Professional Documents
Culture Documents
Tshivenda HL P3 Feb-March 2016
Tshivenda HL P3 Feb-March 2016
NATIONAL
SENIOR CERTIFICATE
GIREIDI YA 12
LUHUHI/¹HAFAMUHWE 2016
MEMORANDAMU
MARAGA: 100
PFESESANI:
• Tshifhinga tsho¾he vha tshi ¾ola maanea a vhusiki, vha tea u shumisa rubriki iyi (BAMMBIRI ·A VHURARU).
• Maraga dza 0–50 dzo khethekanywa dza bva zwipi»a zwi¾anu (5) zwihulwane zwa ¾halusamaimo.
• Kha khritheria dzi angaredzaho Zwi re Ngomu, Luambo na Tshitaila, tshi¿we na tshi¿we tsha izwo zwipi»a zwa ¾halusamaimo tsho khethekanywa tsha bva
zwipi»a zwivhili: tshipi»a tsha nṱha na tsha fhasi, tshiṅwe na tshi¿we tshazwo tsho faredza maraganyangaredzi dzo tshi teaho u ya nga u tevhekana hazwo.
• Tshivhumbeo tshone a tshi kwamei nga heyi khethekanyo ya maimo a n¾ha na a fhasi.
-Mihumbulo ya vhu¾ali, i ¾hoho nahone zwa takadza linganelaho nahone zwi a vhilinganaho, nahone i ¾angananaho nahone i
Nzudzanyo ya mihumbulo ¾okonyaho nahone yo -Hu na vhu¾anzi ha tendisea si na vhusiki ha mu½e si na sia
na vhupulani/ vhibvaho mihumbulo yo vhibvaho -Zwo dzudzanywa nahone -Vhu¾anzi vhu si gathi -Ndi phambananadzo,
U dzhiela nzhele ndivho, -Zwo dzudzanywa nahone zwa -Zwo dzudzanywa nahone zwa dovha zwa lunzhedzana ha nzudzanyo na u zwo sokou dovhololwa
vha ¾anganedzaho dovha zwa lunzhedzana zwa dovha zwa lwo linganelaho/lu fushaho, lunzhedzana zwo -A zwo ngo
mafhungo na nyimele. tshidele lwa tsho¾he, hu tshi lunzhedzana tshidele lwa hu tshi katelwa teaho. dzudzanywa nahone a
katelwa marangaphan»a, tsho¾he, hu tshi katelwa marangaphanµa, mutumbu zwi na
MARAGA 30 mutumbu na magumo/ marangaphanµa, mutumbu na magumo/mupendelo. ndunzhendunzhe.
mupendelo. na magumo/mupendelo.
25–27 19–21 13–15 7–9 0–3
-Ndi zwa n¾hesa, fhedzi zwo ri -Zwo lundwa tshidele -Phindulo i a fusha fhedzi -Phindulo yo anzaho u -A hu na ndingedzo ya
shaedzinyana musutshelo wa -Mihumbulo i yelanaho, i hu na vhu¾udze¾udze hu¿we sa yelana ha mafhungo u fhindula
maanea o lundwaho tshidele takadzaho vhu khakhisaho mu¾o»o -Mihumbulo i vho ¾hoho/mbudziso
Maimo a fhasi
lwa tsho¾hetsho¾he -Zwo dzudzanywa nahone -Mihumbulo yo sumbedza u liana na u -U polika tsho¾he na u
-Mihumbulo yo vhibva ya zwa dovha zwa dzudzanywa lwa ndinganelo »a»isa sa tsha tea lwa tsho¾he
lundwa lwa vhu¾ali lunzhedzana zwavhuµi, hu nahone i a tendisea -U shaedza vhu¾anzi -A zwi na sia nahone
-Zwo dzudzanywa nahone zwa tshi katelwa -Hu na hu¿we u fusha ha ha nzudzanyo na zwo vhilingana.
dovha zwa lunzhedzana marangaphan»a, mutumbu nzudzanyo na ndunzhendunzhe zwo
tshidele lwa tsho¾he, hu tshi na magumo/mupendelo. ndunzhendunzhe, hu tshi teaho.
katelwa marangaphan»a, katelwa marangaphan»a,
mutumbu na magumo/ mutumbu na magumo/
mupendelo. mupendelo.
