Müdahale Stratejisi Geliştirme:

Proje Yönetimi I

• Proje Yönetimi
İÇİNDEKİLER

• Proje Döngüsü Yönetimi

• Sorun Analizi
TOPLUMLA
• Hedef Analizi SOSYAL HİZMET
• Strateji Analizi
• Paydaş Analizi
• Projenin Genel Hedef ve
Amacının Belirlenmesi

Doç. Dr. Tarık Tuncay

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Toplumla sosyal hizmet uygulaması
HEDEFLER

kapsamında proje yönetiminin temellerini

görecek,
• Proje döngüsü yönetimi hakkında bilgi
edinecek, ÜNİTE
• Proje döngüsü yönetiminin sorun analizi,
hedef analizi, strateji analizi, paydaş analizi ve

12
genel hedef ve amaçlarını tasarlamayı
örneklerle öğreneceksiniz.
 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

GİRİŞ
Toplumla sosyal hizmet dersimizin bu ünitesinde ve devam eden ünitede
Toplumla sosyal hizmet makro düzey sosyal hizmet müdahalesi konusuna yer vereceğiz. Toplumla sosyal
uygulamasının hizmet uygulamasının müdahale stratejisi geliştirme süreci, temelde orta veya
müdahale stratejisi büyük ölçekli projeler yoluyla gerçekleştirilir. Bu kapsamda, proje yönetimi
geliştirme süreci konusunu örneklerle ele alacağız. Ünitemizin başlangıcında kavramsal yönleriyle
,temelde orta veya proje konusuna değineceğiz. Ardından Yentürk ve Aksakoğlu (2006) tarafından
büyük ölçekli projeler hazırlanan Proje Döngüsü Yönetimi başlıklı çalışmanın aşamalarını temel
yoluyla gerçekleştirilir. referansımız olarak alıp çeşitli örnekler üzerinden proje geliştirme sürecini
tamamlayacağız.

PROJE YÖNETİMİ
Proje tasarımı günümüzde oldukça popüler bir kavramdır. Yönetsel eylemlerde
ve sosyal hizmetin makro düzeydeki müdahalelerinde sıklıkla proje tasarımına
başvurulmaktadır.
Genel olarak baktığımızda, proje yönetimi, “5N-1K” olarak kısaltılan, “Ne,
Proje, özgün bir üretim
Nerede, Ne zaman, Neden, Nasıl ve Kiminle” sorularına verilen yanıtlar üzerinden
türüdür, uzun vadeli
gerçekleşir. Proje denildiğinde birçoğunun aklına inşaat projeleri gelir. Dolayısıyla
amaç ile kısa vadeli
başlangıçta teknik konularda, günümüzde ise sosyal konularda kapsamlı olarak
amaçlar içerir.
proje uygulaması yapıldığını görebiliriz.
Projenin bir tanımını yapacak olursak, proje;
 öngörülen süre içinde sonlandırılması planlanmış (ortalama 3 yıl),
 yalnızca bir kez uygulanan (proje uzadığında beklenen amaç ve çıktılar
değişir),
 faaliyet alanı sınırlı olan (belirli müdahaleler),
 belirli bir hedef grubu olan (sektörel, nüfus grubu temelli vs.),
 genelde yerel düzeyde gerçekleştirilen
Proje, belirli bir zaman eylemler setidir. Proje, özgün bir üretim türüdür, uzun vadeli amaç ile kısa
ve bütçe çerçevesinde, vadeli amaçlar içerir. Projeler, belirli bir amaca hizmet etmek, birtakım eksiklikleri
belirli bir amaca gidermek ve beklentilere cevap vermek üzere yapılır. Tüm işlerde olduğu gibi
ulaşmayı sağlayacak projelerin de planlanan en kısa sürede, tatmin edici kalitede ve en düşük maliyetle
sonuçları üretmek bitirilmesi düşünülür. O hâlde projelerin en kısa zamanda, en kaliteli ve en ucuza
üzere insani ve fiziksel mâl edilmek istendiğini söylemek pek de yanlış olmayacaktır.
kaynakların bir araya Diğer bir tanımda proje, belirli bir zaman ve bütçe çerçevesinde, belirli bir
getirildiği planlanmış amaca ulaşmayı sağlayacak sonuçları üretmek üzere insani ve fiziksel kaynakların
faaliyetlerin bütünüdür. bir araya getirildiği planlanmış faaliyetlerin bütünüdür.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

Proje yönetimi ise; bir projenin planlama, başlama, yürütme, izleme, kontrol
etme ve projenin sona erdirilmesi gibi proje yönetim süreçlerinin uygulanması ve
harmanlanmasından oluşmaktadır.
Projeler; büyüklükleri, amaçları ve süreleri açısından çeşitlidir. Projeler, bir
topluluk içinde sınırlı girdilerle ve görece kısa bir zaman içinde somut çıktılar
üretmek üzere başlatılabilir. Ya da daha uzun bir zaman dilimi içinde büyük mali
kaynaklarla yalnızca fayda üreten projeler de olabilir. Bir köyde yetişkin eğitimi
projesinden bir ülkede okul çağındaki çocuklar için temel eğitim projesine kadar
örnekler vermek olanaklıdır. İlki yalnızca bir öğretmen ve birkaç eğitim malzemesi
ile gerçekleştirilebilecekken ikincisi pek çok sayıda okul, öğretmen, eğitim
materyali ve idari faaliyete gereksinim duyar.
Toplumla sosyal hizmet açısından proje; belirlenmiş bir amaç etrafında
toplanmış, hükûmete bağlı veya hükûmet dışı (gönüllü veya özel), bir sosyal hizmet
örgütünde çalışanların misyonlarından (görev tanımlarından) yola çıkarak
oluşturdukları strateji çerçevesinde, toplumda (bölgelerinde/çevrelerinde) yaşanan
bir sosyal sorunu çözme amacına ulaşabilmek için çalışmalarını belirli zaman,
faaliyetler ve kaynaklar temelinde tasarlayıp yürütmeleri olarak adlandırılmaktadır.
Bu bağlamda proje toplumla sosyal hizmetin uygulamasıdır.
Yukarıda verilen tanımda yer alan “sosyal sorun” kavramından anlaşılması
gereken, tüm toplum için önemli olabilecek makro ölçekli sosyal sorunlar değildir.
Toplumla sosyal hizmetin uygulama alanına girebilecek mikro ölçekli, toplu
Proje, toplumla sosyal sorunları kapsamaktadır.
hizmetin uygulamasıdır. Bölgesel, yerel toplumsal sorunları, toplumdaki farklı kesim ve kimliklerin
yaşadıkları mikro ölçekli sorunları tanımlamaktadır. Örneğin belirli bölgelerde ya da
mahallelerde yaşayanların doğrudan kendilerinin karşı karşıya kaldığı bir sorun,
tanımda yer alan sosyal bir sorunun kapsamındadır. Kadın, çocuk, yoksul gibi ezilen
veya risk altındaki grupların ya da toplumun belirli bir kesiminin sorunları da sosyal
sorunlardır. Farklı kültürel kimlik, cinsel kimlik, etnik kimliklerin özgürce
yaşamasıyla ilgili sorunlar yine sosyal sorunlardır.
Hangi sosyal sorunla ilgileneceği, sosyal hizmet örgütünde gönüllü ya da
profesyonel çalışanların ve örgüt yönetiminin özgür kararlarına bağlıdır. Toplumda
Bir mahallede bulunan
yerleşmiş bazı değer yargıları (örneğin namus cinayetleri), bazı gönüllü sosyal
çocuk parkının
hizmet kuruluşları tarafından önemli bir sosyal sorun olarak kabul edilebilir.
düzenlenmesi için
Toplumda belirli bir kesimin (mesleğin) çıkarlarına vurgu yapan gönüllü örgütler de
yapılan küçük ölçekli bir
hükûmetler tarafından izlenen bazı politikaların etkilerini (örneğin sosyal güvenlik
sosyal hizmet projesi
sistemi, asgari ücret), önemli bir sosyal sorun olarak kabul edebilir. Bu örnekler
bile, katılımcılık ve
çoğaltılabilir.
demokrasi adına bir
Burada vurgulamak istediğimiz önemli nokta şudur: Sosyal hizmet örgütleri ne
etki ortaya çıkarabilir.
kadar mikro bir sorunla ilgilenirlerse ilgilensinler, ilgilendikleri sorun uzun

