Prezentacja12022 Scalone

Katedra Rachunkowości Finansowej
KONSOLIDACJA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH

Wykład 1
dr Katarzyna CHŁAPEK
katarzyna.chlapek@uek.krakow.pl2
Literatura
1. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 września 2009 r. w sprawie szczegółowych
zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji
skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 676)
2. Katarzyna Świetla , Badanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup
kapitałowych, [w:] Rewizja sprawozdań finansowych, wydanie drugie zmienione, pod red. D.
Krzywdy, SKwP, Warszawa 2012.
3. Konsolidacja sprawozdań finansowych według MSSF – metody i korekty
konsolidacyjne – zbycia i nabycia – sytuacje szczególne – porównanie z ustawą o
rachunkowości, Anna Gierusz, Maciej Gierusz, ODDK, Gdańsk 2016
4. Konsolidacja sprawozdań finansowych,
Artur Raciński, C.H. Beck, Warszawa 2021
5. Konsolidacja sprawozdań finansowych. Rozliczanie połączeń i
podziałów w świetle MSSF/MSR, Wojciech Więcław, 2014, Wolters Kluwer, Warszawa
6. Rachunkowość grup kapitałowych,
Marzena Remlein, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013
7. Konsolidacja sprawozdań finansowych. Koncepcje, regulacje polskie i MSSF,
zastosowania praktyczne Tom II. Regulacje MSSF,
Radosław Ignatowski, ODDK, Gdańsk 2013
8. Holding jako podmiot rachunkowości,
Joanna Toborek-Mazur, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010
9. Polityka rachunkowości grup kapitałowych,
Marzena Remlein, Marzena Strojek - Filus, Katarzyna Świetla, CeDeWu, Warszawa 2021 3
Strony internetowe:
1. www.acca.pl
2. www.gov.pl
3. www.knf.gov.pl
4. www.eur-lex.europa.eu
5. www.skwp.pl
6. www.iasb.org.uk
7. www.ifrs.org
8. www.europa.eu
9. www.fasb.org
EGZAMIN – PISEMNY 4
Treści programowe:
1. Geneza oraz istota i cechy holdingu/grupy kapitałowej
2. Przyczyny tworzenia grup kapitałowych i korzyści

wynikające z integracji gospodarczej
3. Rodzaje form kooperacji gospodarczej i kryteria klasyfikacji

grup kapitałowych
4. Zasady tworzenia i funkcjonowania podatkowych grup

kapitałowych w Polsce
5. Prawa własności a koncentracja kapitału,

prezentacja metod wyceny lokat kapitałowych w oparciu
o ustawę o rachunkowości oraz MSR 27 i MSR 28
5
Geneza oraz istota i cechy holdingu/grupy kapitałowej
Globalizacja
stanowi jedną z możliwych form
radykalnej modyfikacji gospodarki światowej.
Pojęciem globalizacji określamy

proces stopniowego likwidowania granic
w stosunkach ekonomicznych, zaś jej podstawy związane
są nierozerwalnie z procesem integracji europejskiej, którą
zapoczątkowała integracja o charakterze politycznym.
Integracja traktowana jest jako etap pośredni w dążeniu do globalizacji,

z uwagi na specyfikę obu pojęć, zawierających w swych celach
wspólne założenia w zakresie
swobody przepływu dóbr, usług, ludzi oraz kapitału.
6
Efektem międzynarodowej integracji jest

rozwój złożonych struktur gospodarczych
o międzynarodowym zasięgu,
których cechą charakterystyczną jest
prowadzenie działalności przez podmioty podporządkowane
zlokalizowane w różnych krajach.
7
Bardzo często zamiennie używa się terminów:
konglomerat, holding czy grupa kapitałowa.
Wszystkie określają
skomplikowaną organizację gospodarczą,
której celem jest
koncentracja kapitału,
lub
która powstaje w wyniku koncentracji kapitału.
8
Grupę kapitałową stanowi jednostka dominująca
wraz z podległymi jej wszystkimi jednostkami zależnymi.
Jednostka dominująca, jednostki zależne oraz

jednostki współzależne i stowarzyszone
określane są razem jako
jednostki powiązane.
Grupa kapitałowa w tym znaczeniu

oparta jest przede wszystkim na integracji kapitałowej,
co oznacza, że spółka dominująca
posiada udziały kapitałowe
w podmiotach zależnych.
Stosunki pomiędzy podmiotami grupy pojawiają się przez 9

zawarcie umowy nabycia udziałów/akcji.
Powiązania przedsiębiorstw polegają między innymi na

porozumieniach umownych, kooperacji,
podejmowaniu wspólnych rynkowych przedsięwzięć.
Są to tzw. kooperacyjne grupy współpracy gospodarczej,

do których należą:
izby gospodarcze, wspólnoty interesów, kartele, syndykaty,
wreszcie formy koncentracji organizacyjnej,
tj. przedsiębiorstwa wielozakładowe, konglomeraty,

koncerny i holdingi.
10
Poglądy na temat pochodzenia holdingu są podzielone.
Jeden z nich zakłada, że krajem pochodzenia holdingu są

Stany Zjednoczone, drugi, że Europa.
Pod względem czasu umiejscawia się powstanie holdingu

na lata 1870—1890,
kiedy rozwijały się duże podmioty gospodarcze
składające się z wielu mniejszych jednostek.
Holdingi zaczęły powstawać w Stanach Zjednoczonych

już w 1832 roku.
Stabilniejsze przedsiębiorstwa przejmowały słabsze,
początkowo tylko w swoich branżach i im pokrewnych,
a później w obszarze całej gospodarki.
11
Przedstawiciele innej grupy badaczy wyrażają przekonanie,

że pierwsze związki typu holdingowego powstały w Europie,
a konkretnie w Szwajcarii (lub w Wielkiej Brytanii).
Zwolennicy tego poglądu podkreślają, że już

w 1822 roku powstała w Brukseli
holendersko-belgijska spółka bankowa
pod nazwą Société Générale do Belgique
która przypominała strukturą konglomerat.
Do dzisiaj uznaje się ją za

matkę współczesnych struktur holdingowych.
Obecnie konglomerat ten jest jedną z największych grup
finansowych na świecie. 12
13
Duży wkład do tej formy prowadzenia działalności

gospodarczej miała Japonia
z przemysłowo-kapitałowymi konglomeratami keiretsu,
wywodzącymi się z rodzinnych grup zaibatsu.
Sumimoto,
najbardziej znany z nich,
powstał już w XVI wieku.
14
Polska historia holdingu jest bardzo krótka

i sięga lat sześćdziesiątych XX wieku,
kiedy rozpoczął się proces tworzenia dużych struktur
organizacyjnych najpierw w formie
kombinatów,
a następnie wielkich organizacji gospodarczych,
wzorowanych na kapitalistycznych koncernach,
zwanych niekiedy zjednoczeniami.
15
Dopiero proces transformacji ustrojowej w Polsce,

rozpoczęty na przełomie lat dziewięćdziesiątych
ubiegłego wieku,
doprowadził do upowszechnienia się formy spółki akcyjnej
oraz struktur holdingowych,
głównie w drodze wykupywania
słabych firm przez stabilniejsze.
16
Ze względu na bardzo złożoną i przeważnie
niejednoznaczną strukturę holdingów
trudno sformułować
definicję dokładnie oddającą ich charakter.
W literaturze przedmiotu, w opracowaniach prawników,

ekonomistów i specjalistów z zakresu organizacji i zarządzania
można znaleźć wiele definicji
tej formy współdziałania przedsiębiorstw.
Pojęcie „holding” dominuje na rynku amerykańskim i w Japonii.
Słowniki specjalistyczne definiują

holding jako pakiet kontrolny akcji,
spółkę posiadającą akcje innych spółek czy związek takich spółek.
17
Etymologia pojęcia „holding” związana jest

z angielskim czasownikiem
„to hold” o bardzo szerokim znaczeniu,
a mianowicie: trzymać, dzierżyć, trwać, wiązać (prawnie),
posiadać władzę, opanować coś, zarządzać, administrować.
Należy jednak zaznaczyć, iż holding stanowią

zawsze co najmniej dwa podmioty:
jeden, który zgodnie z etymologią tego słowa
sprawuje władzę nad inną jednostką,
oraz
drugi - kontrolowany.
18
W wielu opracowaniach podawana jest definicja,

zgodnie z którą
holding to hierarchiczna forma organizacyjna
współdziałania przedsiębiorstw,
oparta na powiązaniach kapitałowych
i umożliwiająca koncentrację
potencjałów ekonomiczno-gospodarczych
w celu ich kooperatywnego wykorzystania
w ramach wspólnie wyznaczonej strategii działania.
19
Powiązania holdingowe wynikają

z umowy nabycia udziałów (akcji)
zawartej między
jednostką kontrolującą a jednostkami zależnymi.
Liczba tych umów odpowiada

liczbie uczestników holdingu.
20
W języku niemieckim stosuje się odpowiednio terminy:

spółka matka (Muttergesellschaft)
oraz spółka córka (Tochtergesellschaft).
W literaturze przedmiotu
jednostka dominująca określana bywa również jako
spółka macierzysta, kontrolująca, panująca lub centralna,
natomiast jednostki zależne nazywa się

spółką podporządkowaną, afiliowaną, kontrolowaną, pochodną,
filialną, subsydiarną, podległą lub też satelicką.
21
W rachunkowości termin grupy kapitałowej

został zarezerwowany dla ściśle określonych powiązań.
22
Jednym z pierwszych i najważniejszych

aktów prawnych w zakresie
sprawozdawczości grup kapitałowych
jest VII Dyrektywa Unii Europejskiej.
W akcie tym jednak nie można odnaleźć

precyzyjnej definicji grupy kapitałowej.
Zawarte w niej ustalenia pozwalają krajom członkowskim

indywidualnie określać, jakich podmiotów dotyczy.
Dyrektywa ta określa zasady przynależności do grupy,

które z niewielkimi modyfikacjami przyjęły
ustawodawstwa krajów członkowskich.
23
W trakcie ratyfikacji VII Dyrektywy UE kraje członkowskie
nie były w stanie osiągnąć kompromisu
co do podmiotowego zakresu grupy kapitałowej.
Zamiast terminologii „grupa kapitałowa" obydwie

dyrektywy (IV i VII) operują pojęciem
„skonsolidowane sprawozdanie finansowe".
24
H. Jagoda i B. Haus, opierając się na literaturze

niemieckiej, przedstawiają cechy charakterystyczne tej
złożonej struktury, stwierdzając, że
jest to organizacja (struktura) gospodarcza cechująca się
jednością decyzji i funkcjonowania,
w której wszystkie tworzące ją przedsiębiorstwa
podporządkowane są jednolitemu kierownictwu,
ograniczona jest samodzielność decyzyjna kierownictwa
jednostek tworzących holding
oraz
utrzymana osobowość prawna tych jednostek.
25
Powiązania między uczestnikami holdingu

mogą mieć charakter
organizacyjny, kapitałowy lub rzeczowy.
Nieco szerzej definiuje grupę kapitałową M. Trocki.

Jego zdaniem jest to
zespół samodzielnych pod względem prawnym przedsiębiorstw,
stworzony do realizacji wspólnych celów gospodarczych,
powiązanych kapitałowo i ewentualnie kontraktowo,
w sposób umożliwiający współdziałanie.
26
W organizacji o strukturze holdingu

funkcjonuje najczęściej jeden wspólny ośrodek kierowniczy.
Najważniejszym kryterium decydującym

o pozycji spółki dominującej
jest posiadanie przez nią
prawa własności do odpowiedniej części
majątku kontrolowanej firmy.
Z kryterium tym jest związany także

stopień podległości jednostek zależnych.
Stosunek podległości
może mieć charakter jawny lub ukryty.
27
Holding jawny to taka struktura,

w której jeden podmiot posiada liczbę głosów
pozwalającą na kontrolę spółki dominującej,
określanej często mianem spółki matki.
Natomiast charakter ukryty holdingu

wiąże się z występowaniem łańcucha powiązań między spółkami
i powstaniem tzw. piramidy,
w której znajdują się zarówno spółki bezpośrednio zależne
od spółki matki, jak i spółki wnuczki.
Te ostatnie są zależne od spółki dominującej ze względu na to,

że któraś ze spółek córek spółki dominującej ma w niej udziały.
28
Podobne definiowanie
holdingu ze względu na zależności kapitałowe
w znacznym stopniu zawęża to pojęcie.
W takim ujęciu holdingiem może być każda grupa spółek
utworzona dzięki zależnościom kapitałowym
między spółką dominującą a spółkami zależnymi.
Jak już wspomniano, holding może również funkcjonować,

opierając się na powiązaniach innego typu.
Holdingiem w szerszym znaczeniu
jest grupa jednostek gospodarczych,
w których stosunki nadrzędności i podporządkowania
wynikają z umowy i powiązań osobowych.
29
Najczęściej w roli spółki dominującej występują spółka akcyjna lub

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Takie zależności mają miejsce w czterech przypadkach,
gdy spółka dominująca:
• posiada większość całkowitej liczby głosów w organach innej
jednostki (zależnej), także na podstawie porozumień z innymi
uprawnionymi do głosu,
• jest uprawniona do podejmowania decyzji o polityce finansowej i
bieżącej działalności gospodarczej jednostki zależnej na podstawie
ustawy, statutu lub umowy,
• jako akcjonariusz lub udziałowiec jest uprawniona do powoływania
lub odwoływania większości członków organów zarządzających w
jednostkach zależnych,
• gdy członkowie zarządu lub osoby pełniące funkcje kierownicze w
spółce dominującej albo członkowie zarządu bądź osoby pełniące
funkcje kierownicze w jednostce zależnej stanowią razem więcej
30
niż połowę składu zarządu drugiej jednostki zależnej.
M. Dobija definiuje holding

jako jednostkę ekonomiczną,
która składa się
z odrębnych, samodzielnych jednostek ekonomicznych
mających osobowość prawną,
skupionych pod jednym zarządem.
31
Definicję spółki holdingowej podaje także A. Stabryła.

Przyjmuje on, że
jest to taka forma organizacyjna,
w której występuje spółka dominująca (kontrolująca)
oraz spółka lub spółki zależne (kontrolowane).
Zwraca dodatkowo uwagę na

dwie podstawowe odmiany holdingów:
o dominacji kapitałowej i dominacji personalnej.
32
Leksykon rachunkowości podaje, że holding to grupa

podmiotów gospodarczych, których wzajemne powiązania:
• mają charakter w zasadzie kapitałowy, chociaż można

wyodrębnić również powiązania o charakterze osobowym,
decyzyjnym czy majątkowym,
• doprowadzają do jednokierunkowego oddziaływania jednego

podmiotu dominującego na pozostałe podmioty zależne.
• zachowują pełną odrębność prawną wszystkich podmiotów

uczestniczących w holdingu.
33
Na strukturę holdingu składają się

dwie strony: czynna i bierna.
Stronę czynną stanowi spółka dominująca,

która jako inicjator odgrywa podstawową rolę w holdingu.
Stronę bierną natomiast tworzą jednostki zależne,

których pozycję wyznacza strona czynna
za pomocą pewnej ilości nabytego udziału w prawach głosu.
34
Przy uczestnictwie większościowym

podmiot kontrolowany znajduje się pod stałym nadzorem
kierowniczym, organizacyjnym i koordynacyjnym jednostki
kontrolującej.
Zarówno po stronie czynnej, jak i biernej

może występować wiele podmiotów
(najczęściej dotyczy to strony biernej).
Jednostka dominująca jest zazwyczaj

stroną inicjującą zawiązanie holdingu.
Tym samym spółka ta jest dawcą kapitału

dla pozostałych członków grupy.
Najczęściej staje się też biorcą wypracowanego kapitału.

35
Największa skuteczność
oddziaływania holdingowego i zależności
jest coraz częściej zapewniana przez integrację osobową,
która polega na tym,
że członkowie rad nadzorczych podmiotów kontrolujących
są mianowani na stanowiska członków rad nadzorczych
jednostek zależnych.
To z reguły najbardziej istotna zależność w holdingu.
36
Warto zastanowić się również

nie tylko nad sposobem oddziaływania spółki dominującej
na pozostałych uczestników, ale także nad tym,
jakie relacje wzajemne mogą występować w ramach grupy.
Podstawowym zagadnieniem jest tutaj problem kontroli.
Oznacza ona zdolność (możliwość) decydowania

o finansowej i operacyjnej polityce przedsiębiorstwa
w celu czerpania korzyści z jego działalności.
To, że kontrola pełniona jest przez spółkę dominującą,

zaznaczone jest w wielu aktach prawnych.
37
Kontrola spółek zależnych przez spółkę dominującą

może przybierać formę
kontroli pełnej (wyłącznej),
kontroli wspólnej (łącznej) bądź
posiadania znaczącego wpływu.
Kontrola pełna sprawowana przez spółkę dominującą

nad spółką zależną może wynikać z:
1) kontroli prawnej – przez posiadanie bezpośrednio lub
pośrednio większości praw głosów,
2) kontroli faktycznej – przez powoływanie i zwalnianie
większości członków zarządu i organów nadzorczych,
3) kontroli ekonomicznej albo statutowej – przez prawo
władczego wpływania na działalność spółki zależnej38
W wypadku kontroli pełnej spółka macierzysta

ma dominujący wpływ na działalność jednostek zależnych,
który przejawia się w sprawowaniu nad nimi kontroli i
nadzorowaniu ich.
Przyjmuje się, że kontrola pełna ma miejsce wówczas,
gdy podmiot ten posiada więcej niż połowę praw głosu
w jednostkach zależnych.
Kontrola wspólna polega na sprawowaniu kontroli

nad spółką zależną wspólnie z jedną spółką lub kilkoma spółkami.
Każda ze spółek sprawujących kontrolę posiada
ograniczoną liczbę wspólników lub akcjonariuszy,
którzy wspólnie podejmują wszystkie ważne decyzje.
39
Gdy podmiot inwestujący posiada mniej niż 50%,

nie mówimy o kontroli pełnej, tylko o znaczącym wpływie.
40
Każda jednostka wchodząca w skład holdingu

zachowuje swoją odrębność i stan prawny
oraz prowadzi oddzielną księgowość
i przygotowuje
jednostkowe (oddzielne) sprawozdania finansowe,
stanowiące podstawę do sporządzenia
skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
41
Na holdingu jako na podmiocie rachunkowości

ciąży określony prawem obowiązek prezentowania
informacji o sytuacji majątkowej i finansowej.
Jeżeli spełnia on definicję grupy kapitałowej

i nie obejmują go zwolnienia fakultatywne oraz obligatoryjne,
powinien prezentować wspomniane wyżej informacje
w postaci skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Z finansowo-ekonomicznego punktu widzenia holding

