FIL 13
PAGSUSURI AT PAGPAPAHALAGA NG MGA KONTEMPORARYONG PANITIKAN
3
PAGSUSURI AT PAGPAPAHALAGA NG MGA
KONTEMPORARYONG PANITIKAN
1) NOBELA O KATHAMBUHAY
 Hiram sa Kastila na hiram din sa Italyanong novella.
 Isang kwento o salaysay na mahaba, maraming tauhan at
tagpuang mababasa sa mga kabanata.
 Isang katha na nagsasalaysay ng anumang bagay na sa
kabuuan o sa isang bahagi ay hinango sa isang
pangyayari at sinulat upang makabigay kasiyahan sa
mambabasa dahil sa magandang paglalarawan ng tagpo,
ugali, at gawi ng mga taong pinagagalaw na nagiging
salaminan pagkatapos sa pagkamarangal at
pagpapakasakit nang dahil sa isang dakilang bagay o
layon.
Mga Uri ng Nobela
1. Nobela ng romansa- tumutukoy sa pag- iibigan
2. Nobelang makabanghay- ang pagkakabalangkas ng
mga pangyayari ang siyang ikinawiwili ng mga
mambabasa sa uring ito.
3. Nobela na salig sa kasaysayan- ang binibigyang diin ay
ang kasaysayan o ang makasaysayang pangyayari.
4. Nobela ng tauhan- nangingibabaw sa uring ito ang mga
pangangailangan, kalagayan at hangarin ng mga tauhan
5. Nobela ng layunin- ang mga layunin at simulaing
lubhang mahalaga sa buhay ng tao ang binibigyang diin
sa uring ito.
6. Nobelang masining- may mahusay na pagkakatalakay
at pagkakahanay ng mga pangyayari at pagkakalarawan
ng pagkatao ng mga tauhan at gumawa ng isang
makatuwirang pananawagan sa damdamin ng
mambabasa.
Tradisyon sa Nobela
A. Tradisyong katutubo - ito ay kasasalaminan ng
katutubong ugali ng mga Pilipino. Marahil
naaipapaliwanag ito sa nobelang Nena at Neneng ni
Valeriano Hernandez Peña. Sa nobelang ito ay
ipinahahayag ang katapatan ng isang kaibigan ng mga
taganayon. Ang pagpapahalaga sa puri at dangal ng
isang dalagang Pilipina atbp.
B. Tradisyong panrelihiyon - nababasa rito ang tungkol sa
pananampalataya, ang pagkilala sa kapangyarihan ng
Panginoon ang mga pagmimilagro at tungkol sa
kagandahang asal.
C. Tradisyong romantisismo - pinag-ukulan ng pansin ang
emosyon, ang damdamin, inilalarawan ang magandang
bagay at ng lungkot, at kaligayahan, ang pantasya tulad
ng mga inilalarawan sa nobelang “Sampaguitang
Walang Bango” ni Iñigo Ed Regalado.
D. Tradisyong realismo - ang pagbabagong bunga ng pag-
unlad ng agham at teknolohiyakasabay ng pagkagising ng
mga Filipino sa pagpapahalaga sa demokrasya at
nasyonalismo ay nakaimpluwensiya sa pagbabago ng
himig at paksa ng mga nobela. Nabaling ang mga paksa
sa mga makatotohanang pangyayaring nagaganap sa
paligid sa lipunan sa pamahalaan at pulitika.
 “Satanas sa Lupa” Celso Al. Carunungan
2) DULA
 Layunin na itanghal sa entablado ang mga pangyayari na
maaring binubuo ng isa o higit pang pangyayari na may
isa o higit pang mga pangunahing tauhan at mga katulong
na tauhan.
 Ang iisahing yugto ay naglalahad ng isang pangyayari sa
buhay ng pangunahing tauhan at natatapos sa maikling
panahon.
 Samantala, ang mahabang dula ay binubuo ng maraming
pangyayari, maraming tauhan at tumatagal ng mahabang
panahon.
Mga Uri ng Dula
A. Trahedya - mahigpit na tunggalian. Mapupusok ang mga
tauhan at ginagamitan ng masidhing damdamin ito'y
nagwawakas sa pagkasawi ng pangunahing tauhan
B. Komedya - ito'y nagtatapos sa masaya sapagkat ang
mga tauhan ay nagkakasundo. Ang wakas ay kasiya-siya
sa mga manonood.
C. Melodrama - nagwawakas nang kasiya-siya sa mabuting
tauhan bagamat ang uring ito'y may malungkot na
sangkap. -Labis kung minsan ang pananalita at
damdamin sa uring ito.
D. Parsa - ang layunin ay magpatawa sa pamamagitan ng
kawil-kawil na pangyayari at mga pananalitang lubhang
katawa-tawa.
E. Saynete - ang pinakapaksa rito'y ang mga
karaniwang ugali. Katulad ng parsa, ang dulang ito'y
katawa-tawa rin.
Iba pang Uri ng Dula
A. Walang tinigang dula (pantomime)-itinatanghal sa
aksyon lamang at walang salita.
B. Pangkasaysayang Dula (Historical Play)- batay sa isang
kasaysayan ang dulang itinatanghal.
