Instalacje budowlane i sanitarne –

ćwiczenia 3. - 18.10.2023
Tok obliczeń instalacji pompowego ogrzewania
1. Dobór parametrów obliczeniowych
1) Temperatura zasilania tz wg. Obowiązujących przepisów w ogrzewaniach
pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi temperatura nie powinna przekraczać
90°C [żeby w układzie nie pojawiła się para wodna]. Ze względu na komfort
pomieszczeń, zalecane jest przyjęcie jej wartości tz ≤70℃ (przy czym nie jest to
wymóg obligatoryjny). Trzeba pamiętać, że im niższa jest średnia temperatura
powierzchni grzejnika, tym wymagana będzie jego większa powierzchnia przy czym
nie jest to zależność liniowa.
2) Temperatura powrotu tp – przy doborze tego parametru projektant ma obecnie dużą
swobodę (nie powinno się przyjmować mniejszych schłodzeń na grzejniku niż 20K).
Im większe schłodzenie tym mniejszy strumień czynnika grzejnego, mniejsza pompa
obiegowa i mniejsze zużycie energii elektrycznej.
2. Obliczanie strat ciepła pomieszczeń, dobór grzejników i ich rozmieszczenia, dobór –
źródła ciepła (kotła)
3. Rozmieszczenie pionów w rzutach kondygnacji pionów oraz podłączenia instalacji do
źródła ciepła (kotła)
4. Wykonanie rysunku rozwinięcia instalacji c.o.
5. Obliczenia hydrauliczne i dobór średnic.

Dobór grzejników
Przy projektowaniu instalacji c.o. lub jej modernizacji głównym zadaniem jest dobór
grzejnika. Doboru takiego dokonuje się na podstawie obliczeń lub opracowanych tabel w
oparciu o ustalone zapotrzebowanie na moc cieplną danego pomieszczenia. Ponadto należy
typ grzejnika dostosować do aranżacji wnętrza. Przy modernizacji starych instalacji
grzewczych należy zachować odpowiednią staranność przy doborze nowych grzejników aby
uniknąć dużych błędów. Wyglądające podobnie grzejniki mogą różnić się wydajnościami
cieplnymi nawet o 20%. Do doboru grzejników koniecznie jest posiadanie katalogów
grzejników różnych producentów.
Obliczeniowa wydajność cieplna grzejnika Qg powinna pokrywać obliczeniowe
zapotrzebowania na ciepło danego pomieszczenia z uwzględnieniem wszystkich czynników
wpływających na ciepło danego pomieszczenia z uwzględnieniem wszystkich czynników
wpływających na zmniejszenie lub zwiększenie niezbędnej powierzchni ogrzewanej
grzejnika. Czynniki te uwzględnia się poprzez wprowadzenie odpowiednich współczynników
korekcyjnych:

Q̇ g=Q̇ ∙ β T ∙ β˙ U ∙ β P ∙ β 0 ∙ β s

Gdzie:
Q̇ – obliczeniowe zapotrzebowanie na moc cieplną pomieszczenia [W]

1
β T – współczynnik uwzględniający zastosowanie zaworu termostatycznego

β U – współczynnik uwzględniający wpływ usytuowania grzejnika. Gdy pod oknem = 1.0,

naprzeciwko okna = 1.1, z dala od okien = 1.2-1.25, pod stropem =1.1
β P – współczynnik uwzględniający sposób włączenia grzejnika do instalacji, jeżeli nie jest
zgodny z tym dla którego sporządzono charakterystyki cieplne. Dla grzejników płytowych β P
=1.0, dla rurowych 1.05< β P< 1.33
β 0 – współczynnik uwzględniający wpływ obudowy grzejnika (zdjęcie tabeli)

β S – współczynnik uwzględniający rozległość instalacji tj. ilość kondygnacji. Dla jednej

kondygnacji β s=1

…
Dobór grzejników w instalacjach dwururowych i przy parametrach pracy różniących się od
katalogowych zależy od tego jaką przyjęto wartość temperatury zasilającej u temperatury
wody powrotnej oraz wymaganej temp. W danym pomieszczeniu ti. Materiały katalogowe
różnych producentów i dystrybutorów różnią się liczbą zawartych tablic doboru grzejników
W katalogach mamy: tz/tp/ti = 70/50/20
GP – podłączenie boczne
Uwaga! Nie każdy grzejnik nadaje się pod układ pompowy.
Często w tablicach podaje się normatywne tablicowe moce cieplne grzejników ustalone dla
warunków normatywnych tz/tp/ti = 90/70/20 (∆tgtabl.=60K) lub tz/tp/ti = 75/65/20
(∆tgtabl.=50K).
Średnia różnica temperatur dla grzejników zasilanych wodą jest obliczana z następującej
zależności:
t z+ t p
∆ tg= −t i
2
Gdzie:
tz – obliczeniowa temperatura wody zasilającej grzejnik [℃]
tp – obliczeniowa temperatura wody pierwotnej z grzejnika [℃]
t? – obliczeniowa temperatura powietrza w pomieszczeniu [℃]
Dla grzejników dobieranych dla instalacji o innych parametrach tz/tp i zainstalowanych w
pomieszczeniach o innych temperaturach powietrza ti konieczne jest skorygowanie mocy
cieplnej grzejnika poprzez wprowadzenie współczynników korekcyjnych. W takim przypadku
doboru grzejnika dokonuje się z tablicy dla warunków normatywnych opierając się na
skorygowanej wartości …. z zależności.

