Professional Documents
Culture Documents
Gorzelnictwo W Polsce
Gorzelnictwo W Polsce
GORZELNICTWO
1
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
www.ar.krakow.pl/tz/ktfimt
ĆWICZENIE NR 6
Gorzelnictwo i wyroby spirytusowe – teoria
Do uparowanych surowców dodaje się słód jęczmienny w postaci
rozdrobnionej lub tzw. mleczka słodowego i poddaje zacieraniu obejmującemu
szereg procesów enzymatycznych. Do najważniejszych należą procesy hydrolizy
skrobi, potocznie określane jako scukrzanie skrobi. W temperaturach zbliżonych do
600C amylaza oraz inne enzymy słodu mają wystarczającą aktywność (optimum dla
słodu jęczmiennego mieści się w przedziale 52–55OC), oraz zostaje ograniczony
rozwój niepożądanych drobnoustrojów. Generalnie optymalne pH dla amylaz wynosi
4,0–5,4 (β–amylazy = 4,6; α–amylazy = 5,8) i zmienia się w zależności od
temperatury:
40 OC = 4,6 pH 60 OC = 5,2 pH
50 OC = 4,8 pH 65 OC = 5,6 pH
Punktami granicznymi aktywności amylaz są wartości pH 2,3 i 9,7. Masa
rozgotowanych ziemniaków ma pH 4,9–5,6 co w przeliczeniu na stopnie Delbrücka
[0D] wynosi 0,2–0,5 OD, w przypadku ziemniaków nadpsutych 0,4–0,6 0D. Stopień
Delbrücka określa ilość cm3 1 M NaOH potrzebną do zobojętnienia 20 cm3 zacieru.
Zacieranie trwa średnio 0,5 – 2 godzin – kontrolę scukrzania przeprowadza się
metodą jodową.
W gorzelnictwie wykorzystuje się tzw. „słód długi” (okres słodowania od 10–18
dni), zielony (mokry nie suszony) doskonale nadający się do scukrzania skrobi obcej.
Na 100 kg skrobi zacieranej stosuje się od 13 – 15 kg słodu (w/g PN). Na 1 kg słodu
pobranego do sporządzenia mleczka słodowego dodaje się 2,5–3,0 dm3 wody. W
czasie fermentacji ze 100 kg słodu uzyskuje się dodatkowo 10–15 dm3 100%
spirytusu (oprócz spirytusu powstałego z cukrów zawartych w surowcach
niesłodowych).
W procesie scukrzania przeciętnych zacierów gorzelniczych o gęstości
ok. 180Blg ze skrobi powstaje ok. 20% dekstryn i 80% cukrów redukujących, głównie
maltozy oraz nieco glukozy. Pod wpływem enzymów słodu zachodzi również
częściowa hydroliza związków białkowych oraz fosforanowych surowca. Procesy te
dostarczają substancji potrzebnych do rozwoju drożdży.
Do scukrzonego zacieru (zacieru słodkiego) dodaje się zawiesinę drożdży po
wcześniejszym wychłodzeniu do temperatury fermentacji. W gorzelnictwie stosuje się
specjalne rasy drożdży należące do gatunku Saccharomyces cerevisiae. Są to
drożdże górnej fermentacji, silnie rozmnażające się, szybko fermentujące (glukozę,
fruktozę, sacharozę, maltozę, niektóre rasy: mannozę, galaktozę, laktozę i rafinozę),
dające stężenie alkoholu etylowego do 10 –11%.
Zacier słodki po zadaniu drożdżami poddaje się fermentacji. W skrócie proces
fermentacji obejmuje glikolizę prowadzącą do powstania z cukrów kwasu
pirogronowego CH3COCOOH, następnie jego nieoksydacyjną dekarboksylacje do
aldehydu octowego oraz redukcję tego ostatniego do etanolu pod wpływem
współdziałającej z NAD dehydrogenazy alkoholowej.
COOH COOH
C OH CH3 CH O CH3 CH2 OH
C O
CH2 CH3
CO2 NADH2 NAD
W czasie fermentacji wyróżniamy 3 okresy: zafermentowanie, fermentację
główną (burzliwą) i dofermentowanie.