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

dönemde makro ölçekte bir etki yaratabilir. Örneğin bir mahallede bulunan çocuk
parkının düzenlenmesi için yapılan küçük ölçekli bir sosyal hizmet projesi bile,
katılımcılık ve demokrasi adına bir etki ortaya çıkarabilir. Bazen bu etki, bir başka
kesimi olumsuz etkileyebilir. Örneğin çevreyle ilgili bir sorunu çözerken bir kesimi
yoksullaştırabilirsiniz. Özellikle bu gibi durumlarda makro etkiyi ya da büyük resmi
gözden kaçırmamak gerekir.

Proje Döngüsü Yönetimi

Proje ile proje fikrini birbirinden ayırmak gerekir. Çevremizde, gönüllü sosyal
hizmet kuruluşlarında çalışanlardan sıkça duyduğumuz “bir projemiz var” ifadesi,
genellikle bir proje fikridir. Bir projeden söz edilebilmesi için proje fikrinin
geliştirilmesi ve
• yaklaşımı, amacı, içeriği, yöntemi,
• sorumlusu/yürütücüsü,
• süresi,
• planı, faaliyetleri,
• sonuçları, ürünleri, etkileri,
• kaynakları, bütçesi,
• bitişi ve değerlendirilmesi
olan işlerin “sistematik çalışmalar” hâline getirilmiş olması gerekmektedir.
Bu aşamaların tümünü içine alarak kavramsallaştıran yaklaşım “Proje Döngüsü
Yönetimi” olarak adlandırılmaktadır. Proje fikrinin oluşması ise ‘’Proje Döngüsü
Proje döngüsü Yönetimi’nin ön aşamasıdır. Bu ön aşama, projelerin başarılı olması açısından çok
yönetiminin amacı, önemli ve kritik bir aşamadır. Sosyal hizmet örgütlerinin ortaya çıkaracakları proje
sosyal hizmet fikri, ilgili örgütün değerleri, vizyonları, misyonları ve hangi sosyal sorunla ilgili
örgütlerinin olduklarıyla bağlantılı olmalıdır.
misyonlarını yerine Proje döngüsü, proje fikrinin ortaya çıkışından tasarlanmasına, bu fikrin kâğıda
getirmek için geliştirdiği dökülmesinden geliştirilmesine, proje için fon başvurularının yapılmasından,
fikirleri projenin yürütülmesine, bitmesi ve değerlendirilmesine, bilgi üretiminin
biçimlendirmenin sağlanmasına ve bunun topluma ve diğer sosyal hizmet örgütlerine yayılmasına
yöntemini kadar olan süreci kapsayan tüm döngüyü yönetme yaklaşımıdır. Proje döngüsü
oluşturmaktır. yönetiminin amacı, sosyal hizmet örgütlerinin misyonlarını yerine getirmek için
geliştirdiği fikirleri uygulanabilecek, beklenen etkiyi hayata geçirebilecek ve kalıcı
hâle getirebilecek şekilde biçimlendirmenin yöntemini oluşturmaktır.
Proje döngüsü yönetiminin yararlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
• Projenin tasarlanmasında ve hazırlanmasındaki yetersizlikleri azaltmayı
amaçlar.
• Projenin hedef grupların ihtiyaçlarıyla ilgili olmasını sağlar.
• Projenin sağlayacağı etkinin sürekli olmasını sağlar.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

• Tüm paydaşların tasarlama ve uygulama aşamasına katılımını öngörür.

• Risklerin ve başarı kriterlerinin dikkate alınmasını sağlar.
Proje döngüsü yönetiminin temel ilkelerini ise şöyle sıralamak olanaklıdır:
• Durum tespiti, sorun analiz ve çözüm üretme aşamasının tasarıma dâhil
edilmesi
• Hedef grupların gerçek problemlerini yansıtması
• Talebe yönelik çözüm üretimi
• Proje amacının faydalarının belirgin, uygulanabilir ve gerçekçi olması
• Faydanın kadın ve erkekler arasında dengeli dağılımı
• Yaratılan faydanın sürekliliğe odaklanmış olması
• Tüm paydaşların katılımının sağlanması
• Sonuçların ve faaliyetlerin amaca uygunluğu
• Amaç ve sonuçlarla ilgili izleme ve değerlendirme kriterlerinin net olması,
doğrulanabilir etki yaratması, sonucun kontrol edilebilmesi
• Faaliyetlerin uygulanmasının önündeki kısıtların ve risklerin öngörülmesi
• Faaliyetlerin gerçekleşmesi için gerekli kaynakların öngörülmesi
• Standart ve kaliteli anahtar proje dokümanlarının ve raporların üretilmesi
(izleme, değerlendirme, finansal raporlar vb.)
• Mantıksal çerçeve yaklaşımının uygulanması
Bu noktada, proje döngüsü yönetiminin temel ilkeleri arasında son olarak yer
verdiğimiz mantıksal çerçeve yaklaşımına da açıklık getirmemizde yarar vardır.
Mantıksal çerçeve yaklaşımı, projenin gerçekleştirmek istediği dönüşümün ve
bunun yönteminin mantığını şeffaf ve belirgin bir şekilde yapılandırmaya yarayan
bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, projenin hazırlanması, planlanması ve izlenmesiyle
ilgili tüm bilgileri “Mantıksal Çerçeve Matrisi” isimli bir matriste de özetler.
Mantıksal çerçeve Mantıksal çerçeve yaklaşımı, durum analizi ve planlama olmak üzere iki ana
yaklaşımı, durum analizi adımdan oluşur.
ve planlama olmak Durum analizi,
üzere iki ana adımdan 1. Sorun analizi,
oluşur. 2. Hedef analizi,
3. Strateji analizi,
4. Paydaş analizinin yapılması ve
5. Projenin genel hedef ve amacının belirlenmesi,
adımlarını kapsar.
Planlama ise,
1. Projenin faaliyetlerinin planlanması,
2. Beklenen etki ve çıktılarının planlanması,
3. Risk analizi yapılması ve

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

4. Nesnel başarı göstergeleri ve doğrulama kaynaklarının oluşturulması,

5. Kaynakların planlanması,
6. İzleme ve değerlendirme,
adımlarını kapsar.
Dersimizde bu adımların çoğunluğunu teorik ve uygulamalı olarak ele alacağız.

