‫ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‬

ISIRI-ISO Islamic Republic of Iran ‫ اﯾﺰو‬- ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﯾﺮان‬

14044 ‫ﻣﺆﺳﺴﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد وﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان‬ 14044

1st. edition Institute of Standards and Industrial Research of Iran ‫ﭼﺎپ اول‬

‫ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ‬-‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‬

‫ اﻟﺰاﻣﺎت و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎ‬-‫ﺣﯿﺎت‬

Environmental management - Life cycle

assessment - Requirements and guidance
 ‫ﻣﺆﺳﺴﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان‬
14155-6139 :‫ ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﯽ‬،1294 ‫ ﭘﻼک‬،‫ ﺿﻠﻊ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻣﯿﺪان وﻧﮏ‬،‫ ﺧﯿﺎﺑﺎن وﻟﯿﻌﺼﺮ‬- ‫ﺗﻬﺮان‬
88879461-5 :‫ﺗﻠﻔﻦ‬
88887103‫ و‬88887080 :‫دورﻧﮕﺎر‬
31585-163 ‫ ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﯽ‬،‫ ﺷﻬﺮ ﺻﻨﻌﺘﯽ‬- ‫ﮐﺮج‬
( 0261)2806031 -8 :‫ﺗﻠﻔﻦ‬
(0261) 2808114 :‫دورﻧﮕﺎر‬
standard@isiri.org.ir :‫ﭘﯿﺎم ﻧﮕﺎر‬
www.isiri.org : ‫وبﮔﺎه‬
(0261) 2818787 :‫ دورﻧﮕﺎر‬، (0261) 2818989 :‫ ﺗﻠﻔﻦ‬،‫ﺑﺨﺶ ﻓﺮوش‬
‫ رﯾﺎل‬6750 :‫ﺑﻬﺎ‬

Institute of Standards and Industrial Research of IRAN

Central Office: No.1294 Valiaser Ave. Vanak corner, Tehran, Iran
P. O. Box: 14155-6139, Tehran, Iran
Tel: +98 (21) 88879461-5
Fax: +98 (21) 88887080, 88887103
Headquarters: Standard Square, Karaj, Iran
P.O. Box: 31585-163
Tel: +98 (261) 2806031-8
Fax: +98 (261) 2808114
Email: standard @ isiri.org.ir
Website: www.isiri.org
Sales Dep.: Tel: +98(261) 2818989, Fax.: +98(261) 2818787
Price:6750 Rls.
 ‫ﺑﻪﻧﺎم ﺧﺪا‬
‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺆﺳﺴﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان‬
‫ﻣﺆﺳﺴﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻨﺪ ﯾـﮏ ﻣـﺎدۀ‪ 3‬ﻗـﺎﻧﻮن اﺻـﻼح ﻗـﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘـﺮرات ﻣﺆﺳـﺴﮥ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد و‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﺼﻮب ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ‪ 1371‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺟﻊ رﺳﻤﯽ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺪوﯾﻦ و ﻧـﺸﺮ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی‬
‫ﻣﻠﯽ )رﺳﻤﯽ( اﯾﺮان را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪.‬‬
‫*‬
‫ﺗﺪوﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺣﻮزه ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻫﺎی ﻓﻨﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﻣﺮاﮐﺰ و ﻣﺆﺳـﺴﺎت‬
‫ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪی و اﻗﺘﺼﺎدی آﮔﺎه و ﻣﺮﺗﺒﻂ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد وﮐﻮﺷﺸﯽ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻠﯽ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻮﻟﯿـﺪی‪،‬‬
‫ﻓﻨﺎوری و ﺗﺠﺎری اﺳﺖ ﮐـﻪ از ﻣـﺸﺎرﮐﺖ آﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ و ﻣﻨـﺼﻔﺎﻧﮥ ﺻـﺎﺣﺒﺎن ﺣـﻖ و ﻧﻔـﻊ‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻣـﺼﺮفﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن‪،‬‬
‫ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و وارد ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﻠﻤﯽ و ﺗﺨﺼﺼﯽ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮ دوﻟﺘﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬ﭘﯿﺶ ﻧـﻮﯾﺲ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻠﯽ اﯾﺮان ﺑﺮای ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ذی ﻧﻔﻊ و اﻋﻀﺎی ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻫﺎی ﻓﻨـﯽ ﻣﺮﺑـﻮط ارﺳـﺎل ﻣـﯽﺷـﻮد و ﭘـﺲ از‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻈﺮﻫﺎ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ در ﮐﻤﯿﺘﮥ ﻣﻠﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن رﺷﺘﻪ ﻃﺮح و در ﺻﻮرت ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ) رﺳﻤﯽ( اﯾـﺮان‬
‫ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺶ ﻧﻮﯾﺲ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎت و ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ و ذﯾﺼﻼح ﻧﯿﺰ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺿﻮاﺑﻂ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﻬﯿـﻪ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‬
‫درﮐﻤﯿﺘﮥ ﻣﻠﯽ ﻃﺮح و ﺑﺮرﺳﯽ و درﺻﻮرت ﺗﺼﻮﯾﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠـﯽ اﯾـﺮان ﭼـﺎپ و ﻣﻨﺘـﺸﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ‪.‬ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﯾﯽ ﻣﻠﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻔﺎد ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠـﯽ اﯾـﺮان ﺷـﻤﺎرۀ ‪ 5‬ﺗـﺪوﯾﻦ و در ﮐﻤﯿﺘـﮥ ﻣﻠـﯽ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺮﺑﻮط ﮐﻪ ﻣﺆﺳﺴﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺆﺳﺴﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان از اﻋﻀﺎی اﺻﻠﯽ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد )‪ (ISO‬ﮐﻤﯿـﺴﯿﻮن ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﺗﮑﻨﯿﮏ )‪ 2 (IEC‬و ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺪازه ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ)‪ 3 (OIML‬اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ راﺑﻂ‪ 4‬ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﮐﺪﮐﺲ‬
‫ﻏﺬاﯾﯽ )‪ 5(CAC‬در ﮐﺸﻮر ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺪوﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻠﯽ اﯾﺮان ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻠﯽ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی ﻫـﺎی‬
‫ﺧﺎص ﮐﺸﻮر‪ ،‬از آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻬﺎی ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻓﻨﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺟﻬﺎن و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺑﯿﻨﺎﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺆﺳﺴﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻮازﯾﻦ ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ ﺷـﺪه در ﻗـﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺑـﺮای ﺣﻤﺎﯾـﺖ از ﻣـﺼﺮف‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ و اﯾﻤﻨﯽ ﻓـﺮدی و ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺣـﺼﻮل اﻃﻤﯿﻨـﺎن از ﮐﯿﻔﯿـﺖ ﻣﺤـﺼﻮﻻت و ﻣﻼﺣﻈـﺎت زﯾـﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄـﯽ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺮای ﺑﻌﻀﯽ از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻠﯽ اﯾﺮان را ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪی داﺧﻞ ﮐﺸﻮ ر و ‪ /‬ﯾـﺎ اﻗـﻼم وارداﺗـﯽ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗـﺼﻮﯾﺐ‬
‫ﺷﻮرای ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬اﺟﺒﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ ﺑﺎزارﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮای ﻣﺤـﺼﻮﻻت ﮐـﺸﻮر‪ ،‬اﺟـﺮای‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﺎﻻﻫﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ و درﺟﻪﺑﻨﺪی آن را اﺟﺒﺎری ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﺮای اﻃﻤﯿﻨـﺎن ﺑﺨـﺸﯿﺪن ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن از‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺳﺎ زﻣﺎﻧﻬﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻓﻌﺎل در زﻣﯿﻨﮥ ﻣﺸﺎوره‪ ،‬آﻣﻮزش‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻤﯿﺰی و ﺻﺪورﮔﻮاﻫﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﯿﻔﯿـﺖ و‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻫﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﻮن )واﺳﻨﺠﯽ( وﺳﺎﯾﻞ ﺳﻨﺠﺶ ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎ و‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﻮاﺑﻂ ﻧﻈﺎم ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺻﻼﺣﯿﺖ اﯾﺮان ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و در ﺻـﻮرت اﺣـﺮاز ﺷـﺮاﯾﻂ ﻻزم‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯿﻨﺎﻣـﮥ ﺗﺄﯾﯿـﺪ‬
‫ﺻﻼﺣﯿﺖ ﺑﻪ آن ﻫﺎ اﻋﻄﺎ و ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﻬﺎ ﻧﻈﺎرت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬ﺗﺮوﯾﺞ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﮑﺎﻫـﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻟﯿﺒﺮاﺳـﯿﻮن )واﺳـﻨﺠﯽ( وﺳـﺎﯾﻞ‬
‫ﺳﻨﺠﺶ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻋﯿﺎر ﻓﻠﺰات ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ و اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮐﺎرﺑﺮدی ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻠﯽ اﯾﺮان از دﯾﮕﺮ وﻇـﺎﯾﻒ اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫* ﻣﻮﺳﺴﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان‬
‫‪1- International organization for Standardization‬‬
‫‪2 - International Electro technical Commission‬‬
‫)‪3- International Organization for Legal Metrology (Organization International de Metrology Legal‬‬
‫‪4 - Contact point‬‬
‫‪5 - Codex Alimentarius Commission‬‬

‫ج‬
 ‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻓﻨﯽ ﺗﺪوﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫» ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺯﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ‪ -‬ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﻴﺎﺕ‪ -‬ﺍﻟﺰﺍﻣﺎﺕ ﻭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎ«‬

‫ﺳﻤﺖ و‪ /‬ﯾﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ‬ ‫رﺋﯿﺲ‪:‬‬

‫ﻣﺪرس داﻧﺸﮕﺎه ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺎرﺑﺮدی و ﻣﺪﯾﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی‬ ‫ﻓﺮﯾﺪ ﯾﺤﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻠﺮﭘﺎرس‬ ‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺻﻨﺎﯾﻊ(‬

‫دﺑﯿﺮان‪:‬‬
‫اداره ﮐﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫دﯾﺪهور‪ ،‬ﻋﻠﯽاﺻﻐﺮ‬
‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ(‬

‫اداره ﮐﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮐﻠﺠﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺪه‬

‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﺷﯿﻤﯽ(‬

‫اﻋﻀﺎء‪) :‬اﺳﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ(‬

‫رﺋﯿﺲ ‪ IMS‬داروﺳﺎزی ﺷﻬﯿﺪ ﻗﺎﺿﯽ‬ ‫اﺟﻼﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ‬
‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺷﯿﻤﯽ(‬

‫ﮐﺎرﺷﻨﺎس اﯾﺮان ﺧﻮدرو‬ ‫اﺳﮑﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻓﺮدﯾﻦ‬

‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ(‬

‫ﻫﯿﺌﺖ ﻣﺪﯾﺮه ﺷﺮﮐﺖ آراﯾﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﮐﺎرﺷﻨﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫ﭘﻮرﺷﻤﺲ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد‬

‫) ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺷﯿﻤﯽ(‬

‫رﺋﯿﺲ اﻣﻮر ‪ HSEQ‬ﺷﺮﮐﺖ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰ‬ ‫درﻓﺸﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎوش‬

‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ(‬

‫ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺴﺌﻮل اداره ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‬ ‫رﺣﯿﻢاوﻗﻠﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻫﯿﻦ‬

‫ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺷﯿﻤﯽ(‬

‫ﻣﻌﺎون ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖ رﯾﺨﺘﻪﮔﺮی ﺗﺮاﮐﺘﻮرﺳﺎزی‬ ‫ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻗﺮ‬

‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﺘﺎﻟﻮرژی(‬

‫رﺋﯿﺲ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﺳﯿﻤﺎن ﺻﻮﻓﯿﺎن‬ ‫ﻏﯿﺒﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺮﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﯽ‬

‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ(‬

‫د‬
 ‫ﻣﺸﺎور ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫ﻣﺸﯿﺮﻧﯿﺎ‪ ،‬وﺣﯿﺪ‬
‫)داﻧﺸﺠﻮی دﮐﺘﺮای ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ(‬

‫ﺳﺮﻣﻤﯿﺰ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻮف ﻧﻮرد اﯾﺮان‬ ‫ﻧﺪادﻫﻨﺪه‪ ،‬ﺳﯿﺪﺣﺴﻦ‬

‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ(‬

‫ﻣﺸﺎور ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﺳﯿﻤﮑﺎت‬ ‫ﻧﻬﻞ‪ ،‬ﻣﺠﯿﺪ‬

‫)ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻓﯿﺰﯾﮏ(‬

‫ه‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺪرﺟﺎت‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ج‬ ‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾﺮان‬
‫د‬ ‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻓﻨﯽ ﺗﺪوﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ز‬ ‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر‬
‫ح‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪1‬‬ ‫ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﺮاﺟﻊ اﻟﺰاﻣﯽ‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﻌﺎرﯾﻒ‬ ‫‪3‬‬
‫‪8‬‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب روشﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬ ‫‪4‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪ 1-4‬اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﻠﯽ‬
‫‪8‬‬ ‫‪ 2-4‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‬
‫‪14‬‬ ‫‪ 3-4‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫‪20‬‬ ‫‪ 4-4‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫‪28‬‬ ‫‪ 5-4‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫‪33‬‬ ‫‪ 5‬ﮔﺰارشدﻫﯽ‬
‫‪33‬‬ ‫‪ 1-5‬اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﻠﯽ و ﻣﻼﺣﻈﺎت‬
‫‪34‬‬ ‫‪ 2-5‬اﻟﺰاﻣﺎت اﺿﺎﻓﯽ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ‬
‫‪36‬‬ ‫‪ 3-5‬اﻟﺰاﻣﺎت ﮔﺰارشدﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺟﻬﺖ اﻋﻼم ﺑﻪ ﻋﻤﻮم‬
‫‪37‬‬ ‫‪ 6‬ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ‬
‫‪37‬‬ ‫‪ 1-6‬ﮐﻠﯿﺎت‬
‫‪37‬‬ ‫‪ 2-6‬ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺧﺎرﺟﯽ ﯾﺎ داﺧﻠﯽ‬
‫‪37‬‬ ‫‪ 3-6‬ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿﺎت ﻃﺮفﻫﺎی ذیﻧﻔﻊ‬
‫‪39‬‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺖ اﻟﻒ )اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ( ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ‬
‫‪42‬‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺖ ب)اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ( ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬

‫و‬
 ‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد " ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪-‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ -‬اﻟﺰاﻣﺎت و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫـﺎ " ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶﻧـﻮﯾﺲ آن در‬
‫ﮐﻤﯿﺴﯿﻮنﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﺴﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ اﯾـﺮان ﺗﻬﯿـﻪ و ﺗـﺪوﯾﻦ ﺷـﺪه و در ﭼﻬـﻞ و‬
‫ﺷﺸﻤﯿﻦ اﺟﻼس ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﺎرﯾﺦ‪ 86/12/25‬ﻣﻮرد ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﯾﻨﮏ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻨﺪ ﯾﮏ ﻣﺎده ‪ 3‬ﻗﺎﻧﻮن اﺻﻼح ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺆﺳﺴﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺻـﻨﻌﺘﯽ اﯾـﺮان‪،‬‬
‫ﻣﺼﻮب ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ‪ ،1371‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ اﯾﺮان ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻫﻤﮕﺎﻣﯽ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎی ﻣﻠﯽ و ﺟﻬﺎﻧﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ‪ ،‬ﻋﻠـﻮم و ﺧـﺪﻣﺎت‪،‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎی ﻣﻠﯽ اﯾﺮان در ﻣﻮﻗﻊ ﻟﺰوم ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻫﺮ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﮐﻪ ﺑﺮای اﺻﻼح ﯾﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ در ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﻓﻨﯽ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾـﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﻮاره از آﺧﺮﯾﻦ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ زﯾﺮ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه و ﻣﻌﺎدل آن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪1-ISO 14044: 2006, Environmental management- Life cycle assessment- Requirements and‬‬
‫‪guidance‬‬

‫ز‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬در زﻣﯿﻨﻪی اﻫﻤﯿﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﻣﺤـﺼﻮل‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه و ﻣﺼﺮﻓﯽ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪی روشﻫﺎی درک ﺑﻬﺘﺮ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣـﺪﻫﺎ را اﻓـﺰاﯾﺶ داده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻓﻨﻮن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت)‪ 1(LCA‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ (LCA‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿـﺎت‬
‫آنﻫﺎ‪،‬‬
‫‪ -‬آﮔﺎﻫﯽ دادن ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن در ﺻﻨﺎﯾﻊ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی دوﻟﺘﯽ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ دوﻟﺘـﯽ )ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی راﻫﺒﺮدی‪ ،‬اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی‪ ،‬ﻃﺮاﺣﯽ ﯾﺎ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺠﺪد ﻣﺤﺼﻮل ﯾﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ(‪،‬‬
‫‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻨﻮن اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‪،‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺟﺮای ﯾﮏ ﻃﺮح ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاری زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،2‬ادﻋـﺎی زﯾـﺴﺖﻣﺤﯿﻄـﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ اﯾﺠـﺎد‬
‫اﻋﻼﻣﯿﻪ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺤﺼﻮل(‪.‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ ،(LCA‬ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺑﺎﻟﻘﻮه زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ را )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻧﺘﺎﯾﺞ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻧﺎﺷﯽ از رﻫﺎﺳﺎزیﻫﺎ( در ﺳﺮاﺳﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﮏ ﻣﺤـﺼﻮل از ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫آوردن ﻣﺎده ﺧﺎم در ﻃﻮل ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ دﻓﻊ ﻧﻬﺎﯾﯽ درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد )ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ زﮔﻬﻮاره ﺗﺎ ﮔﻮر(‪.‬‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ ،(LCA‬ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‪،‬‬
‫ب‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ‪،‬‬
‫پ‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ‪،‬‬
‫ت‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ‪.‬‬
‫داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﺳﻄﺢ ﺟﺰﺋﯿﺎت در ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ (LCA‬ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع و اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﻋﻤﻖ و وﺳﻌﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ (LCA‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﻫـﺪف‬
‫ﺧﺎص ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ ،(LCA‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ 3،(LCI‬دوﻣﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد‪/‬ﺑﺮوﻧﺪاد در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎی‬
‫ﻻزم ﺑﺮای ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪1- Life cycle assessment‬‬
‫‪2- Ecolabeling‬‬
‫‪3- Life cycle inventory‬‬