2
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
www.ar.krakow.pl/tz/ktfimt
ĆWICZENIE NR 6
Gorzelnictwo i wyroby spirytusowe – teoria
Wydajność praktyczna
Z zacierów skrobiowych około 66,67 dm3 — bardzo dobra
3
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
www.ar.krakow.pl/tz/ktfimt
ĆWICZENIE NR 6
Gorzelnictwo i wyroby spirytusowe – teoria
4
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
www.ar.krakow.pl/tz/ktfimt
ĆWICZENIE NR 6
Gorzelnictwo i wyroby spirytusowe – teoria
Schemat technologiczny produkcji spirytusu
Przygotowanie
Przygotowanie zacieru
zacieru
Zacieranie
Lutrynek
5
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
www.ar.krakow.pl/tz/ktfimt
ĆWICZENIE NR 6
Gorzelnictwo i wyroby spirytusowe – teoria
WYROBY SPIRYTUSOWE
Spirytus rektyfikowany
Cechy
Techniczny Zwykły Wyborowy Luksusowy
Zawartość fuzli w
przeliczeniu na alkohol
amylowy, nie więcej niż a) 0,1 a) 0,005 a) 0,002 a) 0,001
a) g w 1dm3 spirytusu b) 0,013 b) 0,0006 b) 0,0002 b) 0,0001
100%
b) % (m/m)
Zawartość alkoholu
metylowego, nie więcej niż
3 a) 0,1 a) 0,1 a) 0,05 a) 0,03
a) g na 100 cm spirytusu
b) 0,13 b) 0,13 b) 0,06 b) 0,04
100%
b) % (V/V)
Czas odbarwiania roztworu
Nie
nadmanganianu
normalizuje 20 20 20
potasowego (Próba Langa),
się
min., nie mniej niż
Zawartość kwasów w
przeliczeniu na kwas
octowy, nie więcej niż a) 0,02 a) 0,02 a) 0,015 a) 0,015
3
a) g w 1dm spirytusu b) 0,0025 b) 0,0025 b) 0,0019 b) 0,0019
100%
b) % (m/m)
Zawartość estrów w
przeliczeniu na octan etylu,
nie więcej niż a) 0,07 a) 0,05 a) 0,03 a) 0,03
3
a) g w 1dm spirytusu b) 0,009 b) 0,006 b) 0,004 b) 0,004
100%
b) % (m/m)
6
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
www.ar.krakow.pl/tz/ktfimt
ĆWICZENIE NR 6
Gorzelnictwo i wyroby spirytusowe – teoria
7
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
www.ar.krakow.pl/tz/ktfimt
ĆWICZENIE NR 6
Gorzelnictwo i wyroby spirytusowe – teoria
• Spirytus surowy uszlachetniony — spirytus surowy o
zharmonizowanych pożądanych cechach organoleptycznych
wytworzonych w wyniku starzenia (naturalne przemiany chemiczne
podczas leżakowania w specjalnych drewnianych naczyniach) lub
maderyzacji (przyspieszony proces dojrzewania wskutek obróbki cieplnej w
specjalnych warunkach,
• Zaprawa do wódki — recepturowa mieszanina substancji zapachowych i
składników smakowych przeznaczona do sporządzenia zestawu wódki,
• Destylat — bezbarwny roztwór o mocy 60–80% obj. zawierający lotne
substancje roślin uzyskany przez destylację nalewu, nalewu z surowcem
roślinnym lub morsu.
Rodzaje spirytusu
• — surowy (surówka gorzelnicza)
a) ziemniaczany 88%
b) zbożowy 88%
c) melasowy 92,5%
d) owocowy > 25%
e) posiarczynowy 95%
• — rektyfikowany
a) techniczny 95%
b) zwykły 96%
c) wyborowy 96,5%
d) luksusowy 96,5% (ma najwyższą czystość).
8
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
www.ar.krakow.pl/tz/ktfimt