C. Dulang Papet (Puppet Play)- isang dulang itinatanghal
sa pamamagitan ng mga manika.
D. Dulang walang katotohanan (Plays of Fantasy)- ang
pangyayari ay hindi hango sa tunay na buhay ng tao.
Sangkap ng Dula
A. Tagpuan – panahon at pook kung saan naganap ang
mga pangyayaring isinaad sa dula.
B. Tauhan – ang mga kumikilos at nagbibigay- buhay sa
dula; sa tauhan umiikot ang mga pangyayari. - Ang mga
tauhan ang bumibigkas ng diyalogo at nagpapadama sa
dula.
C. Sulyap sa suliranin – maaaring mabatid sa simula o
kalagitnaan ng dula na nagsasadya sa mga pangyayari;
maaaring magkarooon ng higit na isang suliranin ang
isang dula.
D. Saglit na kasiglahan – saglit na paglayo o pagtakas ng
mga tauhan sa suliraning nararanasan
E. Tunggalian – ang tunggalian ay maaaring sa pagitan ng
mga tauhan, tauhan laban sa kanyang paligid, at tauhan
laban sa kanyang sarili.
F. Kasukdulan – ito'y climax sa Ingles; dito nasusubok ang
katatagan ng tauhan – Sa sangkap na ito ng dula tunay
na pinakamatindi o pinakamabugso ang damdamin o
kaya'y sa pinakakasukdulan ang tunggalian
G. Kakalasan – ang unti-unting pagtukoy sa kalutasan sa
mga suliranin at pag-ayos sa mga tunggalian.
H. Kalutasan – sa sangkap na ito nalulutas, nawawaksi at
natatapos ang mga suliranin at tunggalian sa dula.
Mga Elemento ng Dula
A. Iskrip o nakasulat na dula- pinakaluluwa ng isang dula-
lahat ng bagay na isinasaalang-alang sa dula ay naaayon
sa isang iskrip; walang dula kapag walang iskrip.
B. Gumaganap o aktor- gumaganap ang nagsasabuhay sa
mga tauhan sa iskrip; sila ang nagbibigkas ng dayalog.-
Sila ang nagpapakita ng iba't ibang damdamin; sila ang
pinapanonood na tauhan sa dula.
C. Tanghalan- pook na pinagpasyahang pagtanghalan ng
isang dula.
D. Direktor- nagbibigay-kahulugan sa iskrip mula sa
pagpasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan
hanggang sa paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga
tauhan.
E. Manonood- Saksi sa itinatanghal na dula
3) TALAMBUHAY
 FIL 13
PAGSUSURI AT PAGPAPAHALAGA NG MGA KONTEMPORARYONG PANITIKAN
 nagsasalaysay ng mahahalagang pangyayari sa buhay
ng isang tao mula nang siya'y isinilang hanggang sa
pagkamatay.Pansariling talambuhay ang tawag kapag
ang talambuhay ay sariling gawa.
 Talambuhay ni Miriam Defensor-Santiago
– Iron Lady of Asia
4) PANGULONG TUDLING O EDITORYAL
 Mababasa sa mga pahayagan na pawang kuro- kuro ng
punong patnugot tungkol sa napiling paksa.
 May layuning hikayatin ang madla. Ito ay may tungkuling
magturo, pumuri, tumuligsa at magtanggol.
 Halimbawa: Paghandaan ang Tag-ulan
– -PAGASA (Philippine Atmospheric Geophysical and
Astronomical Services Administration)
5) BALITA
 Naglalahad ng mga pang-araw-araw na kaganapan sa
loob at labas ng bansa.
 Sinasaklaw ang halos lahat na larangan tulad isport,
pulitika, ekonomiya, edukasyon, kalusugan, relihiyon,
espesyal at iba pang kauri
 Halimbawa: Iloilo City inilagay sa MECQ (Modified
Enhanced Community Quarantine)
– IATF (Inter-Agency Task Force)
6) SANAYSAY
 Tumatalakay sa isang napakahalagang paksa.Naglalahad
ng sariling opinyon o pananaw ng sumusulat.
 Maaaring pormal/ maanyo o impormal/malaya
 Mga katangian ng maanyo o pormal:
a. Pinag-uukulan ng may-akda ng masusing pag-
aaral ang paksa.
b. Pinipiling mabuti ang mga salitang ginagamit.
c. Maingat, maayos at mabisa ang paglalahad
 Mga katangian ng malaya o impormal:
a. May pagkamalapit sa mambabasa sa himig man
ng mga pananalita o sa ipinahihiwatig ng paksa.
b. Malaya ang pamamaraang ginagamit at
karaniwang ang himig ay parang nakikipagusap
lamang sa mga mambabasa sa paraang masigla
 Mga Halimbawa
– “Ang Sukatan ng Tagumpay” Gemiliano Pineda
– Sino Ako
4 PANITIKANNG MAY ANYONG PATULA
Ang Tula at ang Makata
 Ang tula ayon kay Inigo Ed Regalado ay kagandahan,
diwa, katas, larawan, at kabuuan ng tanang kariktang
nakikita sa silong ng ilan pa mang langit
Mga Anyong Patula
 Nahahati sa apat na pangkat ang mga akdang nasa
anyong patula. Binubuo ito ng tulang liriko, tulang
pasalaysay, tulang pantanghalan at tulang patnigan.