wyróżnia się specyficzną strukturą aktywów,
w których ważne miejsce stanowią
długoterminowe i krótkoterminowe aktywa finansowe.
42
2. Przyczyny tworzenia
grup kapitałowych
i korzyści wynikające
z integracji gospodarczej
43
Przyczyny tworzenia grup kapitałowych i korzyści wynikające z integracji gospodarczej
Utworzenie organizacji o strukturze holdingowej

umożliwia szybszy rozwój
przez wejście na nowe rynki zbytu,
rozszerzenie własnego asortymentu, czyli dywersyfikację
działalności,
a także korzystanie z doświadczeń oraz pomocy
centrum analitycznego i badawczego utworzonego przez grupę.
Jednak przede wszystkim

sprzyja to znacznej koncentracji kapitałów,
która pozwala na realizację wielu kosztownych zadań.
44
Pierwotną przyczyną tworzenia holdingów był

rozwój przedsiębiorstwa.
Według ekonomistów każde przedsiębiorstwo podlega

ewolucji, która może przebiegać
w dwóch niezależnych od siebie lub nakładających się
kierunkach,
a powstanie holdingu może być następstwem każdego z nich.
45
Rozwój przedsiębiorstwa może przybierać

formę wzrostu wewnętrznego,
polegającego na inwestowaniu w dotychczasowe struktury,
by zwiększyć zdolności produkcyjne i usługowe,
polepszyć efektywność, racjonalizację i harmonizację
dotychczasowych działań lub
poprawić struktury organizacyjne i organizację zarządzania.
46
Ten kierunek działania może przyczynić się do powstania

nowych jednostek organizacyjnych
lub wydzielenia czy przekształcenia dotychczas istniejących
w podmioty zależne, a więc do powstania
struktury złożonej podobnej holdingu.
Rozwój wewnętrzny odbywa się zatem

w ramach istniejącej struktury organizacyjno-prawnej.
47
Rozwój przedsiębiorstwa może również przebiegać

na drodze wzrostu zewnętrznego,
którego przejawem jest
współdziałanie z innymi podmiotami gospodarczymi.
Efektem takiej współpracy mogą być

zjawiska koncentracji potencjału gospodarczego
wskutek przejęć lub połączeń podmiotów.
Można uznać, że wzrost zewnętrzny zapewnia

szybszy, skokowy rozwój całej grupy kapitałowej,
jednak wiąże się on ze znacznie większym
ryzykiem niepowodzenia.
48
Jedną z ważnych przyczyn tworzenia struktur holdingowych

jest także rozwój gospodarki rynkowej.
O tworzeniu struktury holdingowej decyduje

wiele przesłanek natury ekonomicznej i społecznej,
a także związanych z sytuacją danego przedsiębiorstwa.
Oprócz przyczyn uznawanych w literaturze ekonomicznej

za główne czy bezpośrednie
pojawiają się także przyczyny pośrednie:
organizacyjne, techniczno-produkcyjne,
rynkowe, finansowe,
prawno-administracyjne.
49
Jednak najczęściej jako przyczynę tworzenia holdingów

wymienia się:
• korzyści wynikające z efektu synergii,
• korzyści skali i zakresu,
• zintegrowanie transakcji,
• zwiększenie udziału w rynku bądź zdobycie nowego

rynku lub obszaru działalności,
• korzyści podatkowe.
50
Głównym celem koncentracji kapitałów

jest zwiększenie zyskowności.
Dzięki powstaniu zależności kapitałowych między

jednostkami
zyskowność całej grupy jest większa
niż suma zyskowności poszczególnych jednostek grupy.
Jest to tzw. efekt synergii,

który najlepiej ilustruje relacja 2 + 2 > 4.
Połączenie pozwala na uzyskanie efektów większych

niż suma wyników każdej z firm przed tym procesem.
Synonimami tego pojęcia są: efekt połączenia, efekt

wzmocnienia, efekt „2 + 2 = 5”
51
Przykładem efektu synergii

może być otrzymanie zysku ekonomicznego z połączenia.
Planując proces konsolidacji jednostek gospodarczych,

konieczna jest wycena aktywów proponowanych do zakupu.
W związku z tym należy wyznaczyć:

• wartość firmy dla jej obecnego właściciela,
• wartość firmy po jej połączeniu z aktywami firmy nabywającej.
52
Przedsiębiorstwa konsolidując swoje kapitały, oczekują wielu

korzyści.
Aby wyznaczyć korzyść majątkową z połączenia dwóch firm,
zakładając nabycie jednostki B przez podmiot A,
należy wykorzystać następujący wzór:
ZE = PVAB – (PVA + PVB)
Gdzie:
ZE –zysk ekonomiczny,
PVAB – wartość firmy AB po połączeniu,
PVA – wartość firmy A przed połączeniem,
PVB – wartość firmy B przed połączeniem
53
Uzyskany wynik nazwany

zyskiem ekonomicznym z połączenia,
który można przedstawić jako dodatni wynik równania
ZE = PVAB – (PVA + PVB) > 0
54
W kolejnym etapie należy ustalić koszty połączenia,

które w tym przypadku najczęściej są związane
z nakładami dotyczącymi transakcji nabycia jednostki B
i zależą między innymi od sposobu, w jaki podmiot A
zapłaci za akcje (udziały).
Jeśli płatność zostanie dokonana w gotówce,
koszty połączenia będą równe wartości tej zapłaty
minus wartość (bilansowa) firmy B jako odrębnej jednostki, czyli:
K = C - PVB
Gdzie:
K – koszt połączenia wynikający z formy zapłaty,
C – wartość zapłaty (w gotówce)
Pozostałe oznaczenia jak poprzednio. 55
Wykorzystując powyższe wzory, można bez przeszkód
zdefiniować zysk netto z połączenia firm A i B.
Wartość połączenia obu form będąca
zyskiem netto firmy A
mierzona różnicą między zyskiem ekonomicznym a kosztem nabycia
czyli ZE – K.
Połączenia można dokonać, gdy spełniony jest następujący warunek
NPVAB = ZE – K = PVAB – (PVA + PVB) – (C – PVB) > 0
Gdzie:
C – wartość zapłaty (w gotówce)
NPVAB – wartość połączenia z uwzględnieniem korzyści i kosztów
z punktu widzenia firmy nabywającej
Pozostałe oznaczenia jak poprzednio. 56
Przykład 1
Przyjmijmy, że firma A o wartości 3 ml zł oraz firma B o wartości 500 tys. zł.
planują połączenie, które pozwoli na zmniejszenie kosztów o 300 tys. zł.
Wartość ta będzie stanowiła zysk, który osiągną firmy A i B dzięki połączeniu.
Zatem:
PVA 3 000 000 zł
PVB + 500 000 zł
ZE +300 000 zł
PVAB 3 800 000 zł
57
Przykład 1 c.d.
Załóżmy, że firma A zapłaciła gotówką 690 tys. zł. za akcje podmiotu B.

Koszt połączenia będzie zatem wynosił:
K = C – PVB = 690 000 – 500 000 = 190 000

Gdzie:
K – koszt połączenia
C – wartość zapłaty
58
Przykład 1 c.d.
Wynik tego rachunku pokazuje, że akcjonariusze podmiotu B zyskują 190 000 zł.
Ich zysk jest jednocześnie kosztem dla firmy A.
Kiedy policzymy NPVAB, otrzymamy rzeczywisty zysk dla tego połączenia, który
można przedstawić jako:
NPVAB = ZE – K = 300 000 –190 000 = 110 000 zł
Wynik tej transakcji jest dodatni i pokazuje, że rzeczywisty zysk akcjonariuszy

firmy A wynosi 110 000 zł, gdyż przed połączeniem wartość majątku firmy A
wynosiła 3 000 000, za aktywa firmy B zapłacono gotówką 690 000 zł, a w
wyniku połączenia powstała firma AB o wartości 3 800 000 zł.
59
Przykład 1 c.d.
Zysk netto firmy A z połączenia można ująć jako:
NPVAB = (PVAB – C) – PVA

czyli
NPVAB = (3 800 000 -690 000) – 3 000 000
gdzie: PVAB – wartość majątku firm połączonych

PVA – wartość majątku firmy A przed połączeniem.
Wobec powyższych ustaleń można stwierdzić, że rozważne połączenie może

zostać sfinalizowane, gdyż jest ono ekonomicznie uzasadnione.
Wynik połączenia jest dodatni i wynosi 110 000 zł. 60
Należy jeszcze raz podkreślić,

że wynik uzyskany z powyższej formuły powinien być dodatni,
gdyż tylko wtedy transakcję kooperacyjną można uznać za udaną
oraz ekonomicznie uzasadnioną.
Efekt synergii przede wszystkim związany jest

ze zwiększeniem siły ekonomicznej grupy kapitałowej jako całości
w porównaniu z sumą wartości
pojedynczych podmiotów gospodarczych.
61
Powinien wystąpić efekt synergii
o charakterze operacyjnym lub finansowym.
W pierwszym wypadku zwiększona zyskowność

wynika ze zmniejszenia kosztów działalności operacyjnej,
w drugim, z obniżenia kosztów kapitału.
Oba rodzaje synergii wzajemnie się uzupełniają.
Uzyskanie synergii finansowej wiąże się z takimi

korzyściami, jak:
v możliwość płacenia niższych podatków,
v wzrost zdolności do zaciągania pożyczek,
v lepsze wykorzystanie przejściowych nadwyżek środków 62
pieniężnych.
Synergia operacyjna pozwala na uzyskiwanie:

v wyższych przychodów,
v zmniejszenie kosztów działalności,
v przyspieszenie tempa wzrostu firmy.
Po połączeniu
firmy mają także możliwość zwiększenia sprzedaży
dzięki wykorzystaniu zbudowanych przez swoich partnerów
sieci sprzedaży.
63
Do pozytywnych rezultatów
funkcjonowania organizacji holdingowych,
oprócz omawianego wzrostu zyskowności,
zaliczyć można np.:
v efektywniejsze zarządzanie wypracowanym zyskiem,

v redukcję kosztów zaopatrzenia,
v zmniejszenie kosztów sprzedaży,
v zwiększenie wpływu na kształtowanie cen rynkowych,
v pozyskiwanie kapitałów obcych po niższych kosztach.
64
Drugim ważnym motywem tworzenia struktury holdingowej

jest osiągnięcie efektów skali i zakresu działania.
Ma on również związek z dążeniem do zwiększenia zysku,

chociaż efekt skali wiąże się z podziałem kosztów stałych
na większą ilość sprzedawanych produktów.
W wyniku tych działań następuje

wzrost zysków jednostkowych.
65
Znaczące korzyści osiągają w tym względzie

holdingi tworzone
w branżach, które cechują duże wydatki stałe, takich jak:
v hutnictwo,
v branża półprzewodników,
v przemysł farmaceutyczny i chemiczny,
v produkcja samolotów.
Niewątpliwie połączone przedsiębiorstwa,

produkując lub sprzedając wspólnie,
czerpią z tego efekty ekonomiczne
określane jako korzyści skali.
66
Efekt zakresu działania struktury holdingowe mogą

uzyskać
dzięki zwiększeniu asortymentu wytwarzanych produktów
przy wykorzystaniu tych samych zasobów.
Przykładowo Honda produkuje silniki do kosiarek do trawy,

maszyn do odśnieżania, a także samochodów.
Efekt korzyści zakresu wynika zatem z tego,

że koszty połączonej produkcji dwóch lub większej liczby
wyrobów
są mniejsze niż koszt wytwarzania ich osobno.
67
W holdingu finansowym pojawiają się one w postaci

obniżonych kosztów bankowych i możliwości
aktywnego uczestniczenia na rynku
walutowym i pieniężno-kapitałowym.
Istotne jest również zmniejszenie ryzyka gospodarczego,

co można osiągnąć przez dywersyfikację działalności.
Dla przedsiębiorstw mających dobre wyniki ekonomiczne

tego typu połączenie może być jednym ze środków do
całkowitego lub częściowego
wyeliminowania konkurencji z rynku.
68
Sposoby integracji przedsiębiorstw są różnorodne.
Pierwszy typ połączeń to integracja pionowa,

zwana wertykalną.
Określany jest on jako zintegrowanie transakcji

i dotyczy firm należących do tej samej gałęzi przemysłu
bądź bardzo zbliżonej branży,
ale znajdujących się na różnych etapach sieci powiązań
w procesie wytwarzania.
Przykładem tego typu powiązań są

związki produkcyjne dostawca-klient. 69
Połączenia pionowe mogą mieć dwojaki charakter:

korporacyjny i kombinatowy.
Ten pierwszy (korporacyjny) występuje głównie przy wytwarzaniu

złożonego produktu finalnego i cechują go zarówno
więzi kooperacyjne wewnątrz, jak i na zewnątrz grupy.
Zalety integracji pionowych

to pozbycie się kłopotów związanych z dostawcami
przez uniezależnienie się od otoczenia,
większe możliwości zarządzania kosztami grupy
czy jej kompleksowość funkcjonalna.
Przykładem tego typu integracji jest połączenie spółki

produkującej opakowania do napojów lub spółki produkującej
zamknięcia do tych opakować
ze spółką produkującą napoje.
70
Połączenia typu kombinatowego występują

w przypadku działalności o charakterze fazowym.
Mają względnie zamknięty charakter i ciągłe więzy

produkcyjne.
Grupa tak zorganizowana funkcjonuje sprawnie z uwagi na

jednolite kierownictwo, stałe powiązania i wynikającą z nich
redukcję kosztów oraz elastyczne sterowanie zbytem.
Słabymi stronami integracji tego typu są

ograniczenie możliwości wdrożenia postępu technicznego i
innowacji czy zaangażowana sporych nakładów na 71
rozpoczęcie działalności.
Integracja pozioma, zwana w literaturze horyzontalną,

pozwala również na uzyskanie
efektów synergicznych i korzyści skali.
Tego typu połączenia są spowodowane nie tylko dążeniem

do szybkiego zwiększenia udziału w rynku
oraz do uzyskania efektów wynikających z koncentracji potencjału
ekonomicznego,
ale także chęcią bardziej efektywnego wykorzystania finansów
firmy.
72
Przykładowo można utworzyć taki holding przez połączenie

jednostek w branży budowlanej.
Jednostka A specjalizuje się w budownictwie

mieszkaniowym, jednostka B w budownictwie przemysłowym,
a jednostka C w budownictwie drogowym.
Tym samym powstała grupa o znacznej sile konkurencyjnej,

która dzięki koncentracji kapitału
może pozyskiwać większe,
kompleksowe kontrakty na świadczone usługi.
73
Połączenia poziome
to najczęstszy sposób integracji gospodarczej.
Główne zalety powiązań poziomych

wynikają głównie z:
możliwości specjalizacji,
koncentracji funkcji czy
łatwości zarządzania.
74
Trzecim sposobem integracji jest połączenie

w postaci konglomeratu zwane diagonalnym.
Oznacza to, że tworzone są grupy kapitałowe przedsiębiorstw

niemające powiązań
branżowych, ekonomicznych i organizacyjnych.
Takie zależności występują pomiędzy jednostkami

reprezentującymi instytucje finansowe
a podmiotami gospodarczymi związanymi
z przemysłem stalowym, górniczym, naftowym
lub usługami hotelarskimi i turystyką.
75
Przykładem takiej struktury są holdingi,

w których zgrupowane są
banki, firmy ubezpieczeniowe i producent opakowań.
Konglomeraty powstają
w celu redukcji kosztów obsługi zadłużenia
lub wówczas, gdy jest możliwość ograniczenia ryzyka
przez lokowanie zasobów gospodarczych w różnych branżach.
76
Przyczyną tworzenia struktur holdingowych

o bardzo dużym znaczeniu
są korzyści podatkowe (względy podatkowe).
W tym aspekcie istotne są m.in. następujące kwestie:
- korzyści podatkowe związane z niewykorzystani stratami

operacyjnymi netto kupowanej spółki i ulgami podatkowymi,
- przeszacowanie nabytych aktywów.
77
Istota problemu sprowadza się do rozstrzygnięcia,

czy strata poniesiona przez podmiot gospodarczy z danej grupy,
może być wykorzystana do zmniejszenia dochodu
innego przedsiębiorstwa tego samego holdingu,
co w konsekwencji doprowadziłoby do obniżenia
podstawy opodatkowania całości grupy
lub podmiotu przejmującego prawa i obowiązki.
Takie możliwości daje ustanowienie holdingu,

który pozwoli na wspólne opodatkowanie podmiotów,
czyli utworzenia grupy podatkowej.
78
Korzyści podatkowe można uzyskać przez wykorzystanie

elementów zwanych tarczą podatkową (Unused Tax Shields).
Są nimi przysługujące ulgi i odliczenia podatkowe

podmiotom,
które nie spełniają warunków, aby mogły z nich skorzystać.
Przykładowo firma nie jest w stanie wykorzystać

przysługującej jej ulgi inwestycyjnej czy podatkowej
lub nie może przeprowadzić odliczenia straty,
gdyż nie osiąga wystarczającego dochodu (do ich pokrycia).
79
Należy zaznaczyć, że otrzymana przez spółkę dominującą

dywidenda w wielu krajach jest wolna od podatku.
(certyfikat rezydencji).
80
3. Rodzaje form
kooperacji gospodarczej
i kryteria klasyfikacji
grup kapitałowych
81
Rodzaje form kooperacji gospodarczej i kryteria klasyfikacji grup kapitałowych
W gospodarce światowej formy współpracy między

przedsiębiorstwami są bardzo różnorodne.
Jedną z najbardziej zbliżonych do holdingu struktur

posiada koncern.
Koncernem nazywa się

związek prawnie samodzielnych przedsiębiorstw,
mających wspólnego właściciela i zarząd
decydujący o kierunku działalności gospodarczej.
Jego charakterystycznymi cechami są:

jednolite kierownictwo, koordynacja działań poszczególnych
jednostek,
samoistność prawna poszczególnych uczestników.
82
Pomiędzy holdingiem a koncernem są jednak znaczące różnice.
W holdingu podmiot kontrolujący musi mieć udział

w jednostce zależnej,
zaś w koncernie kooperacja oparta jest często na umowach
zawartych pomiędzy powiązanymi przedsiębiorstwami.
Następstwem utworzenia koncernu może być

ograniczenie konkurencji dzięki tzw. zmowie producentów.
83
Jako właściwą formę integracji zarówno

organizacyjno-kierowniczej, jak i kapitałowej
uznano strukturę trustu.
Podstawowym założeniem funkcjonowania tego typu struktur

było powiernictwo wartości majątkowych
w celu sprawowania wobec nich odpowiednich
czynności zarządu.
84
Znaną formą współdziałania gospodarczego są kartele.
W Słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych

Władysława Kopalińskiego kartel określany jest jako:
„forma monopolu kapitalistycznego, umowa między
samodzielnymi przedsiębiorstwami zaopatrującymi rynek
w podobne towary albo usługi, ograniczenie produkcji itd”.
Kartel to nic innego, jak zmowa przedsiębiorstw

działających w jednej lub podobnej gałęzi gospodarki,
mająca na celu opanowanie rynku i jego regulację
(ceny, podaż, popyt) oraz eliminację konkurencji.
85
Zbliżoną do karteli formę działalności,

rozpowszechnioną w krajach romańskich i w Rosji,
przyjmują syndykaty (zwane wspólnotą interesów).
Są to porozumienia przedsiębiorstw o porównywalnej

wielkości, działających w tej samej branży i mających
podobny stopień rozwoju.
Pomimo umów prawnych regulujących stosunku pomiędzy
przedsiębiorstwami, zarówno ekonomicznie, jak i prawnie,
pozostają one niezależne.
86
Podmioty gospodarcze dążące do realizacji

bardzo dużych lub ryzykownych inwestycji
decydują się na zawiązanie porozumienia, zwanego konsorcjum.
Jest to organizacja tworzona

na określony czas i w konkretnym celu,
którym jest najczęściej wspólna realizacja konkretnego
przedsięwzięcia gospodarczego,
przekraczającego ze względu na koszty możliwości jednego
podmiotu (np. budowa autostrady, lotniska itp.).
Konsorcjum ma najczęściej charakter tymczasowy,
czyli po osiągnięciu celu, do którego zostało powołane,
następuje jego rozwiązanie.
87
Formą nowoczesnego sojuszu przedsiębiorstw

odpowiadającą na wyzwania globalizacji są
alianse strategiczne.
Zastępują one wspólne przedsięwzięcia innego rodzaju,

zdobywając coraz to nowe rynki.
Aby utworzyć alians strategiczny,
nie ma konieczności powoływania nowego podmiotu,
co znacznie obniża koszty i nie stwarza konkurencji
jednostce macierzystej.
Alianse strategiczne powstają wówczas,

gdy pomiędzy potencjalnymi partnerami sojuszu
jest stosunkowo słaba rywalizacja oraz silna współpraca.
88
Istnieją trzy typowe formy integracji gospodarczej.

