Број 212 10 октомври 2023, вторник
www.slvesnik.com.mk
СОДРЖИНА
Стр.
3729. Одлука за давање согласност на
Одлуката за утврдување на висина-
та на бодот за пресметување на
платите на вработените во Акцио-
нерското друштво во државна соп-
ственост за вршење на дејноста да-
вање услуги во воздухопловната
навигација М-НАВ АД Скопје........
3730. Решение за престанок на вршење
на нотарската служба………………
3731. Решение за престанок на вршење
на нотарската служба………………
3732. Решение за бришење од Регистарот
на откупувачи на земјоделски про-
изводи……………………………….
3733. Спогодба за утврдување на најнис-
ката плата за најнизок степен на
сложеност и за начинот на пресме-
тување и исплата на платите во
здравствената дејност………………
3734. Одлука на Уставниот суд на Републи-
ка Северна Македонија, У. бр. 89/2023
од 27 септември 2023 година………….
3735. Одлука за висината на стапката на
противцикличниот заштитен слој на
капиталот за изложености во Репуб-
лика Северна Македонија и за изло-
жености кон други земји во четврто-
то тримесечје од 2024 година………
3736. Одлука за менувачките работи .......
година LXXIX
contact@slvesnik.com.mk
Стр.
3737. Одлука за начинот на спроведува-
ње на мерките за спречување пере-
ње пари и финансирање тероризам.. 22
3738. Одлука за менување на Одлуката
за издавање на Лиценца за вршење
на енергетска дејност трговија со
природен гас……………………….. 44
2 3739. Одлука за менување на Одлуката
за издавање на Лиценца за вршење
на енергетска дејност снабдување
2 со природен гас…………………….. 45
3740. Решение за започнување на постапка
3 за донесување на регулаторна тарифа
за снабдување со вода за пиење или
водоснабдување на КЈП ВОДОВОД
3 Кочани за 2023 година од регулиран
период 2021 – 2023 година………….. 45
3741. Решение за започнување на поста-
пка за донесување на регулаторна
тарифа за прочистување на отпадни
4 води на KЈП ВОДОВОД Кочани за
2023 година од регулиран период
2021 – 2023 година…………………. 46
5 3742. Решение за започнување на постапка
за донесување на регулаторна тарифа
за собирање и одведување на урбани
отпадни води на КЈП ВОДОВОД Ко-
чани за 2023 година од регулиран пе-
риод 2021 – 2023 година…………….. 46
3743. Решение од Државен инспекторат
6 за локална самоуправа……………... 47
7 Огласен дел………………………... 1-64
Стр. 2 - Бр. 212
ВЛАДА НА РЕПУБЛИКА СЕВЕРНА
МАКЕДОНИЈА
3729.
Врз основа на член 383 став (2) од Законот за тргов-
ските друштва (*) („Службен весник на Република Ма-
кедонија“ бр. 28/04, 84/05, 25/07, 87/08, 42/10, 48/10,
24/11, 166/12, 70/13, 119/13, 120/13, 187/13, 38/14,
41/14, 138/14, 88/15, 192/15, 6/16, 30/16, 61/16, 64/18 и
120/18 и „Службен весник на Република Северна Маке-
донија“ бр. 290/20, 215/21 и 99/22), Владата на Репуб-
лика Северна Македонија, на седницата, одржана на 9
октомври 2023 година, донесе
ОДЛУКА
ЗА ДАВАЊЕ СОГЛАСНОСТ НА ОДЛУКАТА ЗА
УТВРДУВАЊЕ НА ВИСИНАТА НА БОДОТ ЗА
ПРЕСМЕТУВАЊЕ НА ПЛАТИТЕ НА ВРАБОТЕ-
НИТЕ ВО АКЦИОНЕРСКОТО ДРУШТВО ВО
ДРЖАВНА СОПСТВЕНОСТ ЗА ВРШЕЊЕ НА
ДЕЈНОСТА ДАВАЊЕ УСЛУГИ ВО ВОЗДУХОП-
ЛОВНАТА НАВИГАЦИЈА М-НАВ АД СКОПЈЕ
Член 1
Со оваа одлука се дава согласност на Одлуката за
утврдување на висината на бодот за пресметување на
платите на вработените во Акционерското друштво во
државна сопственост за вршење на дејноста давање ус-
луги во воздухопловната навигација М-НАВ АД
Скопје, бр.0201-1655/3 од 3.10.2023 година, донесена
од Управниот одбор на ова акционерско друштво на
седницата, одржана на 3.10.2023 година.
Член 2
Со денот на влегувањето во сила на оваа одлука
престанува да важи Одлуката за давање согласност на
Одлуката за утврдување на висината на бодот за
пресметување на платите на вработените во АД во
државна сопственост за вршење на дејноста давател на
услуги на воздухопловната навигација („Службен вес-
ник на Република Македонија“ бр. 190/14).
Член 3
Оваа одлука влегува во сила наредниот ден од де-
нот на објавувањето во „Службен весник на Република
Северна Македонија”.
Бр. 41-9537/7 Прв заменик на претседателот
9 октомври 2023 година на Владата на Република
Скопје Северна Македонија,
д-р Artan Grubi, с.р.
МИНИСТЕРСТВО ЗА ПРАВДА
3730.
Врз основа на член 18 став (1) точка в) и став (2) и
член 19 од Законот за нотаријатот („Службен весник на
РМ“ бр.72/16, 142/16 и 233/18), Министерството за
правда го донесе следното
РЕШЕНИЕ
ЗА ПРЕСТАНОК НА ВРШЕЊЕ НА НОТАРСКАТА
СЛУЖБА
1. На нотарот Иса Ајдини од Кичево му престанува
вршењето на нотарската служба по негово барање.
2. Решението влегува во сила на ден 16.10.2023 го-
дина.
10 октомври 2023
Образложение
Со решение на Министерот за правда бр. 04-
1176/1 од 23.4.1998 година, врз основа на Вториот кон-
курс за именување на нотари, лицето Иса Ајдини е
именуван за нотар на подрачјето на основниот суд во
Кичево.
Нотарот Иса Ајдини од Кичево, до Министерство-
то за правда достави Барање за престанок на вршење
на нотарската служба заведено под бр.09-2482/1 од
20.9.2023 година, со кое бара да му престане вршењето
на нотарската служба заклучно со 15.10.2023 година,
по негово барање.
Според член 18 став (1) точка в) од Законот за нота-
ријатот, службата на нотарот престанува по негово ба-
рање, со истекот на рокот определен во барањето за
престанок на службата. Според член 19 став (1) од За-
конот за нотаријатот, нотарот може во секое време да
побара да му престане службата. Нотарот Барањето го
поднесува писмено до Министерството. Во барањето
треба да биде определен рокот за престанок на вршење
на службата.
Нотарот во барањето како рок за престанок на
вршење на службата го определи датумот 16.10.2023
година.
Министерството за правда постапувајќи по поднесе-
ното барање за престанување на вршење на службата на
нотарот, имајќи ги во предвид одредбите од член 18 став
(1) точка в) и став (2) и член 19 од Законот за нотарија-
тот, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРАВНА ПОУКА: Против ова решение може да се
поведе управен спор во рок од 30 дена од денот на при-
емот на решението пред надлежниот суд.
Бр. 09-2482/2
28 септември 2023 година Министер за правда,
Скопје Кренар Лога, с.р.
__________
Në bazë të nenit 18 paragrafi (1) pika v) dhe paragrafit
(2) dhe nenit 19 të Ligjit për Noterinë (“Gazeta Zyrtare e
Republikës së Maqedonisë” nr. 72/16, 142/16 dhe 233/18),
Ministria e Drejtësisë miratoi sa vijon:
AKTVENDIM
PËR NDËRPRERJEN TË KRYERJES SË SHËRBIMIT
NOTERIAL
1. Noterit Isa Ajdini nga Kërçova i ndërpritet kryerja e
shërbimit noterial sipas kërkesë së tij.
2. Aktvendimi hyn në fuqi më datë 16.10.2023.
Arsyetim
Me aktvendim të Ministrit të Drejtësisë nr. 04-1176/1
datë 23.4.1998, në bazë të Konkursit të Dytë për emërimin
e noterëve, personi Isa Ajdini është emëruar për noter në
zonën e gjykatës themelore të qytetit të Kërçovës.
Noteri Isa Ajdini nga Kërçova, në Ministrinë e
Drejtësisë ka dërguar Kërkesë për ndërprerjen e kryerjes së
shërbimit noterial të regjistruar me nr.09-2482/1 të datë
20.09.2023, me të cilën kërkon ndërprerjen e kryerjes së
shërbimit noterial datë 15.10.2023, me kërkesën e tij.
Sipas nenit 18 par. (1) pika v) i Ligjit të noterisë,
shërbimi noterial ndërpritet me kërkesë të tij, me skadimin
e afatit të caktuar në kërkesën për ndërprerjen e shërbimit.
Sipas neni 19 par. (1) të Ligjit për noterinë, noteri
mundet në çdo kohë të kërkojë t`i ndërpritet shërbimi.
Noteri Kërkesën e dorëzon me shkresë në ministri. Në
Kërkesë duhet të caktohet afati për ndërprerjen e kryerjes
së shërbimit noterial.
10 октомври 2023
Noteri në kërkesë si afat për ndërprerjen e shërbimit e
ka përcaktuar datën 16.10.2023.
Ministria e Drejtësisë, duke vepruar sipas Kërkesës së
dorëzuar për ndërprerjen e shërbimit noterial, duke pasur
parasysh dispozitat e nenit 18 par. (1) pikës v) dhe par.
(2) dhe nenit 19 të Ligjit për noterinë, vendosi si në
dispozitivin e këtij Aktvendimi.
KËSHILLË JURIDIKE: Kundër këtij aktvendimi mund
të ngrihet kontest administrativ në afat prej 30 ditësh nga
dita e pranimit të aktvendimit në gjykatën kompetente.
Nr. 09-2482/2
28.9.2023 Ministër i Drejtësisë,
Shkup Krenar Lloga, d.v.
3731.
Врз основа на член 18 став (1) точка в) и став (2) и
член 19 од Законот за нотаријатот („Службен весник на
РМ“ бр.72/16, 142/16 и 233/18), Министерството за
правда го донесе следното
РЕШЕНИЕ
ЗА ПРЕСТАНОК НА ВРШЕЊЕ НА НОТАРСКАТА
СЛУЖБА
1. На нотарот Мери Весова од Скопје и престанува
вршењето на нотарската служба по нејзино барање.
2. Решението влегува во сила на ден 20.10.2023 го-
дина.
Образложение
Со решение на Министерот за правда бр. 04-518/1
од 23.2.1998 година, врз основа на Првиот конкурс за
именување на нотари, лицето Мери Весова е именува-
на за нотар на подрачјето на основните судови на гра-
дот Скопје.
Нотарот Мери Весова од Скопје, до Министерство-
то за правда достави Барање за престанок на вршење
на нотарската служба заведено под бр.09-2492/1 од
21.09.2023 година, со кое бара да и престане вршењето
на нотарската служба на ден 20.10.2023 година, пора-
ди исполнување на услови за старосна пензија соглас-
но Законот за пензиското и инвалидското осигурување,
односно поради навршени 62 години возраст.
Според член 18 став (1) точка в) од Законот за нота-
ријатот, службата на нотарот престанува по негово ба-
рање, со истекот на рокот определен во барањето за
престанок на службата. Според член 19 став (1) од За-
конот за нотаријатот, нотарот може во секое време да
побара да му престане службата. Нотарот Барањето го
поднесува писмено до Министерството. Во барањето
треба да биде определен рокот за престанок на вршење
на службата.
Нотарот во барањето како рок за престанок на
вршење на службата го определи датумот 20.10.2023
година.
Министерството за правда постапувајќи по поднесе-
ното барање за престанување на вршење на службата на
нотарот, имајќи ги во предвид одредбите од член 18 став
(1) точка в) и став (2) и член 19 од Законот за нотарија-
тот, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРАВНА ПОУКА: Против ова решение може да се
поведе управен спор, во рок од 30 дена од денот на
приемот на решението предлежниот суд.
Бр. 09-2492/2
28 септември 2023 година Министер за правда,
Скопје Кренар Лога, с.р.
Бр. 212 - Стр. 3
Në bazë të nenit 18 paragrafi (1) pika v) dhe paragrafit
(2) dhe nenit 19 të Ligjit për Noterinë (“Gazeta Zyrtare e
Republikës së Maqedonisë” nr. 72/16, 142/16 dhe 233/18),
Ministria e Drejtësisë miratoi sa vijon:
AKTVENDIM
PËR NDËRPRERJEN E KRYERJES SË SHËRBIMIT
NOTERIAL
1. Noterit Meri Vesova nga Shkupi i ndërpritet kryerja
e shërbimit noterial me kërkesë të saj.
2. Aktvendimi hyn në fuqi më datë 20.10.2023.
Arsyetim
Me aktvendim të Ministrit të Drejtësisë nr. 04-518/1 datë
23.2.1998, në bazë të Konkursit të Parë për emërimin e
noterëve, personi Meri Vesova është emëruar për noter në
zonën e gjykatave themelore të qytetit të Shkupit.
Notarja Meri Vesova nga Shkupi në Ministrinë e
Drejtësisë ka dërguar Kërkesë për ndërprerjen e kryerjes së
shërbimit noterial të regjistruar me nr.09-2492/1 të datë
21.09.2023, me të cilën kërkon ndërprerjen e kryerjes së
shërbimit noterial më datë 20.10.2023, për shkak të
plotësimit të kushteve për pension pleqërie në përputhje me
Ligjin për sigurim pensioni dhe invalidi, gjegjësisht për
shkak të mbushjes së moshës 62 vjeç.
Sipas nenit 18 par. (1) pika v) i Ligjit të noterisë,
shërbimi noterial ndërpritet me kërkesë të tij, me skadimin
e afatit të caktuar në kërkesën për ndërprerjen e shërbimit.
Sipas neni 19 par. (1) të Ligjit për noterinë, noteri
mundet në çdo kohë të kërkojë t`i ndërpritet shërbimi.
Noteri Kërkesën e dorëzon me shkresë në ministri. Në
Kërkesë duhet të caktohet afati për ndërprerjen e kryerjes
së shërbimit noterial.
Noteri në kërkesë si afat për ndërprerjen e shërbimit e
ka përcaktuar datën 20.10.2023
Ministria e Drejtësisë, duke vepruar sipas Kërkesës së
dorëzuar për ndërprerjen e shërbimit noterial, duke pasur
parasysh dispozitat e nenit 18 par. (1) pikës v) dhe par.
(2) dhe nenit 19 të Ligjit për noterinë, vendosi si në
dispozitivin e këtij Aktvendimi.
KËSHILLË JURIDIKE: Kundër këtij aktvendimi mund
të ngrihet kontest administrativ në gjykatën kompetente në
afat prej 30 ditësh nga dita e pranimit të aktvendimit.
Nr. 09-2492/2
28.9.2023 Ministër i Drejtësisë,
Shkup Krenar Lloga, d.v.
МИНИСТЕРСТВО ЗА ЗЕМЈОДЕЛСТВО,
ШУМАРСТВО И ВОДОСТОПАНСТВО
3732.
Министерот за земјоделство, шумарство и водосто-
панство врз основа на член 35 став (1) алинеја 2 од За-
конот за земјоделство и рурален развој („Службен вес-
ник на Република Македонија“ бр. 49/10, 53/11, 126/12,
15/13, 69/13, 106/13, 177/14, 25/15, 73/15, 83/15, 154/15,
11/16, 53/16, 120/16, 163/16, 74/17, 83/18, 27/19 и
(„Службен весник на Република Северна Македонија“
бр.152/19 и 244/19, 275/19, 110/21, 123/22 и 65/23) по-
стапувајќи по барање за бришење од регистарот на от-
купувачи на земјоделски производи број УП 1 29-215
од 3.8.2023 година поднесено од страна на Државниот
инспекторат за земјоделство за правниот субјект
Друштво за автотранспорт и шпедиција ПОВАРДА-
РИЕ ШПЕДИЦИЈА ДОО увоз-извоз ВОДЕНИЦА ДЕ-
КАМЕЛ Неготино, донесе
Стр. 4 - Бр. 212
РЕШЕНИЕ
ЗА БРИШЕЊЕ ОД РЕГИСТАРОТ НА ОТКУПУВАЧИ
НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ
Друштво за автотранспорт и шпедиција ПОВАР-
ДАРИЕ ШПЕДИЦИЈА ДОО увоз-извоз ВОДЕНИЦА
ДЕКАМЕЛ Неготино со адреса и седиште на ул.Ацо
Аџилов бр.1 Неготино СЕ БРИШЕ од Регистарот на от-
купувачи на земјоделски производи запишан со Реше-
ние број УП1 бр.08-306/15 од 16.2.2015 година со ре-
гистарски број 635.
Образложение
Државниот инспекторат за земјоделство – Скопје
преку подрачниот државен инспектор за земјоделство
достави известување со предлог за бришење од Регис-
тар на откупувачи заведен во архивата на МЗШВ
бр.38-784/23 од 3.8.2023 година на правниот субјект
Друштво за автотранспорт и шпедиција ПОВАРДА-
РИЕ ШПЕДИЦИЈА ДОО увоз-извоз ВОДЕНИЦА ДЕ-
КАМЕЛ Неготино општина Неготино со седиште и ад-
реса на ул.Ацо Аџилов бр.1 Неготино, а истиот е заве-
ден во сектор земјоделство со бр. 29-215 од 11.9.2023
година. Во прилог на дописот доставен е записник бр.
09-124-663 од 28.7.2023 година со кој се констатира
дека правното лице нема соодветни објекти и опрема
за превземање, сортирање, складирање и чување на
земјоделски производи, спротивно на член 31 став (6)
алинеја 4 од Законот за земјоделство и рурален развој.
Исто така во записникот е наведено дека горенаведени-
от правен субјект има решение за заклучена стечајна
постапка од Основен суд Велес со што не ги исполну-
ва условите за откуп на земјоделски производи соглас-
но член 35 став (1) алинеја 1 и 4 од Законот за земјо-
делство и рурален развој и се брише од регистарот на
откупувачи на земјоделски производи.
Министерот за земјоделство, шумарство и водосто-
панство врз основа на записникот, согласно член 35
став (1) алинеја 2 и 4 од Законот за земјоделство и ру-
рален развој, одлучи дека правниот субјект Друштво за
автотранспорт и шпедиција ПОВАРДАРИЕ ШПЕ-
ДИЦИЈА ДОО увоз-извоз ВОДЕНИЦА ДЕКАМЕЛ Не-
готино се СЕ БРИШЕ од Регистарот на откупувачи на
земјоделски производи што го води Министерството за
земјоделство, шумарство и водостопанство.
Имајќи го предвид погоре наведеното, се одлучи
како во диспозитивот на ова Решение.
ПРАВНА ПОУКА:
Против ова решение може да се изјави жалба во рок
од 15 дена од денот на приемот на истото до Државна
комисија за одлучување во управна постапка и поста-
пка од работен однос во втор степен. Жалбата се такси-
ра со 250,00 денари таксена марка.
УП 1 бр. 29-215 Министер за земјоделство,
12 септември 2023 година шумарство и водостопанство,
Скопје Љупчо Николовски, с.р.
10 октомври 2023
МИНИСТЕРСТВО ЗА ЗДРАВСТВО
3733.
Врз основа на член 59 став 1 од Колективниот дого-
вор за здравствената дејност на Република Македонија
(„Службен весник на Република Македонија“ бр.60/06,
156/07, 17/09, 88/09, 66/10, 33/11, 108/13, 158/14, 137/16
и 179/18, 31/19, 32/19 и „Службен весник на Република
Северна Македонија“ бр.196/19, 219/19, 1/20, 22/20,
32/20, 174/21, 244/22 и 106/23), Самостојниот синдикат
за здравство, фармација и социјална заштита на Репуб-
лика Македонија, претставуван од претседателот д-р
Љубиша Каранфиловски и Министерството за здрав-
ство, претставувано од министерот д-р Фатимир Ме-
џити, на 9.10.2023 година, склучија
СПОГОДБА
ЗА УТВРДУВАЊЕ НА НАЈНИСКАТА ПЛАТА ЗА
НАЈНИЗОК СТЕПЕН НА СЛОЖЕНОСТ И ЗА НА-
ЧИНОТ НА ПРЕСМЕТУВАЊЕ И ИСПЛАТА НА
ПЛАТИТЕ ВО ЗДРАВСТВЕНАТА ДЕЈНОСТ
Член 1
Со оваа Спогодба се уредува начинот на пресмету-
вање и исплата на платите во здравствената дејност во
Република Северна Македонија.
Член 2
При утврдување на најниската плата се поаѓа осо-
бено од: трошоците на живот, економските можности
на стопанството, општото ниво на платите во земјата,
нивото на продуктивноста, социјалните давања и други
економски и социјални фактори и се утврдува во износ
од 15.499,00 денари.
Пресметувањето на најниската плата утврдена во
ставот 1 на овој член ќе отпочне да се применува со ис-
плата на платата за месец септември 2023 година.
Член 3
Најниската плата за одделни степени на сложеност
за полно работно време и нормален учинок на вработен
во јавна здравствена установа ќе се утврдува, така што
износот на најниската плата од член 2 на оваа Спогод-
ба 15.499,00 денари, се множи со соодветниот коефи-
циент за одделни степени на сложеност утврдени во
Колективниот договор за здравствената дејност.
Член 4
Основната плата на работникот согласно Колектив-
ниот договор не може да биде пониска од минималната
плата утврдена со Законот за минимална плата.
Доколку платата за одделни степени на сложеност,
пресметана на начин утврден во член 3 од оваа Спогод-
ба изнесува помалку од минималната плата во Репуб-
лика Северна Македонија, истата треба да се зголеми
до износот на минималната плата.
Член 5
Во рок од најмногу 30 дена од денот на склучување
на оваа Спогодба, јавните здравствени установи треба
да ги усогласат актите за исплата на плати на вработе-
ните.
Член 6
Страните потписнички на оваа Спогодба можат да
договорат измени и дополнувања на истата во писмена
форма.
10 октомври 2023
Член 7
Оваа Спогодба е склучена во шест (6) еднакви при-
мероци, од кои по три (3) примероци за секоја спогод-
бена страна.
Член 8
Со денот на влегување во сила на оваа Спогодба
престанува да важи Спогодбата за утврдување на нај-
ниската плата за најнизок степен на сложеност и за на-
чинот на пресметување и исплата на платите во здрав-
ствената дејност („Службен весник на Република Се-
верна Македонија“ бр.302/21).
Член 9
Оваа Спогодба влегува во сила наредниот ден од
денот на објавувањето во „Службен весник на Репуб-
лика Северна Македонија“, а ќе се применува со испла-
та на платата за месец септември 2023 година.
Самостоен синдикат за здравство,
фармација и социјална заштита Министерство за
на Република Северна Македонија здравство
Претседател, Министер,
д-р Љубиша Каранфиловски, с.р. д-р Fatmir Mexhiti,с.р.
Бр. 0201-162 Бр. 22-7358/3
9 октомври 2023 година 9 октомври 2023 година
Скопје Скопје
УСТАВЕН СУД НА РЕПУБЛИКА
СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА
3734.
Уставниот суд на Република Северна Македонија,
во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и
судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева,
Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Кос-
тадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на чле-
новите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Ма-
кедонија, членовите 70 и 79 од Деловникот на Устав-
ниот суд на Република Северна Македонија („Службен
весник на Република Македонија“ бр.70/1992 и „Служ-
бен весник на Република Северна Македонија“
бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021) на седницата одржана
на 27 септември 2023 година, донесе
ОДЛУКА
1. СЕ ПОНИШТУВА Упатството за изменување и
дополнување на Упатството за начинот на водење, заш-
тита и чување на матичните книги и списи; издавање на
изводи, уверенија, преписи и копии врз основа на матич-
ните книги; водење на постапка и составување на запис-
ник за најдено дете; обновување на уништени, оштетени
или исчезнати матични книги, како и за обрасците на
матичните книги, регистарот на матичните книги, изво-
дите и уверенијата што се издаваат врз основа на матич-
ните книги („Службен весник на Република Северна Ма-
кедонија” бр.125 од 15.06.2023 година).
2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање
на извршувањето на поединечните акти и дејствија
што се преземени врз основа на член 3 став 1 во делот
на новите обрасци број 4, 4а, 4в и 4д од актот, означен
во точката 1 на ова решение и прилозите: образец - 4,
Извод од матична книга на родените; образец - 4-а, Из-
вод од матична книга на родените; образец - 4-в, Извод
од матична книга на родените; образец - 4-д, Извод од
матична книга на родените, кои се составен дел од ис-
тиот акт.
Бр. 212 - Стр. 5
3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на
Република Северна Македонија“.
Образложение
I
Уставниот суд на Република Северна Македонија,
по сопствена иницијатива, со Решението У.бр.89/2023
од 5 јули 2023 година поведе постапка за оценување
на уставноста на актот означен во точката 1 од Одлука-
та бидејќи основано се постави прашањето за неговата
согласност со Уставот.
II
На седницата Судот утврди дека врз основа на член
30-а став 1 од Законот за матичната евиденција
(„Службен весник на Република Македонија” бр.8/95,
38/02, 66/07, 98/08, 67/09, 13/13, 43/14, 148/15, 27/16 и
64/18 и ,,Службен весник на Република Северна Маке-
донија” бр.14/20), министерот за правда, донел Упат-
ство за изменување и дополнување на Упатството за
начинот на водење, заштита и чување на матичните
книги и списи; издавање на изводи, уверенија, преписи
и копии врз основа на матичните книги; водење поста-
пка и составување на записник за најдено дете; обнову-
вање на уништени, оштетени или исчезнати матични
книги, како и за обрасците на матичните книги, регис-
тарот на матичните книги, изводите и уверенијата што
се издаваат врз основа на матичните книги.
Според член 1 од Упатството за начинот на водење,
заштита и чување на матичните книги и списи; издава-
ње на изводи, уверенија, преписи и копии врз основа
на матичните книги; водење постапка и составување на
записник за најдено дете; обновување на уништени,
оштетени или исчезнати матични книги, како и за об-
расците на матичните книги, регистарот на матични
книги, изводите и уверенијата што се издаваат врз ос-
нова на матичните книги („Службен весник на Репуб-
лика Македонија” бр. 110/10, 40/15 и 203/16 и „Служ-
бен весник на Република Северна Македонија‘‘ бр.
86/19), во член 35 во ставот (1) зборовите „според об-
разецот број 7” се заменуваат со зборовите „според об-
расците број 7 и 7-а”.
Со член 2 од оспорениот акт во член 35-а во ставот
1 зборовите „според образецот број 9” се заменуваат со
зборовите „според обрасците број 9 и 9-а”.
Видно од член 3 став 1 обрасците бр. 2, 2-a, 3, 3-a,
4, 4-a, 4-в, 4-д, 5, 5-а, 5-в, 5-д, 6, 6-а, 6-в, 6-д, 7 и 9 се за-
менуваат со нови обрасци бр. 2, 2-a, 3, 3-a, 4, 4-a, 4-в, 4-
д, 5, 5-а, 5-в, 5-д, 6, 6-а, 6-в,6-д, 7 и 9, кои се дадени во
прилог и се составен дел на ова упатство, додека во
став 2 од истиот член по образецот бр. 7 се додава нов
образец бр. 7-а, а по образецот бр. 9 се додава нов об-
разец бр. 9-а, кои се дадени во прилог и се составен дел
на ова упатство.
Според член 4, упатството влегува во сила наредни-
от ден од денот на објавувањето во „Службен весник
на Република Северна Македонија”, освен одредбите
од член 3 од ова упатство кои се однесуваат на обрас-
ците 2, 2-а, 3, 3-а, 5, 5-а, 5-в, 5-д, 6, 6-а, 6-в, 6-д, 7, 7-а,
9 и 9-а, кои ќе отпочнат да се применуваат од 1 јануари
2024 година.
Упатството е заведено под архивски број 21-1575/1
од 29 мај 2023 година и потпишано од Министер за
правда, Кренар Лога.
Во прилог и составен дел на упатството се 20 об-
расци и тоа: oбразец 2, Матична книга на венчаните;
oбразец 2-а, Матична книга на венчаните; oбразец 3,
Матична книга на умрените; oбразец 3-а, Матична кни-
га на умрените; oбразец 4, Извод од матична книга на
родените; oбразец 4-а, Извод од матична книга на роде-
ните; oбразец 4-в, Извод од матична книга на родените;
Стр. 6 - Бр. 212
oбразец 4-д, Извод од матична книга на родените;
oбразец 5, Извод од матична книга на венчаните; oбра-
зец 5-а Извод од матична книга на венчаните; oбразец
5-в, Извод од матична книга на венчаните; oбразец 5-д,
Извод од матична книга на венчаните; oбразец 6, Извод
од матична книга на умрените; oбразец 6-а, Извод од
матична книга на умрените; oбразец 6-в, Извод од ма-
тична книга на умрените; oбразец 6-д, Извод од матич-
на книга на умрените; oбразец 7, Уверение (за призна-
вање татковство); oбразец 7-а, Уверение (за признава-
ње татковство); oбразец 9, Уверение за слободна брач-
на состојба, oбразец 9-a, Уверение за слободна брачна
состојба.
Оспорениот акт е објавен во „Службен весник на
Република Северна Македонија” бр. 125 од 15 јуни
2023 година.
III
Една од основните цели на Уставот на Република
Северна Македонија е воспоставување на владеење на
правото во системот на власта. Овој уставен принцип
со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како
темелна вредност на уставниот поредок на Република
Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат
да бидат во согласност со Уставот, а сите други пропи-
си со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува
Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.
Според член 52 став 1 од Уставот, законите и дру-
гите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а
според став 2 од истиот член, законите и другите про-
писи се објавуваат во „Службен весник на Република
Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од
денот на нивното донесување.
Поаѓајќи од наведените уставни одредби произле-
гува дека објавувањето на законите и другите прописи
е во функција на обезбедување на владеење на правото
и остварување на слободите и правата на човекот и
граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност
на граѓаните и другите правни субјекти.
Самото објавување на законите и другите прописи
претставува чин на обнародување на тие акти и нивно
ставање на увид на јавноста. Имено законот, а во кон-
кретниот случај прописот со негово донесување, про-
мулгирање (потпишување) и објавување во службено
гласило од јавен интерес, станува применлив акт.
Имајќи го предвид карактерот и значењето на обја-
вувањето на законите и другите прописи, Уставот на
Република Северна Македонија утврдил обврска, но и
рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Репуб-
лика Северна Македонија” како службено гласило на
Републиката.
Одредбата за објавувањето на законите и другите
прописи во Уставот е предвидена во главата за основ-
ните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во
делот за гаранциите на основните слободи и права.
Овој факт укажува дека Уставот, на објавувањето на
законите и другите прописи не приоѓа како на технич-
ко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува
во уставните гаранции на основните слободи и права
на човекот и граѓанинот.
Уставната гаранција за објавувањето на законите и
другите прописи се афирмира токму преку одредување
на временска рамка заради интензивирање на самата
постапка на објавувањето.
Неспорно е дека во Упатството кое е предмет на ус-
тавно- судска оцена, не е наведен денот на неговото до-
несување. Меѓутоа, истото е заведено под архивски
број 21-1575/1 од 29 мај 2023 година, што како деј-
ствие секогаш следи и е условено со претходно донесу-
вање на прописот.
10 октомври 2023
Од друга страна, согласно Законот за објавување на
законите и другите прописи и акти („Службен весник
на Република Македонија” бр.56/1999, 43/2002 и
„Службен весник на Република Северна Македонија”
бр.21/2021), актот е објавен како во електронското така
и во печатеното издание на „Службен весник на Репуб-
лика Северна Македонија” бр. 125 од 15 јуни 2023 го-
дина.
Врз основа на изнесеното и утврдената фактичка
состојба, Судот оцени дека е пречекорен уставниот рок
за објавување на оспорениот акт, Упатство за измену-
вање и дополнување на Упатството за начинот на во-
дење, заштита и чување на матичните книги и списи;
издавање на изводи, уверенија, преписи и копии врз ос-
нова на матичните книги; водење на постапка и соста-
вување на записник за најдено дете; обновување на
уништени, оштетени или исчезнати матични книги, ка-
ко и за обрасците на матичните книги, регистарот на
матичните книги, изводите и уверенијата што се изда-
ваат врз основа на матичните книги („Службен весник
на Република Северна Македонија” бр.125 од
15.06.2023 година), односно истиот не е во согласност
со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од
Уставот на Република Северна Македонија.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство
гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.
У. бр. 89/2023 Претседател
27 септември2023година на Уставниот суд на Република
Скопје Северна Македонија,
Добрила Кацарска, с.р.
НАРОДНА БАНКА НА РЕПУБЛИКА
СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА
3735.
Врз основа на член 47 став 1 точка 6 од Законот за
Народната банка на Република Северна Македонија
(„Службен весник на Република Македонија“ бр.
158/10, 123/12, 43/14, 153/15, 6/16 и 83/18 и „Службен
весник на Република Северна Македонија“ бр. 110/21),
членови 65-г став 3 и 65-д став 1 од Законот за банките
(„Службен весник на Република Македонија“ бр. 67/07,
90/09, 67/10, 26/13, 15/15, 153/15, 190/16, 7/19 и „Служ-
бен весник на Република Северна Македонија“ бр.
101/19 и 122/21), член 16 став 1 точка 6 и член 17 став
1 точка 1 од Законот за финансиска стабилност
(„Службен весник на Република Северна Македонија“
бр. 173/22) и точки 11 и 14 од Одлуката за методологи-
јата за утврдување на стапката на противцикличниот
заштитен слој на капиталот за изложености во Репуб-
лика Северна Македонија („Службен весник на Репуб-
лика Македонија“ бр. 26/17 и „Службен весник на Ре-
публика Северна Македонија“ бр. 98/21 и 149/21), Со-
ветот на Народната банка на Република Северна Маке-
донија донесе
ОДЛУКА
ЗА ВИСИНАТА НА СТАПКАТА НА ПРОТИВ-
ЦИКЛИЧНИОТ ЗАШТИТЕН СЛОЈ НА КАПИТАЛОТ
ЗА ИЗЛОЖЕНОСТИ ВО РЕПУБЛИКА СЕВЕРНА
МАКЕДОНИЈА И ЗА ИЗЛОЖЕНОСТИ КОН ДРУГИ
ЗЕМЈИ ВО ЧЕТВРТОТО ТРИМЕСЕЧЈЕ ОД 2024
ГОДИНА
1. Се утврдува стапка на противцикличниот зашти-
тен слој на капиталот за изложеностите во Република
Северна Македонија во висина од 1,0% која ќе се при-
10 октомври 2023
менува од 1 до 31 октомври 2024 година и стапка на
противцикличниот заштитен слој на капиталот за изло-
жености во Република Северна Македонија во висина
од 1,25%, која ќе се применува од 1 ноември до 31 де-
кември 2024 година.
2. Се утврдува стапка на противцикличниот зашти-
тен слој на капиталот за изложеностите кон други зем-
ји во висина на стапките што се утврдени од страна на
надлежните органи на другите земји и коишто се обја-
вени на интернет-страницата на Народната банка на
Република Северна Македонија.