2
Zasady prowadzenia rur w instalacji c.o.
Centralne ogrzewanie jest układem złożonym z systemy rur rozprowadzających gorącą wodę
z kotła do grzejników.
Najczęściej spotykanymi obecnie sposobami prowadzenia rur:
- trójnikowy – w systemie tym, do jednej rury
zasilającej (rozprowadzającej) podłączane jest kilka
grzejników. Na rurze montuje się trójniki i od nich
prowadzi odcinki przewodów (podejścia) do każdego
grzejnika. W sys. trójnikowym możliwe jest
zastosowanie różnych rodzajów materiałów mogą być:
rury miękkie ze zwojów lub rury sztywne. Sposób
prowadzenia jest w zasadzie dowolny. Rury mogą być
układane w podłodze bruzdach ściennych, lub za
listwami maskującymi. W przypadku przykrywania
połączenia trójnikowego rury w podłodze warstwą
betonu musi być ono odporne na obciążenia
mechaniczne.

- z zastosowaniem rozdzielaczy – w tym systemie

każdy grzejnik włączony jest oddzielnie. w tym
systemie na każdej kondygnacji rozmieszcza się
rozdzielacze i do (od) nich doprowadza się przewody
zasilający i powrotny od źródła ciepła. Od rozdzielacza
prowadzi się rury (zasila…
Rozdzielacze mają znaleźć się jeden nad drugim tj. na
parterze nad piwnicą.

- rozdzielaczowo-trójnikowy

3
- układ pętli poziomej pionowy

Dobór kotła
Moc cieplna kotłowni wyznaczona jest z bilansu potrzeb cieplnych obiektu. Moc ta
zależna jest od:
- rodzaju zasilandego obiektu,
- współdziałania układów automatycznej regulacji obiegu centralnego ogrzewania, wentylacji.
- wielkości kotłowni,
- proporcji poszczególnych składowych zapotrzebowania na ciepło.
Moc projektowanej kotłowni ustal się w drodze do analizy zapotrzebowania energię
cieplną na poszczególne cele dla określonego czasu (np. zimy, lata, okresów przejściowych)
zgodnie z zależnością:
Q K =Q co +Qw +Qt +Q cwu

QK – moc kotłowni (kotła) [kW],

Qco – zapotrzebowanie na moc cieplną na cele ogrzewania [kW],
Qw – zapotrzebowanie na moc cieplną wentylacji i klimatyzacji (tu ≈0.00) [kW],
Qt – zapotrzebowanie na moc cieplną na cele technologiczne (tu ≈0.00) [kW],
Qcwu – zapotrzebowanie na moc cieplną na cele przygotowania ciepłej wody użytkowej [kW]
W budynkach o większym zapotrzebowaniu na cele przygotowania c.w.u. jako
obliczeniową moc kotłowni przyjmuje się sumę maksymalnej mocy dla c.o. i średniej dla
c.w.u.
Q K =Q co + Qcw u
max śr

Dla kotłowni komunalnych o zróżnicowanym przeznaczeniu obiektów, moc cieplna kotłowni

wyznaczona jest jako suma maksymalnego zapotrzebowania na moc do centralnego

4
ogrzewania, wentylacji, technologii i średniego godzinowego zapotrzebowania na moc do
przygotowania c.w.u.
Q K =Q co + Qw + Qt +Qcw u
max max max śr /h

Według rozeznania najpopularniejszymi kotłowniami są kotłownie dla obiektów

mieszkalnych bez wentylacji mechanicznej i pokrywają one zapotrzebowanie cieplne na dwa
podstawowe cele: centralne ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej.
W tej sytuacji obowiązują następujące zasady:
- w budynkach jednorodzinnych, w których zaprojektowano urządzenia przygotowania c.w.u.
bez elementów pojemnościowych (zasobnika) moc kotłowni jest równa maksymalnemu
zapotrzebowaniu na przygotowanie c.w.u.
Q K =Q cwumax [kW ]

- w budynkach jednorodzinnych i wielorodzinnych, w których zastosowano pojemnościowe

podgrzewacze wody (zasobniki) do przygotowania c.w.u. a zapotrzebowanie wynosi
Qcwu <15−20 % Qco [kW ]

kotły dobiera się w oparciu o obliczeniowe zapotrzebowanie na moc cieplną na cele c.o.
K