Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 9

GRADE 12

NATIONAL
SENIOR CERTIFICATE

GIREIDI YA 12

TSHIVEN¶A LUAMBO LWA HAYANI (HL)

BAMMBIRI ·A VHURARU (P3)

LUHUHI/¹HAFAMUHWE 2016

MEMORANDAMU

MARAGA: 100

Memorandamu uyu u na masia¾ari a 9.

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho


Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P3 2 DBE/Luhuhi–¹hafamuhwe 2016
NSC – Memorandamu

PFESESANI:

• Tshifhinga tsho¾he vha tshi ¾ola maanea a vhusiki, vha tea u shumisa rubriki iyi (BAMMBIRI ·A VHURARU).
• Maraga dza 0–50 dzo khethekanywa dza bva zwipi»a zwi¾anu (5) zwihulwane zwa ¾halusamaimo.
• Kha khritheria dzi angaredzaho Zwi re Ngomu, Luambo na Tshitaila, tshi¿we na tshi¿we tsha izwo zwipi»a zwa ¾halusamaimo tsho khethekanywa tsha bva
zwipi»a zwivhili: tshipi»a tsha nṱha na tsha fhasi, tshiṅwe na tshi¿we tshazwo tsho faredza maraganyangaredzi dzo tshi teaho u ya nga u tevhekana hazwo.
• Tshivhumbeo tshone a tshi kwamei nga heyi khethekanyo ya maimo a n¾ha na a fhasi.

KHETHEKANYO YA A: RUBRIKI YA U ¹OLA/MAKA MAANEA A LUAMBO LWA HAYANI [MARAGA 50]


Khritheria Zwa n¾hesa Tshikili tshone Vhukoni ha vhukati/vhu Vhukoni ha fhasi U sa kona
fushaho/ho linganelaho
ZWI RE NGOMU NA 28–30 22–24 16–18 10–12 4–6
VHUPULANI -Mihumbulo i gobolaho/ -Phindulo yo lundwa -Phindulo i fushaho -Phindulo i shaedzaho -Phindulo yo polikaho
¾okonyaho i sa tshidele vhukuma -Mihumbulo yo ndunzhendunzhe tsho¾he
(Zwo ¿waliwaho na vhambedzwi/lavhelelwiho -Zwi yelana tsho¾he na lunzhedzana lwo -Mihumbulo yo -Mihumbulo yo
mihumbulo)
Maimo a n¾ha

-Mihumbulo ya vhu¾ali, i ¾hoho nahone zwa takadza linganelaho nahone zwi a vhilinganaho, nahone i ¾angananaho nahone i
Nzudzanyo ya mihumbulo ¾okonyaho nahone yo -Hu na vhu¾anzi ha tendisea si na vhusiki ha mu½e si na sia
na vhupulani/ vhibvaho mihumbulo yo vhibvaho -Zwo dzudzanywa nahone -Vhu¾anzi vhu si gathi -Ndi phambananadzo,
U dzhiela nzhele ndivho, -Zwo dzudzanywa nahone zwa -Zwo dzudzanywa nahone zwa dovha zwa lunzhedzana ha nzudzanyo na u zwo sokou dovhololwa
vha ¾anganedzaho dovha zwa lunzhedzana zwa dovha zwa lwo linganelaho/lu fushaho, lunzhedzana zwo -A zwo ngo
mafhungo na nyimele. tshidele lwa tsho¾he, hu tshi lunzhedzana tshidele lwa hu tshi katelwa teaho. dzudzanywa nahone a
katelwa marangaphan»a, tsho¾he, hu tshi katelwa marangaphanµa, mutumbu zwi na
MARAGA 30 mutumbu na magumo/ marangaphanµa, mutumbu na magumo/mupendelo. ndunzhendunzhe.
mupendelo. na magumo/mupendelo.
25–27 19–21 13–15 7–9 0–3
-Ndi zwa n¾hesa, fhedzi zwo ri -Zwo lundwa tshidele -Phindulo i a fusha fhedzi -Phindulo yo anzaho u -A hu na ndingedzo ya
shaedzinyana musutshelo wa -Mihumbulo i yelanaho, i hu na vhu¾udze¾udze hu¿we sa yelana ha mafhungo u fhindula
maanea o lundwaho tshidele takadzaho vhu khakhisaho mu¾o»o -Mihumbulo i vho ¾hoho/mbudziso
Maimo a fhasi