Są to:
v wzajemne wykupywanie przedsiębiorstw,
v fuzje
v tworzenie grup kapitałowych/holdingu od podstaw.
89
Fuzja spółek może być uznana

za pewną szczególną formę holdingu,
gdyż w wyniku tego procesu jedna (albo nawet obydwie)
dokonujące tę operację firmy całkowicie tracą niezależność.
W przypadku fuzji akcje albo udziały spółki wykupywanej

są umarzane, jest ona włączana
do struktury kupującego ją przedsiębiorstwa,
a akcjonariusze lub udziałowcy spłacani w formie pieniężnej
bądź akcjami czy udziałami przedsiębiorstwa kupującego
– jednocześnie likwidowana jest nazwa firmy wykupywanej
(bądź dołączona do nazwy firmy kupującej).
90
Formy kooperacji a autonomia organizacyjna i strategiczna
Alians Niezależność
Autonomia
organizacyjna
Fuzja Holding
Autonomia strategiczna
91
W przypadku holdingu
każde z tworzących go przedsiębiorstw
jest niezależne w sensie strategicznym.
Najczęściej posługuję się własną nazwą,

prowadzi odrębną politykę rynkową i posiada niezależny zarząd.
To zasadnicza różnica pomiędzy holdingiem a fuzją,

w przypadku której autonomia strategiczna
jest w znacznym stopniu ograniczona.
92
Sposób powiązania,
czyli rozwiązania organizacyjne w ramach tworzących się
grup kapitałowych, oraz przesłanki i motywy ich tworzenia,
a także różnorodne, w zasadzie nieograniczone
możliwości organizowania się powodują,
że w praktyce można spotkać ich wiele rodzajów
wyodrębnionych na podstawie różnych kryteriów.
Do najczęściej spotykanych zalicza się kryteria:

v podmiotowe,
v przedmiotowe,
v typu powiązania gospodarczego (sposób integracji),
v zasięgu terytorialnego,
v charakteru stosunku podległości
v czasu ich trwania.
93
Kryteria klasyfikacji grup kapitałowych/holdingów
Lp. Kryterium klasyfikacji Rodzaje grup kapitałowych/holdingów
1.
Podmiotowe Jednolity Mieszany
2.
Przedmiotowe Jednolity Mieszany
3.
Branżowy Kooperacyjny
Typ powiązania gospodarczego Diagonalny
Horyzontalny Wertykalny
4. Typ integracji gospodarczej Poziomowy Pionowy Konglomeraty
5.
Charakter – układ gospodarczy Technologiczny Kooperacyjny Kombinatowy
6. Zasięg terytorialny – obszar

Krajowy Zagraniczny Międzynarodowy
działania
7. Funkcje jednostki dominującej Finansowy Operacyjny Strategiczny
8. Zakres funkcji zarządczych

Finansowy Kierujący Mieszany
jednostki dominującej
9.
Zakres funkcjonowania spółki
Operacyjny Strategiczny Finansowy
nadrzędnej
10. Charakter stosunku podległości

Jawny Ukryty 94
(zależności)
11.
Szczeblowość powiązań Jednoszczeblowy Wieloszczeblowy
12. Instrument sprawowania

Umowny Faktyczny
władzy
13.
Czas trwania Krótkotrwały Długotrwały
14.
Utworzony przez Przekształcenie Utworzony przez
Sposób powstania wydzielenie przedsiębiorstw łączenie
przedsiębiorstw wielozakładowych przedsiębiorstw
15.
Ograniczenie udziału kontroli Zarządza się
Zarządza się sferą
jednostki dominującej Rzeczowy określonymi
administracji
(udziału holdingowego) prawami
16. Przyczyny powstania

Rodzinny Inflacyjny Podatkowy
(cel tworzenia)
17. Rodzaje własności Prywatny Komunalny Państwowy
18.
Stopień centralizacji Scentralizowany Zdecentralizowany
19. Rodzaj powiązań Kapitałowy Rzeczowy personalny

95
4. Zasady tworzenia
i funkcjonowania
podatkowych grup kapitałowych
w Polsce
96
Zasady tworzenia i funkcjonowania podatkowych grup kapitałowych w Polsce
Podstawowym aktem normującym ich tworzenie,
działalność i przekształcanie jest
Kodeks spółek handlowych
uchwalony 15 września 2000 roku, który wszedł w życie
1 stycznia 2001 roku
(t.j. Dz.U. 2020 poz. 1526 z późn. zm. ).
Rozwiązania w zakresie sporządzania skonsolidowanych sprawozdań

finansowych określone są ponadto w następujących regulacjach:
1. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
217 z późn.zm.),
2. Rozporządzenie Ministra Finansów w 25 września 2009 r. w sprawie szczegółowych zasad
sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji
skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych,(Dz. U. z 2017 r. poz. 676 z
późn. zm.),
3. Krajowe Standardy Rachunkowości,
4. MSSF
97
Podobnie jak w wielu innych państwach Unii Europejskiej,

polskie prawo podatkowe przewiduje możliwość
wspólnego opodatkowania grup kapitałowych
w ramach teorii jedności podatkowej.
Możliwość uzyskania przez grupę kapitałową statusu

podatnika określanego
mianem podatkowej grupy kapitałowej (PGK)
pojawiła się w 1996 roku.
98
Tym samym regulacje prawne dopuszczają możliwość

wspólnego opodatkowania
co najmniej dwóch spółek
posiadających osobowość prawną,
pozostających w związku kapitałowych
i tworzących podatkowe grupy kapitałowe.
Tego typu grupom przyznano status podmiotu podatkowego
99
PGK mogą utworzyć

co najmniej dwie spółki kapitałowe,
tj. spółki akcyjne i/lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
mające siedzibę na terytorium Polski.
(art. 1a ust. 2 Ustawy z dnia 15 luty 1992 roku o podatku
dochodowym od osób prawnych, t.j. Dz.U. 2021 poz. 1800 z póżn. zm.)
Należy jednak pamiętać, aby przeciętny kapitał zakładowy,

przypadający na każdą z tych spółek,
jest nie niższy niż 250 000 zł
100
Drugim warunkiem niezbędnym do powołania jedności

podatkowej jest konieczność istnienia określonych relacji
pomiędzy spółkami tworzącymi grupę.
Grupę podatkową w Polsce tworzy spółka dominująca,
która musi posiadać bezpośredni udział,
wynoszący co najmniej 75%
w kapitale zakładowym (akcyjnym)
pozostałych podmiotów, zwanych spółkami zależnymi.
Trzecim warunkiem ------
Czwartym - niezaleganie przez spółki we wpłatach podatków

stanowiących dochody budżetu państwa.
101
Spółka dominująca i spółki zależne,

które chcą stworzyć PGK, muszą zawrzeć w formie pisemnej
umowę o utworzeniu jej na okres
co najmniej 3 lat podatkowych.
Umowa musi zostać zarejestrowana przez naczelnika urzędu

skarbowego.
102
Zaliczki na podatek dochodowy są pobierane i wpłacane

przez spółkę reprezentującą grupę.
Najczęściej jest nią w praktyce spółka dominująca.
Spółki tworzące PGK są odpowiedzialne solidarnie

za zobowiązania
z tytułu podatku dochodowego należnego
za okres obowiązywania umowy.
103
Funkcjonowanie
podatkowej grupy kapitałowej w Polsce
jest zatem możliwe dzięki
wprowadzeniu do polskiego
systemu podatkowego
teorii jedności gospodarczej.
W tym przypadku podstawą opodatkowania

grupy jest dochód stanowiący sumę
dochodów wszystkich spółek tworzących
grupę nad sumą ich strat.
104
Opodatkowana jest nadwyżka sumy dochodów

osiągniętych przez całą grupę nad sumą ich strat,
czyli efekt ekonomiczny całej grupy, a nie poszczególnych spółek.
W przypadku oddzielnego rozliczania się spółek

z tytułu podatku dochodowego podatnik
rozlicza stratę w ciągu 5 lat.
105
Warto pamiętać, że podatkową grupę kapitałową

można wydzielić
z funkcjonującej grupy kapitałowej.
106
5. Prawa w własności
a koncentracja kapitału,
prezentacja metod wyceny
lokat kapitałowych w oparciu
o ustawę o rachunkowości
oraz MSR 27 i MRS 28
107
Prawa w własności a koncentracja kapitału, prezentacja metod wyceny lokat
kapitałowych w oparciu o ustawę o rachunkowości oraz MSR 27 i MRS 28
Lokaty kapitałowe to zasoby

stanowiące część składową aktywów
jednostki gospodarczej.
Inwestor nabywając akcje bądź udziały w określonej jednostce,

staje się jednym z jej właścicieli
i wykazuje je w swoim sprawozdaniu finansowym jako aktywa.
Wynika to z zastosowania
podstawowej zasady rachunkowości,
jaką jest dualizm, a przedstawionej równaniem:
aktywa = kapitał.
108
Przez inwestycje rozumie się

aktywa posiadane przez jednostkę,
z których czerpie ona korzyści ekonomiczne
wynikające z przyrostu wartości tych aktywów,
uzyskania przychodów w formie odsetek,
dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków,
w tym również z transakcji handlowej,
a w szczególności
aktywa finansowe oraz te nieruchomości
i wartości niematerialne i prawne,
które nie są użytkowane przez jednostkę,
lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści.
109
W rachunkowości stosujemy
różne metody prezentacji aktywów finansowych
będących rezultatem posiadania akcji czy udziałów
jednego przedsiębiorstwa przez drugie.
W związku z tym wyróżnia się cztery metody

wyceny i prezentacji lokat kapitałowych:
• metoda ceny nabycia,
• metoda praw własności,
• metoda nabycia,
• metoda łączenia udziałów.
110
Dwie pierwsze metody mają zastosowanie

w przypadku wyceny inwestycji w aktywa finansowe,
czyli lokat kapitałowych
w przedsiębiorstwach podporządkowanych.
Stosowanie w rachunkowości właściwych metod

dla określonej formy powiązań kapitałowych (finansowych)
różnych jednostek gospodarczych uzależnione jest
przede wszystkim od wielkości
posiadanych udziałów (akcji) jednej jednostki (inwestującej)
w innej.
111
Metody te są wykorzystane
przy sporządzaniu jednostkowych sprawozdań finansowych.
Rachunkowość podmiotu gospodarczego,

który posiada w innej jednostce udziały lub akcje
najczęściej opiera się na metodzie ceny nabycia
(zwanej też metodą kosztową).
112
Kolejne metody dotyczą

rozliczania połączeń przedsiębiorstw.
W zależności od zakresu łączenia się spółek

w polskim prawie bilansowym
stosuje się
metodę łączenia udziałów lub nabycia.
113
Zgodnie z Międzynarodowymi
Standardami Sprawozdawczości Finansowej
do prezentacji połączeń jednostek gospodarczych
uznaje się od 2005 roku
tylko metodę nabycia.
Na tej metodzie w dużej mierze

oparto procedury konsolidacyjne.
114
Metodę ceny nabycia (kosztowej)

można uznać za podstawowy sposób prezentacji
aktywów finansowych w rachunkowości inwestora.
Zakłada ona, że jednostki A i B stanowią

odrębne podmioty gospodarcze,
niezależne ekonomicznie i prawnie.
115
Inwestor A nabywający udziały w jednostce B

księguje zyski dopiero po ich otrzymaniu
(lub zadeklarowaniu) od jednostki B.
Metoda ta może mieć zastosowanie tam,

gdzie spółka dokonuje zakupu lokat kapitałowych jedynie
z myślą o ulokowaniu wolnych środków pieniężnych,
bez chęci przejęcia spółki, której akcje nabywa,
czy sprawowania kontroli nad nią.
116
Przy jej zastosowaniu należy uwzględnić następujące kwestie

wynikające z posiadania tych aktywów,
a dotyczące rozliczania:
• nabycia akcji (udziałów),
• otrzymania dywidend i zbywania posiadanych akcji

(udziałów).
Nabycie akcji (udziałów) powinno być ewidencjonowane

po koszcie (ceny nabycia),
włączając w to należne opłaty giełdowe, wynagrodzenie dla
maklera i inne nakłady.
117
Dywidendy zaś, w postaci środków pieniężnych lub transferu
innych materialnych aktywów, należy księgować jako zysk,
odnosząc to na przychody finansowe już w momencie
deklaracji ich wypłaty przez spółkę (emitenta) oczywiście
pod wcześniejszym uzyskaniu uprawnień przez inwestora do
otrzymywania dywidend.
Inwestor w przypadku otrzymania wyższej kwoty niż należna

wypłata z zysku (dywidenda) powinien wartość nadwyżki uznać
za zwrot z inwestycji
i o tę kwotę zmniejszyć wartość nabytej lokaty.
Na moment bilansowy wartość posiadanych lokaty

kapitałowych zostaje wyceniona według ceny nabycia lub
wartości rynkowej w zależności od tego,
która z nich jest niższa.
118
Kolejna kwestia wynikająca

z posiadania aktywów finansowych dotyczy rozliczania,
a w zasadzie ustalenia i ujmowania wyniku na sprzedaży.
Jest to różnica między kosztem nabycia akcji a ceną

uzyskaną ze sprzedaży akcji (udziału), która może być
uznawana za dochód lub stratę na zbyciu akcji (udziału)
przez odpowiednie odniesienie różnicy jako kosztu
finansowego lub przychodu finansowego.
119
W przypadku długoterminowych aktywów finansowych

zaleca się ewidencjonowanie zmian ich wartości w taki sposób,
aby można było szybko i bezbłędnie ustalić
ich cenę nabycia (koszt nabycia).
Dochód bilansowy jest bowiem wynikiem dodatnim

