1-6 Bankwerk

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en
Beroepsopleiding
ONDERHOUDSMECHANICA
Module 1 tot en met 6

Bankwerk
Deze cursus is eigendom van de VDAB©

2/48
Inhoudsopgave
1 aftekenen ......................................................................................................................... 5
1.1 Doel .....................................................................................................................................5
1.2 Materieel .............................................................................................................................5
1.3 Materiaal ............................................................................................................................5
1.4 Technologie.........................................................................................................................6
1.4.1 Meetlat ......................................................................................................................................... 6
1.4.2 De krasnaald: ( kraspen - schrijfnaald ) ........................................................................................ 6
1.4.3 Traceerlak..................................................................................................................................... 6
1.4.4 Winkelhaak .................................................................................................................................. 7
1.4.5 Passers .......................................................................................................................................... 7
1.4.6 Centerpons ................................................................................................................................... 8
1.5 Werkmethode .....................................................................................................................8
1.6 Milieu en veiligheidsaspecten............................................................................................9
2 zagen .............................................................................................................................. 10
2.1 Doel ...................................................................................................................................10
2.2 Materieel ...........................................................................................................................10
2.3 Materiaal ..........................................................................................................................10
2.4 Technologie.......................................................................................................................11
2.4.1 Het zaagblad ............................................................................................................................... 11
2.4.2 De lintzaagmachine .................................................................................................................... 11
2.4.3 Beugelzaagmachine .................................................................................................................... 12
2.4.4 De cirkelzaagmachine ................................................................................................................ 13
2.5 Werkmethode ...................................................................................................................14
2.6 Milieu - en veiligheidsaspecten .......................................................................................14
3 vijlen .............................................................................................................................. 15
3.1 Doel ...................................................................................................................................15
3.2 Materieel ...........................................................................................................................15
3.3 Materiaal ..........................................................................................................................15
3.4 Technologie.......................................................................................................................16
3.4.1 Vijlen .......................................................................................................................................... 16
3.5 Werkmethode ...................................................................................................................16
4 boren .............................................................................................................................. 18
4.1 Doel ...................................................................................................................................18
4.2 Materieel ...........................................................................................................................18
4.3 Materiaal ..........................................................................................................................18
4.4 Technologie.......................................................................................................................19
4.4.1 Boren .......................................................................................................................................... 19
4.4.2 Overzicht van diverse boren ....................................................................................................... 19
4.4.3 Toerentalberekening ................................................................................................................... 20
4.4.4 Ontbramen .................................................................................................................................. 20
4.4.5 Verzinken ................................................................................................................................... 21
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
3/48
4.5 Werkmethode ...................................................................................................................22

5 Schroefdraad ................................................................................................................. 24
5.1 Doel ...................................................................................................................................24
5.2 Materieel ...........................................................................................................................24
5.3 Materiaal ..........................................................................................................................24
5.4 Technologie.......................................................................................................................25
5.4.1 Handtappen ................................................................................................................................ 25
5.4.2 Machinetappen ........................................................................................................................... 25
5.4.3 Draadsnijplaten .......................................................................................................................... 26
5.5 Werkmethode ...................................................................................................................26
5.5.1 Draadtappen ............................................................................................................................... 26
5.5.2 Draadsnijden .............................................................................................................................. 27
6 ruimen ........................................................................................................................... 28
6.1 Doel ...................................................................................................................................28
6.2 Materieel ...........................................................................................................................28
6.3 Materiaal ..........................................................................................................................28
6.4 Technologie.......................................................................................................................29
6.4.1 Handruimers ............................................................................................................................... 29
6.4.2 Machineruimers.......................................................................................................................... 31
6.5 Werkmethode ...................................................................................................................33
6.5.1 Ruimen ....................................................................................................................................... 33
6.7 Opdrachten.......................................................................................................................36
6.7.1 Haaksleutel ................................................................................................................................. 36
6.7.2 Bankhamer ................................................................................................................................. 39
6.7.3 Oefenblok ................................................................................................................................... 42
6.8 Documentatie....................................................................................................................47
7 COLOFON .................................................................................................................... 48
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
4/48
Lijst der figuren

Figuur:1Fig. 1-1 aftekengereedschap................................................................................................. 5
Figuur:2Fig. 1-2 verscheidene passers .............................................................................................. 7
Figuur:3Fig. 2-1 zaaggereedschap en grondstof CK 45 50x10x210 ................................................10
Figuur:4Fig. 2-2 lintzaagmachines “Samur”. ...................................................................................11
Figuur:5Fig. 2-3 Beugelzaagmachiene “Bress” ................................................................................12
Figuur:6Fig. 2-4 Cirkelzaagmachiene............................................................................................... 13
Figuur:7Fig. 3-1 vijlbenodigdheden en voorgefreesd uitgangsmateriaal .........................................15
Figuur:8Fig. 4-1 boorbenodigdheden en grondstof CK 45 80x80x20 ..............................................18
Figuur:9Fig. 4-2 overzicht boren......................................................................................................19
Figuur:10Fig. 4-3 verzinkboren ........................................................................................................22
Figuur:11Fig. 5-1 draadsnijgereedschappen en grondstof cK 45 80x80x20 ..................................24
Figuur:12Fig. 5-2 verschillende draadsnijtappen .............................................................................25
Figuur:13Fig. 6-1 ruimers en uitgangsmateriaal CK45 80x80x20 ....................................................28
Figuur:14Fig. 6-2verschillende handruimers ....................................................................................30
Figuur:15Fig. 6-3 verschillende machineruimers .............................................................................32
Figuur:16Fig. 6-4 werkwijze bij het ruimen ....................................................................................... 34
Figuur:17Fig. 6-5 opdracht 1.1 haaksleutel ......................................................................................36
Figuur:18Fig. 6-6 opdracht 1.2 bankhamer ......................................................................................39
Figuur:19Fig. 6-7opdracht 1.3 blokje................................................................................................ 42
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
5/48
1 AFTEKENEN
1.1 Doel
Het correct aftekenen van bepaalde ingewikkelde vormen.
1.2 Materieel
Meetlat ( buigzaam liniaal ),rolmeter, krasnaald, traceerinkt, puntslag, hamer,

steekpasser, metaalboor  10
1.3 Materiaal
Fig. 1-1 aftekengereedschap
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
6/48
1.4 Technologie
1.4.1 Meetlat
De meetlat is een dunne stalen lat met verdelingen.