Sorun Analizi

Sorun analizi, toplumda var olan bir sorunu temel sorun olarak ele alır ve bu
Sorun analizi, toplumda sorun çevresinde yer alan tüm güçlükleri ve engelleri ortaya çıkartmaya çalışır.
var olan bir sorunu Temel sorunun çevresindeki olumsuzlukların kimileri, bu temel soruna neden olan,
neden-sonuç ilişkileri kimileri ise bu temel sorunun sonucu olarak gelişen sorunlardır. Sorun analizi,
içinde ele alır. incelenmeye çalışılan temel sorunun çevresindeki tüm sorunlar arasında “neden-
sonuç” ilişkisi kurmaya yarar.

Temel Adımları
Sorun analizi, temel sorundan etkilenen mümkün olan çok sayıda paydaşın
katılımıyla bir grup faaliyeti olarak gerçekleştirilmelidir.
Pratik olarak sorun analizinin ana adımlarını şöyle sıralayabiliriz:
1. Analiz çerçevesinin ve buna bağlı olarak temel sorunun belirlenmesi (Çalışma
grubu için önemli, incelemek ve çözümüne katkıda bulunmak isteyeceğiniz temel
sorun nedir?),
2. Bu temel sorun çerçevesinde paydaşların karşılaştığı sorunların belirlenmesi
(Bu temel soruna yol açan sorunlar nelerdir? Bu temel sorunun etkilediği diğer
sorunlar nelerdir?),
3. Sorunların “sorun ağacı” ya da “sorun hiyerarşisi” adı verilen ve neden-sonuç
ilişkilerini açıklığa kavuşturmayı amaçlayan bir formda görselleştirilmesi.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

Sorun Ağacı

Sorun analizi, bir çizim (sorun ağacı) formunda sunulur. Çizimin üstünde, grup
olarak ve tüm paydaşlarla birlikte incelenmesi istenen bir temel sorunun etkilediği
sonuçlar, altında ise bu temel soruna neden olan sorunlar gösterilir. Analiz,
paydaşların önem verdikleri ve aşmak istedikleri önemli engelleri (tıkanma
noktalarını) tanımlamayı amaçlar. Ayrıntılı bir sorun analizi, açık ve iyi odaklanmış
proje amaçlarının geliştirilebileceği sağlam ve güvenilir bir altyapı sağlar. Sorun
analizi birçok bakımdan, daha sonra izleyen tüm analiz ve karar alma süreçlerini
yönlendireceği için proje döngüsünün en önemli aşamasıdır.
Sorun analiziyle ilgili bir çalışma grubu oluşturulurken gerçekleştirilmesi
istenen projeden ve aşılmak istenen sorundan etkilenen, sorunla ilgili bilgi sahibi
olan paydaşların katılımı önemlidir. Sorunla ilgili önceden yapılmış çalışmaların,
istatistik bilgilerin edinilmiş olması yeterli bir sorun analizi için en önemli
girdilerdir. Ayrıca benzer bir sorunu aşmak için daha önce yapılmış projeler,
bunların sonuçları ve değerlendirme raporları dikkate alınmalıdır. Yine konuyla ilgili
yasal çerçevenin ne olduğu ve kısıtları da araştırılmış olmalıdır.
Temel sorun örnekleri olarak şunları düşünebiliriz:
• Çocuk hükümlüler toplum dışı kalıyor.
• Kadınlar arasında işsizlik yaygın.
• Çevre koşulları bozuluyor.
• Yerel katılım düşük.
• Aile içi şiddet yaygın.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

• Öğrenciler sağlıklı beslenemiyor.

• Sokakta yaşayan çocuk sayısı artıyor.
Örnek sorun cümlelerinden gördüğümüz gibi proje döngüsü olumsuz bir sorun
cümlesinin formüle edilmesi ile başlamaktadır. Bunun ardından ise bu soruna yol
açan nedenleri ve bu sorunun yol açtığı sonuçları sıralamak gerekir. Bu süreçte,
sorun cümlesi üzerinden neden-sonuç ilişkileri kurmuş oluyoruz.
“Öğrenciler sağlıklı beslenemiyor.” şeklinde formüle ettiğimiz sorun cümlesi
üzerinden neden-sonuç ilişkileriyle bir sorun analizi yapabiliriz. Buna göre;
öğrencilerin sağlıksız beslendiklerine ilişkin varsayımımızın nedenlerini şöyle
sıralayabiliriz:
 Eğitim sisteminin çocukların beslenme saatlerini de kapsayacak şekilde
düzenlenmiş olmaması,
 Millî Eğitim Bakanlığının öğrencilerin sağlıklı beslenmesine ilişkin bir
politikasının ve programının olmaması,
 Millî Eğitim Bakanlığının çocukların gelişim dönemlerine uygun
beslenme standartlarının olmaması,
 Sağlıklı beslenme konusunda velilerin bilgilendirilmemesi,
öğrencilerin sağlıklı beslenememelerine neden olmaktadır.
Öte yandan okul kantinlerinde sağlıksız gıdaların satılması, okullarda yemek
hizmetinin sunulmaması da öğrencilerin sağlıksız beslenmelerinin
sebeplerindendir. Ayrıca, fastfood tarzı sağlıksız beslenmeyi teşvik eden reklamlar,
ebeveynlerin ve çocukların sağlıklı beslenme konusunda yeterli bilince sahip
olmaması, çocukların yemek seçmesi sonucu hazır gıdalara yönelmesi çocukların
sağlıksız beslenmeleri sonucunu ortaya çıkarmaktadır.
Okullarda ders yükünün çok fazla olması ve beslenme saatlerinin az olması
nedeniyle çocukların aperatif tarzı yiyeceklere yönelmesi, projeyi gerçekleştirmek
istediğimiz bölgedeki çoğu ailenin alt gelir seviyesinde olması, parçalanmış aile
sayısının artışı ve buna bağlı olarak annelerin çalışmak zorunda kalması nedeniyle
çocuklar yeterli ilgiyi görmemekte ve sağlıksız beslenmektedirler.
Esasında nedenlerine inmeden yalnızca sorunların etkisi ile uğraşan bir
projenin sürdürülebilir yararlar getirme olasılığı çok düşüktür. Örneğin, baş ağrısı
şikâyetiyle doktora gittiğinizde, doktor teşhis koymak için detaylı bir inceleme
Nedenlerine inmeden
yapmadan yalnızca bir baş ağrısı ilacı verecek olursa, doktor sorununuzun nedenini
yalnızca sorunların
değil sadece sorunun etkisini gidermiş olur. Baş ağrısının nedenini bulmadan
etkisi ile uğraşan bir
verilen ağrı kesicinin etkisi bittiğinde baş ağrınız hâlen devam ediyor olacaktır.
projenin sürdürülebilir
Görüldüğü gibi sağlıksız beslenme sorununun yalnızca etkilerini değil, ondan
yararlar getirme
daha önemlisi, çok boyutlu olarak nedenlerini sorguladığımızda birçok ilişkili
olasılığı çok düşüktür.
sorunun ve konunun ortaya çıkması söz konusu olmaktadır. Bunlardan yola çıkarak