lwa tsho¾hetsho¾he -Zwo dzudzanywa nahone -Mihumbulo yo sumbedza u liana na u -U polika tsho¾he na u
-Mihumbulo yo vhibva ya zwa dovha zwa dzudzanywa lwa ndinganelo »a»isa sa tsha tea lwa tsho¾he
lundwa lwa vhu¾ali lunzhedzana zwavhuµi, hu nahone i a tendisea -U shaedza vhu¾anzi -A zwi na sia nahone
-Zwo dzudzanywa nahone zwa tshi katelwa -Hu na hu¿we u fusha ha ha nzudzanyo na zwo vhilingana.
dovha zwa lunzhedzana marangaphan»a, mutumbu nzudzanyo na ndunzhendunzhe zwo
tshidele lwa tsho¾he, hu tshi na magumo/mupendelo. ndunzhendunzhe, hu tshi teaho.
katelwa marangaphan»a, katelwa marangaphan»a,
mutumbu na magumo/ mutumbu na magumo/
mupendelo. mupendelo.

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho


Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P3 3 DBE/Luhuhi–¹hafamuhwe 2016
NSC – Memorandamu

KHETHEKANYO YA A: RUBRIKI YA U ¹OLA/MAKA MAANEA A LUAMBO LWA HAYANI [MARAGA: 50] (i ya phan»a)

Khritheria Zwa n¾hesa Tshikili tshone Vhukoni ha vhukati/vhu Vhukoni ha fhasi U sa kona
fushaho/ho linganelaho
LUAMBO, TSHITAILA NA 14–15 11–12 8–9 5–6 0–3
U DZUDZANYA -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Luambo a lu pfali
tshitaila na »ivhaipfi zwo tshitaila »ivhaipfi zwo tshitaila »ivhaipfi zwo tea tshitaila »ivhaipfi zwo -Thouni, redzhis¾ara,
Thouni, redzhis¾ara na tea tsho¾hetsho¾he ndivho, tea vhukuma ndivho, ndivho, vha ¾anganedzaho tea zwi¾uku ndivho, vha tshitaila »ivhaipfi a
»ivhaipfi zwo teaho vha ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho mafhungo na nyimele ¾anganedzaho mafhungo zwo ngo tea ndivho,
ndivho/zwiitei na nyimele mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele -U shumiswa ho teaho ha na nyimele vha ¾anganedzaho
Maimo a n¾ha
Munanguludzo wa maipfi -Luambo ndi lwa -Luambo lu a ¾okonya luambo u bveledza -Ho shumiswa luambo mafhungo na nyimele
Kushumisele kwa luambo na vhu»ifhulufheli ha n¾hesa, nahone thouni yo ¾halutshedzo lwa mutheo/fhasi -U ho¾efhala ha
milayo, zwiga zwa u vhala, lu nyanyulaho tsho¾he shumiswaho ndi i -Thouni yo tea -Thouni na kushumisele »ivhaipfi zwo anzesa
girama, mupele¾o -Lu a gobola nahone lwo nyanyulaho -U pfumiswa ha luambo ho kwone kwa maipfi a zwo lune u pfala ha
pfuma u dzangelwa ha -Hunzhi a hu na shumiswa u ¾ama/khavhisa ngo tea mafhungo zwa si tsha
MARAGA 15 thouni vhukhakhi ha girama zwi re ngomu. -¶ivhaipfi ndi yo konadzea na khathihi/
-A hu na vhukhakhi ha na mupele¾o shaedzaho vhukuma. zwa vho kon»a
girama na mupele¾o -Lwo lundwa tshidele vhukuma.
-Lwo lundwa nga tshikili vhukuma.
tsha ma¾hakhe¾hakheni.
13 10 7 4
-Luambo ndi lwa n¾ha -Luambo lu a kunga na -U shumiswa ha luambo ho -Luambo lwo shumiswa
vhukuma u nyanyula linganelaho, fhedzi hu tshi lwa u sa kona
Maimo a fhasi