De afleeswaarde van de verdeling kan in mm, halve mm of inches zijn.
De schaalverdeling kan al of niet vanaf de rand beginnen
Een goede meetlat moet aan de volgende voorwaarden voldoen:
- de randen moeten scherp en ongeschonden zijn.
- ze moeten vervaardigd zijn uit roestvrijstaal of gereedschapsstaal, ze dienen

blank te zijn en te blijven.
-de verdelingen moeten nauwkeurig aangebracht zijn, uiterst dun en duidelijk

leesbaar.
-regelmatige controle op de nauwkeurigheid is noodzakelijk.
Je gebruikt een meetlat voor het meten van lengtes, het afpassen van maten en als
hulpmiddel bij het trekken van lijnen.
1.4.2 De krasnaald: ( kraspen - schrijfnaald )
De krasnaald of aftekenpen moet steeds harder zijn dan het af te tekenen

materiaal.
1.4.3 Traceerlak
Met deze lak kleur je blanke plaat, zodanig dat de afgetekende lijnen duidelijk
zichtbaar worden.
Bij het gebruik van traceerlak de kleurstof steeds zo dun mogelijk verdelen,
hoe dikker de kleurstoflaag, hoe gemakkelijker de kleurstof loskomt van de plaat.
Een dikke kleurstoflaag geeft een minder duidelijke aftekening.
Na gebruik de traceerlak goed afsluiten, deze lak is vluchtig om snel te drogen

maar vervliegt ook zeer snel.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
7/48
1.4.4 Winkelhaak
Vlakke winkelhaak: gebruik je voor de controle van rechte hoeken aan platte
werkstukken.
Blokwinkelhaak: gebruik je bij het trekken van haakse lijnen t.o.v. een
referentievlak.
Winkelhaak met aanslag: gebruik je bij het aftekenen van haakse lijnen t.o.v. een
referentievlak, zoals een vlakplaat.
Flenswinkelhaak: Gebruik je bij de controle van de haaksheid van voorlasflenzen

op buizen.
1.4.5 Passers
De voorwaarden van goede passer is dat de passerbenen perfect even lang zijn.
De punten worden aangezet langs de buitenzijde, dit om kleine cirkels te kunnen
tekenen
Hierna volgt een opsomming van de meest gebruikte passers:
Fig. 1-2 verscheidene passers
1.4.5.1 Rechte passer
Dit is de eenvoudigste uitvoering,die goedkoop is, maar tijdens het gebruik kunnen
de passerbenen van stand veranderen.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
8/48
1.4.5.2 Passer met cirkelsegment
Bij deze passer kunnen de benen vastgezet worden tijdens aftekenen.

Een nadeel is dat bij het openen en sluiten van de passer het vaak met schokken
gaat.
1.4.5.3 Passer met snelregelvijs
Het openen en sluiten gaat snel en fijnafstelling gaat probleemloos.

Deze passers gebruik je om cirkels en bogen te trekken op metalen werkstukken.
1.4.6 Centerpons
Een centerpons gebruik je bij:
- het plaatsen van centers bij het boren.

- het plaatsen van centers bij het aftekenen met een passer.
- om getraceerde omtrekken te verduidelijken.
Wanneer de centerpons wordt geslepen zorg er dan voor dat de punt in de aslijn
van de centerpons ligt. Dus slijp de punt onder de juiste hoek.
1.5 Werkmethode
Wanneer je een lijn trekt doe je dit steeds in één beweging, bij meerdere
herhalingen maak je de lijn te dik, je werkt dan niet meer nauwkeurig.
Zorg er voor dat de krasnaald scherp aangeslepen is, dan kan je zeer dunne lijnen
inkrassen en maak je nauwkeurig werk
Bij het aftekenen gebruik je best een V-teken om de lengtemaat af te passen
Wanneer je een lijn of een boog aftekent, heb je sneller de kans om de maat
verkeerd af te lezen.
Het heeft de voorkeur dat je de lengtematen aftekent t.o.v. één referentievlak

(parallelmaten), vermijdt het meten van verschillende lengtes na elkaar
(kettingmaten).
Winkelhaken zijn zeer kwetsbaar, stoten of vallen geven een rechtstreekse

vervorming van de hoek.
De nauwkeurigheid van de winkelhaak moet in overeenstemming zijn met de eisen

die gesteld worden aan het uit te voeren werk.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
9/48
1.6 Milieu en veiligheidsaspecten
Gebruik steeds de juiste gereedschappen voor elke toepassing.
Zorg ervoor dat het aftekengereedschap goed aangeslepen is, let wel op voor
scherpe punten.
Breng de traceerinkt ( aftekenlak ) zo dun mogelijk aan op het werkstuk en daar

alleen waar het nodig is, omdat traceerinkt een vrij duur product is.
Traceerinkt nooit in de nabijheid brengen van vuur, daar het een zeer vluchtig
product is en zeer vlug ontvlambaar.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
10/48
2 ZAGEN
2.1 Doel
Met behulp van een metaalzaagbeugel en lintzaag afgetekende vormen uitzagen.
2.2 Materieel
Zaagbeugel met aangepast metaalzaagblad.
Lintzaagmachine met aangepaste lintzaag.
2.3 Materiaal
Fig. 2-1 zaaggereedschap en grondstof CK 45 50x10x210
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
11/48
2.4 Technologie
2.4.1 Het zaagblad
Elk zaagblad is voorzien van tanden ,die verschillende vormen kunnen hebben
naargelang de toepassing.
De zaaggleufbreedte wordt bepaald door de vorm van het zaagblad.
Zagen met gezette tanden worden het meest toegepast.
De vorm van de tanden, de tandzetting genoemd, dient om de klemming van het
zaagblad te voorkomen, hierdoor is de zaagsnede breder dan de dikte van het
zaagblad.
De afstand tussen de tanden of de grofheid van een zaagblad wordt uitgedrukt in
een aantal tanden per Engelse duim ( 1 inch = 25.4 mm).
De grofheden kunnen oplopen van 3 tot 32 tanden per duim.
Zagen van verschillende grofheden zijn nodig om diverse materialen van
verschillende dikte te kunnen zagen bijvoorbeeld:
Grofgetande zagen voor zachte en dikke materialen, dit geeft een goede afvoer van
de spanen en voorkomt vervuiling van de tanden.
Fijngetande zagen voor harde en dunne materialen, dit geeft dat er meer tanden
tegelijkertijd aan het verspanen zijn.
2.4.2 De lintzaagmachine
Fig. 2-2 lintzaagmachines “Samur”.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
12/48
De zaaglinten worden gekozen overeenkomstig de gegevens van de keuzetabel.

Zaaglinten voor metaal worden op rollen geleverd.
Het zaaglint van de rol afsnijden volgens de lengte vermeld op het typeplaatje van
de machine, daartoe gebruikt je de schaar van het lasapparaat.
Het zaaglint lassen volgens de gegevens vermeld op het lasapparaat.
2.4.3 Beugelzaagmachine
De zaagbeugel wordt heen en weer bewogen d.m.v. een elektromotor,

snaaroverbrenging, krukschijf en een drijfstang.
De slaglengte is bij sommige machines instelbaar d.m.v. de krukpen die in de gleuf
van de krukschijf verschuift en op de gewenste plaats is vast te zetten.
De slaglengte stel je zo in dat het gehele zaagblad wordt gebruikt.
Het zaagblad met de tanden in de snijrichting opspannen, m.b.v. de spanmoer de
zaag in de beugel vast zetten.
De druk op de zaag tijdens het zagen worden verkregen door een hydraulische
drukregeling.
De druk op de zaag is afhankelijk van het soort te zagen materiaal en de dikte van
het materiaal.
De druk op de zaag mag niet hoog zijn, omdat hierdoor de zaag te diep gaat
snijden en kan er zaag- of tandbreuk ontstaan.
De klem waarin het materiaal wordt gespannen kan je onder diverse hoeken
instellen.
Afhankelijk van het type zaagmachine zijn er uitgevoeringen met:
een inrichting die de beugel licht in de niet snijdende slag.
- automatisch omhoog gaan van de beugel wanneer het materiaal is afgezaagd.
- een automatische uitschakeling van de beugel.
- koelmiddelpomp.
Fig. 2-3 Beugelzaagmachiene “Bress”
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
13/48
2.4.4 De cirkelzaagmachine
Hierbij wordt de cirkelzaag met een hefboom door het materiaal getrokken.
Het voetstuk met de motor en de zaag is draaibaar onder een hoek voor het schuin
zagen.
Deze machines hebben een continue snijbeweging.
De meeste cirkelzaagmachines zijn uitgerust met twee snelheden, de lage

snelheid voor het zagen van harde materialen, de hoge snelheid voor zachtere
materialen.
Bij deze machines kunnen we eveneens verschillende cirkelzagen inzake

vertanding opspannen.
Fig. 2-4 Cirkelzaagmachiene
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
14/48
2.5 Werkmethode
Voor je begint te zagen eerst het zaagblad nazien:
- de tanden moeten naar voor gericht zijn.