‫ح‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ 1،(LCIA‬ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت )‪ (LCA‬اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺪف از‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ ،(LCIA‬ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮای درک ﺑﻬﺘﺮ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ روش اﺟﺮاﯾﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿـﺎت )‪ (LCA‬اﺳـﺖ ﮐـﻪ در آن ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﯾـﮏ‬
‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ (LCI‬ﯾﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ ،(LCIA‬ﯾﺎ ﻫﺮ دو ﺑـﺎﻫﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﭘﺎﯾـﻪای ﺑـﺮای‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮیﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه و ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮاردی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﺪف ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ اﺟﺮای ﺗﺠﺰﯾـﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺳـﯿﺎﻫﻪ و‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬رﺿﺎﯾﺖﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد دو روش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪ :‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻮده‪ ،‬وﻟـﯽ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣـﺪ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿـﺎت در‬
‫ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻟﺸﺘﺒﺎه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﯾـﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻓﻘﻂ وﻗﺘﯽ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ و زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‪ ،‬ﯾﮑـﺴﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از‬
‫اﯾﻨﺮو اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﯾﻦ اﻟﺰام و ﺗﻮﺻﯿﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ از ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‪ ،‬اﻃﻤﯿﻨﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻓﻨﻮن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄـﯽ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﺧﻄـﺮ‪ ،‬ارزﯾـﺎﺑﯽ ﻋﻤﻠﮑـﺮد‬
‫زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬ﻣﻤﯿﺰی زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ( اﺳﺖ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗـﺮﯾﻦ روش‬
‫ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﻤﺎم وﺿﻌﯿﺖﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﯾﺎ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬
‫را درﺑﺮﻧﻤﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ روﯾﮑﺮد ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و روشﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺷـﺪه در اﯾـﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺑـﺮای‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ ﮐﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﺠﺎری ﻏﯿﺮﺗﻌﺮﻓﻪای ﯾـﺎ ﮐـﺎﻫﺶ و ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪1- Life cycle impact assessment‬‬

‫ط‬
 ‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ -‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ -‬اﻟﺰاﻣﺎت و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎ‬

‫داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‬ ‫‪1‬‬

‫اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎت و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ و اراﺋﻪ ﻣـﯽ‪-‬‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪،1(LCA‬‬
‫ب‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪،2(LCI‬‬
‫پ‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت)‪،3(LCIA‬‬
‫ت‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪،‬‬
‫ث‪ -‬ﮔﺰارشدﻫﯽ و ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ‪ 4‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪،(LCA‬‬
‫ج‪ -‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪،(LCA‬‬
‫چ‪ -‬راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪،(LCA‬‬
‫ح‪ -‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮی ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺧﺘﯿﺎری‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ (LCA‬و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ (LCI‬را درﺑﺮﻣﯽ‪-‬‬
‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ (LCA‬ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪ (LCI‬در‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺧﺎرج از داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻗﺮاردادی ﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﯾﺎ ﺛﺒﺖ و ﮔﻮاﻫﯽ ﮐﺮدن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺟﻊ اﻟﺰاﻣﯽ‬ ‫‪2‬‬

‫ﻣﺪارک ارﺟﺎع داده ﺷﺪه زﯾﺮ ﺑﺮای ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺿﺮوری ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﺮاﺟﻊ دارای ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫وﯾﺮاﯾﺶ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﺪون ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﺪرک ارﺟﺎع داده ﺷﺪه )ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺗﻤﺎم اﺻﻼﺣﯿﻪﻫﺎ( ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

‫‪2-1 ISO 14040:2006, Environment management-Life cycle assessment- Principles and‬‬

‫‪framework‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪1- Life cycle assessment‬‬
‫‪2- Life cycle inventory‬‬
‫‪3- Life cycle impact assessment‬‬
‫‪4- critical review‬‬

‫‪۱‬‬
 ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﻌﺎرﯾﻒ‬ ‫‪3‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺻﺪ اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﻌﺎرﯾﻒ زﯾﺮ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود‪:‬‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﻌـﺎرﯾﻒ از اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪ ISO 14040:2006‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه و ﺟﻬـﺖ ﺳـﻬﻮﻟﺖ ﮐـﺎر اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪1-3‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺘﻮاﻟﯽ و ﺑﻪﻫﻢﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬از زﻣﺎن اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻮاد ﺧﺎم ﯾﺎ اﺳﺘﺤﺼﺎل آنﻫﺎ از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﺎ دﻓﻊ ﻧﻬﺎﯾﯽ‬
‫‪2-3‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪(LCA‬‬
‫ﮔﺮدآوری و ارزﯾﺎﺑﯽ دروﻧﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺑﺎﻟﻘﻮه زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﯾﮏ ﺳﯿـﺴﺘﻢ ﻣﺤـﺼﻮل در ﺗﻤـﺎم‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت آن‬
‫‪3-3‬‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪(LCI‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪای از ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدآوری ﮐﺮدن و ﮐﻤـﯽﺳـﺎزی دروﻧـﺪادﻫـﺎ و ﺑﺮوﻧـﺪادﻫـﺎی ﯾـﮏ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل در ﻃﻮل ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت آن‬
‫‪4-3‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪(LCIA‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪای از ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر درک و ارزﯾﺎﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ و ارزش ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺑﺎﻟﻘﻮه زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‬
‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل در ﻃﻮل ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت آن‬
‫‪5-3‬‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪای از ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﯾﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪﮔﯿـﺮیﻫـﺎ و‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪6-3‬‬
‫اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای‬
‫ادﻋﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺑﺮﺗﺮی ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮی ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل رﻗﯿﺒﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﮐﺎرﮐﺮد را‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪7-3‬‬
‫ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ‬
‫اراﯾﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت واﺿﺢ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ و ﻗﺎﺑﻞ درک‬

‫‪۲‬‬
 ‫‪8-3‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﯾﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫] ‪[ ISO 14001:2004, defintion 3.6‬‬
‫‪9-3‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل‬
‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎﻻ ﯾﺎ ﺧﺪﻣﺖ‪.‬‬
‫ﯾﺎدآوری ‪ -1‬ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮاﺑﺮی(؛‬ ‫•‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰار )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت(؛‬ ‫•‬
‫ﺳﺨﺖ اﻓﺰار )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻣﻮﺗﻮر(؛‬ ‫•‬
‫ﻣﻮاد ﻓﺮآوری ﺷﺪه )ﻣﺎﻧﻨﺪ روان ﮐﻨﻨﺪه(‪.‬‬ ‫•‬
‫ﯾﺎدآوری ‪ -2‬ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻠﻤﻮس و ﻧﺎﻣﻠﻤﻮس دارﻧﺪ‪ .‬اراﯾﻪ ﯾﮏ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ روی ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻠﻤﻮس ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺘﺮی )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﻮﻣﺒﯿﻠﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد(؛‬ ‫‪-‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ روی ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺎﻣﻠﻤﻮس ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺘﺮی )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻇﻬﺎرﻧﺎﻣﻪ درآﻣﺪ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ‬ ‫‪-‬‬
‫ﮔﺰارش ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ(؛‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺎﻣﻠﻤﻮس ) ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺤﻮﯾﻞ اﻃﻼﻋﺎت در زﻣﯿﻨﻪ اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ(؛‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -‬اﯾﺠﺎد ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺮای ﻣﺸﺘﺮی )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺘﻞﻫﺎ و رﺳﺘﻮرانﻫﺎ(‪.‬‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰار ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮده و ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻧﺎﻣﻠﻤﻮس اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ روﯾﮑﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻼت ﯾﺎ روشﻫﺎی‬
‫اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﺖ اﻓﺰار ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﻠﻤﻮس ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻌﺪاد آن ﯾﮏ وﯾﮋﮔﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎرش اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮاد ﻓﺮآوری ﺷﺪه ﻋﻤﻮﻣﺎ‬
‫ﻣﻠﻤﻮس ﺑﻮده و ﻣﻘﺎدﯾﺮ آن ﯾﮏ وﯾﮋﮔﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -3‬ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ISO 14021:1999‬و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ISO 9000:2005‬‬
‫‪10-3‬‬
‫ﻫﻢﻣﺤﺼﻮل‬
‫ﻫﺮ دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﯾﮑﺴﺎن‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪11-3‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ ﻫﻢ و ﻣﺘﻌﺎﻣﻞ ﮐﻪ دروﻧﺪادﻫﺎ را ﺑﻪ ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫] ‪) ، ISO 9000:2005 definition 3.4.1‬ﺑﺪون ﯾﺎدآوری([‬
‫‪12-3‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن اوﻟﯿﻪ‬
‫ﻣﺎده ﯾﺎ اﻧﺮژی ﮐﻪ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ وارد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪون آن ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻗﺒﻠﯽ‬
‫در آن داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺎده ﯾﺎ اﻧﺮژی ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﺗﺮک ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ رﻫﺎ ﻣﯽ‪-‬‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪون آن ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺑﻌﺪی در آن داده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۳‬‬
 ‫‪13-3‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺮژی‬
‫دروﻧﺪاد ﺑﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮوﻧﺪاد از ﯾﮏ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ واﺣﺪﻫﺎی اﻧﺮژی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ﻣﯽﺗﻮان ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺮژی ﮐﻪ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم اﻧﺮژی دروﻧﺪاد و ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺮژی ﮐﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم اﻧﺮژی‬
‫ﺑﺮوﻧﺪاد ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬
‫‪14-3‬‬
‫اﻧﺮژی اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ‬
‫ﮔﺮﻣﺎی ﺣﺎﺻﻞ از اﺣﺘﺮاق ﻣﺎده ﺧﺎم دروﻧﺪاد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژی ﺑﺮای ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫ﻧﺪارد و ﺑﺎ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ارزش ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﺎ ارزش ﺣﺮارﺗﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژی ﻣﻮاد ﺧﺎم دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪15-3‬‬
‫ﻣﺎده ﺧﺎم‬
‫ﻣﺎده اوﻟﯿﻪ ﯾﺎ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ﻣﺎده ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎده ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪16-3‬‬
‫دروﻧﺪاد ﻓﺮﻋﯽ‬
‫ﻣﺎده دروﻧﺪاد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﺨﺸﯽ‬
‫از ﻣﺤﺼﻮل را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ‬
‫‪17-3‬‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺺ‬
‫ﺗﺴﻬﯿﻢ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی دروﻧﺪاد ﯾﺎ ﺑﺮوﻧﺪاد ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺤﺖ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل دﯾﮕﺮ‬
‫‪18-3‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎن ﺑﺮ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻘﺪار ﻣﺎده ﯾﺎ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺮژی ﯾﺎ ﺳﻄﺢ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﯾﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫‪19-3‬‬
‫ﮐﯿﻔﯿﺖ دادهﻫﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت داده ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ آنﻫﺎ در ﺑﺮآورده ﮐﺮدن اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫‪20-3‬‬
‫واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‬
‫ﮐﻤﯽ ﺳﺎزی ﻋﻤﻠﮑﺮد ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﻣﺮﺟﻊ‬

‫‪21-3‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪1- Cut-off criteria‬‬

‫‪۴‬‬
 ‫دروﻧﺪاد‬
‫ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﺎده ﯾﺎ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺮژی ﮐﻪ وارد ﯾﮏ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﻣﻮاد ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺧﺎم‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﯿﺎﻧﯽ و ﻫﻢ‪-‬ﻣﺤﺼﻮلﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪22-3‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯿﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﺎده ﯾﺎ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺮژی ﮐﻪ ﺑﯿﻦ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وﺟﻮد دارد‬
‫‪23-3‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻣﯿﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺮوﻧﺪاد ﯾﮏ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﻪ دروﻧﺪاد ﺳﺎﯾﺮ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ اﺳﺖ و ﺗﺒﺪﯾﻼت ﺑﯿﺸﺘﺮی در داﺧﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻻزم‬
‫دارد‬
‫‪24-3‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﻣﺮزی‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮده و ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎزﯾﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫‪25-3‬‬
‫ﺑﺮوﻧﺪاد‬
‫ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﺎده ﯾﺎ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺮژی ﮐﻪ از واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﻣﻮاد ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺧﺎم‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﯿﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻫﻢ‪ -‬ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﻣﻮاد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪26-3‬‬
‫اﻧﺮژی ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫اﻧﺮژی دروﻧﺪاد ﻻزم ﺑﺮای اﺟﺮای ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات‪ ،‬در ﻃﻮل ﯾﮏ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی‬
‫اﻧﺮژی دروﻧﺪاد ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻋﺮﺿﻪ اﻧﺮژی‬
‫‪27-3‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺤﺼﻮل‬
‫وارد ﺷﺪن ﯾﺎ ﺗﺮک ﮐﺮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ‪ ،‬ﯾﺎ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل دﯾﮕﺮ‬
‫‪28-3‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآِﯾﻨﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی اوﻟﯿﻪ و ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﮐﺎرﮐﺮد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﮐﻪ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎﯾﯽ از ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ‬
‫‪29-3‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺮﺟﻊ‬
‫ﻣﯿﺰان ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم دادن وﻇﯿﻔﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪ‬
‫ﮐﺎرﮐﺮدی‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‬

‫‪30-3‬‬

‫‪۵‬‬
 ‫رﻫﺎﺳﺎزی‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ ﻫﻮا و ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺑﻪ آب و ﺧﺎک‬
‫‪31-3‬‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬
‫روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻈﺎمﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮای ﺑﺮآورد اﺛﺮات روشﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و دادهﻫﺎ ﺑﺮ روی ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪32-3‬‬
‫ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪهی واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬در اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻋﺒﺎرت " ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ" در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽرود‪.‬‬

‫‪33-3‬‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ‬
‫روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﺑﺮای ﮐﻤﯽ ﺳﺎزی ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ وارد ﺷﺪه در ﻧﺘﺎﯾﺞ ﯾﮏ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از اﺛﺮات ﺗﺠﻤﻌﯽ ﻋﺪم دﻗﺖ اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ دروﻧﺪاد و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮی دادهﻫﺎ‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ﮔﺴﺘﺮه ﯾﺎ ﺗﻮزﯾﻊ اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ در ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪34-3‬‬
‫واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺮای دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﮐﻪ‬
‫ﮐﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫‪35-3‬‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﻣﻮاد ﯾﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﺘﻮﻟﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻗﺼﺪ دارد ﯾﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ آن را دﻓﻊ ﮐﻨﺪ‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ از ﭘﯿﻤﺎن ‪ Basel‬در ﻣﻮرد ﮐﻨﺘﺮل ﺣﺮﮐﺎت ﻓﺮاﻣﺮزی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺧﻄﺮﻧﺎک و ﻧﺤﻮه دﻓﻊ آﻧﻬﺎ ‪ 1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪36-3‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‬
‫وﯾﮋﮔﯽ ﯾﺎ ﺟﻨﺒﻪ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪه ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‬
‫‪37-3‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ وﯾﮋهﺳﺎزی‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﯾﮏ اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺺ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ واﺣﺪ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ از ﺷﺎﺧﺺ رده ﺑﻪﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬واﺣﺪ ﻣﺸﺘﺮک‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪی ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎﺧﺺ رده را ﻣﻬﯿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪38-3‬‬
‫______________________________________________________________‬
‫‪1- Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Their Disposal‬‬
‫‪2-Characterization factor‬‬

‫‪۶‬‬
 ‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ از ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و زﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮای ﯾﮏ رده ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت را ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده رﺑﻂ ﻣﯽدﻫﺪ‬
‫‪39-3‬‬
‫رده ﭘﯿﺎﻣﺪ‬
‫ﻃﺒﻘﻪی ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ آن‬
‫ﻧﺴﺒﺖ داد‬
‫‪40-3‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ رده ﭘﯿﺎﻣﺪ‬
‫اراﺋﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎرﺷﯽ از ﯾﮏ رده ﭘﯿﺎﻣﺪ‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬در اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﺒﺎرت ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮ " ﺷﺎﺧﺺ رده" اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪41-3‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺮاﺣﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‬
‫‪42-3‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬روشﻫﺎ و دادهﻫﺎ در ﻃﻮل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و‬
‫آﯾﺎ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻗﺒﻞ از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪43-3‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺼﺪﯾﻖ اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ و‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‬
‫‪44-3‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﻋﻨﺼﺮی در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای ﺑﺮﻗﺮاری اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری و ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮای ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪45-3‬‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺳﺎزﮔﺎری ﺑﯿﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و اﺻﻮل و اﻟﺰاﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻣﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﯾﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -1‬اﺻﻮل‪ ،‬در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ISO 14040:2006‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -2‬اﻟﺰاﻣﺎت در اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪46-3‬‬
‫ﻃﺮف ذیﻧﻔﻊ‬

‫‪۷‬‬
‫ﻓﺮد ﯾﺎ ﮔﺮوه ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﯾﺎ ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﻋﻤﻠﮑﺮد زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت‬

‫ﭼﺎرﭼﻮب روش ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪(LCA‬‬ ‫‪4‬‬

‫اﻟﺰاﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫‪1-4‬‬
‫ﺑﺮای اﺻﻮل و ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ISO 14040‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ و‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺰاﻣﺎت و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻣﻮارد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺎﻫﻪ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﯾﺴﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر رود‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭘﺎﯾﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺮای ﮐﻢ ﮐﺮدن ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ اﻣﺘﯿﺎز ﯾﺎ ﻋﺪد‬
‫ﮐﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪی ﮐﺎرﺑﺮد‬ ‫‪2-4‬‬
‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-2-4‬‬
‫ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﯾﮏ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺗﮑﺮاری ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‪ ،‬در ﺣﯿﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫‪2-2-4‬‬
‫در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﻔﺎف ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ؛‬
‫• دﻻﯾﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ؛‬
‫• ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ارﺗﺒﺎط دارد؛‬
‫• ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ اﺳﺖ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺟﻬﺖ اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫‪3-2-4‬‬
‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-3-2-4‬‬
‫در ﺗﻌﺮﯾﻒ داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﻔﺎف ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ؛‬
‫• ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﯾﺎ‪ ،‬درﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ؛‬
‫• واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی؛‬
‫• ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ؛‬