KHETHEKANYO YA A: RUBRIKI YA U ¹OLA/MAKA MAANEA A LUAMBO LWA HAYANI [MARAGA: 50] (i ya phan»a)
Khritheria Zwa n¾hesa Tshikili tshone Vhukoni ha vhukati/vhu Vhukoni ha fhasi U sa kona
fushaho/ho linganelaho
LUAMBO, TSHITAILA NA 14–15 11–12 8–9 5–6 0–3
U DZUDZANYA -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Luambo a lu pfali
tshitaila na »ivhaipfi zwo tshitaila »ivhaipfi zwo tshitaila »ivhaipfi zwo tea tshitaila »ivhaipfi zwo -Thouni, redzhis¾ara,
Thouni, redzhis¾ara na tea tsho¾hetsho¾he ndivho, tea vhukuma ndivho, ndivho, vha ¾anganedzaho tea zwi¾uku ndivho, vha tshitaila »ivhaipfi a
»ivhaipfi zwo teaho vha ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho mafhungo na nyimele ¾anganedzaho mafhungo zwo ngo tea ndivho,
ndivho/zwiitei na nyimele mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele -U shumiswa ho teaho ha na nyimele vha ¾anganedzaho
Maimo a n¾ha
Munanguludzo wa maipfi -Luambo ndi lwa -Luambo lu a ¾okonya luambo u bveledza -Ho shumiswa luambo mafhungo na nyimele
Kushumisele kwa luambo na vhu»ifhulufheli ha n¾hesa, nahone thouni yo ¾halutshedzo lwa mutheo/fhasi -U ho¾efhala ha
milayo, zwiga zwa u vhala, lu nyanyulaho tsho¾he shumiswaho ndi i -Thouni yo tea -Thouni na kushumisele »ivhaipfi zwo anzesa
girama, mupele¾o -Lu a gobola nahone lwo nyanyulaho -U pfumiswa ha luambo ho kwone kwa maipfi a zwo lune u pfala ha
pfuma u dzangelwa ha -Hunzhi a hu na shumiswa u ¾ama/khavhisa ngo tea mafhungo zwa si tsha
MARAGA 15 thouni vhukhakhi ha girama zwi re ngomu. -¶ivhaipfi ndi yo konadzea na khathihi/
-A hu na vhukhakhi ha na mupele¾o shaedzaho vhukuma. zwa vho kon»a
girama na mupele¾o -Lwo lundwa tshidele vhukuma.
-Lwo lundwa nga tshikili vhukuma.
tsha ma¾hakhe¾hakheni.
13 10 7 4
-Luambo ndi lwa n¾ha -Luambo lu a kunga na -U shumiswa ha luambo ho -Luambo lwo shumiswa
vhukuma u nyanyula linganelaho, fhedzi hu tshi lwa u sa kona
Maimo a fhasi
-Lu a gobola nahone lwo -Thouni ndi yo teaho, i »i vha na vhu¾udze¾udze -A hu na kana hu tou
pfuma u dzangelwa ha nyanyulaho -Hu¿we u shumiswa ha vha na zwi¾uku¾uku zwi
thouni -Vhukhakhi vhu¾uku luambo ho teaho nga u sumbedzaho
-A hu na vhukhakhi ha ha girama na mupele¾o angaredza, fhedzi u muvanganyo wa
girama na mupele¾o -Zwo lundwa tshidele dzangelwa ha luambo ndi ha mafhungo/mitaladzi
-Lwo lundwa nga tshikili vhukuma. fhasi. -¶ivhaipfi yo ho¾efhala
tsha ma¾hakheni. lwa tsho¾he.
Khritheria Zwa n¾hesa Tshikili tshone Vhukoni ha vhukati/ho Vhukoni ha fhasi U sa kona
linganelaho/vhu fushaho
ZWI RE NGOMU, 13–15 10–12 7–9 4–6 0–3
VHUPULANI NA -Phindulo ndi ya -Phindulo ndi yavhu»i -Phindulo ndi i -Phindulo ndi ya mutheo/ -Phindulo i sumbedza
TSHIVHUMBEO ma¾hakhe¾hakheni, i sa vhukuma, i bvukululaho fushaho/linganelaho fhasi, i bvukululaho u shaya n»ivho ya
vhambedzwi n»ivho yo dziaho ya vhukuma, i bvukululaho n»ivhonyana ya zwi¾alusi zwi¾alusi zwa lushaka
Zwo ¿waliwaho na -Mihumbulo ya vhu¾ali, yo zwi¾alusi zwa lushaka lwa n»ivho yo dziaho ya zwa lushaka lwa lwa tshibveledzwa
mihumbulo vhibvaho tshibveledzwa zwi¾alusi zwa lushaka lwa tshibveledzwa -¹halutshedzo yo
Nzudzanyo ya mihumbulo na -N»ivho yo ¾an»avhuwaho -O fara vhu¾ala/sia ¼one -A tshibveledzwa -Hu na u polika hu¿we hu dzumbama, u polika
vhupulani tsho¾he ya zwi¾alusi zwa hu na u polika -Ho ngo tou fara vhu¾ala vhonalaho naho o fara ndi hu hulwane
U dzhiela nzhele ndivho, vha lushaka lwa tshibveledzwa -Zwi re ngomu na hone tsho¾he lini – hu na u vhu¾ala -A hu na u farana ha
¾anganedzaho mafhungo na -Ku¿walele kwo tou fombe mihumbulo zwo polika hu¿we hu vhonalaho -Zwi re ngomu na zwi re ngomu na
nyimele kha sia ¼one lunzhedzana -Zwi re ngomu na mihumbulo a zwo ngo tou mihumbulo
Phindulo na mihumbulo -Zwi re ngomu na -Zwo ¾an»avhudzwa lwa mihumbulo zwo »i farana tsho¾he lini -Zwidodombedzwa
Nzudzanyo ya mihumbulo na mihumbulo zwo lunzhedzana tsho¾he, zwidodombedzwa lunzhedzana -Zwidodombedzwa zwi¾uku¾uku zwi
vhupulani -Zwo ¾an»avhudzwa lwa zwo¾he zwi tikedza ¾hoho -Zwi¿we zwidodombedzwa zwi¾uku zwi tikedza ¾hoho tikedza ¾hoho
U dzhiela nzhele ndivho, vha tsho¾he, zwidodombedzwa -Tshivhumbeo ndi tsho zwi tikedza ¾hoho -Hu na u shaedza hu -A ho ngo tevhedzwa
¾anganedzaho mafhungo na zwo¾he zwi tikedza ¾hoho teaho naho hu na -Nga u angaredza, vhonalaho ha kushumisele milayo yone ya
tshivhumbeo/milayo na -Tshivhumbeo ndi vhukhakhi vhu¾uku. tshivhumbeo ndi tshone, kwa milayo na tshivhumbeo tsha
nyimele. tshonetshone tsho teaho fhedzi hu na u polika tshivhumbeo tshibveledzwa.