1) Tulang Liriko
 naglalarawan ng mga damdamin, karanasan, guniguni,
kaisipan na maaaring nadama ng mga may-akda o ng
ibang tao
Nahahati ang tulang liriko sa mga sumusunod:
1. Pastoral - isang tula na naglalayong ilarawan o
ipahayag ang tunay na buhay sa kabundukan.
2. Dalit - kadalasang pumupuri sa Diyos o kay
Birhen Maria; nagtataglay ng mga pilosopiya sa
buhay at patakaran ng relihiyon.
3. Pasyon - ito'y isang aklat na inaawit kung
panahon ng Mahal na Araw upang ilahad ang
mga sakripisyo ni Hesukristo upang tubusin ang
sangkatauhan mula sa kanilang kasalanan.
4. Oda - masigla ang nilalaman nito, pumupuri sa
mga pambihirang nagawa ng isang tao o grupo
ng mga tao.Walang katiyakan ang bilang ng pantig
at saknong sa bawat taludtod
5. Awit/Kanta - madamdamin ang nilalaman nito
upang ipahiwatig ang pag- ibig, kabiguan,
kalungkutan, pag- asa, pangamba, kaligayahan at
iba pang naramdaman ng puso na
kinahuhumalingan ng halos kabataan sa ngayon
6. Elehiya - naglalahad ito ng alaala ng isang
yumao, guniguni tungkol sa kamatayan, panangis
at pananaghoy
7. Soneto - laging nagtataglay ito ng mga aral sa
buhay, may labing-apat na taludtod at ang mga
nilalaman ay tungkol sa damdamin at kaisipan, at
may malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.
 Mga Halimbawa
– Ang Aklat ng Buhay ni Inigo Ed. Regalado
– Ako ang Daigdig ni Alejandro G. Abadilla
2) Tulang Pasalaysay
 taglay ng tulang ito ang paglalahad ng makulay at mga
mahahalagang tagpo sa buhay tulad ng pag-ibig,
kabiguan, tagumpay mula sa kahirapan. Inilalahad din
nito ang kagitingan at katapangan ng mga bayani sa
pakikidigma
 Mga Tulang Pasalaysay
1. Epiko- isinasalaysay nito ang kagitingan ng isang tao,
ang mga tagumpay niya sa digmaan, pakikipagtunggali
sa mga kaaway. Maraming tagpo ang hindi kapani-
paniwal sapagkat may kababalaghan at milagrong
napapaloob. Inaawit lamang ito kapag may okasyon.
Ang epiko ay nauuri sa tatlo:
A. Pakutya - ang nilalaman nito ay tungkol sa
paghamak o pagkutya sa mga taong mahilig gumawa
ng mga walang kabuluhan o kahalagahan sa buhay.
Paghamak din ito sa mga taong mahilig magsayang
ng oras Isang halimbawa nito ay ang “Panggingera” ni
Lope K. Santos
B. Pampanitikan o makabago - ang nilalaman nito ay
may kinalaman sa mga pangarap at kilusan ng isang
bayan, lahi at bansa. Ito'y iba sa epikong pambayani
dahil sa ito'y likha ng isang makatang sa isang
panahong pampanitikan ay sumulat ng tulang
pagkakahawig sa epikong pambayani.
C. Pambayani o sinauna – ito ay nagsasalaysay ng
pakikipaglaban ng isang bansa o lipi upang
ipagtanggol ang nasasakupan.
–“ Indarapatra at Sulayman” Salin ni Bartolome del
Valle
 FIL 13
PAGSUSURI AT PAGPAPAHALAGA NG MGA KONTEMPORARYONG PANITIKAN
Mga Epiko ng Bisaya:
a. Hinilawod - ito'y kasaysayan ng pag-iibigan ng mga
bathala ng mga naunang nanirahan sa Aklan Antique
at Iloilo
b. Haraya - ito'y kalipunan ng mga alituntunin ng
magandang asal na sinasabi sa pamamagitan ng
salaysay ng magigiting
c. Haraya - ito'y kalipunan ng mga alituntunin ng
magandang asal na sinasabi sa pamamagitan ng
salaysay ng magigiting
d. Maragtas - tungkol ito sa sampung datung Malay na
nagsitakas dahil sa kalupitan ng Sultan ng Borneo na
si Makatunaw
e. Lagda - kalipunan ito ng mga alituntunin ukol sa
mabuting pagtupad sa tungkulinsa pamahalaan na
napapaloob sa mga salaysay at mga pangyayari. Ang
“Kodigo ni Kalantiao” ay isa sa nilalaman ng
Lagda.