-Lu a gobola nahone lwo -Thouni ndi yo teaho, i »i vha na vhu¾udze¾udze -A hu na kana hu tou
pfuma u dzangelwa ha nyanyulaho -Hu¿we u shumiswa ha vha na zwi¾uku¾uku zwi
thouni -Vhukhakhi vhu¾uku luambo ho teaho nga u sumbedzaho
-A hu na vhukhakhi ha ha girama na mupele¾o angaredza, fhedzi u muvanganyo wa
girama na mupele¾o -Zwo lundwa tshidele dzangelwa ha luambo ndi ha mafhungo/mitaladzi
-Lwo lundwa nga tshikili vhukuma. fhasi. -¶ivhaipfi yo ho¾efhala
tsha ma¾hakheni. lwa tsho¾he.

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho


Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P3 4 DBE/Luhuhi–¹hafamuhwe 2016
NSC – Memorandamu

KHETHEKANYO YA B: RUBRIKI YA U ¹OLA ZWIBVELEDZWA ZWILAPFU ZWA VHUDAVHIDZANI [MARAGA: 25]

Khritheria Zwa n¾hesa Tshikili tshone Vhukoni ha vhukati/ho Vhukoni ha fhasi U sa kona
linganelaho/vhu fushaho
ZWI RE NGOMU, 13–15 10–12 7–9 4–6 0–3
VHUPULANI NA -Phindulo ndi ya -Phindulo ndi yavhu»i -Phindulo ndi i -Phindulo ndi ya mutheo/ -Phindulo i sumbedza
TSHIVHUMBEO ma¾hakhe¾hakheni, i sa vhukuma, i bvukululaho fushaho/linganelaho fhasi, i bvukululaho u shaya n»ivho ya
vhambedzwi n»ivho yo dziaho ya vhukuma, i bvukululaho n»ivhonyana ya zwi¾alusi zwi¾alusi zwa lushaka
Zwo ¿waliwaho na -Mihumbulo ya vhu¾ali, yo zwi¾alusi zwa lushaka lwa n»ivho yo dziaho ya zwa lushaka lwa lwa tshibveledzwa
mihumbulo vhibvaho tshibveledzwa zwi¾alusi zwa lushaka lwa tshibveledzwa -¹halutshedzo yo
Nzudzanyo ya mihumbulo na -N»ivho yo ¾an»avhuwaho -O fara vhu¾ala/sia ¼one -A tshibveledzwa -Hu na u polika hu¿we hu dzumbama, u polika
vhupulani tsho¾he ya zwi¾alusi zwa hu na u polika -Ho ngo tou fara vhu¾ala vhonalaho naho o fara ndi hu hulwane
U dzhiela nzhele ndivho, vha lushaka lwa tshibveledzwa -Zwi re ngomu na hone tsho¾he lini – hu na u vhu¾ala -A hu na u farana ha
¾anganedzaho mafhungo na -Ku¿walele kwo tou fombe mihumbulo zwo polika hu¿we hu vhonalaho -Zwi re ngomu na zwi re ngomu na
nyimele kha sia ¼one lunzhedzana -Zwi re ngomu na mihumbulo a zwo ngo tou mihumbulo
Phindulo na mihumbulo -Zwi re ngomu na -Zwo ¾an»avhudzwa lwa mihumbulo zwo »i farana tsho¾he lini -Zwidodombedzwa
Nzudzanyo ya mihumbulo na mihumbulo zwo lunzhedzana tsho¾he, zwidodombedzwa lunzhedzana -Zwidodombedzwa zwi¾uku¾uku zwi
vhupulani -Zwo ¾an»avhudzwa lwa zwo¾he zwi tikedza ¾hoho -Zwi¿we zwidodombedzwa zwi¾uku zwi tikedza ¾hoho tikedza ¾hoho
U dzhiela nzhele ndivho, vha tsho¾he, zwidodombedzwa -Tshivhumbeo ndi tsho zwi tikedza ¾hoho -Hu na u shaedza hu -A ho ngo tevhedzwa
¾anganedzaho mafhungo na zwo¾he zwi tikedza ¾hoho teaho naho hu na -Nga u angaredza, vhonalaho ha kushumisele milayo yone ya