3. Банките се должни да ја применат оваа одлука и
да ги вклучат стапките од точките 1 и 2 од оваа одлука
во пресметките за утврдувањето на специфичната стап-
ка на противцикличниот заштитен слој на капиталот за
четвртото тримесечје од 2024 година.
4. Оваа одлука влегува во сила осмиот ден од денот
на објавувањето во „Службен весник на Република Се-
верна Македонија“.
Гувернер
и претседавач на Советот
Бр. 02-32963/2 на Народната банка на
5 октомври 2023 година Република Северна Македонија,
Скопје д-р Анита Ангеловска-Бежоска, с.р.
__________
Në përputhje me nenin 47, paragrafi (1), pika 6) të
Ligjit të Bankës Popullore të Republikës së Maqedonisë së
Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.
158/10, 123/12, 43/14, 153/15, 6 /16 dhe 83/ 18 dhe
“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.
110/21), nenet 65-ç, paragrafi (3) dhe 65-d, paragrafi (1) të
Ligjit të Bankave (“Gazeta Zyrtare e Republikës së
Maqedonisë” nr. 67/07, 90/09, 67/10, 26/13, 15/15, 153/15,
190/16, 7/19 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së
Maqedonisë së Veriut” nr. 101/19 dhe 122/21), nenin 16,
paragrafi (1), pika 6) dhe nenin 17, paragrafi (1), pika 1) të
Ligjit të Stabilitetit Financiar (“Gazeta Zyrtare e
Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 173/22), dhe
pikat 11) dhe 14) të Vendimit për metodologjinë e
përcaktimit të shkallës së shtresës mbrojtëse kundërciklike
të kapitalit të ekspozimeve në Republikën e Maqedonisë së
Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.
26/17 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së
Veriut” nr. 98/21 dhe 149/21), Këshilli i Bankës Popullore
të Republikës së Maqedonisë së Veriut, miratoi
VENDIM
PËR LARTËSINË E NORMËS SË SHTRESËS
MBROJTËSE KUNDËRCIKLIKE TË KAPITALIT TË
EKSPOZIMEVE NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË
SË VERIUT DHE TË EKSPOZIMEVE NDAJ
VENDEVE TË TJERA NË TREMUJORIN E
KATËRT TË 2024
1. Përcaktohet norma e shtresës mbrojtëse
kundërciklike të kapitalit të ekspozimeve në Republikën e
Maqedonisë së Veriut në lartësi prej 1,0% që do të zbatohet
nga 1 deri 31 tetor 2024 dhe norma e shtresës mbrojtëse
kundërciklike të kapitalit të ekspozimeve në Republikën e
Maqedonisë së Veriut në lartësi prej 1,25%, që do të
zbatohet nga 1 nëntori deri 31 dhjetor 2024.
2. Përcaktohet norma e shtresës mbrojtëse
kundërciklike të kapitalit të ekspozimeve ndaj vendeve të
tjera në lartësi të normave të përcaktuara nga autoritetet
kompetente të vendeve të tjera dhe të publikuara në faqen e
internetit të Bankës Popullore të Republikës së Maqedonisë
së Veriut.
Бр. 212 - Стр. 7
3. Bankat janë të detyruara të zbatojnë këtë vendim dhe
të përfshijnë normat e pikave 1) dhe 2) të këtij vendimi në
përllogaritjet e përcaktimit të normës specifike të shtresës
mbrojtëse kundërciklike të kapitalit në tremujorin e katërt
të vitit 2024.
4. Ky vendim hyn në fuqi tetë ditë pas botimit në
Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Guvernatorja
dhe kryesuesja e Këshillit të
Nr. 02-32963/2 Bankës Popullore të
5 tetor 2023 Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Shkup Dr.Анита Ангеловска-Бежоска, d.v.
__________
3736.
Врз основа член 7 став 1 точка 10 и член 47 став 1
точка 6 од Законот за Народната банка на Република
Северна Македонија („Службен весник на Република
Македонија“ бр. 158/10, 123/12, 43/14, 153/15, 6/16,
83/18 и „Службен весник на Република Северна Маке-
донија“ бр. 110/21), член 36 став 3 и член 45 став 1 од
Законот за девизното работење („Службен весник на
Република Македонија“ бр. 34/01, 49/01, 103/01, 51/03,
81/08, 24/11, 135/11, 188/13, 97/15, 153/15 и 23/16 и
„Службен весник на Република Северна Македонија“
бр. 110/21), Советот на Народната банка на Република
Северна Македонија, донесе
ОДЛУКА
ЗА МЕНУВАЧКИТЕ РАБОТИ
I. ОПШТИ ОДРЕДБИ
1. Со оваа oдлука се пропишуваат условите, начи-
нот, постапката и потребната документација за добива-
ње дозвола за вршење менувачки работи, начинот на
вршење на менувачките работи и надзорот којшто го
врши Народната банка на Република Северна Македо-
нија (во понатамошниот текст: Народната банка).
2. Одделни поими употребувани во оваа oдлука го
имаат следново значење:
- менувачки работи се купување ефективни стран-
ски пари и чекови коишто гласат во странска валута од
странски и домашни физички лица и продавање ефек-
тивни странски пари и чекови на домашни и странски
физички лица;
- овластени менувачи се резидентите правни лица
со седиште во Република Северна Македонија коишто
од Народната банка добиле дозвола за вршење мену-
вачки работи во согласност со оваа одлука. Овластени-
те менувачи може да вршат менувачки работи во свое
име и за своја сметка или во свое име, а за сметка на
банка;
- менувачко место е просторијата во која се вршат
менувачките работи;
- благајничко место е дел од менувачкото место на
кое се вршат менувачките работи;
- овластено лице е лицето вработено кај овластени-
от менувач, пријавено од овластениот менувач во На-
родната банка и евидентирано во Регистарот на издаде-
ните решенија на Народната банка како лице што ќе ги
врши менувачките работи;
- одговорно лице е лицето што го застапува правно-
то лице по закон;
- овластена банка е банката којашто од гувернерот
на Народната банка има добиено дозвола за основање и
работење;
- готовина се ефективни странски пари и чекови и
денари;
Стр. 8 - Бр. 212
- банкомат со функција за менувачко работење е ав-
томатска машина преку која овластена банка врши ку-
пување, продажба или купопродажба на ефективни
странски пари на физички лица; и
- соработник е физичко лице коешто заедно со фи-
зичкото лице кое е одговорно лице на подносителот на
барањето, директно или индиректно и/или преку дого-
вор, остварува контрола врз домашно или странско тр-
говско друштво.
II. УСЛОВИ ЗА ДОБИВАЊЕ ДОЗВОЛА ЗА ВРШЕЊЕ
МЕНУВАЧКИ РАБОТИ И ПОТРЕБНА
ДОКУМЕНТАЦИЈА
3. Заради добивање дозвола од Народната банка за
вршење менувачки работи, подносителот на барањето
задолжително треба да ги исполни следниве услови:
- да е регистриран за дејноста „66.12 Дејности на
посредување во работењето со хартии од вредност и
стоковни договори“ или да е регистриран со „општата
клаузула за бизнис“, во Трговскиот регистар и региста-
рот на други правни лица;
- да располага со соодветна просторија за вршење
на менувачките работи;
- доколку сака да ги врши менувачките работи во
свое име, а за сметка на банка, да има склучено дого-
вор со банката. Со договорот двете страни ги регулира-
ат меѓусебните права и обврски најмалку во врска со
износот на провизијата, потребните упатства и об-
расци, откупот и продажбата, курсната листа по која ќе
се вршат менувачките работи, контролата, меѓусебното
известување и известувањето наменето за Народната
банка, трошоците, како и бројот на менувачките места
преку кои ќе работи подносителот на барањето;
- да има каса за безбедно чување на готовината ко-
јашто ќе се користи исклучиво за вршење на менувач-
ките работи;
- во просторијата каде што ќе се вршат менувачките
работи да има соодветни средства за заштита и обезбе-
дување на готовината, имотот и вработените;
- да не е отворена стечајна постапка или да не е во-
ведена постапка на ликвидација на подносителот на ба-
рањето;
- против одговорното лице на подносителот на ба-
рањето да не е изречена прекршочна санкција забрана
за вршење професија, дејност или должност;
- против одговорното лице на подносителот на ба-
рањето да не е изречена правосилна судска пресуда на
безусловна казна затвор над шест месеци, сѐ додека
траат правните последици од пресудата. Доколку одго-
ворното лице на подносителот на барањето има сора-
ботник, против соработникот да не е изречена правос-
илна судска пресуда на безусловна казна затвор над
шест месеци, во периодот сѐ додека траат правните по-
следици од пресудата.
4. За добивање дозвола за вршење менувачки ра-
боти, подносителот на барањето доставува писмено ба-
рање до Народната банка коешто ги содржи следниве
податоци:
- фирма и седиште, единствен матичен и даночен
број на подносителот на барањето;
- име и презиме, место и датум на раѓање, матичен
број, адреса на живеење, број на телефон, датум на из-
давање и рок на важење на личната карта и државјан-
ство на физичкото лице резидент кое е одговорно лице
или овластено лице на подносителот на барањето. За
физичкото лице нерезидент коешто е одговорно лице
или овластено лице, барањето содржи име и презиме,
место и датум на раѓање, матичен број, адреса на прес-
тојот во Република Северна Македонија, број на теле-
фон, датум и место на издавање, рок на важење и број
на дозволата за престој и државјанство;
10 октомври 2023
- адреса на просторијата во која ќе се вршат мену-
вачките работи;
- број на телефон и адреса на електронско сандаче
за прием (е-пошта) на подносителот на барањето;
- за чија сметка ќе ги врши менувачките работи.
Во прилог на писменото барање од ставот 1 на оваа
точка се поднесува и следнава документација:
- доказ дека подносителот на барањето е регистри-
ран за дејноста „66.12 Дејности на посредување во ра-
ботењето со хартии од вредност и стоковни договори“
или дека е регистриран со „општата клаузула за биз-
нис“ во Трговскиот регистар и регистарот на други
правни лица. Изводот од Трговскиот регистар и регис-
тарот на други правни лица да не е постар од 1 (еден)
месец пред денот на поднесувањето на барањето;
- доказ за сопственост или договор за закуп на
просторијата во која ќе се врши менувачкото работење;
- договор склучен со банка, доколку менувачките
работи ги врши во свое име, а за сметка на банка;
- доказ дека има каса;
- доказ за заграден пулт и инсталиран алармен сис-
тем или заграден пулт со непробојно стакло;
- доказ од надлежен орган дека против подносите-
лот на барањето не е отворена стечајна постапка или не
е воведена постапка на ликвидација;
- доказ од надлежен орган дека против одговорното
лице на подносителот на барањето не е изречена прекр-
шочна санкција забрана за вршење професија, дејност
или должност, не постар од 6 (шест) месеци пред денот
на поднесувањето на барањето;
- изјава за лични податоци (име и презиме, место и
датум на раѓање, матичен број, адреса на живеење, да-
тум на издавање и рок на важење на личната карта и
државјанство) на физичкото лице резидент кое е одго-
ворно лице или овластено лице на подносителот на ба-
рањето, со која се потврдува дека податоците содржа-
ни во изјавата се негови и точни, заверена од овластено
лице (нотар);
- изјава за лични податоци (име и презиме, место и
датум на раѓање, матичен број, адреса на престојот во
Република Северна Македонија, датум и место на изда-
вање, рок на важење и број на дозволата за престој и
државјанство), на физичкото лице нерезидент кое е од-
говорно лице или овластено лице на подносителот на
барањето, со која се потврдува дека податоците сод-
ржани во изјавата се негови и точни, заверена од овлас-
тено лице (нотар);
- изјава од одговорното лице на подносителот на
барањето дадена под целосна кривична и материјална
одговорност, дали заедно со друго физичко лице ди-
ректно или индиректно и/или преку договор, остварува
контрола врз домашно или странско трговско друштво,
заверена од овластено лице (нотар);
- Прашалник (образец 1), пополнет и потпишан од
одговорното лице на подносителот на барањето, заве-
рен од овластено лице (нотар), не постар од 6 (шест)
месеци пред денот на поднесувањето на барањето;
- доказ од надлежен орган кој содржи податоци за
називот на правните лица во кои одговорното лице на
подносителот на барањето е евидентирано како осно-
вач, сопственик, содружник, член на орган на управу-
вање или надзор, не постар од 1 (еден) месец пред де-
нот на поднесувањето на барањето.
5. Документацијата којашто се доставува кон бара-
њето за издавање дозвола за вршење менувачки работи
треба да биде доставена во оригинал или копија завере-
на кај овластено лице (нотар). Доколку документација-
10 октомври 2023
та што треба да се достави е на друг јазик, заедно со
оригиналот се доставува и превод на македонски јазик,
заверен од овластен судски преведувач.
За одлучување во врска со барањето за издавање
дозвола за вршење менувачки работи, Народната банка
може да побара допрецизирање на веќе доставената до-
кументација или доставување на дополнителни доку-
менти, податоци и/или информации од подносителот
на барањето.
6. Народната банка, по службена должност, обезбе-
дува потврда за (не)осудуваност на физичкото лице ре-
зидент кое е одговорно лице на подносителот на бара-
њето, во смисла на точка 3 став 1 алинеја 8 од оваа од-
лука, од надлежниот суд.
Доколку физичкото лице резидент кое е одговорно
лице на подносителот на барањето има соработник во
смисла на точка 2 став 1 алинеја 10 од оваа одлука, На-
родната банка по службена должност обезбедува пот-
врда за (не)осудуваност на соработникот од надлежни-
от суд.
Доколку се работи за странски физички лица, вак-
вите потврди издадени од надлежните институции во
странската земја треба да бидат доставени кон барање-
то за добивање дозвола за вршење менувачки работи
од страна на подносителот на барањето и не треба да
бидат постари од 6 (шест) месеци пред денот на подне-
сување на барањето.
Доколку законодавството на земјата од која доаѓа
физичкото лице кое е одговорно лице на подносителот
на барањето или соработникот на овa лицe, поинаку ја
регулира материјата од точката 6 став 1 на оваа одлука,
подносителот на барањето е должен да приложи соод-
ветен документ издаден од страна на надлежен орган
или правно мислење од адвокат, со што ќе може да се
потврди разликата во регулативата.
7. Народната банка одлучува во врска со барањето
од точката 4 на оваа одлука со решение, во рок од 15
(петнаесет) работни дена од денот на комплетноста на
барањето.
Под комплетно барање се подразбира барање во кое
се содржани податоците и документацијата пропишани
во точката 4 и документацијата која што ќе ја побара и
ќе ја обезбеди Народната банка согласно со точката 5 и
точката 6 на оваа одлука.
8. Овластениот менувач кој од Народната банка до-
бил дозвола за вршење менувачки работи е должен,
најдоцна во рок од 30 (триесет) дена од денот на доби-
вањето на решението, да ги исполни и следниве допол-
нителни услови:
- на секое менувачко место видно да ги истакне
фирмата на правното лице и посебен натпис „менувач-
ница“ на македонски јазик и на најмалку еден од сле-
дниве јазици: англиски, германски, француски, шпан-
ски и италијански. Ако во истото менувачко место
врши и други работи, натписот „менувачница“ мора да
го истакне и во делот каде што се вршат менувачките
работи;
- да обезбеди доказ дека на денарската платежна
сметка располага со најмалку 200.000,00 денари;
- да инсталира интернет-врска;
- да обезбеди сертификат за електронски потпис од
овластен издавач на дигитални сертификати за елек-
тронски потписи;
- да има програма за ефикасно намалување и упра-
вување со идентификуваниот ризик од перење пари и
финансирање на тероризам, согласно со прописите со
кои е регулирано спречувањето перење пари и финан-
сирањето на тероризмот.
Бр. 212 - Стр. 9
Овластениот менувач кој од Народната банка добил
решение за изменување и дополнување на решението за
вршење на менувачките работи заради промена на адреса-
та на менувачкото место или заради отворање ново мену-
вачко место е должен да го исполни дополнителниот ус-
лов од ставот 1 алинеја 1 на оваа точка, во рок од 30 (три-
есет) дена од денот на добивањето на решението.
Овластениот менувач е должен писмено да ја извес-
ти и да достави докази до Народната банка за исполну-
вањето на дополнителните услови.
9. Овластениот менувач може да отвори посебна де-
нарска платежна сметка и девизна сметка за вршење на
менувачките работи коишто ќе служат исклучиво за
вршење на менувачките работи.
Од девизната сметка за вршење на менувачките ра-
боти, менувачот може:
- на овластената банка да ѝ продава девизи од упла-
тените ефективни странски пари коишто потекнуваат
од вршењето на менувачките работи; или
- да повлекува или да внесува ефективни странски
пари во/од касата на менувачкото место.
Од посебната денарска платежна сметка, менувачот
може:
- да повлекува и да внесува денари во/од касата на
менувачкото место;
- да пренесува денари на/од редовната денарска
платежна сметка од точката 8 став 1 алинеја 2 на оваа
одлука; или
- да купува ефективни странски пари во евра од ов-
ластената банка и да ги внесува во касата на менувач-
кото место.
Овластениот менувач може да купува ефективни
странски пари од ставот 3 алинеја 3 на оваа точка,
единствено поради недостиг на ефективни странски па-
ри во евра, за што задолжително склучува договор со
овластената банка со кој се уредуваат условите за ку-
пување ефективни странски пари.
Ефективните странски пари купени во согласност
со ставот 4 на оваа точка, овластениот менувач не смее
да ги продава по курс којшто е повисок од 0,03 денари
од курсот по кој ги купил од овластената банка.
За склучениот договор од став 4 на оваа точка, ов-
ластениот менувач е должен да ја извести Народната
банка, во рок од еден работен ден од датумот на склу-
чувањето на договорот.
При отворањето на сметките од став 1 на оваа
точка, овластениот менувач е должен да ѝ достави на
овластената банка решение за добивање
10. Овластениот менувач може да отвори посебна
денарска платежна сметка и девизна сметка за вршење
менувачки работи во повеќе овластени банки. Овласте-
ниот менувач во една овластена банка може да отвори
само една посебна денарска платежна сметка и една де-
визна сметка за вршење менувачки работи.
Доколку на овластениот менувач му е укината доз-
волата за вршење менувачки работи, по која било ос-
нова, тој е должен да ги затвори посебните сметки од
ставот 1 на оваа точка, отворени за оваа намена кај ов-
ластените банки, веднаш или најдоцна во рок од 3 (три)
работни дена од денот на добивањето на решението.
11. Народната банка, по писменото известување од
овластениот менувач или по истекот на рокот определен
во точка 8 од оваа одлука, ќе изврши контрола на мену-
вачкото место за исполнување на условите од точка 3
став 1 алинеи 4 и 5 и точка 8 од оваа одлука. Доколку се
утврди дека тие се исполнети за секое менувачко место,
издава писмен белег ? налепница, со натпис „менувачни-
цата ги исполнува условите за менувачко работење“.
Стр. 10 - Бр. 212
По добивањето на налепницата, овластениот мену-
вач е должен во рок од 3 (три) работни дена да започне
со вршење на менувачките работи.
12. Доколку Народната банка со контролата утврди
дека не се исполнети условите од точка 3 став 1 алинеи
4 и 5 и точка 8 од оваа одлука, нема да му издаде
писмен белег - налепница на овластениот менувач и ќе
му ја одземе дозволата за вршење менувачки работи.
13. Овластениот менувач е должен веднаш да ја из-
вести Народната банка и да ѝ достави соодветна доку-
ментација за секоја промена на условите од точката 3
од оваа одлука, со исклучок на променатa на условите
за кои е предвиден друг рок на известување согласно
со ставовите 2, 3, 4 и 6 од оваа точка.
Овластениот менувач е должен да ја извести Народ-
ната банка за престанокот на вршење на менувачките
работи, за секое затворање на менувачко место, за от-
ворање ново менувачко место и за промена на адресата
на која се наоѓа менувачкото место и да ѝ ги достави
соодветните податоци од точката 4 став 1 алинеи 2 и 3
и соодветната документација од точката 4 став 2 али-
неи 1, 2, 4, 5, 8 и 9 од оваа одлука, најмалку 5 (пет) ра-
ботни дена пред да настане промената. Доколку мену-
вачот престане со вршење на менувачките работи, го
затвори менувачкото место или направи промена на ад-
ресата на која се наоѓа менувачкото место, должен е
како прилог кон известувањето да го врати писмениот
белег/белези – налепницата/налепниците издаден/изда-
дени за менувачкото место/места.
Овластениот менувач е должен да ја извести Народ-
ната банка за промена на податоците за фирмата и се-
диштето и да ѝ ја достави документацијата од точката
4 став 2 алинеја 1 од оваа Одлука, најдоцна 5 (пет) ра-
ботни дена по направената промена. Кон известува-
њето, задолжително се доставува и решението за упис
на промената, издадено од Централниот регистар на
Република Северна Македонија.
Овластениот менувач е должен да ја извести Народ-
ната банка пред да направи промена на податокот за
одговорното лице и да ѝ ја достави соодветната доку-
ментација од точката 4 став 2 алинеи 1, 7, 8, 9, 10, 11 и
12, како и документацијата од точката 6 доколку стану-
ва збор за физичкото лице нерезидент коешто треба да
биде одговорно лице на овластениот менувач. Народ-
ната банка, во рок од 15 (петнаесет) работни дена од
приемот на известувањето и доставената и обезбедена-
та документација го известува овластениот менувач де-
ка може да ја направи промената. Во рок од 5 (пет) ра-
ботни дена по извршениот упис на соодветната проме-
на во Централниот регистар на Република Северна Ма-
кедонија, овластениот менувач е должен да ја извести
Народната банка и да ѝ ја достави новата документаци-
ја од точката 4 став 2 алинеја 1 од оваа одлука.
Доколку врз основа на известувањето и доставената
и обезбедената документација од ставот 4 на оваа точ-
ка се утврди дека лицето коешто треба да биде одго-
ворно лице на овластениот менувач не ги исполнува
соодветните услови од точката 3 од оваа одлука, На-
родната банка го известува овластениот менувач во рок
од 15 (петнаесет) работни дена дека е потребно во рок
од 30 (триесет) дена да достави известување и доку-
ментација за ново лице коешто ќе ги исполнува усло-
вите од точката 3 од оваа одлука.
Овластениот менувач е должен да ја извести Народ-
ната банка и да ѝ ја достави соодветната документација
од точката 4 став 2 алинеи 8 и 9 од оваа одлука, за се-
кое ново овластено лице што ќе ги врши менувачките
работи на менувачкото место, како и за секој престанок
10 октомври 2023
со работа на некое од овластените лица за вршење на
менувачките работи на менувачкото место, најмалку 5
(пет) работни дена пред да настане промената. Сите ов-
ластени лица може да вршат менувачки работи на се-
кое менувачко место, при што одговорното лице доста-
вува список на овластените лица до Народната банка.
Во зависност од податоците коишто согласно со
оваа точка се менуваат и документацијата доставена за
нив, како и за престанокот со вршење менувачки ра-
боти, Народната банка му издава соодветно решение
или известување на овластениот менувач во рок од 15
(петнаесет) работни дена од приемот на комплетното
известување.
14. Овластената банка го добива овластувањето за
вршење менувачки работи од Народната банка, со доз-
волата за основање и работење на банката.
15. Овластената банка е должна да ја извести На-
родната банка за адресата на секое отворено или затво-
рено менувачко место, односно за секоја промена на
адресата на менувачкото место, најмалку 5 (пет) работ-
ни дена пред да настане промената.
Народната банка ѝ издава писмен белег - налепница
на банката од став 1 од оваа точка за секое отворено
менувачко место, односно ја повлекува издадената на-
лепница за секое затворено менувачко место.
16. Народната банка води регистар на издадените
решенија, којшто содржи:
- број и датум на издаденото решение;
- фирма, седиште, единствен матичен и даночен
број на овластениот менувач;
- име на банката доколку овластениот менувач
склучил договор со банка;
- адреса на менувачкото место и адреса на банкома-
тот со функција за менувачко работење;
- број на налепницата;
- име и презиме, матичен број, адреса на живе-
ење/престој на одговорното лице на овластениот мену-
вач и на овластените лица коишто ги вршат менувачки-
те работи кај овластениот менувач и
- адреса на електронското сандаче за прием (е-
пошта) на овластениот менувач.
III. НАЧИН НА ВРШЕЊЕ НА МЕНУВАЧКИТЕ
РАБОТИ
17. Во вршењето на менувачките работи, овласте-
ниот менувач е должен:
- да ја залепи налепницата на видно место во прос-
торијата во која се вршат менувачките работи;
- во просторијата во која се вршат менувачките ра-
боти да истакне на видно место известување напишано
со големи печатни букви со следнава содржина: „Сог-
ласно со точка 17 став 1 алинеја 5 од Одлуката за мену-
вачки работи донесена од Народната банка на Републи-
ка Северна Македонија, овластениот менувач е должен
да издаде потврда за купување/продавање ефективни
странски пари и чекови на образецот МТ1 за секоја
склучена трансакција“;
- да врши менувачки работи само со физички лица;
- да има истакнато курсна листа на куповни и про-
дажни курсеви на валутите коишто ги купува и ги про-
дава, на видно место и во секое време;
- да изготви „потврда за купување/продавање ефек-
тивни странски пари и чекови“ за секое купување/про-
давање ефективни странски пари и чекови на образе-
цот МТ1 во два примерока, од кои еден задолжително
му се дава на физичкото лице, а вториот примерок се
чува во сопствената евиденција;
10 октомври 2023
- да го евидентира секое купување/продавање ефек-
тивни странски пари и чекови во благајничкиот днев-
ник;
- секојдневно да води благајнички дневник;
- да доставува збирен декаден извештај до Народна-
та банка во рок од два работни дена по истекот на дека-
дата на образецот ИМР1;
- да ги врши менувачките работи на менувачките
места за кои е издадена дозвола од Народната банка и
коишто се евидентирани во Регистарот на издадените
решенија на Народната банка;
- да обезбеди менувачките работи да ги вршат само
овластените лица кои се пријавени во Народната банка
и евидентирани во Регистарот на издадените решенија
на Народната банка;
- да обезбеди да нема разлики помеѓу документите
за прометот и фактичката состојба на готовината на
благајничкото место;
- да не чува готовина на благајничкото место којаш-
то не потекнува од вршење на менувачките работи.
Овластените лица коишто ги вршат менувачките рабо-
ти можат на менувачкото место да чуваат своја готови-
на во денари или странска валута, најмногу во износ од
6.000,00 денари во денарска противвредност по лице
(лични средства);
- да ја чува документацијата врз основа на вршење
на менувачките работи од последните 3 (три) месеци,
во просторијата каде што се вршат менувачките ра-
боти;
- при купување ефективни странски пари и чекови
од нерезиденти над износот од 10.000,00 евра во денар-
ска противвредност, да побара и да задржи писмена
потврда за внесени ефективни странски пари и чекови
во Република Северна Македонија, издадена од Царин-
ската управа на Република Северна Македонија, или
документ како доказ дека тие се подигнати од сметката
отворена кај овластена банка, во оригинал;
- во просторијата за вршење менувачки работи во
секое време да има истакнато натпис „менувачница“ на
македонски јазик и на еден од следниве јазици: ан-
глиски, германски, француски, шпански и италијански;
- во просторијата за вршење на менувачките работи
на видно место да го истакне работното време на мену-
вачницата, вклучувајќи го и времето предвидено за па-
уза и да се придржува до истакнатото работно време.
Овластениот менувач е должен, во однос на мерки-
те и дејствијата за откривање и спречување перење па-
ри и финансирање на тероризмот, да постапува соглас-
но со прописите коишто го регулираат спречувањето
перење пари и други приноси од казниво дело и финан-
сирањето на тероризмот.
Овластениот менувач треба веднаш да достави из-
вестување до Народната банка за секој прекин во врше-
њето на менувачкото работење.
За докажување на оправданоста на прекинот во
вршењето на менувачкото работење, овластениот ме-
нувач приложува соодветна документација. Доколку
документацијата што се приложува содржи лични по-
датоци за одговорното лице или овластеното лице, се
приложува и писмена изјава од субјектот на личните
податоци, со која се изразува неговата согласност за
обработка на неговите лични податоци за конкретната
цел, заверена од овластено лице (нотар).
Личните податоци од ставот 4 од оваа точка, На-
родната банка ги чува 1 (една) година од денот на нив-
нoто доставување.
Бр. 212 - Стр. 11
III-A. ВРШЕЊЕ НА МЕНУВАЧКИТЕ РАБОТИ ПРЕКУ
БАНКОМАТ СО ФУНКЦИЈА ЗА МЕНУВАЧКО
РАБОТЕЊЕ
18. Овластена банка може да врши менувачки рабо-
ти и преку банкомат со функција за менувачко рабо-
тење.
Овластената банка е должна да ја извести Народна-
та банка за секој поставен или отстранет (повлечен)
банкомат со функција за менувачко работење, како и за
секоја промена на адресата на која се наоѓа банкома-
тот, најмалку 5 (пет) работни дена пред да настане про-
мената. Во известувањето, банката треба да наведе на
кое најблиско менувачко место му припаѓа банкоматот
со функција за менувачко работење.
Кон известувањето од став 2 на оваа точка, овласте-
ната банка е должна да приложи документ со кој се
потврдува дека банкоматот со функција за менувачко
работење:
- e во сопственост или под закуп на овластената
банка;
- e сертифициран за сите апоени и валути за кои се
врши купопродажба на ефективни странски пари;
- може да препознава фалсификувани банкноти
и/или монети; и
- има инсталиран алармен систем и видеонадзор во
текот на 24 часа.
19. При вршењето менувачки работи преку банко-
мат со функција за менувачки работи, овластената бан-
ка е должна:
- да обезбеди на екранот на банкоматот со функција
за менувачко работење да се појавува писмениот белег
- налепницата издадена од Народната банка за мену-
вачкото место на кое му припаѓа банкоматот;
- да обезбеди задолжително издавање потврда за из-
вршената купопродажба на ефективните странски
пари;
- да обезбеди услови купопродажбата на ефективни
странски пари да се врши само со физички лица;
- да обезбеди пред секоја купопродажна трансакци-
ја на ефективни странски пари, на екранот на банкома-
тот со функција за менувачко работење да се појавува
курсната листа на куповни и продажни курсеви на ва-
лутите коишто се купуваат и продаваат;
- да обезбеди пред секоја купопродажна трансакци-
ја на ефективни странски пари, на екранот на банкома-
тот со функција за менувачко работење да се појавува
известување за износот кој ќе го добие физичкото
лице, како и за евентуалното заокружување на износот
до одреден апоен, со можност физичкото лице да ја
потврди или да ја одбие трансакцијата; и
- да врши купопродажба на ефективни странски па-
ри само на банкоматите со функција за менувачко ра-
ботење евидентирани во Регистарот на Народната
банка.
Овластената банка е должна да ги внесува трансак-
циите извршени преку банкоматот со функција за ме-
нувачко работење во збирниот декаден извештај, кој се
доставува до Народната банка на образецот ИМР1, во
рок од два работни дена по истекот на декадата.
Овластената банка е должна при вршење на мену-
вачките работи преку банкомат со функција за мену-
вачко работење да обезбеди почитување на прописите
коишто го регулираат спречувањето перење пари и
други приноси од казниво дело и финансирањето на те-
роризмот.
Стр. 12 - Бр. 212
IV. НАДЗОР
20. Народната банка врши надзор на примената на
одредбите од Законот за девизното работење и од оваа
одлука преку:
- посреден надзор со прибирање, следење и провер-
ка на извештаите и документацијата, коишто овласте-
ните менувачи, врз основа на оваа одлука, се должни
да ги доставуваат до Народната банка и
- непосреден надзор на вршењето на менувачките
работи кај овластениот менувач.
21. Овластениот менувач е должен на овластените
лица на Народната банка кои го вршат надзорот да им
овозможи непречено вршење на надзорот, увид во це-
локупното вршење на менувачките работи и на нивно
барање, да им ја стави на располагање целокупната
потребна документација.
22. Овластените лица на Народната банка, изготву-
ваат записник за утврдената состојба од извршениот
посреден или непосреден надзор. Записникот од из-
вршениот непосреден надзор се изготвува при вршење
на надзорот кај овластениот менувач или во простори-
ите на Народната банка.
Записникот кој се изработува при вршење на надзо-
рот кај овластениот менувач ги содржи најмалку сле-
дниве елементи:
- место и датум на изработка;
- име и седиште на овластениот менувач;
- адреса на менувачкото место;
- лица коишто го вршат надзорот;
- име и презиме, матичен број, адреса на живе-
ење/престој на овластеното лице за вршење на мену-
вачките работи;
- број и датум на решението на гувернерот врз ос-
нова на кое овластениот менувач врши менувачки ра-
боти и број на писмениот белег – налепницата издаден
за менувачкото место;
- законски прописи во кои е предвиден предметот
на надзорот;
- наод од извршениот надзор;
- рок во кој овластениот менувач може да поднесе
приговор на записникот;
- одредба дека записникот од извршениот надзор
претставува информација која е професионална тајна
на Народната банка;
- број на примероци во кои е составен записникот;
- место и датум кога овластеното лице го примило
записникот;
- потпис на овластеното лице;
- потпис на лицата коишто го извршиле надзорот.
Во ситуации кога менувачкото место е затворено,
иселено, кога е затекнато неовластено лице, кога се ра-
боти за оневозможен надзор или надзор извршен на ба-
рање на надлежен орган, записникот се изработува во
просториите на Народната банка. Овој записник ги
содржи следниве битни елементи:
- место и датум на изработка на записникот;
- број и датум на решението на гувернерот врз ос-
нова на кое овластениот менувач ги врши менувачките
работи;
- лица коишто го вршат надзорот;
- адреса на менувачкото место;
- наод од извршениот надзор;
-рок во кој овластениот менувач може да поднесе
приговор на записникот;
- одредба дека записникот од извршениот надзор
претставува информација која е професионална тајна
на Народната банка;
10 октомври 2023
- број на примероци во кои е составен записникот;
- потпис на лицата коишто го извршиле надзорот.
Записникот од извршениот надзор претставува ин-
формација која е професионална тајна на Народната
банка и овластениот менувач е должен да ја чува.
Овластениот менувач може да им ја цитира или на друг
начин да им ја наведе содржината на записникот на
трети лица, само со добиена писмена согласност од На-
родната банка.
Овластениот менувач има право да поднесе приго-
вор на записникот за спроведениот надзор во рок од 8
(осум) работни дена од денот на приемот на записни-
кот.
Овластените лица на Народната банка се должни да
му достават на овластениот менувач одговор на приго-
ворот на записникот во рок од 15 (петнаесет) дена од
датумот на приемот на приговорот на записникот, по
што и официјално ќе се смета дека надзорот е завршен,
а записникот е конечен.
23. Одредбите од точките 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,
12, 13, 17 став 1 алинеи 2, 6, 7, 10, 11, 12, 13 и 16 и точ-
ките 21 и 22 од оваа одлука не се однесуваат на овлас-
тените банки коишто имаат добиено дозвола за основа-
ње и работење од гувернерот на Народната банка.