‫‪۸‬‬
 ‫• روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ؛‬
‫• روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و اﻧﻮاع ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ؛‬
‫• ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده؛‬
‫• اﻟﺰاﻣﺎت دادهﻫﺎ؛‬
‫• ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ؛‬
‫• ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺧﺘﯿﺎری؛‬
‫• ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎ؛‬
‫• اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯿﺖ دادهﻫﺎ؛‬
‫• اﻧﻮاع ﺑﺎزﻧﮕﺮیﻫﺎی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ‪ ،‬در ﺻﻮرت وﺟﻮد؛‬
‫• ﻧﻮع و ﻓﺮم ﮔﺰارش ﻻزم ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ ﯾﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻼحﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ دﻻﯾﻞ آنﻫﺎ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ در ﺑﻨﺪ ﻫﺎی ‪ 2-3-2-4‬اﻟﯽ ‪ 8-3-2-4‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺎرﮐﺮد و واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‬ ‫‪2-3-2-4‬‬
‫داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﯾﮏ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﮐﺎرﮐﺮد )وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮد( ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ‪ .‬واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪی ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻫﺪفﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﯾﮏ‬
‫واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻣﺮﺟﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﻧﺮﻣﺎﻟﯿﺰه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ )در‬
‫ﻣﻔﻬﻮم رﯾﺎﺿﯽ(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ واﺣﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﮐﺎرﮐﺮد)ﻫﺎ(ی ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎ واﺣﺪ)ﻫﺎی( ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﯾﮑﺴﺎن در ﻗﺎﻟﺐ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﻣﺮﺟﻊ ﮐﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ واﺣﺪﻫﺎی ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورده ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺬف ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ روش ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎرﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی دﯾﮕﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪﺗﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫‪3-3-2-4‬‬
‫‪ 1-3-3-2-4‬ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺑﺮﻗﺮاری ﻣﺮز‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وارد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺰﺋﯿﺎت واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺬف ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬دروﻧﺪادﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻌﻨﯽ‪-‬‬
‫داری در ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﻠﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮای ﺣﺬف ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ‪،‬‬
‫دروﻧﺪادﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﯿﺎن ﺷﻮد و دﻻﯾﻞ و ﻟﺰوم ﺣﺬف آنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۹‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺸﻤﻮل اﺗﺨﺎذ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺳﻄﺢ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﭼﺮﺧﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 2-3-3-2-4‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ‬
‫و ارﺗﺒﺎط دروﻧﯽ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﯾﮏ از واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﯿﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ‪:‬‬
‫• ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻮاد ﺧﺎم ﯾﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﯿﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫• ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺗﺒﺪﯾﻼت و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺴﻤﺘﯽ از واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ روی ﻣﯽدﻫﺪ‪،‬‬
‫• ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﯿﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﻧﻬﺎﯾﯽ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر اﯾﺪهآل‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ روﺷﯽ ﻃﺮحرﯾﺰی ﺷﻮد ﮐﻪ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ در ﻣﺮز آن‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮده و ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ردﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﮑﺮاری اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دروﻧﺪادﻫﺎ را ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )ﯾﺎ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ( ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫وارد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺸﺨﯿﺺ اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دادهﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫از ﺟﻤﻊ آوری دادهﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ در ﻃﻮل ﻣﺪت ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ )ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 4-3-3-4‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫ﺑﺮای دروﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺎده‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب اوﻟﯿﻪ دروﻧﺪادﻫﺎی ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬آﻏﺎز ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﮔﺰﯾﻨﺶ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ دروﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ از واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬اﻟﮕﻮ ﺷﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از دادهﻫﺎی ﺟﻤﻊآوری ﺷﺪه از ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﺧﺎص ﯾﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﺪف‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ دروﻧﺪادﻫﺎی ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ از واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی اﻧﺮژی ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی اﻧﺮژی ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﺤﻮﯾﻞ‬
‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺮژی اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪهی ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و اﻧﺮژی ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 3-3-3-2-4‬ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎن ﺑﺮ ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ اوﻟﯿﻪ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ و ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎر‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺮ روی ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎنﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ ارزﯾﺎﺑﯽ و در ﮔﺰارش‬
‫ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎنﺑﺮ‪ ،‬در ﮐﺎر ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی در ﻣﻮرد دروﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺮم‪ ،‬اﻧﺮژی و ﻣﻮارد ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اوﻟﯿﻪ دروﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺳﻬﻢ ﺟﺮم ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺣﺬف دروﻧﺪادﻫﺎی ﻣﻬﻢ از‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﺮژی و ﻣﻮارد ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎنﺑﺮ در‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺮم‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺮم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ درﺑﺮﮔﯿﺮی‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻤﺎم دروﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺎ ﺳﻬﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮی از درﺻﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺮای دروﻧﺪاد ﺟﺮم ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺪل ﺷﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۱۰‬‬
‫ب‪ -‬اﻧﺮژی‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ روش‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺮژی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﺪﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ‬
‫درﺑﺮﮔﯿﺮی ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻤﺎم دروﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺎ ﺳﻬﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮی از درﺻﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺮای دروﻧﺪادﻫﺎی‬
‫اﻧﺮژی ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل دارﻧﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -‬اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪ :‬ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﺑﺮ روی ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎنﺑﺮ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﺎﻣﻞ دروﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﻬﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻘﺪار اﺿﺎﻓﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه از ﮐﻤﯿﺖ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ دادهﻫﺎی اﻧﻔﺮادی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل دارﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ارﺗﺒﺎط زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﻪ ﻃﺮز ﺧﺎص اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎنﺑﺮ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺼﻔﯿﻪ ﭘﺴ‪Ĥ‬ب‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده در اﻋﻼﻣﯿﻪﻫﺎی ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﺮای اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺮم‪ ،‬اﻧﺮژی و ﻣﻌﯿﺎر اﻫﻤﯿﺖ‬
‫زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دروﻧﺪادﻫﺎ ﺳﻬﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫درﺻﺪ( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻞ آﻧﭽﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ آن ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬را دارا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم دروﻧﺪادﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه در ﻃﯽ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی اوﻟﯿﻪ اﻟﮕﻮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺪام دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ‪ ،‬ردﯾﺎﺑﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﮐﺎﻓﯽ و واﺿﺢ ﺗﺸﺮﯾﺢ‬
‫ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن دﯾﮕﺮ اﺟﺎزه دﻫﺪ ﺗﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ را دوﺑﺎره اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و اﻧﻮاع ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ‬ ‫‪4-3-2-4‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد ﮐﺪام ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی آﻧﻬﺎ در ﻃﻮل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت وارد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در‬
‫روشﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ‪-4‬‬
‫‪ 2-2-4‬ﺳﺎزﮔﺎری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع و ﻣﻨﺎﺑﻊ دادهﻫﺎ‬ ‫‪5-3-2-4‬‬
‫دادهﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺮای ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دارد‪ .‬اﯾﻦ دادهﻫﺎ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﻣﺤﻞﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ در ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﻤﻊآوری‪ ،‬ﯾﺎ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﻤﺎم دادهﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از دادهﻫﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪه‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﯾﺎ ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دروﻧﺪادﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﻧﺸﻮﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻠﺰات ﺣﺎﺻﻞ‬
‫از ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن ﯾﺎ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﯾﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻧﺮژی و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﮐﻤﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ روان‬
‫ﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ ﯾﺎ ﮐﻮدﻫﺎ(‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺴﻤﺘﯽ از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻫﻮا ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺮﺑﻦ ﻣﻮﻧﻮﮐﺴﯿﺪ‪ ،‬ﮐﺮﺑﻦ دیاﮐﺴﯿﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻮر اﮐﺴﯿﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺘﺮوژن اﮐﺴﯿﺪﻫﺎ و ﻏﯿﺮه ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۱۱‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ ﻫﻮا و ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺑﻪ آب و ﺧﺎک‪ ،‬ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی ﮐﻨﺘﺮل آﻟﻮدﮔﯽ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﻮﺟﺐ وارﻫﺎﯾﯽ از‬
‫ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﯾﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﺸﺮ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ دادهﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﻓﺮار‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﺷﺎﺧﺺ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﺤﺪود ﻧﺸﻮد‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫• اﮐﺴﯿﮋن ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز )‪(BOD‬‬
‫‪2‬‬
‫• اﮐﺴﯿﮋن ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز )‪(COD‬‬
‫‪3‬‬
‫• ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت آﻟﯽ ﻫﺎﻟﻮژن دار ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺬب )‪(AOX‬‬
‫‪4‬‬
‫• ﻣﻘﺪار ﮐﻞ ﻫﺎﻟﻮژن )‪(TOX‬‬
‫‪5‬‬
‫• ﻣﻮاد آﻟﯽ ﻓﺮار )‪(VOC‬‬
‫‪6‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬دادهﻫﺎی ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﻧﻮﻓﻪ و ارﺗﻌﺎش‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮاﻓﮑﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻮ و ﮔﺮﻣﺎی ﺗﻠﻒ ﺷﺪه ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺟﻤﻊآوری ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ‬ ‫‪6-3-2-4‬‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬ ‫‪1-6-3-2-4‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-6-3-2-4‬اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﭘﻮﺷﺶ زﻣﺎﻧﯽ‪ :‬ﻋﻤﺮ داده و ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ داده ﺟﻤﻊآوری ﺷﻮد؛‬
‫ب‪ -‬ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ :‬ﻣﺤﻞ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ دادهﻫﺎ از واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﻤﻊآوری ﺷﻮﻧﺪ؛‬
‫پ‪ -‬ﭘﻮﺷﺶ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی‪ :‬ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺧﺎص ﯾﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی؛‬
‫ت‪ -‬دﻗﺖ‪ :‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮی ﻣﻘﺎدﯾﺮ داده ﺑﺮای ﻫﺮ داده ﺑﯿﺎن ﺷﺪه )ﻣﺎﻧﻨﺪ وارﯾﺎﻧﺲ(؛‬
‫ث‪ -‬ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‪ :‬درﺻﺪ ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﺮآورد ﻣﯽﺷﻮد؛‬
‫ج‪ -‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮﺑﻮدن‪ :‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ ﺑﺮای ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از دادهﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺻﺤﯿﺢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ذیﻧﻔﻊ را ﻣﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪) .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ :‬ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ دوره زﻣﺎﻧﯽ و ﭘﻮﺷﺶ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی(‬
‫چ‪ -‬ﺳﺎزﮔﺎری‪ :‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ روشﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮای اﺟﺰای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪.‬‬
‫ح‪ -‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺠﺪد‪ :7‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ ﻧﺎﺣﯿﻪای ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره روشﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮔﺰارش ﺷﺪه در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﻣﺠﺪدا ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫خ‪ -‬ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﻫﺎ؛‬
‫د‪ -‬ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ اﻃﻼﻋﺎت )ﻣﺎﻧﻨﺪ دادهﻫﺎ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻫﺎ و ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ(‪.‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪1- Biochemical Oxygen Demand‬‬
‫‪2- Chemical Oxygen Demand‬‬
‫‪3- Absorbable Organic Halogen Compoundds‬‬
‫‪4- Total Halogen Content‬‬
‫‪5- Volite Organic Chemicals‬‬
‫‪6- Noise‬‬
‫‪7- Reproducibility‬‬

‫‪۱۲‬‬
‫ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﺮای اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯽ‬
‫دادهﻫﺎ ﮐﻪ در "اﻟﻒ" ﺗﺎ "د" ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ 3-6-3-2-4‬ﻧﺤﻮهی ﻋﻤﻞ ﺑﺎ دادهﻫﺎی ﻣﻔﻘﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﮔﺰارش ﺷﺪه ﮐﻪ دادهﻫﺎی ﻣﻔﻘﻮد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺤﻮهی ﻋﻤﻞ ﺑﺎ دادهﻫﺎی ﻣﻔﻘﻮد و ﺧﻼء‬
‫دادهﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫• ﯾﮏ داده "ﻏﯿﺮ ﺻﻔﺮ" ﮐﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫• ﯾﮏ داده "ﺻﻔﺮ" اﮔﺮ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫• ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﮔﺰارش ﺷﺪه از ﮐﺎر واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ‪.‬‬
‫ﮐﯿﻔﯿﺖ دادهﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ ﻫﺮ دو ﺟﻨﺒﻪ ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روشﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺟﻤﻊآوری و‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزی دادهﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫دادهﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﺧﺎص ﯾﺎ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦﻫﺎی ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮای واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺟﺮم و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی اﻧﺮژی را در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ اﺟﺮا ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ‪ 4-3-3-4‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن‪ ،‬دادهﻫﺎی‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﺧﺎص ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮای واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای دروﻧﺪادﻫﺎ و‬
‫ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ‬ ‫‪7-3-2-4‬‬
‫در ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای‪ ،‬ﺗﻌﺎدل ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ روﺷﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی ﯾﮑﺴﺎن و ﻣﻼﺣﻈﺎت روشﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻌﺎدل ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮد‪ ،‬ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ‬
‫دادهﻫﺎ‪ ،‬روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮ روی ارزﯾﺎﺑﯽ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﮔﺰارش ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﺮای اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺮﻓﯿﻦ ذﯾﻨﻔﻊ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﺮای اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺮا ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ‬ ‫‪8-3-2-4‬‬
‫داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮارد زﯾﺮ را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫• اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺿﺮورت دارد و در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪،‬‬
‫• ﻧﻮع ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ) ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 6‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪،‬‬
‫• ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎزﻧﮕﺮی را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺳﻄﺢ ﺧﺒﺮﮔﯽ آﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬ ‫‪3-4‬‬
‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-3-4‬‬

‫‪۱۳‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻃﺮح ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ را ﺟﻬﺖ اﺟﺮای ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬در ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮای ﻃﺮح ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ‪ 1‬اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد )ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﮑﺮاری در ﺷﮑﻞ ‪1‬‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ‬ ‫‪2-3-4‬‬
‫‪ 1-2-3-4‬داده ﻫﺎی ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﮐﻪ در ﺳﯿﺎﻫﻪ وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮاﯾﻨﺪی ﮐﻪ در ﻣﺮز‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻊآوری ﺷﻮد‪ .‬دادهﻫﺎی ﺟﻤﻊآوری ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﻮاه اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﯾﺎ ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﮐﻤﯽ ﮐﺮدن دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﯾﮏ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ دادهﻫﺎ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻤﻊآوری ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺟﻊ آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای آن دادهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮای ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ‪،‬‬
‫ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دادهﻫﺎ ﺟﻤﻊ آوری ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ درﺑﺎره ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ اﺷﺎره ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ دادهﻫﺎ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ را ﺑﺮآورده ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺧﻄﺮ ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻢﻫﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮارد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎرش ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﻪﮔﺬاری ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﺠﺪد از دادهﻫﺎی ﺟﻤﻊآوری ﺷﺪه( ﺷﺮح ﻫﺮ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎﺋﯽﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ درﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪهی ﻣﺤﻞﻫﺎی ﮔﺰارشدﻫﯽ و ﻣﺮﺟﻊﻫﺎی ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‬
‫ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ درک ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و ﺳﺎزﮔﺎر از ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ‬
‫اﻟﮕﻮﺳﺎزی ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮیﻫﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-2-3-4‬اﯾﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮیﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫• ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻤﻮدارﻫﺎی ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﮐﻪ ﻃﺮح ﮐﻠﯽ ﻫﻤﻪ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﻟﮕﻮ ﺷﺪه را ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ اراﺋﻪ دﻫﺪ؛‬
‫• ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺟﺰﺋﯿﺎت واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ؛‬
‫• ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺮدن ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ و دادهﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺮای ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ؛‬
‫• ﺗﻬﯿﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪه واﺣﺪﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده؛‬
‫• ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ و ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﻫﻤﻪ دادهﻫﺎ؛‬
‫• ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ ﺑﺮای ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﺮدن واﺿﺢ در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﯽﻗﺎﻋﺪﮔﯽﻫﺎ ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﻮارد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ دادهﻫﺎی ﻓﺮاﻫﻢﺷﺪه‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی ﺟﻤﻊ آوری داده ﻫﺎ در ﭘﯿﻮﺳﺖ "اﻟﻒ" اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 3-2-3-4‬ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﻋﻤﺪهای ﮐﻪ دادهﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ آن ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫• دروﻧﺪادﻫﺎی اﻧﺮژی‪ ،‬دروﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺎده ﺧﺎم‪ ،‬دروﻧﺪادﻫﺎی ﮐﻤﮑﯽ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ دروﻧﺪادﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪،‬‬

‫‪۱۴‬‬
 ‫• ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﺤﺼﻮلﻫﺎ و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‪،‬‬
‫• وارﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻫﻮا‪ ،‬آب و ﺧﺎک‪،‬‬
‫• ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪.‬‬
‫در داﺧﻞ اﯾﻦ ﻋﻨﺎوﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دادهﻫﺎی ﻣﻨﻔﺮد ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪی ﮐﺎرﺑﺮد‬

‫آﻣﺎدهﺳﺎزی ﺑﺮای ﺟﻤﻊ آوری دادهﻫﺎ‬

‫ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی ﺟﻤﻊآوری داده ﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺷﺪه ﺟﻤﻊآوری داده‬

‫ﺟﻤﻊ آوری دادهﻫﺎ‬

‫دادهﻫﺎی ﺟﻤﻊآوری ﺷﺪه‬

‫ﺻﺤﻪ ﮔﺬاری دادهﻫﺎ‬

‫دادهﻫﺎی ﺻﺤﻪﮔﺬاری ﺷﺪه‬

‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد و‬ ‫ارﺗﺒﺎط دادن داده ﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬
‫ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ‬
‫دادهﻫﺎی ﺻﺤﻪ ﮔﺬاری ﺷﺪه در واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬

‫ارﺗﺒﺎط دادهﻫﺎ ﺑﻪ واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‬

‫دادهﻫﺎی ﺻﺤﻪ ﮔﺬاری ﺷﺪه در واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‬

‫ﮔﺮدآوری دادهﻫﺎ‬

‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه‬ ‫دادهﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ ﯾﺎ‬

‫واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﻻزم‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه‬

‫ﺷﮑﻞ‪ -1‬روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دادهﻫﺎ‬ ‫‪3-3-4‬‬
‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-3-3-4‬‬

‫‪۱۵‬‬
‫ﺗﻤﺎم روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ روﺷـﻨﯽ ﺑﯿـﺎن و ﺗـﺸﺮﯾﺢ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ واﻗﻌﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﺮدن اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﺑـﺮای‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺑﺮق ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺮق‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن اﺣﺘﺮاق ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻠﻔـﺎت ﺗﻮزﯾـﻊ ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮاق )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﮔﺎز ﯾﺎ زﻏﺎل ﺳـﻨﮓ( ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﺿﺮب ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎی اﺣﺘﺮاق ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﺑﻪ دروﻧﺪاد ﯾﺎ ﺑﺮوﻧﺪاد اﻧﺮژی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﮔﺰارش ﺷﻮد ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎی ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮای ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ در ﺑﻨﺪﻫﺎی ‪ 2-3-3-4‬اﻟﯽ ‪-2-3-4‬‬
‫‪ 4‬و ﺑﻨﺪ ‪ 4-3-4‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺤﻪ ﮔﺬاری دادهﻫﺎ‬ ‫‪2-3-3-4‬‬
‫در ﻃﻮل ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮ روی ﺻـﺤﺖ دادهﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﺎﯾﯿـﺪ و ﻓـﺮاﻫﻢ ﮐـﺮدن‬
‫ﺷﻮاﻫﺪی دال ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯽ داده ﺑﺮای ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺻﺤﻪﮔﺬاری ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﻮاردی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮازﻧﻪ ﺟﺮم‪ ،‬ﻣﻮازﻧﻪ اﻧﺮژی و‪/‬ﯾﺎ ﺗﺠﺰﯾـﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞﻫـﺎی‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی اﻧﺘﺸﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺮ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻘﺎء ﺟﺮم و اﻧﺮژی ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮازﻧﻪ‬
‫ﺟﺮم و اﻧﺮژی‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻔﯿﺪی از ﺻﺤﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺸﺮﯾﺢ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬دادهﻫﺎی ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه‬
‫از ﭼﻨﯿﻦ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺻﺤﻪﮔﺬاری‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻏﯿﺮﻣﺘﻌﺎرف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دادهﻫﺎی ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﻻزم دارد ﮐﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب دادهﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 5-3-2-4‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ارﺗﺒﺎط دادن دادهﻫﺎ ﺑﺎ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ و واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‬ ‫‪3-3-3-4‬‬
‫ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪ .‬دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﮐﻤﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ‪-‬واﺣﺪﻫﺎ‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻤﻮدار ﮔﺮدش ﮐﺎر و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﺑﯿﻦ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﺗﻤﺎم واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ ﺑـﻪ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ در دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﺗﻤﺎم ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﺑـﻪ واﺣـﺪ ﮐـﺎرﮐﺮدی‬
‫ارﺟﺎع داده ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮدآوری دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ دﻗﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﺳـﻄﺢ‬
‫ﮔﺮدآوری ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ دادهﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﮔﺮدآوری ﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﻮاد ﻣﻌـﺎدل‪،‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮔﺮدآوری ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫آن ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﻮاد ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫‪4-3-3-4‬‬