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

nedenlerin sorun cümlesinin altında, sonuçların ise sorun cümlesinin üstünde yer
aldığı bir sorun ağacı oluşturmamız olanaklı hâle gelir. Sorun ağacı aşağıda yer
almaktadır.
Sorun Ağacı Örneği
Öğrenciler
Sağlıksız
arasında gelişim Bireysellik
Öğrencilerin okul Kötü alışkanlıklar beslenmeye Çevre kirliliği
düzeyi Obezite artıyor artarak kollektif
başarısı düşüyor başlıyor bağlı hastalıklar oluşuyor
farklılıkları bilinç azalıyor
başlıyor
ortaya çıkıyor

ÖĞRENCİLER SAĞLIKLI BESLENEMİYOR

M.E.B Yetersizliği Çevresel faktörlerin beslenmeye

Okul yönetiminin ilgisizliği Aile ve çocuk faktörlerinin olumsuz etkisi
olumsuz etkisi

Okul
Okullarda
kantinlerinde
Politika Program yemek Çocukların
sağlıksız Okul yönetimlerinin Çalışmak
Eksikliği hizmetinin Fas-food yemek Parçalanmış
gıdalar beslenme-eğitim Bilinç ve zorunda
sunulmaması tarzını seçmesi ve aile
satılıyor ilişkisini Eğitim kalan
özendirici hazır sayısının
önemsememesi yetersizliği annelerin
reklamlar gıdalara çokluğu
Çocukların Eğitim sisteminin çokluğu
yönelmesi
gelişim çocukların yemek
dönemlerine saatlerini
uygun kapsayacak
beslenme şekilde
standardı düzenlenmiş
olmaması olmaması

Sağlıklı beslenme
konusunda veli
bilgilendirilmemesi

Ders yükü ağırlığı nedeniyle

beslenme saatlerinin az
olması

Sorun ağacı oluşturulurken sürekli olarak “Buna neden olan nedir?” sorusu
tekrarlanarak ana sorunun nedeni, neden olarak bulunan bir sorunun da nedeni
şeklinde yukarıdan aşağıya doğru neden-sonuç ilişkisi gelişmektedir. Aşağıda bir
Sorun ağacı
başka sorun ağacı örneği yer alıyor.
oluşturulurken sürekli
olarak “Buna neden
olan nedir?” sorusu
tekrarlanarak ana
sorunun nedenleri
betimlenir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

Örnek Sorun Ağacı

Sorun ağacı oluşturmakta karşılaşılan bazı riskler ve güçlükler vardır. Öyle

sorunlar vardır ki her tür projenin kaynağı olabilirler: Örneğin, hükûmet gelirlerinin
yeterli olmaması, doğal koşulların elverişsizliği gibi. Bunlar genel geçerli kısıtlar
Projeler süreli ve sonuç olarak adlandırılarak sorun analizinin dışında bırakılabilirler. Belirttiğimiz sorun
odaklıdırlar. Ancak nedeni üzerinde bizim proje ile bir çözüm elde etmemiz olanaklarımızı aşabilir.
belirli ve somut Böylece sorun ağacı baş edilebilir sorunlara odaklı hâle gelir. Çünkü genel geçer
sorunların çözümüne sorunlar, uzun dönemde toplumsal mutabakat ve siyasi faaliyetle çözülebilirler.
katkıda bulunabilirler. Projeler süreli ve sonuç odaklıdırlar. Belirli ve somut sorunların çözümüne katkıda
bulunabilirler. Eğer ortaya atılan sorun proje temelli çözülemiyorsa o bir kısıt olarak
kabul edilmelidir. Sorun ağacı mevcut olumsuz durumun bir özet resmini temsil
eder.

Hedef Analizi

Proje döngüsü yönetiminde durum analizi olan ilk kısmın ikinci aşaması, sorun
analizinden sonra hedef analizidir. Hedef analizinde sorun ağacındaki “olumsuz
Hedef ağacı, elde edilen durumlar”, “olumlu durumlar” olarak ifade edilen çözümlere dönüştürülür.
bu kazanımların Örneğin, “Çocuklar sağlıklı beslenmiyor.” ifadesi, “Çocuklar sağlıklı besleniyor.”
gelecekte istenen ifadesine dönüştürülerek hedef analizine başlanır. Hedef ağacı, elde edilen bu
durumun açık kazanımların gelecekte istenen durumun açık görüntüsünü sağlama amacıyla
görüntüsünü sağlama kullanılan bir yöntemdir.
amacıyla kullanılan bir
yöntemdir. Temel Adımları
Pratik olarak hedef analizinin ana adımlarını şöyle sıralayabiliriz:

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

1. Belirlenen sorunlar ortadan kaldırıldığında, gelecekteki durumun nasıl

olacağının tanımlanması,
2. Hedefler hiyerarşisinin ve hedeflerin gerçekçiliğinin kontrol edilmesi,
3. Araç-amaç ilişkilerinin hedef ağacı kullanarak gösterilmesi.
Aşağıdaki örneğimizde sorun analizinde belirlenmiş olan konuların hedef
analizinde nasıl üzerinde çalışma yapılacak hedeflere dönüştürüldüğü görülüyor.
Hedef Ağacı Örneği
Hedef ağacı sorun Öğrenciler
Sağlıksız
arasında gelişim
Öğrencilerin okul Kötü alışkanlıklar Kollektif bilinç Çevre kirliliği
ağacının aynısıdır. başarısı yükseliyor
düzeyi
önleniyor
Obezite azalıyor
beslenmeye
bağlı hastalıklar artıyor azalıyor
farklılıkları
azalıyor
Ancak olumsuz sorun azalıyor

tanımlamaları olumlu
hedef tanımlamalarına
dönüştürülür. ÖĞRENCİLER SAĞLIKLI BESLENiYOR