- de zaag moet strak aangespannen zijn.
- gebruik het juiste zaagblad rekening houdend met het uit te voeren werk.
Zaag met een lange slag, daardoor nemen zoveel mogelijk tandjes over de gehele
lengte van het zaagblad aan de verspaning deel.
Oefen geen druk uit bij de teruggaande slag.
Wanneer een zaagblad breekt, dan is dit meestal het gevolg van:
- een te strak gespannen zaagblad

- een te zware druk op het zaagblad
- een te grof vertand zaagblad
- een niet goed vastgeklemd werkstuk
Wanneer de zaagsnede verloopt, is dit meestal het gevolg van:
- een te slap gespannen zaagblad.

- het kan echter ook veroorzaakt worden door een te grote druk op het zaagblad.
Begin nooit te zagen onder een te steile hoek of tegen een scherpe kant.
Bij deze werkwijze van zagen breken de tandjes gemakkelijk uit het zaagblad.
Neem de hoek tussen zaagblad en werkstuk kleiner.
Bij het inzetten van de zaag kan je je duim gebruiken voor het begeleiden van het
zaagblad, zodat de zaag niet wegglijdt, of je kan met de vijl een inkeping maken.
Wanneer we een werkstuk zagen op de lintzaag stellen we de juiste omtreksnelheid

in, die we terug vinden op de keuzeschijf van de machine.
De meeste handelingen zijn dezelfde als bij het manueel zagen.
2.6 Milieu - en veiligheidsaspecten
Bij het verzagen van werkstukken houden we rekening met volgende punten:
Gebruik van handschoenen bij de manipulatie van de materialen.

Geen koelwater en olie op de grond.
Orde en netheid rond de machine en het materialenrek.
Materiaal overschotten en spanen sorteren en in de juiste container deponeren.
Zorg ervoor dat het werkstuk steeds goed ingespannen is bij een zaagmachine.
Span het zaagblad correct aan een brekend zaagblad kan ernstige wonden
veroorzaken.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
15/48
3 VIJLEN
3.1 Doel
Het vijlen van verschillende werkstukvormen met diverse moeilijkheidsgraden.
3.2 Materieel
Vijlen in diverse uitvoeringen, schuifmaat, radiuskalibers.
3.3 Materiaal
Fig. 3-1 vijlbenodigdheden en voorgefreesd uitgangsmateriaal
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
16/48
3.4 Technologie
3.4.1 Vijlen
Een vijl wordt ingedeeld volgens:
1. soort vertanding b.v. kruisvertanding.

2. fijnheid van de vertanding b.v. halfzacht.
3. lengte b.v. 6” of 150 mm.
4. vorm b.v. plat, rond, segment.
Vijlheften worden vervaardigd van een harde houtsoort of van kunststof. Het gat
voor de arend moet trapsgewijs geboord worden en voldoende diep zijn. Een stalen
ring voorkomt het splijten of scheuren van het houten heft als de arend erin gedrukt
wordt.
De afmeting en de vorm van de vijl is afhankelijk van de grootte van het te

bewerken vlak.
De grofheid van de vijl is afhankelijk van de vereiste oppervlaktekwaliteit en de
hoeveelheid te verspanen materiaal.
Gebruik bij het voorbewerken een bastaardvijl ( grove vijl ) en werk het vlak na met
een zoete vijl ( fijnvertande vijl ).
Onderhoud van de vijl.
Bij het vijlen komt het vaak voor dat er spanen tussen de tanden van de vijl gaan
vastzitten. In dit geval moet je de vijl schoonmaken, je gebruikt hiervoor een
vijlenborstel, zo voorkom je krassen van vastzittende spanen op het werkstuk.
Krijt de zoetvijlen regelmatig, dit voorkomt dat de spanen gaan vastzitten.

Borstel achtergebleven spanen weg met de vijlborstel.
Leg geen vijlen op elkaar, dit geeft beschadiging.
Borstel in de kaprichting van de vijl om tandbeschadiging te voorkomen.
3.5 Werkmethode
Het stuk inspannen in de spanschroef ongeveer 1 cm boven de bekken, om het

stuk tegen beschadiging te beschermen gebruik je spanplaten.
De rechter - of linkerarm drukt de vijl vooruit terwijl de linker - of rechterhand de vijl
in evenwicht houdt, bij het bewegen in voorwaartse richting moet je een lichte druk
uitoefenen op de vijl, dit is de werkende slag.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
17/48
Bij de teruggaande beweging mag de vijl alleen glijden zonder druk op de vijl uit te
oefenen.
De vijl wordt over het stuk gelegd en je zoekt het evenwicht op, je vijlt met de bolle
zijde van de vijl. Deze bolle zijde kan je merken met een krijtstreep.
Verwissel regelmatig van vijlrichting en let vooral op aan de zijkanten voor het
afzakken.
Neem het werkstuk uit de bankschroef en richt het naar een lichtbron en controleer
met een haarliniaal.
Om een radius te vijlen dien je de vijl “ scheppend “ omhoog te bewegen, en je vijlt
zo naar de afgetekende lijn, regelmatig controle uitvoeren met de radiuskalibers.
Voor het vijlen van een bepaalde radius op een breed vlak vijl je eerst een aantal
vlakjes aan het werkstuk en tracht je deze ook op de gewenste haaksheid te vijlen.
Ieder vlakje in een andere richting ( naar links, naar rechts ) vijlen om meer zicht op
het werk te houden.
Het werkstuk zodanig in de bankschroef klemmen dat je gemakkelijk de
scheppende beweging kan uitvoeren tijdens het radius vijlen zonder last te hebben
van de bekken van de bankschroef.
Om een gladder ( fijner ) oppervlak te bekomen ga je verder met een fijnere vijl,
( zoetvijl ) eventueel lichtjes ingesmeerd met krijt, alles in functie van de eisen
gesteld aan het werkstuk.
Zorg bij het vijlen voor goed ingesteelde vijlen en gebruik geen gespleten vijlheften.
Te ver uitstekende spanplaten kunnen ook aanleiding geven tot kwetsuren.
Een afgewerkt werkstuk is steeds ontbraamd, zodat er geen scherpe randen meer
zijn.Gebruik een vijl alleen om te vijlen.
Let op je werkhouding, ook je eigen gezondheid is belangrijk.Een bankschroef met

een te kleine hoogte kan aanleiding geven tot rugklachten
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
18/48
4 BOREN
4.1 Doel
Het boren in diverse materiaalsoorten met aangepaste boren.

De verschillende soorten boren kunnen onderscheiden met hun gebruik.
4.2 Materieel
Verschillende boren inzake grootte en soort.