V. ПРЕОДНИ И ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ
24. Гувернерот на Народната банка донесува упат-
ство за спроведување на оваа одлука.
25. Во врска со барањата за издавање дозволи за
вршење на менувачките работи, барањата за измена и
дополнување на дозволите за вршење на менувачките
работи и барањата за укинување на дозволите за врше-
ње на менувачките работи, поднесени до Народната
банка пред влегувањето во сила на оваа одлука ќе се
одлучува согласно со одредбите на Одлуката за мену-
вачки работи („Службен весник на Република Македо-
нија“ бр. 127/12, 42/14, 42/16, 184/18 и „Службен вес-
ник на Република Северна Македонија“ бр. 198/21 и
70/22).
Овластените менувачи коишто на денот на влегува-
њето во сила на оваа одлука имаат добиено дозвола за
вршење менувачки работи, освен овластените банки, се
должни најдоцна до 30 јуни 2024 година до Народната
банка да ги достават податоците од точката 4 став 1
алинеја 2 од оваа одлука, документите од точката 4
став 2 алинеи 1, 7, 8, 9, 10 и 12 (само за одговорното
лице на овластениот менувач) од оваа одлука и доку-
ментите од точката 6 (само за физичкото лице нерези-
дент кое е одговорно лице на овластениот менувач) од
оваа одлука.
26. На денот на влегувањето во сила на оваа одлука,
престанува да важи Одлуката за менувачки работи
(„Службен весник на Република Македонија“ бр.
127/12, 42/14, 42/16, 184/18 и „Службен весник на Ре-
публика Северна Македонија“ бр. 198/21 и 70/22).
27. Оваа одлука влегува во сила осмиот ден од де-
нот на објавувањето во „Службен весник на Република
Северна Македонија“.
Гувернер
и претседавач на Советот
Бр. 02-32963/3 на Народната банка на
5 октомври 2023 година Република Северна Македонија,
Скопје д-р Анита Ангеловска-Бежоска, с.р.
10 октомври 2023 Бр. 212 - Стр. 13
Стр. 14 - Бр. 212 10 октомври 2023
10 октомври 2023
Në përputhje me nenin 7, paragrafi (1), pika 10) dhe
nenin 47, paragrafi (1), pika 6) të Ligjit të Bankës Popullore
të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e
Republikës së Maqedonisë” nr. 158/10, 123/12, 43/14,
153/15, 6/16, 83/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së
Maqedonisë” nr. 110/21), nenin 36, paragrafi (3) dhe nenin
45, paragrafi (1) të Ligjit të Punës me Deviza (“Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 34/01, 49/01,
103/01, 51/03, 81/08, 24/11, 135/11, 188/13, 97/15, 153/15
dhe 23/16 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë
së Veriut” nr. 110/21), Këshilli i Bankës Popullore të
Republikës së Maqedonisë së Veriut miratoi
VENDIM
PËR VEPRIMTARINË KËMBIMORE
I. DISPOZITA TË PËRGJITHSHME
1. Me këtë vendim përcaktohen kushtet, mënyra,
procedura dhe dokumentacioni i nevojshëm për marrjen e
lejes për veprimtari këmbimi, mënyra e kryerjes së
veprimtarisë së këmbimit dhe mbikëqyrja që bën Banka
Popullore e Republikës së Maqedonisë së Veriut (në
tekstin e mëtejmë: Banka Popullore).
2. Disa terma të përdorur në këtë vendim kanë këto
kuptime:
- veprimtaria këmbimore është blerja e parave efektive
të huaja dhe e çeqeve në valutë të huaj nga persona fizikë
të huaj dhe vendas dhe shitja e parave të huaja efektive dhe
e personave fizikë vendas dhe të huaj;
- këmbyes të autorizuar janë persona juridikë rezidentë
me seli në Republikën e Maqedonisë së Veriut që kanë leje
nga Banka Popullore për veprimtari këmbimore në përputhje
me këtë vendim. Këmbyesit e autorizuar të parave mund të
kryejnë veprimtarinë këmbimore në emër dhe për llogari të
tyre ose në emër të tyre dhe për llogari të bankës;
- vendi i këmbimit është hapësira në të cilën kryhen
veprimtaritë këmbimore;
- vendi i arkëtimit është pjesa e këmbimoreve ku
kryhen veprimtaritë këmbimore;
- i autorizuari është personi i punësuar te këmbyesi i
autorizuar, i paraqitur dhe i regjistruar në Regjistrin e
Bankës Popullore si person i cili do të kryejë veprimtarinë
këmbimore;
- përgjegjësi është personi i cili ligjërisht përfaqëson
personin juridik;
- banka e autorizuar është banka të cilës i është dhënë
licenca e themelimit dhe veprimit nga guvernatori i Bankës
Popullore;
- paratë e gatshme janë paratë efektive të huaja dhe
çeqet dhe denarë;
- bankomati me funksion të këmbimit valutor është
makinë automatike përmes së cilës banka e autorizuar blen,
shet ose kryen shit-blerje të parave të huaja efektive për
personat fizikë; dhe
- bashkëpunëtori është personi fizik i cili së bashku me
personin fizik përgjegjës i parashtruesit të kërkesës,
drejtpërdrejt ose tërthorazi dhe/ose me marrëveshje,
ushtron kontroll mbi shoqëri tregtare vendase ose të huaj.
II. KUSHTET PËR MARRJEN E LEJES PËR
VEPRIMTARI KËMBIMORE DHE
DOKUMENTACIONI I NEVOJSHËM
3. Për të marrë leje nga Banka Popullore për të kryer
veprimtarinë këmbimore, parashtruesi i kërkesës duhet të
plotësojë këto kushte:
- të jetë i regjistruar për veprimtarinë “66.12 Aktivitetet
ndërmjetësuese në punën me kontratat e letrave me vlerë
dhe të mallrave” ose është të jetë i regjistruar me
“klauzolën e përgjithshme të biznesit”, në Regjistrin tregtar
dhe Regjistrin e personave të tjerë juridikë;
Бр. 212 - Стр. 15
- të ketë hapësirë të përshtatshme për kryerjen e
veprimtarisë këmbimore;
- nëse dëshiron të kryejë veprimtarinë këmbimore në
emrin e vet, ndërsa për llogari bankare, të ketë lidhur
marrëveshje me bankën. Me kontratën, të dyja palët
rregullojnë të drejtat dhe detyrimet e tyre të ndërsjella më
të paktën në lidhje me shumën e provizionit, udhëzimet
dhe formularët e nevojshëm, blerjen dhe shitjen, listën e
kursit të këmbimit sipas të cilit do të kryhen veprimtaritë
këmbimore, kontrollin, njoftimin e ndërsjellë dhe njoftimin
e dedikuar për Bankën Popullore, harxhimet, si dhe numrin
e zyrave të këmbimit përmes të cilave do të punojë
parashtruesi i kërkesës;
- të ketë kasafortë për mbajtjen e sigurt të parave, e cila
do të përdoret ekskluzivisht për kryerjen e veprimtarisë
këmbimore;
- në hapësirat ku do të kryhet veprimtaria këmbimore
duhet të ketë mjete të duhura për mbrojtjen dhe sigurinë e
parave të gatshme, pronës dhe punonjësve;
- të mos ketë hapur procedurën e falimentimit ose nuk
ka filluar procedurën e likuidimit për parashtruesin e
kërkesës;
- ndaj përgjegjësit të parashtruesit të kërkesës të mos
jetë shqiptuar sanksion kundërvajtës për ndalimin e
ushtrimit të profesionit, veprimtarisë ose detyrës;
- ndaj përgjegjësit të kërkuesit të mos jetë shqiptuar
aktgjykimi i formës së prerë me burgim të pakushtëzuar
mbi gjashtë muaj, përderisa zgjasin pasojat juridike të
aktgjykimit. Nëse përgjegjësi i kërkuesit ka bashkëpunëtor,
bashkëpunëtori të mos jetë i dënuar me burgim të
pakushtëzuar më shumë se gjashtë muaj, për aq kohë sa
zgjasin pasojat juridike të aktgjykimit.
4. Për të marrë lejen për kryerjen e veprimtarisë
këmbimore, parashtruesi i kërkesës dorëzon kërkesë me
shkrim deri te Banka Popullore, që përmban informacionin
e mëposhtëm:
- kompaninë dhe selinë e parashtruesit të kërkesës,
numrin e vetëm i amzës dhe tatimor;
- emrin dhe mbiemrin, vendin dhe datën e lindjes,
numrin e vetëm të amzës, adresën e banimit, numrin e
telefonit, datën e lëshimit dhe afatin e vlefshmërisë së
letërnjoftimit dhe shtetësinë e personit fizik rezident që
është përgjegjësi ose i autorizuari i parashtruesit të
kërkesës. Për personin fizik jorezident i cili është person
përgjegjës ose person i autorizuar, kërkesa përmban emrin
dhe mbiemrin, vendin dhe datën e lindjes, numrin e vetëm
të amzës, adresën e vendbanimit në Republikën e
Maqedonisë së Veriut, numrin e telefonit, datën dhe vendi i
lëshimit, periudha e vlefshmërisë dhe numri i lejes së
qëndrimit dhe shtetësisë;
- adresën e vendit ku do të realizohet veprimtaria
këmbimore;
- numrin e telefonit dhe adresën e emalit të
parashtruesit të kërkesës;
- në llogari të cilit do të kryejë veprimtarinë
këmbimore.
Në shtojcë të kërkesës me shkrim të paragrafit (1) të
kësaj pike dorëzohet edhe ky dokumentacion:
- dëshmi se parashtruesi i kërkesës është i regjistruar
për aktivitetin “66.12 Aktivitetet ndërmjetësuese në punën
me kontratat e letrave me vlerë dhe të mallrave” ose është i
regjistruar me “klauzola e përgjithshme e biznesit”, në
Regjistrin Tregtar dhe regjistrin e personave të tjerë
juridikë. Certifikatë nga Regjistri Tregtar dhe nga regjistri i
personave të tjerë juridikë të mos jetë më i vjetër se 1 (një)
muaj para ditës së paraqitjes së kërkesës;
- dëshmi pronësie ose marrëveshja e blerjes së
hapësirës ku do të kryhet veprimtaria këmbimore;
- marrëveshja e lidhur me bankën, nëse veprimtarinë
këmbimore e kryen në emër të tij, ndërsa për llogari të
bankës;
- dëshmi kasaforte;
Стр. 16 - Бр. 212
- dëshmia për kabinën e punës dhe sistemin e alarmit të
instaluar ose kabinë pune të ndërtuar nga xhami antiplumb;
- dëshmia nga organi kompetent se nuk është hapur
asnjë procedurë falimentimi ndaj parashtruesit të kërkesës
ose nuk ka filluar procedura e likuidimit;
- dëshmia nga organi kompetent që ndaj përgjegjësit të
parashtruesit të kërkesës nuk është shqiptuar sanksion
kundërvajtës për ndalimin e ushtrimit të profesionit,
veprimtarisë ose detyrës, jo më i vjetër se 6 (gjashtë) muaj
para ditës së paraqitjes së kërkesës;
- deklarata e të dhënave personale (emri dhe mbiemri,
vendin dhe datën e lindjes, numrin e vetëm të amzës,
adresën e banimit, data e lëshimit dhe periudha e
vlefshmërisë së kartelës së identitetit dhe shtetësisë)
personit fizik rezident që është përgjegjësi ose person i
autorizuar i kërkuesit, duke konfirmuar se të dhënat që
përmban deklarata janë të tija dhe të sakta, të vërtetuara
nga i autorizuari (noter);
- deklarata e të dhënave personale (emri dhe mbiemri,
vendin dhe datën e lindjes, numrin e vetëm të amzës,
adresën e banimit në Republikën e Maqedonisë së Veriut,
data dhe vendi i lëshimit, periudha e vlefshmërisë dhe
numri i lejes së qëndrimit dhe shtetësisë), të personit fizik
jorezident që është person përgjegjës ose person i
autorizuar i parashtruesit të kërkesës, duke vërtetuar se të
dhënat që përmban deklarata janë të tija dhe të sakta, të
vërtetuara nga i autorizuari (noter);
- deklarata e përgjegjësit të parashtruesit të kërkesës të
dhënë nën përgjegjësinë e plotë penale dhe materiale, nëse,
së bashku me person tjetër fizik, drejtpërdrejt ose tërthorazi
dhe/ose nëpërmjet një marrëveshjeje, ushtron kontroll mbi
shoqëri tregtare vendase ose të huaj, të vërtetuara nga i
autorizuari (noter);
- pyetësor (formulari 1), i plotësuar dhe i nënshkruar
nga përgjegjësi i parashtruesit të kërkesës, i vërtetuar nga i
autorizuari (noter) jo më i vjetër se 6 (gjashtë) muaj para
ditës së paraqitjes së kërkesës;
- dëshmia nga organi kompetent që përmban të dhëna
për emrin e personave juridikë në të cilin përgjegjësi i
kërkuesit është regjistruar si themelues, pronar,
bashkëpunëtor, anëtar i organit drejtues ose mbikëqyrës, jo
më i vjetër se 1 (një) muaj para ditës së paraqitjes së
kërkesës.
5. Dokumentacioni që i bashkëngjitet kërkesës për
dhënien e lejes për veprimtari këmbimore duhet të
dorëzohet në origjinal ose kopje të vërtetuar nga i
autorizuari (noteri). Nëse dokumentacioni që do të
dorëzohet është në gjuhë tjetër, së bashku me origjinalin
dorëzohet përkthimi në gjuhën maqedonase, i vërtetuar nga
përkthyesi i autorizuar gjyqësor.
Për vendosjen e kërkesës për lëshimin e lejes për
veprimtari këmbimore, Banka Popullore mund të kërkojë
përsosje të dokumentacionit të dorëzuar tashmë ose
dorëzim të dokumenteve, të dhënave dhe/ose
informacioneve shtesë nga parashtruesi i kërkesës.
6. Banka Popullore, në detyrë profesionale, siguron
vërtetimin e (mos)dënimit të personit fizik rezident që
është përgjegjësi i kërkuesit, në kuptim të pikës 3),
paragrafit (1), nënparagrafit (8) të këtij vendimi, nga
gjykata kompetente.
Nëse personi fizik rezident që është përgjegjësi i
parashtruesit të kërkesës ka bashkëpunëtor në kuptim të
pikës 2), paragrafit (1), nënparagrafit (10) të këtij vendimi,
Banka Popullore sipas detyrës zyrtare jep vërtetimin e
(mos)dënimit të punonjësit nga gjykata kompetente.
Nëse bëhet fjalë për persona fizikë të huaj, vërtetimet e
tilla të lëshuara nga institucionet kompetente në shtetin e
huaj duhet t'i paraqiten kërkesës për marrjen e lejes për
veprimtari këmbimore nga ana e parashtruesit të kërkesës
jo më i vjetër se 6 (gjashtë) muaj para ditës së paraqitjes së
kërkesës.
10 октомври 2023
Nëse legjislacioni i vendit të origjinës së personit fizik
që është përgjegjësi i parashtruesit të kërkesës ose
bashkëpunuesi i këtij personi, e rregullon ndryshe çështjen
e pikës 6, paragrafi 1 të këtij vendimi, parashtruesi i
kërkesës është i detyruar të bashkëngjis dokument përkatës
të lëshuar nga autoriteti kompetent ose mendim ligjor nga
avokat, i cili do të jetë në gjendje të konfirmojë ndryshimin
në rregullore.
7. Banka Popullore vendos që në lidhje me kërkesën e
pikës 4) të këtij vendimi me aktvendim, në afat prej 15
(pesëmbëdhjetë) ditë pune nga dita e kompletimit të kërkesës.
Me kërkesë të kompletuar nënkuptohet kërkesa që
përmban të dhënat dhe dokumentacion e përshkruar në
pikën 4) dhe dokumentacionin që Banka Popullore do të
kërkojë dhe do të sigurojë në përputhje me pikën 5) dhe 6)
të këtij vendimi.
8. Këmbyesi i autorizuar i cili ka marrë leje nga Banka
Popullore për kryerjen e veprimtarinë këmbimore është i
detyruar, jo më vonë se brenda 30 (tridhjetë) ditëve nga
dita e marrjes së aktvendimit, t'i përmbush edhe kushtet e
mëposhtme:
- në çdo pikë këmbimi, të afishohet në mënyrë të
dukshme emri i personit juridik dhe mbishkrim të veçantë
“këmbimore” në gjuhën maqedonase dhe në të paktën në
një nga gjuhët e mëposhtme: anglisht, gjermanisht,
frëngjisht, spanjisht dhe italisht. Nëse i njëjti vend
këmbimi kryen edhe veprimtari të tjera, mbishkrimin
“këmbimore” duhet ta theksojë edhe në pjesën ku kryhen
veprimtaritë këmbimore;
- të sigurojë dëshmi se në llogarinë pagesore në denarë
ka të paktën 200.000,00 denarë;
- të instalojë lidhje interneti;
- të sigurojë certifikatë nënshkrimi elektronik nga
lëshues i autorizuar i certifikatave digjitale për nënshkrimet
elektronike;
- të ketë program për të reduktuar dhe menaxhuar në
mënyrë efektive rrezikun e identifikuar të pastrimit të
parave dhe financimit të terrorizmit, në pajtueshmëri me
rregulloret që rregullojnë parandalimin e pastrimit të
parave dhe financimin e terrorizmit.
Këmbyesi i autorizuar i cili ka marrë leje nga Banka
Popullore për ndryshimin dhe plotësimin e aktvendimit për
kryerjen e veprimtarisë këmbimore për shkak të ndryshimit
të adresës së vendit të këmbimit ose për shkak të hapjes së
një këmbimoreje të re, është i detyruar të plotësojë kushtin
shtesë të paragrafit (1), nënparagrafit (1) të kësaj pike,
brenda 30 (tridhjetë) ditëve nga dita e marrjes së vendimit.
Këmbyesi i autorizuar është i detyruar të njoftojë me
shkrim dhe të dorëzojë dëshmi në Bankën Popullore për
plotësimin e kushteve shtesë.
9. Këmbyesi i autorizuar mund të hap llogari të veçantë
pagesash në denarë dhe llogari në valutë të huaj për
kryerjen e veprimtarive këmbimore që do të shërbejë
ekskluzivisht për kryerjen e veprimtarisë këmbimore.
Nga llogaria valutore për kryerjen e veprimtarisë
këmbimore, këmbyesi mundet që:
- bankës së autorizuar t’i shes valutë nga paratë e huaja
efektive të paguara që burojnë nga kryerja e veprimeve
këmbimore; ose
- të tërheqë ose të futë para efektive të huaja në/nga
kasaforta e vendit të këmbimit.
Nga llogaria speciale në denarë, këmbyesi mund:
- të tërheq dhe të fus denarë në/nga kasaforta e vendit të
këmbimit;
- të transferojë denarë në/nga llogaria e rregullt
pagesore në denarë të pikës 8), paragrafi (1), nënparagrafi
(2) të këtij vendimi; ose
- të blejë para të huaja efektive në euro nga banka e
autorizuar dhe t'i sjellë në kasafortën e këmbimit.
Këmbyesi i autorizuar mund të blejë para të huaja
efektive të paragrafit (3), nënparagrafi (3) të kësaj pike,
vetëm për shkak të mungesës së parasë së huaj efektive në
euro, për të cilën ai duhet të lidhë marrëveshje me bankën e
autorizuar që rregullon kushtet për blerjen e parave të huaja
efektive.
10 октомври 2023
Paratë e huaja efektive të blera në përputhje me
paragrafin (4) të kësaj pike, këmbyesi i autorizuar nuk
mund t'i shesë me kurs më të lartë se 0,03 denarë nga kursi
me të cilin janë blerë nga banka e autorizuar.
Për marrëveshjen e lidhur të paragrafit (4) të kësaj pike,
këmbyesi i autorizuar i parave është i detyruar ta njoftojë
Bankën Popullore brenda një dite pune nga data e lidhjes
së marrëveshjes.
Gjatë hapjes së llogarive të paragrafit (1) të kësaj pike,
këmbyesi i autorizuar i parave është i detyruar t'i dorëzojë
bankës së autorizuar vendimin për marrjen e lejes për kryerjen
e veprimtarive këmbimore e lëshuar nga Banka Popullore.
10. Këmbyesi i autorizuar mund të hap llogari të
veçantë në denarë dhe llogari në valutë për kryerjen e
veprimtarive këmbimore në disa banka të autorizuara.
Këmbyesi i autorizuar në bankën e autorizuar mund të hapë
vetëm një llogari të veçantë pagesore në denarë dhe një
llogari në valutë të huaj për veprimtari këmbimore.
Nëse këmbyesit të autorizuar i është hequr licenca për
të kryer veprimtarinë këmbimore, në çdo bazë, ai është i
detyruar të mbyllë llogaritë e veçanta të paragrafit (1) të
kësaj pike, të hapura për këtë qëllim te bankat e
autorizuara, menjëherë ose brenda 3 (tre) ditëve pune nga
dita e marrjes së vendimit.
11. Banka Popullore, pas njoftimit me shkrim nga
këmbyesi i autorizuar ose pas mbarimit të afatit të
përcaktuar në pikën 8) të këtij vendimi, do të kryejë
kontrollin e vendit të këmbimit për plotësimin e kushteve
të pikës 3), paragrafi (1), nënparagrafi (4) dhe (5) dhe të
pikës 8) të këtij vendimi. Nëse vërtetohet se janë plotësuar
për çdo vend këmbimi, lëshon shënim me shkrim ̶ afishe,
me mbishkrimin “Këmbimorja i plotëson kushtet për
veprimtarinë këmbimore”.
Pas pranimit të afishes, këmbyesi i autorizuar është i
detyruar që brenda 3 (tri) ditëve të punës të fillojë kryerjen
e veprimtarisë këmbimore.
12. Nëse Banka Popullore me kontroll konstaton se nuk
janë plotësuar kushtet e pikës 3), paragrafi (1),
nënparagrafi (4) dhe (5) dhe pika 8) të këtij vendimi, nuk
do t'i lëshojë shkresë ̶ afishe këmbyesit të autorizuar dhe do
t'ia heq lejen për të kryer veprimtarinë këmbimore.
13. Këmbyesi i autorizuar është i detyruar të njoftojë
menjëherë Bankën Popullore dhe t'i sigurojë asaj
dokumentacionin përkatës për çdo ndryshim të kushteve të
pikës 3) të këtij vendimi, me përjashtim të ndryshimit të
kushteve për të cilat parashikohet periudhë tjetër njoftimi
në përputhje me paragrafët (2), (3), (4) dhe 6 të kësaj pike.
Këmbyesi i autorizuar është i detyruar të njoftojë
Bankën Popullore për ndërprerjen e veprimtarisë
këmbimore, për çdo realizim të këmbimit të parave, për
hapjen e një vend këmbimi të ri dhe për ndryshimin e
adresës ku ndodhet këmbimi i parave dhe t'i sigurojë të
dhënat përkatëse të pikës 4), paragrafi (1), nënparagrafi (2)
dhe (3) dhe dokumentacionin përkatës të pikës 4), paragrafi
(2), nënparagrafi (1), (2), (4), (5), (8) dhe (9) të këtij
vendimi, të paktën 5 (pesë) ditë pune para datës ndodh
ndryshimi. Nëse këmbyesi ndalon kryerjen e veprimtarisë
këmbimore, mbyll vendin e këmbimit ose ndryshon
adresën ku ndodhet vendkëmbimi, ai është i detyruar të
kthejë shenjën/shenjat me shkrim - afishen/afishet e
lëshuar/të lëshuara për vendin/vendet këmbimore.
Këmbyesi i autorizuar i parave është i detyruar të
njoftojë Bankën Popullore për ndryshimin e të dhënave të
kompanisë dhe të selisë dhe të dorëzojë dokumentacionin e
pikës 4), paragrafi (2), nënparagrafi (1) të këtij vendimi, jo
më vonë se 5 (pesë) ditë pune pasi është realizuar
ndryshimi. Së bashku me njoftimin duhet të dorëzohet edhe
vendimi për regjistrimin e ndryshimit, i lëshuar nga
Regjistri Qendror i Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Këmbyesi i autorizuar i parave është i detyruar të
njoftojë Bankën Popullore përpara se të bëjë ndryshimin e
të dhënave për përgjegjësin dhe të dorëzojë
Бр. 212 - Стр. 17
dokumentacionin përkatës të pikës 4), paragrafi (2),
nënparagrafët (1), (7), (8), (9), (10), (11) dhe (12), si dhe
dokumentacionin e pikës 6) nëse bëhet fjalë për person
fizik jorezident i cili duhet të jetë përgjegjësi i këmbyesit të
autorizuar. Banka Popullore, në afat prej15
(pesëmbëdhjetë) ditëve pune nga marrja e njoftimit dhe
dokumentacionit të dorëzuar dhe të siguruar, këmbyesi i
autorizuar njofton se mund të bëjë ndryshimin. Në afat prej
5 (pesë) ditësh pune pas regjistrimit të ndryshimit përkatës
në Regjistrin Qendror të Republikës së Maqedonisë së
Veriut, këmbyesi i autorizuar i parave është i detyruar ta
njoftojë Bankën Popullore dhe të dorëzojë
dokumentacionin e ri të pikës 4), paragrafi (2),
nënparagrafi (1) i këtij vendim.
Nëse në bazë të njoftimit dhe dokumentacionit të
paraqitur e të siguruar të pikës 4) e kësaj pike, konstatohet
se personi që duhet të jetë përgjegjësi i këmbyesit të
autorizuar nuk i plotëson kushtet e duhura të pikës 3) të
këtij vendimi. Banka Popullore në afat prej 15
(pesëmbëdhjetë) ditësh pune njofton këmbyesin e
autorizuar se është e nevojshme që brenda 30 (tridhjetë)
ditëve të dorëzojë njoftimin dhe dokumentacionin për
personin e ri që do t'i plotësojë kërkesat e pikës 3) të këtij
vendimi.
Këmbyesi i autorizuar është i detyruar të njoftojë
Bankën Popullore dhe t'i dorëzojë asaj dokumentacionin
përkatës të pikës 4), paragrafi (2), nënparagrafi (8) dhe (9)
të këtij vendimi, për çdo person të ri të autorizuar që do të
kryejë veprimtarinë këmbimore në vendkëmbim, si dhe për
çdo ndërprerje të punës së ndonjërit prej personave të
autorizuar për kryerjen e veprimtarisë këmbimore në
vendkëmbim, të paktën 5 (pesë) ditë pune para se të
ndodhë ndryshimi. Të gjithë personat e autorizuar mund të
kryejnë veprimtarinë këmbimore në çdo pikë këmbimi, me
përgjegjësin që dorëzon listën e personave të autorizuar në
Bankën Popullore.
Në varësi të të dhënave që ndryshohen në përputhje me
këtë pikë dhe dokumentacionit të paraqitur për to, si dhe të
ndërprerjes së këmbimit, Banka Popullore i jep vendim ose
njoftim përkatës këmbyesit të autorizuar brenda 15
(pesëmbëdhjetë) ditëve pune nga marrja e njoftimit të
plotë.
14. Banka e autorizuar merr autorizimin për kryerjen e
veprimtarisë këmbimore nga Banka Popullore, me leje për
themelimin dhe funksionimin e bankës.
15. Banka e autorizuar është e detyruar të njoftojë
Bankën Popullore për adresën e secilës këmbimore të
hapur ose të mbyllur, përkatësisht për çdo ndryshim të
vendit të këmbimit, të paktën 5 (pesë) ditë pune para se të
ndodhë ndryshimi.
Banka Popullore i lëshon bankës shënim me shkrim ̶
afishe të paragrafit (1) të kësaj pike për çdo këmbimore të
hapur, gjegjësisht tërheq afishen e lëshuar për secilën pikë
të mbyllur të këmbimit.
16. Banka Popullore mban regjistër të vendimeve të
nxjerra, i cili përmban:
- numrin dhe datën e vendimit të dhënë;
- kompaninë, selinë, numrin e vetëm unik dhe numri
tatimor të këmbyesit të autorizuar;
- emrin e bankës nëse këmbyesi i autorizuar ka lidhur
marrëveshje me një bankë;
- adresën e vendit të këmbimit dhe adresa e bankomatit
me funksion këmbimi valutor;
- numrin e afishes;
- emrin dhe mbiemrin, numrin e sigurimeve shoqërore,
adresën e vendbanimit/qëndrimit të përgjegjësit të
këmbyesit të autorizuar të parave dhe të personave të
autorizuar që kryejnë veprimtarinë këmbimore pranë
këmbyesit të autorizuar dhe
- adresën e kutisë postare elektronike (emaili) e
këmbyesit të autorizuar.
Стр. 18 - Бр. 212
III. MËNYRA E KRYERJES SË VEPRIMTARISË
KËMBIMORE
17. Në kryerjen e veprimtarisë këmbimore, këmbyesi i
autorizuar është i detyruar:
- të ngjis afishen në vend të dukshëm në hapësirën ku
realizohen veprimtaritë këmbimore;
- në hapësirën ku realizohen veprimtaritë këmbimore,
të theksojë në vend të dukshëm njoftim të shkruar me
shkronja të mëdha me përmbajtjen e mëposhtme: “Në
përputhje me pikën 17), paragrafi (1) nënparagrafi (5) i
Vendimit për veprimtarinë këmbimore i miratuar nga
Banka Popullore e Republikës së Maqedonisë së Veriut,
këmbyesi i autorizuar është i detyruar të lëshojë vërtetimin
e blerjes/shitjes së parave të huaja efektive dhe çeqeve në
formularin MT1 për çdo transaksion të realizuar”;
- të kryejë veprimtari këmbimore vetëm me persona
fizik;
- të ketë të shfaqur listë të kursit të këmbimit të kursit
të blerjes dhe shitjes së valutave që blen dhe shet, në vend
të dukshëm dhe në çdo kohë;
- të lëshojë “vërtetim të blerjes/shitjes së parave dhe
çeqeve të huaja efektive” për çdo blerje/shitje të parave të
huaja efektive dhe çeqeve në formularin MT1 në dy kopje,
njëra prej të cilave duhet t'i jepet personit fizik dhe kopja e
dytë ruhet në regjistrat e tij;
- të regjistrojë çdo blerje/shitje të valutës së huaj
efektive dhe çeqeve në ditarin e thesarit;
- të mbajë ditar arkëtimi;
- të dorëzojë raport përmbledhës për një dekadë në
Bankën Popullore brenda dy ditëve pune pas përfundimit të
periudhës dhjetëvjeçare në formularin IMR1;
- të kryejë veprimtarinë këmbimore në vendet
këmbimore për të cilat është lëshuar leja nga Banka
Popullore dhe të cilat janë të regjistruara në Regjistrin e
vendimeve të nxjerra të Bankës Popullore;
- të sigurojë që veprimtaritë këmbimore të kryhen
vetëm nga persona të autorizuar të cilët janë të regjistruar
në Bankën Popullore dhe të regjistruar në Regjistrin e
vendimeve të nxjerra të Bankës Popullore;
- të sigurojë që nuk ka mospajtueshmëri midis
dokumenteve të qarkullimit dhe bilancit vijues të parave në
arkë;
- të mos mbajë para në arkë të cilat nuk janë nga
realizimi i veprimtarive këmbimore. Personat e autorizuar
të cilët kryejnë veprimtari këmbimore mund të mbajnë para
të gatshme në denarë ose në valutë të huaj në vendkëmbim
deri në shumën prej 6.000,00 denarë ekuivalent për person
(fondet personale);
- të mbajë dokumentacionin në bazë të kryerjes së
veprimtarisë këmbimore nga 3 (tre) muajt e fundit, në
hapësirën ku kryhet veprimtaria këmbimore;
- gjatë blerjes së parave të huaja efektive dhe çeqeve
nga jorezidentët në vlerë prej 10.000,00 euro në
kundërvlerë në denarë, të kërkojë dhe të mbajë vërtetim me
shkrim për hyrjen e parave dhe çeqeve të huaja efektive në
Republikën e Maqedonisë së Veriut, të lëshuar nga
Drejtoria e Doganave e Republikës së Maqedonisë së
Veriut, ose dokument si dëshmi se janë tërhequr nga
llogaria e hapur në bankë të autorizuar, në origjinal;
- në hapësirën për realizimin e veprimtarisë
këmbimore, gjatë gjithë kohës duhet të ketë mbishkrim të
dukshëm “këmbimore” në gjuhën maqedonase dhe në një
nga gjuhët e mëposhtme: anglisht, gjermanisht, frëngjisht,
spanjisht dhe italisht;
- në hapësirën për realizimin e veprimtarisë këmbimore
të evidentojë orarin e veprimtarisë këmbimore në vend të
dukshëm, duke përfshirë orarin e caktuar për pushim dhe t'i
përmbahet orarit të theksuar të punës.
Këmbyesi i autorizuar është i detyruar në lidhje me
masat dhe veprimet për zbulimin dhe parandalimin e
pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit, të veprojë
10 октомври 2023
në përputhje me rregulloret që rregullojnë parandalimin e
pastrimit të parave dhe produkteve të tjera nga vepra
penale dhe financimin e terrorizmit.
Këmbyesi i autorizuar i parave duhet të njoftojë
menjëherë Bankën Popullore për çdo ndërprerje të
veprimtarisë këmbimore.
Për të vërtetuar arsyetimin e ndërprerjes në kryerjen e
veprimtarisë këmbimore, këmbyesi i autorizuar paraqet
dokumentacionin përkatës. Nëse dokumentacioni i
bashkëngjitur përmban të dhëna personale për përgjegjësin
ose të autorizuarin, gjithashtu i bashkëngjitet edhe
deklarata me shkrim nga subjekti i të dhënave personale që
shpreh pëlqimin e tij për përpunimin e të dhënave të tij
personale për një qëllim specifik, të vërtetuar nga person i
autorizuar (noter).
Banka Popullore i ruan të dhënat personale të paragrafit
(4) të kësaj pike për 1 (një) vit nga dita e dorëzimit të tyre.
III-A. REALIZIMI I VEPRIMTARISË KËMBIMORE
PËRMES BANKOMATIT ME FUNKSION KËMBIMOR
18. Banka e autorizuar mund të kryejë operacione
këmbimi përmes bankomatit me funksion veprimtarie
këmbimore.
Banka e autorizuar është e detyruar të njoftojë Bankën
Popullore për çdo bankomat të instaluar ose larguar (të
hequr) me funksion të këmbimit valutor, si dhe për çdo
ndryshim në adresën ku ndodhet bankomati, të paktën 5
(pesë) ditë pune para se të ndodh ndryshimi. Në njoftim
banka duhet të tregojë se cilës këmbimore i përket
bankomatit me funksion të këmbimit. Me njoftimin e
paragrafit (2) të kësaj pike, banka e autorizuar është e
detyruar të bashkëngjisë një dokument që vërteton se
bankomati me funksion të këmbimit valutor:
- është në pronësi ose me qira nga banka e autorizuar;
- është i certifikuar për të gjitha vlerat nominale dhe
valutat për të cilat blihen dhe shiten paratë e huaja efektive;
- mund të dallojë kartëmonedha dhe/ose monedha të
falsifikuara; dhe
- ka sistem alarmi te instaluar dhe 24 orë video
mbikëqyrje.