M.E.B sağlıklı beslenmeyi Okul yönetimleri çocukların Çevresel faktörler beslenmeyi olumlu
destekliyor Aile ve çocuk faktörlerinin olumlu etkisi
beslenmesini önemsiyor etkiliyor

Strateji analizi, arzu Okul

kantinlerinde Okullarda yemek
Politika Program sağlıklı hizmeti Çocuklar
Sağlıklı Çalışan
edilen hedeflere gıdalar sunuluyor Okul yönetimleri
Sağlıklı
beslenmeyi
beslenme
yemek
seçmiyor,
annelerin
Parçalanmış
aile oranı
satılıyor beslenme-eğitim bilinci mesai saati
ulaşmak için ilişkisini
tercih eden
reklamların
artıyor
hazır gıdaları
tercih
azaltılıyor
azalıyor
önemsiyor
sayısı artıyor etmiyor
kullanılacak yöntemi Çocukların
gelişim
Eğitim sistemi
çocukların yemek
dönemlerine saatlerini
tanımlamaktır. uygun beslenme kapsayacak şekilde
standartları düzenleniyor
oluşturuluyor

Bakanlık çocukların sağlıklı

beslenmesi konusunda
velilere bilgilendirme
programları düzenleniyor.

Ders yükü hafifletilerek

beslenme saati genişletiliyor

Hedeflerimiz doğrultusunda; öğrencilerin sağlıklı beslenmeleri sağlandığında

okul başarıları yükseliyor, öğrenciler arasında gelişim düzeyi farklılıkları azalıyor,
öğrencilerin kötü alışkanlıklar edinmeleri önleniyor, obezite ve sağlıksız
beslenmeye bağlı diğer hastalıklar azalıyor. Diğer yandan çocukların birlikte
hareket etmeye dönük kolektif bilinci artıyor ve çevre kirliliği azalıyor. Bunların
tümünü hedef ağacında oluşturuyoruz.
Görüldüğü gibi en basit biçimiyle, hedefler ağacı sorun ağacının aynısıdır.
Ancak olumsuz sorun tanımlamaları, olumlu hedef tanımlamalarına dönüştürülür.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

Strateji Analizi

Sorun analizi ve hedef analizinin yapılması süresince temel ve alt sorunlar

çözülürse ortaya çıkacak durum resmedilmeye çalışıldı. Bir temel sorunun
çözülmesine katkıda bulunulmasında ya da aynı hedefe ulaşılmasında birkaç
değişik yol olduğu görülmektedir. Hedef ağacındaki her alt hedefler kümesi, temel
sorunun çözülmesine katkıda bulunacak yol ya da yöntemleri göstermiştir.
Örneğimiz üzerinden düşünürsek öğrencilerin sağlıklı beslenmesini sağlamak için
temelde 4 yöntem belirliyoruz. Bunlar Millî Eğitim Bakanlığının sağlıklı beslenmeyi
destekleyen uygulamaları hayata geçirmesini sağlamak, okul yönetimlerinin
öğrencilerin beslenmesi konusunda sorumluluk üstlenmesini sağlamak, bazı
çevresel faktörlerin görülmesini sağlamak ve ailelere ve öğrencilere ilişkin bazı
değişkenleri dikkate almaktır.
Strateji analizi, hangi
Strateji analizinin amacı, yukarıda örneklediğimiz yollardan bir ya da birkaçını
hedeflerin proje içinde
seçmek için yapılan çalışma olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla temel sorunu
kullanılacağına ve hangi
çözmekte kullanılacak yöntemi tanımlamaktır. Strateji analizi, yapılacak projede
hedeflerin dışarıda
hangi hedeflerin dikkate alınacağına ve hangi hedeflerin dışarıda bırakılacağına
kalacağına karar verme
karar verme sürecidir.
sürecidir.
Temel Adımları
Hangi hedefin dışarıda bırakılacağına karar verilirken bir dizi soruya cevap
verilmesi gerekir:
1. İstenilen dönüşüm, en etkili olarak hangi yoldan giderek ya da yöntemi
kullanarak sağlanabilir? Riski en düşük olan yöntem hangisidir? Sürdürülebilirlik
açısından ilgili paydaşları en iyi kapsayan yöntem hangisidir? Hangi yöntem
kurumsal kapasite gelişimini sağlamakta daha üstündür? Hangi yöntem cinsiyet
eşitsizliğini azaltıcıdır ve dezavantajlı grupların lehinedir? Hangi yol maliyet-bütçe-
fizibilite açısından en olumlu olanıdır? Çevreye yönelik en olumlu etkiler yaratan
yol hangisidir? Hangi yöntem yerel kaynakların kullanımını öngörmektedir?
2. Stratejinizi etkileyebilecek iç ve dış faktörler nelerdir? Proje grubunun güçlü
ve zayıf yönleri nelerdir? Hedefinize ulaşmak isterken önünüze çıkabilecek fırsatlar
ya da tehditler neler olabilir?
Bunları dikkate alarak bir strateji analizi yaptığımızda hedef ağacında yer alan
fakat projeyle gerçekleşmesi güç görünen konuları dışarıda bırakıyor, geri kalanlar
ile projemize devam ediyoruz. Strateji analizi sonucunda ortaya çıkan somut işler
aşağıdaki çizimde yer alıyor.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

Strateji Ağacı Örneği

Öğrenciler
Sağlıksız
arasında gelişim
Öğrencilerin okul Kötü alışkanlıklar beslenmeye Kollektif bilinç Çevre kirliliği
düzeyi Obezite azalıyor
başarısı yükseliyor önleniyor bağlı hastalıklar artıyor azalıyor
farklılıkları
azalıyor
azalıyor

ÖĞRENCİLER SAĞLIKLI BESLENiYOR

M.E.B sağlıklı beslenmeyi Okul yönetimleri çocukların Çevresel faktörler beslenmeyi olumlu
destekliyor Aile ve çocuk faktörlerinin olumlu etkisi
beslenmesini önemsiyor etkiliyor

Okul
kantinlerinde Okullarda yemek
Program sağlıklı hizmeti
gıdalar sunuluyor Sağlıklı
Okul yönetimleri
satılıyor beslenme
beslenme-eğitim
bilinci
ilişkisini
artıyor
önemsiyor

Sağlıklı beslenme
Ders yükü hafifletilerek konusunda veli
beslenme saati genişletiliyor bilgilendiriyor

Strateji analizi birçok bakımdan zor bir süreçtir, çünkü kayda değer miktarda
bilgiyi sentezlemeyi ve daha sonra izlenebilecek strateji ya da stratejilere ilişkin
karmaşık bir yargıya varmayı gerektirir. Pratikte, farklı paydaşların çıkarları, siyasi
talepleri ve eldeki kaynaklar gibi kısıtlamaları dengelemek önemli bir uzlaşma
çabasını beraberinde getirir (Avrupa Komisyonu, 2004).