Verschillende materialen zoals staal, kunststof, aluminium.
4.3 Materiaal
Fig. 4-1 boorbenodigdheden en grondstof CK 45 80x80x20
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
19/48
4.4 Technologie
4.4.1 Boren
De meest voorkomende boren zijn de tweelippige spiraalboren die voorzien zijn van
een cilindrische of conische schacht.
Boren van 0,1 tot 13mm zijn meestal cilindrisch.
Boren van 13 en groter zijn meestal uitgevoerd met een morceconus (MC1 tot
MC6).
Boren met een cilindrische schacht worden gespannen in een boorkop, al of niet
met een sleutel.
Boren met een morseconus worden rechtstreeks in de boorspil bevestigd al of niet
gebruik makend van verloophulzen. B.v. een verloophuls 2-3 wil zeggen dat de
binnenkant van de huls een morseconus nummer 2 heeft en de buitenkant een
morseconus nummer 3 heeft. Er zijn verschillende combinatie mogelijkheden.
Het verwijderen gebeurt d.m.v. een spie of een ingebouwde aanslag in de spil zelf.
De meeneemlip van de boor zorgt ervoor dat de boor meegenomen wordt bij het
ronddraaien en tijdens het verspanen.
4.4.2 Overzicht van diverse boren
Fig. 4-2 overzicht boren

BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
20/48
4.4.3 Toerentalberekening
Het toerental is afhankelijk van de snijsnelheid en de diameter van de boor.
dn
V
1000
De snijsnelheid is uitgedrukt in m/min wordt door de fabrikant van de boren bepaald

en is afhankelijk van:
- het materiaal van de boor zelf
- het te boren materiaal
- standtijd van de boor
- vóórboren of naboren (soort bewerking)
De fabrikant geeft de snijsnelheid in tabel:
Wanneer je in de tabel de snijsnelheid hebt bepaald, kan je het toerental

berekenen.
Je gebruikt de volgende werkhuisformule:
300 x V
n
d
n = het toerental V = de snijsnelheid d = de diameter mm
Je stelt op de boormachine het dichts benaderende toerental in.
Voorbeeld:
Materiaal: hard staal Boor = 25
Volgens de tabel is V = 12 - 18 m/min Tophoek: 118° Koeling: boorolie
n = 300 x 15 : 25 = 180 Omw/min
4.4.4 Ontbramen
Een boring is pas afgewerkt wanneer ze ontbraamd is.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
21/48
Ontbramen is het aanbrengen van een kleine afschuining rond het geboorde gat,
voldoende diep om de braam te verwijderen.
Bij het ontbramen van de geboorde gaten maak je gebruik van verzinkfrezen of
souvereinboren. Het doel hiervan is:
- een gelijkmatig draagvlak over de boring verkrijgen
- om je niet te kwetsen aan de bramen
- een gemakkelijke ingang geven aan de tappen wanneer je schroefdraad

tapt. Hier dient de afschuining groter te zijn dan de diameter van de
schroefdraad.
- voor het wegwerken van schuine koppen van bouten of schroeven.
Het toerental dat je instelt bij het ontbramen is  100 t/min, je gebruikt snijolie als
koelmiddel daar de verzinkboren moeilijk te slijpen gereedschappen zijn.
4.4.5 Verzinken
Verzinken is boringen aanpassen aan de verschillende koppen van bouten.
Voor het wegwerken van schuine koppen van bouten en schroeven gebruik je de
gewone verzinkboren.
Voor het wegwerken van cilindrische koppen maak je gebruik van een
vlakverzinkboor.
Je moet er steeds op letten dat de diameter van het geboorde gat ongeveer
0,1 mm groter is dan de diameter van de voorloper of pen van de vlakverzinkboor .
De pen zorgt ervoor dat de kamer in dezelfde lijn ligt als het geboorde gat. De
diepte van de kamer hangt af van de hoogte van de kop van de te verzinken bout.
Deze kan je opmeten en de diepteregeling instellen van de boormachine om de
gewenste diepte te verkrijgen.
Vlakverzinkboren zijn gestandaardiseerd te verkrijgen in functie van de diameter

van de bout d.w.z. dat de voorloper- of pendiameter en de kamerdiameter zijn
aangepast aan de bout.
Bij het gebruik van deze gereedschappen kies je de juiste snijsnelheid

( d.w.z. 5 à 10 m/min ) en bereken je het in te stellen toerental, als smeermiddel
gebruik je snijolie, deze verzinkboren zijn moeilijk te slijpen.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
22/48
Fig. 4-3 verzinkboren
4.5 Werkmethode
Kleine werkstukken worden in een spanschroef gespannen. Bij het boren van
doorlopende gaten dien je het werkstuk op onderleggers te spannen of in de
uitgefreesde hoeken van de vaste en losse bek van de spanschroef, zodat je bij het
doorkomen van de boor de spanschroef niet beschadigt.
Grotere stukken kunnen rechtstreeks op de boortafel geplaatst , let er wel op dat je

het werkstuk ondersteunt zodat je niet in de boortafel boort.
Zorg voor een stabiele opspanning van de boor.
Boren met een  groter dan 13 mm, zijn meestal voorzien van een conische
schacht.
In bepaalde gevallen heb je een verloophuls nodig, de verloophuls dient om de

bestaande schacht van de boor te verzwaren naar de morseconus van de
boormachine. B.v. een verloophuls 2-3 wil zeggen dat de binnenkant van de huls
een morseconus nummer 2 heeft en de buitenkant een morseconus nummer 3
heeft. Er zijn verschillende combinatie mogelijkheden.
Een boring is pas afgewerkt wanneer ze ontbraamt is , dwz een soeverein

aanleggen.
Om deze soeverein aan te leggen kunnen we gebruik maken van soereinboren of
de verzinkboren.
We kunnen op verschillende manieren verzinken, ofwel als afwerking van een
boring, ofwel om een boutkop te verzinken.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
23/48
De schuine verzinkingen:
Met een gewone verzinkboor de schuine verzinking aanbrengen en

controleren met pasboutje, eens de juiste diepte, de diepteinstelling instellen
en de andere verzinkingen uitvoeren.
De cilindrische verzinkingen:
Met de vlakverzinkboor het nulpunt opzoeken en de diepteinstelling instellen

in functie van de kophoogte van de te verzinken bout plus 0.5 mm à 1 mm.
Controleren van de verzinkingen met de pasbouten en eventueel verbeteren.
Bij het boren ga je ervoor zorgen dat:
- Loshangende kledij vermeden wordt.
- Lange haren bijeen gebonden worden.
- Men steeds een veiligheidsbril.draagt
- Draag nooit geen handschoenen tijdens het boren.
- laat koelolie niet nodeloos op de grond druipen
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
24/48
5 SCHROEFDRAAD
5.1 Doel
Gebruiken van niet courante draadtappen, snijplaten en het gebruik ervan .
5.2 Materieel
Draadtappen ( machinetappen ) , snijplaten en diverse materiaalsoorten.
5.3 Materiaal
Fig. 5-1 draadsnijgereedschappen en grondstof cK 45 80x80x20
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
25/48
5.4 Technologie
Het snijden van inwendige schroefdraad met behulp van een draadsnijtap noemt
men tappen.
Tappen is een verspanende bewerking, tijdens het tappen dringen de snijkanten
van de tap in het materiaal en nemen daarvan spanen af.
Een tap snijdt over het gedeelte dat de aansnijding wordt genoemd.
De aansnijding bij een stel handtappen is voor elke tap verschillend van lengte.
Machinetappen hebben meestal een korte aansnijding.
Met behulp van een verstelbaar wringijzer dat je op de vierkante meenemer plaatst,
wordt de tap in het materiaal gedraaid.
De grootte van het wringijzer kies je afhankelijk van de grootte van de meenemer.
5.4.1 Handtappen
Handtappen worden uitgevoerd met een korte schacht en meeneemvierkant. Ze