Ang sumusunod ay kalipunan ng batas ng “Kodigo ni
Kalantiao”
2. Awit-pakikipagsapalaran ng mga tauhan sa kaharian
tulad ng hari, prinsipe, reyna, prinsesa at duke. Higit na
makatotohanan o hango sa tunay na buhay ang mga
pangyayari. -May sukat ito na labindalawang pantig at
inaawit nang mabagal sa saliw ng gitara o bandurya.Ang
mga popular na halimbawa nito ay “florante at Laura”,
“Doce Pares sa Kaharian ng Pransiya”, “Si Don Juan
Tenorio” at iba pa.
3. Kurido (Corrido-Kastila)
– tungkol sa katapangan, kabayanihan, kababalaghan
at pananampalataya ng mga tauhan.
– Kahawig ng awit ang paksa nito. May wawaluhing
pantig at binibigkas sa kumpas ng martsa.
– Ang mga manunulat ng kurido ay sina Jose de la
Cruz, Ananias Zorilla at Francisco Baltazar.
Halimbawa nito ay ang mga Ibong Adarna, Bernardo
del Carpio, Ang Haring Patay atbp.
4. Balad - ito'y may himig sa awit sa dahilang inaawit ito
habang may nagsasayaw noong unang panahon. Sa
kasalukuyan, ay napabilang na ito sa tulang kasaysayan
na may 6 hanggang 8 pantig.
3) Tulang Padula o Pantanghalan
 katulad din ito ng karaniwang dula, ngunit ang mga
dayalogo ay patula
 Mga Uri ng Tulang Padula
1. Sarsuela- ito'y isang dulang musikal na may tatlong akto
at pumapaksa sa mga pangunahing damdamin ng tao
tulad ng pag- ibig, kasakiman, poot at iba pa.
2. Moro-moro - tulang padula ito na pumapaksa sa
hidwaan at labanan ng kristiyano at di-kristiyano.
3. Senakulo - karaniwan itong masasaksihan tuwing
kuwaresma kung saan itinatanghal ang mga paghihirap
hanggang kamatayan ni Panginoong Hesus
4. Tibag - itinatanghal ito tuwing buwan ng Mayo. Sina
Reyna Elena at ang anak na si Constantino ang mga
tauhan nito. Hinanap nila ang krus na pinagpakuan kay
Jesus na matatagpuan sa ilalim ng templo ni Venus sa
kaharian ng isang Sultang Muslim. Kinakailangan pa
munang magkaroon ng labanan ang mga Moro at
Kristyano bago matibag ang templo para makuha ang
krus. Ang pagbabalik sa Roma ng mag-ina, kasama ang
mga bihag, ang naging ugat ng tradisyon ng Santa
Cruzan.
5. Panunuluyan - isa itong dulang patulang itinatanghal sa
gabi bago sumapit ang araw ng Pasko. Nagpapakita ito
ng matutuluyan nina Maria at Jose upang doon isilang
ang sanggol na si Jesus.
4) Tulang Patnigan
 ito'y tulang sagutan na itinatanghal ng mga
natutunggaling makata ngunit hindi sa paraang padula.
Sa maikling salita, ito'y isang pagtatalong patula na ang
sangkot dito ay nangangailangan ng matalinong
pangangatuwiran, may matalas na isip at may sapat na
lalim ng diwa
 Mga Uri ng Tulang Patnigan
1. Duplo
– ang duplo ay isang madulang pagtatalong patula.-
Ito'y karaniwang ginaganap sa isang maluwang na
bakuran ng namatayan. Dito'y inanyayahan ang lahat
na magagaling na duplero o makata. May
hihiranging isang matandang mahusay ding tumula
na siyang gaganap na hari.
– May mga hilera ng mga upuang uupuan ng mga
bilyaka- mga babae at sa katapat naman ay uupo
ang mga lalaki, mga bilyako
– Ang hari ay gagamit ng tsinelas o kotso sa kanyang
pagtawag ng pansin ng mga nanonood, karaniwan
ay sinisimulan ang laro sa pagdarasal ng “Ama
Namin”.
– Ang hari ngayon ang magsasabing may nawala
siyang isang kulasisi o ibon at may magtuturong
bilyako sa isang bilyakang siyang nagnakaw.
Mayroon naming magtatanggol sa bilyaka at dito
magsisimula ang pagtatalo.
– Sa pangangatuwiran, ang bawat panig ay
binabanggit na ng lahat ng bagay sa daigdig. Kapag
natalo ang nagtatanggol sa bilyaka, ang bilyaka ay
papaluin ng berdugo sa kamay ng kotso
2. Karagatan
– ang nilalaman nito'y tungkol sa isang singsing na
sadyang inihulog ng prinsesa sa dagat sa hangarin
niyang mapangasawa ang kaisntahang mahirap.
Nagkaroon ng patalastas sa nasasakupan ng
kaharian na kung sinuman ang makakuha ng
singsing ng prinsesa ay pakakasalan niya.
– Sa larong ito, isang kunwa'y matanda ang tutula
hinggil sa dahilan ng laro, pagkatapos ay paiikutin
ang isang tabong may tandang puti at kung sinuman
ang matapatan ng tandang iyon sa paghinto ay
siyang tatanungin bf dalaga ng talinghaga
– Kapag nasagot ng binata ang talinghaga ay
ihahandog niya ang singsing sa dalaga at ang
pagtanggap nito ang pinakatampok sa bahagi ng
laro.