‫‪۱۶‬‬
‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺗﮑﺮاری ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎی اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه در ﺧﺼﻮص دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ‬
‫و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻫﻤﯿﺖ آﻧﻬﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺣـﺴﺎﺳﯿﺖ اوﻟﯿـﻪ ﺧﻼﺻـﻪ ﺷـﺪه در ﺑﻨـﺪ‬
‫‪ 3-3-2-4‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮز اوﻟﯿﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻘﺘﻀﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎنﺑﺮ ﮐﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ داﻣﻨﻪ‬
‫ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﻬﺒﻮد و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣـﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﺣﺬف ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾـﺎ واﺣـﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨـﺪﻫﺎی ﮐـﻢ اﻫﻤﯿـﺖ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ ﺗﺠﺰﯾـﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬
‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫• ﺣﺬف دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻢاﻫﻤﯿﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫• وارد ﮐﺮدن واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺗﺠﺮﯾـﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ اﻫﻤﯿﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮای ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﻋﻨﺎوﯾﻦ دادهﻫﺎ ﺑﻪ دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪادی ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‬
‫ﮐﻪ در ﻫﺪف ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻬﻢ ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺨﺼﯿﺺ‬ ‫‪4-3-4‬‬
‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-4-3-4‬‬
‫دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻣـﺴﺘﻨﺪ و واﺿـﺢ‪ ،‬ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ‬
‫روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﯾﮏ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎدل دروﻧـﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧـﺪادﻫﺎی آن‬
‫واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺮﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر روﺷﻦ ﮐﺮدن ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻧﺤﺮاف از روﯾﮑﺮد اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ‬ ‫‪2-4-3-4‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺳﻬﯿﻢ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺤﺼﻮل را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ روش اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫دار ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در زﯾﺮﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﭙﺮدازد‪:1‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﮔﺎم ‪ :1‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮاﯾﻨﺪی ﮐﻪ ﻗـﺮار اﺳـﺖ ﺑـﻪ دو ﯾـﺎ ﭼﻨـﺪ زﯾـﺮ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ ﺗﺨـﺼﯿﺺ داده ﺷـﻮد‪ ،‬و‬
‫ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ اﯾﻦ زﯾﺮﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫‪ -٢‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر وارد ﮐﺮدن ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫـﻢ‪-‬ﻣﺤـﺼﻮﻻت‪ ،‬ﺑـﺎ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﻨﺪ ‪3-3-2-4‬‬
‫ب‪ -‬ﮔﺎم‪ :2‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺨـﺼﯿﺺ اﺟﺘﻨـﺎبﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬دروﻧـﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧـﺪادﻫﺎی ﺳﯿـﺴﺘﻢ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﯾﺎ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﺑﻪ روﺷﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد ﮐﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﺪ‪،‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪ -1‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ،‬ﮔﺎم ‪ 1‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۱۷‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ روﺷـﯽ را ﮐـﻪ دروﻧـﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧـﺪادﻫﺎ در آن ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﮐﻤـﯽ در‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﯾﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎی ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -‬ﮔﺎم ‪ :3‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﯾﻪای ﺑﺮای ﺗﺨـﺼﯿﺺ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬دروﻧﺪادﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎ ﺑﻪ روﺷﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐـﻪ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﺑﯿﻦ ﻫﻢ‪-‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ارزش اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ ﺗﺎ اﻧﺪازهای از ﻫﻢ‪-‬ﻣﺤﺼﻮل و ﻗﺴﻤﺘﯽ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﻦ ﻫﻢ‪-‬ﻣﺤﺼﻮل و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن دروﻧـﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧـﺪادﻫﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﻫـﻢ‪-‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﮑـﺴﺎن‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻪ ﺳﯿـﺴﺘﻢ را ﺗـﺮک ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﯿﺎﻧﯽ ﯾﺎ دوررﯾﺨﺘﻨﯽ( در اﯾﻦ ﺻﻮرت روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨـﺼﯿﺺ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣـﺸﺎﺑﻪ ﺑـﺎ‬
‫روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻت ورودی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻮازﻧﻪ ﻣﺎده ﺑﯿﻦ دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨـﺼﯿﺺ‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی اﺳﺎﺳﯽ دروﻧﺪاد ‪ /‬ﺑﺮوﻧﺪاد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 3-4-3-4‬روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد و ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬در ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد‪ ،‬ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺎده و ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ اﻧﺮژی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 1-3-4-3-4‬اﺻـﻮل و روشﻫــﺎی اﺟﺮاﯾــﯽ ﺗﺨــﺼﯿﺺ ﺑﯿـﺎن ﺷــﺪه در ﺑﻨــﺪ ‪ 1-4-3-4‬و ‪ 2-4-3-4‬ﺑــﺮای‬
‫وﺿﻌﯿﺖﻫﺎی اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد و ﺑﺎرﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﺧﻮاص ذاﺗﯽ ﻣﻮاد ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺑﺮای ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺑﺎزﯾـﺎﺑﯽ ﺑـﯿﻦ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل اﺻﻠﯽ و ﺛﺎﻧﻮی‪ ،‬ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻬﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن از رﻋﺎﯾـﺖ اﺻـﻮل ﺗﺨـﺼﯿﺺ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑﻨـﺪ‬
‫‪ 2-4-3-4‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 2-3-4-3-4‬ﺑﺎوﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت اﺿﺎﻓﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪:‬‬
‫• اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد و ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻤﭙﻮﺳﺖ ﮐﺮدن‪ ،1‬ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ اﻧﺮژی و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد و ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ( ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی اﺳﺘﺨﺮاج و ﻓﺮاوری ﻣﻮاد ﺧﺎم و دوررﯾﺰی ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﺤـﺼﻮﻻت در ﺑـﯿﺶ از‬
‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬
‫• اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد و ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻮاص ذاﺗﯽ ﻣﻮاد را ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ؛‬
‫• ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺮزﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎی وﯾﮋهای‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪1- Composting‬‬

‫‪۱۸‬‬
‫‪ 3-3-4-3-4‬ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد و ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮاﺳﺖ‪ .‬ﮐـﺎرﺑﺮد‬
‫ﺑﺮﺧﯽ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ در ﺷﮑﻞ ‪ 2‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ آورده ﺷﺪه و در زﯾﺮ ﺗﻮﺿـﯿﺢ داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫روﺷﻦ ﺷﻮد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﺑﺎﻻ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﯾﮏ روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﺎ ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮای ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺤﺼﻮل ﭼﺮﺧﻪ ﺑـﺴﺘﻪ ﮐـﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎ ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺎز ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﺧﻮاص ذاﺗﯽ ﻣﺎده ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺷـﺪه‬
‫روی ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاردی ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪ ،‬ﭼﻮن اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺛﺎﻧﻮی‬
‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﻧﻮ )اوﻟﯿﻪ( ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده اوﻟﯿـﻪ از ﻣـﻮاد ﻧـﻮ در ﺳﯿـﺴﺘﻢﻫـﺎی‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﭼﺮﺧﻪ‪-‬ﺑﺎز ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﭼﺮﺧﻪ‪-‬ﺑﺎز ﺑﯿﺎن ﺷﺪه در ﻗـﺴﻤﺖ "ب" اداﻣـﻪ‬
‫ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﯾﮏ روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﭼﺮﺧﻪ‪-‬ﺑﺎز ﺑﺮای ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭼﺮﺧﻪ‪-‬ﺑﺎز ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود ﮐـﻪ ﻣـﻮاد‬
‫در آن ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﺧﻮاص ذاﺗﯽ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-3-4-3-4‬روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ در ﻣﻮرد واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﻣـﺸﺘﺮک ذﮐـﺮ ﺷـﺪه در ﺑﻨـﺪ‬
‫‪ 3-4-3-4‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺗﺨﺼﯿﺺ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﺧﻮاص ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺮم(؛‬
‫• ارزش اﻗﺘﺼﺎدی )ﻣﺎﻧﻨﺪ ارزش ﺗﺠﺎری ﻣﺎده ﻗﺮاﺿﻪ ﯾﺎ ﻣﺎده ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ارزش ﺗﺠﺎری‬
‫ﻣﺎده اوﻟﯿﻪ(؛ ﯾﺎ‬
‫• ﺗﻌﺪاد اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎی ﺑﻌﺪی از ﻣﻮاد ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه )ﺑﻪ ‪ ISO/TR 14049‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪.‬‬

‫روﺷﻬﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﺮای‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻓﻨﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل‬

‫ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﻣﺎده از ﯾـﮏ ﺳﯿـﺴﺘﻢ ﻣﺤـﺼﻮل در‬
‫ﻣــﺎده ﺑــﺪون ﺗﻐﯿﯿــﺮات در ﺧــﻮاص‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ‬
‫ذاﺗﯽ ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ‬ ‫ﺑﺎز‬

‫ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺎز‬ ‫ﭼﺮﺧﻪ‬

‫ﻣﺎدهی ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ را‬ ‫ﻣﺎده از ﯾـﮏ ﺳﯿـﺴﺘﻢ ﻣﺤـﺼﻮل در‬
‫در ﺧﻮاص ذاﺗﯽ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل دﯾﮕـﺮی ﺑﺎزﯾﺎﻓـﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ -2‬ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻨﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل و روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﺮای ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ‬

‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )‪(LCIA‬‬ ‫‪4-4‬‬

‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-4-4‬‬

‫‪۱۹‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت از ﺳﺎﯾﺮ ﻓﻨﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﻋﻤﻠﮑـﺮد زﯾـﺴﺖﻣﺤﯿﻄـﯽ‪ ،‬ارزﯾـﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣـﺪ زﯾـﺴﺖ‬
‫ﻣﺤﯿﻄﯽ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﮏ روﯾﮑﺮد ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮ اﺳـﺎس واﺣـﺪ ﮐـﺎرﮐﺮدی اﺳـﺖ‪ .‬ارزﯾـﺎﺑﯽ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺮدآوری ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﯾﺮ ﻓﻨﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿـﺎت‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ‬
‫دﻗﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿـﺎت ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﺮاﺣـﻞ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از ﻗﻠﻢ اﻓﺘﺎدﮔﯽﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ زﯾﺮ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ دادهﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ ،‬ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت دادهﻫﺎی ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎن ﺑﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮرد ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ‬
‫از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷـﺎﺧﺺ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣـﺪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫پ‪ -‬اﯾﻦ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑـﻪ دﻻﯾـﻞ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ واﺣـﺪ ﮐـﺎرﮐﺮدی‬
‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ وﺳﻌﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺠﻤﻊ و ﺗﺨﺼﯿﺺ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻤﻊآوری ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮای ردهﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻟﺰاﻣﯽ و اﺧﺘﯿﺎری اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻟﺰاﻣﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬ ‫‪2-4-4‬‬
‫‪ 1-2-4-4‬ﮐﻠﯿﺎت‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻟﺰاﻣﯽ زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫• اﻧﺘﺨﺎب رده ﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی؛‬
‫• اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه )ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی(؛‬
‫• ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده )وﯾﮋهﺳﺎزی(‪.‬‬
‫‪ 2-2-4-4‬اﻧﺘﺨﺎب رده ﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی‬
‫‪ 1-2-2-4-4‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی در ارزﯾﺎﺑﯽ ﯾـﮏ ﭼﺮﺧـﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺟﺪﯾﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﯾﺎدآوری‪-‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ در ‪ ISO/TR 14047‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺎﻣﯽ درﺳﺖ و ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨـﻪ ارزﯾـﺎﺑﯽ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺎﻣﻌﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤـﺼﻮل ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۲۰‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻫﺮﺷـﺎﺧﺺ رده ﻣـﺮﺗﺒﻂ‬
‫اﺳﺖ و ﭘﺎﯾﻪای را ﺑﺮای ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮای ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺮ رده در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻏﯿﺮ از ﺟﺮم و دادهﻫﺎی ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺮژی ﮐﻪ در ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت وارد ﺷـﺪه‬
‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﯿﻦ( ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ارﺗﺒﺎط آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده ﯾﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾـﮋه‪-‬‬
‫ﺳﺎزی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی‬
‫ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣـﻮارد ﺟﺪﯾـﺪی ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺟﺪﯾﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫـﺎی‬
‫اﯾﻦ زﯾﺮﺑﻨﺪ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 3‬ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده را ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ اﺳﺘﻮار اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧـﺸﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬رده‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪ"اﺳﯿﺪی ﮐﺮدن" در ﺷﮑﻞ ‪ 3‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫـﺮ رده ﭘﯿﺎﻣـﺪ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯿـﺴﻢ زﯾـﺴﺖ‬
‫ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺧﻮد را دارد‪.‬‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾـﺴﺖﻣﺤﯿﻄـﯽ را ﺑـﺎ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ارﺗﺒـﺎط ﺑـﯿﻦ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺳـﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت‪،‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی( اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑـﺮای‬
‫ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﮐﻠﯿﻪ ﻓﺮاﯾﻨـﺪﻫﺎی زﯾـﺴﺖﻣﺤﯿﻄـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-2-2-4-4‬ﺑﺮای ﻫﺮ رده ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬اﺟﺰاء ﻻزم ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی( اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‪،‬‬
‫• ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺎﺧﺺ رده ﺑﺮای ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی( اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده اراﺋﻪ ﺷﺪه‪،‬‬
‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ رده اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه و ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی( اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه‪،‬‬
‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی و ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی‪.‬‬
‫اﯾﻦ روش اﺟﺮاﺋﯽ‪ ،‬ﺟﻤﻊآوری‪ ،‬ﺗﺨﺼﯿﺺ و اﯾﺠﺎد اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺳـﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت را‬
‫آﺳﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺺﺗﺮ ﺷﺪن ﻋﻠﻤﯽ و ﺻﺤﺖ ﻓﻨﯽ‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎبﻫـﺎی ارزﺷـﯽ و ﻣﯿـﺰان‬
‫درﺳﺘﯽ اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ رده ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻃﻮل ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﻫﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫و ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی( اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد )ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ 3‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪ .‬ﺟﺪول ‪ 1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﻋﺒﺎرات‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺎدآوری‪ -‬ﻣﺜﺎلﻫﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ در ‪ ISO/TR 14047‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮارد ﻣﺮﺗﺒﻂ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ درﺟﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده و ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﻮﻧﺪ زﯾﺎد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﯾﺎ ﮐﻢ‪.‬‬

‫‪۲۱‬‬
 ‫ﻣﺜﺎلﻫﺎ‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫‪ SO2, HCl‬و ﻏﯿﺮه‬
‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی(‬

‫اﺳﯿﺪی ﮐﺮدن‬ ‫رده ﭘﯿﺎﻣﺪ‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﺴﺒﺖ داده‬
‫اﻧﺘﺸﺎر اﺳﯿﺪی ﮐﻨﻨﺪه‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻪ رده ﭘﯿﺎﻣﺪ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‬

‫)‪ NOx, SO2‬وﻏﯿﺮه ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﯿﺪی‬ ‫اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی‬

‫ﮐﺮدن ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه(‬
‫رﻫﺎﺳﺎزی ﭘﺮوﺗﻮن ) ‪ H+‬آﺑﯽ(‬ ‫ﺷﺎﺧﺺ رده‬
‫ﻣﻮارد ﻣﺮﺗﺒﻂ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‬

‫‪-‬ﺟﻨﮕﻞ‬
‫‪-‬ﻧﺒﺎت‬ ‫ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‬
‫‪-‬ﻏﯿﺮه‬

‫ﺷﮑﻞ‪ -3‬ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده‬

‫ﺟﺪول‪ -1‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از واژﮔﺎن‬

‫ﻣﺜﺎل‬ ‫واژه‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ آب وﻫﻮا‬ ‫رده ﭘﯿﺎﻣﺪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮔﺎز ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ای ﺑﺮ واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫اﻟﮕﻮی ﭘﺎﯾﻪ ‪ 100‬ﺳﺎﻟﻪ داﺧﻠﯽ ﻫﯿﺌﺖ ﺑﯿﻦ دول ﺗﻐﯿﯿﺮ آب و ﻫﻮا‬ ‫اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی‬
‫ﻧﯿﺮوی ﺗﺎﺑﺶ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ )وات ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‬ ‫ﺷﺎﺧﺺ رده‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮔﺮم ﺷﺪن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﻫﺮ ﮔﺎز ﮔﻠﺨﺎﻧﻪای)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ‪-CO2‬ﻣﻌﺎدل ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﮔﺎز(‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ وﯾﮋهﺳﺎزی‬
‫ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ‪-CO2‬ﻣﻌﺎدل در واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎﺧﺺ رده‬
‫ﺻﺨﺮهﻫﺎی ﻣﺮﺟﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻞ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‬
‫ﻧﯿﺮوی اﺷﻌﻪ ﻓﺮو ﺳﺮخ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﺛﺮات ﺑﺎﻟﻘﻮه روی آب و ﻫﻮا‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺬب ﮔﺮﻣﺎی ﺟﻮی‬ ‫ﻣﻮارد ﻣﺮﺗﺒﻂ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﺘﺸﺎر و ﺗﻮزﯾﻊ ﮔﺮﻣﺎ در ﻃﻮل زﻣﺎن اﺳﺖ‬
‫‪ 3-2-2-4-4‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﻨﺪ ‪ ،1-2-2-4-4‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎب ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪۲۲‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﻧﻈﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﯾﮏ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻣﻮﺳﺴﻪ ذیﺻﻼح ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﺎﯾﯿﺪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬
‫ب‪ -‬ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧﺪاد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻘﻄﻪ‬
‫)ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی( اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده از ﻣﯿﺎن ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﻫﺮ رده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺎدﯾﺮ و ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ در ﻃﻮل اﻧﺘﺨﺎب ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﮐﻤﯿﻨﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫ت‪ -‬در ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﺷﻤﺎرش ﻣﻀﺎﻋﻒ اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن و‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺮﻃﺎنزا ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫ث‪ -‬اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺮای ﻫﺮ ﺷﺎﺧﺺ رده ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ‬
‫زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ و ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﺠﺪﯾﺪﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﮔﺴﺘﺮهای ﮐﻪ اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی و ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫چ‪ -‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﻧﻈﺮ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ و ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻓﻀﺎﯾﯽ و زﻣﺎﻧﯽ اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ رده‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻗﺴﻤﺘﯽ از‬
‫اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-2-2-4-4‬ارﺗﺒﺎط زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﺷﺎﺧﺺ رده ﯾﺎ اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺎ واژﮔﺎن زﯾﺮ‬
‫ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﺺ رده ﺑﺮای اﻧﻌﮑﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪ‪-‬‬
‫ﻫﺎی( اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ از ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯿﺖ؛‬
‫ب‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ دادهﻫﺎی زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﯾﺎ اﻃﻼﻋﺎت اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی(‬
‫اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• وﺿﻌﯿﺖ ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی( اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‪،‬‬
‫• اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﺪه در ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‪،‬‬
‫• ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ و ﻣﻘﯿﺎس‪،‬‬
‫• ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺪت زﻣﺎن‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﺎری‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪاری‪ ،‬زﻣﺎنﺑﻨﺪی و ﻏﯿﺮه‪،‬‬
‫• ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮی ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪،‬‬
‫• ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‪.‬‬