(zyskiem na zbyciu aktywu finansowego),
a uzyskany wynik ujemny jest uznany
za stratę na zbyciu aktywu finansowego.
Przedstawiona metoda nazywana jest w praktyce polskiej metodą
ceny nabycia lub metodą kosztu (cost metod).
Uznana za podstawowy sposób wyceny inwestycji finansowych
może też wystąpić w wersji „przeceny” lub
metody niższy koszt niż cena rynkowa – LCM. 120
Metoda „przeceny” dotyczy inwestycji finansowych

długoterminowych i polega na korygowaniu historycznej
ceny nabycia tych lokat In plus lub In minus
zgodnie z długoterminowym trendem,
odpowiednio uwzględniającym wzrost lub spadek zmian
wartości rynkowej tych lokat.
Metoda LCM służy do wyceny inwestycji

w aktywa finansowe krótkoterminowe bądź
po cenie nabycia, bądź w wartości rynkowej
w zależności od tego, która jest z nich niższa,
jednak z zachowaniem zasady ostrożności (ostrożnej wyceny)
121
Analizując regulacje MSR 28 „Inwestycje w jednostkach

stowarzyszonych oraz wspólne przedsięwzięcia”, można
stwierdzić,
że metoda kosztowa (ceny nabycia) powinna być
zastosowana do wyceny udziału (inwestycji)
w trzech przypadkach:
1. inwestycja została zaliczona do aktywów przeznaczonych

do sprzedaży zgodnie z MSSF 5 „Aktywa trwałe przeznaczone
do sprzedaży oraz z działalność zaniechana”,
122
2. ma zastosowanie zwolnienie określone w § 10 MSR 27,

pozwalające jednostce dominującej, która posiada także
inwestycję w jednostce stowarzyszonej, nie sporządzać
skonsolidowanego sprawozdania finansowego,
3. inwestor jest jednostką zależną spółki, która posiada w niej

całościowy lub częściowy udział, ale pozostali właściciele,
w tym również nieuprawnieni do głosowania w innych
okolicznościach, zostali poinformowani, że inwestor nie
będzie stosował metody praw własności, i nie zgłosili
zastrzeżeń w tej sprawie.
123
Metoda ceny nabycia jest podstawową metodą

stosowaną do wyceny bilansowej akcji (udziałów).
W związku z tym należy pamiętać, że:
• zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości wycena

udziałów w jednostkach podporządkowanych odbywa się
według historycznej ceny nabycia pomniejszonej o odpisy
z tytułu trwałej utraty wartości lub według ceny nabycia
przeszacowanej do aktualnej wartości godziwej,
124
• w rachunku zysków i strat uwzględnia się przychód z

inwestycji tylko do takiej kwoty, jaką inwestor otrzymał
z tytułu podziału zakumulowanego zysku netto
wypracowanego od momentu jej przejęcia przez inwestora,
• otrzymane dywidendy wychodzące poza zakres

zakumulowanego zysku netto wypracowanego od momentu
przejęcia udziałów przez inwestora nie mają charakteru
przychodu, są natomiast zwrotem części inwestycji,
125
•udziały w jednostkach podporządkowanych,

mające charakter inwestycji długoterminowych,
mogą być wyceniane na dzień bilansowy w bilansie jednostki
dominującej lub znaczącego inwestora według ceny nabycia
pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości albo
według ceny nabycia przeszacowanej do aktualnej wartości
rynkowej.
126
Posiadanie przez inwestora pakietu 20-50% akcji (udziałów)

i równoznacznego prawa głosów
daje możliwość wywierania znacznego wpływu
w układzie spółka dominująca – spółka podporządkowana
(stowarzyszona).
Do wyceny lokaty długoterminowej stosowana

jest wówczas metoda praw własności (ang. equity method).
127
Zastosowanie metody praw własności

w sprawozdaniu jednostkowym
oznacza przyjętą przez jednostkę dominującą,
wspólnika jednostki współzależnej
lub znaczącego inwestora
metodę wyceny udziałów
w aktywach netto jednostki podporządkowanej.
128
Wartość początkową udziału aktualizuje się

na dzień bilansowy, na który sporządza się
sprawozdanie finansowe, o zmiany
wartości aktywów netto jednostki podporządkowanej,
jakie nastąpiły w okresie sprawozdawczym,
wynikające zarówno z osiągniętego wyniku finansowego,
przypadający na dany okres sprawozdawczy,
jak i o wszelkie inne zmiany,
w tym wynikające z rozliczeń z jednostką dominującą,
wspólnikiem jednostki współzależnej lub znaczącym
inwestorem.
129
W świetle MSR 28
„Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych oraz wspólne
przedsięwzięcia”
istotą metody praw własności jest
coroczna zmiana wartości lokaty adekwatnie
do wyniku finansowego uzyskanego przez jednostkę,
w której jej dokonano.
130
Na zmiany wartości wpływają takie czynniki, jak:
v charakter (zysk/strata) i wielkość wygospodarowanego

przez jednostkę stowarzyszoną wyniku finansowego,
v procent posiadanych praw własności (udział

procentowy) do aktywów netto jednostki powiązanej
kapitałowo z jednostką dominującą,
v decyzje tej jednostki stowarzyszonej w sprawie podziału

wyniku.
131
Podobnie jak w przypadku metody ceny nabycia,

na moment zakupu inwestycja w lokatę kapitałową
ujmowana jest w księgach inwestora
według kosztu nabycia (po cenie nabycia).
Inaczej jednak odbywa się wycena bilansowa,

podczas której w celu ujęcia udziałów inwestora
w zyskach lub stratach jednostki stowarzyszonej
zanotowanych po jej nabyciu (objęciu) odbywa się
powiększająca lub pomniejszająca
korekta posiadanych aktywów finansowych.
132
Stosowanie metody praw własności (equity)

w przypadku wyceny lokat
wymaga ciągłych korekt wartości wyłącznie
dla inwestycji w długoterminowe aktywa finansowe.
Wynika to ze specyficznych praw własności inwestora.

Według tej metody prawa własności inwestora
oznaczają jego udział w przyroście majątku netto
jednostki gospodarczej, w którą zainwestował.
133
Metoda praw własności jest stosowana do wyceny inwestycji

tylko w aktywa finansowe długoterminowe
(lokaty długoterminowych).
Warto przypomnieć, że zgodnie z regulacjami krajowymi

udziały w jednostkach podporządkowanych
zaliczone do aktywów trwałych
mogą być wyceniane metodą praw własności pod warunkiem,
że będzie ona stosowana jednolicie wobec wszystkich
jednostek podporządkowanych.
134
W ustawie o rachunkowości
wprowadzono definicję metody praw własności.
Jest to przyjęta przez jednostkę dominującą,

wspólnika jednostki współzależnej lub znaczącego inwestora
metoda wyceny udziałów w aktywach netto jednostki
podporządkowanej z uwzględnieniem dodatniej wartości firmy
lub ujemnej wartości firmy
ustalonych na dzień objęcia
kontroli, współkontroli lub wywierania znaczącego wpływu.
135
Zgodnie z art. 63 ustawy o rachunkowości

metoda praw własności polega na wykazaniu w aktywach trwałych
bilansu pozycji „Udziały w jednostkach podporządkowanych
wyceniane metodą praw własności”,
w cenie ich nabycia powiększonej lub pomniejszonej
o przypadające na rzecz jednostki dominującej, wspólnika jednostki
współzależnej lub znaczącego inwestora zwiększenia lub
zmniejszenia kapitału własnego jednostki podporządkowanej,
jakie nastąpiły od dnia objęcia kontroli, uzyskania współkontroli lub
znaczącego wpływu do dnia bilansowego,
w tym zmniejszenia z tytułu rozliczeń z właścicielami,
z tym że udział w zysku (stracie) netto jednostki podporządkowanej
koryguje się o odpis wartości firmy lub ujemnej wartości firmy
oraz odpis różnicy w wycenie aktywów netto według ich
wartości godziwych i wartości księgowych, przypadających na
dany okres sprawozdawczy. 136
Przez tą regulację postanowiono,

że jedynym sposobem zastosowania
metody praw własności w prawie polskim
jest kapitalizowana cena nabycia.
137
Różnice między metodą kosztową a metodą praw

własności
Rozpatrywana różnica Metoda kosztowa Metoda praw własności
Rodzaj lokaty Lokaty kapitałowe Tylko lokaty kapitałowe

podlegający wycenie zakwalifikowane jako długoterminowe (przy
długoterminowe i ustaleniu znaczącego wpływu
krótkoterminowe inwestora)
Moment bilansowy Cena nabycia jest Zakup akcji wykazuje się po
(bilans) korygowana w zależności od koszcie historycznym (cenie
zakwalifikowania i podlega nabycia)
wycenie według metody
LCM lub metody przeceny,
będącymi odmianami
metody kosztowej
Naliczone Mają wpływ na rachunek Inwestor „uczestniczy” w
(zadeklarowane zysków i strat inwestora, wyniku jednostki powiązanej z
dywidendy dla wykazywane jako przychody nim kapitałowo; mają wpływ
inwestora) finansowe na ustalenie (obniżenie)
wartości księgowej lokaty
Cena rynkowa Najczęściej wpływa na Nie wpływa na wycenę 138
wycenę bilansową bilansową
Wpływ metody ceny nabycia oraz metody praw własności na

bilans i rachunek zysków i strat
Metoda ceny nabycia Metoda praw własności
Bilans Zakup akcji wykazuje się po Wartość akcji zmienia się,

koszcie historycznym (cenie ukazując zmiany wartości aktywów
nabycia), a następnie w zależności spółki zależnej (nabytej) w
od zakwalifikowania podlega zależności od wielkości udziałów
wycenie według metody LCM lub inwestora. Zadeklarowane
metody przeceny, będącymi dywidendy zmniejszają wartość
odmianami metody kosztowej. aktywów finansowych u inwestora.
Rachunek Jednostka zakupująca wykazuje Jednostka nabywająca wykazuje

zysków i zyski spółki nabytej w momencie zysku lub straty jednostki zależnej
strat otrzymania (zadeklarowania) w okresach rachunkowych
dywidend jako przychodów (sprawozdawczych). Inwestor
finansowych. „uczestniczy” w wyniku jednostki
powiązanej z nim kapitałowo.
139
Zadanie domowe:
1. Proszę dokonać analizy szans i zagrożeń konsolidacji
polskich firm paliwowych.
140

Wykład 2
katarzyna.chlapek@uek.krakow.pl1
Treści programowe:
1. Pojęcie kontroli w konsolidacji
2. Połączenia jednostek w prawie gospodarczym.
3. Metody prezentacji połączeń gospodarczych w rachunkowości
zgodnie z ustawą o rachunkowości.
4. Zasady ustalania i rozliczania dodatniej i ujemnej wartości
firmy.
5. Metoda nabycia jako jedyny sposób rozliczania połączeń
jednostek zgodnie z MSSF 3
6. Koncepcje konsolidacji w rachunkowości
7. Zakres sprawozdania skonsolidowanego zgodnie z ustawą o
rachunkowości i międzynarodowym prawem bilansowym.
8. Obszary polityki bilansowej grupy kapitałowej.
9. Charakterystyka metod konsolidacji oraz omówienie procesu
konsolidacji
10. Zastosowanie procedury konsolidacyjnej poprzez podstawowe
korekty i wyłączenia konsolidacyjne oraz charakterystyka i
prezentacja skonsolidowanego arkusza roboczego
Pytania
2
1. Pojęcie kontroli w konsolidacji
3
Warto zastanowić się również

nie tylko nad sposobem oddziaływania spółki dominującej
na pozostałych uczestników, ale także nad tym,
jakie relacje wzajemne mogą występować w ramach grupy.
Podstawowym zagadnieniem jest tutaj problem kontroli.
Oznacza ona zdolność (możliwość) decydowania

o finansowej i operacyjnej polityce przedsiębiorstwa
w celu czerpania korzyści z jego działalności.
To, że kontrola pełniona jest przez spółkę dominującą,

zaznaczone jest w wielu aktach prawnych.
4
Zakres kontroli wyznacza między innymi art. 4 § 1, pkt 4 ksh,
uznając spółkę za dominującą, gdy:
„a) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na
zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako
zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki
zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
b) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków
zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni
(spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
c) jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków rady
nadzorczej innej spółki kapitałowej albo spółdzielni (…), lub
d) członkowie jej zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej
spółki kapitałowej albo spółdzielni, lub
e) dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce
osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej (…),
lub
f) wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej albo
spółdzielni zależnej, w szczególności na podstawie umów (…).”
5
Kontrola spółek zależnych przez spółkę dominującą

może przybierać formę
kontroli pełnej (wyłącznej),
kontroli wspólnej (łącznej) bądź
posiadania znaczącego wpływu.
Kontrola pełna sprawowana przez spółkę dominującą

nad spółką zależną może wynikać z:
1) kontroli prawnej – przez posiadanie bezpośrednio lub
pośrednio większości praw głosów,
2) kontroli faktycznej – przez powoływanie i zwalnianie
większości członków zarządu i organów nadzorczych,
3) kontroli ekonomicznej albo statutowej – przez prawo
władczego wpływania na działalność spółki zależnej 6
W wypadku kontroli pełnej spółka macierzysta

ma dominujący wpływ na działalność jednostek zależnych,
który przejawia się w sprawowaniu nad nimi kontroli i
nadzorowaniu ich.
Przyjmuje się, że kontrola pełna ma miejsce wówczas,
gdy podmiot ten posiada więcej niż połowę praw głosu
w jednostkach zależnych.
Kontrola wspólna polega na sprawowaniu kontroli

nad spółką zależną wspólnie z jedną spółką lub kilkoma spółkami.
Każda ze spółek sprawujących kontrolę posiada
ograniczoną liczbę wspólników lub akcjonariuszy,
którzy wspólnie podejmują wszystkie ważne decyzje.
7
Gdy podmiot inwestujący posiada mniej niż 50%,

nie mówimy o kontroli pełnej, tylko o znaczącym wpływie.
Zgodnie z par.6 MSR 28,

„jeżeli inwestor posiada bezpośrednio lub pośrednio (np.
poprzez jednostki zależne) 20% lub więcej głosów w jednostce,
w której dokonał inwestycji, to zakłada się, że inwestor wywiera
znaczący wpływ na jednostkę, chyba że można wyraźnie
wykazać, że tak nie jest.
Natomiast jeśli inwestor posiada bezpośrednio lub pośrednio

(np. poprzez jednostki zależne) mniej niż 20% głosów w
jednostce, w której dokonał inwestycji, to można założyć, że
nie wywiera on na tę jednostkę znaczącego wpływu, chyba
że można w sposób oczywisty taki wpływ wykazać.”
8
Zgodnie z par. 7 MSR 28
„znaczący wpływ inwestora na jednostkę zwykle przybiera jedną lub kilka z

następujących form:
a) zasiadanie w zarządzie lub równorzędnym organie zarządzającym

jednostką, w której inwestor dokonał inwestycji;
b) udział w tworzeniu polityki jednostki, w tym udział w podejmowaniu decyzji

w sprawie dywidend lub innych metod podziału zysku;
c) istotne transakcje pomiędzy inwestorem a jednostką, w której dokonał

inwestycji;
d) wzajemna wymiana personelu kierowniczego; lub
e) udostępnianie informacji technicznych o zasadniczym znaczeniu.”
9
2. Połączenia jednostek
w prawie gospodarczym.
10
Połączenia jednostek w prawie gospodarczym.
Celem nadrzędnym działalności jednostki jest

osiąganie korzyści ekonomicznych,
co zauważa rachunkowość w identyfikacji podstawowych
zasobów jednostek gospodarczych.
Podmiot gospodarczy maksymalizuje

swoją wartość przez działania,
one również powoduje maksymalizację bogactwa właścicieli.
Inwestując w działalność gospodarczą ryzykują utratę kapitału,

jednak w oczekiwaniu korzyści.
11
Jednostki często
definiują cel
nadrzędny
z uwzględnieniem
celów
szczegółowych,
obejmujących
odniesienie do
realizacji celów
zrównoważonego
rozwoju.
Czy wówczas
osiągają korzyści
ekonomiczne?
12
Przejawem rozwoju zewnętrznego

są połączenia jednostek gospodarczych.
To dzięki łączeniu się

spółki pozyskuję efekty wynikające z synergii,
które pozwalają zrealizować wiele nowych przedsięwzięć.
13
Dla podejmujących decyzje o łączeniu się

bardzo istotne jest
ustalenie wartości godziwej
oczekiwanych synergii i innych korzyści,
wynikających z połączenia aktywów netto
jednostki przejmowanej i przejmującej.
Zjawisko synergii i inne korzyści

zależą w dużym stopniu
od sposobu połączenia jednostek gospodarczych.
14
Zasadnicze formy łączenia się jednostek gospodarczych to:

q koncentracja działania rozumiana jako łączenie kilku
przedsiębiorstw w jedno z zaakcentowaniem formalnego
(prawnego) aspektu tego przedsięwzięcia,
q integracja działania, czyli określony stopień scalenia

działań, struktur i celów przedsiębiorstwa,
q koordynacja działania niezależnych przedsiębiorstw w celu

wspólnego pokonywania trudności.
15
W przepisach ogólnych odnoszących się

zarówno do spółek osobowych, jak i kapitałowych,
wskazuje się dwa sposoby łączenia spółek:
q przez przejęcie, zwane inkorporacją, polegające na

przeniesieniu majątku spółki przejętej na spółkę przejmującą
w zamian za udziały lub akcje, które spółka przejmująca
wydaje wspólnikom spółki przejmowanej,
q przez zawiązanie nowej spółki, zwane fuzją, na którą

przenoszony jest majątek spółek łączących w zamian za
udziału lub akcje nowej spółki.
16
W zależności od tego, która metoda zostanie wybrana,

pojawia się specjalna terminologia
określająca spółki uczestniczące w stosunku łączenia.
Określenia „spółka przejmowana” i „przejmująca”

są zastrzeżone tylko dla inkorporacji,
przy fuzji ustawodawca określił

spółki „znikające” jako „spółki łączące się”,
zaś nowa spółka to „spółka nowo zawiązana”.
17
Regulacje zawarte w kodeksie spółek handlowych
dotyczące połączeń spółek mają charakter ustrojowy,
tzn. regulują materię prawa prywatnego.
Dla użytkowników sprawozdań finansowych

istotna staje się prezentacja sposobu połączenia
zgodnie z prawem bilansowym,
a także kwestia zagadnień związanych
z wyceną
aktywów netto, zobowiązań i rezerw w tych spółkach.
18
3. Metody prezentacji połączeń gospodarczych
w rachunkowości
zgodnie z ustawą o rachunkowości
19
Metody prezentacji połączeń gospodarczych w rachunkowości zgodnie z ustawą o
rachunkowości
Metoda nabycia i metoda łączenia udziałów

to obowiązujące metody rozliczania połączeń
w polskim prawie bilansowym,
zgodnie z Ustawą z dnia 29 września 2004 r. o rachunkowości,
zwanej dalej UoR.
20
rachunkowości
Metoda łączenia udziałów jest wykorzystywana

do prezentacji połączenia spółek w przypadku,
gdy na skutek tego procesu
nie następuje utrata kontroli nad scalonymi podmiotami
przez ich dotychczasowych udziałowców.
Metoda ta w szczególności dotyczy łączenia się spółek:
q zależnych w sposób bezpośredni lub pośredni

od tej samej jednostki dominującej,
q w przypadku połączenia
jednostki dominującej niższego szczebla z jej jednostką zależną.
21
rachunkowości
Jeśli przyjmiemy, że jednostka przejmująca to podmiot,
który w wyniku połączenia
uzyskuje kontrolę nad aktywami netto
i działalnością innej spółki,
to można zastosować kryterium wyboru
metody prezentacji poprzez odpowiedź na pytanie:
czy istnieje możliwość identyfikacji spółki przejmującej?
Jeżeli będzie ona negatywna, to dalej stosujemy

metodę łączenia udziałów.
22
rachunkowości
Schemat 1. Kryteria wyboru metody identyfikacji połączenia
w polskim prawie bilansowym
Fuzje i przejęcia
Czy następuje utrata kontroli przez dotychczasowych

udziałowców?
Czy któraś ze spółek uzyskuje kontrolę nad aktywami netto
drugiej spółki?
Czy istnieje możliwość identyfikacji spółki przejmującej?
NIE TAK
Metoda łączenia udziałów Metoda nabycia
23
rachunkowości
Metoda łączenia udziałów jest wykorzystywana
w rachunkowości do prezentacji
takiego połączenia jednostek gospodarczych,
na skutek którego nie następuje utrata kontroli
nad scalonymi podmiotami przez ich
dotychczasowych udziałowców.
q Metoda łączenia udziałów jest najprostszym sposobem

ujęcia połączenia jednostek.
q Połączenie to ma charakter dobrowolny.
q Udziałowcy połączonych spółek łączą swoją kontrolę

nad całością aktywów netto i działalnością
w celu wzajemnego dzielenia ryzyka i korzyści
związanych z połączeniem się spółek.
24
rachunkowości
Dlatego przy tego typu połączeniu

moment połączenia spółek w sensie ekonomicznym
uznaje się za tożsamy z dniem prawnego
dojścia transakcji połączenia do skutku.
25
rachunkowości
Ważne, aby dotychczasowi udziałowcy nie utracili kontroli,

a jest to możliwe nawet przy 51% progu własności.
26
rachunkowości
Prezentacja metodą łączenia udziałów

polega na
sumowaniu poszczególnych pozycji

odpowiednich aktywów i pasywów
oraz przychodów i kosztów
połączonych spółek, według stanu na dzień połączenia,
po uprzednim doprowadzeniu ich wartości do
jednolitych metod wyceny i dokonaniu niezbędnych wyłączeń
(art. 44c ust.1 UoR).
27
rachunkowości
Metoda ta jest wykorzystywana

w przypadku łączenia się przedsiębiorstw
wówczas,
gdy akcjonariusze łączących się przedsiębiorstw

mają zapewnione ciągłe, wspólne uczestnictwo
w ryzyku i korzyściach połączonego przedsiębiorstwa
oraz
gdy podstawę transakcji stanowi wymiana
zwyczajnych akcji z prawem głosu
łączących się przedsiębiorstw,
a całość (lub prawie całość) aktywów netto

i działalności łączących się przedsiębiorstw
zostaje połączona w jedną jednostkę.
28
rachunkowości
Nabycie akcji jednego przedsiębiorstwa

w zamian za własne akcje oznacza,
że w tym przypadku nie ma miejsca
zapłata środami pieniężnymi lub innymi aktywami,
lecz za pomocą akcji własnych.
Stąd to pierwsze wyłączenie

i korekta dotyczące kapitału własnego.
Łączące się przedsiębiorstwa traktowane tak,

jak gdyby kontynuowały oddzielną działalność
na zasadach dotychczasowych,
choć znajdują się obecnie
we wspólnym posiadaniu.
29
rachunkowości
Przy wykorzystaniu tej metody

połączone aktywa, zobowiązania i rezerwy
są wykazywane według ich wartości księgowej,
natomiast różnica, jaka może powstać
między wartością wyemitowanego kapitału akcyjnego
a wartością nabytego kapitału akcyjnego
koryguje kapitały własne.
Zatem nie występuje ani ujemna, ani dodatnia wartość firmy.
30
rachunkowości
Wyłączeniu podlegają również

wzajemne rozrachunki, przychody i koszty
wywołane operacjami dokonanymi pomiędzy spółkami
przed ich połączeniem i powstałe na nich zyski i straty,
a zawarte w wysokości
aktywów i pasywów podlegających łączeniu.
*******
Można nie dokonywać tych wyłączeń,
jeżeli nie zakłóci to rzetelności i jasności
sprawozdania finansowego spółki,
na którą przechodzi majątek połączonych spółek,
albo sprawozdania spółki nowo utworzonej.31
rachunkowości
Metoda łączenia udziałów zakłada bowiem,

