Rachunkowość – wykład 1.

Pojęcie, cechy, funkcje rachunkowości

Przedmiot, podmiot rachunkowości
Prawne podstawy rachunkowości
Zasady rachunkowości
Literatura:
• Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości. Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591
(z późniejszymi zmianami).
• J. Chluska: Podstawy rachunkowości. WWZPCz, Częstochowa 2021.
• J. Chluska (red.): Rachunkowość finansowa. WPCz, Częstochowa 2021.

• B. Gierusz: Podręcznik do samodzielnej nauki księgowania. ODDiK, Gdańsk 2021.

• A. Tylec, P. Krawczyk: Rachunkowość jako dyscyplina naukowa - rozważania w oparciu o
aktualny dyskurs akademicki i poglądy Profesora Włodzimierza Brzezina. [W:] Teoria
rachunkowości w ujęciu Włodzimierza Brzezina, R. Biadacz, K. Rybicka, J. Rubik (red.),
WWZPCz, Częstochowa 2018.
• P. Kokot-Stępień: Wpływ kosztów pracy na wynik finansowy przedsiębiorstwa, (The
Impact of Labor Costs on the Company Financial Result), Mezinarodni Masarykova
Konference (MMK 2017), MAGNANIMITAS, Hradec Kralove, Czechy 2017.
• S. Kowalska, S. Łęgowik-Świącik:, Weryfikacja skuteczności decyzji w zakresie zarządzania
zapasami. W: Wyzwania przedsiębiorczości. Monografia. T.1. Red. nauk. H. Kościelniak.
Sekcja Wydaw. WZ PCzęst. Częstochowa 2014.
Cele działalności gospodarczej i
funkcje rachunkowości
• Przedsiębiorstwo (lub inaczej jednostka
gospodarcza) – wyodrębniona prawnie,
organizacyjnie i ekonomicznie jednostka,
prowadząca na własny rachunek działalność
gospodarczą.

• Zgodnie z art. 3 Ustawy z dnia 6 marca 2018r.

Prawo przedsiębiorców działalnością
gospodarczą jest zorganizowana działalność
zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i
w sposób ciągły
Cechy przedsiębiorstwa
• odrębność ekonomiczna – przedsiębiorstwo ma
odrębność majątkową; majątek ten w toku działalności
przedsiębiorstwa powinien się zwiększać;
• odrębność prawna – zdolność do działań prawnych
(zawierania umów, zaciągania kredytów bankowych,
występowania jako odrębny podmiot w obrocie
towarowym);
• odrębność organizacyjna – dana jednostka tworzy całość
wyodrębnioną pod względem technicznym i
organizacyjnym, ma własną strukturę organizacyjną,
posiada odrębny zarząd, czy zwierzchnika pełniącego
funkcje kierownicze.
Cele przedsiębiorstwa
• Najczęściej definiowanym celem działalności
przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku
poprzez zaspokajanie potrzeb
konsumentów.

• Najważniejszym celem działalności

przedsiębiorstwa jest maksymalizacja jego
wartości rynkowej.
Cele przedsiębiorstwa

Cel nadrzędny Cele podstawowe

Maksymalizacja bogactwa Maksymalizacja zysku

właścicieli
(maksymalizacja wartości
Zachowanie płynności
rynkowej
finansowej
przedsiębiorstwa)
Innowacyjność i rozwój

Umocnienie pozycji na rynkach

Rachunkowość jako element systemu
informacyjnego przedsiębiorstwa
• Podstawowym źródłem informacji ekonomicznej
w przedsiębiorstwach jest rachunkowość, która
gromadzi wszystkie niezbędne dane
charakteryzujące działalność jednostek
gospodarczych oraz pełni funkcję usługową w
stosunku do różnych szczebli zarządzania,
dostarczając niezbędnych informacji.
Pojęcie rachunkowości – jako systemu
ewidencyjnego
• system ciągłego w czasie ujmowania,
grupowania, prezentowania i interpretowania
wyrażonych w pieniądzu i bilansujących się
ogólnych i szczegółowych danych liczbowych o
działalności gospodarczej i sytuacji majątkowej
jednostki gospodarczej (S. Skrzywan).
Pojęcie rachunkowości – jako systemu
informacyjnego
• szczególny system informacyjno-kontrolny retro-
i prospektywny, który ma monopol na ustalanie
wyniku finansowego i kondycji finansowej
podmiotu gospodarczego (W. Brzezin).
Na system rachunkowości składa się:

• gromadzenie danych w oparciu o dokumentację

pierwotną;
• przetwarzanie danych;
• agregowanie i prezentowanie uprzednio
zarejestrowanych danych.
Pojęcie rachunkowości – jako języka
biznesu

• Osoby zajmujące się rachunkowością opisują

rzeczywistość gospodarczą i zdarzenia w niej
zachodzące przy wykorzystaniu pojęć powstałych
specjalnie dla tych celów - powoduje to
powstawanie języka rachunkowości (S. Tanaka).
Pojęcie rachunkowości – jako teorii
pomiaru ekonomicznego

• Rachunkowość może być rozpatrywana jako

teoria i system pomiaru ekonomicznego, czyli
pomiaru wartości w jednostkach (E. Burzym, W.
Gabrusewicz).
Pojęcie rachunkowości – jako działalności
praktycznej

• Rachunkowość jest działalnością usługową

polegającą na dostarczaniu informacji (głównie o
charakterze finansowym), które są użyteczne
przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych.
Pojęcie rachunkowości – jako metody
odzwierciedlenia działalności gospodarczej

• Rachunkowość jest sposobem na

odzwierciedlenie rzeczywistości gospodarczej
(występujących w niej stanów i zachodzących
procesów).
Pojęcie rachunkowości – jako nauki
• Rachunkowość jest nauką stosowaną,
wykorzystującą określoną metodologię i
zorientowaną na cel.
Metody rachunkowości:
• bilansowa - ujmowanie wszystkich zjawisk dotyczących
majątku przedsiębiorstw i zdarzeń gospodarczych
dwustronnie i równoważnie, czyli bilansowo; ewidencje w tej
metodzie ujmuje się w przekroju chronologicznym wg dat oraz
w przekroju systematycznym na właściwych kontach;
• podmiotowa – wszystkie zdarzenia są rejestrowane i
interpretowane z punktu widzenia jednostki gospodarczej,
której zdarzenie to dotyczy;
• grupowania – polega na ewidencji w odpowiednich
urządzeniach księgowych (kontach) operacji o jednorodnej
lub zbliżonej treści ekonomicznej; polega na tworzeniu
jednorodnych grup w oparciu o ich wspólne cechy;
Metody rachunkowości:
• metoda momentów i okresów
sprawozdawczych - zapisy księgowe prowadzone są
w taki sposób, że umożliwiają dokładne liczbowe
określenie w dowolnym momencie wielkości zasobów
majątkowych oraz ich źródeł finansowania;
• metoda wyceny powoduje, że w rachunkowości
ujmuje się tylko te zjawiska, które można ująć
wartościowo; wartość wszelkich zjawisk w
rachunkowości podawana jest w jednostkach
pieniężnych kraju w którym jest ona prowadzona.
Cechy rachunkowości
• jest systemem informacyjno-kontrolnym, czy też
planistyczno-kontrolnym,
• dostarcza danych liczbowych dla celów
zarządzania przedsiębiorstwem,
• szczególny charakter systemu informacyjnego
rachunkowości polega na tym, że posiada ona
ściśle określony przedmiot, własne metody
przetwarzania, prezentacji i analizy danych,
Cechy rachunkowości
• wartościowe opisywanie działalności
gospodarczej,
• stosowanie metody bilansowej i zasady zapisu
podwójnego,
• wykorzystywanie „konta”,
• obowiązek udokumentowania zapisów,
• weryfikacja zapisów za pomocą inwentaryzacji,
• przestrzeganie zasady ciągłości.
 W tradycyjnym ujęciu rachunkowość obejmuje
3 moduły:
• księgowość – część ewidencyjna rachunkowości; jest określana jako
prowadzenie ksiąg rachunkowych i odzwierciedla zmiany w stanie i
strukturze majątku oraz rezultatach prowadzonej przez jednostkę
gospodarczą działalności; obejmuje m.in. ewidencję zdarzeń gospodarczych,
pomiar wartości majątku, sporządzanie dokumentacji księgowej;
• rachunek kosztów – obejmuje działania zmierzające do odzwierciedlenia
procesu zaopatrzenia, produkcji i zbytu, poprzez ujęcie, grupowanie i
interpretację kosztów poniesionych w toku tych procesów; obejmuje
rejestrację, kalkulację, analizę, a także planowanie kosztów i służy ich ocenie
kosztów, kontroli oraz podejmowaniu decyzji gospodarczych;
• sprawozdawczość finansową – (końcowy etap przetwarzania danych w
systemach rachunkowości) zestawienie informacji opisujących sytuację
majątkową i finansową jednostki oraz efekty prowadzonej przez nią
działalności.
Cel rachunkowości

