CASUS POLITIEK MANAGEMENT 2019-2020

Een man (of vrouw, MHO) die zich altijd en overal goed betoont, gaat noodzakelijk ten gronde te midden
van zovelen die niet goed zijn. Daarom moet een heerser wanneer hij zich wil handhaven, leren om niet
goed te zijn. Machiavelli, Il principe.
Perché uno uomo che voglia fare in tutte le parte professione di buono, conviene rovini infra tanti che
non sono buoni. Onde è necessario a uno principe, volendosi mantenere, imparare a potere essere non
buono, et usarlo e non usare secondo la necessità.

Inleiding
Voorzitter van het College van Bestuur van de Hogeschool Dordrecht, Hugo de Oude, ijsbeert door zijn
kamer met hoogpolig tapijt. Het is aan het begin van de ochtend, woensdag 5 december. Buiten is het
herfstig. Hugo haat de korte dagen, de voortdurende regen en de wind die met kracht vijf maar uit het
Zuidwesten blijft waaien. Binnen is het gelukkig behaaglijk en het is ook de tijd van de gezelligheid, te
beginnen met Sinterklaas en daarna Kerst en Oud en Nieuw.
Het gaat goed met de Hogeschool. De slechte studentenevaluaties van tien jaar geleden zijn gelukkig
omgebogen naar meer tevreden studenten en een aantal opleidingen van de Hogeschool zijn vorig jaar
als excellent beoordeeld door de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie. Daarnaast nemen
jaarlijks de studentenaantallen toe met 2-5% per jaar. Ook is er meer eensgezindheid onder de
faculteitsdirecteuren over de te varen koers van de Hogeschool in de periode 2020-2025. De Hogeschool
zet veel geld en middelen in op innovatie, diversiteit en keuzevrijheid. Dat kan Hugo mooi op zijn conto
schrijven. Hij is een echte bemiddelaar, zoekt altijd het compromis – liefst consensus – en wordt door
vrijwel iedereen een erg aardig en aimabele man gevonden.

Protagonist (hoofdpersoon)
Hugo heeft al een lange carrière in het hoger onderwijs achter de rug. Hij is een self made man, vindt hij
zelf. Begonnen op de praktijkschool en via het middelbare onderwijs met enige jaren vertraging een
academische opleiding Bestuurskunde gevolgd. Daarna al snel een promotieplek bij een hoogleraar
Technische Bestuurskunde aan de technische universiteit Twente in Enschede.
Daarna ging het snel. Door zijn combinatie van intellect en beminnelijkheid kwam Hugo al snel in
bestuurlijke functies terecht: eerst zes jaar als hoogleraar, daarna in het college van bestuur van de
universiteit Brabant en nu als College-voorzitter hier in Dordrecht.
Dit zal ook zijn laatste baan zijn, gezien zijn leeftijd van 61 jaar. Hugo is trots op zijn loopbaan en dat wat
hij bereikt heeft. Hij noemt en beschouwt zichzelf als een bescheiden hoogvlieger, wars van pretenties
en megalomanie, zoals je dat zoveel tegenkomt in het Hoger Onderwijs. Zijn doel is altijd geweest: door
wijsheid, toegankelijkheid en beminnelijkheid met elkaar te verenigen, kom je als bestuurder het verst.

Situatie & achtergond

Het rommelt al een paar jaar binnen de Hogeschool in de Sinterklaasperiode medio november – vijf
december. De maatschappelijke en gepolariseerde discussie over Zwarte Piet komt de Hogeschool
binnen. Op zichzelf is dat niet erg, de hogeschool is tenslotte een afspiegeling van wat in de
maatschappij speelt en de Hogeschool dient ook een plek te zijn met verschillende opvattingen en
levensbeschouwingen. Dat staat zelfs in het Instellingsplan Klaar voor de Toekomst, dat een paar
maanden geleden formeel door alle betrokken partijen is goedgekeurd.
Toch liep de Zwarte Pieten discussie vorig jaar sterk uit de hand toen Jerry Afriye van de actiegroep Kick
out Zwarte Piet, door een docent van de opleiding bestuurskunde (nota bene!), was uitgenodigd voor