tshibveledzwa. hu¾uku. -¹hahelelo/U shaedza ndi
MARAGA 15 hu soliseaho.
LUAMBO, TSHITAILA NA 9–10 7–8 5–6 3–4 0–2
U SEDZULUSA -Thouni, redzhis¾ara, tshitaila -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara,
na »ivhaipfi, ndi zwi teaho tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi,
Thouni, redzhis¾ara, ndivho/u lwa ma¾hakhe¾hakheni zwi teaho tsho¾he ndivho, zwi teaho tsho¾he ndivho, zwi teaho zwi¾uku ndi zwi sa ananiho na
nyanyula, tshitaila, vha ndivho, vha ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho ndivho, vha ¾anganedzaho ndivho, vha
¾anganedzaho mafhungo na mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele ¾anganedzaho
nyimele -Girama ndi yoneyone -Nga u angaredza, girama -Hu na hu¿we vhukhakhi -Girama yo shaedza, i na mafhungo na nyimele
Munanguludzo wa maipfi nahone yo fha¾wa tshidele ndi yone nahone yo ha girama vhukhakhi ho vhalaho -Zwo »ala vhukhakhi
Zwiga zwa mu¿walo na -A hu na vhukhakhi. fha¾wa zwavhu»i -¶ivhaipfi i a fusha/ -¶ivhaipfi ndi yo nahone zwo ¾anganana
mupele¾o. -¶ivhaipfi ndi yavhu»i linganela shaedzaho vhukuma -¶ivhaipfi a i tei
vhukuma -Fhedzi vhukhakhi vhu re -¹halutshedzo yo ndivho na khathihi
MARAGA 10 -Hunzhi a hu na hone a vhu thithisi thithisea. -¹halutshedzo yo
vhukhakhi. ¾halutshedzo. ho¾efhala tsho¾he.
MARAGANYANGAREDZI 22–25 17–20 12–15 7–10 0–5
MBUDZISO YA I
ADENDAMU
MAANEA A NGANETSHELO
• Aya ndi maanea ane mu¿wali a anetshela tshi¾ori kana zwiitei zwo fhiraho kana
fikishini.
• Kha maanea haya, mu¿wali a nga shumisa thevhekano kana puloto ya tshi¾ori
tshi tendiseaho.
• Mu¿wali u tea u shumisa pharagirafu ya marangaphan»a i kungaho.
• Mafhungo a hone a ¿walwa nga tshifhinga tsho fhelaho, fhedzi vha¿wali
vhanzhi vha shumisa tshifhinga tsha zwino u »isa vhupfiwa ha tsini, na u
bveledza ndivhanyo.
• Magumo a nga vha a fushaho kana a kanganyisaho, a dovha a »isa n»a»o,
fhedzi a songo vhuya a humbulelea.
• Mu¿wali a nga shumisa maambaambiwa arali a tshi ¾o»a uri vhathu vha
¾avhanye u pfesesa kana u man»afhadza muanewa, kana a shumisa
maambaambelwa arali a tshi ¾o»a uri muvhali a vhe kule na muambi.
• Mu¿wali a nga shumisa zwipi»a zwa ¾haluso ho teaho, fhedzi mihumbulo yawe
i tea u farana kana u kwakwana, nahone maipfi o¾he a si na ndivho a a
khwathelwa.
MAANEA A MBULETSHEDZO
MAANEA A DISIKHESIVI
TSENGULUSO YA ZWIFANYISO
¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO YA A: 50
MBUDZISO YA 2
Tshivhumbeo:
2.2 NGANEAVHUTSHILO
Tshivhumbeo:
Tshivhumbeo:
Tshivhumbeo:
Tshivhumbeo:
2.6 INTHAVIYU
¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO YA B: 50
MARAGAGU¹E: 100