19. Gjatë kryerjes së veprimtarive këmbimore
nëpërmjet bankomati me funksion të veprimtarisë
këmbimore, banka e autorizuar është e detyruar:
- të sigurojë që në ekranin e bankomatit me funksion të
veprimtarisë këmbimore të shfaqet shenja e shkruar ̶ afishja
e lëshuar nga Banka Popullore për pikën e këmbimit të
cilës i përket bankomati;
- të sigurojë lëshimin e detyrueshëm të një certifikate
për blerjen dhe shitjen e valutës së huaj efektive;
- të sigurojë kushte që blerja dhe shitja e parave të
huaja efektive të realizohet vetëm me persona fizikë;
- të sigurojë që përpara çdo transaksioni të blerjes dhe
shitjes së parave të huaja efektive, në ekranin e bankomatit
me funksion të veprimtarisë këmbimore të shfaqet lista e
kursit të këmbimit të kurseve të blerjes dhe shitjes së
monedhave që blihen dhe shiten;
- të sigurojë që përpara çdo transaksioni shit-blerjesh të
parave të huaja efektive, në ekranin e bankomatit me
funksionin e veprimtarisë këmbimore të shfaqet njoftim për
shumën që do të marrë personi fizik, si dhe për
rrumbullakimin eventual të shumës në vlerë nominale të
caktuar, me mundësi që personi fizik të konfirmojë ose
refuzojë transaksionin; dhe
- të kryejë shit-blerjen e parave të huaja efektive vetëm
në bankomatet me funksionin e veprimtarisë këmbimore të
regjistruar në Regjistrin e Bankës Popullore.
Banka e autorizuar është e detyruar që transaksionet e
kryera përmes bankomatit me funksionin e veprimtarisë
këmbimore t'i shënojë në raportin përmbledhës
10 октомври 2023
dhjetëvjeçar, i cili i dorëzohet Bankës Popullore në
formularin IMR1, në afat prej dy ditë pune pas përfundimit
të dhjetëvjeçarit.
Banka e autorizuar është e detyruar që gjatë kryerjes së
operacioneve të këmbimit valutor nëpërmjet bankomatit
me funksionin e veprimtarisë këmbimore , për të siguruar
respektimin e rregulloreve që parandalojnë pastrimit të
parave dhe rendimente të tjera të veprave penale dhe
financimin e terrorizmit.
IV. MBIKËQYRJE
20. Banka Popullore mbikëqyr zbatimin e dispozitave
të Ligjit të Veprimtarisë me Valutë të Huaj dhe të këtij
vendimi përmes:
- mbikëqyrjes së tërthortë duke mbledhur, ndjekur dhe
kontrolluar raportet dhe dokumentacionin, të cilat
këmbyesit e autorizuar, në bazë të këtij vendimi, janë të
detyruar t'i paraqesin në Bankën Popullore dhe
- mbikëqyrjes së menjëhershme të kryerjes së
veprimtarisë këmbimore te këmbyesi i autorizuar.
21. Këmbyesi i autorizuar i parave është i detyruar që
personave të autorizuar të Bankës Popullore të cilët kryejnë
mbikëqyrjen t'u mundësojë që ta kryejnë mbikëqyrjen pa
pengesa, njohuri për mbarëvajtjen e veprimtarisë
këmbimore dhe me kërkesën e tyre, t'u vërë në dispozicion
të gjithë dokumentacionin e nevojshëm.
22. Personat e autorizuar të Bankës Popullore, hartojnë
procesverbal për gjendjen e krijuar nga mbikëqyrja
indirekte ose direkte. Procesverbali i mbikëqyrjes së
menjëhershme përpilohet gjatë mbikëqyrjes të këmbyesit të
autorizuar të parave ose në hapësirat e Bankës Popullore.
Procesverbali që përpilohet gjatë mbikëqyrjes së
këmbyesit të autorizuar përmban të paktën elementet e
mëposhtme:
- vendin dhe datën e prodhimit;
- emrin dhe selinë e këmbyesit të autorizuar;
- adresën e këmbimores;
- personat që kryejnë mbikëqyrjen;
- emrin dhe mbiemrin, numri i sigurimeve shoqërore,
adresa e vendbanimit/banimit të të autorizuarit për kryerjen
e veprimtarisë këmbimore;
- numrin dhe datën e aktvendimit të guvernatorit në
bazë të të cilit këmbyesi i autorizuar kryen veprimtarinë
këmbimore dhe numrin e shenjës së shkruar – afishes së
lëshuar për vendin e këmbimit;
- rregulloret ligjore që parashikojnë subjektin e
mbikëqyrjes;
- gjetjet e mbikëqyrjes së kryer;
- afatin në të cilin këmbyesi i autorizuar mund të
paraqesë kundërshtim në procesverbal;
- dispozitat se procesverbali i mbikëqyrjes së kryer
paraqet informacion që është sekret profesional i Bankës
Popullore;
- numrin e kopjeve në të cilat është hartuar
procesverbali;
- vendin dhe datën kur i autorizuari ka pranuar
procesverbalin;
- nënshkrimin e të autorizuarit;
- nënshkrimin e personave që kanë kryer mbikëqyrjen.
Në situatat kur vendi i këmbimit mbyllet, dëbohet, kur
gjendet person i paautorizuar, kur është fjala për
mbikëqyrje të pamundur ose mbikëqyrje të kryer me
kërkesë të organit kompetent, procesverbali hartohet në
hapësirat e Bankës Popullore. Ky procesverbal përmban
elementët e mëposhtëm thelbësor:
- vendin dhe datën e përgatitjes së procesverbalit;
- numrin dhe datën e aktvendimit të guvernatorit në
bazë të të cilit këmbyesi i autorizuar kryen veprimtarinë
këmbimore;
Бр. 212 - Стр. 19
- personat që kryejnë mbikëqyrjen;
- adresën e këmbimores;
- gjetjet nga mbikëqyrja e realizuar;
- afati në të cilin këmbyesi i autorizuar mund të
paraqesë prapësim të procesverbalit;
- dispozita se procesverbali i mbikëqyrjes së kryer
paraqet informacion që është sekret profesional i Bankës
Popullore;
- numrin e kopjeve në të cilat është hartuar
procesverbali;
- nënshkrimin e personave që kanë kryer mbikëqyrjen.
Procesverbali i mbikëqyrjes së kryer është informacion
që është sekret profesional i Bankës Popullore dhe
këmbyesi i autorizuar është i detyruar ta ruajë atë.
Këmbyesi i autorizuar mund të citojë ose të tregojë ndryshe
përmbajtjen e procesverbalit palëve të treta, vetëm me
pëlqimin me shkrim të Bankës Popullore. Këmbyesi i
autorizuar ka të drejtë të paraqesë prapësim për
procesverbalin e mbikëqyrjes së kryer në afat prej 8 (tetë)
ditësh pune nga dita e pranimit të procesverbalit. Personat
e autorizuar të Bankës Popullore janë të detyrua t'i japin
përgjigjen këmbyesit të autorizuar për prapësimin e
procesverbalit që në afat prej 15 (pesëmbëdhjetë) ditësh
nga data e marrjes së prapësimit të procesverbalit, pas së
cilës zyrtarisht do të konsiderohet se mbikëqyrja ka
përfunduar, dhe procesverbali është përfundimtar.
23. Dispozitat e pikave 3), 4), 5), 6), 7), 8), 9), 10), 11),
12), 13), 17), paragrafi (1), nënparagrafët (2), (6), (7), (10),
(11), (12), (13) dhe (16) dhe pikat 21) dhe 22) të këtij
vendimit nuk i referohen bankave të autorizuara që kanë
marrë leje për themelim dhe veprimin nga guvernatori i
Bankës Popullore.
V. DISPOZITA KALIMTARE DHE PËRFUNDIMTARE
24. Guvernatori i Bankës Popullore miraton udhëzim
për zbatimin e këtij vendimi.
25. Në lidhje me kërkesat për lëshimin e lejeve për
veprimtari këmbimore, kërkesat për ndryshim dhe plotësim
të lejeve për veprimtari këmbimore dhe kërkesat për
ndalimin e lejeve për veprimtari këmbimore, të dorëzuara
te Banka Popullore para hyrjes në fuqi të këtij vendimi do
të vendoset në përputhje me dispozitat e Vendimit për
veprimtari këmbimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së
Maqedonisë” nr. 127/12, 42/14, 42/16, 184/18 dhe “Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 198/21 dhe
70/22).
Këmbyesit e autorizuar, të cilët ditën e hyrjes në fuqi të
këtij vendimi, kanë marrë leje për veprimtari këmbimore,
përveç bankave të autorizuara, janë të detyruar që deri më
30 qershor 2024 t'i dorëzojë Bankës Popullore të dhënat e
pikës 4), paragrafi (1), nënparagrafi (2) të këtij vendimi,
dokumentet e pikës 4), paragrafi (2), nënparagrafët (1), (7),
(8), (9), (10) dhe (12) (vetëm për përgjegjësin e këmbyesit
të autorizuar) të këtij vendimi dhe dokumentet e pikës 6)
(vetëm për personin fizik jorezident që është përgjegjësi i
këmbyesit të autorizuar) të këtij vendimi.
26. Ditën e hyrjes në fuqi të këtij vendimi, pushon së
vlefshmi Vendimi për veprimtari këmbimore (“Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 127/12, 42/14,
42/16, 184/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së
Maqedonisë së Veriut” nr. 198/21 dhe 70/22).
27. Ky vendim hyn në fuqi tetë ditë pas botimit në
Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Guvernatorja
dhe kryesuesja e Këshillit të
Nr. 02-32963/3 Bankës Popullore të
5 tetor 2023 Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Shkup Dr.Анита Ангеловска-Бежоска, d.v.
Стр. 20 - Бр. 212 10 октомври 2023
10 октомври 2023 Бр. 212 - Стр. 21
Стр. 22 - Бр. 212
3737.
Врз основа на член 47 став 1 точка 6 од Законот за
Народната банка на Република Северна Македонија
(„Службен весник на Република Македонија“ бр.
158/10, 123/12, 43/14, 153/15, 6/16 и 83/18 и „Службен
весник на Република Северна Македонија“ бр. 110/21)
и членовите 11 став 7 и 155 став 3 од Законот за спре-
чување на перење пари и финансирање тероризам
(„Службен весник на Република Северна Македонија“
бр. 151/22), Советот на Народната банка на Република
Северна Македонија донесе
ОДЛУКА
ЗА НАЧИНОТ НА СПРОВЕДУВАЊЕ НА МЕРКИТЕ ЗА
СПРЕЧУВАЊЕ ПЕРЕЊЕ ПАРИ И ФИНАНСИРАЊЕ
ТЕРОРИЗАМ
I. ОПШТИ ОДРЕДБИ
1. Со оваа одлука се пропишуваат начинот на спро-
ведување на мерките за спречување перење пари и фи-
нансирање тероризам за субјектите и начинот на врше-
ње процена на ризикот за кои Народната банка на Ре-
публика Северна Македонија врши надзор во соглас-
ност со Законот за спречување перење пари и финанси-
рање тероризам (во понатамошниот текст: Закон за
СППФТ).
2. Субјектот е должен да обезбеди почитување на
мерките за спречување перење пари и финансирање на
тероризмот во согласност со Законот за СППФТ на
консолидирана основа, вклучително и од страна на не-
говите филијали и подружници во друга земја.
3. Одредбите од оваа одлука соодветно се примену-
ваат и на филијалите на странски банки.
II. ДЕФИНИЦИИ
4. Одделни изрази употребени во оваа одлука го
имаат следново значење:
4.1. Под „ризик од перење пари и финансирање те-
роризам“ се подразбира опасноста од тоа дека субјек-
тот или одреден деловен однос, извршувањето трансак-
ција или користењето одреден производ или услуга ќе
бидат злоупотребени за перење пари и финансирање
тероризам (во понатамошниот текст: „ППФТ“).
4.2. Под „инхерентен ризик од ППФТ“ се подразби-
ра почетното ниво на ризик коешто произлегува и е
поврзано со типот на клиентот и неговата земја на по-
текло, природата на деловниот однос којшто треба да
се воспостави или повремената трансакција којашто
треба да се изврши, производите или услугите и кана-
лите на дистрибуција, без притоа да се имаат предвид
какви било контролни механизми воспоставени во суб-
јектот коишто имаат за цел да ги намалат веројатноста
за настанување и влијанието на ризикот.
4.3. Под „агрегатен ризик од ППФТ“ се подразбира
ризикот од ППФТ откако субјектот применил соодве-
тен систем на внатрешна контрола којшто има за цел
да ги намали веројатноста и влијанието на нивото на
инхерентниот ризик од ППФТ.
4.4. Под „оддел за спречување ППФТ“ се подразби-
ра организациската единица којашто е должна да ја
формира субјектот, во согласност со Законот за
СППФТ. Субјектот може да го формира како самостој-
на организациска единица или неговите активности мо-
жат да се вршат во рамките на организациската едини-
ца надлежна за контрола на усогласеноста на работе-
њето со прописите.
4.5. Под „географски ризик“ се подразбира ризикот
којшто произлегува од земјата или територијата каде
што се наоѓа седиштето на клиентот или местото на
10 октомври 2023
живеење на неговиот вистински сопственик, земјата во
која клиентот ја извршува дејноста, односно земјата во
која се наоѓа лицето со кое клиентот или неговиот вис-
тински сопственик ја врши трансакцијата.
4.6. Под „вонтериторијален финансиски центар (оф-
шор)“ се подразбира земјата или територијата којашто
им обезбедува финансиски услуги на нерезиденти во
обем којшто е непропорционален со големината и фи-
нансиската моќ на националната економија.
4.7. Под „невообичаена трансакција“ се подразбира
трансакција или активност којашто не одговара на
трансакциите, работењето или професионалниот про-
фил и/или економскиот профил на клиентот или вис-
тинскиот сопственик или којашто нема очигледен еко-
номски, деловен или личен мотив.
4.8. Под „субјект“ се подразбира банка, штедил-
ница, менувачница и давател на услуги на парични
дознаки (брз трансфер на пари) и друга финансиска
институција којашто дава платежни услуги во соглас-
ност со закон, а за чиј надзор е надлежна Народната
банка на Република Северна Македонија (во поната-
мошниот текст: Народната банка) во согласност со За-
конот за СППФТ.
4.9. Под „извор на средства“ се подразбира потек-
лото на средствата вклучени во деловниот однос или
повремената трансакција, како и активностите коишто
носат приходи на сметката за времетраење на деловни-
от однос, на пример платата на клиентот, кирии, испла-
та на дивиденда итн.
4.10. Под „извор на богатство“ се подразбира по-
теклото на богатство на клиентот (на пример наслед-
ство, заштеди), односно целокупниот имот со кој рас-
полага клиентот.
4.11. Под „извештаи за процена на ризикот од пере-
ње пари и финансирање тероризам“ се подразбираат
извештаите коишто се користат за подобрување на на-
ционалната регулатива, утврдување на недостатоците
на системот за спречување перење пари и финансира-
ње тероризам, откривање на секторите или активности-
те со помал или поголем ризик, дефинирање на прио-
ритетите и распределбата на ресурсите, како и помош
на субјектите при спроведувањето на нивната интерна
процена на ризикот.
4.12. Под „клиент којшто не е физички присутен“
се подразбира клиентот, како и лицето кое дејствува во
име и за сметка на клиентот, коишто не се физички
присутни за целите на идентификација и доколку нив-
ниот идентитет не може да се утврди со употреба на
средства за електронска идентификација издадени во
рамките на регистрирана шема за електронска иденти-
фикација со високо ниво на сигурност.
4.13. Под „фактори на ризик“ се подразбираат фак-
торите врз основа на коишто може да се спроведе про-
цена на ризикот од ППФТ на ниво на субјект, како што
се видови клиенти, производи/услуги/трансакции, ка-
нали на дистрибуција и географски подрачја.
4.14. Под „закани“ се подразбираат извори на инхе-
рентниот ризик од ППФТ по поодделен фактор на ри-
зик на ниво на субјект.
4.15. Под „ранливост“ се подразбираат квалитетот
на интерните акти (политики и процедури), активнос-
тите на овластеното лице/одделот и на службата за
внатрешна контрола на ниво на субјектот заради спре-
чување или намалување на заканите од ППФТ.
4.16. Под „пролиферација“ се подразбира финанси-
рање на ширењето оружје за масовно уништување во
согласност со Законот за СППФТ.
За сѐ што не е дефинирано со оваа одлука, соодвет-
но се применуваат дефинициите утврдени со Законот
за СППФТ.
10 октомври 2023
III. МЕРКИ ЗА СПРЕЧУВАЊЕ ПЕРЕЊЕ ПАРИ
И ФИНАНСИРАЊЕ ТЕРОРИЗАМ
5. Заради соодветно спроведување на мерките за
спречување ППФТ, субјектот е должен во согласност
со Законот за СППФТ:
- да изготви процена на ризикот од ППФТ и да
обезбеди нејзино редовно ажурирање,
- да воспостави и да применува Програма за ефи-
касно намалување и управување со утврдениот ризик
од ППФТ (во понатамошниот текст: Програмата за
СППФТ),
- да спроведува соодветна анализа на клиентите,
вклучително и засилена анализа,
- да известува и да доставува податоци, информа-
ции и документација,
- да ги чува, да ги заштити и да води евиденција на
податоците,
- да именува овластено лице и негов заменик и/или
да формира оддел за СППФТ и
- да спроведува внатрешна контрола.
Покрај мерките од ставот 1 на оваа точка, банките и
давателите на услуги на парични дознаки (брз тран-
сфер на пари) и другите финансиски институции коиш-
то даваат платежни услуги во согласност со закон се
должни да воспостават и редовно да надградуваат ин-
формативен систем за обработка на податоците за
спроведување на мерките предвидени во согласност со
Законот за СППФТ.
IV. ПРОЦЕНА НА РИЗИКОТ ОД ППФТ НА НИВО
НА СУБЈЕКТ
6. Субјектот е должен да спроведе процена на ризи-
кот што претставува процес преку кој субјектот го ут-
врдува инхерентното ниво на ризик, ранливоста и
вкупното ниво на ризик.
7. При спроведувањето на процената на ризикот,
субјектот е должен:
- да ja документира процената на ризикот и соод-
ветно да ги чува податоците врз основа на коишто е из-
вршена;
- да ги зема предвид сите фактори на ризик пред да
го утврди нивото на ризик и видовите мерки коишто
треба да се спроведат со цел да се намали утврдениот
ризик;
- да ја ажурира процената на ризикот најмалку ед-
наш годишно, или почесто, при значителна промена во
системот за управување со ризикот од ППФТ;
- да ја усогласи со извештаите за процена на ризи-
кот од ППФТ, како и останатите акти, документи и ин-
формации коишто ги објавуваат Народната банка и
Управата за финансиско разузнавање (во натамошниот
текст: Управата);
- да даде објаснување за спроведената процена на
ризикот на Народната банка.
8. При утврдувањето на инхерентното ниво на ри-
зик, субјектот ги зема предвид следниве фактори на ри-
зик:
- клиентот;
- географскиот ризик;
- производите, услугите или трансакциите;
- каналите на дистрибуција.
9. Субјектот ги определува податоците коишто ќе
ги користи за секој фактор на ризик, при што ги зема
предвид следниве извори на податоци:
- извештаите за националните процени на ризикот
од ППФТ на земјата и на другите земји и секторската
Бр. 212 - Стр. 23
процена на ризикот од ППФТ изработена од страна на
Народната банка;
- упатствата, циркуларите и информациите издаде-
ни од надлежните органи во земјата, како и изречените
корективни мерки и прекршоци, доколку се јавно дос-
тапни;
- извештаите за закани, предупредувања и типоло-
гии и други информации издадени од страна на Упра-
вата и другите државни органи надлежни за кривично
гонење;
- информациите добиени од анализата на клиен-
тот/клиентите;
- сопственото знаење и професионално искуство;
- информациите од здруженијата или коморите на
коишто им припаѓа субјектот во врска со типологиите
и информациите за ризиците коишто се појавуваат;
- информациите од извештаите на меѓународните
тела надлежни за воспоставување и оцена на стандар-
дите за спречување ППФТ или листите на санкции и
- информациите од комерцијалните бази на пода-
тоци.
10. При утврдувањето на значењето на факторите
на ризик, субјектот обезбедува податоци за поодделни-
те елементи во рамките на секој фактор на ризик што
треба да се анализираат во согласност со насоките да-
дени во оваа одлука и прилозите бр. 1 и 2 коишто се
составен дел на оваа одлука, а се карактеристични за
конкретниот субјект.
Субјектот го утврдува нивото на ризик по поодде-
лен елемент, користејќи ги следниве варијабли: пода-
тоците за бројот и типот на клиентите, бројот на пла-
тежните сметки, состојбата и движењето на паричните
средства на платежната сметка, бројот на трансакции,
просечната вредност на трансакциите и слично.
Субјектот треба да ги пропише во интерните акти
варијаблите за оцена на ризикот за поодделните еле-
менти коишто ги користи.
Врз основа на варијаблите се утврдува нивото на
ризик по елементи. Врз основа на сите елементи коиш-
то се земени предвид за одделни фактори (клиент, про-
извод/услуга/трансакција, канали на дистрибуција и ге-
ографски подрачја) се утврдува нивото на ризик за се-
кој фактор.
11. Субјектот ја утврдува ранливоста кај секој еле-
мент и фактор најмалку врз основа на насоките сод-
ржани во прилогот 1 на оваa одлука.
12. Врз основа на утврдениот инхерентен ризик и
степенот на ранливост на субјектот, се утврдува нивото
на агрегатниот (резидуалниот) ризик.
13. При спроведувањето на процената на ризикот,
субјектот е должен да го опфати и ризикот од финанси-
рање тероризам и пролиферација во согласност со еле-
ментите опфатени во прилогот 2 на оваа одлука.
14. Субјектот е должен да го достави извештајот за
процена на ризикот од ППФТ со состојба на крајот на
годината до Народната банка, најдоцна до 30 април
следната година.
15. Субјектот е должен да ги вклучи заклучоците од
процената на ризикот во Програмата за СППФТ и сис-
темот на внатрешна контрола.
V. ПРОГРАМА ЗА СППФТ
16. Субјектот е должен да воспостави Програма за
СППФТ со која се определуваат правилата, процедури-
те и постапките за примена на мерките за спречување
на ППФТ, односно за намалување и управување со ут-
врдениот ризик од ППФТ, којашто ги содржи:
Стр. 24 - Бр. 212
- целите, обемот и начинот на работа на системот за
спречување ППФТ;
- описот на организациската структура за управува-
ње со ризикот од ППФТ вклучително и податоците за
овластеното лице и неговиот заменик;
- овластувањата и одговорностите на овластеното
лице и неговиот заменик,
- овластувањата и одговорностите на сите вработе-
ни во субјектот коишто учествуваат во спроведувањето
на одредбите од Законот за СППФТ и подзаконските
акти донесени врз основа на овој закон;
- описот на мерките за анализа на клиентите и при-
фатливост на клиентите;
- заклучокот од спроведената процена на ризикот и
начинот на управувањето со ризикот од ППФТ;
- начинот на препознавање невообичаени трансак-
ции и трансакции на сомневање;
- постапката на спроведување на мерките за засиле-
на анализа;
- начинот на воспоставување внатрешен механизам
за навремено и соодветно известување;
- профилот на ризик на клиентот, ризикот на тран-
сакцијата, ризикот на производот или услугата и ризи-
кот на деловниот однос;
- начинот на чување на податоците и документите и
начинот на доставување извештаи до Управата;
- планот за постојана обука на вработените во суб-
јектот и кај агентот од областа на СППФТ;
- начинот на вршење внатрешна контрола на спро-
ведувањето на мерките за спречување перење пари и
финансирање тероризам соодветни на големината и ви-
дот на субјектот;
- процедурите за следење при вработување и за вра-
ботените со цел да се обезбедат високи стандарди за
спречување перење пари и финансирање тероризам;
- процедурите за следење на листите за санкции од
Обединетите нации и Европската Унија коишто ќе ги
опфатат клиентите, нивните вистински сопственици,
трансакциите, производите и услугите.
Субјектите коишто имаат формирано посебен оддел
за СППФТ треба да предвидат елементи за независна
ревизорска функција.
17. Правилата, процедурите или постапките за еле-
ментите од точката 16 од оваа одлука можат да бидат
изработени како посебни документи (интерни акти) ко-
ишто се составен дел на Програмата за спречување
ППФТ.
VI. АНАЛИЗА НА КЛИЕНТОТ
18. Субјектот е должен да спроведува анализа на
клиентот во следниве случаи:
а) при воспоставување деловен однос со клиентот;
б) кога се извршува повремена трансакција во из-
нос од 15.000 евра или повеќе во денарска противвред-
ност според средниот курс на Народната банка, без ог-
лед на тоа дали трансакцијата се извршува како една
операција или неколку операции коишто се меѓусебно
очигледно поврзани;
в) кога се извршува повремена трансакција којашто
претставува пренос на парични средства или безгото-
вински трансфер, вклучувајќи и виртуелни средства во
вредност поголема од 1.000 евра во денарска про-
тиввредност според средниот курс на Народната банка
на Република Северна Македонија;
г) кога постои сомневање за вистинитоста или соод-
ветноста на претходно добиените податоци за иденти-
тетот на клиентот или вистинскиот сопственик и
10 октомври 2023
д) кога постои сомневање за перење пари или фи-
нансирање тероризам, без оглед на каков било исклу-
чок или износ на средства.
При спроведувањето на анализата на клиентот, суб-
јектот треба да ги има предвид резултатите, односно
заклучоците од извештаите за процена на ризикот од
ППФТ.
19. Анализата на клиентот вклучува идентификува-
ње и потврдување на идентитетот на клиентот, ополно-
моштувачот, односно лицето коешто дејствува во име
и за сметка на клиентот и вистинскиот сопственик на
клиентот, разбирање и соодветно обезбедување инфор-
мации за целта и намерата на деловниот однос и по-
стојано следење на деловниот однос со клиентот.
20. Субјектот е должен при воспоставувањето на
деловниот однос со клиентот, при вршењето повремена
трансакција и при ажурирањето на документацијата и
податоците за клиентот, да го утврди профилот на ри-
зик на клиентот.
21. Субјектот е должен во интерните акти да го
пропише начинот на определување на профилот на ри-
зик на клиентот, имајќи ги предвид факторите на ризик
во согласност со прилогот 2 од оваа одлука.
22. Кога субјектот за целите на идентификација или
верификација на клиентот и вистинскиот сопственик
користи средства за електронска идентификација, суб-
јектот треба да обезбеди документиран доказ за из-
вршената идентификација и верификација.
23. Субјектот е должен најмалку еднаш годишно да
врши ажурирање на документите и податоците потребни
за следење на деловниот однос со клиентите со среднови-
сок и висок ризик. Субјектот со интерен акт ја пропишува
фреквенцијата на ажурирање на останатите клиенти.
24. Во согласност со утврдениот профил на ризик,
субјектот е должен да спроведе мерки на:
- поедноставена анализа на клиентот;
- стандардна анализа на клиентот и
- засилена анализа на клиентот.
25. Субјектот може да примени мерки на поеднос-
тавена анализа на клиентот кога во согласност со про-
филот на ризик на клиентот, односно деловниот однос,
трансакциите што ги врши или производите што ги ко-
ристи и извештаите за процена на ризикот од перење
пари и финансирање тероризам е утврден низок ризик
од ППФТ.
26. Субјектот применува мерки на стандардна анали-
за на клиентот во случаите кога за клиентот, односно за
деловниот однос, трансакциите што ги врши или произ-
водите што ги користи тој клиент или за земјата од каде
што доаѓа клиентот, не се применува засилена или поед-
ноставена анализа во согласност со Законот за СППФT.
27. Субјектот е должен да ги обезбеди и да ги про-
следи информациите за плаќачот и примачот при врше-
њето пренос на парични средства, независно дали се
вршат платежни трансакции во земјата и со странство.
При вршењето платежни трансакции со странство, суб-
јектот е должен:
- да ги обезбеди податоците за плаќачот и примачот
на средствата независно од износот на трансакцијата;
- доколку субјектот е посредник, да обезбеди соод-
ветно проследување на податокот за плаќачот и прима-
чот на средствата во секое време, при што овие подато-
ци се составен дел на пораката за извршувањето на
трансферот.
Податоците од ставот 1 алинеја 2 на оваа точка ко-
ишто задолжително треба да ги обезбеди субјектот и да
ги проследи до банката којашто ќе ја врши исплатата
на средствата се:
10 октомври 2023
- името и презимето, односно називот на плаќачот и
називот на примачот;
- бројот на сметката, при што доколку недостасува
или не може да се утврди, тогаш е потребно да се ут-
врди единствена идентификациска ознака на трансак-
цијата, којашто овозможува нејзино следење.
За пренос на парични средства во земјата или во
странство за платежни трансакции во износ од 1.000
евра или повеќе, субјектот е должен да обезбеди и да
проследи податоци за адресата или бројот на национал-
ниот важечки документ за идентификација или иденти-
фикациски број на клиентот или датум и место на ра-
ѓање.
Субјектот е должен да обезбеди и да проследи це-
лосни и точни информации за плаќачот и за примачот
до кореспондентската финансиска институција.
Субјектот може да изврши повеќе платежни тран-
сакции со странство од еден плаќач коишто се групира-
ни во серија налози за плаќање кон повеќе примачи
(англ. batch files), доколку ги почитува барањата за
обезбедување и проследување на потребните податоци
предвидени во согласност со ставот 1 од оваа точка.
28. При спроведувањето на преносот на парични
средства, субјектот треба да има воспоставено интерни
контроли со кои ќе се забрани вршење безготовинско
плаќање ако се утврди совпаѓање (англ. match) на пода-
тоците за налогодавачот или корисникот (правно или
физичко лице) во согласност со прописите за рестрик-
тивните мерки, вклучително и резолуциите бр.
1267/1989/2253 и 1373/1988 на Советот за безбедност
на Обединетите нации и сите резолуции коишто во ид-
нина ќе ги дополнуваат овие резолуции.
Субјектот може да го ограничи или да го прекине
деловниот однос со останатите финансиски институ-
ции коишто не ги обезбедуваат, односно не ги прослед-
уваат податоците предвидени со Законот за СППФТ и
со оваа одлука.
Ограничувањата од оваа точка се однесуваат на фи-
нансиската институција налогодавач, посредник или
корисник на средствата, при што треба да бидат обез-
бедени и проследени информациите за плаќачот, од-
носно примачот на средствата.
29. Субјектот е должен да ја пропише документаци-
ја за изворот на средствата кај готовинските трансак-
ции во зависност од нивото на ризик на клиентот.
Субјектот е должен доследно да ги применува рес-
триктивните мерки при вршењето на готовинските
трансакции во согласност со Законот за рестриктивни
мерки.
30. Покрај мерките за засилена анализа на клиентот
предвидени во член 39 од Законот за СППФТ, субјек-
тот е должен да преземе дополнителни мерки:
- кога се воспоставуваат прекугранични кореспон-
дентски односи со банка, друга финансиска институци-
ја или давател на услуга поврзан со виртуелни сред-
ства;
- кога клиентот не е физички присутен за целите на
идентификување и потврдување на неговиот иденти-
тет;
- кога клиентот и/или неговиот вистински сопстве-
ник е носител на јавна функција при воспоставувањето
деловен однос и вршењето на трансакциите;
- кога деловниот однос со клиентот или трансакци-
јата вклучува високоризична земја и
- кога клиентот е непрофитна организација којашто
носи повисок ризик од ППФТ според националната
процена на ризикот или според процената на ризикот
извршена од страна на субјектот.
Бр. 212 - Стр. 25
Кореспондентски односи
31. Кога субјектот воспоставува прекугранични ко-
респондентски односи со други банки, платежни инс-
титуции, издавачи на електронски пари и даватели на
услуги поврзани со виртуелни средства, должен е при
вршењето на засилената анализа, покрај барањата
предвидени во член 40 од Законот за СППФТ, да ги
има предвид најмалку и следниве елементи:
- земјата каде што е седиштето на кореспондентска-
та финансиска институција со цел да го утврди ризикот
од ППФТ на ниво на земја;
- групата во која е членка кореспондентската фи-
нансиска институција од аспект на репутација, доколку
е применливо и
- информациите за управувачката и сопственичката
структура на кореспондентската финансиска институ-
ција, нејзината репутација и финансиските активности,
производи и услуги коишто ги нуди.
Клиент којшто не е физички присутен
32. Кога субјектот воспоставува деловен однос со
клиент којшто не е физички присутен, покрај мерките
предвидени во член 41 од Законот за СППФТ, потреб-
но е да преземе најмалку една од следниве активности:
- потврдување на идентитетот на клиентот преку
одржување видеоконференција во реално време;
- потврдување на идентитетот на клиентот преку
документ којшто клиентот го потпишал со безбеден
дигитален потпис и
- потврдување на идентитетот на клиентот преку
користење нови технолошки решенија вклучувајќи, но
не ограничувајќи се на биометриски технологии (на пр.
скенирање отпечатоци од прстот или ирисот, препозна-
вање на лицето и сл.).
Носители на јавни функции
33. Кога субјектот воспоставува деловен однос со
клиент којшто е носител на јавна функција, ги спрове-
дува мерките предвидени во член 42 од Законот за
СППФТ.
Субјектот е должен да воспостави систем за иден-
тификување на клиентите коишто се носители на јавни
функции и на клиентите правни лица чијшто вистин-
ски сопственик е носител на јавна функција.
При идентификувањето на клиентите носители на
јавни функции, субјектот треба да воспостави соодвет-
ни контролни механизми со цел да ги вклучи и члено-
вите на семејство на клиентот носител на јавна фун-
кција и лицето /лицата коишто се сметаат за блиски со-
работници со тој клиент, во согласност со Законот за
СППФТ.
Деловен однос со клиент и трансакција којашто
вклучува високоризична земја
34. Кога субјектот воспоставува деловен однос или
извршува трансакција којашто вклучува високоризична
земја, ги применува мерките предвидени во член 43 од
Законот за СППФТ.
Непрофитни организации
35. Субјектот треба да преземе мерки на засилена
анализа во врска со деловните односи и трансакциите
со непрофитни организации коишто имаат повисок ри-
Стр. 26 - Бр. 212
зик утврден според националната процена на ризикот
или во согласност со процената на ризикот од страна
на субјектот.
Покрај мерките предвидени со член 44 од Законот
за СППФТ, субјектот е должен при спроведувањето на
засилената анализа на клиентите коишто се непрофит-
ни организации во согласност со Законот за СППФТ да
ги земе предвид најмалку и следниве елементи:
- дејноста, активностите и вистинските сопствени-
ци на клиентот;
- обезбедување дополнителни податоци за начинот
на финансирање (донации/ спонзорства трансферирани
од земји со висок ризик или земји во кои има конфлик-
ти или војни), трошење на средствата, позначајни про-
екти во коишто е вклучен клиентот и дополнителни по-
датоци за корисниците коишто ги добиваат средствата
на непрофитната организација.