HvA Bestuurskunde, jaar 4 politiek management 2019-2020

een lezing op de Hogeschool. Een aantal studenten kreeg hier lucht van en besloot in klassieke Zwarte
Piet outfit voor de deur van de collegezaal te demonstreren. Gelukkig eindigde dit in een korte verbale
strijd, waarna de studenten zijn verwijderd door de beveiliging.
Nadien zijn een aantal studenten nog bij Hugo de Oude uitgenodigd om met elkaar in gesprek te gaan.
Dat gesprek verliep op zich rustig, maar de standpunten van de studenten voor en tegen Zwarte Piet
kwamen verder niet nader bij elkaar. Omdat het inmiddels na 5 december was, werd de strijdbijl tijdelijk
begraven….
Dit jaar lijken de tegenstellingen verder toegenomen. Op het prikbord, de freedom of speech wall, bij
de opleiding Bestuurskunde zijn posters opgehangen van de actiegroep Conservatieven Hogeschool
Dordrecht. Op de posters staat Zwarte Piet in klassieke outfit en daaronder de zinsnede: het wordt weer
een heerlijk avondje! Op een middag zijn de posters verwijderd en verscheurd door studenten en
docenten van Social Work die op dat moment les hadden op de verdieping waar Bestuurskunde is
gevestigd. Hier namen de studenten van Bestuurskunde geen genoegen mee en er ontstond flink tumult
tussen studenten en docenten onderling met als inzet Zwarte Piet Is Racisme en Vrijheid van
Meningsuiting.
Hoewel lang niet alle studenten bestuurskunde het eens waren met de poster van Conservatieven
Hogeschool Dordrecht, was er wel eensgezindheid over de toelaatbaarheid van de uiting. En wie waren
die studenten en docenten Social Work dan wel om zich te bemoeien met de free speech wall van
Bestuurskunde? Zo ontstond er toch een WIJ – ZIJ denken tussen opleidingen.

Op 5 december liep het echt uit de hand. Ineens liepen er Zwarte Pieten op de Hogeschool rond die
pepernoten gooiden en de klassen binnenkwamen. Onder wild geraas werden de Zwarte Pieten het
gebouw uitgezet door de beveiliging, vanwege verstoring van de lessen.
Vlak na hun verwijdering kwamen een twintigtal Social Work studenten en docenten verhaal halen bij de
verdieping van Bestuurskunde. Bij de tafeltennistafel ontstond een schreeuwpartij tussen doven.
De stellingen bleven min of meer hetzelfde: Zwarte Piet is Racisme, dus de poster van Conservatieven
Hogeschool Dordrecht ook versus de Vrijheid van Meningsuiting om deze stelling tegen te kunnen
spreken.

Omgeving en betrokken partijen

De gepolariseerde discussie tussen studenten Bestuurskunde en Social Work blijft niet beperkt tot deze
groepen. De gebeurtenissen zijn voer voor de sociale media en een speciale editie van het
Hogeschoolblad VrijDordt wijdt een lang online artikel aan de Zwarte Pieten-rel. Hierbij een aantal
citaten uit de editie van eind november:
Ruim veertig posters met de boodschap dat Zwarte Piet behouden moet blijven, hangen sinds deze week
over locaties op de Dordtse campus. Dat heeft online een discussie opgeleverd. Mag deze politiek
gevoelige boodschap op de Hogeschool Dordrecht worden verspreid? ‘Wat gaat er gebeuren om de
Dordtse Hogeschool een racismevrije plek te houden?’, vraagt oud-student Winston Tuinfort op Twitter.
Hij was destijds lid van de centrale medezeggenschapraad (CMR) van de Hogeschool, en werkt inmiddels
parttime voor de lokale tak van de politieke partij Groen LInks. Op social media delen zowel mensen
binnen als buiten de Dordtse Hogeschool zijn oordeel: de in hun ogen racistische karikatuur hoort niet
thuis op de Dordtse Hogeschool.