że sporządzone
sprawozdanie finansowe połączonych spółek
przedstawia dane finansowe spółek tak,
jakby już były one połączone w okresie,
z którego pochodzą zawarte w sprawozdaniu
porównywalne najważniejsze dane finansowe.
Można więc powiedzieć, że przyjmuje się tu założenie,

iż połączone jednostki działały zawsze razem.
32
rachunkowości
W przypadku stosowania metody łączenia udziałów

wszelkie koszty poniesione w związku z połączeniem,
w tym koszty organizacji poniesione
przy założeniu nowej spółki
lub koszty podwyższenia kapitału,
obciążają koszty finansowe.
Koszty takie mogą obejmować opłaty notarialne i sądowe,

koszty opracowania informacji i dostarczenia ich udziałowcom,
koszty doradztwa prawnego i finansowego.
33
rachunkowości
Na koniec roku obrotowego, w którym nastąpiło połączenie,

spółka nowo powstała lub spółka,
na która przeszedł majątek jednostek połączonych,
jest zobowiązana do sporządzenia sprawozdania finansowego
zawierającego dane porównawcze za poprzedni rok obrotowy,
ustalonego tak, jakby połączenie nastąpiło
na początek poprzedniego roku obrotowego.
34
rachunkowości
Stosując metodę łączenia udziałów,
bardzo istotne staje się ujęcie
w księgach rachunkowych obu spółek
poszczególnych pozycji bilansowych i wynikowych
według tych samych zasad.
Należy dla połączonych podmiotów

ujednolicić
zbiór zasad rachunkowości.
Zasady (polityka) rachunkowości !!!
35
rachunkowości
Stosując metodę łączenia udziałów,

należy zaraz po doprowadzeniu
do wspólnych zasad rachunkowości
w księgach rachunkowych obu spółek
zapoznać się z określonymi wartościami aktywów i pasywów
oraz kosztów i przychodów spółek połączonych
aby wyznaczyć te, które będą podlegać wyłączeniu.
Wprowadzone korekty i wyłączenia wpływają
na bilans otwarcia.
36
rachunkowości
Metoda nabycia
Podstawowymi i najczęściej stosowanym

sposobem rozliczania połączonych spółek
w prawie bilansowym jest metoda nabycia.
37
rachunkowości
Metoda ta opiera się na założeniu,

że spółka przejmująca
uzyskuje kontrolę nad całością aktywów netto
spółki przejmowanej.
Rezultatem tej transakcji jest sumowanie,

według stanu na dzień połączenia,
poszczególnych aktywów i pasywów spółki przejmującej,
wycenionymi w ich wartości księgowej,
z odpowiednimi pozycjami aktywów i pasywów
spółki przejętej
wycenionymi w ich wartości godziwej na dzień połączenia.
Spółka przejęta – GODZIWA!!!
38
rachunkowości
Wartość godziwa
oznacza wartość, za jaką dany składnik aktywów
mógłby zostać wymieniony
w warunkach transakcji rynkowej,
przeprowadzanej między
zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi,
niepowiązanymi ze sobą stronami.
39
rachunkowości
Zidentyfikowane aktywa i zobowiązania spółki przejętej

mogą obejmować również aktywa i zobowiązania,
które nie były dotychczas wykazywane
w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym.
Jest to możliwe, jeśli w wyniku połączenia

następuje ich ujawnienie i spełniają one
warunki uzasadniające zaliczenie do aktywów i zobowiązań
(art. 44b ust.2 UoR)
40
rachunkowości
Może to dotyczyć na przykład

wartości niematerialnych i prawnych,
które wcześniej nie były wykazywane w księgach rachunkowych
i w bilansie spółki przejmowanej,
gdyż zostały wytworzone we własnym zakresie
(know-how, prawa franchisingowe itp.).
W przypadku aktywów wytworzonych we własnym zakresie

taką transakcją jest poniesiony koszt,
który zazwyczaj jest niewspółmiernie niski
do ich wartości rynkowej.
41
rachunkowości Tabela 1. Wartość godziwa – sposób wyceny
Lp. Nazwa składnika – WARTOŚĆ GODZIWA - sposób wyceny zgodnie z art. 44b ust. 4 UoR
wybrane
składniki
1. Notowane Aktualny kurs notowań pomniejszony o koszty sprzedaży
papiery
wartościowe
2. Należności Wartość bieżąca (zdyskontowana) kwot wymagających
zapłaty, wyznaczona przy odpowiednich bieżących stopach
procentowych, pomniejszona o odpisy na należności
zagrożone i nieściągalne oraz ewentualne koszty
windykacji. Wyznaczanie wartości bieżących
(zdyskontowanych) w odniesieniu do należności
krótkoterminowych nie jest konieczne, jeżeli różnica
między wartością należności według kwot wymagających
zapłaty a ich wartością zdyskontowaną nie jest istotna
3. Zapasy Cena sprzedaży netto pomniejszona o opust marzy zysku
produktów wynikający z kosztów doprowadzenia przez spółkę
gotowych i przejmująca do sprzedaży zapasu lub znalezienia nabywcy
towarów
4. Zapasy Aktualna cena nabycia
materiałów 42
rachunkowości
Lp. Nazwa składnika – WARTOŚĆ GODZIWA - sposób wyceny zgodnie z art. 44b ust. 4 UoR
wybrane
składniki
5. Środki trwałe Wartość rynkowa lub ich wartość według niezależnej wyceny.
W przypadku gdy nie jest możliwe uzyskanie niezależnej
wyceny środków trwałych – aktualna cena nabycia albo koszt
wytworzenia z uwzględnieniem aktualnego stopnia ich zużycia
6. Zobowiązania Wartość bieżąca (zdyskontowana) kwot wymagających
zapłaty, wyznaczona przy odpowiednich bieżących stopach
procentowych. Wyznaczanie wartości bieżących
(zdyskontowanych) w odniesienie do zobowiązań
krótkoterminowych nie jest konieczne, jeżeli różnica między
wartością zobowiązań według kwot wymagających zapłaty a
ich wartością zdyskontowaną nie jest istotna
7. Rezerwy lub Wartość możliwa do realizacji przez połączone spółki po
aktywa z tytułu uwzględnieniu zmiany wartości podatkowej i księgowej
odroczonego aktywów netto spółki przejmowanej
podatku
dochodowego
43
rachunkowości
Podstawowemu wyłączeniu na dzień połączenia

podlega kapitał (fundusz) własny spółki przejętej
ustalony jako aktywa netto według wartości godziwej.
44
rachunkowości
W przypadku rozliczenia metodą nabycia
pojawia się pojęcie ceny przejęcia.
Cenę przejęcia stanowi kwota

środków pieniężnych i ich ekwiwalentów
oraz/lub ich wartość godziwa wyznaczona
na dzień połączenia przedmiotów,
wydanych przez spółkę przejmująca
w zamian za nabycie kontroli
nad aktywami netto spółki przejętej,
pomniejszona o koszty dające się
bezpośrednio uporządkować do połączenia.
Wartość ceny przejęcia zależy między innymi

od formy zapłaty, która wynika ze sposobu połączenia.
45
rachunkowości
Gdy w celu połączenia spółka emituje udziały,

wówczas cenę przejęcia stanowi wartość rynkowa
wyemitowanych udziałów lub – gdy nie jest ona znana –
w inny sposób ustalona wartość godziwa.
Nadwyżkę wartości rynkowej udziałów lub inaczej wyznaczonej
ich wartości godziwej zalicza się do kapitału zapasowego.
46
rachunkowości
Gdy transakcja połączenia regulowana jest inną formą

zapłaty niż wymienione wcześniej,
cenę przejęcia stanowi wartość godziwa przedmiotu zapłaty.
Jeżeli spółka przejmująca dokonuje

zapłaty w różnych formach,
cenę nabycia stanowi suma wartości każdej z form zapłaty.
Gdy cena przejęcia jest odroczona, przy jej ustalaniu należy

uwzględnić wartość bieżącą płatności (zdyskontowaną),
a nie jej wartość nominalną.
47
rachunkowości
Różnica między wyznaczoną ceną przejęcia

a wartością aktywów netto spółki przejętej,
wycenionych w wartości godziwej,
wykazana jest w spółce, na którą przechodzi
majątek połączonych jednostek
lub jednostki nowo powstałej w wyniku połączenia
jako dodatnia wartość firmy

w pozycji „wartości niematerialne i prawne”
lub jako ujemna wartość firmy w pozycji

„rozliczenia międzyokresowe przychodów”.
48
rachunkowości
Wartość firmy odzwierciedla

oczekiwania spółki przejmującej,
dotyczące przyszłych korzyści ekonomicznych
wynikających z efektu synergii
jaki przynosi połączenie spółek
lub jest ceną,
jaką spółka przejmująca zapłaciła za wartości,
które w momencie połączenia nie spełniają warunków
zaliczenia ich do aktywów,
a zatem nie mogą być ujęte w księgach rachunkowych.
49
rachunkowości
Ujemna wartość firmy

może powstać wtedy,
gdy spółka przejmująca
wynegocjuje cenę przejęcia niższą
od godziwej wartości aktywów netto spółki przejętej.
Może ona wówczas odzwierciedlać

zdolności negocjacyjne i jako taka stanowi
zysk z przeprowadzonej transakcji.
50
rachunkowości
Inną przyczyną powstania

ujemnej wartości firmy może być oczekiwanie,
że dla osiągnięcia korzyści z połączenia
spółka przejmująca będzie musiała ponieść
w przyszłości dodatkowe koszty,
które będą równoważyć przychód,
jaki przynosi ujemna wartość firmy.
51
rachunkowości
Koszty poniesione bezpośrednio w związku

z połączeniem spółek stanowią składnik ceny przejęcia.
Koszty organizacji przy założeniu nowej spółki lub koszty

podwyższenia kapitału akcyjnego w celu połączenia
zwiększają kapitał zapasowy spółki,
na którą przeszedł majątek połączonych jednostek
lub spółki powstałej w wyniku połączenia.
52
rachunkowości
Ogólne koszty administracyjne oraz koszty,

które nie mogą być bezpośrednio
przypisane do transakcji połączenia,
nie są zaliczane do kosztów połączenia,
a zatem nie powiększają ceny przejęcia.
Jeżeli w przyszłości na podstawie informacji

lub zaistniałych zdarzeń okaże się,
że ustalona na dzień połączenia wartość godziwa
aktywów i zobowiązań była niewłaściwa,
w następnych okresach sprawozdawczych
należy skorygować ich wartość.
53
rachunkowości
W przypadku połączenia metodą nabycia
trzeba uwzględnić fakt, że połączenie może być
rezultatem kilku następujących po sobie transakcji.
W takiej sytuacji cenę przejęcia,

wartość godziwą aktywów netto jednostki przejętej
w procencie wyrażającym procent nabytych praw do aktywów
oraz różnice między tymi dwoma wielkościami
(ceną przejęcia a wartością godziwą aktywów netto
spółki przejętej)
ustala się oddzielnie na dzień każdej istotnej transakcji.
54
rachunkowości
Zakłada się, że pierwsza istotna transakcja
miała miejsce nie później niż
w dniu powstania zależności
(stosunku podporządkowania)
między spółką przejmującą i spółka przejmowaną.
Dopiero suma odpowiednich wielkości

z poszczególnych istotnych transakcji będzie stanowiła:
qostateczną cenę przejęcia,
qwartość godziwą aktywów netto przejętego podmiotu,
qwartość firmy.
55
rachunkowości
Sprawozdanie finansowe
sporządzone na koniec okresu sprawozdawczego
w ciągu którego nastąpiło połączenie,
powinno zawierać dane porównawcze za poprzedni rok obrotowy,
tj. dane ze sprawozdania finansowego spółki przejmującej
za poprzedni rok obrotowy.
W przypadku gdy w wyniku połączenia powstała nowa spółka,

włączeniu do rachunku zysków i strat za rok obrotowy,
w którym nastąpiło połączenie, podlegają przychody i koszty
oraz zyski i straty spółki przejętej i spółki przejmującej
od dnia połączenia.
56
4. Zasady ustalania i rozliczania
dodatniej i ujemnej wartości firmy
57
Zasady ustalania i rozliczania dodatniej i ujemnej wartości firmy
Zgodnie z obowiązującym
art. 44b ust. 6 UoR
nadwyżka ceny przejęcia nad wartością godziwą aktywów
netto spółki przejętej
wykazywana jest w aktywach spółki,
na którą przeszedł majątek połączonych spółek
lub spółki powstałej w wyniku połączenia,
jako wartość firmy (dodatnia).
Przy ustaleniu tej różnicy przyjmuje się cenę przejęcia,

a nie nabycia, chociaż najczęściej
cena przejęcia równa się cenie nabycia.
58
Dodatnia wartość firmy

jest składnikiem aktywów bilansu połączeniowego.
Wartość ta maleje z biegiem czasu,

ponieważ obniża się użyteczność ekonomiczna
wartości będących podstawą jej powstania.
Wartość firmy w księgach spółki przejmującej wykazuje się

w wartości kosztu pomniejszonego
o dotychczasową amortyzację oraz odpisy aktualizujące,
które odzwierciedlają trwałą utratę jej wartości.
59
Ujemną wartość firmy,

do wysokości nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych,
dających się ustalić aktywów trwałych,
z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych
notowanych na regulowanych rynkach,
spółka zalicza do
rozliczeń międzyokresowych przychodów
i odpisuje na dobro (jako zwiększenie)
pozostałych przychodów operacyjnych
przez okres wyliczony jako średnia ważona
okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających
amortyzacji aktywów według ich wartości godziwej.
60
Ujemną wartość firmy

w wysokości przekraczającej wartość godziwą aktywów trwałych,
z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych
notowanych na regulowanych rynkach,
zalicza się na dzień połączenia
do pozostałych przychodów operacyjnych.
Gdy ujemna wartość firmy

jest zyskiem z transakcji i nie ma związku
z oczekiwanymi na skutek połączenia stratami,
powinna być wykazana jako przychód.
61
Zgodnie z regulacjami ustawy o rachunkowości

podlega ona odpisom amortyzacyjnym.
Od wartości firmy jednostka dokonuje odpisów amortyzacyjnych
przez okres jej ekonomicznej użyteczności.
Jeżeli nie można wiarygodnie oszacować okresu ekonomicznej
użyteczności, to okres dokonywania odpisów
amortyzacyjnych wartości firmy
nie może być dłuższy niż 5 lat.
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się metodą liniową i zalicza
się je do pozostałych kosztów operacyjnych.
Art. 44b ust. 10 UoR
62
Poprawność przyjętego okresu amortyzowania dodatniej wartości

firmy powinna być okresowo weryfikowana, powodując
zmianę wysokości odpisów aktualizujących dokonywanych w
latach następnych.
Oprócz odpisów amortyzacyjnych

dodatnia wartość firmy z przejęcia,
tak jak i inne rodzaje aktywów,
podlega odpisom aktualizującym z tytułu trwałej utraty wartości,
które mają charakter odwracalny,
gdy zniknie przyczyna uzasadniająca ich utworzenie.
63
Ujemną wartość firmy można ująć w księgach

na trzy różne sposoby, w zależności od warunków
towarzyszących połączeniu:
1.Jeśli w związku z połączeniem jednostka przejmująca oczekuje,
że w przyszłości poniesie określone koszty lub straty (np. ze
względu na dofinansowanie działalności jednostki przejętej), i
potrafi w sposób wiarygodny oszacować wartość tych kosztów
lub strat oraz zaplanować, w których okresach
sprawozdawczych będą one ponoszone, to odpowiadająca tym
zaplanowanym kosztom i stratom
ujemną wartość firmy odpisuje się w pozostałe przychody
operacyjne.
Odpisy te mają charakter ratalny i następują w tym okresie,
w którym poniesiono koszty, w wysokości poniesionych kosztów.
64
2. Jeśli ujemna wartość firmy z połączenia

jest wyższa od planowanych przyszłych kosztów i strat,
których poniesienie jest skutkiem połączenia,
lub jeśli jednostka przejmująca nie sporządziła takiego planu
przyszłych kosztów i strat,
to następnym krokiem w rozliczeniu ujemnej wartości firmy
jest ustalenie wartości godziwej nabytych pewnych grup
aktywów, a następnie rozliczanie ratalne ujemnej wartości
firmy zaliczonej do rozliczeń międzyokresowych przychodów.
3. Jeśli ujemna wartość firmy z połączenia