worden meestal gebruikt in stellen van drie stuks waarvan de eerste tap de
voorsnijder is, de tweede tap de middensnijder en de derde de nasnijder. Deze
tappen zijn van elkaar te herkennen aan het aantal groefjes op de schacht
respectievelijk één, twee en drie ofwel heeft de derde tap géén groefjes. Je kan ze
ook herkennen wanneer je naar de graad van afwerking van de draad gaat kijken.
5.4.2 Machinetappen
Machinetappen worden uitgevoerd met een langere schacht dan handtappen, in het
algemeen wordt hier met één enkele tap gewerkt, de voor-, de midden- en de
nasnijder zijn herleid tot één enkele tap.
Bij zowel de handtappen als de machinetappen hebben we uitvoeringen voor
doorlopende en blinde gaten.
De draadtappen zijn in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar met elk zijn specifiek
toepassingsgebied.
Tappen voor kortspanig materiaal: brons, messing, gietijzer, ...
Tappen voor langspanig materiaal: staal, aluminium, koper, ...
Fig. 5-2 verschillende draadsnijtappen
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
26/48
5.4.3 Draadsnijplaten
Het snijden van uitwendige schroefdraad met behulp van een draadsnijplaat noemt
men draadsnijden.
De snijplaten zijn verkrijgbaar in vaste - en instelbare uitvoering, welke je plaatst in

een snijraam- of snijplaathouder.
Meestal hebben de snijplaten aan beide zijden een aansnijding welke veel korter is
dan bij tappen, de snijplaat wordt op het cilindrisch werkstuk geplaatst en gedraaid
waarbij tevens de nodige aanzetkracht wordt uitgeoefend.
De tanden van de snijplaat nemen op dezelfde manier spanen weg als bij het tappen.
Snijplaten worden dikwijls gebruikt voor het herstellen van een beschadigde
buitenschroefdraad.
De nastelbare snijkussens zijn door middel van een stelschroef te verstellen, daardoor
is het mogelijk de schroefdraad eerst voor te snijden en na het verstellen van de
snijplaat, na te snijden.
5.5 Werkmethode
5.5.1 Draadtappen
Span het werkstuk horizontaal in de bankschroef.
Span tap ( hetzij handtappen of machinetappen ) in het wringijzer en breng

snijvloeistof aan.
De tap in de boring aanbrengen en met het wringijzer draaien, tergelijkertijd een

lichte neerwaartse druk uitoefenen, er steeds voor zorgen dat de tap haaks in de
boring staat.
Na één toer controleer je met de winkelhaak de haaksheid.
Staat de tap niet haaks dat moet je de tap terwijl je verder in draait terug recht
zetten.
Na één toer verder gedraaid te hebben de tap terugdraaien, je merkt dat de tap
vast komt te zitten, dit punt moet je overwinnen, de gevormde spaan breekt hier af.
Deze handeling herhaal je na iedere volledige toer ( bij handtappen ), zo voorkom
je dat de tap breekt of komt vast zitten, controleer regelmatig de haaksheid.
Tijdens het tappen, met je armen gelijke krachten op het wringijzer uitoefenen ook
weer om het scheef tappen en het breken van de tap te voorkomen .
Bij het tappen met handtappen volg je de onderstaande handelingen:
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
27/48
De eerste tap wordt volledig doorgedraaid, daarna draai je de tap terug en herhaal
je de werkwijze met de tweede tap, regelmatig de haaksheid controleren, na de
tweede tap de derde tap gebruiken.Zorg steeds voor voldoende snijvloeistof,
hetgeen het snijden bevordert en de standtijd van de tappen aanzienlijk verlengd.
Na het draadtappen, de tappen reinigen en terug op de voorziene plaats

wegleggen.
Om de haaksheid optimaal na te streven kan je draadtappen op een

kolomboormachine met een draadtapapparaat.
5.5.2 Draadsnijden
Meestal hebben de snijplaten aan beide zijden een aansnijding welke veel korter is
dan bij tappen, de snijplaat wordt op het cilindrisch werkstuk geplaatst en gedraaid
waarbij tevens de nodige aanzetkracht wordt uitgeoefend.
Het draadsnijden gebeurt hierbij in een handeling , vandaar moet je ervoor zorgen
dat het snijkussen haaks op de asmiddellijn wordt gehouden, anders krijg je een
schroefdraad die op het einde niet volledig is gesneden.
De nastelbare snijkussens zijn door middel van een stelschroef te verstellen, daardoor
is het mogelijk de schroefdraad eerst voor te snijden en na het verstellen van de
snijplaat, na te snijden.
Let op bij het uitblazen met perslucht van een getapt gat, dat men geen splinters in
de ogen krijgt.
Bij het gebruik van vluchtige snijolie voor het tappen van harde materialen , steeds
voor een goede ventilatie zorgen
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
28/48
6 RUIMEN
6.1 Doel
Aanpassen van diverse boringen volgens bepaalde kwaliteitsnormen.
6.2 Materieel
Ruimers voor een bepaalde tolerantieklasse.
Blokje met voorgeboorde gaten.
6.3 Materiaal
Fig. 6-1 ruimers en uitgangsmateriaal CK45 80x80x20
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
29/48
6.4 Technologie
Boringen waarvan de wanden zeer glad moeten afgewerkt zijn of wanneer de
afmetingen binnen bepaalde toleranties van het ISO - passingsstelsel moeten
liggen zijn met gewone spiraalboren niet te realiseren.
In dit geval kunnen we gebruik maken van snijgereedschappen, die we ruimers
noemen.
Ook heeft men voor bepaalde doeleinden conische gaten nodig; deze worden
verkregen door gebruik te maken van een conische ruimer.
Ruimen gebeurt zowel met de hand als machinaal. De ruimers zijn ingedeeld in
twee soorten:
1. handruimers;
2. machineruimers.
6.4.1 Handruimers
Ruimers voor gebruik met de hand worden veelal van gelegeerd gereedschapsstaal
vervaardigd.
Deze ruimers komen, wat de variatie in de middellijngrootte betreft, voor in de
volgende uitvoeringen:
1. Vaste ruimers;
2. Verstelbare ruimers.
6.4.1.1 Vaste ruimers
Een vaste ruimer is voor één bepaalde middellijn geslepen. Het zal duidelijk zijn dat
een dergelijke ruimer maar een beperkte gebruiksduur heeft.
Wanneer we ons eerst bepalen tot de rechte handruimers, dan kunnen we een
drietal typen vaste ruimers onderscheiden:
 De bergruimer;
 De ruimer met rechte tanden;
 De ruimers met schroeflijnvormige tanden.
De bergruimer
De bergruimer wordt gebruikt voor het ruimen van gaten op moeilijk bereikbare
plaatsen, waarbij geen aanzetdruk met de hand kan worden gegeven; deze functie
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
30/48
wordt door de intrekdraad vervuld. Hetzelfde geldt voor het ruimen van grote gaten,
waarbij met de hand ook geen voldoende aanzetdruk kan worden geoefend.
Verder zijn deze ruimers bij uitstek geschikt voor het „opruimen‟ van beschadigde
gaten bij reparatiewerk, hetgeen in één bewerking kan geschieden op een diameter
die 1 mm hoger ligt. Het desbetreffende gat behoeft derhalve niet eerst op
ondermaat te worden voorgeboord. Bij het uitvoeren van deze bewerkingen dient
het niet-snijdende gedeelte van de ruimer als geleiding.
De ruimer met de rechte tanden
De ruimers met rechte tanden zijn geschikt voor het ruimen in kortspanig materiaal,
b.v. gietijzer en messing. Ze zijn niet geschikt voor het ruimen van een onderbroken
gatwand.
Fig. 6-2verschillende handruimers
 De ruimer met schroeflijnvormige tanden
Is de ruimer met schroeflijnvormige tanden rechtssnijdend, dan heeft hij een linkse
spoed. De tandhoek is ongeveer 5° ...10°. Dit soort ruimer is zeer geschikt voor het
ruimen van staal, waarbij een gladder oppervlak wordt verkregen. Een onderbroken
gatwand levert hier geen bezwaar op, mits de onderbreking door één tand wordt
overlapt. Dergelijke ruimers komen voor met een even aantal tanden, die
onregelmatig over de omtrek zijn verdeeld. Hiervoor heeft men gezorgd om de
diameter gemakkelijk te kunnen meten en het trillen van de ruimer tijdens het
ruimen te voorkomen.
De eerste aansnijding is het snijdende gedeelte van de ruimer en moet dan ook
goed scherp worden gehouden.Het cilindrische gedeelte van de ruimer dient voor
de geleiding en de nasnijding. De lengte van de aansnijding is ongeveer een vierde
van de lengte van de kop. Bij machineruimers is ze veel korter. Dit is afhankelijk
van het te ruimen materiaal en van de diameter van de ruimer. Vooral bij
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
31/48
handruimers moet de waarde van de hoek nauwkeurig worden aangehouden.