Er klinken ook andere geluiden. Zoals Francisca Suurloos, student en voorzitter van de deelraad van de
faculteit Digitale Media & Creatieve Industrie, die zich afvraagt waarom er geen ruimte zou mogen zijn
voor verschillende meningen op de Hogeschool. Op Twitter voegt hij daaraan toe: ‘We vinden tenslotte
allemaal dat het hbo zich te weinig bezighoudt met maatschappelijke discussies.’ Volgens Ruud
Koopmans van Conservatieven Hogeschool Dordrecht zijn de posters bedoeld als ‘statement’ in een

HvA Bestuurskunde, jaar 4 politiek management 2019-2020

bredere maatschappelijke discussie. ‘We vinden dat er op de HvA veel ruimte is voor een politiek links
geluid. Dat zie je op de prikborden bijvoorbeeld, met onderwerpen als duurzaamheid en lhbti-
bijeenkomsten. Maar ook de sprekers die een eenzijdige politieke boodschap uitdragen tijdens het
eerdere TedX-evenement. Wij vinden dat er ook ruimte mag zijn voor andere meningen.’
De studenten hebben geen toestemming gevraagd om de poster op te hangen. Volgens hen was dat
niet nodig omdat de posters op zogenoemde ‘free speech-prikborden’ zijn gehangen, die bedoeld zouden
zijn voor het uitdragen van je mening.

Ook tussen de opleidingen Bestuurskunde en Social Work vindt veel heen en weer ge-mail plaats tussen
docenten en opleidingsmanagers. Hieronder een korte reactie van de Opleidingsmanager Social Work
op een mail vanuit de Opleiding Bestuurskunde:

‘Ook ik worstel waarschijnlijk zoals jullie allen met deze kwestie. Maatschappelijke discussies vinden
altijd hun weg terug de school in. Waarin het bekende dilemma van enerzijds vrijheid van
meningsuiting en anderzijds het verbod om discriminatie altijd naar boven komt. De essentie die wie in
deze met elkaar moeten beantwoorden is hoe wij met deze maatschappelijke discussies willen omgaan.
Ik waardeer de gedachte gang van een ‘freedom of speech wall’ Ik begrijp er gekozen is dat daar elke
uiting toegestaan is binnen het kader van de wet. Geen censuur vooraf dus. Dat docenten
/docententeam bestuurskunde het weghalen van de posters niet acceptabel vindt kan ik begrijpen en
inderdaad is er op strafrechtelijke grond zeer waarschijnlijk geen verplichting om hem weg te halen.
Mijn eerste vraag in deze is echter niet juridisch van aard maar pedagogisch. Hebben jullie ‘het andere
geluid’ op dat moment actief uitgenodigd er een andere poster naast te plaatsen? Of hebben jullie vanuit
een veilig pedagogisch klimaat voor iedereen wellicht overwogen om als opleiding een ander geluid te
laten horen er en een andere poster of tekst naast te hangen? Hoe zorgen we er binnen de Hogeschool
voor dat we tot en – en geluiden kunnen komen. Waar leggen we de grens van het vrije woord. Is dat
echt alleen bij het juridische. Ik zou toch echt voorstander zijn om dat elders te leggen. Er wordt
bijvoorbeeld de term smadelijk in plaats de juridische term smaad & laster gebruikt. Smadelijk is aldus de
Van Dale; honend, kwetsend, vernederend. Wie is de bepaler van of iets honend, kwetsend en of
vernederend is? Het lijkt me in deze niet verdedigbaar dat het gebruik maken van de beeltenis op de
poster als niet kwetsend beschouwd kan worden, er was genoeg protest om te weten dat mensen dit als
kwetsend zouden ervaren.
Alleen de juridische kant lijkt mij om verschillende kanten onwenselijk. Ten eerste dan kunnen posters
alleen verwijderd worden door de eigenaren, dat lijkt me alleen al vanuit het schoonhouden van
prikborden niet mogelijk. Ten tweede, het ontneemt ons alleen de kans om met elkaar ook te bepalen
wat we smakelijk en wenselijk vinden. Ter illustratie ik zou op het bord nu een spotprent van de profeet
mogen ophangen, dat lijkt me om heel veel redenen niet smakelijk en wenselijk.
Dat de sociaal werk studenten hierin geluid laten horen vind ik logisch. De internationale definitie van
hun beroep roept hun hiertoe op; “Social werk is een praktijkgericht vak en een academische discipline
die de sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie bevordert, en de emancipatie en de bevrijding
van de mensen. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid
en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk.”
Zij baseren zich hier in mijn inziens terecht op onder andere uitspraken van College voor de Rechten van
de mens dat aan geeft ‘dat een aantal typische kenmerken en gedragingen van Zwarte Piet, in
onderlinge samenhang, een negatief stereotype van mensen met een donkere huidskleur schetsen en
bevestigen., het VN-Comité bij het Internationaal Verdrag tot uitbanning van Rassendiscriminatie (28
aug 2015) heeft zich uitgesproken tegen zwarte piet en roept Nederland op dat er meer gedaan moet
worden tegen racistisch pestgedrag op scholen, de Kinderombudsman (2016) geeft aan dat het gebruik