jest wyższa od planowanych przyszłych kosztów i strat
oraz od sumy wartości godziwych określonych grup
aktywów, nadwyżkę tę należy ująć jako przychód na dzień
połączenia.
65
Problem otwierania i zamykania ksiąg rachunkowych przez

spółkę przejmowaną jest zawarty w art. 12 UoR.
Zgodnie z nim księgi rachunkowe otwiera się między innymi:

q na dzień zmiany formy prawnej,
q na dzień wpisu do rejestru połączenia jednostek lub podziału
jednostki, powodujących powstanie nowej jednostki
(jednostek)
w ciągu 15 dni od dnia zaistnienia tych zdarzeń.
66
Ponadto UoR stanowi, że księgi rachunkowe zamyka się:
q w jednostce przejmowanej
na dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki
przez inną jednostkę,
to jest na dzień wpisu do rejestru tego połączenia,
q na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia

jednostek, jeżeli w wyniku podziału lub połączenia powstaje
nowa jednostka, to jest na dzień poprzedzający dzień wpisu do
rejestru połączenia lub podziału,
nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych

zdarzeń.
67
W przypadku zastosowania metody łączenia udziałów

wymagana jest jednak
prezentacja rachunku zysków i strat
jako suma przychodów i kosztów połączonych spółek.
68
Skutki bilansowe połączonych przedsiębiorstw
będą wynikały
po zamknięciu ksiąg rachunkowych spółki przejmowanej
i otwarciu ksiąg rachunkowych spółki przejmującej.
Bilans połączeniowy,
sporządzony zgodnie z kodeksem spółek handlowych
ma na celu określenie wielkości kapitału akcyjnego
spółki przejmującej w wyniku połączenia,
a następnie ustalenie proporcji,
w jakich ten kapitał zostanie podzielony pomiędzy
akcjonariuszami łączących się spółek.
Prawo bilansowe mówi o ujednoliceniu zasad wyceny

aktywów i pasywów i ustaleniu wyniku finansowego 69
w jednostkach podlegających procesowi łączenia.
Nie ma obowiązku badania

sprawozdania finansowego na dzień połączenia.
Badaniu podlegają jednak sprawozdania finansowe

spółek przejmujących i spółek nowo zawiązanych,
sporządzone za rok obrotowy, w którym nastąpiło połączenie.
(art. 64 ust. 3 UoR)
70
5. Metoda nabycia
jako jedyny sposób
rozliczania połączeń jednostek
zgodnie z MSSF 3
71
W Polsce zastosowanie metody łączenia udziałów

zależy od spełnienia określonego kryterium.
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości

pomijają taką możliwość,
uznając za jedyny sposób prezentacji połączenia spółek
metodę nabycia,
która jest zdecydowanie bardziej pracochłonna i
nie zawsze w wypadku prostych fuzji niezbędna.
Ponadto opiera się na wartościach godziwych

i powoduje konieczność identyfikacji jednostki przejmującej.
72
Metoda nabycia jako jedyny sposób rozliczania połączeń jednostek zgodnie z MSSF 3
Wynikiem transakcji czy zdarzeń

obejmujących procesy scalania jednostek
jest objęcie kontroli przez jedną jednostkę
nad jednym lub większą liczbą przedsięwzięć,
które nazywamy jednostką przejmowaną.
Zgodnie z założeniami MSSF 3 przyjmuje się,

że połączenie jednostek może
mieć różną konstrukcję i jest uzależnione
od regulacji podatkowych, prawnych lub innych.
Tym samym konstrukcja połączenia,

zgodnie z założeniami MSSF 3,
wpływa na możliwość zidentyfikowania przedsięwzięcia.
To z kolei jest podstawą do stosowania metody nabycia73

w zakresie prezentacji połączeń jednostek gospodarczych.
Według definicji zawartej w załączniku A do MSSF 3

połączenie może dotyczyć nie tylko jednostki gospodarczej,
ale również przedsięwzięcia,
przez które rozumie się
„Zintegrowany zespół działań i aktywów, który można prowadzić i

którym można zarządzać w celu dostarczania:
• towarów lub usług konsumentom,
• generowania dochodu z inwestycji (np. w formie dywidend
lub odsetek) lub
• generowania innego dochodu ze zwykłych działań.
74
Najczęściej, jeżeli w przekazywanym

zbiorze działań i aktywów występuje wartość firmy,
zakłada się, że przekazywany zbiór
stanowi przedsięwzięcie.
Może ono polegać na nabyciu przez jednostkę:
qkapitału własnego innej jednostki,

qnabyciu wszystkich aktywów netto innej jednostki,
qwzięciu na siebie zobowiązań innej jednostki
qnabyciu niektórych aktywów netto innej jednostki,
które łącznie składają się
na jedno lub większą liczbę przedsięwzięć. 75
Zgodnie z objaśnieniami do standardu,

przedsięwzięcie obejmuje:
qpozycje wejściowe (wkłady),
qprocesy, którym te pozycje wejściowe podlegają,
qpozycje wyjściowe (produkt), które są lub będą

wykorzystywane do generowania przychodów.
Najczęściej efektem przedsięwzięć są produkty.

Jednak nie są one niezbędne,
aby zintegrowany zespół uznać za przedsięwzięcie.
76
Te trzy elementy przedsięwzięcia definiowane są w

następujący sposób:
a) Wkład – to wszelkie zasoby ekonomiczne, które po

zastosowaniu wobec nich jednego lub większej liczby
procesów tworzą lub mają zdolność tworzenia produktów.
b) Proces – to każdy system, standard, protokół, konwencja

lub zasada, która po zastosowaniu jej do wkładu lub
wkładów sprawia, że powstają produkty.
c) Produkty – to rezultat wkładów i zastosowanych względem

nich procesów, które zapewniają lub mają zdolność
zapewnienia zwrotów w formie dywidend, obniżenia
kosztów lub uzyskania innych korzyści bezpośrednio dla
inwestorów lub innych właścicieli, członków lub
uczestników.
77
Do procesów połączenia zalicza się również

przejęcie niezorganizowanej części jednostki,
bowiem nie wymaga się, aby przedsięwzięcie
było samopodtrzymujące się.
Wystarczy tylko, by przejmowana część

aktywów materialnych bądź niematerialnych,
w obrębie których są czynione określone działania
lub przebiegają procesy, stanowiła całość generującą
w przyszłości przychody.
Nawet gdy przekazywany zbiór aktywów jest w fazie

powstawania i nie bierze udziału w planowej działalności
podstawowej, może stanowić przedsięwzięcie ze względu
na zawartość zasobów wpływających na wartość firmy.
78
Nie wszystkie połączenia jednostek gospodarczych

będą podlegać identyfikacji, a więc regulacjom MSSF 3.
Jeżeli dany podmiot nabywa grupę aktywów,

które nie stanowią jednostki gospodarczej,
powinien rozłożyć koszty nabytej grupy aktywów
pomiędzy poszczególne dające się wyodrębnić
aktywa mieszczące się w tej grupie
na podstawie ich odpowiednich wartości godziwych.
Jeżeli w efekcie danej transakcji pojawia się

nowa wartość firmy (goodwill),
transakcję taką uznaje się z definicji
za połączenie jednostek gospodarczych. 79
MSSF 3 nie stosuje się do połączeń jednostek gospodarczych,

w których odrębne jednostki lub przedsięwzięcia
zostają połączone w celu utworzenia
wspólnie kontrolowanego przedsięwzięcia typu joint venture.
Po drugie, MSSF 3 nie stosuje się do połączeń

jednostek gospodarczych,
które podlegają wspólnej kontroli
zarówno przed przeprowadzeniem transakcji, jak i po niej.
80
Analizując powyższe założenia,

można zauważyć, że nie stanowi połączenia jednostek
scalanie podmiotów, których celem
nie jest osiąganie zysków,
czyli organizacje typu non profit.
Wyłączenie to związane jest z definicją przedsięwzięcia

i wynika przede wszystkim z celu działalności tych jednostek,
który w żaden sposób nie jest związany z generowaniem
przez te organizacje przychodów
lub z obniżaniem kosztów działalności.
81
Połączenie jednostek gospodarczych (przedsiębiorstw)

może zostać dokonane za pomocą:
qzapłaty w środkach pieniężnych,
qemisji instrumentów kapitałowych,
qprzyjęcia na siebie zobowiązań
qwyzbycia się aktywów
w zamian za nabycie przedsiębiorstwa.
Forma zapłaty przekazanej w zamian

za przedsiębiorstwo nie wpływa na ustalenie,
czy dana transakcja jest
połączeniem jednostek gospodarczych.
82
W myśl MSSF 3 połączenie jednostek

może doprowadzić do powstania relacji:
jednostka dominująca – jednostka zależna,
w której jednostka przejmująca jest jednostką dominującą,
a jednostka przejmowana to
jednostka zależna od jednostki przejmującej.
W takich okolicznościach jednostka przejmująca

stosuje MSSF 3 w swoim
skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.
Swój udział w jednostce przejmowanej

wykazuje jako inwestycję w jednostce zależnej
we wszelkich jednostkowych sprawozdaniach finansowych
83
Warunkiem stosowania metody nabycia

jest identyfikacja jednostki przejmującej.
Jednostka przejmująca, stosując § 1 MSSF 3,

ujmuje możliwe do zidentyfikowania aktywa,
zobowiązania i zobowiązania warunkowe jednostki
przejmowanej według wartości godziwej na dzień przejęcia,
a także wartość firmy,
którą później testuje pod kątem
trwałej utraty wartości,
zamiast – tak jak w prawie polskim – ją amortyzować.
A zatem metoda nabycia ujmuje połączenie jednostek

z perspektywy jednostki przejmującej. 84
Wartość firmy w ujęciu MSSF
W języku angielskim pozycja

ta określana jest jako goodwill,
co oznacza dobrą reputację.
Opierając się na takim rozumieniu pojęcia „wartości firmy”,

należy tłumaczyć jego istotę.
Za pierwszą definicję wartości firmy, bardzo dobrze

odzwierciedlającą sens tego pojęcia,
uważa się wypowiedź pochodzącą z 1810 roku:
„Wartość firmy, która jest przedmiotem sprzedaży,

jest niczym innym jak prawdopodobieństwem,
że starzy klienci powrócą na stare miejsce nawet wtedy,
gdy starego kupca czy sklepikarza już nie będzie”. 85
Sędzia Lord Elton w sporze między Cruttwell i Lye
W teorii rachunkowości termin „wartość firmy”

rozpatrywany jest na trzech płaszczyznach,
wyróżnia się bowiem:
a) wewnętrzną wartość firmy,
b) nabytą wartość firmy,
c) skonsolidowaną wartość firmy.
86
Istota wewnętrznej wartości firmy

sprowadza się do różnicy między
rynkową wartością przedsiębiorstwa, która jest
odzwierciedleniem wartości przedsiębiorstwa w opinii
zainteresowanych inwestorów, a jego wyceną księgową.
Jest to więc różnica między wartością bilansową

przedsiębiorstwa, a jego wartością ekonomiczną,
definiowaną jako zdolność do generowania
zadawalających inwestora przepływów pieniężnych.
87
Wewnętrzna wartość firmy może zamienić się

w nabytą wartość firmy, gdy dana jednostka gospodarcza
staje się przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym
i zostaje nabyta (w całości lub jako jej zorganizowana część)
przez inne przedsiębiorstwo.
Nabyta wartość firmy to zazwyczaj cena nabycia aktywów

netto przedsiębiorstwa (tzw. ceny przejęcia)
i ich wartości godziwych.
Jeżeli cena nabycia jest wyższa

od wartości godziwej aktywów netto,
to mamy do czynienia z nabytą dodatnią wartością firmy,
w przeciwnym wypadku powstaje nabyta ujemna wartość firmy.
88
Nabyta wartość firmy (dodatnia lub ujemna)

pojawia się
w jednostkowym sprawozdaniu
przedsiębiorstwa przejmującego,
nie jest jednak samodzielnym składnikiem,
nie może istnieć bez przedsiębiorstwa
i można ją kupić tylko z całym majątkiem tego przedsiębiorstwa.
89
Skonsolidowana wartość firmy pojawia się

przy dokonywaniu konsolidacji sprawozdań finansowych.
Wykreowanie skonsolidowanej wartości firmy

(dodatniej lub ujemnej)
następuje przez porównanie ceny nabycia udziałów
z proporcjonalną do praw własności
częścią wartości godziwej aktywów netto jednostek
podporządkowanych
(zależnych, współzależnych lub stowarzyszonych).
90
Stosując metodę nabycia do rozliczania połączeń,

jednostka przejmująca powinna zidentyfikować wartość firmy.
Dodatnia wartość firmy to pozycja,

która występuje zarówno w sprawozdaniu skonsolidowanym,
jak i w sprawozdaniu jednostek połączonych.
Stanowi nadwyżkę kosztu połączenia jednostek

nad udziałem jednostki przejmującej w wartości godziwej
netto możliwych do zidentyfikowania aktywów,
zobowiązań i zobowiązań warunkowych.
91
Jako wartość firmy przejętą w ramach połączenia
jednostek ujmuje się ją w aktywach.
Początkowo wycenia się wartość firmy według jej ceny nabycia,

dopiero po ustaleniu i początkowym ujęciu,
jednostka przejmująca wycenia wartość firmy przejętej
w ramach połączenia jednostek według ceny nabycia
pomniejszonej o łączne dotychczasowe
odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości.
Jako składnik wartości niematerialnych i prawnych,

o nieokreślonym okresie użytkowania,
nie podlega amortyzacji.
92
Zgodnie z MSR ustaloną dodatnią wartość firmy powinno się

poddawać testowi pod kątem utraty wartości.
Ryzyko utraty wartości ocenia się w odniesieniu

do każdej poprzedniej daty bilansu.
Taki test powinien być przeprowadzony co najmniej raz w roku

na moment bilansowy.
Ustalona wartość firmy podlega zatem pomniejszaniu

o dokonywane odpisy aktualizacyjne
z tytułu trwałej utraty jej wartości.
93
6. Koncepcje konsolidacji w rachunkowości
94
Koncepcje konsolidacji w rachunkowości
Celem skonsolidowanego sprawozdania finansowego

jest przedstawienie scalonych podmiotów
jako jednej całości gospodarczej,
a przez to zaspokojenie potrzeb informacyjnych
wielu odbiorców.
Konsolidacja to połączenie
jednostkowych sprawozdań finansowych,
w rezultacie którego wynikowe sprawozdanie opisuje
nową firmę powstałą przez połączenie firmy
nabywanej i nabywającej.
95
W literaturze wymienia się następujące

koncepcje sprawozdawczości skonsolidowanej:
qkoncepcję podmiotu dominującego,
qkoncepcję rozszerzonego podmiotu dominującego,
qkoncepcję własnościową,
qkoncepcję jednostki gospodarczej.
96
Koncepcja podmiotu dominującego (parent company concept)

zakłada, że sprawozdanie finansowe
sporządzane jest przede wszystkim dla akcjonariuszy
podmiotu dominującego.
Oznacza to, iż w sprawozdaniu finansowym

powinien być ujęty cały majątek jednostki zależnej,
a nie tylko ta część, do której ma prawo jednostka dominująca.
Zgodnie z tą koncepcją posiadacze

mniejszościowego pakietu akcji nie są istotni
z punktu widzenia grupy, a ich udział
w aktywach netto i wyniku finansowym jednostki,
której akcje posiadają, jest określony w postaci
jednostkowej pozycji zarówno w bilansie,
jak i w rachunku zysków i strat.
97
Udziały mniejszości, mimo że w tym wypadku

stały się integralną częścią sprawozdania finansowego,
są jednak traktowane jako element uzupełniający
źródła finansowania majątku jednostki zależnej
i są wycenione według wartości historycznej bilansu.
98
Koncepcja rozszerzonego (rozwiniętego) podmiotu

dominującego (parent company extension)
w podobny sposób jak koncepcja podmiotu dominującego
traktuje grupę kapitałową.
Jednak, zgodnie z jej założeniami, udziały mniejszości

są wyceniane na podstawie wartości godziwej
nabytych aktywów netto,
a nie – jak w koncepcji jednostki dominującej –
z wykorzystaniem wartości księgowych.
99
Koncepcja własnościowa (proprietary concept)

kładzie nacisk na prawo własności posiadacza akcji.
Zgodnie z nią postrzegamy grupę kapitałową

przez pryzmat głównego właściciela podmiotów
wchodzących w jej skład.
Koncepcja ta obejmuje również sytuacje, gdy udziałowiec

posiada znaczący wpływ na daną jednostkę,
bez jej podporządkowania
albo gdy spółka (przedsiębiorstwo)
należy do kilku grup bądź należy
tylko częściowo do jednej grupy.
100
Zgodnie z koncepcją jednostki gospodarczej (entity concept),

zwanej koncepcją podmiotu gospodarczego,
wszystkie jednostki tworzące grupę kapitałową
stanowią jedność, dając tym samym
równe uprawnienia posiadaczom akcji,
zarówno większościowym, jak i mniejszościowym
do informacji finansowych prezentowanych
w sprawozdaniu skonsolidowanym.
Udziałowiec mniejszościowy ma takie samo prawo

do majątku jednostki zależnej jak udziałowiec większościowy.
101
Poza ujęciem kapitałów mniejszości w sprawozdawczości

skonsolidowanej ważne jest również ustalenie ich wartości,
oczywiście w przypadku, gdy pojawiają się one
w sprawozdaniu finansowym grupy.
W koncepcji własnościowej nie wykazuje się kapitałów

mniejszości, dlatego pominięto je w tabeli.
W pozostałych koncepcjach konsolidacji ustalenie wartości

udziałów mniejszości oparte jest na odmiennych zasadach.
Konsekwencją stosowania powyższych koncepcji konsolidacji

sprawozdań finansowych jest odpowiednia wycena i
prezentacja wartości firmy powstałej w wyniku nabycia lub
przejęcia jednostek gospodarczych, co przedstawia tabela 1
102
Tabela 1. Prezentacja i wycena kapitałów mniejszości

w sprawozdaniu skonsolidowanym
Koncepcja podmiotu Koncepcja Koncepcja

dominującego podmiotu rozszerzonego
gospodarczego podmiotu
dominującego
Jako kapitały nie Jako składowa Jako kapitały nie
należące do grupy kapitału własnego należące do grupy
kapitałowej kapitałowej
Wycena w Wycena według Wycena i