‫اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه )ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی(‬ ‫‪3-2-4-4‬‬

‫‪۲۳‬‬
‫اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ روش زﯾﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ در ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻃﻮر دﯾﮕﺮی اﻟﺰام ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ رده ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﻨﺤﺼﺮ اﺳﺖ؛‬
‫ب‪ -‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ رده ﭘﯿﺎﻣﺪ ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻫﺎی ﻣﻮازی )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺜﺎل‪ SO2 :‬ﺑﯿﻦ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن و‬
‫اﺳﯿﺪی ﮐﺮدن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد(‪،‬‬
‫• اﺧﺘﺼﺎص ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎی زﻧﺠﯿﺮهای )ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺜﺎل‪ NOx :‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ازن در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ و اﺳﯿﺪی ﮐﺮدن‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺷﻮد(‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده )وﯾﮋهﺳﺎزی(‬ ‫‪4-2-4-4‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ وﯾﮋهﺳﺎزی ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﮔﺮدآوری ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه در ردهﻫﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ از ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﻋﺪدی اﺳﺖ‪.‬‬
‫روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺪار و ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ اﮔﺮ دادهﻫﺎ از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊآوری ﻣﺠﺪد دادهﻫﺎ‬
‫ﯾﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪی ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮای ﯾﮏ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ و اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی و ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی دارد‪ .‬ﺗﻌﺪاد و ﻧﻮع ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎی ﺳﺎده ﺷﺪه و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده در اﻟﮕﻮی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺮای ﺷﺎﺧﺺ رده ﻣﺎﺑﯿﻦ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﯾﮏ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎدﮔﯽ و درﺳﺘﯽ اﻟﮕﻮی وﯾﮋﺳﺎزی وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼف در ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده در ﻣﯿﺎن ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﺑﺮ درﺳﺘﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﺧﺘﻼف در‬
‫• ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎی زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده ‪،‬‬
‫• ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی ﻓﻀﺎﯾﯽ و زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﭘﺎﯾﺪاری ﯾﮏ ﻣﺎده در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪،‬‬
‫• ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی ﭘﺎﺳﺦ‪.‬‬
‫دادهﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ درﺑﺎره ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﺎﻟﯿﺰﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی دادهﻫﺎ ﭘﺲ از وﯾﮋهﺳﺎزی‬ ‫‪5-2-4-4‬‬

‫ﭘﺲ از وﯾﮋهﺳﺎزی و ﻗﺒﻞ از ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺧﺘﯿﺎری ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ‪ ،3-4-4‬دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﻮﺳﻂ‪:‬‬
‫• ﮔﺮدآوری ﻣﺠﺰای ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺮای رده ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﯿﺎﻣﺪ‬
‫ارﺟﺎع ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﮑﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪،‬‬

‫‪۲۴‬‬
‫• ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ارﺗﺒﺎط زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪،‬‬
‫• ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از داده ﻫﺎ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی اوﻟﯿﻪ را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺧﺘﯿﺎری ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬ ‫‪3-4-4‬‬
‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-3-4-4‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ‪ 2-2-4-4‬ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺧﺘﯿﺎری و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪه در زﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﻧﺮﻣﺎل ﺳﺎزی‪ :1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺪازه ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺟﻊ؛‬
‫ب‪ -‬ﮔﺮوه ﺑﻨﺪی‪ :2‬ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن و در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ؛‬
‫پ‪ -‬وزندﻫﯽ‪ :3‬ﺗﺒﺪﯾﻞ و در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﮔﺮدآوری ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ در ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻟﻔﻪ‪-‬‬
‫ﻫﺎی ﻋﺪدی ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ؛ دادهﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻗﺒﻞ از وزن دادن در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ت‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ‪ :‬درک ﺑﻬﺘﺮی از ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻮدن ﺟﻤﻊآوری ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺧﺘﯿﺎری ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﭼﺎرﭼﻮب‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﻮد و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﮔﺰارش‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد و اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎی ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی‪ ،‬ﮔﺮوه ﺑﻨﺪی و وزن دﻫﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮده و ﮐﺎﻣﻼ ﺷﻔﺎف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم روشﻫﺎ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی‬ ‫‪2-3-4-4‬‬
‫ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪی اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺟﻊ‬ ‫‪1-2-3-4-4‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی ﺑﺮای درک ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯿﺰان ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ اﺧﺘﯿﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎریﻫﺎ‪،‬‬
‫• ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن و ارﺗﺒﺎط دادن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ‪،‬‬
‫• ﺗﻬﯿﻪ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ اﺿﺎﻓﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﮔﺮوه ﺑﻨﺪی‪ ،‬وزن دﻫﯽ ﯾﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪.‬‬
‫ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎﺧﺺ را ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی آن ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﻣﺮﺟﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‬ ‫‪2-2-3-4-4‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺮﺟﻊ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫• ﺗﻤﺎم دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺳﻄﺢ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪای‪ ،‬ﻣﻠﯽ ﯾﺎ‬
‫ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫______________________________________________________________‬
‫‪1-Normalization‬‬
‫‪2- Grouping‬‬
‫‪3- Weighting‬‬

‫‪۲۵‬‬
 ‫• ﺗﻤﺎم دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ ﺑﺮای ﺳﻄﺢ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺳﺮاﻧﻪ ﯾﺎ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﺸﺎﺑﻪ‪،‬‬
‫• دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﯾﮏ ﺳﻨﺎرﯾﻮی آﻏﺎزﯾﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪه‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺎزﮔﺎری ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﯽ و زﻣﺎﻧﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ‬
‫زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺮﺟﻊ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت را ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺟﺒﺎری ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﯽ درﺑﺎره‬
‫اﻧﺘﺨﺎب داده ﻣﺮﺟﻊ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊآوری ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﮑﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوهﺑﻨﺪی‬ ‫‪3-3-4-4‬‬
‫ﮔﺮوهﺑﻨﺪی‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص دادن ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن و‪/‬ﯾﺎ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﺑﻨﺪی ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ اﺧﺘﯿﺎری‬
‫ﺑﺎ دو روش اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﺳﻤﯽ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﻮﺳﻂ وﯾﮋهﺳﺎزی دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ‬
‫ﯾﺎ ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪای‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ(‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫• رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ) ﻣﺎﻧﻨﺪ اوﻟﻮﯾﺖ زﯾﺎد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﮐﻢ(‪.‬‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮاد‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و اﻧﺠﻤﻦﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺮفﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺮﻣﺎل‬
‫ﺷﺪه ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺘﻔﺎوت دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫وزندﻫﯽ‬ ‫‪4-3-4-4‬‬
‫وزندﻫﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻟﻔﻪ‪-‬‬ ‫‪1-4-3-4-4‬‬
‫ﻫﺎی ﻋﺪدی ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺪار )ﻋﺪدی( اﺳﺖ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدآوری ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ وزندﻫﯽ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وزن دﻫﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ اﺧﺘﯿﺎری‪ ،‬ﺑﺎ دو روش اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪2-4-3-4-4‬‬
‫• ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه وزن دﻫﯽ ‪،‬‬
‫• ﮔﺮدآوری ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه از ﻣﯿﺎن رده ﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ وزندﻫﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺪار اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و ﭘﺎﯾﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﻓﺮاد‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و اﻧﺠﻤﻦ ﻫﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺮفﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺨﺘﻠﻒ وزندﻫﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪ وزن دﻫﯽ و روشﻫﺎی وزن دﻫﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺪار ﻣﺨﺘﻠﻒ و روشﻫﺎی وزن دﻫﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﯿﺰ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۲۶‬‬
‫‪ 3-4-3-4-4‬دادهﻫﺎ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از وزن دﻫﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ وزن دﻫﯽ در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫• ﻣﺒﺎدﻟﻪﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮﻧﺪه ﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫• ﮐﺎرﺑﺮان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ وﺳﻌﺖ و ﮐﻠﯿﺎت ﻧﺘﺎﯾﺞ را درک ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﯿﻔﯽ داده ﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬ ‫‪4-4-4‬‬
‫‪ 1-4-4-4‬ﻓﻨﻮن و اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﯽﺗﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ذﯾﻞ ﺑﻪ درک ﺑﻬﺘﺮ اﻫﻤﯿﺖ‪ ،‬ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ و‬
‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﯿﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫• ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﻣﻌﻨﯽ داری وﺟﻮد دارد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪،‬‬
‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺟﺰﺋﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫• راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﮑﺮار ﺷﻮﻧﺪه ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪.‬‬
‫ﻧﯿﺎز ﺑﻪ روشﻫﺎ و ﻓﻨﻮن و اﻧﺘﺨﺎب آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ و ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻻزم ﺑﺮای اﺟﺮای ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت دارد‪.‬‬
‫ﻓﻨﻮن وﯾﮋه و اﻫﺪاف آﻧﻬﺎ در زﯾﺮ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪2-4-4-4‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺛﻘﻞ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺎرﺗﻮ( ﯾﮏ روش اﺟﺮاﯾﯽ آﻣﺎری اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ دادهﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻬﻢ را در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎﺧﺺ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻗﻼم ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﻮرد‬
‫رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ درﺳﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﯾﮏ روش اﺟﺮاﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را دادهﻫﺎ و ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﯾﮏ روش اﺟﺮاﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات در دادهﻫﺎ و‬
‫اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی روشﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺮ روی ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺗﮑﺮاری ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دادهﻫﺎی ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺷﻮد‪.‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﻼن‬ ‫‪5-4-4‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺟﻬﺖ اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺎﻣﻊ و ﮐﺎﻓﯽ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺎﺧﺺ رده ﺑﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ رده اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﺒﺎﯾﺪ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدی از اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﺗﺮی ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮی‬
‫زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ را ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻮم اﻋﻼم ﺷﻮد ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮای ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ذاﺗﯽ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﯽ ﻻزم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺪار‪،‬‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﻓﻀﺎﯾﯽ )ﻣﮑﺎﻧﯽ( و زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬آﺳﺘﺎﻧﻪ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯿﺰان ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬روﯾﮑﺮد ﻣﺮﺗﺒﻂ‪ ،‬و ﺗﻨﻮع در دﻗﺖ در‬

‫‪۲۷‬‬
‫ﻣﯿﺎن ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی‬
‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده‪ ،‬آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﺮوج‪ ،‬ﺣﺪ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﯾﺎ ﺧﻄﺮﭘﺬﯾﺮی و رﯾﺴﮏ را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫• از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﯾﮏ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و‪/‬ﯾﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮ‪،‬‬
‫• ارﺗﺒﺎط زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ داﺷﺘﻦ ارﺗﺒﺎط روﺷﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ )ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی(‬
‫اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ رده ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی زﻣﺎﻧﯽ و ﻓﻀﺎﯾﯽ )ﻣﮑﺎﻧﯽ( ﺑﻮده وﻟﯽ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﺤﺪود ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﻧﻈﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫وزن دﻫﯽ ﻫﻤﺎنﻃﻮری ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ 4-3-4-4‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬ ‫‪5-4‬‬

‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-5-4‬‬
‫‪ 1-1-5-4‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ‪ 4‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت در ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت؛‬
‫• ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و ﺳﺎزﮔﺎری را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ؛‬
‫• ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ‪.‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت در ﺷﮑﻞ ‪ 4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ و ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻔﺴﯿﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬و از ﻃﺮﻓﯽ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت( اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮔﺮدد و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ و ﮐﻨﺘﺮل ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﻬﻢ‪ ،‬و‬
‫اﻧﺘﺨﺎب روشﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻬﻢ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۲۸‬‬
 ‫ﭼﺎرﭼﻮب ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و‬
‫داﻣﻨﻪ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮﺳﻂ‪:‬‬
‫‪-‬ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬
‫‪-‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ‬
‫‪-‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری‬
‫‪-‬ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮﻫﺎی‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫‪ -‬ﺗﻮﺳﻌﻪ و‬ ‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ‬
‫‪-‬ﻃﺮحرﯾﺰی‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ‬
‫ﺧﻂ‬ ‫‪-‬ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﻣﺸﯽ ﮐﻠﯽ‬
‫‪-‬ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫‪-‬ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -4‬ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬

‫در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮارد زﯾﺮ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪:‬‬ ‫‪2-1-5-4‬‬
‫• ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی و ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫• ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﺮدن ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ داده ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ از‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ اﺣﺘﯿﺎط ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن آنﻫﺎ ﺑﻪ دادهﻫﺎی دروﻧﺪاد و ﺑﺮوﻧـﺪاد اﺷـﺎره‬
‫دارﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ اﺛـﺮات ﺗﺮﮐﯿﺒـﯽ ﻋـﺪم ﻗﻄﻌﯿـﺖﻫـﺎی‬
‫دروﻧﺪاد و ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮی دادﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾـﮏ روﯾﮑـﺮد‪ ،‬ﺑـﺮای ﻣـﺸﺨﺺ‬

‫‪۲۹‬‬
‫ﮐﺮدن ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ در ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﺪوده و‪/‬ﯾﺎ ﺗﻮزﯾﻊ اﺣﺘﻤﺎﻻت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﻮﺿـﯿﺢ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت در ﭘﯿﻮﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ " ب" اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ‬ ‫‪2-5-4‬‬
‫‪ 1-2-5-4‬ﻫﺪف اﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﺎ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‬
‫و ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬وارد ﮐﺮدن ﺗﺒﻌﺎت روشﻫﺎی ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎی اراﺋﻪ ﺷﺪه و ﻏﯿﺮه در ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺨﺼﯿﺺ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎی ﻣﯿﺎنﺑﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-2-5-4‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫• دادهﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ اﻧﺮژی‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر آﻟﻮدﮔﯽ‪ ،‬ﺗﺨﻠﯿﻪ‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫• ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻧﻈﯿﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات آب و ﻫﻮا‪،‬‬
‫• ﺳﻬﻢ ﻣﻬﻢ ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت در ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿـﺎت و ارزﯾـﺎﺑﯽ ﺳـﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﻣﺠﺰا ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺮژی‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﺧﺎص‪ ،‬روش ﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎ ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﯾـﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄـﯽ و ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬
‫اﻫﻤﯿﺖ آﻧﻬﺎ در دﺳﺘﺮس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺎدآوری‪-‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ب‪ 2-‬را ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 3-2-5-4‬ﭼﻬﺎر ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم از ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎی ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ )ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت( ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮔﺮدﻧﺪ؛‬
‫ب‪ -‬اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی روشﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﻈﯿـﺮ ﻗﻮاﻋـﺪ ﺗﺨـﺼﯿﺺ و ﻣـﺮز ﺳﯿـﺴﺘﻢ ﻧﺎﺷـﯽ از ﺳـﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت و‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت؛‬
‫پ‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮری ﮐﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨـﻪ ﺷـﻤﻮل ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﻣـﯽ‬
‫ﺷﻮد؛‬
‫ت‪ -‬ﻧﻘﺶﻫﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎی ﻃﺮفﻫﺎی ذﯾﻨﻔﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮری ﮐﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ‪ ،‬در ﺻﻮرت اﺟﺮا‪ ،‬ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ )ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت و ارزﯾـﺎﺑﯽ ﺳـﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت( ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺮدآوری ﺷﺪه و ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ارزﯾﺎﺑﯽ‬ ‫‪3-5-4‬‬
‫‪ 1-3-5-4‬ﮐﻠﯿﺎت‬

‫‪۳۰‬‬
‫اﻫﺪاف ﻋﻨﺼﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﺜﺒﯿﺖ و اﻓﺰاﯾﺶ اﻃﻤﯿﻨﺎن و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿـﺎت ﯾـﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه در اوﻟﯿﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ روﺷﯽ اراﺋﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﻓﺮاد ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺗـﺼﻮﯾﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﻓﻬـﻢ و واﺿـﺤﯽ از‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺣﯿﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ 3‬ﻓﻦ زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫• ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن )ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 2-3-5-4‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫• ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ )ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 3-3-5-4‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫• ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری )ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 4-3-5-4‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ اﯾـﻦ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻫـﺎ را‬
‫ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺎدآوری‪-‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ب‪ 3-‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‬ ‫‪2-3-5-4‬‬

‫ﻫﺪف از ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺣﺼﻮل اﻃﻤﯿﻨﺎن از در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن و ﺟـﺎﻣﻊ ﺑـﻮدن اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺮﺗﺒﻂ و داده‬
‫ﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ‪ ،‬ﻣﻔﻘﻮد ﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﻧـﺎﻗﺺ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺿـﺮورت‬
‫اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺮای ﺑﺮآورده ﮐﺮدن ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ آن ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻔﻘﻮد ﮔﺮدد ﯾﺎ ﻧﺎﻗﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ )ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت( ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫـﺪف و داﻣﻨـﻪ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪه ﻏﯿﺮ ﺿﺮوری در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻞ آن ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬ ‫‪3-3-5-4‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﻬﺎﯾﯽ و ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻋـﺪم‬
‫ﻗﻄﻌﯿﺖ ﻫﺎ در داده ﻫﺎ‪ ،‬روﺷﻬﺎی ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده و ﻏﯿﺮه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻋـﺪم ﻗﻄﻌﯿـﺖ در ﺻـﻮرت‬
‫اﺟﺮا ﺷﺪن در ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ )ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﯾﮏ ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫• ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪،‬‬
‫• ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪،‬‬
‫• داوریﻫﺎی ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺗﺠﺎرب ﻗﺒﻠﯽ‪.‬‬