tshivhumbeo/milayo na -Tshivhumbeo ndi vhukhakhi vhu¾uku. tshivhumbeo ndi tshone, kwa milayo na tshivhumbeo tsha
nyimele. tshonetshone tsho teaho fhedzi hu na u polika tshivhumbeo tshibveledzwa.
tshibveledzwa. hu¾uku. -¹hahelelo/U shaedza ndi
MARAGA 15 hu soliseaho.
LUAMBO, TSHITAILA NA 9–10 7–8 5–6 3–4 0–2
U SEDZULUSA -Thouni, redzhis¾ara, tshitaila -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara,
na »ivhaipfi, ndi zwi teaho tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi,
Thouni, redzhis¾ara, ndivho/u lwa ma¾hakhe¾hakheni zwi teaho tsho¾he ndivho, zwi teaho tsho¾he ndivho, zwi teaho zwi¾uku ndi zwi sa ananiho na
nyanyula, tshitaila, vha ndivho, vha ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho ndivho, vha ¾anganedzaho ndivho, vha
¾anganedzaho mafhungo na mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele ¾anganedzaho
nyimele -Girama ndi yoneyone -Nga u angaredza, girama -Hu na hu¿we vhukhakhi -Girama yo shaedza, i na mafhungo na nyimele
Munanguludzo wa maipfi nahone yo fha¾wa tshidele ndi yone nahone yo ha girama vhukhakhi ho vhalaho -Zwo »ala vhukhakhi
Zwiga zwa mu¿walo na -A hu na vhukhakhi. fha¾wa zwavhu»i -¶ivhaipfi i a fusha/ -¶ivhaipfi ndi yo nahone zwo ¾anganana
mupele¾o. -¶ivhaipfi ndi yavhu»i linganela shaedzaho vhukuma -¶ivhaipfi a i tei
vhukuma -Fhedzi vhukhakhi vhu re -¹halutshedzo yo ndivho na khathihi
MARAGA 10 -Hunzhi a hu na hone a vhu thithisi thithisea. -¹halutshedzo yo
vhukhakhi. ¾halutshedzo. ho¾efhala tsho¾he.
MARAGANYANGAREDZI 22–25 17–20 12–15 7–10 0–5

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho


Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P3 5 DBE/Luhuhi–¹hafamuhwe 2016
NSC – Memorandamu

KHETHEKANYO YA A: ZWIBVELEDZWA ZWA VHUSIKI (MAANEA)

MBUDZISO YA I

ADENDAMU

MAANEA A NGANETSHELO

• Aya ndi maanea ane mu¿wali a anetshela tshi¾ori kana zwiitei zwo fhiraho kana
fikishini.
• Kha maanea haya, mu¿wali a nga shumisa thevhekano kana puloto ya tshi¾ori
tshi tendiseaho.
• Mu¿wali u tea u shumisa pharagirafu ya marangaphan»a i kungaho.
• Mafhungo a hone a ¿walwa nga tshifhinga tsho fhelaho, fhedzi vha¿wali
vhanzhi vha shumisa tshifhinga tsha zwino u »isa vhupfiwa ha tsini, na u
bveledza ndivhanyo.
• Magumo a nga vha a fushaho kana a kanganyisaho, a dovha a »isa n»a»o,
fhedzi a songo vhuya a humbulelea.
• Mu¿wali a nga shumisa maambaambiwa arali a tshi ¾o»a uri vhathu vha
¾avhanye u pfesesa kana u man»afhadza muanewa, kana a shumisa
maambaambelwa arali a tshi ¾o»a uri muvhali a vhe kule na muambi.
• Mu¿wali a nga shumisa zwipi»a zwa ¾haluso ho teaho, fhedzi mihumbulo yawe
i tea u farana kana u kwakwana, nahone maipfi o¾he a si na ndivho a a
khwathelwa.