Paydaş Analizi

Paydaş analizi “Kimin Proje döngüsü yönetiminin durum analizi kısmında sorun, hedef ve strateji
sorunu?” sorusu ve analizinden sonra paydaş analizi yapılır.
soruna yönelik bir Paydaş analizi, durum analizi aşamasında projenin sonuçlarından doğrudan ya
müdahale stratejisi da dolaylı olarak olumlu ve olumsuz etkilenecek olan kişi, grup ve kuruluşların
geliştirildiğinde “Kim belirlenmesine yarar. Belirlenen paydaşların, özellikle projeyle ilişkilerini de analiz
yararlanacak?” etmemizi sağlar; farklı paydaşlar arasında oluşabilecek çatışmaları da
sorularının öngörmemize yarar. Ayrıca, bu sorunun çözümünden zarar görebilecek yani
sorulmasıdır. kaybedecek, dolayısıyla da projeye karşı çıkabilecek olanları belirlememize, bunun
yanı sıra sorunun çözümünden faydalanabilecek ve çözüme katkıda bulunabilecek
olan paydaşları da belirlememize katkısı olur. Paydaşların proje sürecinin farklı
aşamalarına, farklı düzeylerde katılımlarını görmemize yardımcı olur.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

Paydaş analizi “Kimin sorunu?” ve soruna yönelik bir müdahale stratejisi

geliştirildiğinde “Kim yararlanacak?” sorularının sorulmasıdır. Bu nedenle paydaş
analizi proje tasarımının en önemli ögelerinden birini oluşturur.
Paydaş, gerçekleştirmek istediğiniz toplumsal dönüşümden doğrudan ya da
dolaylı olarak etkilenecek ve bu süreci etkileyebilecek olan herkestir. Bireyler,
Paydaşlar, çözülmek gruplar, topluluklar veya kurumlar paydaş olabilirler. Paydaşlar çözülmek istenen
istenen sorunun sorunun niteliğine bağlı olarak değişirler. Örneğin kişiler yaş, cinsiyet, eğitim, etnik
niteliğine bağlı olarak köken, din ve meslek olarak birbirlerinden farlılık gösterirler; hane halkları, hane
değişir. halkı reisinin cinsiyeti, medeni durum, gelir, iş durumlarına göre farklılaşırlar;
topluluklar ise yer, sahip olunan kaynaklar, altyapıya ve hizmetlere erişim açısından
farklılaşırlar.
Buna göre örnek projemizin paydaşlarını aşağıdaki tabloda gösteriyoruz.

PAYDAŞLAR İLGİLERİ KATILIM DURUMU

BİRİNCİL PAYDAŞLAR

Öğrenciler Sağlıklı beslenecek Bilgilendirme

Okul İdaresi Okul başarısı artacak İşbirliği

Veliler Çocuğun beslenmesi İşbirliği

ekonomik ve sağlıklı olacak

Öğretmenler Dersler verimli geçecek İşbirliği

İKİNCİL PAYDAŞLAR

Okul-Aile birliği Etkin çalışma yapacak İşbirliği

Kantinciler Geliri azalacak Bilgilendirme

Seyyar yiyecek satıcıları Geliri azalacak Bilgilendirme

Bilgilendirme
Lokanta pastane gibi esnaf Geliri azalacak
Danışma
MEB Yasal dayanak
Sağlık Bakanlığı Beslenmeye ilişkin Danışma
Sosyal Yardımlaşma ve hastalıklar azalacak
Fonları amacına uygun ve İşbirliği
dayanışma vakfı
etkin kullanılacak

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

Paydaş analizinin kontrol edilmesi:

Paydaşlar var. Kantinciler ve Esnaflar-bilgilendirme-ürün çeşitliliği, olası çatışma var ancak
paydaşlar bilgilendirilerek ve ikna edilerek bu çatışma aşılabilir.
Cinsiyet rollerimizin herhangi bir etkisi yoktur. Okul aile birliğinin sosyal yardımlaşma vakfı
vb. STK ile birlikte MEB ve Sağlık Bak. Yasal izin.

Örneğimizde de görüldüğü gibi paydaşları kendi aralarında birincil paydaşlar,

ikincil paydaşlar ve ortaklar olarak üçe ayırmak, analizi kolaylaştırır (AusGuide,
2000). Buna göre:
• Birincil Paydaşlar: Öngörülen süreçten, doğrudan olumlu ya da olumsuz
etkilenecek olanlardır. Projenin ulaşmaya çalıştığı hedef grup(lar) ve doğrudan
yararlanıcılar da birincil paydaşlardır.
Paydaşlar kendi • İkincil Paydaşlar: Projenin çözmeye çalışacağı sorunla ilgili olarak çıkarları
aralarında birincil olan veya aracı konumdaki diğer tüm kişi ve kuruluşları kapsar. Bu sorunun
paydaşlar, ikincil çözümünden dolaylı olarak etkilenecek olanlar, fon veren kuruluşlar, ilgili resmî
paydaşlar ve ortaklar kuruluşlar ve diğer sivil toplum örgütleri ikincil paydaşlardır.
olarak üçe ayrılır. • Ortaklar: Gerçekleştirilmek istenen dönüşümü yaratacak olan kurumlardır.
Paydaşlar proje sürecini farklı şekillerde ve düzeylerde etkileyebilirler. Hedef
gruplar genelde paydaşlar arasında en güçsüz olanlardır. Bu yüzden özellikle hedef
grupların bilgiye ulaşmaları kolaylaştırılmalı ve toplumsal hiyerarşideki yerleri
dolayısıyla diğer paydaşların oluşturabileceği zararlara engel olunmalıdır. Özellikle
ikincil paydaşların kaynakları daha fazla olduğu için (para, zaman, siyasi güç vb.)
süreci etkilemeleri de daha kolaydır. Dolayısıyla paydaş analizi sonucunda ortaya
çıkan paydaşların farklı düzeylerde katılımlarını sağlayacak faaliyetlerinin de
projenin başından itibaren göz önünde bulundurulması gerekir.

Genel hedef, projenin Projenin Genel Hedef ve Amacının Belirlenmesi

çözümlenmesine
yardımcı olacağı, Genel hedef, projenin çözümlenmesine yardımcı olacağı, katkıda bulunacağı
katkıda bulunacağı büyük sorunu tanımlar. Projenin neden “önemli” olduğunu açıklar. Bu hedefler
büyük sorunu tanımlar. grubun vizyonunu da yansıtır. Genel hedefler ideal durumu tanımlar, bir projeyle
ulaşılması beklenmez ve uzun erimlidir.
Proje amacı ise;
• Kim yapacak?
• Kim yararlanacak?
• Ne tür bir toplumsal dönüşüm yaratacak?
Proje amacı net olarak sorularına cevap arar. Projenin amacına erişmesi, genel hedeflere bir adım
tanımlanmış, ulaşılabilir daha yaklaşmasını sağlamalıdır. Strateji ve paydaş analizinden sonra artık, projenin,
hedeflerdir. çözümüne katkıda bulunmaya çalışacağı genel hedefle gerçekleştirmeye çalışacağı