3. Balagtasan - galing ito sa salitang “Balagtas” na bahagi
ng pangalan ni Francisco Baltazar, ang Ama ng
 FIL 13
PAGSUSURI AT PAGPAPAHALAGA NG MGA KONTEMPORARYONG PANITIKAN
Balagtasang Tagalog. Ito'y tagisan ng talino sa
pamamagitan ng palitan ng katuwiran sa pamamaraang
patula.
Mga Elemento ng Tula
may dalang wika alpabeto, awiting bayan, kwentong bayan,
mga alamat at mga karunungang-bayan.
– Sila ang nagdala ng barangay.
 Ang ikatlong pangkat ay ang mga Malay na Moslem.
– Nagsidating noong 1,300 taon at 1,500 taon.
– Sila ang mga ninuno ng mga Moslem.
– Nanggaling sila sa Malaysia at nanirahan sa
Mindanao at Sulu.
– Nagdala sila rito ng epiko alamat, kwentong bayan at
ng pananampalatayang Moslem.
Ang mga Intsik
 Nakarating sa Filipinas sa pagitan ng ikatlo hanggang
ikawalong siglo. -- Marami sa kanila ang mga nanirahan
sa baybayin ng Batangas, Quezon, Sorsogon, Samar,
Silangan Mindanao, Palanan, Marinduque at Mindor.
 Nagdala mahigit sa 600 salitang Intsik tulad ng gusi, susi,
mangkok, talyasi, kawali, inso, kuya, diko, sangko .
 Dala rin nila ang mga kaugaliang sosyal panggalang,
pagkakalapit at pagkakaisa ng pamilya at katipiran.
 Ang paglalagay ng bangkay sa gusi bilang kabaong ay
isang kaugaliang dinala rito kaya't sila'y tinawag na
manggugusi.
 Sila ang nagbigay ng pangalang Luzon o Lusong sa
pinakamalaking pulo sa Filipinas.
Impluwensiya ng mga Bumbay
 Ang mga Bumbay o Hindu ay nakarating noong ikalabing
dalawang siglo.
 Sila'y nandarayuhan muna sa Indonesya bago nakarating
sa Filipinas.
 Ang unang sapit ng mga Bumbay ay nanggaling sa
Borneo at sila'y nagdala ng pananampalatayang
Budismo, epiko, at mahiya.
 Ang ikalawang sapit ay nanggaling sa Java at Borneo din
noong ikalabing-apat na siglo, noong panahon ng
Imperyo ni Madjapahit.Nagdala sila ng
pananampalatayang Bramanistiko at panitikang epiko,
awiting bayan, at liriko.
 Marami ring salitang Bumbay o Hindu na bahagi na ng
wikang Filipino. Ang mga ito'y guro, bansa, mukha, likha,
hukom, dukha at iba pa.
Mga Arabe at Persiyano
 Dumating ang mga mangangalakal na Arabe sa Filipinas
noong ika-12 siglo.
 Nagdala ng pananampalatayang Muslim ay ang
tinatawag na “Hadramaut Sayyids”, mga misyonerong
Arabe na nanggaling sa Malaysia na dumating sa
Filipinas noong ika-16 na siglo. Kasama nila ang
maraming mga nangangalakal na Arabe at Persiyano,
sila'y nanirahan sa Mindanao at Sulu. Nagdala rin sila
ng mga epiko, alamat, kwentong bayan at dula.
Impluwensiya ng Imperyo ng Madjapahit.
 Pinakasentro ay Java sa Indonesyo ay naging
napakamakapangyarihan at maraming mga kalapit bansa
ang nasakop kabilang ang Indo Tsina, Cambodia, Siam,
Anma, Tonkin at Filipinas.
 Ang mga bansang ito'y nagkalapit-lapit at nagkapalitan ng
mga kalakal at kultura. Kaya't ang Filipinas ay nagkaroon
ng impluwensiya ng mga bansang nabanggit lalo na sa
panitikan.
 Ang mga kwentong bayan ng Cebu, Panay, Negros at
Palawan ay katulad ng mga kwentong bayan ng mga
nabanggit na mga bansa.
Ang Imperyo ng Malacca
 Sa pagbagsak ng Imperyo ng Madjapahit ay ang Imperyo
naman ng Malacca ang naging makapangyarihan sa
Silangan.
 lumaganap sa Borneo, Luzon at Mindanao.
 Nagtatag ng pamahalaang pinamumunuan ng mgaSultan
o Rajah.
 Tumagal ang kapangyarihan ng may 20 taon mula noong
1430 hanggang 1450.
 Sa mga baybayin ng mga lalawigan Batangas, Rizal,
Mindoro, Laguna, Quezon at Lanao, naninirahan ang mga
Muslim na ito.
 Sinasabing ang karaniwang pahayag na “Allah-eh” sa
Batangas ay impluwensiya ng Imperyo ng Malacca.