Доколку непрофитната организација е должна да
изработува годишни сметки, субјектот треба да ги
обезбеди годишните финансиски извештаи или докол-
ку е формирана заради остварување определен проект,
треба да обезбеди податок за конкретниот проект и фа-
зата на неговото спроведување.
Во интерните акти, субјектот е должен да ги пропи-
ше критериумите, односно правилата врз основа на кои
го утврдува постоењето на повисок ризик кај непро-
фитните организации.
Доверување обврска за анализа на клиентот на трета
страна
36. Во случаите кога субјектот ѝ ја доверува об-
врската за анализата на клиентот на трета страна, тој е
должен да се осигури дека третата страна ги применува
барањата на Законот за СППФТ во однос на содржина-
та и структурата на анализата и чувањето податоци за
клиентот.
Субјектот не смее да ѝ ја довери обврската за ана-
лиза на клиентот на трета страна којашто потекнува
или е основана во високоризична земја или на банка
школка.
Субјектот не смее да ја прифати анализата на кли-
ентот спроведена од трета страна во следниве случаи:
- анализата на клиентот е спроведена од страна на
субјект којшто не ги исполнува условите да биде трета
страна во согласност со одредбите на Законот за
СППФТ;
- субјектот не ги добил потребните информации и
документи за анализата спроведена од третата страна;
- субјектот се сомнева во веродостојноста на анали-
зата спроведена од третата страна.
Воведување нови производи и/или нови технологии
и технологии во развој
37. Субјектот треба да го утврди и да го оцени ри-
зикот од ППФТ што може да произлезе од воведување-
то нови производи, услуги, активности или канали на
дистрибуција, како и при воведувањето нови техноло-
гии и технологии во развој за постојните и новите про-
изводи и услуги.
38. При утврдувањето на ризикот од точката 37 од
оваа одлука, субјектот треба да ги има предвид најмал-
ку следниве елементи:
- дали услугата се врши или производот е достапен
без физичко присуство на клиентот;
- обемот на трансакциите и каналите на дистрибу-
ција;
10 октомври 2023
- видот на трансакциите (готовински, платежни
трансакции со странство итн.).
39. Субјектот треба да го оцени ризикот од ППФТ
пред воведувањето на новиот производ или новата тех-
нологија или пред да изврши позначителни промени на
постојните производи и услуги и да преземе мерки за
намалување на утврдениот ризик.
Мерките за намалување на утврдениот ризик треба
да опфаќаат најмалку одредување и воспоставување
лимити за плаќањата коишто ги вршат корисниците
преку современите канали (на пример: максималниот
износ на секое плаќање преку современите канали,
вкупниот износ на плаќањата во тек на одреден вре-
менски интервал итн.).
VII. СИСТЕМ НА ИЗВЕСТУВАЊЕ
40. Извештаите за ризикот од ППФТ коишто овлас-
теното лице/одделот за спречување ППФТ ги доставу-
ва до органите на субјектот, треба да содржат нај-
малку:
а) информации за процената на ризикот, поточно:
- збирните заклучоци од последната процена на ри-
зикот;
- податоците за промените во интерните акти во де-
лот на анализата на клиентите и следењето на трансак-
циите;
- статистичките податоци за нивото на ризикот на
клиентот (број на клиенти по одделно ниво на ризик,
клиенти под засилена анализа, број на утврдени сложе-
ни невообичаени трансакции и број на спроведени ана-
лизи кај овие трансакции, број на доставени известува-
ња за сомнителна трансакција, број на прекинати де-
ловни односи со клиенти заради примена на мерките за
СППФТ, број на барања за информации добиени од
Управата и останати институции).
б) информации за ресурсите, поточно:
- описот на организациската поставеност и проме-
ните во извештајниот период;
- краткиот опис на човечките и техничките ресурси
и
- информациите за спроведениот надзор над приме-
ната на мерките во услови на доверување на овие об-
врски на надворешно лице.
в) информации за политиките и процедурите, по-
точно:
- збирните информации за важноста на интерните
акти во периодот на известувањето;
- утврдените недостатоци, наодите од внатрешната
ревизија или надворешните институции во врска со ин-
терните акти;
- описот на извршената контрола од страна на ов-
ластеното лице/одделот за спречување ППФТ во дру-
гите организациски делови на субјектот или агентите и
контролата над соодветноста на информативниот сис-
тем за СППФТ.
Субјектот е должен во интерните акти да ги пропи-
ше видот на информациите од ставот 1 на оваа точка и
фреквенцијата на нивното доставување до органите на
субјектот.
VIII. ЧУВАЊЕ НА ПОДАТОЦИТЕ
41. Субјектот е должен да чува документи или елек-
тронски записи обезбедени со мерките за анализа на
клиентот, клиентското досие и деловната кореспон-
денција, резултатите од каква било анализа спроведена
10 октомври 2023
врз клиентот или вистинскиот сопственик во електрон-
ска или пишана форма, 10 (десет) години од престано-
кот на деловниот однос со клиентот или од датумот на
извршувањето на повремената трансакција.
Субјектот е должен да чува документи или елек-
тронски записи за сите трансакции 10 (десет) години
по нивното извршување, вклучително да ги чува и
придружните докази и записи за трансакциите коишто
се состојат од оригинални документи или копии коиш-
то може да послужат како докази во судска постапка,
коишто се неопходни за да се утврдат и да се овозможи
реконструкција на индивидуалните трансакции.
IX. ИМЕНУВАЊЕ ОВЛАСТЕНО ЛИЦЕ И ФОРМИ-
РАЊЕ ОДДЕЛ ЗА СПРЕЧУВАЊЕ ППФТ
42. Субјектот е должен да именува овластено лице
и негов заменик, односно во зависност од бројот на
вработените лица, во согласност со член 68 од Законот
за СППФТ, да формира оддел за спречување ППФТ.
43. Овластеното лице / одделот за спречување ПП-
ФТ се грижи за спроведувањето и/или координирањето
на активностите и процесите поврзани со:
- анализата на ризикот од ППФТ на кој е изложен
субјектот (процена на ризикот на ниво на субјектот нај-
малку еднаш годишно);
- спроведувањето на интерните акти за управување
со ризикот од ППФТ;
- мерките за подобрување на интерните контролни
системи;
- мислењето што се дава при воспоставувањето и
продолжувањето на деловниот однос со клиенти за ко-
ишто се применува засилена анализа;
- следењето на промените во прописите и меѓуна-
родните стандарди за ППФТ, како и вршењето оцена
на степенот на усогласеност на интерните акти со про-
писите коишто се однесуваат на спречувањето на
ППФТ;
- редовното известување на органите на субјектот;
- доставувањето извештаи за сомнителните тран-
сакции до Управата;
- контролата врз работењето на одделните органи-
зациски единици во субјектот од чие работење може да
произлезе ризик од ППФТ и
- комуникацијата со другите органи и институции
вклучени во активностите за спречување ППФТ (Упра-
вата, Народната банка, други субјекти и слично).
44. Овластеното лице и останатите вработени во
Одделот за спречување ППФТ треба да имаат високи
професионални стандарди и да имаат соодветно позна-
вање на деловната активност и работните процеси во
субјектот коишто може да го изложат субјектот на ри-
зик од ППФТ.
X. ВНАТРЕШНА КОНТРОЛА
45. Внатрешната контрола е составен дел на цело-
купниот систем на внатрешни контроли, воспоставен
на ниво на субјектот. Субјектите воспоставуваат сис-
тем на внатрешната контрола пропорционално на голе-
мината и природата на дејноста на субјектот.
За потребите на системот на внатрешна контрола во
делот на управувањето со ризикот од ППФТ, субјектот
е должен да обезбеди:
- усогласеност на работењето со прописите, вклучи-
телно и исполнување високи професионални стандарди
од страна на вработените;
Бр. 212 - Стр. 27
- постапки и правила за примена на мерките за
спречување на ризикот од ППФТ;
- постојана обука на вработените кај субјектот и
агентите;
- внатрешна контрола којашто ќе го тестира фун-
кционирањето на системот за СППФТ.
46. Субјектот којшто има обврска за формирање по-
себен оддел за СППФТ, треба да воспостави независна
ревизорска функција за тестирање на целокупниот
внатрешен систем за спречување ППФТ.
Субјектот од ставот 1 на оваа точка е должен да
обезбеди соодветна екипираност на организациската
единица за внатрешна ревизија со лица коишто имаат
соодветни познавања за спречувањето ППФТ и да
овозможи нивна обука за сите новини поврзани со ме-
ѓународните стандарди и националните прописи за
спречување ППФТ.
XI. Мерки за спречување ППФТ коишто ги презе-
маат субјектите коишто имаат филијали или
подружници во друга земја
47. Субјектот којшто има подружница или филијала
во друга земја треба да воспостави и да спроведе груп-
ни политики и процедури за спречување ППФТ, нај-
малку во согласност со барањата на точка 5 од оваа од-
лука.
48. За секоја земја каде што има филијала или под-
ружница, субјектот треба:
- да спроведе процена на ризикот од ППФТ, да ја
вклучи во процената на ризикот на ниво на група, да ја
документира процената, да обезбеди нејзино редовно
ажурирање и на барање на Народната банка да ја дос-
тавува на увид;
- да ја вклучи процената на ризикот од алинејата 1
на оваа точка во политиките и процедурите за спречу-
вање ППФТ на групата;
- да добие согласност од високото раководство на
групата за процената на ризикот и политиките и проце-
дурите за спречување ППФТ;
- да обезбеди обуки на вработените во филијалата
или подружницата за соодветна примена на показате-
лите за утврдување на ризикот од ППФТ.
49. Кога законодавството на другата земја ја забра-
нува или ја ограничува примената на политиките и
процедурите коишто се неопходни за соодветно ут-
врдување и проценување на ризикот од ППФТ којшто
произлегува од деловен однос или повремена трансак-
ција поради ограничувања на пристапот до релевантни
податоци за клиентот и за вистинскиот сопственик или
ограничувања за употребата на такви податоци за пот-
ребите на процесот на анализа на клиентот; го забрану-
ва или го ограничува споделувањето и обработката на
податоците за клиентот во рамките на групата или ги
забранува или ги ограничува мерките за чувањето на
податоците, субјектот треба:
- веднаш да ги информира Управата и Народната бан-
ка со објаснување на забраната или ограничувањето;
- да се осигури дека филијалата или подружницата
утврдила дали ограничувањето или забраната може да
се надмине со обезбедување согласност од клиентите и
онаму каде е применливо, согласност од вистинските
сопственици;
- да се осигури дека филијалата или подружницата
обезбедила согласност од нејзините клиенти и онаму
каде е применливо, согласност од вистинските сопстве-
ници, со цел да се надмине ограничувањето или забра-
ната.
Стр. 28 - Бр. 212
Доколку согласноста не може да се обезбеди, суб-
јектот презема една или повеќе дополнителни мерки
предвидени во точката 52 од оваа одлука.
Кога не може ефективно да управува со ризикот од
ППФТ преку применување на мерките од ставовите 1 и
2 од оваа точка, субјектот треба:
- да се осигури дека филијалата или подружницата
го прекинува деловниот однос со клиентот;
- да се осигури дека филијалата или подружницата
одбива да ја спроведе повремената трансакција;
- да прекине одредени или сите деловни активности
на филијалата или подружницата.
50. Кога законодавството на другата земја го забра-
нува или го ограничува споделувањето на податоци за
сомнителни трансакции, субјектот треба:
- веднаш да ги информира Управата и Народната
банка со објаснување на забраната или ограничува-
њето;
- да ѝ наложи на филијалата или подружницата да
сподели податоци со високото раководство на субјек-
тот со цел да може да се процени ризикот од ППФТ
поврзан со деловните активности на филијалата или
подружницата и влијанието коешто тој ризик го има
врз групата.
Податоците од ставот 1 алинеја 2 на оваа точка се
однесуваат на:
- бројот на сомнителните трансакции пријавени во
определен период, и
- збирните статистички податоци коишто овозмо-
жуваат преглед на типологиите за утврдување сомни-
телност на трансакциите.
Субјектот, покрај мерките од став 1 на оваа точка,
презема една или повеќе дополнителни мерки предви-
дени во точка 52 на оваа одлука.
Кога не може ефективно да управува со ризикот од
ППФТ преку применување на мерките од ставовите 1 и
3 на оваа точка, субјектот треба да прекине одредени
или сите деловни активности на филијалата или под-
ружницата.
51. Кога законодавството на другата земја го забра-
нува или го ограничува преносот на податоци за кли-
ент на филијала или подружница за целите на суперви-
зијата, субјектот треба:
- веднаш да ги информира Управата и Народната
банка со објаснување на забраната или ограничува-
њето;
- да спроведе засилена проверка, вклучувајќи и те-
ренски контроли или независни ревизии сразмерно на
ризикот од ППФТ, со цел да се осигури дека филијала-
та или подружницата ги применува политиките и про-
цедурите применливи на ниво на групација и дека со-
одветно го утврдува, го оценува и управува со ризикот
од ППФТ;
- на барање на Управата и Народната банка, да им
ги достави заклучоците од засилената проверка од ста-
вот 1 алинеја 2 на оваа точка;
- да ѝ наложи на филијалата или подружницата ре-
довно да доставува соодветни податоци до високото
раководство на субјектот.
Субјектот, покрај мерките од став 1 на оваа точка
презема една или повеќе дополнителни мерки предви-
дени во точка 52 на оваа одлука.
Податоците од ставот 1 алинеја 4 на оваа точка се
однесуваат најмалку на:
10 октомври 2023
- бројот на клиентите со висок ризик и збирни ста-
тистички податоци коишто овозможуваат преглед на
причините поради кои клиентите се класифицирани ка-
ко високоризични;
- бројот на утврдените невообичаени трансакции и
пријавените сомнителни трансакции и збирни статис-
тички податоци коишто овозможуваат преглед на типо-
логиите за утврдување сомнителност на трансакциите.
52. Во случаите од точките 49, 50 и 51 од оваа од-
лука, субјектот е должен да преземе една или повеќе од
следниве дополнителни мерки:
- да ги ограничи природата и видот на финансиските
производи и услуги коишто се нудат од страна на фили-
јалата или подружницата во другата земја само за оние
коишто претставуваат ниско ниво на ризик од ППФТ и
имаат ниско влијание врз изложеноста на групата;
- да се осигури дека другите членки од истата група
не се потпираат на мерките на анализа спроведени од
филијалата или подружницата од другата земја каде
што постојат забраните или ограничувањата;
- да спроведе засилена проверка, теренска контрола
или независна ревизија, со цел да се осигури дека фи-
лијалата или подружницата соодветно го утврдува, го
оценува и управува со ризикот од ППФТ;
- да се осигури дека филијалата или подружницата
ќе обезбеди согласност од високото раководство на
субјектот за воспоставување и продолжување на делов-
ниот однос со клиент со висок ризик;
- да се осигури дека филијалата или подружницата
го утврдува изворот на средствата и нивното искорис-
тување во рамките на деловниот однос или повремена-
та трансакција;
- да се осигури дека филијалата или подружницата
спроведува мерки на засилена анализа и следење на де-
ловниот однос, во обем којшто е доволен за да го
разбере ризикот од ППФТ поврзан со деловниот однос;
- да спроведува засилено следење на кој било кли-
ент на филијалата или подружницата и онаму каде што
е применливо, неговиот вистински сопственик, за кој е
доставен извештај за сомнителна трансакција од која
било членка на групата;
- да се осигури дека филијалата или подружницата
ќе воспостави ефикасни системи за утврдување и при-
јавување сомнителни трансакции;
- да се осигури дека филијалата или подружницата
го ажурира профилот на ризик и податоците од анали-
зата на клиентите со најновите податоци и соодветно
ги чува податоците и документацијата најмалку за вре-
ме на траењето на деловниот однос.
XII. ПРЕОДНИ И ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ
53. Со стапувањето во сила на оваа одлука преста-
нува да важи Одлуката за методологијата за управува-
ње со ризикот од перење пари и финансирање терори-
зам („Службен весник на Република Македонија“ бр.
78/18 и 241/18).
54. Оваа одлука стапува во сила осмиот ден од де-
нот на објавувањето во „Службен весник на Република
Северна Македонија“.
Гувернер
и претседавач на Советот
Бр. 02-32963/4 на Народната банка на
5 октомври 2023 година Република Северна Македонија,
Скопје д-р Анита Ангеловска-Бежоска, с.р.
10 октомври 2023 Бр. 212 - Стр. 29
Стр. 30 - Бр. 212
Прилог 2
I. ФАКТОРИ НА РИЗИК КАЈ БАНКИТЕ
Фактори на ризик коишто се однесуваат на клиентот
1. Банката при утврдувањето на ризикот поврзан со
клиентот ги зема предвид ризиците поврзани со дејнос-
та или професионалната активност на клиентот, него-
вата репутација, како и природата на неговото однесу-
вање.
2. Факторите на ризик поврзани со дејноста или
професионалната активност на клиентот коишто ги
анализира банката се следниве:
- дали клиентот е поврзан со дејности или актив-
ности коишто се изложени на поголем ризик од коруп-
ција, како на пример: градежништво, фармација, здрав-
ство, трговија со оружје, одбрана, рударска индустрија
или јавни набавки;
- дали клиентот е поврзан со дејности или актив-
ности коишто се изложени на поголем ризик од ППФТ,
како на пример: пренос на пари, приредувачи на игри
на среќа или трговија со благородни метали;
- дали клиентот е поврзан со дејности или актив-
ности коишто вклучуваат значителни износи на гото-
вина како дел од редовното работење (како на пример:
ресторани, бензински пумпи, овластени менувачи, при-
редувачи на игри на среќа и сл.);
- дали клиентот врши трговија со стоки и услуги со
голема вредност (автомобили, уметнички слики, нафта,
благородни метали и сл.) или вредност чијашто висина
тешко може да се процени (софтвер, консултантски ус-
луги, истражување на пазарот и сл.);
- дали клиентот е правен аранжман, која е целта на
неговото основање и која е неговата дејност;
- дали клиентот и неговиот вистински сопственик
се носители на јавна функција или се блиски соработ-
ници со лица коишто се носители на јавна функција;
- дали клиентот е правно лице со несразмерно мал
број вработени лица во однос на обемот на работа и
дејноста којашто ја врши;
- дали клиентот е правно лице над кое се примену-
ваат барања за обелоденување податоци со кои се обез-
бедуваат јавно достапни информации за вистинскиот
сопственик на клиентот (како на пример: акционерско
друштво со чии акции се тргува на регулиран пазар);
- дали клиентот е банка или платежна институција
којашто работи во земја којашто нема ефикасен систем
за спречување ППФТ и над која не се врши супервизи-
ја во поглед на обврската за спречување перење пари и
финансирање тероризам и
- дали клиентот е банка или финансиска платежна
институција над која се изречени санкции или други
мерки од страна на надлежен орган во изминатите пет
години поради неисполнување на обврските за спречу-
вање ППФТ.
3. Факторите на ризик поврзани со репутацијата на
клиентот коишто банката ги анализира се следниве:
- дали постојат негативни информации од веродос-
тојни и сигурни медиуми или други извори на инфор-
мации за клиентот, како што се сознанија за казниви
дела или врски со тероризам или финансирање терори-
зам и пролиферација. Притоа, за овие сознанија не е
потребно да биде донесена правосилна судска пресуда;
- дали поради управни или кривични постапки или
сознанија за терористичка активност или финансирање
тероризам и пролиферација, имотот на клиентот, него-
виот вистински сопственик или на кое било лице за кое
се знае дека е тесно поврзано со нив, му бил замрзнат
или банката има основа за сомневање дека имотот на
клиентот му е замрзнат;
10 октомври 2023
- дали банката има други негативни информации за
интегритетот на клиентот и неговиот вистинскиот соп-
ственик, со кои банката се стекнала во текот на времет-
раењето на деловниот однос.
4. Банката треба да има предвид дека некои од фак-
торите на ризик поврзани со природата и однесувањето
на клиентот или неговиот вистински сопственик нема
да можат да се утврдат при воспоставувањето на де-
ловниот однос, односно тие можат да се појават откако
деловниот однос ќе биде воспоставен.
5. Фактори на ризик поврзани со природата и одне-
сувањето на клиентот коишто се анализираат од страна
на банката се следниве:
- дали клиентот има сложена сопственичка струк-
тура (повеќе од две нивоа на правни лица во синџирот
на сопственост);
- дали клиентот издава акции на доносител или има
номинирани акционери (англ. nominee shareholders);
- дали дошло до промена на сопственичката или уп-
равувачката структура на клиентот повеќе од трипати
во последните три години;
- дали за клиентот често се појавуваат известувања
(аларми) коишто упатуваат на постоење на сложени и
невообичаени трансакции;
- дали клиентот извршува трансакции под прагови-
те од член 13 став (1) алинеја б) и в) и член 64 од Зако-
нот за СППФТ;
- дали дадените информации за изворот на богат-
ството или изворот на средствата на клиентот се ти-
пични за тој тип физички лица (како на пример: плата,
наследство, кредити) или правни лица (како на пример:
приливи коишто се поврзани со дејноста на клиентот).
Фактори на ризик коишто се однесуваат
на географскиот ризик
6. Банката при утврдувањето на географскиот ризик
ги зема предвид ризиците поврзани со седиштето/жи-
веалиштето на клиентот, неговата дејност/професија,
целта и природата на деловниот однос, ефикасноста на
системот за спречување ППФТ и нивото на транспа-
рентност и даночна дисциплина на државата во којаш-
то клиентот и неговиот вистински сопственик имаат
свое седиште/живеалиште.
7. Банката, при утврдувањето на географскиот ри-
зик, ги анализира ризиците поврзани со државите и ге-
ографските подрачја во коишто клиентот и неговиот
вистински сопственик:
- имаат свое седиште или живеалиште;
- имаат географска локација каде што претежно ја
извршуваат дејноста;
- имаат значајни деловни активности.
8. При оцената на географскиот ризик, банката тре-
ба да ја има предвид природата и целта на деловниот
однос на клиентот, како на пример:
- кога станува збор за трансакции со високоризични
држави;
- кога клиентот на банката е друга банка или пла-
тежна институција, се анализира соодветноста на сис-
темот за спречување ППФТ во државата во којашто
овој клиент има седиште;
- кога клиентот е предмет на правен аранжман, суб-
јектот го анализира степенот на исполнување на меѓу-
народните стандарди за даночна транспарентност во
државата каде што клиентот и неговиот вистински соп-
ственик се регистрирани/имаат живеалиште;
- вистинскиот сопственик на клиентот има свое жи-
веалиште во високоризична држава (вонтериторијален
финансиски центар (офшор), даночен рај, држава под
санкции);
- дали клиентот е државен орган или правно лице од
држава со висок степен на корупција (како на пример:
според индексот на „Транспаренси интернешенал“).
10 октомври 2023
9. Како извори на информации за утврдување на
ефикасноста на системот за спречување ППФТ во од-
редена држава се сметаат: високоризичните држави ут-
врдени со Националната процена за ризик од ППФТ на
Република Северна Македонија, извештаите за оцена
на ФАТФ или други регионални тела слични на
ФАТФ; листата на ФАТФ за високоризични држави;
листата на Европската Унија за високоризични трети
земји и сл.
10. Изворите на информации коишто банката ги зе-
ма предвид при утврдувањето на нивото на ризик од
финансирање тероризам и пролиферација поврзани со
одредена држава се:
- информациите од телата надлежни за кривично
гонење или другите информации од комерцијалните
бази на податоци дека таа држава финансира или под-
држува терористичка активност и
- информациите за тоа дали таа држава е предмет
на меѓународни рестриктивни мерки коишто се поврза-
ни со перење пари, тероризам, финансирање тероризам
или пролиферација воспоставени од ООН или Европ-
ската Унија.
11. Изворите на информации коишто банката ги
анализира при утврдувањето на нивото на транспарен-
тност и даночна дисциплина на државите се:
- информациите од повеќе веродостојни извори де-
ка државата е усогласена со меѓународните даночни
стандарди за транспарентност и размена на информа-
ции, како и доказите дека на соодветен начин во прак-
тиката се применуваат овие правила;
- известувањата од Глобалниот форум за транспа-
рентност и размена на информациите за даночни цели
на ОЕЦД каде што државите се проценуваат за потре-
бите на даночната транспарентност и размената на ин-
формации;
- процената на усогласеноста со препораките на
ФАТФ или на регионалните тела во рамките на ФАТФ,
како и оцените на Меѓународниот монетарен фонд и
- информациите дали државата има воспоставено ре-
гистри за вистинските сопственици и регистри на смет-
ките за потребите на субјектите и државните органи.
Фактори на ризик коишто се однесуваат на произ-
водите, услугите или трансакциите што ги нуди
банката
12. Факторите на ризик коишто банката ги анализи-
ра при утврдувањето на ризиците поврзани со произво-
дите, услугите или трансакциите се следниве:
- степенот на анонимност на производите, услугите
или трансакциите;
- сложеноста на производите, услугите или трансак-
циите;
- вредноста или обемот на производите, услугите
или трансакциите.
13. Факторот на ризик којшто банката го анализира
при утврдувањето на ризиците поврзани со анонимнос-
та на одреден производ, услуга или трансакција е сте-
пенот до кој еден производ или услуга овозможува
анонимност или го олеснува прикривањето на иденти-
тетот на клиентот или вистинскиот сопственик (како на
пример: анонимни сметки, виртуелни средства и сл.)
14. Факторите на ризик коишто банката ги анализи-
ра при утврдувањето на ризиците поврзани со сложе-
носта на одреден производ, услуга или трансакција се
следниве:
- степенот на сложеност на одредена трансакција и
вклученост на повеќе клиенти или држави;
- дали банката има познавање за ризиците при вове-
дување нов производ или услуга, особено кога тој
вклучува користење нови технологии или начини на
плаќање.
Бр. 212 - Стр. 31
15. Факторите на ризик коишто банката ги анализи-
ра при утврдувањето на ризикот поврзан со вредноста
или со големината на одреден производ, услуга или
трансакција се следниве:
- степенот до кој производите или услугите овозмо-
жуваат користење готови пари;
- степенот до кој производите или услугите ги олес-
нуваат или ги поттикнуваат трансакциите со висока
вредност;
- постоењето на одредени ограничувања во поглед
на максималната вредност на трансакцијата или на це-
ната на услугата со кои би се ограничила употребата на
производи или услуги за целите на ППФТ.
Фактори на ризик коишто се однесуваат на каналите
на дистрибуција
16. При утврдувањето на ризикот поврзан со начи-
нот на којшто производите или услугите се испорачу-
ваат до клиентот, банката го анализира ризикот кога
клиентот не е физички присутен и спроведува анализа
на природата на деловниот однос помеѓу посредникот
и субјектот.
17. Факторите на ризик коишто се земаат предвид
при утврдувањето на ризиците поврзани со каналите на
дистрибуција се:
- присуството или отсуството на клиентот;
- примената на нови технологии како на пример:
мобилното банкарство (англ. m-commerce); користење-
то виртуелни средства, на пример биткоини (врз осно-
ва на методот на последователно вршење трансакции);
плаќање преку интернет – „пејпал“, „амазон пеј“,
„гугл-паричник“ и сл.
II. ФАКТОРИ НА РИЗИК КАЈ ПЛАТЕЖНИТЕ
ИНСТИТУЦИИ
18. Платежната институција треба да ги земе пред-
вид најмалку следниве фактори при утврдувањето на
инхерентното ниво на ризик:
- видот и големината на платежната институција,
вклучително и бројот на подружници и агенти, како и
видот на производи и услуги коишто им се нудат на
клиентите;
- претежната улога на готовинските трансакции во
асортиманот на услуги коишто се нудат;
- претежната улога на повремените трансакции во
однос на воспоставувањето деловен однос;
- седиштето на платежната институција се наоѓа во
високоризична земја;
- големиот обем трансакции;
- употребата на новите технологии при воспоставу-
вањето деловен однос во отсуство и
- каналите на дистрибуција (мрежа на агенти).
Фактори на ризик коишто се однесуваат на клиентот
19. Во однос на ризиците поврзани со клиентите,
треба да се земат предвид најмалку следниве фактори
на ризик:
- бројот на носителите на јавни функции;
- клиентите физички лица нерезиденти и
- клиентите правни лица (приредувачи на игри на
среќа и даватели на услуги поврзани со виртуелни
средства).
Фактори на ризик коишто се однесуваат
на географскиот ризик
20. Во однос на географскиот ризик, треба да се зе-
мат предвид најмалку следниве фактори на ризик:
Стр. 32 - Бр. 212
- клиентите коишто имаат седиште/живеалиште во
високоризични земји и/или коишто извршуваат тран-
сакции со високоризични земји;
- земјите каде што постои високо ниво на организи-
ран криминал, корупција, трговија со дрога, трговија со
луѓе и сл.;
- земјите под санкции, ембарга и други мерки на
меѓународни организации и
- земјите со стратешки недостатоци утврдени од
страна на ФАТФ.
21. Во однос на производите и услугите, треба да се
земат предвид најмалку следниве фактори на ризик:
- употребата на нови технологии (воспоставување
деловен однос во отсуство на клиентот и тргување со
виртуелни средства);
- употребата на готови пари и
- извршувањето повремени трансакции.
Фактори на ризик коишто се однесуваат на
производите или услугите
22. Во однос на користењето посредници (агенти),
треба да се земе предвид факторот на ризик кога еден
агент соработува со повеќе платежни институции.
Фактори на ризик коишто се однесуваат на каналите
на дистрибуција
23. Во однос на каналот на дистрибуција, треба да
се земе предвид бројот на агентите преку коишто ќе
биде испорачана услугата до клиентот.
III. ПРОЦЕНА НА РИЗИКОТ КАЈ ОВЛАСТЕНИТЕ
МЕНУВАЧИ
24. Одредбите од точката 2 став 1 алинеи 1, 2, 3, 4 и
6; точката 3; точката 5 став 1 алинеи 4, 5 и 6; точката 7
став 1 алинеја 1; точката 9; точката 10, точката 12 став
1 алинеја 3 и точката 15 став 1 алинеја 1 од овој при-
лог, коишто се однесуваат на физичките лица/клиенти
соодветно се применуваат од страна на овластениот
менувач во делот на извршувањето повремени трансак-
ции и следењето на деловниот однос со клиентот.
25. При утврдувањето на ранливоста којашто про-
излегува од содржината на интерните акти (политики и
процедури) се имаат предвид:
- процедурите за идентификување на физичкото ли-
це со пропишување на минималната потребна доку-
ментација за идентификување на физичкото лице во
моментот на извршување на трансакцијата;
- во случај кога овластениот менувач има деловен
однос со клиентот, во процедурите треба да биде наве-
ден соодветниот вид на податоци од коишто може да
се согледа дали трансакциите на клиентот се во соглас-
ност со целта и намерата на деловниот однос, профи-
лот на ризик на клиентот, неговата финансиска состој-
ба и неговите извори на финансирање (како на пример:
професијата на клиентот, работодавачот, висината на
месечната плата и сл.).
26. Ранливоста којашто произлегува од активности-
те на овластеното лице за спречување ППФТ вклучува:
- идентификација и верификација на идентитетот на
физичкото лице со примена на стандардните докумен-
ти за идентификација на физички лица предвидени со
Законот за СППФТ и верификација на идентитетот на
физичкото лице со користење податоци и информации
од сигурни и независни извори;
- постојан увид во нумерираниот регистар со цел да
се утврди фреквенцијата на извршување трансакции од
страна на одредено физичко лице, со цел од него да се
побара дополнителна документација врз основа на ко-
јашто ќе може да се утврди целта на извршување на
трансакцијата и нејзината економска оправданост;
10 октомври 2023
- анализа на клиентот (во случај на постоење на де-
ловен однос или при појава на показатели на сомнител-
ност) преку прибирање информации за неговата профе-
сија, изворот на неговите средства, економската оправ-
даност на извршената трансакција итн.;
- известувањето на Управата за финансиско разуз-
навање за готовинските, поврзаните и сомнителните
трансакции се врши на начинот и во роковите предви-
дени со Законот за СППФТ. Известувањето за сомни-
телни трансакции треба да биде документирано, соод-
ветно образложено и поткрепено со показателите за
препознавање сомнителни трансакции донесени од
страна на Управата за финансиско разузнавање.
27. Ранливоста којашто произлегува од системите
на внатрешна контрола го опфаќа следново:
- во случај кога физичкото лице е носител на јавна
функција, овластениот менувач ги презема мерките на
засилена анализа предвидени со Законот за СППФТ и
му доделува високо ниво на ризик на физичкото лице;
- во случај кога физичкото лице има живеалиште
или престојувалиште во високоризична земја, овласте-
ниот менувач ги презема мерките на засилена анализа
предвидени со Законот за СППФТ и му доделува висо-
ко ниво на ризик на физичкото лице;
- примена на рестриктивни мерки во согласност со
прописите со коишто се регулирани меѓународните и
националните рестриктивни мерки;
- обуките на вработените треба да бидат соодветни
на природата на дејноста на овластениот менувач, да
бидат приспособени на видот на клиентите и да ги сод-
ржат сите релевантни одредби од Законот за СППФТ и
подзаконските акти коишто ја регулираат оваа мате-
рија.
- службата/овластеното лице за внатрешна контро-
ла врши анализа и тестирање на адекватноста на пиша-
ните политики и процедури; избор на примерок на кли-
енти при што ги тестира соодветноста на анализата на
клиентите и на одредувањето на нивниот профил на
ризик, како и доставувањето извештаи до Управата за
финансиско разузнавање; известување на одговорното
лице на овластениот менувач за наодите од извршените
контроли и сл.
28. Субјектот треба да воспостави систем на еви-
денција со кој ќе се обезбеди утврдување на поврзани-
те трансакции кога се извршуваат трансакции поголе-
ми од 500 евра во денарска противвредност по средни-
от курс на Народната банка на Република Северна Ма-
кедонија. Врз основа на системот на евиденција, суб-
јектот е должен да врши анализа на клиентот и да ги
следи трансакциите.
При следењето на трансакциите од ставот 1 на оваа
точка, субјектот е должен да воспостави и да примени
листа на показатели за препознавање сомнителни тран-
сакции.
IV. ПРОЦЕНА НА РИЗИКОТ ОД ФИНАНСИРАЊЕ
ТЕРОРИЗАМ И ПРОЛИФЕРАЦИЈА
29. При утврдувањето на ризикот од финансирање
тероризам и пролиферација, субјектот треба да ги има
предвид најмалку следниве фактори на ризик:
30.
а) Во однос на клиентот како фактор на ризик, тре-
ба да бидат земени предвид следниве елементи:
- резидентниот статус (резидент и нерезидент),
- категориите на клиенти со висок ризик (деловен
однос без физичко присуство, носители на јавни фун-
кции, кореспондентски банки и платежни институции,
непрофитни организации, клиенти со седиште или жи-
веалиште во високоризични земји),
10 октомври 2023
- бројот на клиентите за коишто е доставен извеш-
тај за сомнителни трансакции за финансирање терори-
зам до Управата за финансиско разузнавање,
- клиентите и/или нивните вистински сопственици
коишто се наоѓаат на листите на санкции и
- одбиениот деловен однос.