‫‪۳۱‬‬
‫اﮔﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺟﻬﺖ اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣـﺪ ﻧﻈـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻋﻨـﺼﺮ‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻫﺎی ﺗﻔﺴﯿﺮی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯿﺰان ﺟﺮﺋﯿﺎت ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ و در‬
‫ﺻﻮرت اﺟﺮا‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮوﻧﺪاد ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ و‪/‬ﯾﺎ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻼوه اﺛﺮات آﺷﮑﺎر ﺑﺮ روی ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﻣﻬﻢ درﺑﯿﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻋﺪم ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﯽدار ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫ﻧﻬﺎﯾﯽ ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری‬ ‫‪4-3-5-4‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﺎزﮔﺎری ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬روشﻫﺎ و دادهﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﺳﺎزﮔﺎری ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺳﺌﻮاﻻت زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬آﯾﺎ اﺧﺘﻼفﻫﺎ در ﮐﯿﻔﯿﺖ دادهﻫﺎ در ﻃﻮل ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل و ﺑﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫـﺎی ﻣﺤـﺼﻮل‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ب‪-‬آﯾﺎ اﺧﺘﻼفﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪای و ‪/‬ﯾﺎ زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬در ﺻﻮرت وﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬
‫پ‪ -‬آﯾﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺨﺼﯿﺺ و ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺮای ﺗﻤﺎم ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬
‫ت‪ -‬آﯾﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺑﺎ ﺳﺎزﮔﺎری ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬
‫‪ 4-5-4‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﮐﺮدن‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ و اراﯾﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﮑﺮرا ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ؛‬
‫ب‪ -‬ارزﯾﺎﺑﯽ روشﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و ﺳﺎزﮔﺎری؛‬
‫پ‪ -‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی اوﻟﯿﻪ و ﮐﻨﺘﺮل اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ ﺑـﺎ اﻟﺰاﻣـﺎت ﻫـﺪف و داﻣﻨـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ و ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺷـﺪه‪ ،‬روشﺷﻨﺎﺳـﯽ و ﻣﺤـﺪودﯾﺖﻫـﺎی‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﺎرﺑﺮد ﺟﻬﺖدار ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ت‪ -‬در ﺻﻮرت ﺳﺎزﮔﺎری ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺰارش ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻـﻮرت ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ‬
‫ﻣﻘﺘﻀﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ اﻟﻒ‪ ،‬ب ﯾﺎ پ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎی ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﻮده و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻣﻌﻘـﻮل و ﻣﻨﻄﻘـﯽ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۳۲‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﺗﻮﺻـﯿﻪﻫـﺎی ﺧﺎﺻـﯽ ﺑـﺮای‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺳﺎزان ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺰارش دﻫﯽ‬ ‫‪5‬‬

‫اﻟﺰاﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻣﻼﺣﻈﺎت‬ ‫‪1-5‬‬
‫‪ 1-1-5‬ﻧﻮع و ﻗﺎﻟﺐ ﮔﺰارش ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎی ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ و دﻗﯿﻖ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻌﺼﺐ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺰارش ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ ،‬دادهﻫﺎ‪ ،‬روشﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ و ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻔﺎف ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﺟﺎزه درک ﻣﻮارد ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﻣﻮازﻧﻪ ﮐﺮدنﻫﺎی ذاﺗﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت را‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﮔﺰارش ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺎزه دﻫﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎ ﯾﮏ روش ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ 2-1-5‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﺑﯿﺎن ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ‪ 1-1-5‬و ﻣﻮارد ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ‪-2-5‬پ ‪ ،‬ﻣﻮارد زﯾﺮ‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻬﯿﻪ ﮔﺰارشﻫﺎی ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﺻﻼﺣﺎت داﻣﻨﻪ اوﻟﯿﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﯿﻪ آنﻫﺎ؛‬
‫ب‪ -‬ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ﻧﻮع دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی اوﻟﯿﻪ‪،‬‬
‫• ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی؛‬
‫پ ‪ -‬ﺗﺸﺮﯾﺢ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ﺗﺼﻤﯿﻢ درﺑﺎره ﺗﺨﺼﯿﺺ؛‬
‫ت ‪ -‬دادهﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ﺗﺼﻤﯿﻢ درﺑﺎره دادهﻫﺎ‪،‬‬
‫• ﺟﺰﺋﯿﺎت دادهﻫﺎی اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ‪،‬‬
‫• اﻟﺰاﻣﺎت ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ؛‬
‫ث‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده‪.‬‬
‫‪ 3-1-5‬اراﺋﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮی ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺴﻤﺘﯽ‬
‫از ﮔﺰارش ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺴﺘﻠﺰم‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪﻫﺎی ﺿﻤﻨﯽ و ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺰاﻣﺎت اﺿﺎﻓﯽ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﮔﺰارشﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ‬ ‫‪2-5‬‬

‫اﮔﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺜﯽ اﻃـﻼع داده ﺷـﻮد )ﻣﺜـﻞ ﻃـﺮفﻫـﺎی ذیﻧﻔـﻊ ﻏﯿـﺮ از‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن( ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﺷﮑﻞ ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﮔﺰارش ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۳۳‬‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺟﻨﺒـﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ دارد وﻟـﯽ در‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﻨﺪ ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ درﮔﯿﺮ‪ ،‬در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی زﯾﺮ را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت؛‬
‫‪ (2‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺰارش؛‬
‫‪ (3‬ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻟﺰاﻣﺎت اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬دﻻﯾﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ؛‬
‫‪ -2‬ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ؛‬
‫‪ -3‬ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﮔﺮوه ﻫﺪف؛‬
‫‪ -4‬ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای را ﮐﻪ ﺑﺮای اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -‬داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ﺑﯿﺎن ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮد‪ ،‬و‬
‫• ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ از ﻗﻠﻢ اﻓﺘﺎدﮔﯽ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪﻫﺎ؛‬
‫‪ -2‬واﺣﺪ ﮐﺎرﮐﺮدی‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ﺳﺎزﮔﺎری ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ‪،‬‬
‫• ﺗﻌﺮﯾﻒ‪،‬‬
‫• ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻋﻤﻠﮑﺮد؛‬
‫‪ -3‬ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• از ﻗﻠﻢاﻓﺘﺎدﮔﯽﻫﺎی ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﯾﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪیﻫﺎی دادهﻫﺎ‪،‬‬
‫• ﮐﻤﯽ ﮐﺮدن دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺎده و اﻧﺮژی‪،‬‬
‫• ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮق؛‬
‫‪ -4‬ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎنﺑﺮ ﺑﺮای وارد ﮐﺮدن اوﻟﯿﻪ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﯿﺎنﺑﺮ و ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫• اﺛﺮات اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮ روی ﻧﺘﺎﯾﺞ‪،‬‬
‫• وارد ﮐﺮدن ﺟﺮم‪ ،‬اﻧﺮژی و ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﯿﺎن ﺑﺮ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪.‬‬
‫ت‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪:‬‬
‫‪ -1‬روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ؛‬
‫‪ -2‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ؛‬
‫‪ -3‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ادﺑﯿﺎﺗﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه؛‬

‫‪۳۴‬‬
 ‫‪ -4‬روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ؛‬
‫‪ -5‬ﺻﺤﻪﮔﺬاری دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ‪،‬‬
‫• ﻧﺤﻮه ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ دادهﻫﺎی ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪه؛‬
‫‪ -6‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ؛‬
‫‪ -7‬اﺻﻮل و روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫• ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزی و ﺗﻨﻈﯿﻢ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ‪،‬‬
‫• ﮐﺎرﺑﺮد ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ؛‬
‫‪ -2‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ارزﯾـﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧـﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت؛‬
‫‪ -3‬ارﺗﺒﺎط ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه‪) ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 2-4‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(؛‬
‫‪ -4‬ارﺗﺒﺎط ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪) ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 4-4‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(؛‬
‫‪ -5‬ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ در ﺧـﺼﻮص اﻧﺘﺨـﺎب و ارﺟـﺎع ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آنﻫﺎ؛‬
‫‪ -6‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﯾﺎ ارﺟﺎع ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻟﮕﻮﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی‪ ،‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی و روشﻫـﺎی ﻗﺎﺑـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ و ﻣﺤﺪوﯾﺖﻫﺎ؛‬
‫‪ -7‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﯾﺎ ارﺟﺎع ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻫـﺎی وﯾـﮋهﺳـﺎزی‪،‬‬
‫ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی‪ ،‬ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی‪ ،‬ﮔﺮوهﺑﻨﺪی‪ ،‬وزندﻫﯽ و در ﻣﻮارد دﯾﮕـﺮ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﺳـﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت‪،‬‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ و ﺗﺎﺛﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ روی ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ ،‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪیﻫﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ؛‬
‫‪ -8‬اﻋﻼﻣﯿﻪای ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﺴﺒﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی‬
‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی اﻧﺘﻬـﺎﯾﯽ رده‪ ،‬ﻓﺮاﺗـﺮ از آﺳـﺘﺎﻧﻪی آﻏـﺎزﯾﻦ‪ ،‬ﺣﺎﺷـﯿﻪ اﯾﻤﻨـﯽ ﯾـﺎ ﺧﻄـﺮات را ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺴﻤﺘﯽ از ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫• ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣـﺪ ﺟﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎی رده و اﻟﮕﻮﻫـﺎی‬
‫وﯾﮋهﺳﺎزی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪،‬‬
‫• ﺑﯿﺎن و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺮوهﺑﻨﺪی ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ‪،‬‬
‫• روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ دﻫﺪ و ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﻣﺮاﺟـﻊ اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وزن دﻫﯽ و ﻏﯿﺮه‪،‬‬
‫• ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜـﺎل ﺗﺠﺰﯾـﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺣـﺴﺎﺳﯿﺖ و ﺗﺠﺰﯾـﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دادهﻫﺎی زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ ،‬و‬

‫‪۳۵‬‬
‫• ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه دادهﻫﺎ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی‪ ،‬ﮔـﺮوهﺑﻨـﺪی ﯾـﺎ وزن دﻫـﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی ﺷﺪه‪ ،‬ﮔﺮوهﺑﻨﺪی ﺷﺪه ﯾﺎ وزن دﻫﯽ ﺷﺪه در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫چ‪ -‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺘﺎﯾﺞ؛‬
‫‪ -2‬ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ و ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺘـﺎﯾﺞ‪ ،‬ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻫـﺮ دو ﻣـﻮرد روشﺷﻨﺎﺳـﯽ و دادهﻫـﺎی‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ؛‬
‫‪ -3‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ دادهﻫﺎ؛‬
‫‪ -4‬ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ در اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی ارزش‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎ و ﻗﻀﺎوتﻫﺎی ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ‪.‬‬
‫ح‪ -‬ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﮐﺎرﺑﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺎم و واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن؛‬
‫‪ -2‬ﮔﺰارشﻫﺎی ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ؛‬
‫‪ -3‬ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ‪.‬‬

‫اﻟﺰاﻣﺎت ﮔﺰارشدﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮای اﻋﻼن ﺑﻪ ﻋﻤﻮم‬ ‫‪3-5‬‬
‫‪ 1-3-5‬ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ اﻋﻼﻣﯿﻪﻫﺎی ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای را ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻮم اﻋـﻼن‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ ﻣﻮارد ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه در ﺑﻨﺪ ‪ 1-5‬و ﺑﻨـﺪ ‪ ،2-5‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت زﯾـﺮ ﻧﯿـﺰ در‬
‫ﮔﺰارش ﻗﯿﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﻣﺎده و اﻧﺮژی ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻄﺎﺑﻖ ﺷﻤﻮل ﯾﺎ اﺳﺘﺜﻨﺎﺳﺎزی آﻧﻬﺎ؛‬
‫ب‪ -‬ارزﯾﺎﺑﯽ دﻗﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن و ﮔﻮﯾﺎ ﺑﻮدن داده ﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده؛‬
‫پ‪ -‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺗﻌﺎدل ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 7-3-2-4‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛‬
‫ت‪ -‬ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ؛‬
‫ث‪ -‬ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ از ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت؛‬
‫ج‪ -‬ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮش ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮای ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه و دﻻﯾﻞ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ وﺟـﻮد دارد‬
‫ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؛‬
‫چ‪ -‬ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺮای اﻋﺘﺒﺎر ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ و ﻣﻮارد ﻣﺮﺗﺒﻂ زﯾـﺴﺖﻣﺤﯿﻄـﯽ ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎی رده ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ؛‬
‫ح‪ -‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ؛‬
‫خ‪ -‬ارزﯾﺎﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪.‬‬
‫‪ 2-3-5‬اﮔﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮوهﺑﻨﺪی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮارد زﯾﺮ را اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬روش ﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﮔﺮوهﺑﻨﺪی؛‬
‫ب‪ -‬ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮔﺮوهﺑﻨﺪی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ارزش اﺳﺖ؛‬
‫پ‪ -‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی و ﮔﺮوهﺑﻨﺪی )اﯾﻦ ﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ارزش ﺷﺨـﺼﯽ‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﻣﻠﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ(؛‬

‫‪۳۶‬‬
‫ت‪ -‬ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ " اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﯾﺮان‪ -‬اﯾﺰو ﺑﻪ ﺷﻤﺎره ‪ ،14044‬ﻫﯿﭻ روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﺎﺻﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﯾﺎ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ارزش ﻻﯾﻪﻫﺎی زﯾﺮﯾﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ را ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ"؛‬
‫ث‪ -‬ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ" اﻧﺘﺨﺎب ارزش و ﻗﻀﺎوتﻫﺎ در روش ﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﮔﺮوهﺑﻨﺪی‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﺣﯿﻄـﻪ ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‪-‬‬
‫ﻫﺎی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﮔﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪه )ﻣﺎﻧﻨﺪ دوﻟﺖ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن و‪ (...‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ‬ ‫‪6‬‬

‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫‪1-6‬‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻃﻤﯿﻨﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫• روشﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزﮔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫• روشﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫• داده ﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻌﻘﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫• ﺗﻔﺴﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه و ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫• ﮔﺰارش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺷﻔﺎف و ﺑﺪون ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ‪.‬‬
‫داﻣﻨﻪ و ﻧﻮع ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻣﻨﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد‪ ،‬وﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫در ﻣﻮرد ﻧﻮع ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻮء ﺗﻔﺎﻫﻢﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﯾﺎ اﺛﺮات ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ روی ﻃـﺮفﻫـﺎی ذیﻧﻔـﻊ ﺧـﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻫﯿﺌﺘـﯽ از‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ذیﻧﻔﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎزﻧﮕﺮیﻫﺎی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ را ﺑﺮ روی ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐـﻪ در ﻧﻈـﺮ اﺳـﺖ‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ آن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﯾﯿﺪ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ای ﺑﺮای اﻋﻼم ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺧﺎرﺟﯽ ﯾﺎ داﺧﻠﯽ‬ ‫‪2-6‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎرﺷﻨﺎس داﺧﻠﯽ ﯾﺎ ﺧﺎرﺟﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاردی‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺴﺘﻘﻞ از ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎزﻧﮕﺮی را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﺷﺮح ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ‬
‫درﺑﺎره اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪه آن و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ در ﮔﺰارش‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻟﺤﺎظ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿﺎت ﻃﺮفﻫﺎی ذی ﻧﻔﻊ‬ ‫‪3-6‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮏ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﻨﺠﺸﮕﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺗﻮﺳﻂ ﻃـﺮفﻫـﺎی ذیﻧﻔـﻊ اﻧﺠـﺎم ﮔﯿـﺮد‪ .‬در‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿﺎت ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋـﯿﺲ‬
‫ﻫﯿﺎت ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 3‬ﻋﻀﻮ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﻫﯿﺎت ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﮐﻨﻨﺪهﻫﺎی ﻣﺴﺘﻘﻞ واﺟﺪ ﺻﻼﺣﯿﺖ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻫﯿـﺎت ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺷـﺎﻣﻞ ﻃـﺮفﻫـﺎی‬
‫ذیﻧﻔﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮیﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن‬
‫دوﻟﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﻣﺮدم ﻧﻬﺎد‪ ،‬رﻗﺒﺎ و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻣﺘﺎﺛﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﻬﺎرت ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ردهﻫـﺎی ﭘﯿﺎﻣـﺪ‬
‫ﻣﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻬﺎرتﻫﺎ و ﻋﻼﻗﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪۳۷‬‬
‫ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮی و ﮔﺰارش ﻫﯿﺎت ﺑﺎزﻧﮕﺮی‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎی ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫـﺎی ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﻧﮕﺮیﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ ﯾﺎ ﻫﯿﺎت ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺑﺎﯾﺪ در ﮔﺰارش ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت آورده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺖ اﻟﻒ‬
‫)اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ(‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ‬

‫‪۳۸‬‬
 ‫اﻟﻒ‪ -1-‬ﮐﻠﯿﺎت‬
‫ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی دروﻧﺪاد دادهﻫﺎی اﯾﻦ ﭘﯿﻮﺳﺖ ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف‪ ،‬ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﺎﻫﯿﺖ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻣﺤﻞ ﮔﺰارشدﻫﯽ ﺑﺮای ﯾﮏ واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮآﯾﻨـﺪ‬
‫ﺟﻤﻊآوری ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻧﺘﺨﺎب دادهﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮ روی ﺑﺮﮔﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪ .‬دادهﻫﺎ و ﺳﻄﺢ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫـﺪف‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺜﺎلﻫـﺎی ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ دادهﻫـﺎی ﻧـﺸﺎن داده ﺷـﺪه‪ ،‬ﮔﻮﯾـﺎ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‪ ،‬دادهﻫﺎی ﺧﯿﻠﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﻻزم دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺧﺎﺻـﯽ ﺑـﺮای ﺗﻨﻈـﯿﻢ‬
‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﻣﻮاد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ دادهﻫﺎی ﮐﻠﯽﺗﺮی ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎی وﯾـﮋه ﺟﻤـﻊآوری دادهﻫـﺎ و ﮐﺎﻣـﻞ ﮐـﺮدن ﺑﺮﮔـﻪﻫـﺎی‬
‫دروﻧﺪاد ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻣﻮرد دروﻧﺪادﻫﺎ ﺳﺌﻮاﻻﺗﯽ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑـﻪ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫دروﻧﺪادﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺷﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﮔﺰارش ﺷﺪه‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺘﻮنﻫﺎﯾﯽ ﺟﻬﺖ وارد ﮐﺮدن ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫـﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮐﯿﻔﯿـﺖ دادهﻫـﺎ‬
‫)ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪه‪ /‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه‪ /‬ﺑﺮآورد ﺷﺪه( اﺻﻼح ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫اﻟﻒ‪ 2-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی داده ﺑﺮای ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﺳﺎﻣﯽ و ﺗﻨﺎژﻫﺎی ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای دادهﻫﺎی ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻼ در اﻟﮕـﻮی‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣـﺎﺑﯿﻦ دو واﺣـﺪ‪ -‬ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﻣـﺮﺗﺒﻂ‪،‬‬
‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺟﺎدهای اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ درﯾﺎﯾﯽ و راهآﻫﻦ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔـﻪﻫـﺎی دادهﻫـﺎی ﻣـﺸﺎﺑﻪ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺟﺎدهای‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫ﺑﺎر واﻗﻌﯽ‬ ‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮐﺎﻣﯿﻮن‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﻧﺎم ﻣﺤﺼﻮل ﻣﯿﺎﻧﯽ‬
‫)ﺑﻠﻪ‪/‬ﺧﯿﺮ(‬ ‫)ﺗﻦ(‬ ‫)ﺗﻦ(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ(‬