De tweede aansnijding corrigeert de eventuele onregelmatigheden van het gat.
Bovendien zal de scherp uitlopende snijkant minder snel worden beschadigd.
Om het handruimen zo goed mogelijk te kunnen uitvoeren, moet men best niet te
veel materiaal verspanen. De maat van het voorgeboorde gat moet zo zijn dat
alleen de eerste aansnijding de verspaning uitvoert.
6.4.1.2 Verstelbare ruimers
Tot de verstelbare ruimers rekent men :
 De nastelbare ruimers;
 De instelbare ruimers.
 De nastelbare ruimers
Een nastelbare ruimer kan, evenals een vaste ruimer, alleen worden gebruikt voor
de diameter waarvoor hij is vervaardigd. Het verschil tussen deze twee soorten
ruimers is echter dat de nastelbare ruimer vaker nageslepen kan worden. De kop
van deze ruimer is voorzien van radiale spleten en van een kamer met inwendige
schroefdraad met een conisch vooreinde. Door het aandraaien van een schroef met
conische kop wijken de messen iets verder van elkaar. Na het slijpen en lappen
heeft de ruimer weer zijn juiste diameter.
 De instelbare ruimers
Instelbare ruimers kunnen op een gewenste diameter worden afgesteld. Het

maatbereik loopt van 1...4 mm uiteen, afhankelijk van de diameter. Om dit mogelijk
te maken zijn de messen aan de binnenzijde afgeschuind en rusten ze op een
conische schacht.
Evenals bij de nastelbare ruimers kan men de diameter controleren met een
ringkaliber. Niettemin kan het nuttig zijn, alvorens deze ruimers te gebruiken,
enkele proefgaten te ruimen onder dezelfde omstandigheden als waaronder het in
het werkstuk moet gebeuren.
Wanneer er twee gaten in één lijn moeten worden geruimd, gebruikt men een
ruimer met een leibus.
6.4.2 Machineruimers
Machineruimers worden veelal vervaardigd van hooggelegeerd snelstaal.

BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
32/48
Hardmetalen ruimers worden o.a. gebruikt voor massawerk van gietijzer producten,
bovendien voor de non-ferrometalen en kunststoffen. Bij deze typen kunnen we ook
onderscheid maken tussen vaste en instelbare ruimers. Er is ook een uitvoering
van een instelbare machineruimer waarbij de messen schuin zijn gesteld, waardoor
minder trillingen ontstaan. De diameter is nauwkeurig instelbaar.
We zien bij de machineruimer dat de kop kleiner is uitgevoerd dan bij de
handruimer. De machineruimer heeft, in tegenstelling tot de handruimer, één korte
aansnijding. Tot een middellijn van 10 mm komen de machineruimers ook voor met
een cilindrische schacht.
De diameter van de ruimer verloopt enigszins taps. Bij de hals is de ruimer 0,01
mm per 100 mm lengte kleiner.
Voor het ruimen van grote gaten gebruikt men een opsteekruimer. Deze ruimer
wordt op een doorn gespannen.
Om een zo goed mogelijk resultaat te verkrijgen kan men het beste de
machineruimers zwevend bevestigen. Dit kan men doen door gebruik te maken van
een speciale spanhouder.
Fig. 6-3 verschillende machineruimers
Om een goede oppervlaktekwaliteit van de boring en een lange standtijd van de

ruimer te verkrijgen wordt gewerkt met een lage snijsnelheid en een vrij normale
voeding omdat de ruimer moet snijden en niet teveel wrijven.
Het smeermiddel beïnvloedt in belangrijke mate de standtijd, de
passingsnauwkeurigheid en de vormen oppervlaktekwaliteit.
Het is eveneens belangrijk dat het toegepaste smeermiddel ( koelmiddel ) in grote
hoeveelheid in het gat wordt gevoerd teneinde de spanen goed af te voeren.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
33/48
De omtreksnelheid, de voeding en de diameter van het voorgeboorde gat en het

soort smeermiddel kunnen we terug vinden in de tabel.
Materiaal Snijsnelheid Ruimer diameter Smeermiddel

in m/min
 5 mm 5 - 20 mm 21 - 50 mm  50 mm
Ondermaat voorgeboorde gat
0,1 - 0,2 0,2 - 0,3 0,3 - 0,5 0,5 - 1
Voeding in mm per omwenteling
Ongelegeerd 6 - 12 0,2 - 0,3 0,3 - 0,5 0,5 - 0,6 0,6 - 1,2 Snijolie of
staal boorolie
Gelegeerd 2-5 0,1 - 0,2 0,2 - 0,4 0,4 - 0,5 0,5 - 0,8 Snijolie
staal
Gietstaal 3-7 0,1 - 0,2 0,2 - 0,4 0,4 - 0,5 0,5 - 0,8 Snijolie
Gietijzer 3-6 0,3 - 0,5 0,5 - 1 1 - 1,5 1,5 - 3 Droog
Brons en 12 - 19 0,3 - 0,5 0,5 - 1 1 - 1,5 1,5 - 3 Droog of

messing snijolie
Aluminium 13 - 30 0,3 - 0,5 0,5 - 1 1 - 1,5 1,5 - 3 Boorolie of

en pertroleum
legeringen
Kunststoffen 10 - 30 0,3 - 0,5 0,5 - 1 1 - 1,5 1,5 - 3 Droog of

boorolie
6.5 Werkmethode
6.5.1 Ruimen
Als we ervan uitgaan dat de ruimer op de juiste wijze is geslepen, moeten we ons,
alvorens met het ruimen te beginnen, ervan overtuigen dat :
1. het gat op de juiste maat is voorgeboord;
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
34/48
2. de hartlijnen van gat en ruimer in elkaars verlengde liggen;
3. zonodig de juiste en voldoende snijvloeistof wordt toegevoegd;
4. de juiste snijsnelheid en aanzet is gekozen.
6.5.1.1 Het ruimen kan op volgende manieren worden uitgevoerd:
 Met de hand
De ronddraaiende beweging van de ruimer wordt gegeven met de hand.