3
IBA'T IBANG ANYO NG AKDANG PAMPANITIKAN
Uri Ng Akda Ayon Sa Anyong Tuluyan, Katangian At Mga
Halimbawa
1. Alamat
 kwento o salaysay na nagsasalamin ng mga
matatandang kaugaliang Filipino
 Kadalasan ay naglalahad ng pinagmumulan ng
ngalan ng bagay, pook o pangyayari.
 Mayaman na nito ang mga Filipino bago pa dumating
ang Kastila.
 Ito'y naisasaling-bibig mula sa mga kauna-unahang
Filipino hanggang sa ngayon.
 Nag-iiwan ng mahahalagang kaisipan ang mga ito sa
mga mambabasa, maliban sa naidudulot nitong giliw
sa pagbasa ng mga pangyayaring hindi
makatotohanan o kapani-paniwala.
 Ilan sa mga halimbawa ng alamat:
Alamat ng mga Tagalog:
Alamat ng Bigas
Alamat ng Hayop na Nagkapakpak para
Lumigaya ang Bulaklak
Alamat ng Bundok Pinatubo
Ang Pinagmulan ng Makapuno- Apayao Ang
Sakim na Unggoy- Ilocano
Bakit Maliwanag ang Araw kaysa Buwan-
Pampanga
Ang Unggoy at Pagong- Tinggianes,
Cordillera
Ang Batik ng Buwan- Cebuano
Ang Unang Unggoy- Bikol
Alamat ng Bulkang Mayon- Bikol
Alamat ng Bundok Kanlaon- Negros
Ang Pinaggalingan ng Pulo ng Bisayas-
Visayas
Alamat ng Iloilo
Ang Makasaysayang Siete Islas de Peccado-
Iloilo
Bakit Mataas ang Langit- Tiruray, Mindanao
Ang Buwan at ang mga Bituin- Bukidnon
Ang Unang Mag-asawa- Mandaya, Davao
Ang Pinagbuhatan ng Eklipse- Maranao
Ang Unang Lalaki at Babae- Bagobo
 Alamat ng Bulkang Mayon
- makikita sa Albay
 FIL 13
PAGSUSURI AT PAGPAPAHALAGA NG MGA KONTEMPORARYONG PANITIKAN
-Daragang Magayon – May isang mayamang ama na may dalawang anak
-Daragang Magayon- nangangahulugang ‘gwapa’ o na kapwa lalaki.
maganda. – Hiniling ng batang anak na ang kanyang parte sa
-Ulap na anak ni Raha Tagalog ng Quezon. Isang kayamanan ng kanyang ama ay ibigay na sa kanya.
abenturerong manunudla ng mga hayop gubat kaya siya – Namumulubi siya at inisip nang bumalik sa dating
pinadpad sa kabikulan. tahanan.
-Raha Iriga – Gayon na lamang ang galak ng kanyang ama,
-Batis Rawis sinalubong ng yakap at halik ang bumalik na anak
-Bundok ni Daragang Magayon – Namangha ang matandang kapatid nang dumating
siya sa kanilang tahanan.
2. Mito o Mulamat – “Akong masunurin ninyong anak na buong
 kwento o salaysay tungkol sa pinagmulan ng katapatang naglilingkod sa inyo ay hindi ninyo
sansinukuban naipagpatay kahit isang guya man lamang. Ngayong
 Kalipunan ng iba't ibang paniniwala sa mga diyos at dumating ang alibughang anak ninyo ay gugugol
diyosa, kwento ng tao at ng mga mahiwagang nilikha. kayo nang malaki at magdiriwang.
 Mga halimbawa: – Sumagot nang marahan ang ama. “Anak ko, ikaw
o Si Maria Makiling- Tagalog ang lagi kong kapiling. Ang lahat ng akin ay
o Ang Pinagmulan ng mga Wikain- Tagalog iyo. Tayo'y nagsasaya ngayon sapagkat ang kapatid
o Ang Pagkakalikha ng Diyos sa Kahinaan ng Tao mong namatay ay muling nabuhay, nakita nating muli
ang nawala.”
kaya Kinakapitan ng mga Sakit- Bilaan, Mindanao.
6. Anekdota
o Ang Mapanumpa at Mainggiting Diyos- Bilaan,
 kwento o salaysay na maaaring batay sa tunay na
Mindanao
karanasan o hindi, katawa-tawa at may naiiwang
 Mga ngalan ng mga diyosa sa mitolohiyang Filipino:
mahalagang kaisipan sa mambabasa.
 Ang Malaking Puso ni Pangulong Quezon
– Binata, matanda, matandang noong mga unang
araw ay nakatulong sa kanya- sila ang mga
tinulungan ni Pangulong Quezon.

Maikling kwento - kwento o salaysay

 Nag-iiwan ng isang impresyon o kakintalan sa
mambabasa.
 Maikli at maaaring matapos sa isang upuan lamang.
 May kakaunting tauhan, tagpo at mga pangyayari.