HvA Bestuurskunde, jaar 4 politiek management 2019-2020

van de ‘klassieke’ variant van zwarte piet zoals die nu racistische kernmerken bevat.
“De Kinderombudsman concludeert dat de huidige vorm van Zwarte Piet als onderdeel van het
Sinterklaasfeest kan bijdragen aan pesten, uitsluiting of discriminatie en daarmee in strijd is met artikel
2, 3 en 6 IVRK. De Kinderombudsman concludeert daarom dat Zwarte Piet zodanig aangepast moet
worden dat gekleurde kinderen geen negatieve effecten meer ervaren en dat ieder kind zich veilig en
goed voelt bij het Sinterklaasfeest.“
Tot slot: De aanbevelingen van de ombudsman waren zo simpel. “Op plekken waar het Sinterklaasfeest
met kinderen gevierd wordt, is het aan volwassenen om ervoor te zorgen dat kinderen met alle
huidskleuren plezier hebben aan dit feest. De Kinderombudsman roept scholen moedigt ouders, scholen,
particuliere en publieke jeugdorganisaties en instellingen en op jeugdigen gerichte media aan om zich
hiervoor in te spannen.“ Hoogleraar Caspar van den Berg spreekt over nieuwe maatschappelijke
ordening, een van bubbels in plaats van zuilen. Het is aldus Caspar te verwachten dat deze nieuwe
scheidslijnen de komende jaren een toenemende invloed op het Nederlandse openbaar bestuur zullen
hebben. De horizontale coördinatie tussen deze bubbels ontbreekt, wellicht kunnen we met ze allen
pogingen blijven wagen deze bubbels te doorbreken. Of beter nog de bubbels met elkaar langs nieuwe
gronden te doen samensmelten. Zowaar een inhoudelijke thema’s die ons als sociaal werk en
bestuurskunde opleiding bij elkaar zou kunnen brengen. Zo zijn we t ook nog eens enorm bezig met
doorwerking en impact maken in de samenleving. Fijn als studenten en docenten van bestuurskunde
hierin willen en kunnen helpen…

De fel gevoerde discussie is ook doorgedrongen tot de Faculteitsraad van de opleidingen Social Work en
Bestuurskunde en de Centrale Medezeggenschapsraad Hogeschool Dordrecht. Vanuit beide raden
verlangt men een standpunt en uitspraak van de College voorzitter Hugo de Oude.

Dilemma
Hugo de Oude is rustig, bescheiden, intellectueel en vooral niet polariserend. Hij wil de
maatschappelijke discussie op een zorgvuldige wijze voeren binnen de Hogeschool met respect voor
meerdere visies en standpunten.
Polarisatie ligt echter op de loer. Op sociale media verscherpt de meningenstrijd zich met de dag,
belangrijke samenwerkingspartners als medezeggenschapsraden vragen om een duidelijk standpunt en
de Toekomstvisie Hogeschool Dordrecht heeft diversiteit en inclusiviteit als een belangrijke pijler
benoemd. Het is een kwestie van tijd dat de landelijke pers hier lucht van krijgt.

Wat moet en kan Hugo de Oude doen? Wat is politieke wijsheid? Op welk kompas moet hij varen?

AvB/MHO, Amsterdam januari 2020

HvA Bestuurskunde, jaar 4 politiek management 2019-2020