wartościach wartości godziwej, prezentacja w
księgowych łącznie z ustaloną wartościach
wartością firmy* godziwych**
* wartość udziałów mniejszości: wartość godziwa aktywów netto plus wartość firmy x
procent praw głosu udziałowców spoza grupy kapitałowej
** ustalona wartość udziałów mniejszości jako: wartość godziwa aktywów netto spółki
(zależnej) nabytej x procent praw głosu udziałowców spoza grupy kapitałowej
103
Tabela 2. Wycena i prezentacja wartości firmy w koncepcjach

konsolidacji sprawozdań finansowych
Koncepcja Koncepcja Koncepcja Koncepcja
własnościowa podmiotu podmiotu rozszerzonego
dominującego gospodarczego podmiotu
dominującego
Prezentacja i Prezentacja i Prezentacja i Prezentacja i
wycena wycena wycena wycena
tylko w części tylko w części całej wartości tylko w części
dotyczącej udziału firmy udziału
inwestora należącego do należącego do
większościowego inwestora inwestora
większościowego większościowego
*
* ustalenie wielkości wartości firmy w tej koncepcji przebiega podobnie jak w

koncepcji jednostki dominującej: (wartość udziałów w podmiocie zależnym wg
ceny nabycia – (wartość godziwa aktywów netto spółki zależnej x procent praw
głosu spółki dominującej) 104
7. Zakres sprawozdania skonsolidowanego
zgodnie z ustawą o rachunkowości
i międzynarodowym prawem bilansowym
105
Zakres sprawozdania skonsolidowanego zgodnie z ustawą o rachunkowości i
międzynarodowym prawem bilansowym
Podstawową zasadą jest obowiązek sporządzenia

skonsolidowanego sprawozdania finansowego
ciążący na jednostce dominującej, która sprawuje
zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
i obejmuje tym sprawozdaniem zarówno swoje dane,
jak i dane jednostek od niej zależnych,
bez względu na ich siedzibę.
W Polsce znane są trzy metody konsolidacji sprawozdań

finansowych.
Metoda pełna oparta na koncepcji podmiotu dominującego,
metoda proporcjonalna oraz metoda praw własności.
106
Skonsolidowane sprawozdanie finansowe obejmuje:
q skonsolidowany bilans,
q skonsolidowany rachunek zysków i strat,
q skonsolidowany rachunek przepływów pieniężnych,
q skonsolidowane zestawienia zmian w kapitale (funduszu)
własnym,
q informację dodatkową, obejmującą wprowadzenie do
skonsolidowanego sprawozdania finansowego oraz
dodatkowe informacje i objaśnienia.
107
Do rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego

dołącza się sprawozdanie z działalności grupy kapitałowej.
We wskazanych w art. 55 ust. 2b przypadkach, jednostka

dominująca
„zawiera dodatkowo w sprawozdaniu z działalności grupy
kapitałowej – jako wyodrębnioną część – oświadczenie grupy
kapitałowej na temat informacji niefinansowych
sporządzone odpowiednio według wymogów określonych w art.
49b ust. 2–8. (…)” lub odrębne
„sprawozdanie grupy kapitałowej na temat informacji
niefinansowych oraz zamieści je na swojej stronie
internetowej w terminie 6 miesięcy od dnia bilansowego.”
108
W zależności od czasu sporządzenia wyróżniamy

dwa rodzaje sprawozdań skonsolidowanych:
q sporządzone na dzień zakupu lub połączenia firm

(ma miejsce tylko raz),
q sporządzone na koniec okresu obrachunkowego

(jest procesem powtarzalnym).
109
Z obowiązku sporządzania skonsolidowanego sprawozdania

finansowego zwolnione są
(zgodnie z art. 56. ust 1. UoR) jednostki dominujące,
jeżeli na dzień bilansowy roku obrotowego
oraz na dzień bilansowy roku poprzedzającego rok obrotowy
łączne dane jednostki dominującej oraz wszystkich
jednostek zależnych każdego szczebla,
przed dokonaniem wyłączeń konsolidacyjnych,
nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech
wielkości:
????
110
Z obowiązku sporządzania skonsolidowanego sprawozdania

finansowego zwolnione są
(zgodnie z art. 56. ust 1. UoR) jednostki dominujące,
jeżeli na dzień bilansowy roku obrotowego
oraz na dzień bilansowy roku poprzedzającego rok obrotowy
łączne dane jednostki dominującej oraz wszystkich
jednostek zależnych każdego szczebla,
po dokonaniu wyłączeń konsolidacyjnych, nie przekroczyły co
najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
???
111
Ponadto jednostka dominująca, zależna od innej jednostki

mającej siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na
terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania
finansowego (zgodnie z art. 56. ust 2. UoR) , jeżeli:
q jednostka dominująca wyższego szczebla posiada 90%
udziałów tej jednostki, a pozostali udziałowcy tej jednostki
zatwierdzili decyzję o niesporządzaniu skonsolidowanego
sprawozdania finansowego; lub
q jednostka dominująca wyższego szczebla posiada 100%
udziałów tej jednostki, przy czym nie są brane pod uwagę
udziały w tej jednostce posiadane przez członków jej organów
administrujących, zarządzających lub nadzorujących z mocy
prawa lub z tytułu zobowiązania określonego w jej statucie lub
umowie. 112
Odstępstwo od sporządzania skonsolidowanego

sprawozdania finansowego przysługuje, jeżeli spełnione zostały
łącznie następujące warunki:
1) jednostka dominująca wyższego szczebla obejmie

konsolidacją zarówno zależną od niej jednostkę dominującą
niesporządzającą skonsolidowanego sprawozdania
finansowego, jak i wszystkie jej jednostki zależne, które
podlegałyby konsolidacji przez jednostkę dominującą z
uwzględnieniem przepisów art. 57 i art. 58;
Wówczas skonsolidowane sprawozdanie finansowe jednostki
dominującej wyższego szczebla sporządzane jest zgodnie z
przepisami prawa państwa Europejskiego Obszaru
Gospodarczego, któremu podlega lub MSR.
113
Odstępstwo od sporządzania skonsolidowanego

sprawozdania finansowego przysługuje, jeżeli spełnione zostały
łącznie następujące warunki:
2) kierownik jednostki dominującej niesporządzającej

skonsolidowanego sprawozdania finansowego wypełni obowiązek
określony w art. 69 ust. 4; !!!
3) jednostka dominująca niesporządzająca skonsolidowanego

sprawozdania finansowego ujawni w informacji dodatkowej
informacje wymienione w załączniku nr 1 do ustawy w części
„Dodatkowe informacje i objaśnienia” w ust. 7 pkt. 4
114
Zwolnienia te nie mają zastosowania,

jeśli jednostka dominująca lub jej jednostka zależna jest
emitentem papierów wartościowych
dopuszczonych do obrotu, zamierza ubiegać się
lub ubiega się o dopuszczenie papierów wartościowych
do obrotu na jednym z rynków regulowanych
krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego, instytucją
płatniczą, instytucją pieniądza elektronicznego.
115
Konsolidacją można nie obejmować jednostki zależnej

(zgodnie z art. 57 UoR), jeżeli:
q udziały tej jednostki zostały nabyte, zakupione lub

pozyskane w innej formie z wyłącznym ich przeznaczeniem do
późniejszej odsprzedaży, w terminie jednego roku od dnia ich
nabycia, zakupu lub pozyskania w innej formie,
q występują poważne długoterminowe ograniczenia w

sprawowaniu kontroli nad jednostką, które wyłączają swobodne
dysponowanie jej aktywami netto, w tym wypracowanym przez
tę jednostkę zyskiem netto, lub które wyłączają sprawowanie
kontroli nad organami kierującymi ta jednostką.
qbez ponoszenia niewspółmiernie wysokich kosztów lub bez

zbędnej zwłoki nie można uzyskać informacji niezbędnych do
sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego,
przy czym może mieć to zastosowanie w wyjątkowych 116
przypadkach, które zostaną odpowiednio udokumentowane
Art. 59 UoR determinuje wybór metody konsolidacyjnej.

qDane jednostki zależnej konsoliduje się metodą konsolidacji
pełnej.
qDane jednostek współzależnych wykazuje się w
skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym przy
zastosowaniu metody proporcjonalnej lub metody praw
własności.
qUdziały w jednostce stowarzyszonej wykazuje się w
skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym metodą praw
własności.
117
8. Obszary polityki bilansowej
grupy kapitałowej
118
Obszary polityki bilansowej grupy kapitałowej
Jednostki, których dane objęte są

skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym,
a w szczególności jednostki zależne i współzależne,
powinny stosować jednakowe
metody wyceny aktywów i pasywów
oraz sporządzania sprawozdań finansowych
zgodnie z przyjętymi
zasadami (polityką) rachunkowości jednostki dominującej.
119
Jeżeli nie jest możliwe z ważnych przyczyn

stosowanie jednakowych metody wyceny i sporządzania
sprawozdań finansowych lub jeżeli jednostka dominująca
sporządza sprawozdania finansowe zgodnie z MSR,
a jednostki, których danej objęte są skonsolidowanym
sprawozdaniem finansowym, nie sporządzają sprawozdań
finansowych oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych
zgodnie z MSR, to należy dokonać
odpowiednich przekształceń sprawozdań finansowych
tych jednostek, których dane finansowe są istotne
dla realizacji obowiązku rzetelnego i jasnego
przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej
oraz wyniku finansowego.
120
Jednostka dominująca sporządza

skonsolidowane sprawozdanie finansowe nie później niż
w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego,
na który jednostka dominująca
sporządza roczne sprawozdanie finansowe.
Skonsolidowane sprawozdanie finansowe podpisują

kierownik jednostki dominującej
oraz inne osoby odpowiedzialne
za sporządzanie tego sprawozdania.
121
Roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe

podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający
jednostki dominującej, nie później niż
w ciągu 6 miesięcy od dnia bilansowego,
na który należy sporządzić
roczne sprawozdanie finansowe jednostki dominującej.
122
Należy podkreślić, że dla wszystkich

objętych konsolidacją jednostek powiązanych
należy zastosować jednakowe
metody wyceny aktywów i pasywów
oraz takie same zasady sporządzania sprawozdań finansowych.
Muszą one być zgodne

z przyjętą przez jednostkę dominującą
polityką rachunkowości.
123
Jednostka dominująca powinna udokumentować to

w formie opisu przyjętych przez nią zasad, dostosowanych do wielkości,
charakteru i specyfikacji grupy kapitałowej i dotyczących między innymi:
q określenia roku obrotowego i okresów sprawozdawczych,

q sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych,
q zakresu i formy dokumentacji konsolidacyjnej,
q ustalenia poziomu istotności dla grupy kapitałowej,
q charakterystyki podstawowych korekt konsolidacyjnych,
q wzorów sprawozdań finansowych jednostek objętych konsolidacją,
q włączania i wyłączania jednostek do konsolidacji (wyceny metodą praw
własności)
q zasady wyceny aktywów netto nabytych jednostek według wartości
godziwej,
q metody wyceny aktywów i pasywów, a także ustalania wyniku finansowego.
124
Przyjęcie jednolitego planu konto jest bardzo ważne.

Należy pamiętać, że musi następować
jedność grupy kapitałowej, jednak w przypadku gdy
konsolidacji podlegają jednostki zależne mające siedzibę
poza granicami Polski, to zatwierdzenie
jednolitego planu konto jest z reguły niemożliwe.
Z ważnych przyczyn można odstąpić od wymogu stosowania

jednakowych metod wyceny aktywów i pasywów oraz takich
samych zasad sporządzania sprawozdań jednostek
powiązanych w ramach grupy kapitałowej (na przykład gdy
jednostka dominująca sporządza sprawozdania finansowe zgodnie z MSR,
a jednostki, których dane objęte są skonsolidowanym sprawozdaniem
finansowym, nie sporządzają sprawozdań finansowych oraz
skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSR). 125
9. Charakterystyka metod konsolidacji
oraz omówienie procesu konsolidacji
126
Charakterystyka metod konsolidacji oraz omówienie procesu konsolidacji
Identyfikacja powiązań między jednostkami

to bardzo waży etap przed rozpoczęciem konsolidacji.
Powiązanie kapitałowe decyduje o tym,

czy dana jednostka w procesie konsolidacji
będzie ujęta
konsolidacją pełną, proporcjonalną czy
metodą praw własności.
Podstawową procedurą konsolidacyjną jest metoda pełna,

przewidziana głównie w sprawozdaniach skonsolidowanych dla
jednostek zależnych i niebędących spółkami handlowymi
jednostek współzależnych.
127
Metoda konsolidacji pełnej polega

na sumowaniu,
w pełnej wartości,
poszczególnych pozycji
odpowiednich sprawozdań finansowych
jednostki dominującej
i jednostek zależnych,
dokonaniu wyłączeń oraz korekt.
128
Metody pełnej nie stosuje się gdy:
q udziały w podmiotach podporządkowanych zostały nabyte,

zakupione lub pozyskane w inny sposób z zamiarem
odsprzedaży w terminie do jednego roku,
q kontrola nad jednostką zależną lub współzależną jest

tymczasowa i będzie trwać krócej niż rok, licząc od dnia
bilansowego,
q podmiot dominujący jest ograniczony w sprawowaniu kontroli

lub współkontroli nad jednostką zależną lub współzależną, co
przejawia się brakiem swobodnego dysponowania aktywami
tych jednostek. 129
Jeżeli
wartość posiadanych udziałów i odpowiadająca im część
aktywów netto jednostek zależnych,
wycenionych według ich wartości godziwych, różnią się, to:
q nadwyżkę wartości udziałów nad odpowiadającą im częścią

aktywów netto wycenionych według ich wartości godziwych –
dodatnia wartość firmy (goodwill) - wykazuje się w aktywach
skonsolidowanego bilansu w odrębnej pozycji aktywów trwałych
jako „wartość firmy jednostek podporządkowanych”,
q nadwyżkę odpowiedniej części aktywów netto wycenionych

według ich wartości godziwych nad wartością udziałów –
ujemną wartość firmy (badwill) - wykazuje się w pasywach
skonsolidowanego bilansu w odrębnej pozycji 130
jako „ujemna wartość firmy jednostek podporządkowanych”.
Jeżeli skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym

objętych jest kilka jednostek zależnych,
to dotyczącą tych jednostek
dodatnią wartość firmy lub ujemną wartość firmy
wykazuje się w
skonsolidowanym bilansie
bez dokonywania kompensat.
131
Udziały w kapitale własnym jednostek zależnych,

należące do osób lub jednostek
innych niż objęte konsolidacją,
wykazuje się w odrębnej pozycji pasywów
skonsolidowanego bilansu,
po kapitałach własnych jako „kapitały mniejszości”.
132
Kapitałem podstawowym grupy kapitałowej,

wykazywanym w skonsolidowanym kapitale własnym,
jest kapitał podstawowy jednostki dominującej.
Kapitał podstawowy jednostek zależnych,

w części odpowiadającej udziałowi jednostki dominującej
w kapitale podstawowym tych jednostek,
jest kompensowany z wartością nabycia udziałów ujętych
w bilansie jednostki dominującej na dzień objęcia kontroli;
pozostałą część kapitału podstawowego
jednostek zależnych zalicza się do kapitałów mniejszości.
133
Do kapitału własnego grupy

zalicza się tylko te części
odpowiednich składników kapitału własnego
jednostek zależnych,
które powstały od dnia objęcia nad nimi kontroli
przez jednostkę dominującą.
W szczególności dotyczy to
zmiany wysokości kapitału własnego spowodowanej
osiągniętymi przez jednostki zależne wynikami finansowymi,
aktualizacją wyceny oraz różnicami kursowymi.
134
Jeżeli udział w objętej skonsolidowanym sprawozdaniem

finansowym jednostce zależnej
posiadają także inni udziałowcy niż jednostki grupy kapitałowej
objęte skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym,
to w odrębnych pozycjach, po uwzględnieniu udziałów
w wyniku finansowym udziałowców uprzywilejowanych,
odpowiednio do udziału we własności
jednostki zależnej wykazuje się:
q w skonsolidowanym bilansie – kapitały mniejszości,

q w skonsolidowanym rachunku zysków i strat –
zysk (straty) mniejszości
q w skonsolidowanym rachunku przepływów pieniężnych
135
sporządzonym metodą pośrednią – zyski (straty) mniejszości
Konsolidacja proporcjonalna
zakłada jedność wszystkich jednostek gospodarczych
tworzących grupę kapitałową,
dając równe uprawnienia posiadaczom
akcji większościowych i mniejszościowych
w stosunku do informacji finansowych
prezentowanych w sprawozdaniu skonsolidowanym.
136
Zastosowanie metody proporcjonalnej

w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym
polega na sumowaniu poszczególnym pozycji
sprawozdań finansowych wspólnika jednostki współzależnej,
w pełnej wartości,
z częścią wartości poszczególnych pozycji
sprawozdań finansowych jednostek współzależnych,
proporcjonalną do posiadanych
przez jednostki grupy kapitałowej
objęte konsolidacją udziałów,
i dokonaniu wyłączeń oraz korekt.
137
Nie wykazuje się udziałów w kapitale własnym

jednostek współzależnych,
w tym zysków (strat) netto należących
do osób lub jednostek innych niż wspólnik jednostki
współzależnej i jednostek jego grupy kapitałowej.
Przy stosowaniu metody proporcjonalnej podlegają wyłączeniu,

podobnie jak w metodzie pełnej,
skutki zawartych transakcji.
Jednak w tym przypadku
nie ustala się i nie wykazuje się kapitałów mniejszości.
138
Metoda praw własności

to przede wszystkim,
sposób wyceny lokaty długoterminowej.
Majątek netto lub kapitały własne

są wyrażane w bilansie jako:
aktywa – zobowiązania = majątek netto.
139
Metoda praw własności,

choć kwalifikuje się do metod konsolidacji,
jest metodą wyceny akcji i udziałów,
która może być stosowana
przez jednostkę dominującą
lub znaczącego inwestora
zarówno w jednostkowym,
jak i skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.
140
Metoda praw własności

polega na wykazaniu w aktywach trwałych pozycji
„udziały w jednostkach podporządkowanych
wycenianie metodą praw własności”,
w cenie ich nabycia powiększonej lub pomniejszonej o
przypadające na rzecz jednostki dominującej, wspólnika
jednostki współzależnej lub znaczącego inwestora
zwiększenia lub zmniejszenia kapitału własnego
jednostki podporządkowanej, jakie nastąpiły
od dnia objęcia kontroli, uzyskania współkontroli lub znaczącego
wpływu do dnia bilansowego,
w tym zmniejszenia z tytułu rozliczeń z właścicielami.
141
Przy jej stosowaniu