• Nadrzędnym celem rachunkowości jest

opracowanie informacji związanych z
prowadzoną działalnością gospodarczą, tak aby
były one użyteczne dla różnych odbiorców.
Użytkownicy informacji pochodzących z rachunkowości

Zewnętrzni Wewnętrzni

- inwestorzy właściciele i
- kredytodawcy kierownictwo
-dostawcy i inni wierzyciele jednostki
-pracownicy
- rząd i jego agendy
- konkurencja
- klienci
- społeczeństwo
Przedmiot rachunkowości
• Zjawiska i procesy gospodarcze występujące w
podmiotach gospodarczych, które wpływają na
stan i strukturę ich majątku, a także na efekty
prowadzonej działalności (zasoby rzeczowe,
koszty, przychody oraz wyniki prowadzonej
działalności).
Podział rachunkowości
• Rachunkowość finansowa
• Rachunkowość zarządcza
 Rachunkowość finansowa a rachunkowość
zarządcza
Aspekt Rachunkowość finansowa Rachunkowość zarządcza
Cel zaspokojenie potrzeb zaspokojenie potrzeb
informacyjnych odbiorców informacyjnych zarządzających
zewnętrznych firmą
Główni agendy rządowe, właściciele, kadra zarządzająca
odbiorcy pożyczkodawcy, akcjonariusze,
informacji kontrahenci
Regulacje obligatoryjne nie obowiązują
prawne
Zasady stabilne elastyczne
prowadzenia
Postać urządzenia ewidencyjne dowolna postać zarówno
prowadzone zgodnie z planem urządzeń ewidencyjnych, jak i
kont, sprawozdania finansowe sprawozdań
wg obowiązujących wzorów
Aspekt Rachunkowość finansowa Rachunkowość zarządcza
Procedury zasada podwójnego zapisu, techniki rozliczeń, metody
techniki rozliczeń analizy logicznej i
matematycznej
Przedmiot stany i procesy dotyczące wewnętrzne stany i procesy
majątku, funduszy, kosztów, wpływające na wynik
przychodów i wyników finansowy, problemy decyzyjne
Częstotliwość regularność, periodyzacja zróżnicowana
Horyzont ex post ex ante
czasowy
Metody jednolite, wynikające z zróżnicowane
wyceny przepisów
Dane wartościowe ilościowe, wartościowe,
jakościowe
Cechy dokładność, rzetelność, istotność, szybkość, koszt
informacji wiarygodność, sprawdzalność uzyskania
Podmioty rachunkowości
• Jednostki prowadzące działalność gospodarczą -
osoby prawne, jednostki organizacyjne nie
posiadające osobowości prawnej oraz osoby
fizyczne prowadzące działalność gospodarczą bez
względu na to, jakie procesy gospodarcze
występują w tych jednostkach.
Funkcje rachunkowości:
• informacyjna – polega na tworzeniu zbiorów
informacji i przekazywaniu ich odbiorcom lub na
stworzeniu warunków dostępu do tych zbiorów;
dostarczanie rzetelnych i wiarygodnych
informacji ekonomicznych, umożliwiających nie
tylko ocenę jednostki gospodarczej, ale także
dostarczenie informacji do podejmowania
decyzji zarządczych;
• kontrolna – polega na ochronie majątku przed
nadużyciami, ochronie wierzycieli, ocenie
rzeczywistej sytuacji gospodarczej;
Funkcje rachunkowości:

• sprawozdawcza – polega na sporządzaniu

zestawień i sprawozdań dostosowanych do
potrzeb odbiorców zewnętrznych i
wewnętrznych;
• dowodowa – związana z wykorzystywaniem
urządzeń księgowych jako dowodu w
ewentualnych procesach sądowych i
postepowaniach podatkowych;
Funkcje rachunkowości:

• analityczna – dotyczy badania i interpretacji

informacji z rachunkowości w różnych
przekrojach w celu ustalenia powiązań
przyczynowo-skutkowych;
• optymalizacyjna, wyrażająca się stworzeniem
podstaw wyborów decyzyjnych i kształtowania
przyszłej działalności gospodarczej.
Ustawa o rachunkowości z dnia 29
września 1994 roku.
• Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591 z późniejszymi
zmianami
• Ustawa określa zasady rachunkowości, tryb
badania sprawozdań finansowych przez biegłych
rewidentów oraz zasady wykonywania
działalności w zakresie usługowego prowadzenia
ksiąg rachunkowych.
 Przepisy UoR stosuje się:
• z zastrzeżeniem ust. 3, do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej:
• 1) spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z
zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku
Polskiego;
• 2) osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek
partnerskich, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni
rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2.000.000 euro;
• 3) jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami
wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami
inwestycyjnymi, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o spółdzielczych
kasach oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
bez względu na wielkość przychodów;
• 4) gmin, powiatów, województw i ich związków, a także:
• a) państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych,
• b) gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów budżetowych,
• 5) jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w pkt
1 i 2;
• 6) oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie
działalności gospodarczej;
• 7) jednostek niewymienionych w pkt 1-6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub
subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych - od
początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.
• Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych,
spółki jawne osób fizycznych oraz spółki
partnerskie mogą stosować zasady
rachunkowości określone ustawą również od
początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich
przychody netto ze sprzedaży towarów,
produktów i operacji finansowych za poprzedni
rok obrotowy są niższe niż równowartość w
walucie polskiej 2.000.000 euro.
Zgodnie z UoR podmioty rachunkowości można
podzielić na dwie grupy:
• 1. jednostki gospodarcze, dla których prowadzenia rachunkowości
wynika z ich statusu:
• spółki prawa handlowego,
• inne osoby prawne z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego,
• jednostki działające na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie
papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu
alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, przepisów o działalności
ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o spółdzielczych kasach
oszczędnościowo-kredytowych lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu
funduszy emerytalnych,
• gminy, powiaty, województwa i ich związki, oddziały i przedstawicielstwa
przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie
działalności gospodarczej,
• inne jednostki, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub
subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub
funduszów celowych - od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub
subwencje zostały im przyznane.
• 2. podmioty, dla których obowiązek wiąże się wyłącznie z
rozmiarami prowadzonej przez nie działalności (osoby
fizyczne, spółki cywilne, spółki jawne, spółki partnerskie, jeżeli ich
przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji
finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej
równowartość w walucie polskiej 2.000.000 euro*).

• *W 2019 roku było to 8 559 000 zł– obliczone na podstawie

średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień
roboczy października roku poprzedzającego rok obrotowy.

• W 2020 roku limit ten wynosił 8.746.800 zł.

• W 2021 roku limit wynosił 9.030 600 zł.
• W 2022 roku limit wynosił 9 188 000 zł.
• W 2023 roku wynosi 9 654 400 zł.
Zgodnie z UoR rachunkowość jednostki
obejmuje:
• przyjęte zasady (politykę) rachunkowości;
• prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg
rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku
chronologicznym i systematycznym;
• okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą
inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów;
• wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku
finansowego;
• sporządzanie sprawozdań finansowych;
• gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych
oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą;
• poddanie badaniu, składanie do właściwego rejestru
sądowego, udostępnianie i ogłaszanie sprawozdań
finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą.
Źródła prawa rachunkowości

1. Ustawa o rachunkowości (UoR)

2. Krajowe Standardy Rachunkowości

3. Międzynarodowe Standardy
Rachunkowości
KSR
• Celem KSR jest pomoc księgowym w prawidłowym
stosowaniu ustawy o rachunkowości.
• Ich stosowanie nie jest obowiązkowe - zgodnie z art.
10 ust. 3 ustawy o rachunkowości, jeżeli ustawa nie
reguluje danego obszaru, jednostki mogą stosować
krajowe standardy rachunkowości wydane przez
Komitet Standardów Rachunkowości.
• W przypadku braku odpowiedniego standardu
krajowego jednostki mogą stosować
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR).
MSR/MSSF
• W związku z procesami globalizacyjnymi istnieje
konieczność harmonizacji i standaryzacji
podstawowych zasad rachunkowości na całym
świecie: Dyrektywy Unii Europejskiej,
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości.