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

amacın netleştirilmesi için gerekli altyapı elimizde bulunmaktadır. Özellikle strateji

analizi, projenin genel hedefi, amacı ve hatta beklenen sonuçlarını belirlemede
zaten yardımcı olmaktadır. Örnek projemiz üzerinde düşünerek şunları belirliyoruz:
Kim yapacak?
Fastfood karşıtları, okul aile birlikleri, AYSAD, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma
Vakfı
Kimler yararlanacak?
İlk-Orta sınıf Öğrenciler
Ne tür bir toplumsal dönüşüm yaratacak?
Öğrenciler daha sağlıklı beslenip büyüyecekler. Sağlıklı bir toplumun oluşmasına
katkıda bulunulacaklar.
Proje amaç cümlesini şöyle yazıyoruz: “Fastfood karşıtları tarafında sağlıksız
beslenen öğrenciler hedef kitlesi için öğrencilerin sağlıklı beslenmesini sağlayarak
sağlıklı bir topluma dönüşümü gerçekleştirmek.”
Genel hedef için hedef ağacından çözmek istediğimiz temel sorunun üzerine
yerleştirilmiş etkileri dikkate alıyoruz. Projemizin genel hedefi; obeziteyi azaltmak,
sağlıksız beslenmeye bağlı diğer hastalıkları azaltmak ve kolektif bilinci arttırmak
olmaktadır.
Proje amacı için hedef ağacından çözmek istediğimiz temel sorunun kendisini
dikkate alıyoruz. Proje cümlesinden yola çıkarak proje amacımızı ise somut olarak
ve kısaca; “Altındağ ilçesindeki okullarda öğrenim gören 5000 öğrenciye sağlıklı
beslenme bilinci vermek” olarak belirliyoruz.

Proje Amacını SMART Hâle Getirme

Buraya kadar oluşturduğunuz proje amacınız, çok genel bir ifade şeklindedir.
Projenin amacı; projenin süresi, yararlanacak olanların sayısı gibi daha ayrıntılı
bilgileri de içermelidir.
Bunun için projenin amacını SMART hâle getirmek gerekir. Amacın SMART
olması için aşağıdaki niteliklere sahip olması gerekir:
• S - (Specific) Özgül-Belirli-Özel: Amaç; özel, belirli veya somut olmalıdır.
• M -(Measurable) Ölçülebilir: Nitelik veya nicelik içermelidir.
• A -(Achievable) Ulaşılabilir-Gerçekleştirilebilir: Kabul edilebilir bir maliyetle
gerçekleştirilebilmelidir.
•R-(Realistic) Gerçekçi-Uygun: Proje, yöneticilerinin yönetebilecekleri
uygunlukta olmalıdır.
•T-(Timely) Süreli: Amaca, sonuca ne zaman ulaşmamız gerektiğini
belirtmelidir.
Bu bilgilerden yol çıkarak örnek projemizde şunları yapıyoruz:
Amaç: Ankara Altındağ ilçesindeki öğrencilerin sağlıklı beslenmesini sağlamak.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

Nicelik (miktar): Ankara Altındağ ilçesinde eğitim yılı boyunca ilk ve

ortaokullarda servisle gelen ve alt gelir grubuna sahip 5000 öğrencinin sağlıklı
beslenmesini sağlamak.
Nitelik: Ankara Altındağ ilçesinde eğitim yılı boyunca ilk ve ortaokullarda
servisle gelen ve alt gelir grubuna sahip 5000 öğrencinin doyurucu, sıcak ve sağlıklı
beslenmesini sağlamak.
Okul Aile Birliğinin her bir öğrenci için 2 TL yemek ücreti katkısı sağlanacaktır.
Süre: Bir eğitim-öğretim yılı (Hazırlık aşaması Ağustos ayında başlayacak, Haziran
ayı sonuna kadar sürecektir).

Bunları ortaya koymak için Projemizin amacının belirli, ulaşılabilir maliyetli ve

yönetilebilecek gerçekçilikte olup olmadığını gözden geçirdik. Proje amacını yazdık
ve nicelik (miktarı) ekledik. Ayrıca nitelik ve süre ekledik. Bundan sonraki aşamada
diğer ünite içinde faaliyetlerimize geçiyoruz.

•Proje yönetiminin ünitemizde ele aldığımız aşamalarından hangisinin pratik

Bireysel
Etkinlik

olarak uygulanmasının güç olabileceğini düşününüz.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

•Proje Yönetimi ünitelerimizde yer alan aşamaları dikkate alarak

bulunduğunuz bölgedeki bir sosyal sorunun çözümüne katkı verecek bir

Ödev
proje tasarımı yapınız.
•Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “ödev”
bölümüne yükleyebilirsiniz.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

•Toplumla sosyal hizmet uygulamasının müdahale stratejisi geliştirme süreci

temelde orta veya büyük ölçekli projeler yoluyla gerçekleştirilir.
•Proje, özgün bir üretim türüdür, uzun vadeli amaç ile kısa vadeli amaçlar içerir.
•Proje, belirli bir zaman ve bütçe çerçevesinde, belirli bir amaca ulaşmayı sağlayacak
sonuçları üretmek üzere insani ve fiziksel kaynakların bir araya getirildiği planlanmış
faaliyetlerin bütünüdür.
•Proje toplumla sosyal hizmetin uygulamasıdır.
•Bir mahallede bulunan çocuk parkının düzenlenmesi için yapılan küçük ölçekli bir
sosyal hizmet projesi bile, katılımcılık ve demokrasi adına bir etki ortaya çıkarabilir.
•Proje döngüsü yönetiminin amacı, sosyal hizmet örgütlerinin misyonlarını yerine
getirmek için geliştirdiği fikirleri biçimlendirmenin yöntemini oluşturmaktır.
•Mantıksal çerçeve yaklaşımı, durum analizi ve planlama olmak üzere iki ana
adımdan oluşur.
•Sorun analizi, toplumda var olan bir sorunu neden-sonuç ilişkileri içinde ele alır.
•Nedenlerine inmeden yalnızca sorunların etkisi ile uğraşan bir projenin
sürdürülebilir yararlar getirme olasılığı çok düşüktür.
Özet