Hierbij wordt de ruimer in een wringijzer geklemd.
De voedingsbeweging ontstaat als men min of meer regelmatig op het wringijzer
drukt.
 Machinaal
Het machinaal ruimen kan op volgende manieren worden uitgevoerd:
- Op een boormachine, waarbij de ruimer in de boorspil wordt bevestigd. De ruimer

maakt de ronddraaiende beweging en de voedingsbeweging gebeurt met de hand.
- Op een freesmachine, waarbij de ruimer in de hoofdspil wordt bevestigd. De

ruimer maakt dan de ronddraaiende beweging en de voedingsbeweging gebeurt
machinaal, die kan ingesteld worden.
- Op een draaibank, waarbij de ruimer in de losse kop is bevestigd. Hierbij maakt

het werkstuk de ronddraaiend beweging en de ruimer krijgt de voedingsbeweging.
Fig. 6-4 werkwijze bij het ruimen
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
35/48
Is men met het ruimen klaar, dan moet de ruimer met dezelfde draairichting als die
welke bij het ruimen werd toegepast uit het gat worden verwijderd; dit is nodig daar
er anders kans bestaat dat er stukjes uit de tanden breken.
6.5.1.2 Aanwijzingen voor het gebruik
We dienen op volgende punten te letten:
Je mag niet voorboren met een te grote boordiameter, omdat bij het het boren
sporen ontstaan die de ruimer niet volledig kan wegnemen.Het is daarom beter om
in drie fasen te werken nl. :
- voorboren met een kleinere boordiameter.
- naboren met juiste voorboordiameter of voorruimen met ondermaatse ruimer.
- op maat ruimen.
Boor en ruim elk gat voordat met een ander gat wordt begonnen.
De centrering, ook bij gebruik van vlottende ruimerhouder, is nooit zo nauwkeurig
als bij het boren en ruimen van een gat in een opstelling.
Blinde gaten kunnen opgevuld raken met spanen en er bestaat de kans dat de
ruimer vastloopt. Om dit te voorkomen moeten we tijdens het ruimen de ruimer
regelmatig terugnemen en de spanen verwijderen.
Een ruimer mag niet tegen de draairichting in worden gedraaid, omdat de spanen
dan in de wand worden gedreven en er kans is dat er tandbreuk ontstaat bij de
ruimer.
Machineruimers moeten we altijd in de snijrichting draaiende uit de boring halen.
Wanneer je gebruik maakt van ontvetters gebruik dan de milieuvriendelijke

ontvettingsinstallatie in het aparte lokaal.
De vervuilde poetsdoeken deponeer je dan in de juiste afvalcontainer.
Bij het gebruik van smeervloeistoffen en snijvloeistoffen zorg je voor de juiste

dosering en na gebruik plaats je ze terug in het milieulokaal in de daarvoor
bestemde lekbak.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
36/48
6.7 Opdrachten
6.7.1 Haaksleutel
6.7.1.1 Werktekening
Fig. 6-5 opdracht 1.1 haaksleutel
1 1 haaksleutel 50 - 55 Ck 45 50 x 10 x210
Nr. Aantal Benaming Materiaal Afmetingen Opmerkingen
Schaal : Algemene Tol.: Get.: Projectie:Europese
Naam : Haaksleutel Opdrachtnummer: 1.1
VDAB Module 1 - 6 : Bankwerk Onderhoudsmechanica
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
37/48
6.7.1.2 Werkvolgorde
Werkvolgorde toelichting opmerking
Ontbramen van het ruwe

werkstuk.
Werkstuk kleuren met

traceerinkt.
Alleen waar traceerlijnen

komen en niet over het gehele
oppervlak.
Aftekenen van de omtrekslijnen

van de haaksleutel.
Gebruik de informatie i.v.m.
raaklijnen en afrondingen.
Laten
controleren.
Verwijderen van het overtollige

materiaal d.m.v. zaagbeugel en
lintzaag.
Vijlen van de omtrek.
Controleer met kalibers

(radiuskaliber en modelsleutel)
en de technische tekening. Laten
controleren.
Gat  10 boren en ontbramen
Gebruik het juiste toerental bij

het boren en ontbramen.
Eindcontrole.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
38/48
6.7.1.3 Richtvragen
1. Wat betekent de waarde 50 - 55 bij de haaksleutel ?
2. Welke materiaalsoort wordt gebruikt bij deze oefening ?
3. Waarom wordt de sleutel plaatselijk gehard en niet helemaal gehard ?
6.7.1.4 Evaluatie
EVALUATIEFICHE : Maken van een haaksleutel
CURSIST : ................................ DATUM : ..................................
Evaluatiepunten Goed Vold. Onv. Opmerkingen
Kleuren van het werkstuk met

traceerinkt.
Aftekenen van de
omtrekslijnen.
Verwijderen van het overtollige

materiaal.
Vijlen van de sleutel.
Kalibercontole.
Tijdsduur van de oefening
Oplossen van richtvragen
Orde - Vakbegrip - Veiligheid
BEOORDELING
INSTRUCTEUR
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
39/48
6.7.2 Bankhamer
Fig. 6-6 opdracht 1.2 bankhamer
1 1 Bankhamer Ck 45 25x 25 x 115
Naam : Bankhamer Opdrachtnummer: 1.2
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
40/48
WERKVOLGORDE TOELICHTING OPMERKING
Aftekenen van de gleuf. Logisch redeneren. Laten

beoordelen
Boren van 2 raakgaten  10 . Let op de juiste centerafstand

van de raakgaten.
Aangepaste vijlen gebruiken.

Vijlen van de gleuf.
Schuine kanten vijlen.
Controle met radiuskaiber R2

Radius R2 vijlen.
Eindcontrole
Oplossen van de richtvragen
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
41/48
6.7.2.3 Richtvragen
1. Welke hardheid heeft een gebruikelijke bankhamer uitgedrukt in HRc ?
2. Op welke wijze ga je de hamer harden ?
3. Hoeveel bedraagt het gewicht van deze hamer ?
6.7.2.4 Evaluatie
EVALUATIEFICHE : Vervaardigen van een bankhamer
CURSIST : ................................ DATUM : ..................................
Gebruik van de juiste

gereedschappen
Aftekenen van de hamer.
Maken van de raakgaten.
Uitwerken van de gleuf.
Vijlen van schuine kanten en

radius.
Kaliber controle.
BEOORDELING
INSTRUCTEUR
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
42/48
6.7.3 Oefenblok
Fig. 6-7opdracht 1.3 blokje
NR. 1 2 3 4 5 6 7 8 9
M6 M8 din ¼ Gas M10 DIN. M10 M6 10 H7 Conische 16

912 912 pen Ø6x50 H7
Din 7991
X 15 40 65 15 40 65 15 40 65
Y 65 65 65 40 40 40 15 15 15
Gemeten afwijkingen.
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
43/48
1 1 Blokje B 50 80 x 80 x 20
Naam : Blokje Opdrachtnummer: 1.3
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
44/48
Doelstelling van deze oefening:
We gaan er vanuit dat er ergens bestaande gaten zijn en dat we van hieruit moeten
vertrekken om een bepaalde constructie verder aan te bouwen.
Dan moeten we de centerafstanden van deze gaten gaan opmeten en van deze
gegevens vertrekken
We maken eerst één blok af volgens de werktekening, en daarna maken we de

tegenblok, er wel op lettend dat waar er bij de eerste blok getapte gaten zijn , we nu
verzonken gaten maken voor een bout van de overeenstemmende maat.
D e gaten voor het ruimen gaan we in de eerste blok enkel voorboren en als de
tweede blok gemaakt is monteren we deze op elkaar en boren we de gaten over
van de eerste blok en dan pas ruimen
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
45/48
WERKVOLGORDE TOELICHTING OPMERKING
Aftekenen van de centers.