• Ponadnarodowe normy (wzorce), zalecane do

stosowania w rachunkowości podmiotów
gospodarczych na całym świecie, opracowywane
przez Radę Międzynarodowych Standardów
Rachunkowości.

• Nowo wprowadzone standardy określane są mianem

Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości
Finansowej (MSSF).
• Za wykonanie obowiązków w zakresie
rachunkowości określonych ustawą o
rachunkowości odpowiedzialność ponosi
kierownik jednostki.
• Jednostki są zobowiązane prowadzić rachunkowość
zgodnie z określonymi regułami nazywanymi
zasadami rachunkowości. Zasady te powinny być
stosowane w sposób prawidłowy, zapewniający
rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i
finansowej oraz wyniku finansowego.
Zasady rachunkowości
• A. Uniwersalne - stosowane we wszystkich
krajach niezależnie od systemu gospodarczego:
• Zasada podwójnego (dwustronnego) zapisu
• Zasada periodyzacji

• B. Nadrzędne – określane w krajowych

regulacjach prawnych
Filarem rachunkowości jest koncepcja
wiernego i rzetelnego obrazu
• Zastosowanie takich rozwiązań w zakresie
rachunkowości, które dają rzetelny (rzeczywisty i
wiarygodny) obraz stanu majątkowego
przedsiębiorstwa.
• Obliguje do przedstawiania danych o sytuacji
majątkowo-finansowej i o wynikach finansowych
w sposób prawdziwy i rzetelny.
Zasady rachunkowości (art. 5-8 UoR)

• z. kontynuacji działalności – zakłada się, że

w dającej się przewidzieć rzeczywistości
jednostka będzie prowadzić działalność w
niezmienionym istotnie zakresie, jeśli nie jest to
niezgodne z rzeczywistością lub przepisami
prawa; przyjmuje się zatem, że jednostka
prowadząca w danym roku obrotowym
normalną działalność nie ograniczy jej istotnie,
nie ulegnie likwidacji, nie sprzeda zakładów,
działów produkcyjnych itp.;
Zasady rachunkowości
• z. memoriału (ujęcia memoriałowego) – należy
ujmować w księgach rachunkowych i zaliczać do
wyniku finansowego wszystkie dotyczące danego
roku obrotowego przychody i koszty związane z tymi
przychodami, niezależnie od terminu wpływu
należności i zapłaty zobowiązań; oznacza to
obowiązek ujęcia zarówno wszystkich
zrealizowanych w danym okresie przychodów (np. ze
sprzedaży, chociaż nie otrzymano jeszcze zapłaty),
jak i obciążających je kosztów, a także operacji
powodujących powstanie należności i zobowiązań
płatnych w przyszłości;
• Przeciwieństwem zasady memoriałowej jest
zasad kasowa polegająca na ujmowaniu zdarzeń
w momencie ich uregulowania
Zasady rachunkowości

• z. współmierności przychodów i kosztów

ich uzyskania, a także ustalenie realnego wyniku
finansowego wymaga zaliczenia do aktywów lub
pasywów danego okresu sprawozdawczego
kosztów przyszłych okresów, przychodów
przyszłych okresów oraz przypadających na dany
okres sprawozdawczy kosztów, które zostaną
poniesione dopiero w przyszłości;
Zasady rachunkowości
• z. ciągłości (porównywalności) wymaga, aby
przyjęte zasady księgowania operacji, wyceny
aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego i
sporządzania sprawozdań były jednakowe w
poszczególnych latach, co pozwoli zapewnić
porównywalność informacji z nich wynikających;

• wyrazem przestrzegania zasady jest zgodność stanu

zamknięcia aktywów i pasywów ze stanami otwarcia
dla następnego roku obrotowego; z ważnych i
uzasadnionych przyczyn zmiana zasad może być
dokonana ze skutkiem od pierwszego dnia roku
obrotowego (na koniec roku należy w informacji
dodatkowej określić dokonane zmiany zasad oraz jej
powody i skutki dla wyniku finansowego);
Zasady rachunkowości
• z. ostrożnej wyceny (ostrożności) – wycena
aktywów i pasywów musi być dokonana tak, aby nie
został zniekształcony wynik finansowy;

• wymaga to stosowania określonych reguł, jak np.