MAANEA A MBULETSHEDZO

• Mu¿wali a nga buletshedza tshumoitwa na ma¾ele¾ele nga vhuµalo.


• Maanea aya a ¾o»a luambo lwo kunaho, lu sa kon»i.
• Mu¿wali u tea u nanga maipfi nga vhuronwane u itela u swikelela zwine zwa
khou ¾o»ea.
• Mu¿wali u ¾alusa muthu kana tshi¿we tshithu u itela uri muvhali a vhe na
tshenzhemo ya ¾hoho muhumbuloni.
• Mu¿wali u tea u vhumba zwifanyiso nga maipfi.
• Mu¿wali u tea u ¾alusa a tshi khou fha¾a zwifanyiso zwa u vhona, mubvumo, u
pfa, u thetshelesa na u kwama.
• Mu¿wali u fanela u shumisa figara dza muambo.

MAANEA A U ¹A¹A KHANI

• Mu¿wali u ¾a¾a o ima na, kana a tshi hanedza ¼ikumedzwa.


• Mu¿wali u ¿wala a tshi tikedza vhuimo na kuvhonele kwawe hune u
»itsireledza hawe a hu shanduki, nahone zwi tea u imelelwa zwavhu»i nga n»ila
ya u dzhia sia.
• Mu¿wali a nga imelela ¼ikumedzwa ¼o ½ewaho kana a ¼i hanedza.

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho


Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P3 6 DBE/Luhuhi–¹hafamuhwe 2016
NSC – Memorandamu

• Mu¿wali u fanela u shumisa luambo lu nyanyulaho.


• Mu¿wali u tikedza vhukuma fhungo ¼ine a khou ¾oµa ¼i tshi tendiwa.
• Mu¿wali u sumbedza vhukhwiṋe ha fhungo ḽine a khou ḽi imelela.
• Magumo a tea u sumba sia ¼e mu¿wali a imela ¼one na tshiitisi.

MAANEA A U VHUISA MUHUMBULO

• Mu¿wali u vhuisa mihumbulo nga zwo bvelelaho murahu.


• Mu¿wali u ½ekedza mahumbulwa na muhumbulo nga ha ¾hoho, hu si na u ¾a¾a
kana u imelela tshithu.
• Mu¿wali u vhekanya mihumbulo nga nµila ine ya kunga kana u ¾u¾ula
dzangalelo ¼a muvhali.
• Mu¿wali u tea u vhekanya mafhungo nga nµila i pfalaho.
• Mu¿wali u ½ekedza kuvhonele, mihumbulo, ¾halukanyo na vhu»ipfi nga ha
¾hoho ine a khou ¿wala ngayo; zwihulu ine a pfa e na vhukwamani nayo.
• Mu¿wali u fanela u shumisa mihumbulo ine ya mu kwama hu si na u dzhia sia,
i ¾o»aho vhuronwane kha tshivhumbeo.
• Mu¿wali ha tei u ½ea magumo a re khagala.
• Mu¿wali a nga »i bveledza maanea a vhu¾ali, kana a u dzhia muhumbulo wo
khwa¾haho.

MAANEA A DISIKHESIVI

• Afha mu¿wali u ¾a¾a u lingana nga mihumbulo mivhili yo ½ekedzwaho.


