wyrównywanie poziomu życia na obszarze Unii
● Instrumenty:
✔ Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – środki wykorzystywane na
inwestycje w infrastrukturę, rozwój przedsiębiorstw, innowacje, badania,
✔ Europejski Fundusz Społeczny – projekty z zakresu kształcenia
zawodowego, tworzenia miejsc pracy i walki z wykluczeniem społecznym,
✔ Fundusz Spójności – przeznaczony na inwestycje z dziedziny ochrony
środowiska, infrastruktury o znaczeniu ponadregionalnym oraz wytwarzanie
energii odnawialnej.
 Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

● Cele:
✔ zacieśnienie współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej i obronnej
✔ ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezależności i integralności Unii
✔ umacnianie bezpieczeństwa państw członkowskich
✔ Rozwijanie i utrwalanie demokracji oraz rządów prawa, poszanowanie praw człowieka i
podstawowych wolności.
● Instrumenty realizacji:
✔ uzgadnianie kierunków polityki zagranicznej i bezpieczeństwa podczas szczytów unijnych (Jaki
organ władzy zbiera się podczas tych spotkań?)
✔ przyjmowanie wspólnych stanowisk podczas posiedzeń Rady UE
✔ urząd wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
● Istotne zmiany w zakresie WPZiB wprowadził traktat lizboński:
✔ do tej pory Unia mogła podejmować poza swoimi granicami misje mające na celu utrzymanie
pokoju czy zapobieganie konfliktom. Traktat przewiduje także prowadzenie działań
rozbrojeniowych i udział w wojskowych misjach stabilizacyjnych po zakończeniu konfliktu,
✔ Państwa członkowskie oddają do dyspozycji Unii swoje zdolności cywilne i wojskowe na potrzeby
realizacji WPZiB,
✔ klauzula solidarności (na zasadzie dobrowolności) – pomoc gdyby jedno z państw
członkowskich stało się ofiarą zamachu terrorystycznego, klęski żywiołowej lub katastrofy

■ Zdobądź informacje na temat: Europejskiej Polityki Sąsiedztwa ze szczególnym

uwzględnieniem Partnerstwa Wschodniego.
 Obywatelstwo europejskie

● Instytucję obywatelstwa wprowadził traktat z

Maastricht.
● Poza regulacja unijną pozostają wzajemne relacje
pomiędzy obywatelem i jego państwem (wzajemne
prawa i obowiązki), obywatele Unii korzystają zaś z
praw ustanowionych w traktacie i podlegają
obowiązkom tam określonym.
● Jakie prawa mają obywatele UE?
 Strefa Schengen
● W dniu 14 czerwca 1985 w miejscowości Schengen podpisano porozumienie
o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach między krajami
Beneluksu, Francją i RFN.
● Od 1986 wprowadzono zwykłą kontrolę wzrokową na granicy dokonywaną w
stosunku do pojazdów przekraczających ją ze zmniejszoną prędkością.
Natomiast 26 marca 1995 całkowicie zniesiono kontrolę na granicach.
● Obecnie do strefy należą prawie wszystkie kraje UE, z wyjątkiem: Bułgarii,
Rumunii, Chorwacji i Cypru.
● Do strefy Schengen należą państwa nie będące członkami UE, a należące do
EFTA: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria.
● Polska przystąpiła w 2007 r.
 Europejski Obszar Gospodarczy

● strefa wolnego handlu i Wspólny Rynek, obejmujące państwa Unii

Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA –
Islandia, Liechtenstein, Norwegia), z wyjątkiem Szwajcarii
● EOG opiera się na czterech fundamentalnych wolnościach: swobodzie
przepływu ludzi, kapitału, towarów i usług
● porozumienie o utworzeniu EOG podpisano w Porto 2 maja 1992 roku, weszło
w życie w 1994 r.
● obywatele wszystkich państw należących do EOG mogą się swobodnie
przemieszczać, osiedlać i nabywać nieruchomości na ich terenie, w zamian
EFTA łoży na unijny Fundusz Spójności
● kraje EFTA przyjęły do swojego ustawodawstwa dużą część szczegółowych
przepisów wspólnotowych (nie dotyczy to jednak m.in. polityki rolnej czy
walutowej)