odpisywania umorzenia (amortyzacji) od wartości
początkowej środków trwałych, zmniejszania
należności o znane jednostce grążące straty,
uwzględnienia obniżki cen rynkowych, zaliczania do
pozostałych przychodów operacyjnych wyłącznie
pozycji niewątpliwych, natomiast do pozostałych
kosztów operacyjnych wszystkich ich składników;
Zasady rachunkowości

• z. wyższości treści nad formą przejawia się

w obowiązku ujmowania zdarzeń gospodarczych
w księgach rachunkowych i sprawozdaniu
finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną;

• z. istotności – wymaga takiej organizacji

zbioru danych rachunkowości, aby możliwe było
wydzielenie danych, które mają istotne
znaczenie dla określenia sytuacji majątkowej i
finansowej jednostki, jej wyniku finansowego
oraz rentowności;
Zasady rachunkowości

• z. periodyzacji – księgi rachunkowe prowadzi

się z podziałem na okresy sprawozdawcze
(miesiąc, kwartał, rok obrotowy);

• z. indywidualnej wyceny – oddzielnie

wycenia się każdy poszczególny składnik
aktywów i pasywów, przychodów i kosztów.
Rok obrotowy
• rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych
miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów
podatkowych;
• rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na
podstawie której utworzono jednostkę;
• jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie
przyjętego roku obrotowego, to można księgi rachunkowe i
sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami
rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny;
• w przypadku zmiany roku obrotowego pierwszy po zmianie rok
obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy.
• Okres sprawozdawczy – okres, za który
sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie
przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania
sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych;
• Dzień bilansowy – rozumie się przez to dzień, na
który jednostka sporządza sprawozdanie
finansowe;
• Przyjęte zasady (polityka) rachunkowości –
wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania
dopuszczone ustawą o rachunkowości, w tym także
określone w Międzynarodowych Standardach
Rachunkowości, zapewniające wymaganą jakość
sprawozdań finansowych.
Dokumentację dotyczącą polityki
rachunkowości ustala i aktualizuje na piśmie
kierownik jednostki i obejmuje ona w
szczególności (art. 10.1. UoR):
• 1) określenie roku obrotowego i wchodzących w
jego skład okresów sprawozdawczych;
• 2) metody wyceny aktywów i pasywów oraz
ustalania wyniku finansowego;
• 3) sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych
(zakładowy plan kont, wykaz ksiąg
rachunkowych, opis systemu przetwarzania
danych),
• 4) system służący ochronie danych i ich zbiorów.
Księgi rachunkowe prowadzi się
w języku polskim i w walucie polskiej
• Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych,
obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą:

• 1) dziennik;

• 2) księgę główną;

• 3) księgi pomocnicze;

• 4) zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz

sald kont ksiąg pomocniczych;

• 5) wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

• Dziennik zawiera chronologiczne ujęcie
zdarzeń, jakie nastąpiły w danym okresie
sprawozdawczym. Bez względu na technikę
prowadzenia ksiąg rachunkowych dziennik
powinien umożliwiać uzgodnienie jego obrotów
z obrotami zestawienia obrotów i sald kont
księgi głównej.

• Księgę główną tworzą tzw. konta syntetyczne,

na których ewidencjonuje się ujęte uprzednio lub
równocześnie w dzienniku zdarzenia
gospodarcze.
• Konta ksiąg pomocniczych zawierają zapisy będące
uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi
głównej.

• Na kontach ksiąg pomocniczych można w ciągu okresu

sprawozdawczego stosować, obok lub zamiast jednostek
pieniężnych, jednostki naturalne. Należy wówczas
sporządzić na koniec okresu sprawozdawczego
zestawienie zapisów dokonanych na kontach ksiąg
pomocniczych w jednostkach naturalnych i ustalić ich
wartość.

• Konta ksiąg pomocniczych prowadzi się w szczególności

dla: środków trwałych, rozrachunków z kontrahentami,
rozrachunków z pracownikami, a w szczególności jako
imienną ewidencję wynagrodzeń pracowników, operacji
sprzedaży, operacji zakupu, kosztów i istotnych dla
jednostki składników aktywów, operacji gotówkowych w
przypadku prowadzenia kasy.
• Zestawienie obrotów i sald kont księgi
głównej sporządza się na koniec okresu
sprawozdawczego, nie rzadziej niż na koniec
każdego miesiąca.