• Mu¿wali u ¿wala a tshi tenda na u hanedza tshithu.
• Mu¿wali u ¿wala a tshi sedzulusa masia o¾he a u ¾a¾isana.
• Mu¿wali u ¿wala a sa dzhii sia, fhedzi a nga sumbedza vhu»ipfi hawe.
• Mu¿wali a nga shumisa luambo lu nyanyulaho, fhedzi u ¾a¾a havhu»i ndi hu re
na mbuno dzo dziaho.
• Mu¿wali u fanela u sumbedza magumo a siaho muvhali a tshi »ivha zwine a
imela zwone.

TSENGULUSO YA ZWIFANYISO

• Mu¿wali u tea u ¿wala hu na vhu¾umekani vhu re khagala vhukati ha maanea


na tshifanyiso tshe a nanga tshone.
• Mu¿wali u fanela u sumbedza u nyanyuwa, u vhangulea ha zwipfi na kuvhonele
kwawe.
• Mu¿wali u »isendeka kha tshifanyiso tshe a »inagela tshone.
• Mu¿wali u tea u »isikela ¾hoho nga tshifanyiso tshe a nanga.
• Afha hu nga µa mihumbulo minzhi yo fhambanaho nga ha tshifanyiso tshe a
nanga.

¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO YA A: 50

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho


Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P3 7 DBE/Luhuhi–¹hafamuhwe 2016
NSC – Memorandamu

KHETHEKANYO YA B: ZWIBVELEDZWA ZWA VHUDAVHIDZANI

MBUDZISO YA 2

2.1 VHURIFHI HA TSHIOFISI/HA FOMA·A

Tshivhumbeo:

• ¶iresi mbili (ya mu¿wali na ya mu¿walelwa)


• ¶iresi ya u thoma (i tea u ¿walwa datumu nga vhuµalo)
• ¶iresi ya vhuvhili (i thoma nga mufari wa tshiimo sa mu¿waleli kana
mulanguli)
• Theshano
• ¹hoho ya mafhungo (i tea u ¿walwa nga madanzi kana ya talelwa arali
yo ¿walwa nga ma¼eµere ma¾uku)
• Mutumbu: (hu ¿walwa nga luambo lwo livhaho, lwo leluwaho/lu
pfeseseaho, ku¿walele ku vhonale nahone ku vhe khagala, kwo
lunzhedzanaho, kwo pfufhifhadzwaho nahone ku sa monamoni; na uri
u ¿wala hu tea u sumbedza redzhisi¾ara ya luambo lwa foma¼a)
• Nyonesano kana phendelo
• Magumo: (mu¿wali u ṅwala dzina na tshifani/tshifani, na inishia¼a zwa
mu¿wali, a fhedza a saina).

2.2 NGANEAVHUTSHILO

Tshivhumbeo:

• Dzina na tshifani zwa mufu, a»iresi, mi¿waha, ma»uvha a mabebo na a


u lovha, fhethu he muthu a lovhela hone, tshivhangi tsha lufu,
tshifhinga tsha u lwala na madzina a mashaka.
• Zwe zwa swikelelwa/zwa ndeme zwo swikelwaho/pfunzo/u »idzhenisa
kha mishumo ya zwitshavha.
• Nganeapfufhi nga ha mufu: u amba zwine mashaka na dzikhonani vha
»o mu humbula ngazwo.
• U dzheniswa ha milaedza ya ndiliso u bva kha mu¾a,/zwikho»o, nz.

2.3 TSEDZULUSO/RIVIYU YA BUGU

Tshivhumbeo:

• Mvulatswinga: u ¾ha¾huvha dzina ¼a bugu ine ya khou senguluswa.


• Mutumbu: Zwi re ngomu – mafhungothangeli sa mu¿wali/vha¿wali,
mudzudzanyi, lushaka lwa ¼i¿walwa zwi sumbedzwe.
• ¹halutshedzo ya tshibveledzwa/bugu u hu ½etshedzwa zwi¾alusi zwa
bugu kana tshibveledzwa sa vhaanewa vhahulwane, zwiwo/zwiitei zwa
ndeme na mbonalo ya tshitaela.