 Mga Uri ng Maikling Kwento
A. Salaysay - malawak ang saklaw - maluwag at
3. Kwentong bayan timbang ang paglalahad sa mga bahagi (tauhan,
 naglalarawan ng mga kaugalian, pananampalataya at pook, panahon).
mga suliraning panlipunan ng panahong yaon. B. Kwento ng Madulang Pangyayari - ang pangyayari
 Malimit maririnig noon sa mga kasayahan, pagtitipon at sa loob ng kwento ang siyang nagingibabaw
mga lamayan. Karamihan sa mga ito ay hindi sapagkat dito nasasalig ang magiging katayuan o
nagtataglay ng ngalan ng may-akda lalo na't pasalindila kalagayan ng mga tauhan.
lamang ang uring ito. C. Kwento ng Pakikipagsapalarang Maromansa- ang
 Mga halimbawa ng kwentong bayan: balangkas ay nakakawili at nagbibigay-buhay
 Ang Pakikipagsapalaran ni Juan Pusong sapagkat tumatalakay sa sunod-sunod at masiglang
o Si Juan Tamad na'y Matakaw Pa pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhan.
D. Kwento ng Pag-ibig
o Si Juan Tamad at ang Kura
– ang galaw ng kasaysayan ay umiikot sa pag-ibig,
o Si Lolo Jose at ang Kapre
– Madalian,mababaw at hindi kapuna-puna ang
o Ang Trahedy sa Makopa paglalahad ng ibang sangkap ng kwento.
o Naging Sultan si Pilandok E. Kwento ng Kababalaghan
-Juan -Katalugan – naglalaman ng mga pangyayaring mahirap
-Pilandok- Maranao paniwalaan sapagakat salungat sa batas ng
-Sultan kalikasan at nakatuwirang pag-iisip.
4. Pabula – Ang ganda ng kwentong ganitong uri ay nasa
 kwento o salaysay na ang mga gumaganap ay mga pananabik na malamankungpaano
hayop na nagsasalita. mapagtatagumpayan, malulutas o
 Layunin nito na itatak sa isipan ng mga mambabasa maipapaliwanag ng bayani ang kababalaghang
o nakikinig lalo na ng mga bata ang katapangan, nagaganap.
kagitingan, kagandahang-asal, ang pagkamasunurin F. Kwento ng Katatakutan- matindi ang damdaming
sa magulang, pagkamapitagan sa matatanda, at ang nagbibigay-buhay sa kwentong ganito sapagkat ang
pananampalataya sa Diyos. kaisahan ng mga sangkap, napakaikling panahon,
 Isa sa mga kilalang mangangatha nito ay si Aesop ng iisang pook at iisang galaw ng pangyayaring
Griyego. pinagbuklod nang mahigpit upang palitawing lalo ang
5. Parabola damdamin ng takot at lagim.
 kwento o salaysay batay sa banal na kasulatan na G. Kwento ng Katatawanan - malaki ang pagkakatulad
naglalahad ng katotohanang moral o espiritwal sa ng ganitong kwento sa salaysay sapagkat ang galaw
pamamagitan ng mga matalinhagang paraan. ng mga pangyayari ay magaan, mababaw at
 Ang Alibughang Anak maaaring pabago-bago ang balangkas.

PAGSUSURI AT PAGPAPAHALAGA NG MGA KONTEMPORARYONG PANITIKAN
H. Kwento ng Katutubong Kulay - nangingibabaw ang
paglalarawan sa isang tiyak na pook: ang anyo ng
kalikasan doon at ang uri, pag- uugali,
paniniwala,pamumuhay,at pamantayan ng mga
taong naninirahan sa nasabing lugar.
I. Apologo - nagbibigay ng aral sa buhay sa
pamamagitan ng pagkasangkapan sa mga tauhan at
pangyayari sa kwento. Ang pabula ay isang
karaniwang anyo nito.
J. Kwento ng Talino - ang balangkas ng ganitong
kwento ay isang kalagayang punong-puno ng
suliranin na hahamon sa katalinuhan ng babasa
upang lutasin. Kung matalino ang kumatha ng
kwento, maaari niyang ibitin sa pananabik ang
bumabasa hanggang sa katapusan ng kwento.
K. Kwento ng Pagkatao - nangingibabaw ang isang
masusing pag-aaral at paglalarawan sa tunay na
pagkatao ng tauhan sa kasaysayan.
L. Kwento ng Sikolohiko
– sinisikap na pasukin ng manunulat ang kasulok-
sulukang pag-iisip ng tauhan ng kwento at
inilalahad ito sa babasa.
– Pinakamahirap sulatin sa lahat ng kwento
sapagkat ang tunay na diwa ay wala sa takbo ng
mga pangyayari kundi sa dahilan na siyang
gumagawa ngmga pangyayari, at ito'y
malalaman lamang pagkatapos ng lubos na pag-
unawa sa damdamin at kalooban ng tauhan
ng kwento.
 Mga Bahagi ng Maikling Kwento
1. Simula
A. Mga tauhan
- sino-sino ang magsisiganap sa kwento at Ano
ang papel na gagampanan?
B. Tagpuan
- lugar na pinangyarihan ng mga aksyon o mga
insidente
- Panahon kung kailan naganap ang
kuwento.
C. Suliranin
- Problemang haharapin ng pangunahing tauhan.
- Nagpapatibay sa pagkakahawak ng manunulat
sa atensyon ng kanyang mambabasa na
maaasahang hindi titigil hangga't hindi niya
nakikita kung ano ang naging kalutasan ng
suliranin.