б) Во однос на географскиот ризик, треба да бидат
земени предвид следниве елементи:
- земјите каде што има воен конфликт или каде што
се извршуваат терористички активности,
- пограничните подрачја во земјите коишто се гра-
ничат со земјите каде што има воен конфликт или каде
што се извршуваат терористички активности,
- земјите каде што се извршуваат активности за рег-
рутирање странски терористички борци.
в) Во однос на ризикот од производи, услуги или
трансакции, треба да бидат земени предвид следниве
елементи:
- готовинските и безготовинските трансакции,
- трансакциите во домашниот и меѓународниот пла-
тен промет,
- трансакциите со високоризични земји (приливи и
одливи),
- трансакциите на непрофитните организации,
- одбиените и задржаните трансакции,
- трансакциите извршени преку платежна институ-
ција.
г) Во однос на ризикот од каналите на дистрибу-
ција, треба да бидат земени предвид следниве еле-
менти:
- трансакциите извршени преку агент на платежна
институција,
- трансакциите извршени по пат на електронско
банкарство и
- трансакциите извршени по пат на мобилно бан-
карство.
31. Субјектот треба да ја утврди ранливоста преку
обезбедување информации за изворите на ризиците од
финансирање тероризам и пролиферација и да преземе
соодветни мерки за нивно намалување. Мерките за на-
малување на ризикот вклучуваат најмалку:
а) соодветно дефинирање на апетитот за ризик и со-
одветни политики за прифатливост на клиентите (вклу-
чително и нивните вистински сопственици);
б) соодветни процедури за засилена анализа на кли-
ентите;
в) редовно ажурирање на податоците и документа-
цијата за клиентите;
г) ефективност на интерните процедури за следење
на листите на санкции и
д) соодветност на софтверското решение коешто ќе
овозможи примена на рестриктивните мерки од страна
на субјектот.
32. Субјектот е должен пред воспоставувањето на
деловниот однос, односно пред извршувањето повре-
мена трансакција, како и при спроведувањето на мер-
ките и дејствијата за постојано следење на деловниот
однос, да изврши проверка дали потенцијалните или
постојните клиенти (вклучително и нивните вистински
сопственици) се наоѓаат на листите на санкции.
33. Субјектот е должен да ги применува рестрик-
тивните мерки во согласност со законските прописи,
односно е должен за сите физички и правни лица
(вклучително и нивните вистински сопственици) коиш-
то се наоѓаат на листите на санкции, веднаш и без
претходно известување, да забрани користење, пренос,
конверзија, трансфер или друг вид на располагање со
имотот, да забрани ставање на располагање на каков
било имот, директно или индиректно, како и да забра-
ни воспоставување или продолжување на деловниот
однос.
Бр. 212 - Стр. 33
Обврската на субјектот од ставот 1 на оваа точка
треба да се однесува на целокупните средства коишто
се во сопственост или се контролирани од лицата ко-
ишто се наоѓаат на листите на санкции, а не само на
оние коишто можат да бидат поврзани со одреден теро-
ристички акт, заговор или закана.
34. Субјектот е должен да преземе дејствија за да ја
прекине примената на финансиската мерка против те-
роризам и/или пролиферација по објавувањето на oдлу-
ката за престанување на важењето на финансиската
мерка против тероризам и/или пролиферација на Вла-
дата на Република Северна Македонија.
__________
Në përputhje me nenin 47, paragrafi (1), pika 6) të
Ligjit të Bankën Popullore të Republikës së Maqedonisë së
Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.
158/10, 123/12, 43/14, 153/15, 6/16 dhe 83/18 dhe
“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut nr.
110/21) dhe nenet 11, paragrafi (7) dhe 155, paragrafi (3)
të Ligjit të Parandalimit të Pastrimit të Parave dhe të
Financimit të Terrorizmit (“Gazeta Zyrtare e Republikës së
Maqedonisë së Veriut” nr. 151/22), Këshilli i Bankës
Popullore të Republikës së Maqedonisë së Veriut miratoi
VENDIM
PËR MËNYRËN E ZBATIMIT TË MASAVE TË
PARANDALIMIT TË PASTRIMIT TË PARAVE
DHE TË FINANCIMIT TË TERRORIZMIT
I. DISPOZITA TË PËRGJITHSHME
1. Ky vendim përcakton metodën e zbatimit të masave
të parandalimit të pastrimit të parave dhe të financimit të
terrorizmit për subjektet dhe metodën e kryerjes së
vlerësimit të rrezikut të cilat i mbikëqyr Banka Popullore e
Republikës së Maqedonisë së Veriut në përputhje me
Ligjin e Parandalimit të Pastrimit të Parave dhe të
Financimit të Terrorizmit (më tutje në tekst: LPPFT).
2. Subjekti është i detyruar të sigurojë respektimin e
masave për parandalim të larjes së parave dhe financimit të
terrorizmit në përputhje me Ligjin e PPFT në bazë të
konsoliduar, përfshirë edhe nga ana e filialeve dhe degëve
në vend tjetër.
3. Dispozitat nga ky vendim zbatohen përkatësisht edhe
në filialet e bankave të huaja.
II. PËRKUFIZIME
4. Shprehjet e caktuara të përdorura në këtë vendim
kanë kuptim sinë vijim:
4.1. Me “rrezik nga pastrimi i parave dhe financimi i
terrorizmit” nënkupton rrezikun e subjektit ose
marrëdhënies së caktuar afariste, realizimin e transaksionit
ose përdorimin e një produkti ose shërbimi të caktuar të
keqpërdoren për larjen e parave dhe financimin e
terrorizmit (më tutje në tekst: “PPFT”).
4.2. Me “rrezik të qenësishëm nga PPFT-ja”
nënkuptohet nivel fillestar i rrezikut i cili rrjedh dhe është i
lidhur me llojin e klientit dhe prejardhjen e tij, natyrën e
marrëdhënies afariste e cila duhet të vendoset ose
transaksioni i përkohshëm i cili duhet të realizohet,
produktet ose shërbimet dhe kanalet e shpërndarjes, pa
marrë parasysh çfarëdo mekanizmi kontrolli të vendosur në
subjektin i cili ka për qëllim ta reduktojë mundësinë e
shfaqjes dhe ndikimin e rrezikut.
4.3. Me “rrezik agregat nga PPFT-ja” nënkuptohet
rreziku nga PPFT-ja pasi që subjekti ka zbatuar sistem
përkatës të kontrollit të brendshëm i cili ka për qëllim ta
reduktojë mundësinë dhe ndikimin e nivelit të rrezikut të
qenësishëm nga PPFT-ja.
Стр. 34 - Бр. 212
4.4. Me “seksion për parandalimin e PPFT-së”
nënkuptohet njësi organizative e cila është e detyruar ta
formojë subjektin, në përputhje me Ligjin e PPFT. Subjekti
mund ta formojë atë si njësi organizative të pavarur ose
aktivitetet e saj mund të kryhen në kuadër të njësisë
organizative përgjegjëse për kontrollim të pajtueshmërisë
së operacioneve me rregulloret.
4.5. Me “rrezik gjeografik” nënkuptohet rreziku i cili
vjen nga vendi ose territori i selisë së klientit ose
vendbanimit të pronarit të tij të vërtetë, vendi në të cilin
klienti kryen aktivitetin, pra vendi në të cilin ndodhet
personi me të cilin klienti ose pronari i tij i vërtetë kryen
transaksionin.
4.6. Me “qendër financiare offshore” nënkuptohet
vendi ose territori i cili siguron shërbime financiare për
jorezident në vëllim i cili nuk është proporcional me
madhësinë dhe fuqinë financiare të ekonomisë kombëtare.
4.7. Me “transaksion të pazakontë” nënkuptohet
transaksioni ose aktiviteti i cili nuk ju përshtatet
transaksioneve, funksionimit ose profilit profesional
dhe/ose profilit ekonomik të klientit ose pronarit të vërtetë i
cili nuk ka asnjë motiv të dukshëm ekonomik, afarist ose
personal.
4.8. Me “subjekt” nënkuptohet banka, kursimorja,
këmbimorja dhe ofruesi i shërbimeve të remitancave në
para të gatshme (transfer të shpejtë parash) dhe institucion
tjetër financiar i cili jep shërbime pagesore në përputhje me
ligjin dhe për mbikëqyrjen e të cilit përgjegjëse është
Banka Popullore e Republikës së Maqedonisë së Veriut
(më tutje në tekst: Banka Popullore) në përputhje me Ligjin
e PPFT.
4.9. Me “burim të fondeve” nënkuptohet prejardhja e
fondeve të përfshira në marrëdhënien afariste ose
transaksionin e përkohshëm, si dhe aktivitetet të cilat
gjenerojnë të hyra në llogari gjatë kohëzgjatjes së
marrëdhënies afariste, për shembull paga e klientit, qiraja,
pagesa e dividendit etj.
4.10. Me “burim të pasurisë” nënkuptohet prejardhja e
pasurisë së klientit (p.sh. trashëgimia, kursimet), pra e
gjitha pasuria me të cilën disponon klienti.
4.11. Me “raporte për vlerësim të rrezikut nga pastrimi
i parave dhe financimi i terrorizmit” nënkuptohen raportet
të cilat përdoren për përmirësimin e rregullores kombëtare,
identifikimin e mangësive të sistemit për parandalim të
larjes së parave dhe financimin e terrorizmit, identifikimin
e sektorëve dhe aktiviteteve me rrezik më të madh ose më
të vogël, përcaktimin e prioriteteve dhe shpërndarjen e
resurseve, si dhe ndihmën e subjekteve gjatë zbatimit të
vlerësimit të tyre të brendshëm për rrezik.
4.12. Me “klient i cili nuk është fizikisht prezent”
nënkuptohet klienti, si dhe personi i cili vepron në emër
dhe llogari të klientit, të cilët nuk janë fizikisht prezent për
qëllimet e identifikimit dhe nëse identiteti i tyre nuk mund
të vërtetohet me përdorimin e mjeteve për identifikim
elektronik të lëshuara në kuadër të skemës së regjistruar
për identifikim elektronik me nivel të lartë të sigurisë.
4.13. Me “faktorë të rrezikut” nënkuptohen faktorët në
bazë të cilëve mund të realizohet vlerësimi i rrezikut nga
PPFT-ja në nivel të subjektit, siç janë llojet e klientëve,
produktet/shërbime/transaksionet, kanalet e shpërndarjes
dhe zonat gjeografike.
4.14. Me “kërcënime” nënkuptohen burimet e rrezikut
të qenësishëm nga PPFT-ja sipas faktorit të veçantë të
rrezikut në nivel të subjektit.
4.15. Me “cenueshmëri” nënkuptohet cilësia e akteve të
brendshme (politikat dhe procedurat), aktivitetet e
personit/seksionit përgjegjës dhe të shërbimit të kontrollit
të brendshëm në nivel të subjektit për parandalim dhe ulje
të kërcënimeve nga PPFT-ja.
4.16. Me “përhapje” nënkuptohet financimi i përhapjes
së armëve për shkatërrim në masë në përputhje me Ligjin e
PPFT.
10 октомври 2023
Për gjithçka që nuk është përcaktuar me këtë vendim,
zbatohen përkufizimet e përcaktuara përkatëse me Ligjin e
PPFT.
III. MASA TË PARANDALIMIT TË PASTRIMIT TË
PARAVE DHE TË FINANCIMIT TË TERRORIZMIT
5. Për zbatim të përshtatshëm të masave për parandalim
të PPFT-së, subjekti është i detyruar në përputhje me
Ligjin e PPFT:
- të hartojë vlerësim të rrezikut nga PPFT-ja dhe të
sigurojë përditësimin e rregullt të tij,
- të vendosë dhe zbatojë Program për ulje efikase dhe
menaxhim të rrezikut të identifikuar nga PPFT-ja (më tutje
në tekst: Program për LPPFT),
- të zbatojë analizë përkatëse të klientëve, përfshirë dhe
analizë të zgjeruar,
- të raportojë dhe paraqesë të dhëna, informacione dhe
dokumentacion,
- ti rruaj, mbroj dhe mban evidencën e të dhënave,
- të emërojë person të autorizuar dhe zëvendës të tij
dhe/ose të formojë departament për LPPFT dhe
- të zbatojë kontroll të brendshme.
Krahas masave të paragrafit (1) të kësaj pike, bankat
dhe ofruesit e shërbimeve të remitancave në para të
gatshme (transferim të shpejt parash) dhe institucioneve
tjera financiare të cilat ofrojnë shërbime pagesore në
përputhje me ligjin janë të detyruara të vendosin dhe
rregullisht ta përditësojnë sistemin informativ për
përpunimin e të dhënave dhe zbatimin e masave të
parashikuara në përputhje me Ligjin e PPFT.
IV. VLERËSIM I RREZIKUT NGA PPFT-JA NË NIVEL
TË SUBJEKTIT
6. Subjekti është i detyruar të zbatojë vlerësim të
rrezikut që paraqet proces nëpërmjet të cilit subjekti e
vërteton nivelin e qenësishëm të rrezikut, cenueshmërisë
dhe nivelin e përgjithshëm të rrezikut.
7. Gjatë zbatimit të vlerësimin të rrezikut, subjekti
është i detyruar të:
- dokumentojë vlerësimin e rrezikut dhe përkatësisht t’i
rruaj të dhënat në bazë të së cilës është realizuar;
- merr parasysh të gjitha faktorët e rrezikut para se të
përcaktojë nivelin e rrezikut dhe llojet e masave të cilat
duhet të zbatohen me qëllim të uljes së rrezikut të
përcaktuar;
- përditësojë vlerësimin e rrezikut së paku një herë në
vit, ose më shpesh, gjatë ndryshimit të ndjeshëm në
sistemin për udhëheqje me rrezikun nga PPFT-ja;
- të përshtat me raportet për vlerësim të rrezikut nga
PPFT-ja, si dhe aktet, dokumentet dhe informacionet tjera
të cilat i publikon Banka Popullore dhe Drejtoria për
Zbulim Financiar (më tutje në tekst: Drejtoria);
- jep shpjegim, Bankës Popullore, për vlerësimin e
zbatuar të rrezikut.
8. Gjatë përcaktimit të nivelit të qenësishëm të rrezikut,
subjekti merr parasysh këto faktorë të rrezikut:
- klientin;
- rrezikun gjeografik;
- produktet, shërbimet dhe transaksionet;
- kanalet e shpërndarjes.
9. Subjekti i përcakton të dhënat të cilat do t’i përdorë
për çdo faktor të rrezikut, duke marrë parasysh burimet e
mëposhtme të të dhënave:
- raporte për vlerësimet kombëtare të rrezikut nga
PPFT-ja në vend dhe të vendeve tjera dhe vlerësimin
sektorial të rrezikut nga PPFT-ja të hartuar nga ana e
Bankës Popullore;
- udhëzime, qarkore dhe informacione të lëshuara nga
organet kompetente në vend, si dhe masat e shqiptuara
korrigjuese dhe shkeljet, nëse ato janë në dispozicion
publikisht;
10 октомври 2023
- raporte për kërcënime, paralajmërime dhe tipologjitë
dhe informacione tjera të lëshuara nga Drejtoria dhe
organet tjera shtetërore kompetente për ndjekje penale;
- informacione të fituara nga analiza e klientit/ëve;
- njohuritë e veta dhe përvojën personale;
- informacione nga shoqatat ose dhomat ku subjekti
bën pjesë në lidhje me tipologjitë dhe informacionet për
rreziqet të cilat paraqiten;
- informacione nga raportet e trupave ndërkombëtare
kompetente për vendosjen dhe vlerësimin e standardeve
për parandalim të PPFT-së ose listave të sanksioneve dhe
- informacione nga baza komerciale e të dhënave.
10. Gjatë përcaktimit të rëndësisë së faktorëve të
rrezikut, subjekti siguron të dhëna për elemente të veçanta
në kuadër të çdo faktori të rrezikut që duhet të analizohen
në përputhje me rekomandimet e dhëna në këtë vendim dhe
Shtojcat nr. 1 dhe 2 të cilat janë pjesë përbërëse e këtij
Vendimi dhe janë karakteristike për subjektin konkret.
Subjekti e përcakton nivelin e rrezikut sipas elementit
të veçantë, duke i përdorur variablat e mëposhtme: të
dhëna për numrin dhe llojin e klientëve, numrin e llogarive
pagesore, gjendjen dhe lëvizjen e fondeve në llogari
pagese, numrin e transaksioneve, vlerën mesatare të
transaksioneve etj.
Subjekti duhet të përshkruaj në aktet e brendshme
variablat për vlerësimin e rrezikut sipas elementeve të
veçanta që përdorin.
Në bazë të variablave përcaktohet niveli i rrezikut për
element. Në bazë të të gjitha elementeve të cilat merren
parasysh sipas çdo faktori (klient,
produkt/shërbim/transaksion, kanale të shpërndarjes dhe
zonat gjeografike) përcaktohet niveli i rrezikut për faktor.
11. Subjekti e përcakton cenueshmërinë për element
dhe për faktor së paku në bazë të rekomandimeve të
përfshira në Shtojcën 1 të këtij Vendimi.
12. Në bazë të rrezikut të qenësishëm të përcaktuar dhe
shkallës së cenueshmërisë të subjektit e përcakton nivelin e
rrezikut të përgjithshëm (të mbetur).
13. Gjatë zbatimit të vlerësimit të rrezikut, subjekti
është i detyruar të përfshijë edhe rrezikun nga financimi i
terrorizmit dhe përhapja në përputhje me elementet e
përfshira në Shtojcën 2 të këtij Vendimi.
14. Subjekti është i detyruar raportin e vlerësimit të
rrezikut nga PPFT-ja ta paraqesë deri te Banka Popullore jo
më vonë se 30 prilli i vitit të ardhshëm.
15. Subjekti është i detyruar konkluzionet nga
vlerësimi i rrezikut t’i përfshijë në programin për LPPFT
dhe sistemin e kontrollit të brendshëm.
V. PROGRAMI PËR LPPFT
16. Subjekti është i detyruar të vendosë Programin për
LPPFT me të cilët përcaktohen rregullat, procedurat dhe
veprimet për zbatimin e masave të parandalimit të PPFT-
së, pra reduktimin dhe udhëheqjen me rrezikun e
identifikuar nga PPFT-ja, e cila përmban:
- qëllime, vëllim dhe mënyrë për funksionim të sistemit
për parandalim të PPFT-së;
- përshkrim të strukturës organizative për udhëheqje me
rrezikun nga PPFT-ja përfshirë edhe të dhënat për personin
e autorizuar dhe zëvendësin e tij;
- autorizime dhe përgjegjësi të personit të autorizuar
dhe zëvendësit të tij;
- autorizime dhe përgjegjësi për të gjithë punonjësit në
subjektin të cilët marrin pjesë në zbatimin e dispozitave të
Ligjit të PPFT dhe aktet nënligjore të miratuara në bazë të
këtij ligji;
- përshkrim i masave për analizë të klientëve dhe
pranueshmëria e klientëve;
- përfundim nga vlerësimi i zbatuar i rrezikut nga
PPFT-ja;
Бр. 212 - Стр. 35
- mënyrë për njohjen e transaksioneve të pazakonta dhe
transaksione të dyshimta;
- procedurë për zbatimin e masave me analizë të
zgjeruar;
- mënyrë për vendosjen e mekanizmit të brendshëm për
njoftim në kohë dhe përkatës;
- përcaktimin e profilit të rrezikut të klientit, rrezikun e
transaksionit, rrezikun e produktit ose shërbimit dhe
rrezikun e marrëdhënieve afariste;
- mënyrë për ruajtjen e të dhënave dhe dokumenteve
dhe mënyrë për dorëzimin e raporteve deri te Drejtoria;
- plan për trajnim të vazhdueshëm të punonjësve në
subjektin dhe te agjenti na zona e LPPFT-së;
- mënyrë për kryerjen e kontrollit të brendshëm të
zbatimit të masave për parandalimin e larjes së parave dhe
financimin e terrorizmit të përshtatshme sipas madhësisë
dhe llojit të subjektit;
- procedurat e skriningut gjatë punësimit dhe për
punonjësit për tu siguruar standarde të larta për
parandalimin e larjes së parave dhe financimin e
terrorizmit;
- procedura për monitorimin e listave të sanksioneve
nga Kombet e Bashkuara dhe Bashkimi Europian të cilat
do t’i përfshijnë klientët, pronarët e tyre të vërtetë,
transaksionet, produktet dhe shërbimet.
Subjektet të cilat kanë formuar Departament të
posaçëm për LPPFT duhet të parashohin elemente për
funksion të pavarur revizor.
17. Rregullat, procedurat ose veprimet për elementet
nga pika 16) nga ky Vendim mund të hartohen si
dokumente të posaçme (akte të brendshme) të cilat janë
pjesë përbërëse e Programit për parandalim të PPFT-së.
VI. ANALIZA E KLIENTIT
18. Subjekti është i detyruar të zbatojë analizë të
klientit në këto raste:
а) gjatë vendosjes së marrëdhënies afariste me klientin;
b) kur realizohet transaksion i përkohshëm në shumë
prej 15.000 ose më shumë eurove në kundërvlerë të denarit
sipas kursit mesatar të këmbimit të Bankës Popullore të
Republikës së Maqedonisë, pa marrë parasysh nëse
transaksioni realizohet si një ose më shumë operacione të
cilat janë dukshëm të lidhura;
c) kur realizohet një transaksion i cili paraqet
transferim të fondeve ose transfer me jo para të gatshme,
përfshirë dhe mjete virtuale me vlerë më të madhe prej
1.000 eurove me kundërvlerë të denarit sipas kursit mesatar
të këmbimit të Bankës Popullore të Republikës së
Maqedonisë;
ç) kur vërtetësia ose përshtatshmëria është në dyshim
për të dhënat e marra paraprakisht për identitetin e klientit
ose pronarit të vërtetë dhe
d) kur ekziston dyshimi për larje parash ose financim të
terrorizmit, pa marrë parasysh përfundimi ose shumën e
parave.
Gjatë zbatimit të analizës së klientit subjekti duhet t’i
merr parasysh rezultatet, pra përfundimet nga raportet për
vlerësim të rrezikut nga PPFT-ja.
19. Analiza e klientit përfshin identifikimin dhe
vërtetimin e identitetit të klientit, autorizuesit pra personi i
cili vepron në emër dhe llogari të klientit dhe pronarit të
vërtetë të klientit, kuptimin dhe sigurimin përkatës të
informacioneve për synimin dhe qëllimin e marrëdhënies
afariste dhe monitorimin e marrëdhënies afariste me
klientin.
20. Subjekti është i detyruar gjatë vendosjes së
marrëdhënies afariste me klientin, gjatë realizimit të
transaksionit të përkohshëm dhe gjatë përditësimit të
dokumentacionit dhe të dhënave për klientin të përcaktojë
profil të rrezikut të klientit.
Стр. 36 - Бр. 212
21. Subjekti është i detyruar në aktet e brendshme të
përshkruaj mënyrën e përcaktimit të profilit të rrezikut të
klientit duke pasur parasysh faktorët e rrezikut në përputhje
me Shtojcën 2 të këtij Vendimi.
22. Kur subjekti për qëllimet e identifikimit ose
verifikimit të klientit dhe pronarit të vërtetë përdor mjete
për identifikim elektronik, subjekti duhet të sigurojë
dëshmi të dokumentuar për identifikimin dhe verifikimin e
realizuar.
23. Subjekti është i detyruar së paku një herë në vit të
kryej përditësimin e dokumenteve dhe të dhënave të
nevojshme për monitorimin e marrëdhënies afariste me
klientët me nivel të rrezikut të mesëm – të lartë dhe me
nivel të lartë. Subjekti me akt të brendshëm e përshkruan
frekuencën e përditësimit të klientëve tjerë.
24. Në pajtim profilin e vërtetuar të rrezikut, subjekti
është i detyruar të zbatojë masa të:
- analizës më të thjeshtë të klientit;
- analizë standarde të klientit dhe
- analizë të zgjeruar të klientit.
25. Subjekti mund të zbatojë masa të analizës më të
thjeshtë të klientit kur në përputhje me profilin e rrezikut të
klientit, pra marrëdhënies afariste, transaksionet të cilat i
realizon ose produktet që i përdor dhe raportet e vlerësimit
të rrezikut nga pastrimi i parave ose financimi i terrorizmit
është përcaktuar nivel i ulët i rrezikut nga PPFT-ja.
26. Subjekti zbaton masa të analizës standarde të
klientit në rastet kur për klientin, pra marrëdhënien afariste,
transaksionet të cilat i realizon ose produktet që i përdor ai
klient ose për vendin prej ku vjen klienti, nuk zbatohet
analizë e zgjeruar ose e thjeshtëzuar në përputhje me Ligjin
e PPFT.
27. Subjekti është i detyruar t’i sigurojë dhe përcjell
informacionet e paguesit gjatë realizimit të transferimit të
fondeve pavarësisht se transaksioni pagesor kryhet në vend
ose jashtë vendit. Gjatë realizimit të transaksioneve
pagesore jashtë vendit, subjekti është i detyruar:
- të dhënat për paguesin dhe pranuesin e fondeve t’i
sigurojë pavarësisht nga shuma e transaksionit;
- nëse subjekti është ndërmjetësues, të sigurojë
përcjelljen adekuate të të dhënës për paguesin dhe
pranuesin e fondeve në çdo kohë, ku këto të dhëna janë
pjesë përbërëse e porosisë për realizim të transferimit.
Të dhënat e paragrafit (1), nënparagrafi (2) të kësaj
pike të cilat duhet të sigurohen nga subjekti dhe të përcillen
deri te banka e cila e realizon pagesën e fondeve janë:
- emri dhe mbiemri, pra emri i paguesit dhe emri i
pranuesit;
- numri i llogarisë, ku nëse mungon ose nuk mund të
vërtetohet, atëherë është e nevojshme të përcaktohet
identifikues unik i transaksionit, e cila mundëson ndjekjen
e saj.
Për transferim të fondeve në vend ose jashtë vendit për
transaksione pagesore në shumë prej 1.000 ose më shumë
euro, subjekti është i detyruar të sigurojë dhe përcjell të
dhëna për adresën dhe numrin e dokumentit të vlefshëm
kombëtar për identifikim ose numrin e identifikimit të
klientit ose datën dhe vendin e lindjes.
Subjekti është i detyruar të sigurojë dhe përcjell deri te
institucioni financiar korrespondent informacione të plota
dhe të sakta për paguesin dhe pranuesin.
Subjekti mund të realizojë më shumë transaksione
pagesore nga një pagues të cilat janë të paketuara (ang.
batch files) në një sërë urdhëresash për më shumë pranues,
nëse i respekton kërkesat për sigurim dhe përcjellje të të
dhënave të nevojshme të parapara në përputhje me
paragrafin (1) të kësaj pike.
28. Gjatë zbatimit të transferimit të fondeve, subjekti
duhet të vendosë kontrolle të brendshme me të cilat do të
ndalohet realizimi i pagesës me para jo të gatshme gjatë
vërtetimit të “përputhjes” (ang. match) të të dhënave për
urdhërdhënësin ose përdoruesin (person juridik ose fizik)
10 октомври 2023
në përputhje me rregulloret për masat kufizuese përfshirë
edhe Rezolutat nr. 1267/1989/2253 dhe 1373/1988 të
Këshillit për siguri të Kombeve të Bashkuara dhe gjitha
rezolutat në të ardhmen do t’i plotësojnë këto rezoluta.
Subjekti mund të kufizojë ose të ndërpresë
marrëdhënien afariste me institucionet tjera financiare të
cilat nuk i sigurojnë, ose nuk i përcjellin të dhënat e
parashikuara me Ligjin e PPFT dhe me këtë vendim.
Kufizimet nga kjo pike i referohen institucionit
financiar ofrues të urdhëresës, ndërmjetësues ose përdorues
i fondeve, ku duhet të sigurohen dhe përcillen
informacionet për paguesin, ose pranuesin e fondeve.
29. Subjekti është i detyruar të përshkruaj
dokumentacion për burimin e fondeve te transaksionet me
para të gatshme varësisht nga niveli i rrezikut të klientit.
Subjekti është i detyruar t’i zbatojë masat kufizuese
gjatë realizimit të transaksioneve me para të gatshme në
përputhje me Ligjin e Masave Kufizuese.
30. Përveç masave për analizë të zgjeruar të klientit të
parashikuara në nenin 39 të Ligjit të PPFT, subjekti është i
detyruar të merr masa shtesë:
- kur vendosen marrëdhënie ndërkufitare
korresponduese me bankën, institucioni tjetër financiar ose
ofrues i shërbimeve i lidhur me mjetet virtuale;
- kur klienti nuk është fizikisht prezent për qëllime të
identifikimit dhe konfirmimit të identitetit të tij;
- kur klienti dhe/ose pronari i vërtet i tij është bartës i
funksionit publik gjatë vendosjes së marrëdhënies afariste
dhe realizimit të transaksioneve;
- kur marrëdhënia afariste me klientin ose transaksioni
përfshin vend me rrezik të lartë dhe
- kur klienti i organizatës jofitimprurëse e cila sjell
rrezik më të lartë nga PPFT-ja sipas vlerësimit kombëtar të
rrezikut ose sipas vlerësimit të rrezikut të realizuar nga
subjekti.
Marrëdhëniet e korrespondencës
31. Kur subjekti vendos marrëdhënie të
korrespondencës ndërkufitare me banka tjera, institucione
pagesore, emetues të parave elektronike dhe ofrues të
shërbimeve të lidhur me mjetet virtuale, është i detyruar
gjatë kryerjes së analizës së zgjeruar, krahas kërkesave të
parashikuara me nenin 40 të Ligjit të PPFT, t’i ketë
parasysh së paku këto elemente:
- vendi i selisë së institucionit korrespondent financiar
me qëllim që të vërtetojë rrezikun nga PPFT-ja në nivel të
vendit;
- grupi në të cilën është anëtarë institucioni
korrespondent financiar nga aspekti i reputacionit nëse
është e zbatueshme dhe
- informacionet për strukturën udhëheqëse dhe
pronësore të institucionit korrespondent financiar,
reputacionin e saj dhe aktivitetet financiare, produktet dhe
shërbimet të cilat i ofron.
Klient i cili nuk është fizikisht prezent
32. Kur subjekti vendos marrëdhënie afariste me klient
i cili nuk është fizikisht prezent, përveç masave të
parashikuara në nenin 41 të Ligjit të PPFT, është e
nevojshme të ndërmarrë një nga këto aktivitete:
- vërtetimin e identitetit të klientit nëpërmjet një video
konference në kohë reale;
- vërtetimin e identitetit të klientit nëpërmjet
dokumentit të cilin klienti e ka nënshkruar me një
nënshkrim të sigurt digjital dhe
10 октомври 2023
- vërtetimin e identitetit të klientit nëpërmjet
përdorimin të zgjidhjeve të reja teknologjike përfshirë, por
pa u kufizuar në teknologji biometrike (p.sh. skenimin e
gjurmëve të gishtave ose irisit, njohjen e fytyrës etj.).
Bartës të funksioneve publike
33. Kur subjekti vendos marrëdhënie afariste me klient
i cili është bartës i funksionit publik, i zbaton masat e
parashikuara në nenin 42 të Ligjit të PPFT.
Subjekti është i detyruar të vendosë një sistem të
identifikimit të klientëve të cilat janë bartës të funksioneve
publike dhe të klientëve persona juridik pronari i të cilëve
është bartës i funksionit publik.
Gjatë identifikimit të klientëve bartës të funksioneve
publike, subjekti duhet të vendos mekanizma të
përshtatshme kontrolli me qëllim që t’i kyç edhe anëtarët e
familjes së klientit – bartës të funksionit publik dhe
personit /të cilët llogariten bashkëpunëtorë të afërt me atë
klient, në përputhje me Ligjin e PPFT.
Marrëdhënie afariste me klient dhe transaksion i cili
përfshin vend me rrezik të lartë
34. Kur subjekti vendos marrëdhënie afariste ose
realizon transaksion i cili përfshin vend me rrezik të lartë, i
zbaton masat e parashikuara me nenin 43 të Ligjit të PPFT.
Organizata jofitimprurëse
35. Subjekti duhet të ndërmerr masa të analizës lidhur
me marrëdhëniet afariste dhe transaksionet me organizata
jofitimprurëse të cilat kanë rrezik më të lartë të identifikuar
sipas vlerësimit kombëtar të rrezikut ose në përputhje me
vlerësimin e rrezikut nga subjekti.
Krahas masave të parashikuara me nenin 44 të Ligjit të
PPFT, subjekti është i detyruar gjatë zbatimit të analizës së
zgjeruar të klientëve të cilat janë organizata jofitimprurëse
në përputhje me Ligjin e PPFT t’i marrë parasysh së paku
këto elemente:
- veprimtaria, aktivitetet dhe pronarët e vërtetë të
klientit;
- sigurimin e të dhënave shtesë për mënyrën e
financimit (donacioneve/ sponsorizimeve të transferuara
nga vende me rrezik të lartë ose vende të cilat ka konflikt
ose luftëra), shpenzimin e mjeteve, projekte më të
rëndësishme në të cilat është i kyçur klienti dhe të dhëna
shtesë për përdoruesit të cilët i marrin fondet nga
organizata jofitimprurëse.
Nëse organizata jofitimprurëse është e detyruar të
hartojë llogari vjetore, subjekti duhet t’i sigurojë raportet
financiare vjetore ose nëse është e formuar për realizimin e
një projekti të caktuar, duhet të sigurojë të dhënë për
projektin konkret dhe fazën e realizimit.
Në aktet e brendshme, subjekti është i detyruar t’i
përshkruaj kriteret pra rregullat në bazë të cilave e
identifikon ekzistimin e rrezikut më të lartë te organizatat
jofitimprurëse.
Besimin e detyrimit për analizë të klientit të një pale të
tretë
36. Në rastet kur subjekti ja beson detyrimin për
analizë palës së tretë, ai është i detyruar të sigurojë se pala
e tretë i zbaton kërkesat e Ligjit të PPFT ndaj përmbajtjes
dhe strukturës së analizës dhe ruajtjes së të dhënave të
klientit.
Бр. 212 - Стр. 37
Subjekti nuk mund t’i ja besojë detyrimin për analizë të
klientit palës së tretë e cila vjen ose është themeluar në
vend me rrezik të lartë ose bankave guaskë.
Subjekti nuk mund të pranojë analizën e klientit të
realizuar nga pala e tretë në këto raste:
- analiza e klientit është realizuar nga ana e subjektit i
cili nuk i plotëson kushtet të jetë palë e tretë në përputhje
me dispozitat e Ligjit të PPFT;
- subjekti nuk i ka pranuar informacionet dhe
dokumentet e nevojshme për analizën e realizuar nga pala e
tretë;
- subjekti dyshon në besueshmërinë e analizës së
realizuar nga pala e tretë.