• Zestawienie obrotów i sald kont ksiąg

pomocniczych sporządza się co najmniej na
dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych
Zestawienie obrotów i sald, zawiera:
• 1) symbole lub nazwy kont;

• 2) salda kont na dzień otwarcia ksiąg

rachunkowych, obroty za okres sprawozdawczy i
narastająco od początku roku obrotowego oraz salda
na koniec okresu sprawozdawczego;

• 3) sumę sald na dzień otwarcia ksiąg

rachunkowych, obrotów za okres sprawozdawczy i
narastająco od początku roku obrotowego oraz sald
na koniec okresu sprawozdawczego.
• Wykaz składników aktywów i pasywów
(inwentarz), potwierdzony ich inwentaryzacją,
sporządzają jednostki, które uprzednio nie
prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób
określony ustawą.

• W pozostałych jednostkach rolę inwentarza

spełnia zestawienie obrotów i sald kont księgi
głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg
pomocniczych sporządzone na dzień zamknięcia
ksiąg rachunkowych.
Księgi rachunkowe otwiera się (art.
12. 1. UoR):
• 1) na dzień rozpoczęcia działalności, którym jest dzień
pierwszego zdarzenia wywołującego skutki o charakterze
majątkowym lub finansowym,

• 2) na początek każdego następnego roku obrotowego,

• 3) na dzień zmiany formy prawnej,

• 4) na dzień wpisu do rejestru połączenia jednostek lub

podziału jednostki, powodujących powstanie nowej jednostki
(jednostek),

• 5) na dzień rozpoczęcia likwidacji lub ogłoszenia upadłości

• - w ciągu 15 dni od dnia zaistnienia tych zdarzeń.

Księgi rachunkowe zamyka się(art. 12.
2. UoR) :
• 1) na dzień kończący rok obrotowy,
• 2) na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży,
zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, o ile nie nastąpiło
jego umorzenie,
• 3) na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,
• 4) w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem
jednostki przez inną jednostkę, to jest na dzień wpisu do rejestru tego
połączenia,
• 5) na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w
wyniku podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, to jest na dzień
poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału,
• 6) na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub
ogłoszenia upadłości,
• 7) na inny dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami
• - nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych
zdarzeń.
• Zamknięcie ksiąg rachunkowych polega na
nieodwracalnym wyłączeniu możliwości
dokonywania zapisów księgowych w zbiorach
tworzących zamknięte księgi rachunkowe
Można nie zamykać i nie otwierać
ksiąg rachunkowych w przypadku:
• przekształcenia spółki osobowej oraz spółki cywilnej w
inną spółkę osobową, a także spółki kapitałowej w inną
spółkę kapitałową;
• połączenia jednostek, gdy w myśl ustawy rozliczenie
połączenia następuje metodą łączenia udziałów i nie
powoduje powstania nowej jednostki;
• jeżeli podział jednostki następuje przez wydzielenie;
• za rok obrotowy, w którym działalność jednostki przez
cały czas pozostawała zawieszona, chyba że jednostka
dokonuje odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych
lub występują inne zdarzenia wywołujące skutki o
charakterze majątkowym lub finansowym.
• Księgi rachunkowe, z uwzględnieniem techniki
ich prowadzenia, powinny być:

• 1) trwale oznaczone nazwą (pełną lub

skróconą) jednostki, której dotyczą

• (2) wyraźnie oznaczone co do roku obrotowego,

okresu sprawozdawczego i daty sporządzenia;

• 3) przechowywane starannie w ustalonej

kolejności.
• Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy
użyciu komputera należy zapewnić
automatyczną kontrolę ciągłości zapisów,
przenoszenia obrotów lub sald.

• Wydruki komputerowe ksiąg rachunkowych

powinny składać się z automatycznie
numerowanych stron, z oznaczeniem pierwszej i
ostatniej, oraz być sumowane na kolejnych
stronach w sposób ciągły w roku obrotowym.
• Księgi rachunkowe należy wydrukować nie
później niż na koniec roku obrotowego.

• Za równoważne z wydrukiem uznaje się

przeniesienie treści ksiąg rachunkowych na
informatyczny nośnik danych, zapewniający
trwałość zapisu informacji, przez czas nie krótszy
od wymaganego dla przechowywania ksiąg
rachunkowych.