- Nagbibigay-daan sa madudulang tagpo upang
lalong maging kawili-wili at kapana-panabik ang
mga pangyayari kaya’t sinasabing ito ang
sanligan ng akda.
2. Gitna
A. Saglit na kasiglahan
- nagsisilbing panghatak o pang-akit sa mambabasa
na ituloy ang kanyang pagbasa.
- Naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga
tauhang masasangkot sa suliranin.
B. Tunggalian
- pakikipagtunggali ng pangunahing tauhan sa mga
suliraning kakaharapin na minsa'y ang sarili, ang
kapwa o ang kalikasan
C. Kasukdulan
- dito nagwawakas ang tunggalian.
- Dito madarama ng mga mambabasa ang
pinakamasidhing pananabik sapagkat
pagpapasiyahan ang kapalaran ng pangunahing
tauhan sa kuwento.
- Unti-unting naaalis o nakakalas ang sagabal tungo sa
kalutasan ng suliranin o tunggalian.
FIL 13
- Sa kasukdulan natin nababatid ang katayuan ng
tauhan kung siy'a tagumpay o bigo.
3. Wakas
A. kakalasan
- ikakalas ang mga pangyayaring nagpapatong-patong
hanggang makarating sa kasukdulan.
- Katapusan ng kuwento at karaniwan itong
nagliliwanag para sa
mambabasa ng mga katanungang maaaring naiwan
sa kanyang isip.
B. Katapusan
- kababasahan ng magiging resolusyon ng kuwento.
- Maaaringmasaya, malungkot,pagkatalo o
pagkapanalo.
 Mga Sangkap ng Maikling Kwento
A. Tauhan.
- bida sa kwento at ang mga kasamang tauhan na
nagpapagalaw sa mga pangyayari.
- Ang dami ng tauhan sa kwento ay naaayon sa
pangangailangan.
MAY DALAWANG URI NG TAUHAN SA
KWENTO
1. Tauhang lapad (flat character). Ang
tauhan sa loob ng kwento ay hindi
nagbabago ang katauhan mula
umpisa hanggang katapusan. Bihira
lang ang ganitong uri ng tauhan sa
kwento.
2. Bilugang tauhan (round character).
Kabaligtaran ito ng tauhang lapad
dahil habang umuusad ang mga
pangyayari sa kwento ay
nagkakaroon din ng pagbabago sa
katauhan ng tauhan.
B. Tagpuan
- tumutukoy sa lugar at panahon na
kinagaganapan ng mga pangyayari sa kwento.
C. Banghay
- pinag-ugnay- ugnay na mga pangyayari
nagpapagalaw sa kwento.
D. Tono
- namumuong damdamin sa kwento.
- Mas kaakit-akit kung ang pinakamalalim na
emosyon at
damdamin ay mailalahad.
E. Pahiwatig
- nakawiwiling basahin ang akda kung may mga di
literal na pahayag na binabanggit ngunit
nauunawaan ng mambabasa.
F. Dayalogo.
- Nagbibigay buhay sa kwento.
- Nakilala ang tauhan sa mga salitang lumalabas
sa kanyang bibig, kasama na rito ang
damdaming nais niyang ipabatid.
- Ito ang panalitang pangkwento ng tao, o bagay
na binigyang buhay at hayop.
G. Simbolismo
- Pagbibigay ng kahulugan sa mga literal na
bagay, lugar, tao at iba pa.
- Nangangailangan ito ng mataas na antas ng
dito pag-unawa ng mambabasa upang maintindihan
ang akda
H. Tema
- diwa o ang kabuuang mensaheng tinatalakay sa
mga pangyayari na nais palitawin ng sumulat.
I. Damdamin
 FIL 13
PAGSUSURI AT PAGPAPAHALAGA NG MGA KONTEMPORARYONG PANITIKAN
- tagapagkulay ng mga pangyayari sa loob ng
kwento.
J. Tunggalian
- nagbibigay ng kapanabikan dahil naging batayan
ito ng aksyon sa kwento ng tauhan.
URI NG TUNGGALIAN
Tao laban sa kanyang sarili
Tao laban sa kapwa tao
Tao laban sa isang bagay sa kanyang
paligid o lipunan
Tao laban sa kalikasan
K. Pananaw o punto de bista.
- Ito ang paraan ng pagtana ng manunulat sa
kanyang akda.
- May mga uri ito:

1. Unang panauhang pananaw kung saan ang

pangunahing tauhan ang nagkukwento. Ang
bidang karakter ay ay ginagamitan ng mga
panghalip na: ako, ko, akin, atin, natin, tayo,
kami.
2. Tagamasid na pananaw kung nais isulat ang
karanasan ng iba. Ang bidang karakter ay
tinutukoy gamit ang panghalip na: ikaw, mo, ka,
iyo, kata, kita, kayo, inyo, ninyo, kanila.
3. Ikatlong panauhang pananaw. Ang bidang
karakter ay tinutukoy sa pamamagitan ng
panghalip na: siya, niya, kanya, sila, nila, kanila.