‫ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ و اﻧﺘﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از آن ﺑﻪ ﻫﻮا‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ اﻟﮕﻮی ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ 3-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﺑﺮﮔﻪ داده ﺑﺮای ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ داﺧﻠﯽ‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﺳﯿﺎﻫﻪ ﯾﮏ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ داﺧﻠﯽ در ﯾﮏ ﮐﺎرﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺮای ﯾﮏ دوره زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﯿﻦ‬
‫ﺟﻤﻊآوری ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ واﻗﻌﯽ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯿﻨﻪ و ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ‪ ،‬از‬
‫دورهﻫﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﯿﺎز ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺘﻮنﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ در ﺑﺮﮔﻪ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﻻزم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪1-Upstream transportation‬‬

‫‪۳۹‬‬
‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ را زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﺑﺮق ﮐﻞ‬
‫را ﺑﺮای ﯾﮏ ﻣﮑﺎن ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ ﻫﻮا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ اﻟﮕﻮی ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺼﺮف ﮐﻞ ﺳﻮﺧﺖ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﮐﻞ دروﻧﺪاد ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‬

‫ﻧﻔﺖ دﯾﺰل‬
‫ﺑﻨﺰﯾﻦ‬
‫ﮔﺎز ﻣﺎﯾﻊ ﺷﺪه ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬

‫اﻟﻒ‪ 4-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﺑﺮﮔﻪ داده ﺑﺮای واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﮑﻤﯿﻞ‪:‬‬ ‫ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻞ ﮔﺰارشﮔﯿﺮی‪:‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎه ﭘﺎﯾﺎن‪:‬‬ ‫ﻣﺎه ﺷﺮوع‪:‬‬ ‫دوره زﻣﺎﻧﯽ‪ :‬ﺳﺎل‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ واﺣﺪ‪ -‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ‪) :‬در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺮگ اﺿﺎﻓﯽ ﭘﯿﻮﺳﺖ ﮔﺮدد(‬
‫ﻣﺒﺪا‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﺢ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‬ ‫دروﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺎده‬

‫‪a‬‬
‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‬ ‫آب ﻣﺼﺮﻓﯽ‬

‫‪b‬‬
‫ﻣﺒﺪا‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﺢ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‬ ‫دروﻧﺪادﻫﺎی اﻧﺮژی‬

‫ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺎده )ﺷﺎﻣﻞ‬

‫ﻣﺒﺪا‬ ‫ﺗﺸﺮﯾﺢ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت(‬

‫ﯾﺎدآوری‪ -‬دادهﻫﺎی اﯾﻦ ﺑﺮﮔﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوری دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ در ﻃﻮل دوره زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه‪ ،‬اﺷﺎره‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ a‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬آﺑﻬﺎی ﺳﻄﺤﯽ و آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ‬
‫‪ b‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬روﻏﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬روﻏﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺳﺒﮏ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺰﯾﻦ‪ ،‬ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﺎن‪ ،‬زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪،‬‬
‫زﯾﺴﺖ ﺗﻮده و ﺑﺮق ﺷﺒﮑﻪای‬

‫اﻟﻒ‪ 5-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﺑﺮﮔﻪ ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎی ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬

‫ﻣﺤﻞ ﮔﺰارشدﻫﯽ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬

‫‪a‬‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ ﻫﻮا‬

‫‪۴۰‬‬
 ‫)ﭘﯿﻮﺳﺖ ﮐﺮدن ﺑﺮﮔﻪﻫﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم(‬

‫‪b‬‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ آب‬
‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‬
‫)ﭘﯿﻮﺳﺖ ﮐﺮدن ﺑﺮﮔﻪﻫﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم(‬

‫‪c‬‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‬
‫)ﭘﯿﻮﺳﺖ ﮐﺮدن ﺑﺮﮔﻪﻫﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم(‬

‫‪d‬‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺘﺸﺎرﻫﺎ‬
‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪﻫﺎ‬
‫)ﭘﯿﻮﺳﺖ ﮐﺮدن ﺑﺮﮔﻪﻫﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم(‬

‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻊآوری دادهﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداری ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻋﻤﻠﮑﺮد واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ را ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫)در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺮﮔﻪﻫﺎی اﺿﺎﻓﯽ ﭘﯿﻮﺳﺖ ﮐﻨﯿﺪ(‬
‫‪ a‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﻮاد ﻏﯿﺮآﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ CO2، CO،Cl2‬ذرات ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ‪، NOx، NH3، N2O، HF، HCl،H2SO4،H2S، F2‬‬
‫و ﻣﻮاد آﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺑﯽﻓﻨﯿﻞﻫﺎی ﭼﻨﺪ ﮐﻠﺮه‪ ،‬و ﻓﻠﺰات ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﯿﻮه‪ ،‬ﺳﺮب‪ ،‬ﮐﺮوم‪ ،‬آﻫﻦ‪ ،‬روی و ﻧﯿﮑﻞ‬ ‫‪SOx‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮐﺴﯿﮋن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ )‪ ،(BOD،COD‬اﺳﯿﺪﻫﺎ‪ ، CN 2− ، Cl2 ،‬ﭘﺎک ﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ‪/‬‬ ‫‪b‬‬
‫روﻏﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮاد آﻟﯽ ﻣﺤﻠﻮل‪ ، F- ،‬ﯾﻮنﻫﺎی آﻫﻦ‪ ،‬ﯾﻮنﻫﺎی ﺟﯿﻮه‪ ،‬ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ‪ ، NO3− ، NH 4+ ، Na+ ،‬ﮐﻠﺮﯾﺪﻫﺎی آﻟﯽ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻓﻠﺰات‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻧﯿﺘﺮوژن‪ ،‬ﻓﻨﻮلﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺴﻔﺎتﻫﺎ‪ ، SO42 − ،‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‬
‫‪ c‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ :‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﻣﻌﺪﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺟﺎﻣﺪ ﺷﻬﺮی‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺳﻤﯽ‪) ،‬ﻟﯿﺴﺖ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت اﯾﻦ رده دادهﻫﺎ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﺪ(‪.‬‬
‫‪ d‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﻮﻓﻪ‪ ،‬ﺗﺸﻌﺸﻊ‪ ،‬ﻟﺮزش‪ ،‬ﺑﻮ و ﮔﺮﻣﺎی ﺗﻠﻒ ﺷﺪه‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺖ ب‬
‫)اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ(‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﮐﻠﯿﺎت‬ ‫ب‪1-‬‬

‫‪۴۱‬‬
‫در ﻧﻈﺮ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﭘﯿﻮﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﻃﻮل ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮان در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ب‪ 2-‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ‬
‫ب‪ 1-2-‬ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ )ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 2-5-4‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد( ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎوب ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ )ﺑـﻪ ﺑﻨـﺪ‬
‫‪ 3-5-4‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد( اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ و ﺳـﺎزﻣﺎندﻫـﯽ اﻃﻼﻋـﺎت و اﻧـﺪازه‪-‬‬
‫ﮔﯿﺮیﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد ‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﮑﺮاری ﻣـﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )در ﺻﻮرت ﮐﺎرﺑﺮد( و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻗﺒﻼ ﯾﺎ در ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت ﯾـﺎ ارزﯾـﺎﺑﯽ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺮای ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﯾﮏ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ و زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﮐﺮدن و اراﺋﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ را آﺳﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮیﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎی ﺗﺠﺰﯾـﻪای‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ب‪ 2-2-‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻔﯿـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﻣﯿـﺎن‬
‫ﺳﺎﯾﺮ روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻮارد اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ زﯾﺮ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﺮاﺣﻞ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣـﻮاد‪ ،‬ﻣﺮاﺣـﻞ ﺳـﺎﺧﺖ ﻣﺤـﺼﻮل ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‪،‬‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد‪ ،‬ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ و ﺗﺼﻔﯿﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ )ﺑﻪ ﺟﺪول ب‪ 1-‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(؛‬
‫ب‪ -‬ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﯿﻦ ﮔﺮوه ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻧﺮژی )ﺑﻪ ﺟﺪول ب‪ 4-‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(؛‬
‫پ‪ -‬ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﯿﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺘﻔـﺎوت ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻓﺮاﯾﻨـﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮات و‬
‫ﺑﻬﺒﻮدﻫﺎ در آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﻮد‪ ،‬و ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫اﻧﺮژی ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزی وﯾﮋه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه )ﺑﻪ ﺟﺪول ب‪ 5-‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(؛‬
‫ت‪ -‬ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﯿﻦ واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﻣﺠﺰا؛ اﯾﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ راهﺣﻞ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮوﻧﺪاد اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ دوﺑﻌﺪی ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ ﮐﻪ در آن‪،‬‬
‫ﻣﻌﯿﺎر ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ در ﺳﺘﻮنﻫﺎ‪ ،‬و دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﯾﺎ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎی رده در‬
‫ردﯾﻒﻫﺎ ﺟﺎی ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ روش ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﺮای ردهﻫﺎی ﭘﯿﺎﻣﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ‪ ،‬اﻣﮑﺎن آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿـﺎت‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ 3-2-‬دادهﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ دادهﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻫـﺪف و داﻣﻨـﻪ ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ از ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﯾﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ دﯾﮕﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾـﺴﺖﻣﺤﯿﻄـﯽ ﯾـﺎ ﺧـﻂ ﻣـﺸﯽ‬
‫زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﯾﻦ روش ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻻزم‪ ،‬روشﻫﺎی زﯾﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪۴۲‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻬﻢ‪ ،1‬ﮐﻪ در آن ﺳﻬﻢ ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )ﺑﻪ ﺟﺪاول ب‪ 2-‬و ب‪ 8-‬ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﺷـﻮد(‬
‫ﯾﺎ ﮔﺮوه ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ )ﺑﻪ ﺟﺪول ب‪ 4-‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد( ﺑﺮای ﺣﺼﻮل ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﻠﯽ اﻣﺘﺤﺎن ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺮای ﻣﺜـﺎل ﺑـﻪ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ﺑﯿﺎن ﺳﻬﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺻﺪ ﮐﻞ؛‬
‫ب‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮی‪ ،2‬ﮐﻪ در آن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰار آﻣﺎری ﯾﺎ ﻓﻨﻮن دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ رﺗﺒـﻪﺑﻨـﺪی ﮐﻤـﯽ ﯾـﺎ‬
‫ﮐﯿﻔﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ‪ ، (ABC‬ﺳﻬﻢ ﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﯾﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﻣﺘﺤـﺎن ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ )ﺑـﻪ ﺟـﺪول ب‪3-‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(؛‬
‫‪3‬‬
‫پ‪ -‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺎﺛﯿﺮ ‪ ،‬ﮐﻪ در آن اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ اﻣﺘﺤﺎن ﻣﯽﺷﻮد )ﺑﻪ ﺟﺪول ب‪5-‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(؛‬
‫‪4‬‬
‫ت‪ -‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎری ‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺎرب ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬اﻧﺤﺮافﻫﺎی ﻧﺎﻣﻌﻤﻮل ﯾﺎ ﺗﻌﺠﺐآور از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﯿﺶ‪-‬‬
‫ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﯾﺎ ﻋﺎدی ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﻌﺪی را ﻣﺠﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑـﺮای‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽﺷﻮد )ﺑﻪ ﺟﺪول ب‪ 6-‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در آن ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺗﻔﮑﯿـﮏ‬
‫ﺑﯿﺎن ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺳﺘﻮنﻫﺎ را و دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷـﺎﺧﺺ رده‪ ،‬ردﯾـﻒﻫـﺎ را ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اﯾﻦ روش ﺑﺮای دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫـﺪف و داﻣﻨـﻪ‪ ،‬ﯾـﺎ ﻫـﺮ رده‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﻣﮑﺎن آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻃﻮل اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻫﯿﭻ دادهای‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ دوﺑﺎره ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ درﺻﺪ و ﻏﯿﺮه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﺪاول ب‪ 1-‬ﺗﺎ ب‪ ،8-‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫روشﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﺑﺮای ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ﻧﺘـﺎﯾﺞ اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣـﺪ ﭼﺮﺧـﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻟﺰاﻣﺎت ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﯾﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﺳـﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت ﺑﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﺒﺘﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ب‪ 4-2-‬ﺟﺪول ب‪ 1-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧـﻪ ﺣﯿـﺎت را ﺗﻮﺳـﻂ ﮔـﺮوه ﻓﺮاﯾﻨـﺪ‪-‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﺪ؛ اﯾﻦ ﻣﻮارد در ﺟـﺪول ب‪ 2-‬ﺑـﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 1-‬ﺳﺎﺧﺘﺎر دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎیﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد‬ ‫دروﻧﺪاد‪/‬ﺑﺮوﻧﺪاد‬

‫______________________________________________________________‬
‫‪1- Contribution analysis‬‬
‫‪2- Dominance analysis‬‬
‫‪3- Influence analysis‬‬
‫‪4- Anomaly assessment‬‬

‫‪۴۳‬‬
 ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت‬
‫‪1725‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫زﻏﺎل ﺳﺨﺖ‬
‫‪6750‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪4500‬‬ ‫‪CO2‬‬

‫‪90‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪NOx‬‬

‫‪28‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺎت ﻫﺎ‬

‫‪a‬‬
‫‪0/61‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪0/01‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0/05‬‬ ‫‪AOX‬‬
‫‪172‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺷﻬﺮی‬
‫‪1750‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‬
‫‪ :AOX‬ﻫﺎﻟﯿﺪﻫﺎی آﻟﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺬب‬ ‫‪a‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻬﻢ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺣﺎﺻـﻞ از ﺟـﺪول ب‪ ،1-‬ﻓﺮاﯾﻨـﺪﻫﺎ ﯾـﺎ ﻣﺮاﺣﻠـﯽ از ﭼﺮﺧـﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺑﯿـﺸﺘﺮی دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮ اﯾـﻦ اﺳـﺎس‪،‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺑﻌﺪی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻬﻮم و ﭘﺎﯾﺪاری اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ را ﮐﻪ اﺳﺎس ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮیﻫﺎ و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم‬
‫و ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻤﯽ ﯾﺎ ﮐﯿﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 2 -‬درﺻﺪ ﺳﻬﻢ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد‬ ‫دروﻧﺪاد‪/‬ﺑﺮوﻧﺪاد‬
‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫‪%‬‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬
‫‪%‬‬ ‫ﺣﯿﺎت‬
‫‪100‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪28/9‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪69/6‬‬ ‫زﻏﺎل ﺳﺨﺖ‬
‫‪100‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪29/6‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪66/7‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪22/2‬‬ ‫‪22/2‬‬ ‫‪11/1‬‬ ‫‪44/5‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪89/3‬‬ ‫‪8/9‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺎت ﻫﺎ‬
‫‪100‬‬ ‫‪8/22‬‬ ‫‪1/6‬‬ ‫‪82/0‬‬ ‫‪8/2‬‬ ‫‪AOX‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪87/2‬‬ ‫‪8/7‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی‬
‫ﺷﻬﺮی‬
‫‪100‬‬ ‫‪14/3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪85/7‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوه اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی ﯾﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮاﻋﺪ از ﭘـﯿﺶ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺷـﺪه در‬
‫ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‪ ،‬رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ﯾﺎ اﻟﻮﯾﺖﺑﻨﺪی ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺪول ب‪ 3-‬ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ روش رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی را ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از ﻣﻌﯿﺎر رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی زﯾﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬

‫‪ > 50%‬ﺳﻬﻢ‬ ‫‪ :A‬اﻫﻤﯿﺖ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ زﯾﺎد ﯾﻌﻨﯽ‬

‫‪ : B‬اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎد‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﯾﻌﻨﯽ ‪ < 50%‬ﺳﻬﻢ < ‪25%‬‬
‫‪ :C‬ﺗﺎ ﺣﺪی ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮐﻢ ﯾﻌﻨﯽ ‪ < 25 %‬ﺳﻬﻢ < ‪10%‬‬

‫‪۴۴‬‬
 ‫‪ : D‬اﻫﻤﯿﺖ ﮐﻢ‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﯾﻌﻨﯽ ‪ < 10 %‬ﺳﻬﻢ < ‪2/5 %‬‬
‫‪ :E‬ﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﯾﻌﻨﯽ ‪ < 2/5 %‬ﺳﻬﻢ‬
‫ﺟﺪول ب‪ 3-‬رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد‬ ‫دروﻧﺪاد‪/‬ﺑﺮوﻧﺪاد‬
‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫‪1725‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪A‬‬ ‫زﻏﺎل ﺳﺨﺖ‬
‫‪6750‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺎت ﻫﺎ‬
‫‪0/61‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪AOX‬‬
‫‪172‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪D‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺷﻬﺮی‬
‫‪1750‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‬

‫در ﺟﺪول ب‪ ،4-‬ﻣﺜﺎلﻫﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮی ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺪول ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﺳﺎﺧﺘﺎر دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت را در ﮔﺮوه‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ب‪ 4-‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪه در ﮔﺮوه‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬ ‫ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻧﺮژی‬ ‫دروﻧﺪاد‪/‬ﺑﺮوﻧﺪاد‬
‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫‪1725‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫زﻏﺎل ﺳﺨﺖ‬
‫‪6750‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪5500‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺎت ﻫﺎ‬
‫‪0/61‬‬ ‫‪0/6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/01‬‬ ‫‪AOX‬‬
‫‪172‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺷﻬﺮی‬
‫‪1750‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‬

‫ﺳﺎﯾﺮ ﻓﻨﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﻬﻢ ﻧﺴﺒﯽ و رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ﻣﻌﯿﺎر اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺗﻮﺳﻂ روش اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در‬
‫ﺟﺪاول ب‪ 2-‬و ب‪ 3-‬دﻧﺒﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ب‪ 5-2-‬ﺟﺪول ب‪ 5-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ﺷﺪه‪ ،‬در ﮔﺮوهﻫﺎی واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﮔﺮوه ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬درﺟﻪی ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ زﯾﺮ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪۴۵‬‬
 ‫‪ : A‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺑﻬﺒﻮد زﯾﺎد‪،‬‬
‫‪ :B‬ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻢ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺑﻬﺒﻮد ﮐﻢ ‪ ،‬و‬
‫‪ :C‬ﻋﺪم ﺑﺮرﺳﯽ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 5-‬رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی درﺟﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺮ روی دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت در ﮔﺮوه‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬ ‫ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻧﺮژی‬ ‫ﺷﺒﮑﻪ ﻧﯿﺮو‬ ‫دروﻧﺪاد‪/‬ﺑﺮوﻧﺪاد‬
‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺣﯿﺎت‬
‫‪1725‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬ ‫زﻏﺎل ﺳﺨﺖ‬
‫‪6750‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺎت ﻫﺎ‬
‫‪0/61‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪AOX‬‬
‫‪172‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی‬
‫ﺷﻬﺮی‬
‫‪1750‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‬