Futja e produkteve të reja dhe/ose teknologjive të reja
dhe teknologjive në zhvillim
37. Subjekti duhet të identifikojë dhe të vlerësojë
rrezikun nga PPFT-ja që mund të vjen nga futja e
produkteve, shërbimeve dhe aktiviteteve të reja dhe
kanaleve të shpërndarjes, si dhe gjatë futjes së teknologjive
të reja dhe teknologjive në zhvillim për produktet dhe
shërbimet e reja dhe ato ekzistuese.
38. Gjatë identifikimit të rrezikut nga pika 37) të këtij
vendimi, subjekti duhet të ketë parasysh së paku këto
elemente:
- nëse shërbimi kryhet ose produkti është i
disponueshëm pa prezencën fizike të klientit;
- vëllimi i transaksioneve dhe kanaleve të shpërndarjes;
- llojit të transaksioneve (të gatshme, transaksione
pagesore jashtë vendit) etj.
39. Subjekti duhet të vlerësojë rrezikun nga PPFT-ja
para futjes së produktit të ri ose teknologjisë së re ose para
se të realizojë ndryshime më të rëndësishme dhe të merr
masa për zvogëlimin e rrezikut të identifikuar.
Masat për zvogëlimin e rrezikut të identifikuar së paku
duhet të përfshijnë përcaktimin dhe vendosjen e limiteve
për pagesat të cilat përdoruesit i kryejnë përmes kanaleve
moderne (p.sh. shuma maksimale e çdo pagese përmes
kanaleve moderne, shuma totale e pagesave gjatë një
intervali të caktuar kohor etj.).
VII. SISTEM PËR NJOFTIM
40. Raportet për rrezikun nga PPFT-ja të cilat
personi/seksioni përgjegjës i dorëzon deri te organi i
subjektit, duhet së paku t’i përfshijnë këto informacione
për:
а) vlerësimin e rrezikut
- përfundimet përmbledhëse nga vlerësimi i fundit të
rrezikut;
- ndryshime në aktet e brendshme në pjesën e analizës
së klientëve dhe monitorimin e transaksioneve;
- të dhëna statistikore për nivelin e rrezikut të klientit
(numri i klientëve sipas nivelit të rrezikut, klientë me
analizë të zgjeruar, numri i transaksioneve komplekse të
pazakonta të përcaktuara dhe numri i analizës së realizuar
te këto transaksione, numri i marrëdhënieve afariste me
klientë shkaku i zbatimit të masave për LPPFT, numri i
kërkesave të marra nga Drejtoria dhe institucione tjera).
b) burimet
- përshkrim i vendosjes organizative dhe ndryshimet në
periudhën e raportimit;
- përshkrim i shkurtë i burimeve njerëzore dhe teknike
dhe
- informacione për monitorimin e realizuar ndaj
zbatimit të masave në kushte të besimit të këtyre
detyrimeve një personit të jashtëm.
Стр. 38 - Бр. 212
c) politika dhe procedura
- informacione përmbledhëse për rëndësinë e akteve të
brendshme në periudhën e raportimit;
- mangësitë e identifikuara, gjetje nga rishikimi i
brendshëm ose institucioneve të jashtme lidhur me aktet e
brendshme;
- përshkrim i kontrollit të kryer nga ana e
personit/Seksionit të autorizuar për parandalim të PPFT-së
në pjesë tjera organizative të subjektit ose agjentët dhe
kontrolli ndaj përshtatshmërisë së sistemit informativ për
LPPFT;
Subjekti është i detyruar në aktet e brendshme të
përshkruaj llojin e informacioneve të paragrafit (1) të kësaj
pike dhe frekuencën e dorëzimit deri te organet e subjektit.
VIII. RUAJTJA E TË DHËNAVE
41. Subjekti është i detyruar t’i ruaj dokumentet ose
regjistrat elektronik të siguruara për analizë të klientit
dosjen e klientit dhe korrespondencën afariste rezultatet
nga çdo analize të zbatuar mbi klientin ose pronarin e
vërtetë në formë elektronike ose të shkruar, dhjetë vjet nga
ndërprerja e marrëdhënies afariste me klientin ose nga data
e realizimin të transaksionit të përkohshëm.
Subjekti është i detyruar të ruaj dokumente ose
regjistrat elektronik për të gjitha transaksionet dhjetë vjet
pas realizimit të tyre, përfshirë edhe ruajtjen e dëshmive
shoqëruese dhe regjistra për transaksionet të cilat përbëhen
nga dokumentet origjinale ose kopjet të cilat mund të
shërbejnë si dëshmi në procedurën gjyqësore, të cilat janë
të nevojshme për identifikim dhe të mundësohet
rikonstruimi i transaksioneve individuale.
IX. EMËRIMI I PËRGJEGJËSIT DHE FORMIMIN E
SEKSIONIN PËR PARANDALIM TË PPFT-SË
42. Subjekti është i detyruar të emërojë përgjegjës dhe
zëvendësin e tij, pra varësisht nga numri i personave të
punësuar, në përputhje me nenin 68 të Ligjit të PPFT, të
formohet departament për parandalim të PPFT-së.
43. Personi / Seksioni përgjegjës për zbatimin dhe/ose
koordinimin e aktiviteteve dhe proceseve të lidhura me:
- analizë të rrezikut nga PPFT-ja në të cilin është
ekspozuar subjekti (vlerësim të rrezikut në nivel të
subjektit së paku një herë në vit);
- zbatim të akteve të brendshme për udhëheqje me
rrezikun nga PPFT;
- masa për përmirësim të sistemeve të brendshme të
kontrollit;
- mendim gjatë vendosjes dhe vazhdimit të
marrëdhënies afariste me klientë për të cilët zbatohet
analizë e zgjeruar;
- monitorim të ndryshimeve të rregulloreve dhe
standardeve ndërkombëtare për PPFT si dhe vlerësimin e
shkallës së përshtatjes së akteve të brendshme me
rregulloret të cilat i referohen parandalimit të PPFT-së;
- i njofton rregullisht organet e subjektit;
- dorëzim të raporteve për transaksione të dyshimta deri
te Drejtoria;
- kontroll mbi funksionimin e njësive të caktuara
organizative në subjekt nga funksionimi i së cilës mund të
rrjedh rrezik nga PPFT-ja dhe
- komunikim me organe dhe institucione tjera të
përfshira në aktivitetet për parandalim të PPFT-së
(Drejtoria, Banka Popullore, subjekte të tjera etj.).
10 октомври 2023
44. I autorizuari dhe punonjësit tjerë në Seksionin për
parandalim të PPFT-së duhet të kenë standarde të larta
profesionale dhe të kenë njohuri përkatëse të aktivitetit
afarist dhe proceseve të punës në subjektin të cilin mund ta
ekspozojnë në rrezik nga PPFT-ja.
X. KONTROLLI I BRENDSHËM
45. Kontrolli i brendshëm është pjesë përbërëse e tërë
sistemit të kontrolleve të brendshme, të vendosur në nivel
të subjektit. Subjektet vendosin sistem të kontrollit të
brendshëm proporcionalisht me vëllimin dhe natyrën e
veprimtarisë së subjektit.
Për nevojat e sistemit të kontrollit të brendshëm në
pjesën e udhëheqjes me rrezikun nga PPFT-ja, subjekti
është i detyruar të sigurojë:
- përshtatje me funksionimin me rregulloret, përfshirë
edhe përmbushjen e standardeve të larta profesione nga ana
e punonjësve;
- procedura dhe rregulla për zbatimin e masave për
parandalim të rrezikut nga LPPFT-ja;
- trajnim i vazhdueshëm të punonjësve te subjekti dhe
agjentët;
- kontroll i brendshëm i cilido të testojë funksionimin e
sistemit për LPPFT.
46. Subjekti i cili ka për detyrë formimin e një seksioni
të posaçëm për LPPFT, duhet të vendosë funksion të
pavarur revizorë për testimin e tërë sistemit të brendshëm
për parandalim të PPFT-së.
Subjekti i paragrafit (1) të kësaj pike është i detyruar të
sigurojë personelin e duhur të njësisë organizative për
rishikim të brendshëm me persona të cilët kanë njohuri
përkatëse për parandalimin e PPFT-së dhe të mundësojë
trajnimin e tyre për të gjitha risitë e lidhura me standardet
ndërkombëtare dhe rregulloret kombëtare për parandalim
të PPFT-së.
XI. Masat për parandalim të PPFT-së të cilat i marrin
subjektet të cilat kanë filiale ose degë në vend tjetër
47. Subjekti i cili ka degë ose filial në vend tjetër duhet
të vendosë dhe të zbatojë politikat dhe procedurat e grupit
për parandalim të PPFT-së, të paktën në përputhje me
kërkesat e pikës 5) të këtij Vendimi.
48. Për çdo vend që ka filial ose degë, subjekti duhet të:
- zbatojë vlerësim të rrezikut nga PPFT-ja, ta kyç në
vlerësimin e rrezikut në nivel të grupit, ta dokumentojë
vlerësimin, të sigurojë përditësim të rregullt të së njëjtës dhe
me kërkesë të Bankës Popullore ta dorëzojë për kontroll;
- përfshijë vlerësimin e rrezikut nga nënpika (1) e kësaj
pike në politikat dhe procedurat për parandalim të PPFT-së
të grupit;
- të merr pëlqim nga udhëheqësia e lartë e grupit për
vlerësim të rrezikut dhe politikave dhe procedurave për
parandalim të PPFT-së;
- të sigurojë trajnime të punonjësve në filialin ose
degën për zbatim përkatës të treguesve për identifikim të
rrezikut nga PPFT-ja.
49. Kur legjislativi i vendit tjetër e ndalon ose e kufizon
zbatimin e politikave dhe procedurave të nevojshme për
përcaktim ose vlerësim e duhur të rrezikut nga PPFT-ja e
cila rrjedh na një marrëdhënie afariste ose transaksion të
përkohshëm shkaku i kufizimeve të qasjes deri te të dhënat
relevante për klientin dhe pronarin e vërtetë ose kufizimet
për përdorimin e të dhënave të tilla për nevojat e procesit të
analizës së klientit; e ndalon ose e kufizon shpërndarjen
dhe përpunimin e të dhënave për klientin në kuadër të
grupit ose i ndalon ose kufizon masat për ruajtjen e të
dhënave, subjekti duhet:
10 октомври 2023
- menjëherë të informojë Drejtorinë dhe Bankën
Popullore me shpjegim për ndalesën ose kufizimin;
- të sigurohet se filiali ose dega ka vërtetuar nëse
kufizimi ose ndalesa mund të tejkalohet me marrjen e
pëlqimit të klientëve dhe aty ku është e zbatueshme në
përputhje me pronarët e vërtetë;
- të sigurohet se filiali ose dega ka marrë pëlqim nga
klientët e saj dhe aty ku është e zbatueshme pëlqim nga
pronarët e vërtet, me qëllim të tejkalohet kufizimi ose
ndalesa.
Nëse nuk mund të sigurohet pëlqimi, subjekti merr një
ose më shumë masa të parashikuara në pikën 52) të këtij
Vendimi.
Kur nuk mund të menaxhohet rreziku në mënyrë
efektive me rrezikun nga PPFT-ja përmes zbatimit të
masave të paragrafëve (1) dhe (2) të kësaj pike, subjekti
duhet të:
- sigurohet se filiali ose dega nuk e ndërpret
marrëdhënien afariste me klientin;
- sigurohet se filiali ose dega refuzon të zbatojë
transaksionin e përkohshëm;
- ndërpresë disa ose të gjitha aktivitetet afariste të
filialit ose degës.
50. Kur legjislativi e vendit tjetër ndalon ose kufizon
shpërndarjen e të dhënave për transaksione të dyshimta,
subjekti duhet:
- Menjëherë t’i informojë Drejtorinë dhe Bankën
Popullore me shpjegim për ndalesën ose kufizimin;
- të udhëzojë degën ose filialin të shpërndajë të dhëna
me drejtuesit e lartë të subjektit me qëllim të mund të
vlerësohet rreziku nga PPFT-ja i lidhur me aktivitetet e
filialit ose degës dhe ndikimin të cilin ai rrezik e ka mbi
grupin.
Të dhënat e paragrafit (1), nënparagrafi (2) të kësaj
pike, i referohen:
- numri i transaksioneve të paraqitura në periudhë të
caktuar, dhe
- statistikat e përgjithshme të cilat mundësojnë
shqyrtimin e tipologjive për përcaktim të dyshueshmërisë
së transaksioneve. Subjekti, krahas masave të paragrafit (1)
të kësaj pike merr një ose më shumë masa shtesë të
parashikuara në pikën 52) të këtij Vendimi.
Kur nuk mund të menaxhohet rreziku në mënyrë
efektive nga PPFT-ja përmes zbatimit të masave të
paragrafëve (1) dhe (3) të kësaj pike, subjekti duhet të
ndërpresë disa ose të gjitha aktivitetet e filialit ose degës.
51. Kur legjislacioni i vendit tjetër ndalon ose kufizon
transferimin e të dhënave të klientit në filial ose degë për
qëllimet e mbikëqyrjes, subjekti duhet:
- menjëherë të informojë Drejtorinë dhe Bankën
Popullore me shpjegim për ndalesën ose kufizimin;
- të zbatohet kontrollim i zgjeruar, përfshirë edhe
kontrollet në terren ose revizione të pavarura në
përpjesëtim me rrezikun nga PPFT-ja, për tu siguruar se
filiali ose dega i zbaton politikat dhe procedurat e
zbatueshme në nivel të grupacionit dhe se i përcakton,
vlerëson dhe menaxhon në mënyrë të duhur rrezikun nga
PPFT-ja;
- me kërkesë të Drejtorisë dhe Bankës Popullore, t’i
dorëzojë përfundimet nga kontrollimi sipasa paragrafit (1),
nënparagrafi (2) të kësaj pike;
- t’i udhëzojë filialet ose degës që të dorëzojë
rregullisht të dhëna përkatëse deri te drejtuesit e lartë të
subjektit.
Subjekti, krahas masave të paragrafit 1 të kësaj pike
merr një ose më shumë masa shtesë të parashikuara në
pikën 52) të këtij Vendimi.
Бр. 212 - Стр. 39
Të dhënat e paragrafit (1), nënparagrafi (4) të kësaj
pike, i referohen më së paku:
- numrit të klientëve me rrezik të lartë dhe të dhëna
statistikore të përgjithshme të cilat mundësojnë pasqyrë të
arsyeve për shkak të cilave klientët janë të klasifikuar si me
rrezik të lartë;
- numri i transaksioneve të pazakonta të përcaktuara
dhe të transaksioneve të dyshimta të raportuara dhe të
dhëna statistikore të përgjithshme të cilat mundësojnë
pasqyrë të tipologjive për përcaktimin e dyshueshmërisë së
transaksioneve.
52. Në rastet e pikave 49), 50) dhe 51) të këtij
Vendimi, subjekti është i detyruar të ndërmerr një pse më
shumë nga këto masa shtesë:
- të kufizojë natyrën dhe llojin e produkteve dhe
shërbimeve financiare të cilat ofrohen nga filiali ose dega
në vend tjetër vetëm për ato që paraqesin nivel të ulët të
rrezikut nga PPFT-ja dhe kanë ndikim të ulët të ekspozimit
në grup;
- të sigurohet se anëtarët tjerë të grupit të njëjtë nuk
mbështeten në masat e analizës së zbatuar nga filiali ose
dega nga vendi tjetër ku ekzistojnë ndalesat ose kufizimet;
- të zbatohet analizë e zgjeruar, kontrolli në terren ose
revizion i pavarur, për të siguruar se filiali ose dega e
përcakton, vlerëson dhe udhëheq në mënyrë adekuate me
rrezikun nga PPFT-ja;
- të sigurohet se filiali ose dega do të sigurojnë
pëlqimin nga udhëheqësia e lartë e subjektit për vendosjen
e vazhdimit të marrëdhënies afariste me klient me rrezik të
lartë;
- të sigurohet se filiali ose dega e vërteton burimin e
fondeve dhe përdorimin e tyre në kuadër të marrëdhënies
afariste ose transaksionit të përkohshëm;
- të sigurohet se filiali ose dega zbaton masa të analizës
së zgjeruar dhe monitorimin e marrëdhënies afariste, në
vëllim i cili është i mjaftueshëm për ta kuptuar rrezikun
nga PPFT-ja të lidhur me marrëdhënien afariste;
- të zbatojë monitorim të zgjeruar ndaj çdo klienti të
filialit ose degës dhe aty ku është e zbatueshme, pronarit të
vërtetë, për të cilin është dorëzuar raport për transaksion të
dyshimtë nga cilido anëtarë i grupit;
- të sigurohet se filiali ose dega do të vendosë sisteme
efikase për përcaktim dhe paraqitje të transaksioneve të
dyshimta;
- të sigurohet se filiali ose dega do të përditësojnë
profilin e rrezikut dhe të dhënat nga analiza e klientëve me
të dhënat e fundit dhe përkatësisht t’i ruaj të dhënat dhe
dokumentacionin së paku gjatë marrëdhënies afariste.
XII. DISPOZITA KALIMTARE DHE
PËRFUNDIMTARE
53. Me hyrjen në fuqi të këtij Vendimi pushon së
vlefshmi Vendimi për metodologjinë e menaxhimit të
rrezikut nga pastrimi i parave dhe financimi i terrorizmit
(“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 78/18
dhe 241/18).
54. Ky Vendim hyn në fuqi tetë ditë pas botimit në
Gazetën Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Guvernatorja
dhe kryesuesja e Këshillit të
Nr. 02-32963/4 Bankës Popullore të
5 tetor 2023 Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Shkup д-р Анита Ангеловска-Бежоска, с.р.
Стр. 40 - Бр. 212 10 октомври 2023
10 октомври 2023
Shtojcë 2
I. FAKTORËT E RREZIKUT TE BANKAT
Faktorët e rrezikut që i referohen klientit
1. Banka gjatë identifikimit të rrezikut që lidhet me
klientin i merr parasysh rreziqet që lidhen me veprimtarinë
ose aktivitetin profesional të klientit, reputacionin e tij, si
dhe natyrën e sjelljes së tij.
2. Faktorët e rrezikut që lidhen me veprimtarinë ose
aktivitetin profesional të klientit që banka i analizon janë si
vijon:
- nëse klienti është i lidhur me veprimtari ose aktivitete
që janë të ekspozuara ndaj rrezikut më të madh nga
korrupsioni, si p.sh.: ndërtimtaria, farmacia, shëndetësia,
tregtia me armë, mbrojtja, industria minerare ose prokurimi
publik;
- nëse klienti është i lidhur me veprimtari ose aktivitete
që janë të ekspozuara ndaj rrezikut më të madh të PP/TF, si
p.sh.: transfere parash, organizator të lojërave të fatit ose
tregti me metale të çmuara;
- nëse klienti është i lidhur me veprimtari ose aktivitete
që përfshijnë shuma të konsiderueshme para të gatshme si
pjesë e funksionimeve të rregullta (si p.sh.: restorante, pika
karburanti, këmbyes të autorizuar parash, organizatorë të
lojërave të fatit, etj.);
- nëse klienti tregton me mallra dhe shërbime me vlerë
të lartë (makina, piktura artistike, naftë, metale të çmuara,
etj.) ose vlerë lartësia e së cilës është e vështirë të
vlerësohet (softuer, shërbime konsulence, hulumtime të
tregut, etj.);
- nëse klienti është marrëveshje ligjore, cili është
qëllimi i themelimit të tij dhe cila është veprimtaria e tij;
- nëse klienti dhe pronari i vërtetë i tij janë mbajtës të
funksioneve publike ose janë bashkëpunëtorë të ngushtë
me persona që janë bartës të funksioneve publike;
- nëse klienti është person juridik me numër
disproporcionalisht të vogël të të punësuarve në raport me
vëllimin e punës dhe veprimtarinë që e kryen;
- nëse klienti është person juridik ndaj të cilit zbatohen
kërkesat për zbulimin e të dhënave që ofrojnë informacion
të disponueshëm publik për pronarin e vërtetë të klientit (si
p.sh.: shoqëri aksionare me aksionet e së cilës tregtohet në
treg të rregulluar);
- nëse klienti është bankë ose institucion pagesash që
punon në vend që nuk ka sistem efektiv për parandalimin e
PP/FT dhe që nuk kryen mbikëqyrje për sa i përket
detyrimit për parandalimin e larjes së parave dhe
financimin e terrorizmit dhe
- nëse klienti është bankë apo institucion financiar
pagesash ndaj të cilit janë shqiptuar sanksione apo masa të
tjera nga autoritet kompetent në 5 vitet e fundit për shkak
të mospërmbushjes së detyrimeve për parandalimin e
PP/FT.
3. Faktorët e rrezikut që lidhen me reputacionin e
klientit që banka analizon janë si vijon:
- nëse ekzistojnë informacione negative nga media të
besueshme dhe të sigurta ose burime të tjera informacioni
për klientin, siç janë njohuri për vepra penale ose lidhje me
terrorizmin ose financimin dhe përhapjen e terrorizmit.
Madje, për këto njohuri nuk është e nevojshme të miratohet
aktgjykim i formës së prerë nga gjykata;
- nëse për shkak të procedurave administrative ose
penale ose njohurive të veprimtarisë terroriste ose
financimit të terrorizmit dhe përhapjes, prona e klientit,
pronari i tij i vërtetë ose çdo person tjetër për të cilin dihet
se është i lidhur ngushtë me ata, i është ngrirë ose banka ka
bazë për dyshim se prona e klientit i është ngrirë;
- nëse banka ka njohuri tjera negative për integritetin e
klientit dhe pronarit të tij të vërtetë, dhe të cilat banka i ka
marrë gjatë kohëzgjatjes së marrëdhënies afariste.
Бр. 212 - Стр. 41
4. Banka duhet të ketë parasysh se disa nga faktorët e
rrezikut në lidhje me natyrën dhe sjelljen e klientit ose
pronarit të tij të vërtetë nuk do të jenë të dukshme gjatë
vendosjes së marrëdhënies afariste, përkatësisht mund të
paraqiten pasi që marrëdhënia afariste tanimë është krijuar.
5. Faktorët e rrezikut lidhur me natyrën dhe sjelljen e
klientit të cilat analizohen nga banka janë si më poshtë:
- nëse klienti ka strukturë të ndërlikuar të pronësisë (më
tepër se dy nivele të personave juridikë në zinxhirin e
pronësisë);
- nëse klienti emeton aksione të bartësit ose ka
aksionarë të emëruar (ang. nominee shareholders);
- nëse ka pasur ndryshime në strukturën e pronësisë apo
menaxhimit të klientit më shumë se tre herë në tre vitet e
fundit;
- nëse për klientin shpesh paraqiten njoftime (alarme)
që tregojnë ekzistencën e transaksioneve komplekse dhe të
pazakonta;
- nëse klienti kryen transaksione nën pragjet e nenit 13
paragrafi (1) nënparagrafët b) dhe c) dhe nenit 64 të Ligjit
të SPPFT;
- nëse informatat e dhëna për burimin e pasurisë ose
burimin e fondeve të klientit janë tipike për atë lloj personi
fizik (si p.sh.: paga, trashëgimi, kredi) ose person juridik
(si p.sh.: të hyra në lidhje me veprimtarinë e klientit).
Faktorët e rrezikut që i referohen rrezikut gjeografik
6. Banka gjatë identifikimit të rrezikut gjeografik merr
parasysh rreziqet lidhur me selinë/vendbanimin e klientit,
veprimtarinë/profesionin e tij, qëllimin dhe natyrën e
marrëdhënies afariste, efikasitetin e sistemit për
parandalimin e PP/FT dhe nivelin e transparencës dhe
disiplinës tatimore të shtetit në të cilën klienti dhe pronari i
tij i vërtetë kanë selinë/vendbanimin e tij.
7. Banka, gjatë identifikimit të rrezikut gjeografik,
analizon rreziqet që lidhen me shtetet dhe zonat gjeografike në
të cilat ndodhet klienti dhe pronari i saj i vërtetë:
- kanë selinë ose vendbanimin e tyre;
- kanë vendndodhje gjeografike ku kryesisht e kryejnë
veprimtarinë;
- kanë aktivitete të rëndësishme afariste.
8. Gjatë vlerësimit të rrezikut gjeografik, banka duhet
të marrë parasysh natyrën dhe qëllimin e marrëdhënies
afariste të klientit, si p.sh.:
- kur bëhet fjalë për transaksione me vendet me
rrezikshmëri të lartë;
- kur klienti i bankës është bankë ose institucion tjetër
pagese, analizohet përshtatshmëria e sistemit për
parandalimin e PP/FT në vendin ku klienti ka selinë e tij;
- kur klienti është marrëveshje ligjore, subjekti analizon
shkallën e përmbushjes së standardeve ndërkombëtare për
transparencën tatimore në vendin ku klienti dhe pronari i tij
i vërtetë janë regjistruar/ kanë vendbanim;
- pronari i vërtetë i klientit ka vendbanimin e tij në
vend me rrezikshmëri të lartë (qendër financiare offshore,
parajsë tatimore, vend nën sanksione);
- nëse klienti është organ shtetëror apo person juridik
nga një vend me shkallë të lartë korrupsioni (si p.sh.: sipas
indeksit të Transparency International).
9. Si burim informacioni për përcaktimin e efektivitetit
të sistemit për parandalimin e PP/FT në vend të caktuar
merren: vendet me rrezik të lartë të përcaktuara nga
vlerësimi kombëtar i rrezikut të PP/FT të Republikës së
Maqedonisë së Veriut, raportet e vlerësimit të FATF ose
trupave të tjera rajonale të ngjashme me FATF; listën e
FATF të vendeve me rrezik të lartë; lista e Bashkimit
Evropian për vendet e treta me rrezik të lartë etj.
10. Burimet e informacionit që banka merr parasysh
gjatë përcaktimit të nivelit të rrezikut të financimit të
terrorizmit dhe përhapjes në lidhje me një vend të caktuar
janë:
Стр. 42 - Бр. 212
- ekzistenca e informacioneve nga organet përgjegjëse
për ndjekjen penale ose informacione të tjera nga bazat e të
dhënave tregtare që ai vend financon ose mbështet
aktivitetin terrorist dhe
- nëse ai vend i nënshtrohet masave kufizuese ndërko
mbëtare në lidhje me larjen e parave, terrorizmin,
financimin ose përhapjen e terrorizmit të vendosura nga
OKB-ja ose Bashkimi Europian.
11. Burimet e informacioneve që analizon banka gjatë
përcaktimit të nivelit të transparencës dhe disiplinës
tatimore të shteteve janë si më poshtë:
- informacione nga disa burime të besueshme se shteti
është në harmonizim me standardet ndërkombëtare
tatimore për transparencë dhe shkëmbim informacioni, si
dhe dëshmi se këto rregulla zbatohen në mënyrën e duhur
në praktikë;
- njoftimet nga Forumi Global për Transparencë dhe
Shkëmbim të Informacionit për qëllime tatimore të OECD-
së ku shtetet vlerësohen për nevojat e transparencës
tatimore dhe shkëmbimit të informacioneve;
- vlerësimi i harmonizimit me rekomandimet e FATF-
së ose të organeve rajonale në kuadër të FATF-së, si dhe
vlerësimet e Fondit Monetar Ndërkombëtar dhe
- nëse shteti ka krijuar regjistra të pronarëve të vërtetë
dhe regjistra llogarish për nevojat e subjekteve dhe
organeve shtetërore.
Faktorët e rrezikut që u referohen produkteve,
shërbimeve ose transaksioneve që i ofron banka
12. Faktorët e rrezikut të cilat banka i analizon gjatë
përcaktimit të rrezikut lidhur me produktet, shërbimet ose
transaksionet janë si në vijim:
- shkalla e anonimitetit të produkteve, shërbimeve ose
transaksioneve;
- ndërlikueshmëria e produkteve, shërbimeve ose
transaksioneve;
- vlera ose vëllimi i produkteve, shërbimeve ose
transaksioneve.
13. Faktor të rrezikut që analizon banka gjatë
përcaktimit të rreziqeve që lidhen me anonimitetin e një
produkti, shërbimi ose transaksioni të caktuar është shkalla
në të cilën një produkt ose shërbim mundëson anonimitetin
ose lehtëson fshehjen e identitetit të klientit ose pronarit të
vërtetë (si p.sh.: llogaritë anonime, asetet virtuale, etj.)
14. Faktorët e rrezikut që banka analizon gjatë
përcaktimit të rreziqeve që lidhen me ndërlikueshmërinë e
një produkti, shërbimi ose transaksioni të caktuar janë si
më poshtë:
- shkalla e ndërlikueshmërisë të një transaksioni të
caktuar dhe përfshirja e më shumë klientëve ose shteteve;
- nëse banka ka njohuri për rreziqet kur prezanton një
produkt ose shërbim të ri, veçanërisht kur ai përfshin
përdorimin e teknologjive të reja ose metodave të pagesës.
15. Faktorët e rrezikut që banka analizon gjatë përcaktimit
të rrezikut lidhur me vlerën ose madhësinë e produktit,
shërbimit ose transaksionit të caktuar janë si më poshtë:
- shkalla në të cilën produktet ose shërbimet
mundësojnë përdorimin e parave të gatshme;
- shkalla në të cilën produktet ose shërbimet lehtësojnë
ose inkurajojnë transaksionet me vlerë të lartë;
- ekzistenca e disa kufizimeve në lidhje me vlerën
maksimale të transaksionit ose çmimin e shërbimit, me të
cilat do të kufizohej përdorimi i produkteve ose
shërbimeve për qëllimet e PP/FT.
Faktorët e rrezikut që u referohen kanaleve të
shpërndarjes
16. Gjatë përcaktimit dhe identifikimit të rrezikut në
lidhje me mënyrën se si produktet ose shërbimet i
dërgohen klientit, banka analizon rrezikun kur klienti nuk
10 октомври 2023
është fizikisht i pranishëm dhe zbaton analizë të natyrës
së marrëdhënies afariste ndërmjet ndërmjetësit dhe
subjektit.
17. Faktorët e rrezikut që merren parasysh gjatë
përcaktimit të rreziqeve që lidhen me kanalet e
shpërndarjes janë:
- prania ose mungesa e klientit;
- aplikimi i teknologjive të reja si p.sh.: banking celular
(ang. m-commerce); shfrytëzimi i aseteve virtuale, për
shembull bitcoin (bazuar në metodën e transaksioneve të
kryera më vonë); pagesa online - "Pejpal", "Amazon Pej",
"portofolin e Google" etj.
II. FAKTORËT E RREZIKUT TEK INSTITUCIONET E
PAGESAVE
18. Institucioni i pagesave duhet të marrë parasysh së
paku faktorët e mëposhtëm gjatë përcaktimit të nivelit
ekzistues të rrezikut:
- lloji dhe madhësia e institucionit të pagesave, duke
përfshirë numrin e filialeve dhe agjentëve, si dhe llojin e
produkteve dhe shërbimeve që u ofrohen klientëve;
- roli dominues i transaksioneve me para të gatshme në
asortimentin e shërbimeve të cilat ofrohen;
- roli dominues i transaksioneve të rastit në lidhje me
vendosjen e marrëdhënies afariste;
- selia e institucionit të pagesave ndodhet në një vend
me rrezik të lartë;
- vëllimi i madh i transaksioneve;
- përdorimi i teknologjive të reja gjatë vendosjes së
marrëdhënies afariste në mungesë dhe
- kanali i shpërndarjes (rrjeti i agjentëve).
Faktorë të rrezikut të cilët i referohen klientit
19. Për sa i përket rreziqeve të lidhura me klientët,
duhet të merren parasysh së paku faktorët e mëposhtëm të
rrezikut:
- numri i bartësve të funksioneve publike;
- klientë persona fizikë - jorezidentë dhe
klientët persona juridikë (organizatorë të lojërave të
fatit dhe ofrues të shërbimeve në lidhje me asetet virtuale).
Faktorë të rrezikut të cilët i referohen rrezikut
gjeografik
20. Për sa i përket rrezikut gjeografik, duhet të merren
parasysh së paku faktorët e mëposhtëm të rrezikut:
- klientë që kanë seli/vendbanim në vende me rrezik të
lartë dhe/ose që kryejnë transaksione me vende me rrezik
të lartë;
- vendet ku ekziston nivel i lartë i krimit të organizuar,
korrupsionit, tregtia e drogës, tregtia me njerëz etj.;
- vendet nën sanksione, embargo dhe masa të tjera të
organizatave ndërkombëtare dhe
- vendet me mangësi strategjike të identifikuara nga
FATF.
21. Në lidhje me produktet dhe shërbimet, duhet të
merren parasysh së paku faktorët e mëposhtëm të rrezikut:
- përdorimi i teknologjive të reja (vendosja e
marrëdhënies afariste në mungesë të klientit dhe tregtimi
me asete virtuale);
- përdorimi i parave të gatshme dhe
- ekzekutimi i transaksioneve të rastit.
Faktorë të rrezikut të cilët i referohen produktit ose
shërbimit
22. Për sa i përket përdorimit të ndërmjetësve
(agjentëve), faktori i rrezikut duhet të merret parasysh kur
një agjent bashkëpunon me disa institucione pagese.
10 октомври 2023
Faktorë të rrezikut të cilët i referohen kanaleve të
shpërndarjes
23. Për sa i përket kanalit të shpërndarjes duhet të
merret parasysh numri i agjentëve nëpërmjet të cilëve do të
dërgohet shërbimi deri te klienti.
III. VLERËSIMI I RREZIKUT TEK KËMBYESIT E
AUTORIZUAR
24. Dispozitat e pikës 2, paragrafi 1, alinetë 1, 2, 3, 4
dhe 6; pika 3; pika 5 paragrafi 1 alinetë 4, 5 dhe 6; pika 7,
paragrafi 1, nënparagrafi 1; pika 9; pika 10, pika 12
paragrafi 1 nënparagrafi 3 dhe pika 15 paragrafi 1
nënparagrafi 1 të kësaj Shtojce të cilat u referohen
personave fizikë/klientë përkatësisht zbatohen nga
këmbyesi i autorizuar në pjesën e kryerjes së
transaksioneve të rastit dhe monitorimit të marrëdhënieve
afariste me klientin.
25. Me rastin e përcaktimit të cenueshmërisë që
rezulton nga përmbajtja e akteve të brendshme (politikave
dhe procedurave) merren parasysh:
- procedurat për identifikimin e personit fizik duke
përcaktuar dokumentacionin minimal të nevojshëm për
identifikimin e personit fizik në momentin e ekzekutimit të
transaksionit;
- në rast se shkëmbyesi i autorizuar ka marrëdhënie
afariste me klientin, në procedurat duhet të shënohet lloji i
duhur i të dhënave nga të cilat mund të shihet nëse
transaksionet e klientit janë në pajtim me qëllimin dhe
synimin e marrëdhënies afariste, profilin e rrezikut të
klientit, gjendjen e tij financiare dhe burimet e financimit
të tij (si p.sh.: profesioni i klientit, punëdhënësi, shuma e
pagës mujore, etj.).