•Sorun ağacı oluşturulurken sürekli olarak “Buna neden olan nedir?” sorusu
tekrarlanarak ana sorunun nedenleri betimlenir.
•Projeler süreli ve sonuç odaklıdırlar. Ancak belirli ve somut sorunların çözümüne
katkıda bulunabilirler.
•Hedef ağacı, elde edilen bu kazanımların gelecekte istenen durumun açık
görüntüsünü sağlama amacıyla kullanılan bir yöntemdir.
•Hedefler ağacı sorun ağacının aynısıdır. Ancak olumsuz sorun tanımlamaları, olumlu
hedef tanımlamalarına dönüştürülür.
•Strateji analizi, arzu edilen hedeflere ulaşmak için kullanılacak yöntemi
tanımlamaktır.
•Strateji analizi, hangi hedeflerin proje içinde kullanılacağına ve hangi hedeflerin
dışarıda kalacağına karar verme sürecidir.
•Paydaş analizi “Kimin sorunu?” ve soruna yönelik bir müdahale stratejisi
geliştirildiğinde “Kim yararlanacak” sorularının sorulmasıdır.
•Paydaşlar çözülmek istenen sorunun niteliğine bağlı olarak değişirler.
•Paydaşlar kendi aralarında birincil paydaşlar, ikincil paydaşlar ve ortaklar olarak üçe
ayrılır.
•Genel hedef, projenin çözümlenmesine yardımcı olacağı, katkıda bulunacağı büyük
sorunu tanımlar.
•Proje amacı net olarak tanımlanmış, ulaşılabilir hedeflerdir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

 Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

DEĞERLENDİRME SORULARI
Değerlendirme sorularını 1. Aşağıdakilerden hangisi proje kapsamında yer almaz?
sistemde ilgili ünite a) Ortalama 3 yıl sürebilir.
başlığı altında yer alan
b) Belirli bir hedef grubu vardır.
“bölüm sonu testi”
bölümünde etkileşimli c) Yalnızca bir kez uygulanır.
olarak d) Genelde ulusal düzeyde gerçekleştirilir.
cevaplayabilirsiniz. e) Faaliyet alanı sınırlıdır.

2. Aşağıdakilerden hangisi gönüllü sosyal hizmet örgütleri tarafından yapılabilecek

yerel bir projeye örnek sayılamaz?
a) Tek ebeveyn kadınların güçlendirilmesi
b) Mevsimlik işçilerin eğitimi
c) Yoksulluk sorununun ortadan kaldırılması
d) Kişilerin organ bağışı konusunda bilinçlendirilmesi
e) Genç işsizlerin mesleki eğitimi

3. Bir çalışmanın proje olarak değerlendirilebilmesi için aşağıdakilerden hangisinin

olması gerekli değildir?
a) Amacı
b) Devlet desteği
c) Kaynakları
d) Planı
e) Faaliyetleri

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

4. Aşağıdakilerden hangisi proje döngüsü yönetiminin yararları arasında yer

almaz?
a) Projenin hedef grupların ihtiyaçlarıyla ilgili olmasını sağlar.
b) Projenin sağlayacağı etkinin sürekli olmasını sağlar.
c) Projenin yüksek bir bütçeyle yapılmasını sağlar.
d) Risklerin ve başarı kriterlerinin dikkate alınmasını sağlar.
e) Projenin tasarlanmasında yetersizlikleri azaltmayı
amaçlar.

5. Aşağıdakilerden hangisi proje döngüsü yönetiminin temel ilkeleri arasında

değildir?
a) Talebe yönelik çözüm üretmek
b) Faydanın kadın ve erkekler arasında dengeli dağılımı
c) Tüm paydaşların katılımının sağlanması
d) Sonuçların ve faaliyetlerin amaca uygunluğu
e) Hedef grupların sorunları hakkında tahmini fikirler üretmek

6. Günümüz sosyal hizmet örgütlerinin örgüt yapısı için aşağıdakilerden hangisi

doğrudur?
a) Çoğunluğu hükûmet kuruluşlarıdır.
b) Çoğunluğu hükûmet dışı kuruluşlardır.
c) Çoğunluğu işletmelerdir.
d) Çoğunluğu informel örgütlenmelerdir.
e) Çoğunluğu alternatif sosyal hizmet örgütleridir.

7. Aşağıdakilerden hangisi proje döngüsü yönetiminde kullanılan mantıksal

çerçeve yaklaşımının “durum analizi” kısmındaki aşamalar arasında yer alır?
a) Projenin faaliyetlerinin planlanması
b) Risk analizi yapılması
c) Kaynakların planlanması
d) İzleme ve değerlendirme
e) Paydaş analizi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

8. Aşağıdakilerden hangisi proje döngüsü yönetiminde kullanılan mantıksal

çerçeve yaklaşımının “planlama” kısmındaki aşamalar arasında yer alır?
a) Hedef analizi
b) Nesnel başarı göstergeleri
c) Strateji analizi
d) Projenin genel hedef ve amacının belirlenmesi
e) Sorun analizi

9. “Bu aşamada, projede hangi hedeflerin dikkate alınacağına ve hangi hedeflerin

dışarıda bırakılacağına karar verilir.”
Yukarıdaki ifadede proje döngüsü yönetiminin aşağıdaki aşamalarından hangisi
tanımlanmaktadır?
a) Sorun analizi
b) Hedef analizi
c) Strateji analizi
d) Paydaş analizi
e) Projenin genel hedefinin ve amacının belirlenmesi

10.Aşağıdakilerden hangisi “birincil paydaşlar” için doğru bir tanımlamadır?

a) Projenin çözmeye çalışacağı sorunla ilgili olarak çıkarları olanlar
b) Sorunun çözümünden dolaylı olarak etkilenecek olanlar
c) Projenin ulaşmaya çalıştığı hedef grup(lar) ve doğrudan yararlanıcılar
d) Gerçekleştirilmek istenen dönüşümü yaratacak olanlar
e) Aracı konumdaki diğer tüm kişi ve kuruluşlar

Cevap Anahtarı:
1.D, 2.C, 3.B, 4.C, 5.E, 6.A, 7.E, 8.B, 9.C, 10.C

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

Müdahale Stratejisi Geliştirme: Proje Yönetimi I

YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR

AusGuide (2005). Australian Agency for International Development, The Australian
Government’s, Overseas Aid Program,
http://www.ausaid.gov.au/ausguide/default.cfm
Avrupa Komisyonu (2003). ECHO Manual, Project Cycle Management,
http://europa.eu.int/comm/echo/pdf_files/partnership/guidelines/project_
cycle_mngmt_en.pdf
Avrupa Komisyonu (2004). Aid Delivery Methods, Project Cycle Management
Guidelines,
http://europa.eu.int/comm/europe-
aid/qsm/documents/pcm_manual_2004_en.pdf
Belge, M. (2003). “Sivil Toplum Nedir?” İstanbul Bilgi Üniversitesi, STK Eğitim ve
Araştırma Birimi, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları no 1,
http://stk.bilgi.edu.tr/siviltoplumseminer.asp
CIDT (2002). Logical Framework Analysis for Social Policy and Planning, Seminer
Notları, Wolverhampton Üniversitesi, www.wlv.ac.uk/cidt
DFID (2002). Tools for Development, Department for International Development,
http://www.dfid.gov.uk/pubs/files/toolsfordevelopment.pdf
Kahramanoğlu, E. (1994). Proje Tasarımı ve Yönetimi, s.377-389.
Yentürk, N. ve Aksakoğlu, Y. (2006). Proje Döngüsü Yönetimi I: Proje Teklifi Yazma,
İzleme ve Değerlendirme, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları No.
146.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23