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho


Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P3 8 DBE/Luhuhi–¹hafamuhwe 2016
NSC – Memorandamu

• Makumedzwa- u ½etshedza/¾ha¾huvha mushumo wo¾he wa bugu nga u


½ea kuvhonele kwa musedzulusi.
• Luambo- hu shumiswa tshifhinga tsha zwino/tsho fhiraho.
• ¶ivhaipfi i vhe i gobolaho i sumbedzaho u takalela/kho»edzela musi hu
tshi ¾ha¾huvhiwa bugu iyo, sa i takadzaho, zwa rudza mbilu, zwa seisa,
nyanyula, ¾okonya, ndi zwa ndeme, zwi na mafhungo, ndi zwa n¾hesa
na zwi¿wevho.
• Magumo: u nweledza mawanwa.

2.4 ATHIKILI YA MAGAZINI

Ndivho: U ½etshedza mafhungo ,u funza, u mvumvusa tshitshavha.

Tshivhumbeo:

• ¹hoho: i kungaho/i takadzaho.


• Mvulatswinga: ndi hune mu¿wali a »ivhadza fhungo ¼ine a ¾o»a u
amba nga ha¼o
• Mutumbu: hu ¾an»avhudzwa mihumbulo ya fhungo ¼ine ¼a khou
ambiwa nga ha¼o. Tshitaila tshi tea u vha tsha mu¿wali, a tshi amba
thwii na muvhali. Tshitaila tshi nga vha tsha mbuletshedzo, tshi
shumisaho figara dza muambo, tshi ¾okonyaho mihumbulo ya
vhavhali.
• Madzina, fhethu, zwifhinga, vhuimo na zwi¿we zwa ndeme zwi tea u
½etshedzwa/buletshedza kha athikili. Athikili i tea u dzikusa dzangalelo
zwa ¾u¾ula dzangalelo ¼a u vhala ¼a muvhali.
• Phendelo: ndi hune mafhungo a vhiniwa hone.

2.5 VHURIFHI HA INIFOMA·A HA ZWA NYAN¶ADZAMAFHUNGO

Tshivhumbeo:

• ¶iresi nthihi ya mu¿wali (i nga vha na ½omboro ya lu¾ingo/emei¼i)


• ¹hoho: kha i vhe ye a randelwa yone.
• Theshano: Hu reshiwa mu¾anganedzi wa mafhungo/editha.
• Mvulatswinga: afha ndi hune mu¿wali a vhiga/bvisela khagala ¾hoho
ya mafhungo awe.
• Mathomele a tea u ¾okonya dzangalelo ¼a u vhala.
• Mutumbu: mbuno dzi fha¾we tshidele zwavhu»i, nahone hu litshwe
lunzi lwa maipfi. Hu tea u shumiswa mafhungo mapfufhi a re na
mihumbulo yo leluwaho na tsumbo dzo »oweleaho. Kha hu linganywe
tsatsaladzo nga u ½ea n»ila dza khwine dza kuitele kwa zwithu. Phara
nthihi kha i faredze muhumbulo muthihi.
• Magumo: phendelo a i tei u vha manweledzo a zwe zwa ¿walwa na
khathihi, a tea u ½ea themendelo. Madzina na fhethu zwi nga vha zwa
vhukuma kana zwa kholekhole.

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho


Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P3 9 DBE/Luhuhi–¹hafamuhwe 2016
NSC – Memorandamu

2.6 INTHAVIYU

• I vha vhukati ha vhathu vhavhili/tshigwada na muthu muthihi.


• Hu ¾okonywa muithaviwiwa nga mbudziso.
• Mu¿wali u ½ea/u ¿wala madzina a vhaambi kha tshan»a tsha monde.

¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO YA B: 50
MARAGAGU¹E: 100

Vhu½e ha khan»iso ho vhaledzwa

You might also like