‫ب‪ 6-2-‬ﺟﺪول ب‪ 6-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎریﻫﺎ و‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪه ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬در ﮔﺮوهﻫﺎی واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه‬
‫ﮔﺮوه‪-‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﻫﻨﺠﺎریﻫﺎ و ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪه ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖﻫﺎی زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ :‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪه ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻬﻢ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد ﯾﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ‪،‬‬
‫‪ : #‬ﻧﺎﻫﻨﺠﺎری ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻌﯿﻦ در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر اﻧﺘﺸﺎر در آن ﻣﺤﻞ ﻧﻤﯽرود‪ ،‬و‬
‫‪ : O‬ﺑﺪون ﺗﻮﺿﯿﺢ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻫﻨﺠﺎریﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺧﻄﺎ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎل دادهﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ دﻗﺖ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﯾﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 6 -‬ﻋﻼﻣﺘﮕﺬاری ﻧﺎﻫﻨﺠﺎریﻫﺎ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪه دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ‪-‬ﮔﺮوهﻫﺎ‬
‫ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد‬ ‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬ ‫ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻧﺮژی‬ ‫ﺷﺒﮑﻪ ﻧﯿﺮو‬ ‫دروﻧﺪاد‪/‬ﺑﺮوﻧﺪاد‬
‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬

‫‪۴۶‬‬
 ‫ﺣﯿﺎت‬
‫‪1725‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫زﻏﺎل ﺳﺨﺖ‬
‫‪6750‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪NOx‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪#‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺎت ﻫﺎ‬
‫‪0/61‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪AOX‬‬
‫‪172‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی‬
‫ﺷﻬﺮی‬
‫‪1750‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‬

‫ب‪ 7-2-‬ﻣﺜﺎل اراﯾﻪ ﺷﺪه در ﺟﺪول ب‪ ،7-‬ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻣﻤﮑﻦ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣـﺪ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜـﺎل ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺷـﺎﺧﺺ رده‪ ،‬ﻋﺎﻣـﻞ ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﮔـﺮم ﺷـﺪن ﺟﻬـﺎﻧﯽ‬
‫)‪ ،(GWP100‬ﮐﻪ در ﮔﺮوهﻫﺎی واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻬﻢﻫﺎی ﻣﻮاد وﯾﮋه در ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷـﺎﺧﺺ رده ﺣﺎﺻـﻞ از ﺟـﺪول ب‪ ، 7-‬ﻓﺮاﯾﻨـﺪﻫﺎ ﯾـﺎ ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﺑﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻬﻢ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 7-‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎﺧﺺ رده )‪ (GWP100‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‬
‫‪ GWP‬ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﮔﺮم‬
‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم(‬ ‫ﺷﺪن ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﻌﺎدل ‪CO2‬‬ ‫ﻣﻌﺎدل ‪CO2‬‬ ‫ﻣﻌﺎدل ‪CO2‬‬ ‫ﻣﻌﺎدل ‪CO2‬‬ ‫ﻣﻌﺎدل ‪CO2‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞاز‬
‫‪2750‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪1800‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪CO‬‬
‫‪1050‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪750‬‬ ‫‪CH4‬‬
‫‪1800‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫‪N2O‬‬
‫‪2150‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪1900‬‬ ‫‪CF4‬‬
‫‪550‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪200‬‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ‬
‫‪8600‬‬ ‫‪505‬‬ ‫‪2320‬‬ ‫‪900‬‬ ‫‪4875‬‬ ‫ﮐﻞ‬

‫ﺟﺪول ب‪ 8-‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎﺧﺺ رده )‪ (GWP100‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫درﺻﺪ‬
‫‪ GWP‬ﮐﻞ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﮔﺮم ﺷﺪن‬
‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺣﺎﺻﻞاز‬

‫‪۴۷‬‬
 ‫‪31/9‬‬ ‫‪2/3‬‬ ‫‪20/9‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5/8‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫‪3/4‬‬ ‫‪0/3‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪0/3‬‬ ‫‪CO‬‬
‫‪12/3‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪0/6‬‬ ‫‪8/7‬‬ ‫‪CH4‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪0/6‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪17/4‬‬ ‫‪N2O‬‬
‫‪25/0‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2/9‬‬ ‫‪22/1‬‬ ‫‪CF4‬‬
‫‪6/4‬‬ ‫‪0/9‬‬ ‫‪1/4‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ‬
‫‪100‬‬ ‫‪5/9‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪10/4‬‬ ‫‪56/7‬‬ ‫ﮐﻞ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت روشﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮی اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‪ ،‬ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻮاردی ﻧﻈﯿﺮ ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺨﺼﯿﺺ و اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی ﻣﯿﺎنﺑﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻮازی ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬ﯾﺎ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﻮاد ﻣﻨﺘﺸﺮه ﮐﻪ واﻗﻌﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ روش‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت )ﻣﺜﻼ ‪ GWP 100‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫‪ (GWP500‬ﯾﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دادهﻫﺎ ﺑﺮای ﻧﺮﻣﺎلﺳﺎزی و وزن دﻫﯽ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﮐﺎرﺑﺮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن دادن اﺧﺘﻼف در ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ روی ﻧﺘﺎﯾﺞ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺪف ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﯾﮏ روﯾﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ب‪8-2-‬‬
‫ﺑﻌﺪی دادهﻫﺎی ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت و ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬دادهﻫﺎی اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺳﯿﺎﻫﻪ‪ :‬ﻣﻮاد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎده و اﻧﺮژی‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ و ﻏﯿﺮه‪،‬‬
‫‪ -‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ‪ ،‬واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﯾﺎ ﮔﺮوهﻫﺎی راﺟﻊ ﺑﻪ آن‪،‬‬
‫‪ -‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت‪ ،‬و‬
‫‪ -‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ از ﻋﻨﺼﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ‬ ‫ب‪3-‬‬
‫ب‪ 1-3-‬ﮐﻠﯿﺎت‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ و ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬روشﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪوﺳﯿﻠﻪ ﯾﮏ روش‬
‫اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﮑﺮاری‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع و ﻫﺪف‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر و ﭘﺎﯾﺪاری ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‬ ‫ب‪2-3-‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن ﺳﻌﯽ دارد ﺗﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻣـﻞ ﻻزم ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗﻤـﺎم ﻣﺮاﺣـﻞ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮای ﺗﻔﺴﯿﺮ در دﺳﺘﺮس ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺧﻼء‪ 1‬دادهﻫﺎ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺷـﺪه و‬
‫ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ دﺳﺖ آوری دادهﻫﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﯾﮏ اﺳﺎس ﺑـﺎ ارزش ﺑـﺮای اﯾـﻦ‬
‫______________________________________________________________‬
‫‪1-Gaps‬‬

‫‪۴۸‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ب‪ 9-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑـﻮدن را ﺑـﺮای ﯾـﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ ﺑـﯿﻦ دو‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ‪ A‬و‪ B‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ اﻃﻤﯿﻨـﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﻫﯿﭻ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻬﻤﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ب‪ 9-‬ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن‬
‫اﻗﺪام ﻻزم‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه؟‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ‪B‬‬ ‫اﻗﺪام ﻻزم‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه ؟‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ‪A‬‬ ‫واﺣﺪ‪-‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫ﺑﻠﻪ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد‬
‫دوﺑﺎره ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬ ‫ﺧﯿﺮ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻧﺮژی‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺑﻠﻪ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ را‬ ‫؟‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺑﻠﻪ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺳﯿﺎﻫﻪ را‬ ‫ﺧﯿﺮ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﻓﺮاوری‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺑﺎ ‪ A‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫ﺧﯿﺮ‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺑﻠﻪ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪی‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺑﻠﻪ‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﺎ ‪ B‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫؟‬ ‫‪X‬‬ ‫ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺑﺎ ‪ A‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫؟‬ ‫‪X‬‬ ‫ﺑﺎ ‪ B‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫؟‬ ‫‪X‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪ :X‬دادهﻫﺎی در دﺳﺘﺮس‪.‬‬
‫‪ :-‬دادهﻫﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺪول ب‪ ،9-‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻣﺠـﺪد ﯾـﺎ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺠﺪد ﺳﯿﺎﻫﻪ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺎزﺧﻮرد ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻣﺤـﺼﻮل‬
‫ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ دو اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬اﺟـﺮا ﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪﮔﯿـﺮی‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ دو ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎس اﯾﻦ ﺑﺎزرﺳﯽ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻟﯿﺴﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﺳﯿﺎﻫﻪ ﻻزم )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫اﻧﺮژی و ﻣﻮاد‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی رده و ﻏﯿﺮه‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬ ‫ب‪3-3-‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ )ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ( ﺳﻌﯽ دارد ﺗﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺗﻨﻮعﻫﺎ را ﺑـﺮ روی ﻓﺮﺿـﯿﻪﻫـﺎ‪ ،‬روشﻫـﺎ و‬
‫دادهﻫﺎ را ﺑﺮ روی ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫روش اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬روش‪-‬‬

‫‪۴۹‬‬
‫ﻫﺎ ﯾﺎ دادهﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬روشﻫﺎ ﯾـﺎ دادهﻫـﺎی ﺗﻐﯿﯿـﺮ داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺮ روی ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻐﯿﯿﺮ دادن ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ و دادهﻫـﺎ در ﯾـﮏ ﮔـﺴﺘﺮه‬
‫)ﻣﺜﻼ ‪ ± 25‬درﺻﺪ( ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮ دو ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣـﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت درﺻﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺤﺮاف ﻣﻄﻠﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﯾـﻦ اﺳـﺎس‪ ،‬ﺗﺒـﺪﯾﻼت ﻣﻬـﻢ در ﻧﺘـﺎﯾﺞ‬
‫)ﻣﺜﻼ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ (10%‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬اﺟﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫـﺪف و داﻣﻨـﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ در ﻃـﻮل‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯾﺎ ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺜﺎلﻫﺎی زﯾﺮ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬روشﻫﺎ ﯾﺎ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾـﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎارزش ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺨﺼﯿﺺ؛‬
‫‪ -‬ﻣﻌﯿﺎر ﻣﯿﺎنﺑﺮ؛‬
‫‪ -‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﺮز و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﯿﺴﺘﻢ؛‬
‫‪ -‬ﺑﺮآوردﻫﺎ و ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دادهﻫﺎ؛‬
‫‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب رده ﭘﯿﺎﻣﺪ؛‬
‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﯿﺎﻫﻪ )ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی(؛‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺷﺎﺧﺺ رده )وﯾﮋهﺳﺎزی(؛‬
‫‪ -‬دادهﻫﺎی ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه؛‬
‫‪ -‬دادهﻫﺎی وزن دﻫﯽ ﺷﺪه؛‬
‫‪ -‬روش وزن دﻫﯽ؛‬
‫‪ -‬ﮐﯿﻔﯿﺖ دادهﻫﺎ‪.‬‬
‫ﺟﺪاول ب‪ ،10-‬ب‪ 11-‬و ب‪ 12-‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ‬
‫و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت و ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت اﺟﺮا ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 10-‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس روش ﺗﺨﺼﯿﺺ‬

‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ‪B‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ‪A‬‬ ‫زﻏﺎل ﺳﺨﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‬
‫‪400‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮم‬
‫‪0‬‬ ‫‪900‬‬ ‫‪900‬‬ ‫ارزش‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺗﺨﺼﯿﺺ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫‪400‬‬ ‫‪+100‬‬ ‫‪-300‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف‬

‫‪۵۰‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫‪+12/5‬‬ ‫‪-25‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف ‪%‬‬
‫‪12/5‬‬ ‫‪25‬‬ ‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ‪%‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮان از ﺟﺪول ب‪ ،10-‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ دارد‪ ،‬و ﺗﺤﺖ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫ﻫﯿﭻ اﺧﺘﻼف واﻗﻌﯽ ﺑﯿﻦ اﻧﺘﺨﺎب ‪ A‬و ‪ B‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 11-‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺮ روی ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ دادهﻫﺎ‬

‫ﮐﻞ‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺎده‬ ‫زﻏﺎل ﺳﺨﺖ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﯿﺎز‬
‫‪800‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪200‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﯾﻪ‬
‫‪700‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪200‬‬ ‫ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ داده‬
‫ﺷﺪه‬
‫‪-100‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-100‬‬ ‫‪0‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف‬
‫‪-12/5‬‬ ‫‪-40‬‬ ‫‪0‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف ‪%‬‬
‫‪12/5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ‪%‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮان از ﺟﺪول ب‪ 11-‬اﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﻬﻤﯽ روی ﻣﯽدﻫﺪ و اﺧﺘﻼﻓﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ را‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻬﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺰوم ﺟﻤﻊآوری دوﺑﺎره دادهﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 12-‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺮ روی دادهﻫﺎی وﯾﮋهﺳﺎزی‬

‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ‪B‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ‪A‬‬ ‫دروﻧﺪاد‪/‬ﺗﺎﺛﯿﺮ دادهﻫﺎی ‪GWP‬‬
‫‪400‬‬ ‫‪3200‬‬ ‫‪2800‬‬ ‫اﻣﺘﯿﺎز ‪ 100=GWP‬ﻣﻌﺎدل ‪CO2‬‬
‫‪-200‬‬ ‫‪3400‬‬ ‫‪3600‬‬ ‫اﻣﺘﯿﺎز ‪ 500=GWP‬ﻣﻌﺎدل ‪CO2‬‬
‫‪600‬‬ ‫‪+200‬‬ ‫‪+800‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف‬
‫ﻣﻬﻢ‬ ‫‪+6/25‬‬ ‫‪+28/6‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف ‪%‬‬
‫‪6/25‬‬ ‫‪28/6‬‬ ‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ‪%‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮان از ﺟﺪول ب – ‪ 12‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﻬﻤﯽ روی ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎی ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺘﺎﯾﺞ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﻨﺪ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ اﻧﺘﺨﺎبﻫﺎی ‪ A‬و ‪ B‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از‬
‫ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری‬ ‫ب‪4-3-‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری ﺳﻌﯽ دارد ﺗﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ‪ ،‬روشﻫﺎ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻫﺎ و دادهﻫﺎ در ﻃﻮل ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿـﺎت‬
‫ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﯿﻦ ﭼﻨﺪﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﻀﺎدﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪۵۱‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﺧﺘﻼفﻫﺎ در ﻣﻨﺎﺑﻊ دادهﻫﺎ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻧﺘﺨﺎب ‪ A‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷـﺪه ﻣﺒﺘﻨـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ‪ B‬ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ دادهﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ؛‬
‫ب‪ -‬اﺧﺘﻼفﻫﺎ در ﺻﺤﺖ دادهﻫﺎ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻧﺘﺨـﺎب ‪ A‬ﯾـﮏ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ ﻣﻔـﺼﻞﺗـﺮ و ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ در‬
‫دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ‪ B‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺟﻌﺒﻪ ﺳﯿﺎه اﺳﺖ؛‬
‫پ‪ -‬اﺧﺘﻼفﻫﺎ در ﭘﻮﺷﺶ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دادهﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎب ‪ A‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺰور ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ روی ﻃﺮح آزﻣﺎﯾﺸﯽ( ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دادهﻫﺎی اﻧﺘﺨـﺎب ‪ B‬ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺰرگ ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ؛‬
‫ت‪ -‬اﺧﺘﻼفﻫﺎ در ﭘﻮﺷﺶ زﻣﺎﻧﯽ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دادهﻫـﺎی اﻧﺘﺨـﺎب ‪ A‬ﯾـﮏ ﺗﮑﻨﻮﻟـﻮژی ﭘﯿـﺸﺮﻓﺘﻪ ﺟﺪﯾـﺪ را‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ‪ B‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺪﯾـﺪ و ﻃـﺮح‪-‬‬
‫ﻫﺎی ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد؛‬
‫ث‪ -‬اﺧﺘﻼفﻫﺎ در ﻋﻤﺮ دادهﻫﺎ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻋﻤﺮ دادهﻫﺎ در اﻧﺘﺨـﺎب ‪ 5 ،A‬ﺳـﺎل اﺳـﺖ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ‪ B‬دادهﻫﺎ اﺧﯿﺮا اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ؛‬
‫ج‪ -‬اﺧﺘﻼفﻫﺎ در ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دادهﻫﺎ در اﻧﺘﺨﺎب ‪ A‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺗﮑﻨﻮﻟـﻮژی اروﭘـﺎﯾﯽ را‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ‪ B‬ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ را ﺑﺎ ﺧـﻂ ﻣـﺸﯽ ﺣﻔﺎﻇـﺖ از ﻣﺤـﯿﻂ‬
‫زﯾﺴﺖ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮏ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در راﺳﺘﺎی ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺪف و داﻣﻨﻪ اﺻﻼح ﺷﻮد‪ .‬در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬اﺧـﺘﻼف‪-‬‬
‫ﻫﺎی ﻣﻬﻤﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬و ﺗﺎﺛﯿﺮ و اﻋﺘﺒﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی و اراﺋﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ب‪ 13-‬ﻣﺜﺎﻟﯽ از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری را در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﯿﺎﻫﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﯿﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ب‪ 13-‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﯾﮏ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎری‬

‫اﻗﺪام‬ ‫‪ A‬را ﺑﺎ ‪B‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ‪B‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب‪A‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﻫﯿﭻ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬ ‫ﺳﺎزﮔﺎر‬ ‫‪9‬‬ ‫اوﻟﯿﻪ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ داده‬
‫ﺷﺪه‬
‫ب را ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﻋﺪم ﺳﺎزﮔﺎری‬ ‫ﻋﺪمﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺧﻮب‬ ‫ﺻﺤﺖ داده‬
‫ﺑﺎ ﻫﺪف و‬

‫‪۵۲‬‬
 ‫داﻣﻨﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬ ‫ﺳﺎزﮔﺎر‬ ‫‪9‬‬ ‫‪ 3‬ﺳﺎل‬ ‫‪9‬‬ ‫‪ 2‬ﺳﺎل‬ ‫ﻋﻤﺮ داده‬
‫ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫ﻋﺪم ﺳﺎزﮔﺎری‬ ‫‪9‬‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی‬
‫=اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬ ‫آزﻣﺎﯾﺸﯽ‬ ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی‬
‫ﻫﯿﭻ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬ ‫ﺳﺎزﮔﺎر‬ ‫‪9‬‬ ‫واﻗﻌﯽ‬ ‫‪9‬‬ ‫اﺧﯿﺮ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻫﯿﭻ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬ ‫ﺳﺎزﮔﺎر‬ ‫‪9‬‬ ‫اﯾﺎﻻت‬ ‫‪9‬‬ ‫اروﭘﺎ‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﺘﺤﺪه‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫ﮐﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ‬

‫]‪ [1‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﯾﺮان‪ /‬اﯾﺰو ‪ :14050‬ﺳﺎل ‪ ،1385‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ‪-‬واژهﻧﺎﻣﻪ‪.‬‬

‫‪[2] ISO 9000:2005, Quality management systems- Fundamentals and vocabulary‬‬
‫‪[3] ISO 14001:2004, Environmental management systems — Requirements with guidance‬‬
‫‪for use.‬‬

‫‪۵۳‬‬
[4] ISO 14021, Environmental labels and declarations — Self-declared environmental
claims (Type II environmental labelling).
[5] ISO/TR 14047, Environmental management — Life cycle impact assessment —
Examples of application of ISO 14042.
[6] ISO/TS 14048, Environmental management — Life cycle assessment — Data
documentation format.
[7] ISO/TR 14049, Environmental management — Life cycle assessment — Examples of
application of ISO 14041 to goal and scope definition and inventory analysis.

۵۴
‫‪ICS: 13.020.10 ; 13.020.60‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪54 :‬‬

‫‪۵۵‬‬