26. Cenueshmëria që rezulton nga aktivitetet e të
autorizuarit për parandalimin e PP/FT përfshin:
- identifikimi dhe verifikimi i identitetit të personit
fizik me aplikimin e dokumenteve standarde për
identifikimin e personave fizik të parashikuara me Ligjin e
SPPFT dhe verifikimin e identitetit të personit fizik duke
përdorur të dhëna dhe informacione nga burime të sigurta
dhe të pavarura;
- inspektimi i përhershëm i regjistrit të numëruar me
qëllim të përcaktohet frekuenca e kryerjes së
transaksioneve nga një person fizik i caktuar, me qëllim
nga ai të kërkohet dokumentacion shtesë në bazë të të cilit
do të mund të përcaktohet qëllimi i ekzekutimit të
transaksionit dhe justifikimin ekonomik të tij;
- analiza e klientit (në rastin e ekzistencës së
marrëdhënies afariste ose gjatë shfaqjes së treguesve të
dyshimit) duke mbledhur informacione për profesionin e
tij, burimin e fondeve të tij, justifikimin ekonomik të
transaksionit të kryer etj.;
- njoftimi në Drejtorinë e Inteligjencës Financiare për
paratë e gatshme, transaksionet e lidhura dhe të dyshimta
kryhet në mënyrën dhe brenda afateve të parashikuara me
Ligjin e SPPFT. Raportimi i transaksioneve të dyshimta
duhet të dokumentohet, të arsyetohet dhe të mbështetet siç
duhet nga treguesit për njohjen e transaksioneve të
dyshimta të miratuara nga Drejtoria e Inteligjencës
Financiare.
27. Cenueshmëria që lind nga sistemet e kontrollit të
brendshëm përfshin sa vijon:
- në rast se personi fizik është bartës i funksionit
publik, këmbyesi i autorizuar ndërmerr masat e analizës së
zgjeruar të parashikuar nga Ligji për SPPFT dhe personit
fizik i ndan nivel të lartë të rrezikut;
- në rast se personi fizik ka vendbanim ose qëndrim në
vend me rrezik të lartë, këmbyesi i autorizuar ndërmerr
masat e analizës së zgjeruar të parashikuar me Ligjin e
SPPFT dhe personit fizik i ndan nivel të lartë të rrezikut;
Бр. 212 - Стр. 43
- aplikimi i masave kufizuese në pajtim me rregulloret
të cilat rregullohen masat kufizuese ndërkombëtare dhe
kombëtare;
- trajnimet e punonjësve duhet të jenë të përshtatshme
për natyrën e veprimtarisë së këmbyesit të autorizuar, të
përshtaten me llojin e klientëve dhe t'i përmbajnë të gjitha
dispozitat përkatëse të Ligjit të SPPFT dhe akteve
nënligjore që e rregullojnë këtë çështje.
- shërbimi/i autorizuari për kontroll të brendshëm kryen
analiza dhe testime të përshtatshmërisë së politikave dhe
procedurave të shkruara; përzgjedhjen e mostrave të
klientësh që teston përshtatshmërinë e analizës së
klientëve dhe profilizimin e tyre sipas rreziqeve, si dhe
dorëzimin e raporteve pranë Drejtorisë së Inteligjencës
Financiare; njoftim deri te përgjegjësi i këmbyesit të
autorizuar për gjetjet e kontrolleve të kryera etj.
28. Subjekti duhet të vendosë sistem të evidencës që do
të sigurohet identifikimi i transaksioneve të lidhura në
kushte të realizimit të transaksioneve më të mëdha se 500
euro në kundërvlerë në denarë me kursin e mesëm të
Bankës Popullore të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në bazë të sistemit të evidencës, subjekti është i detyruar të
kryejë analizën e klientit dhe t'i ndjekë transaksionet.
Gjatë monitorimit të transaksioneve të paragrafit 1 të
kësaj pike, subjekti është i detyruar të vendosë dhe zbatojë
listën e treguesve për njohjen e transaksioneve të dyshimta.
IV. VLERËSIMI I RREZIKUT NGA FINANCIMI DHE
PËRHAPJA E TERRORIZMIT
29. Gjatë identifikimit të rrezikut nga financimi dhe
përhapja e terrorizmit, subjekti duhet të marrë parasysh së
paku faktorët e mëposhtëm të rrezikut:
30.
а) Për sa i përket klientit si faktor rreziku, duhet të
merren parasysh elementet e mëposhtme:
- statusi i rezidentit (rezident dhe jorezident),
- kategoritë e klientëve me rrezik të lartë (marrëdhënie
afariste pa prani fizike, bartës i funksionit publik, banka
korrespondente dhe institucione pagese, organizata
jofitimprurëse, klientë me seli ose vendbanim në vende me
rrezik të lartë),
- numri i klientëve për të cilët është dorëzuar raport
mbi transaksionet e dyshimta të financimit të terrorizmit në
Drejtorinë e Inteligjencës Financiare,
- klientët dhe/ose pronarët e tyre të vërtetë që janë në
listat e sanksioneve dhe
- marrëdhënie afariste e refuzuar.
b) Për sa i përket rrezikut gjeografik, duhet të merren
parasysh elementet e mëposhtme:
- Vende ku ka konflikt ushtarak ose ku kryhen
aktivitete terroriste,
- Zonat kufitare në vende të cilat kufizohen me vende
ku ka konflikt ushtarak ose ku kryhen aktivitete terroriste,
- Vendet ku kryhen aktivitete për rekrutimin e
luftëtarëve të huaj terrorist.
c) Për sa i përket rrezikut të produktit, shërbimit ose
transaksionit, duhet të merren parasysh elementet e
mëposhtme:
- transaksionet me dhe pa para të gatshme,
- transaksionet në qarkullimin e pagesave vendase dhe
ndërkombëtare,
- transaksionet me vendet me rrezik të lartë (hyrje dhe
dalje),
- transaksionet e organizatave jofitimprurëse,
- transaksionet e refuzuara dhe të mbajtura,
- transaksionet e kryera nëpërmjet institucionit të
pagesës.
ç) Për sa i përket rrezikut të kanaleve të shpërndarjes,
duhet të merren parasysh elementet e mëposhtme:
Стр. 44 - Бр. 212
- Transaksionet e kryera nëpërmjet një agjenti të një
institucioni pagesash,
- transaksionet e kryera nëpërmjet bankingut elektronik
dhe
- transaksionet e kryera nëpërmjet bankingut celular.
31. Subjekti duhet të identifikojë cenueshmërinë
nëpërmjet sigurimit të informacioneve mbi burimet e
rreziqeve të financimit dhe përhapja e terrorizmit dhe të
marrë masat e duhura për reduktimin e tyre. Masat e
reduktimit të rrezikut përfshijnë së paku:
а) përkufizimi i duhur i oreksit të rrezikut dhe politika
të përshtatshme të pranimit të klientëve (përfshirë pronarët
e tyre të vërtetë);
b) procedurat e duhura për analiza të zgjeruar të
klientëve;
c) përditësimin e rregullt të të dhënave dhe
dokumentacionit të klientit;
ç) efektiviteti i procedurave të brendshme për
monitorimin e listave të sanksioneve dhe
d) përshtatshmërinë e zgjidhjes softuerike që do të
mundësojë zbatimin e masave kufizuese nga subjekti.
32. Subjekti është i detyruar përpara se të vendosë
marrëdhënien afariste, gjegjësisht përpara kryerjes së
transaksionit të rastit, si dhe gjatë zbatimit të masave dhe
veprimeve për monitorimin e vazhdueshëm të
marrëdhënies afariste, të kontrolloj nëse klientët potencialë
apo ekzistues (përfshirë edhe pronarët e vërtetë të tyre)
janë në listat e sanksioneve.
33. Subjekti është i detyruar të zbatojë masat kufizuese
në pajtim me rregulloret ligjore, gjegjësisht është i detyruar
të gjithë personave fizikë dhe juridikë (përfshirë pronarët e
tyre të vërtetë) që janë në listat e sanksioneve, menjëherë
dhe pa njoftim paraprak, të ndalojë përdorim, transferim,
konvertim, transferim ose lloj tjetër të zotërimit të pronës,
të ndalojë vënien në dispozicion të çdo pasurie,
drejtpërdrejt ose indirekt, si dhe të ndaluar vendosjen ose
vazhdimin e marrëdhënies afariste.
Detyrimi i subjektit të paragrafit 1 të kësaj pike duhet
t'i referohet të gjitha pasurive që janë në pronësi ose
kontrollohen nga personat që janë në listat e sanksioneve
dhe jo vetëm ato që mund të lidhen me një akt të caktuar
terrorist, konspiracion ose kërcënim.
34. Subjekti është i detyruar të ndërmarrë veprime për
ndalimin e zbatimit të masës financiare kundër terrorizmit
dhe/ose përhapjes pas shpalljes së vendimit për pushim të
së vlejturi të masës financiare kundër terrorizmit dhe/ose
përhapjes së Qeverisë së Republikës së Republikës së
Maqedonisë së Veriut.
РЕГУЛАТОРНА КОМИСИЈА ЗА
ЕНЕРГЕТИКА И ВОДНИ УСЛУГИ НА
РЕПУБЛИКА СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА
3738.
Врз основа на член 24 став (1) точка 1) алинеја 18
од Законот за енергетика* („Службен весник на Репуб-
лика Македонија“ бр. 96/18 и „Службен весник на Ре-
публика Северна Македонија бр.96/19 и 236/22) и член
21 став (1) точка 5) од Правилникот за лиценци
(„Службен весник на Република Северна Македонија“
бр. 51/19, 54/19, 214/19, 114/20, 246/20 и 44/21), Регула-
торната комисија за енергетика и водни услуги на Ре-
публика Северна Македонија, на седницата одржана на
5 октомври 2023 година, донесе
10 октомври 2023
ОДЛУКА
ЗА МЕНУВАЊЕ НА ОДЛУКАТА ЗА ИЗДАВАЊЕ
НА ЛИЦЕНЦА ЗА ВРШЕЊЕ НА ЕНЕРГЕТСКА
ДЕЈНОСТ ТРГОВИЈА СО ПРИРОДЕН ГАС
1. Во Одлуката за издавање на лиценца за вршење
на енергетска дејност трговија со природен гас (“Служ-
бен весник на Република Северна Македонија” бр.
199/22), издадена на Друштвото за снабдување и трго-
вија со енергија ПРОТЕРГИА ЕНЕРЏИ ДООЕЛ Скопје
во точката 1 и во Прилогот зборовите “ ул. “Максим
Горки” бр.13/згр.1/влез 1 4/4, Скопје-Центар” се заме-
нуваат со зборовите “ул. “Никола Кљусев” бр.9/1/1
Скопје-Центар“.
2. Измената на лиценцата од точка 1 на оваа одлука
се врши согласно известување за настанати промени во
седиштето на Друштвото.
3. Оваа одлука влегува во сила со денот на донесу-
вањето, а ќе се објави во „Службен весник на Републи-
ка Северна Македонија“ и на веб страницата на Регула-
торната комисија за енергетика и водни услуги на Ре-
публика Северна Македонија.
Регулаторна комисија за
енергетика и водни услуги на
УП1 бр. 11-338/23 Република Северна Македонија,
5 октомври 2023 година Заменик претседател на
Скопје Lirim Sulejmani, с.р.
__________
Në bazë të nenit 24, paragrafi (1), pika 1, nënparagrafi
18, të Ligjit të Energjetikës* ("Gazeta Zyrtare e Republikës
së Maqedonisë" nr. 96/18 dhe "Gazeta Zyrtare e
Republikës së Maqedonisë së Veriut nr. 96/19 dhe 236/22)
dhe nenit 21 paragrafi (1) pika 5) të Rregullores së
Licencave ("Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së
Veriut" nr. 51/19, 54/19, 214/19, 114/20, 246/20 dhe
44/21), Komisioni Rregullator i Energjetikës dhe i
Shërbimeve të Ujit i Republikës së Maqedonisë së Veriut,
në seancën e mbajtur më 5 tetor 2023, solli këtë
VENDIM
PËR NDRYSHIMIN E VENDIMIT PËR DHËNIEN E
LICENCËS PËR KRYERJEN E VEPRIMTARISË
ENERGJETIKE TREGTI ME GAZ NATYROR
1. Në Vendimin për Dhënien e Licencës për Kryerjen e
Veprimtarisë Energjetike Tregti me Gaz Natyror („Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.
199/22), të dhënë për Shoqërinë e Furnizimit dhe të
Tregtisë me Energji PROTERGIA ENERXHI SHPKNJP
Shkup në pikën 1 dhe në Shtojcë, fjalët “ rr. "Maksim
Gorki" nr. 13/ndërtesa 1/ hyrja 1 4/4 , Shkup- Qendër"
zëvendësohen me fjalët "rr. "Nikolla Kljusev" nr. 9/1/1
Shkup- Qendër".
2. Ndryshimi i licencës nga pika 1 e këtij vendimi
kryhet në përputhje me njoftimin për ndryshimet e bëra në
selinë e shoqërisë.
3. Ky vendim hyn në fuqi në ditën e sjelljes së tij,
ndërsa botohet në "Gazetën Zyrtare të Republikës së
Maqedonisë së Veriut" dhe publikohet në faqen e internetit
të Komisionit Rregullator të Energjetikës dhe të
Shërbimeve të Ujit të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Komisioni Rregullator i Energjetikës
dhe i Shërbimeve të Ujit të
PA1 nr. 11-338/23 Republikës së Maqedonisë së Veriut
5 tetor 2023 Zëvendëskryetar,
Shkup Lirim Sulejmani, d.v.
10 октомври 2023
3739.
Врз основа на член 24 став (1) точка 1) алинеја 18
од Законот за енергетика* („Службен весник на Репуб-
лика Македонија“ бр. 96/18 и „Службен весник на Ре-
публика Северна Македонија бр.96/19 и 236/22) и член
21 став (1) точка 5) од Правилникот за лиценци
(„Службен весник на Република Северна Македонија“
бр. 51/19, 54/19, 214/19, 114/20, 246/20 и 44/21), Регула-
торната комисија за енергетика и водни услуги на Ре-
публика Северна Македонија, на седницата одржана на
5 октомври 2023 година, донесе
ОДЛУКА
ЗА МЕНУВАЊЕ НА ОДЛУКАТА ЗА ИЗДАВАЊЕ
НА ЛИЦЕНЦА ЗА ВРШЕЊЕ НА ЕНЕРГЕТСКА
ДЕЈНОСТ СНАБДУВАЊЕ СО ПРИРОДЕН ГАС
1. Во Одлуката за издавање на лиценца за вршење
на енергетска дејност снабдување со природен гас
(“Службен весник на Република Северна Македонија”
бр.199/22), издадена на Друштвото за снабдување и тр-
говија со енергија ПРОТЕРГИА ЕНЕРЏИ ДООЕЛ
Скопје во точката 1 и во Прилогот зборовите ул. “Мак-
сим Горки” бр.13/згр.1/влез 1 4/4, Скопје-Центар” се
заменуваат со зборовите “ул. “Никола Кљусев” бр.9/1/1
Скопје – Центар “.
2. Измената на лиценцата од точка 1 на оваа одлука
се врши согласно известување за настанати промени во
седиштето на Друштвото.
3. Оваа одлука влегува во сила со денот на донесу-
вањето, а ќе се објави во „Службен весник на Републи-
ка Северна Македонија“ и на веб страницата на Регула-
торната комисија за енергетика и водни услуги на Ре-
публика Северна Македонија.
Регулаторна комисија за
енергетика и водни услуги на
УП1 бр. 11-339/23 Република Северна Македонија,
5 октомври 2023 година Заменик претседател на
Скопје Lirim Sulejmani, с.р.
__________
Në bazë të nenit 24, paragrafi (1), pika 1, nënparagrafi
18, të Ligjit të Energjetikës* ("Gazeta Zyrtare e Republikës
së Maqedonisë" nr. 96/18 dhe "Gazeta Zyrtare e
Republikës së Maqedonisë së Veriut nr. 96/19 dhe 236/22)
dhe nenit 21 paragrafi (1) pika 5) të Rregullores së
Licencave ("Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së
Veriut" nr. 51/19, 54/19, 214/19, 114/20, 246/20 dhe
44/21), Komisioni Rregullator i Energjetikës dhe i
Shërbimeve të Ujit i Republikës së Maqedonisë së Veriut,
në seancën e mbajtur më 5 tetor 2023, solli këtë
VENDIM
PËR NDRYSHIMIN E VENDIMIT PËR DHËNIEN E
LICENCËS SË KRYERJES SË VEPRIMTARISË
ENERGJETIKE TË FURNIZIMIT ME GAZ
NATYROR
1. Në Vendimin për Dhënien e Licencës për Kryerjen e
Veprimtarisë Energjetike të Furnizimit me Gaz Natyror
(“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut"
nr.199/22), të dhënë për Shoqërinë e Furnizimit dhe të
Tregtisë me Energji PROTERGIA ENERXHI SHPKNJP
Shkup, në pikën 1 dhe në Shtojcë, fjalët rr. "Maksim
Gorki" nr. 13/ndërtesa 1/ hyrja 1 4/4 , Shkup- Qendër"
zëvendësohen me fjalët "rr. "Nikolla Kljusev" nr. 9/1/1
Shkup– Qendër".
2. Ndryshimi i licencës nga pika 1 e këtij vendimi
kryhet në përputhje me njoftimin për ndryshimet e bëra në
selinë e shoqërisë.
Бр. 212 - Стр. 45
3. Ky vendim hyn në fuqi në ditën e sjelljes së tij,
ndërsa botohet në "Gazetën Zyrtare të Republikës së
Maqedonisë së Veriut" dhe publikohet në faqen e internetit
të Komisionit Rregullator të Energjetikës dhe të
Shërbimeve të Ujit të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Komisioni Rregullator i Energjetikës
dhe i Shërbimeve të Ujit të
PA1 nr. 11-339/23 Republikës së Maqedonisë së Veriut
5 tetor 2023 Zëvendëskryetar,
Shkup Lirim Sulejmani, d.v.
__________
3740.
Врз основа на член 13 став (14) од Законот за ут-
врдување на цени на водните услуги („Службен весник
на Република Македонија“ бр.7/16) и член 16 став (1)
од Правилникот за начинот и постапката за утврдување
на тарифа за водна услуга и на регулаторна тарифа за
водна услуга („Службен весник на Република Македо-
нија“ бр.63/17), Регулаторната комисија за енергетика
и водни услуги на Република Северна Македонија на
седницата одржана на 5 октомври 2023 година, донесе
РЕШЕНИЕ
ЗА ЗАПОЧНУВАЊЕ НА ПОСТАПКА ЗА ДОНЕСУ-
ВАЊЕ НА РЕГУЛАТОРНА ТАРИФА ЗА СНАБДУ-
ВАЊЕ СО ВОДА ЗА ПИЕЊЕ ИЛИ ВОДОСНАБДУ-
ВАЊЕ НА КЈП ВОДОВОД КОЧАНИ ЗА 2023 ГОДИ-
НА ОД РЕГУЛИРАН ПЕРИОД 2021 – 2023 ГОДИНА
1. Да се започне постапка за донесување на регула-
торна тарифа за снабдување со вода за пиење или во-
доснабдување на КЈП ВКОДОВОД Кочани за 2023 го-
дина од регулиран период 2021 – 2023 година.
2. Ова решение влегува во сила со денот на донесу-
вањето, а ќе се објави во „Службен весник на Републи-
ка Северна Македонија“ и на веб страницата на Регула-
торната комисија за енергетика и водни услуги на Ре-
публика Северна Македонија.
Регулаторна комисија за
енергетика и водни услуги на
УП1 бр. 08-552/22 Република Северна Македонија,
5 октомври 2023 година Заменик претседател на
Скопје Lirim Sulejmani, с.р.
__________
Në bazë të nenit 13 paragrafi (14) të Ligjit të
Përcaktimit të Çmimeve të Shërbimeve të Ujit (“Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 7/16) dhe nenit
16 paragrafi (1) të Rregullores së Mënyrës dhe të
Procedurës së Përcaktimit të Tarifës së Shërbimit të Ujit
dhe të Tarifës Rregullatore të Shërbimit të Ujit (“Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 63/17),
Komisioni Rregullator i Energjetikës dhe i Shërbimeve të
Ujit i Republikës së Maqedonisë Veriut, në seancën e
mbajtur më 5 tetor 2023, solli këtë
AKTVENDIM
PËR FILLIMIN E PROCEDURËS SË SJELLJES SË
TARIFËS RREGULLATORE TË FURNIZIMIT ME
UJË TË PIJSHËM APO TË FURNIZIMIT ME UJË
TË NPK UJËSJELLËSI KOÇAN PËR VITIN 2023 TË
PERIUDHËS SË RREGULLUAR 2021-2023
1. Të fillohet procedura e sjelljes së tarifës rregullatore
të furnizimit me ujë të pijshëm apo të furnizimit me ujë të
NPK UJËSJELLËSI Koçan për vitin 2023 të periudhës së
rregulluar 2021 – 2023.
Стр. 46 - Бр. 212
2. Ky aktvendim hyn në fuqi me ditën e miratimit të tij,
ndërsa botohet në "Gazetën Zyrtare të Republikës së
Maqedonisë së Veriut" dhe në faqen e internetit të
Komisionit Rregullator të Energjetikës dhe të Shërbimeve
të Ujit të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Komisioni Rregullator i Energjetikës
dhe i Shërbimeve të Ujit të
PA1 nr. 08-552/22 Republikës së Maqedonisë së Veriut
5 tetor 2023 Zëvendëskryetar,
Shkup Lirim Sulejmani, d.v.
__________
3741.
Врз основа на член 13 став (14) од Законот за ут-
врдување на цени на водните услуги („Службен весник
на Република Македонија“ бр.7/16) и член 16 став (1)
од Правилникот за начинот и постапката за утврдување
на тарифа за водна услуга и на регулаторна тарифа за
водна услуга („Службен весник на Република Македо-
нија“ бр.63/17), Регулаторната комисија за енергетика
и водни услуги на Република Северна Македонија на
седницата одржана на 5 октомври 2023 година, донесе
РЕШЕНИЕ
ЗА ЗАПОЧНУВАЊЕ НА ПОСТАПКА ЗА ДОНЕ-
СУВАЊЕ НА РЕГУЛАТОРНА ТАРИФА ЗА ПРО-
ЧИСТУВАЊЕ НА ОТПАДНИ ВОДИ НА KЈП ВОДО-
ВОД КОЧАНИ ЗА 2023 ГОДИНА ОД РЕГУЛИРАН
ПЕРИОД 2021 – 2023 ГОДИНА
1. Да се започне постапка за донесување на регула-
торна тарифа за прочистување на отпадни води на КЈП
ВОДОВОД Кочани за 2023 година од регулиран пери-
од 2021 – 2023 година.
2. Ова решение влегува во сила со денот на донесу-
вањето, а ќе се објави во „Службен весник на Републи-
ка Северна Македонија“ и на веб страницата на Регула-
торната комисија за енергетика и водни услуги на Ре-
публика Северна Македонија.
Регулаторна комисија за
енергетика и водни услуги на
УП1 бр. 08-553/22 Република Северна Македонија,
5 октомври 2023 година Заменик претседател на
Скопје Lirim Sulejmani, с.р.
__________
Në bazë të nenit 13 paragrafi (14) të Ligjit të
Përcaktimit të Çmimeve të Shërbimeve të Ujit (“Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 7/16) dhe nenit
16 paragrafi (1) të Rregullores së Mënyrës dhe të
Procedurës së Përcaktimit të Tarifës së Shërbimit të Ujit
dhe të Tarifës Rregullatore të Shërbimit të Ujit (“Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 63/17),
Komisioni Rregullator i Energjetikës dhe i Shërbimeve të
Ujit i Republikës së Maqedonisë Veriut, në seancën e
mbajtur më 5 tetor 2023, solli këtë
AKTVENDIM
PËR FILLIMIN E PROCEDURËS SË SJELLJES SË
TARIFËS RREGULLATORE TË TRAJTIMIT TË
UJËRAVE TË ZEZA TË NPK UJËSJELLËSI KOÇAN
PËR VITIN 2023 TË PERIUDHËS SË RREGULLUAR
2021-2023
1. Të fillohet procedura e sjelljes së tarifës rregullatore
të trajtimit të ujërave të zeza të NPK UJËSJELLËSI Koçan
për vitin 2023 të periudhës së rregulluar 2021 – 2023.
10 октомври 2023
2. Ky aktvendim hyn në fuqi me ditën e miratimit të tij,
ndërsa botohet në "Gazetën Zyrtare të Republikës së
Maqedonisë së Veriut" dhe në faqen e internetit të
Komisionit Rregullator të Energjetikës dhe të Shërbimeve
të Ujit të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Komisioni Rregullator i Energjetikës
dhe i Shërbimeve të Ujit të
PA1 nr. 08-553/22 Republikës së Maqedonisë së Veriut
5 tetor 2023 Zëvendëskryetar,
Shkup Lirim Sulejmani, d.v.
__________
3742.
Врз основа на член 13 став (14) од Законот за ут-
врдување на цени на водните услуги („Службен весник
на Република Македонија“ бр.7/16) и член 16 став (1)
од Правилникот за начинот и постапката за утврдување
на тарифа за водна услуга и на регулаторна тарифа за
водна услуга („Службен весник на Република Македо-
нија“ бр.63/17), Регулаторната комисија за енергетика
и водни услуги на Република Северна Македонија на
седницата одржана на 5 октомври 2023 година, донесе
РЕШЕНИЕ
ЗА ЗАПОЧНУВАЊЕ НА ПОСТАПКА ЗА ДОНЕ-
СУВАЊЕ НА РЕГУЛАТОРНА ТАРИФА ЗА СОБИ-
РАЊЕ И ОДВЕДУВАЊЕ НА УРБАНИ ОТПАДНИ
ВОДИ НА КЈП ВОДОВОД КОЧАНИ ЗА 2023 ГОДИ-
НА ОД РЕГУЛИРАН ПЕРИОД 2021 – 2023 ГОДИНА
1. Да се започне постапка за донесување на регула-
торна тарифа за собирање и одведување на урбани от-
падни води на КЈП ВКОДОВОД Кочани за 2023 година
од регулиран период 2021 – 2023 година.
2. Ова решение влегува во сила со денот на донесу-
вањето, а ќе се објави во „Службен весник на Републи-
ка Северна Македонија“ и на веб страницата на Регула-
торната комисија за енергетика и водни услуги на Ре-
публика Северна Македонија.
Регулаторна комисија за
енергетика и водни услуги на
УП1 бр. 08-554/22 Република Северна Македонија,
5 октомври 2023 година Заменик претседател на
Скопје Lirim Sulejmani, с.р.
__________
Në bazë të nenit 13 paragrafi (14) të Ligjit të
Përcaktimit të Çmimeve të Shërbimeve të Ujit (“Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 7/16) dhe nenit
16 paragrafi (1) të Rregullores së Mënyrës dhe të
Procedurës së Përcaktimit të Tarifës së Shërbimit të Ujit
dhe të Tarifës Rregullatore të Shërbimit të Ujit (“Gazeta
Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 63/17),
Komisioni Rregullator i Energjetikës dhe i Shërbimeve të
Ujit i Republikës së Maqedonisë Veriut, në seancën e
mbajtur më 5 tetor 2023, solli këtë
AKTVENDIM
PËR FILLIMIN E PROCEDURËS SË SJELLJES SË
TARIFËS RREGULLATORE TË GRUMBULLIMIT
DHE TË LARGIMIT TË UJËRAVE TË ZEZA URBANE
TË NPK UJËSJELLËSI KOÇAN PËR VITIN 2023 TË
PERIUDHËS SË RREGULLUAR 2021-2023
1. Të fillohet procedura e sjelljes së tarifës rregullatore
të grumbullimit dhe të largimit të ujërave të zeza urbane të
NPK UJËSJELLËSI Koçan për vitin 2023 të periudhës së
rregulluar 2021 – 2023.
10 октомври 2023
2. Ky aktvendim hyn në fuqi me ditën e miratimit të tij,
ndërsa botohet në "Gazetën Zyrtare të Republikës së
Maqedonisë së Veriut" dhe në faqen e internetit të
Komisionit Rregullator të Energjetikës dhe të Shërbimeve
të Ujit të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Komisioni Rregullator i Energjetikës
dhe i Shërbimeve të Ujit të
PA1 nr. 08-554/22 Republikës së Maqedonisë së Veriut
5 tetor 2023 Zëvendëskryetar,
Shkup Lirim Sulejmani, d.v.
ДРЖАВЕН ИНСПЕКТОРАТ ЗА ЛОКАЛНА
САМОУПРАВА
3743.
Директорот на Државниот инспекторат за локална
самоуправа – Скопје, врз основа на член 23 став (3) од
Законот за државниот инспекторат за локалната само-
управа („Службен весник на Република Македонија„)
бр.158/10, 187/13, 43/14 и 64/18 го донесе следното
РЕШЕНИЕ
Примената на Одлуката за основање на друштво со
ограничена одговорност, со бр. 08-31/11 од 24.08.2023
година, донесена од Советот на општина Вевчани, об-
јавена во („Службен гласник на општина Вевчани”)
бр.10/2023, СЕ ЗАПИРА.
Образложение
Државниот инспекторат за локална самоуправа –
Скопје, врз основа на член 23 став (1) и ( 2) од Законот
за државниот инспекторат за локалната самоуправа
(“Службен весник на Република Македонија“)
бр.158/10, 187/13, 43/14 и 64/18 по службена должност
и по поднесена иницијатива, изврши надзор над зако-
нитоста на прописите донесени од Советот на општина
Вевчани, објавени во („Службен гласник на општина
Вевчани”) бр. 10/2023, кои Градоначалникот на општи-
на Вевчани, согласно членот 71 став (1) од Законот за
локалната самоуправа ги достави до овој орган на 01-
09-2023 година, предмет со наш арх. бр. 08-977 и ут-
врди дека Одлуката за основање на друштво со огра-
ничена одговорност, со бр. 08-31/11 од 24.08.2023 го-
дина, донесена од Советот на општина Вевчани, обја-
вена во („Службен гласник на општина Вевчани”)
бр.10/2023, не е во согласност со Законот за локална
самоуправа („Службен весник на Република Македо-
нија.“) бр.05/02.
Согласно членот 115, став (1), од Уставот, АМАН-
ДМАН XVII во единиците на локалната самоуправа,
граѓаните непосредно и преку претставници, учеству-
ваат во одлучувањето за прашања од локално значење,
а особено во областите на јавните служби, урбанизмот
и руралното планирање, заштитата на околината, ло-
калниот економски развој, локалното финансирање, ко-
муналните дејности, културата, спортот, социјалната и
детската заштита, образованието, здравствената зашти-
та и во други области утврдени со закон.
Законот за локалната самоуправа („Службен весник
на Република Македонија“ бр. 5/2002), како системски
закон, го уредува остварувањето на правото на граѓа-
ните на локална самоуправа непосредно и преку прет-
ставници во органите на општината (советот и градона-
чалникот). Во Главата I. ОСНОВНИ ОДРЕДБИ, од овој
закон, во членот 2 (Поимник), став (1) точка 1. е ут-
врдено дека „општина“ е единица на локална самоуп-
Бр. 212 - Стр. 47
рава како заедница на жителите на одредено подрачје,
утврдено со закон, која преку своите органи, и преку
администрацијата и организираните јавни служби овоз-
можува вршење на надлежностите пропишани со за-
кон.
Членот 22 од Законот за локалната самоуправа ут-
врдува листа на надлежности за чиешто вршење се
надлежни општините. Согласно ставот (2) од овој член,
надлежностите од ставот (1) на овој член, во општини-
те се извршуваат согласно со стандардите и постапките
утврдени со закон. Според членот 24 од Законот, во кој
е утврден начинот на извршувањето на надлежностите
општините заради извршување на своите надлежности,
можат да основаат јавни служби (јавни установи и јав-
ни претпријатија), во согласност со закон. Општината
може да го делегира вршењето на одредени работи од
јавен интерес од локално значење на други правни или
физички лица, врз основа на договор за извршување на
работи од јавен интерес, во согласност со закон. Оп-
штината е супсидијарно одговорна за извршувањето на
работите од јавен интерес од ставовите (1) и (2) на овој
член. Од фактите утврдени при извршениот вонреден
инспекциски надзор во општина Вевчани, на ден
21.09.2023 година и оценување на уставноста и закони-
тоста на одлуката, како и над постапката на донесува-
њето (според член 5 став 2 од Законот за Државниот
инспекторат за локална самоуправа) на Одлуката
бр.08-31/11, од 24.08.2023 година и другите активнос-
ти преземени од страна на инспекторот, кој го составил
Записникот со арх.бр.08-1006, како и по добивање на
бараната дополнителна документација, доставено од
општина Вевчани е констатирано дека гореспомената-
та одредба не е во согласност со член 22 став (1), точ-
ките 1-13, став (2) и став (3) од Законот за локална са-
моуправа („Службен весник на Р.М.“) бр.05/02, бидеј-
ќи во истиот член не им е дадено надлежност на члено-
вите на Советите на општините и општините во градот
Скопје за да носат такви одлуки.
Оттука, иницијативата до Уставниот суд е заснова-
на на пропусти во постапката за донесување на Одлу-
ката за основање на друштво со ограничена одговор-
ност, со бр. 08-31/11 од 24.08.2023 година, донесена од
Советот на општина Вевчани, објавена во („Службен
гласник на општина Вевчани”) бр.10/2023, и истата не
е во согласност со одредбите од Законот за локална са-
моуправа, што е доволен основ Уставниот суд да пок-
рене постапка за оценка на уставноста и законитоста.
Од аспект на уставните начела се повикуваме и на
повредата на принципот на владеење на правото.
Законите и прописите мора да бидат во согласност
со Уставот и со законите. Во конкретниот случај со
Одлуката за основање на друштво со ограничена одго-
ворност, со бр. 08-31/11 од 24.08.2023 година, донесена
од Советот на општина Вевчани, повреден е принци-
пот на владеење на правото и одредбите од Законот за
локална самоуправа
Државниот инспекторат за локална самоуправа, врз
основа на член 23 став (1) и (2) од Законот за Државни-
от инспекторат за локална самоуправа (“Службен вес-
ник на Република Македонија”) бр.158/10, 187/13,
43/14 и 64/18, одлучи како во диспозитивот.
Ова решение ќе се објави во („Службен весник на
Република Северна Македонија”), и во web страната на
Министерството за локална самоуправа во делот на
Државниот инспекторат за локална самоуправа.
Државен инспекторат
Бр. 02-198/1 за локална самоуправа,
4 октомври 2023 година в.д. Директор,
Скопје Ферди Шабани с.р.
Стр. 48 - Бр. 212 10 октомври 2023

www.slvesnik.com.mk contact@slvesnik.com.mk
Издавач: ЈП Службен весник на Република Северна Македонија, ц.о. – Скопје
бул. „Партизански одреди” бр. 29, поштенски фах 51.
в.д. Директор и одговорен уредник – Дејанчо Цветановски
телефон: +389-2-55 12 400
телефакс: +389-2-55 12 401
Претплатата за 2023 година изнесува 12.200 денари.
„Службен весник на Република Северна Македонија“ излегува по потреба.
Рок за рекламации: 15 дена.
Жиро-сметка: 300000000188798.
Депонент на Комерцијална банка, АД – Скопје.
Печат: Печатница Напредок ДООЕЛ Тетово.
ISSN 0354-1622