Plaatsen van puntslagen. Volgens plan
Bepalen van de verschillende Een duidelijke puntslag
boordiameters. plaatsen.Gebruik tabellen
Bepalen van de daarbij behorende Correct toerental en goede

toerentallen. koeling geven een goede
verspaning.
Boren van de gaten. De te ruimen gaten enkel Controle van de

Ontbramen van alle gaten. voorboren diameter –0.5mm boren (zelf)
Een boring is pas afgewerkt,
wanneer ze ontbraamd is.
Gebruik een aangepast toerental
en snijolie.
Opmeten van afwijkingen op de Alle afmetingen beginnen vanaf
gegeven coördinaten. het werkstuknulpunt. Noteer ze in
de tabel.
Tappen van de opgegeven Gebruik machine- en of
schroefdraad. handtappen.
Verzinken van boringen volgens de Raadpleeg catalogen en controle
DIN normen. met modelbout (zelf opzoeken ).
Tweede blok aftekenen volgens de
opgemeten maten van de eerste
Indien dit niet gaat ,> opnieuw
Boren van de gaten
Verzinken van de gaten Bepalen van de diameters

Bouten monteren
Overnemen van de te ruimen gaten
Boren van deze gaten op de juiste Gebruik Ø10 vaste en voor Ø16
diameter verstelbare ruimer en voldoende
Ruimen van de boringen. snijolie. Eindcontrole.
Plaatsen van de conische pen, en Conische pen Ø6x50
opmeten met binnenmicrometer Binnenmicrometers voor Ø10 en (instructeur)
Oplossen van de richtvragen Ø16
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
46/48
6.7.3.3 Richtvragen
-1. Met welke formule bereken je het toerental bij het boren ?
-2. Wat is het verschil tussen handtappen en machinetappen ?
-3. Wat is het verschil tussen machinetappen voor blinde en doorlopende gaten ?
-4. Wat is het verschil tussen handruimers en machineruimers ?
-5. Wat betekent de Din norm 912 en 7991 ?
6.7.3.4 Evaluatie
EVALUATIEFICHE : Oefenblok
CURSIST : ................................ DATUM : ..................................
Aftekenen van de boringen.
Plaatsen van de centerpunten.
Boren van verschillende

diameters.
Toepassen van het juiste

toerental bij het boren en
verzinken.
Juiste handeling bij het

draadtappen.
Juiste handeling bij het ruimen

van de boringen.
Gemeten afwijkingen.
BEOORDELING
INSTRUCTEUR
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
47/48
6.8 Documentatie
Catalogi van Combori
, Passingstabellen SBM,
Overzicht van DIN / ISO normen.
Cursus BTM
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA
48/48
7 COLOFON
Sectorverantwoordelijke: Heremans Eef
Cursusverantwoordelijke: De blick Luc
Didactiek: Peter Cauwels
Lay-out: Janssens Eric
Medewerkers: Werkgroep onderhoudsmechanica
Versie: 27-5-2016
Nummer dotatielijst:
BANKWERK
ONDERHOUDSMECHANICA

1-6 Bankwerk

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

1-6 Bankwerk

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1-6 Bankwerk

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en

Module 1 tot en met 6

Deze cursus is eigendom van de VDAB©

4.5 Werkmethode ...................................................................................................................22

Lijst der figuren

Het correct aftekenen van bepaalde ingewikkelde vormen.

Meetlat ( buigzaam liniaal ),rolmeter, krasnaald, traceerinkt, puntslag, hamer,

Fig. 1-1 aftekengereedschap

De meetlat is een dunne stalen lat met verdelingen.

Een goede meetlat moet aan de volgende voorwaarden voldoen:

- de randen moeten scherp en ongeschonden zijn.

- ze moeten vervaardigd zijn uit roestvrijstaal of gereedschapsstaal, ze dienen

-de verdelingen moeten nauwkeurig aangebracht zijn, uiterst dun en duidelijk

-regelmatige controle op de nauwkeurigheid is noodzakelijk.

1.4.2 De krasnaald: ( kraspen - schrijfnaald )

De krasnaald of aftekenpen moet steeds harder zijn dan het af te tekenen

Een dikke kleurstoflaag geeft een minder duidelijke aftekening.

Na gebruik de traceerlak goed afsluiten, deze lak is vluchtig om snel te drogen

Flenswinkelhaak: Gebruik je bij de controle van de haaksheid van voorlasflenzen

Fig. 1-2 verscheidene passers

1.4.5.1 Rechte passer

1.4.5.2 Passer met cirkelsegment

Bij deze passer kunnen de benen vastgezet worden tijdens aftekenen.

1.4.5.3 Passer met snelregelvijs

Het openen en sluiten gaat snel en fijnafstelling gaat probleemloos.

Een centerpons gebruik je bij:

- het plaatsen van centers bij het boren.

Bij het aftekenen gebruik je best een V-teken om de lengtemaat af te passen

Het heeft de voorkeur dat je de lengtematen aftekent t.o.v. één referentievlak

Winkelhaken zijn zeer kwetsbaar, stoten of vallen geven een rechtstreekse

De nauwkeurigheid van de winkelhaak moet in overeenstemming zijn met de eisen

1.6 Milieu en veiligheidsaspecten

Gebruik steeds de juiste gereedschappen voor elke toepassing.

Breng de traceerinkt ( aftekenlak ) zo dun mogelijk aan op het werkstuk en daar

Met behulp van een metaalzaagbeugel en lintzaag afgetekende vormen uitzagen.

Zaagbeugel met aangepast metaalzaagblad.

Lintzaagmachine met aangepaste lintzaag.

Fig. 2-1 zaaggereedschap en grondstof CK 45 50x10x210

2.4.1 Het zaagblad

Fig. 2-2 lintzaagmachines “Samur”.

De zaaglinten worden gekozen overeenkomstig de gegevens van de keuzetabel.

De zaagbeugel wordt heen en weer bewogen d.m.v. een elektromotor,

Fig. 2-3 Beugelzaagmachiene “Bress”

Deze machines hebben een continue snijbeweging.

De meeste cirkelzaagmachines zijn uitgerust met twee snelheden, de lage

Bij deze machines kunnen we eveneens verschillende cirkelzagen inzake

Fig. 2-4 Cirkelzaagmachiene

Voor je begint te zagen eerst het zaagblad nazien:

- de tanden moeten naar voor gericht zijn.

Oefen geen druk uit bij de teruggaande slag.

- een te strak gespannen zaagblad

Wanneer de zaagsnede verloopt, is dit meestal het gevolg van:

- een te slap gespannen zaagblad.

Wanneer we een werkstuk zagen op de lintzaag stellen we de juiste omtreksnelheid

2.6 Milieu - en veiligheidsaspecten

Gebruik van handschoenen bij de manipulatie van de materialen.

Vijlen in diverse uitvoeringen, schuifmaat, radiuskalibers.

Fig. 3-1 vijlbenodigdheden en voorgefreesd uitgangsmateriaal