w rachunku zysków i strat wykazuje się,
w oddzielnej pozycji
udział w zysku (stracie) netto jednostki podporządkowanej.
Z zysku (straty) netto jednostki podporządkowanej

wyłącza się zawarte w aktywach zyski lub straty z tytułu
transakcji dokonanych między
jednostkami objętymi sprawozdaniem finansowym
a daną jednostką podporządkowaną,
proporcjonalnie do posiadanych udziałów.
142
Ujęcie, wycenę i prezentację

metodą praw własności
stosuje się w przypadku udziałów w jednostkach
stowarzyszonych oraz udziałów w jednostkach współzależnych,
jeżeli
w obowiązujących dla grupy kapitałowej
zasadach (polityce) rachunkowości
metoda praw własności została przyjęta
do wyceny i prezentacji danych jednostki współzależnej.
143
Metoda praw własności stosowana jest także w przypadku,

gdy występują ograniczenia w sprawowaniu kontroli nad
jednostką, które wyłączają swobodne
dysponowanie jej aktywami netto,
w tym wypracowanym przez tę jednostkę zyskiem netto,
lub które wyłączają sprawowanie kontroli nad organami
kierującymi tą jednostką, a jednostka zależna była wcześniej
objęta konsolidacją lub jednostka dominująca wstąpiła w prawa
znaczącego inwestora lub wspólnika jednostki współzależnej.
144
Dane znaczącego inwestora lub wspólnika jednostki

współzależnej wykazuje się
odpowiednio metoda proporcjonalną
lub metodą praw własności,
z tym że w odniesieniu do każdej jednostki współzależnej
może zostać zastosowana,
w zależności od przyjętych dla grupy kapitałowej
zasad (polityki) rachunkowości,
metoda proporcjonalna.
145
10. Zastosowanie procedury konsolidacyjnej
poprzez podstawowe korekty i wyłączenia
konsolidacyjne oraz
charakterystyka i prezentacja
skonsolidowanego arkusza roboczego
146
Zastosowanie procedury konsolidacyjnej poprzez podstawowe korekty i
wyłączenia konsolidacyjne oraz
charakterystyka i prezentacja skonsolidowanego arkusza roboczego
Stosując w procesie
konsolidacji sprawozdań finansowych metodę pełną,
należy dokonywać sumowania poszczególnych pozycji bilansu,
rachunku zysków i strat, rachunku przepływów pieniężnych,
a także zestawienia zmian w kapitale własnym
jednostki dominującej i jednostek zależnych
bez względu na udział jednostki dominującej
we własności jednostek zależnych.
147
Podstawowe założenie metody pełnej
opiera się na fakcie,
że kapitałem podstawowym grupy kapitałowej
jest kapitał podstawowy jednostki dominującej.
Do kapitału własnego grupy zalicza się

tylko te części odpowiednich składników
kapitału własnego jednostek zależnych,
które powstały od dnia objęcia nad nimi kontroli
przez jednostkę dominującą.
148
Procedura konsolidacyjna
w metodzie pełnej obejmuje podstawowe wyłączenie,
jakim jest usunięcie lokaty długoterminowej
w cenie nabycia
i odpowiadającej jej części
wycenionych według wartości godziwej aktywów netto.
149
Ponadto wyłącza się:

q wzajemne należności i zobowiązania oraz inne rozrachunki
o podobnym charakterze jednostek objętych konsolidacją,
qprzychody i koszty operacji gospodarczych dokonanych

między jednostkami objętymi konsolidacją, czyli obroty z
operacji dokonanych między jednostkami bez względu na to,
czy są w nich zawarte zyski czy straty,
qniezrealizowane przez grupę kapitałową zyski lub straty

powstałe w wyniku transakcji sprzedaży składników
majątkowych podlegających amortyzacji po cenach różnych
od ich wartości księgowej – wyłącza się je, korygując
odpowiednio odpisy amortyzacyjne,
qdywidendy należne jednostce dominującej od jednostki

zależnej.
150
Należy pamiętać, że jeżeli
przedmiotem wyłączenia jest strata,
należy ją uwzględnić jedynie wówczas,
gdy nie spowoduje to
wykazania aktywów trwałych
powyżej ich wartości godziwej,
a aktywów obrotowych
powyżej ich wartości rynkowej.
151
W procesie konsolidacji metodą pełną
udział udziałowców mniejszościowych odzwierciedlony w
bilansie w pozycji „kapitały mniejszości”,
a w rachunku zysków i strat w pozycji
„zyski (straty) mniejszości”.
Wartość początkową pozycji „kapitały mniejszości”

ustala się w wysokości odpowiadającej im
wartości godziwej aktywów netto,
ustalonej na dzień rozpoczęcia sprawowania kontroli.
152
Wartość tę zmniejsza się lub zwiększa
odpowiednio o zmiany w aktywach netto
jednostki zależnej.
Jeżeli straty jednostek zależnych,

przypadające na kapitały mniejszości,
przekraczają kwoty gwarantujące ich pokrycie,
nadwyżka podlega rozliczeniu
z kapitałem własnym grupy kapitałowej.
153
Ważnym etapem procedury konsolidacyjnej

opartej na regulacjach ustawy o rachunkowości
jest ustalenie dodatniej wartości firmy
bądź ujemnej wartości firmy.
Jednym ze sposobów otrzymania

prawidłowej różnicy wynikającej z transakcji nabycia
jednostki zależnej jest ustalenie wyniku na transakcji,
który można nazwać „nadpłatą” lub „niedopłatą”.
154
Następnie otrzymany wynik

zostaje korygowany o przeszacowania aktywów netto
jednostki zależnej do ich wartości godziwej.
Ten etap jest niezbędny,

gdyż zgodnie z prawem bilansowym
wartość firmy ustalona jest w wyniku porównania
ceny nabycia udziałów nad odpowiadającą im
częścią aktywów netto
wycenionych według ich wartości godziwej.
155
Dla przedstawienia
podstawowych korekt konsolidacyjnych
wykorzystywany jest
arkusz konsolidacyjny.
Arkusz konsolidacyjny jest

dokumentem nieznormalizowanym i niejednolitym.
Przyjmowany jest on przez służby księgowe jako narzędzie,

które pozwala na uzyskanie prawidłowych wyników
do sprawozdania skonsolidowanego.
156
Korekty konsolidacyjne
Jednostki Jednostki Skonsolidowany
Pozycje bilansu
dominujące zależne bilans
Dt Ct
Aktywa
Długoterminowe aktywa 130 000 130 000

finansowe
Pasywa
Kapitał podstawowy 750 000 130 000 130 000 750 000
Kapitał zapasowy 525 000 525 000
Zysk netto 90 000 10 000 120 000
Razem 130 000 130 000
157
Suma
Spółka A Spółka B przejściowa Wyłączenie Bilans otwarcia
ALFA + BRA
AKTYWA
Aktywa trwałe 90 000 160 000 ____________ ____________ ____________
Aktywa obrotowe, 200 000 200 000 ____________ ____________ _____________

w tym
Wzajemne ____________ ____________ _____________
należności 20 000 40 000
Marża w zyskach 8 000 ____________ ____________ _____________
Razem aktywa 290 000 360 000 ____________ ____________ _____________
PASYWA
Kapitał podstawowy 40 000 60 000 ____________ ____________ _____________
Kapitał zapasowy 40 000 30 000 ____________ ____________ _____________

Wynik roku bież. 10 000 10 000 ____________ ____________ _____________
Zobowiązania, w 200 000 260 000 ____________ ____________ ____________

tym:
wzajemne ____________ ____________ _____________
zobowiązania 40 000 20 000
Razem pasywa 290 000 360 000 ____________ ____________ _____________
158
Pytania
159
1. Wartość początkową "Kapitałów mniejszości" ustala się:
a) w wysokości odpowiadającej im wartości godziwej aktywów,
ustalonej na dzień rozpoczęcia sprawowania kontroli,
b) w wysokości odpowiadającej im wartości godziwej aktywów
netto, ustalonej na dzień rozpoczęcia sprawowania kontroli,
c) w wysokości odpowiadającej im wartości godziwej aktywów
trwałych, ustalonej na dzień rozpoczęcia sprawowania kontroli.
160
2. Dzień bilansowy, na który sporządza sprawozdanie
finansowe jednostka dominująca to 31 maja każdego roku,
natomiast dzień bilansowy jednostek zależnych wchodzących
w skład grupy kapitałowej to 31 marca każdego roku. Zatem
roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe należy
zatwierdzić w terminie upływającym:
a) 30 września,
b) 31 sierpnia,
c) 30 listopada.
161
3. Konsolidacją nie obejmuje się jednostki zależnej m.in. jeżeli:
a) występują długoterminowe ograniczenia w sprawowaniu
kontroli nad jednostką, które wyłączają swobodne
dysponowanie jej aktywami netto, w tym wypracowanym przez
tę jednostkę zyskiem netto, lub które wyłączają sprawowanie
kontroli nad organami kierującymi tą jednostką,
b) występują jakiekolwiek ograniczenia w sprawowaniu kontroli
lub współkontroli nad jednostką,
c) udziały tej jednostki zostały nabyte z przeznaczeniem ich do
odsprzedaży w terminie 1 roku od dnia bilansowego.
162
4. W przypadku gdy skonsolidowany rachunek przepływów
pieniężnych sporządzany jest drogą sumowania jednostkowych
rachunków przepływów pieniężnych jednostek wchodzących w
skład grupy kapitałowej z uwzględnieniem danych finansowych
jednostek podporządkowanych obejmowanych metodą praw
własności, to przed wprowadzeniem korekt i wyłączeń należy:
a) zsumować wynik finansowy jednostki dominującej i
jednostek zależnych,
b) zsumować wynik finansowy jednostki dominującej, jednostek
zależnych oraz jednostek podporządkowanych ujmowanych
metodą praw własności,
c) zsumować wynik finansowy jednostki dominującej, jednostek
zależnych oraz wynik finansowy jednostek
podporządkowanych ujmowanych metodą praw własności w
części przypadającej na jednostkę nadrzędną.
163
5. Zgodnie z MSR, siła robocza stanowi na dzień objęcia
kontroli:
a) składnik aktywów w postaci wartości niematerialnej, który
należy ujawnić odrębnie od wartości firmy, o ile możliwe jest
przeprowadzenie jego wiarygodnej wyceny,
b) składnik aktywów w postaci wartości niematerialnej, który
należy w każdym przypadku ujawnić odrębnie od wartości
firmy,
c) część wartości firmy, ponieważ nie jest możliwym do
zidentyfikowania składnikiem aktywów.
164
6. Jednostka stosująca MSR ujmuje w skonsolidowanym
sprawozdaniu finansowym swój udział we wspólnym
przedsięwzięciu:
a) metodą praw własności,
b) metodą konsolidacji proporcjonalnej,
c) metodą praw własności lub metodą konsolidacji
proporcjonalnej, w zależności od przyjętej polityki
rachunkowości grupy kapitałowej.
165
7. Emitent papierów wartościowych dopuszczonych do
publicznego obrotu dokonał sprzedaży części udziałów w
jednostce zależnej. W związku z tym, że transakcja nie
skutkowała utratą kontroli nad jednostką zależną, to zmiana w
udziale własnościowym:
a) została ujęta jako transakcja kapitałowa w skonsolidowanym
sprawozdaniu finansowym,
b) została ujęta jako transakcja wpływająca na skonsolidowany
rachunek zysków i strat,
c) mogła zostać ujęta jako transakcja kapitałowa lub
wpływająca na skonsolidowany wynik finansowy w zależności
od przyjętej przez emitenta polityki rachunkowości.
166
8. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe podpisuje:
a) kierownik jednostki dominującej wraz z radą nadzorczą,
b) kierownik jednostki dominującej i kierownicy jednostek
zależnych oraz inne osoby odpowiedzialne za sporządzenie
tego sprawozdania,
c) kierownik jednostki dominującej oraz inne osoby
odpowiedzialne za sporządzenie tego sprawozdania.
167
9. Jednostka podporządkowana nie została objęta przez
jednostkę nadrzędną konsolidacją ze względu na podjętą przez
nią decyzję o przeznaczeniu udziałów posiadanych w
jednostce podporządkowanej do odsprzedaży w ciągu jednego
roku od dnia ich nabycia. W związku z tym, że po upływie tego
okresu jednostka nadrzędna nie dokonała zbycia tych udziałów,
to:
a) jednostka podporządkowana zostaje objęta
skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym od dnia jej
podporządkowania,
b) jednostka podporządkowana nie zostaje objęta
skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym ze względu na
przeznaczenie udziałów do zbycia,
c) jednostka podporządkowana zostaje objęta
skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym od dnia upływu
zakładanego rocznego terminu zbycia udziałów.
168
10. Jednostka dominująca, stosująca MSR, objęła kontrolę nad
jednostką zależną. W ramach przejętych praw jednostka
dominująca nabyła prawo do użytkowania znaku towarowego
należącego do niej, użytkowanego przez jednostkę
przejmowaną na podstawie umowy licencyjnej. W takiej
sytuacji jednostka dominująca:
a) nie rozpoznaje w ramach przejęcia prawa do użytkowania
znaku towarowego z uwagi na fakt, iż jest stroną udzielającą
licencji i ma już prawo do użytkowania tego znaku,
b) rozpoznaje w ramach przejęcia prawo do użytkowania znaku
towarowego, ponieważ stanowi ono możliwy do
zidentyfikowania składnik wartości niematerialnych,
c) nie rozpoznaje w ramach przejęcia prawa do użytkowania
znaku towarowego z uwagi na brak możliwości ustalenia
warunków kontraktu jako korzystnych bądź niekorzystnych w
porównaniu do transakcji rynkowych dotyczących takich
samych lub podobnych pozycji.
Źródło: pibr.org.pl
169
Dziękuję za uwagę
170

Wykład 3
chlapekk@uek.krakow.pl
1
Treści programowe:
1. Specyfika rewizji sprawozdania skonsolidowanego, kluczowe

obszary badania bilansowej grupy kapitałowej.
2. Przejęcia odwrotne
3. MSSF
4. Różne systemy sprawozdawcze
5. Waluta funkcjonalna i waluta prezentacji
6. Różnice kursowe
7. Test na utratę wartości firmy
8. Konsolidacja grup mieszanych
9. Pytania
2
1. Specyfika rewizji sprawozdania
skonsolidowanego,
kluczowe obszary badania bilansowej
grupy kapitałowej.
3
W procesie badania
skonsolidowanego sprawozdania
finansowego
biegły rewident powinien ocenić
zasadność sporządzenia
skonsolidowanego sprawozdania finansowego
poprzez realizację zasady kontynuacji działania
grupy kapitałowej, a następnie zbadać
prawidłowość ujawnienia wszystkich podmiotów powiązanych,
z którymi zawierano transakcje w badanym okresie.
4
W celu identyfikowania ryzyka biznesowego
audytor musi uzyskać wiedzę na temat
zakresu kontroli:
q sytuacji finansowej,
q źródeł przychodów,
q wydatków,
q konkurencji,
q innych rodzajów ryzyka biznesowego.
5
W tym przypadku audytor kontroluje
jakość informacji finansowych,
które są zawarte w oświadczeniach finansowych,
co pozwala na uwiarygodnienie
jakości badanego procesu sprawozdawczości finansowej.
Dodatkowo ocena trafności poręczeń i udzielonych gwarancji

zwiększa wartość działalności całej grupy.
Risk based audit koncentruje się na ryzyku biznesowym

i skupia na procesach związanych z jego kontrolowaniem.
6
Wykorzystanie rachunku przepływów pieniężnych
w rachunkowości
Wstępna ocena przepływów pieniężnych

udziela informacji w zakresie
przyczyn zmian w aktywach i pasywach
oraz wyjaśnia wpływ wyniku finansowego
na poziom generowanej gotówki.
7
I. W tym celu należy dokonać oceny zmiany stanu
gotówki w jednostce wraz z określeniem kierunków
strumieni przepływów pieniężnych według obszarów
działalności.
Analiza tego zakresu umożliwia klasyfikację jednostki do

jednego z ośmiu przypadków konfiguracji strumieni
przepływów pieniężnych, przedstawionych w tabeli.
8
Możliwe przypadki sytuacji jednostki
ze względu na kierunek strumieni przepływów pieniężnych
Kategoria strumieni
Przypadki
Operacyjny Inwestycyjny Finansowy
1 + + +
2 + - -
3 + + -
4 + - +
5 - + +
6 - - +
7 - + -
8 - - -
9
Interpretacja przypadków:
1. 1. +,+,+
Bardzo wysoka płynność finansowa – małe ryzyko finansowe.
Sytuacja charakterystyczna dla firm zmieniających profil
działalności, przygotowujących się do nowych przedsięwzięć lub
podlegających restrukturyzacji (dodatnie przepływy pieniężne z
działalności inwestycyjnej związane są z reguły ze sprzedaży
składników majątku trwałego).
10
2. +, -, -
Duża rentowność jednostki z trudnościami finansowymi. Sytuacja
charakterystyczna dla jednostek dojrzałych o wysokiej rentowności
i ustabilizowanym tempie rozwoju. Sytuacja pozytywna, gdy kwota
wygenerowanych przepływów z działalności operacyjnej umożliwia
inwestowanie oraz regulowanie zobowiązań wobec właścicieli oraz
wierzycieli. Sytuacja krótkotrwałego zagrożenia płynności
finansowej, jeśli kwota wygenerowanych przepływów z działalności
operacyjnej jest niższa niż suma ujemnych przepływów
z działalności inwestycyjnej i finansowej.
11
3. +, +,-
Nadwyżka środków pieniężnych z działalności operacyjnej
i inwestycyjnej służy pokryciu niedoboru środków w działalności
finansowej. Istnieją dwie możliwości: 1. Sytuacja restrukturyzacji
jednostki – pozytywna, np. wymiana parku maszynowy. 2.
Zakłócenia w spłacie zobowiązań z bieżącej działalności w sytuacji
wyprzedaży majątku celem spłaty wierzycieli - negatywna.
12
4. +,-, +
Najlepsza kombinacja - faza rozwoju. Jednostka korzysta
z zewnętrznych źródeł finansowania (emisja akcji, kredyty, itd.) gdyż
wygenerowane dodatnie przepływy pieniężne z działalności
operacyjnej nie wystarczają na pokrycie wydatków inwestycyjnych.
Jednakże współfinansowanie inwestycji przez zewnętrzne jednostki
oraz inwestorów świadczy o pozytywnej ocenie kondycji finansowej
i dużym zaufaniu inwestorów oraz wierzycieli do jednostki.
Charakterystyczny przypadek dla jednostek o dynamicznym
rozwoju, wykorzystujących działanie pozytywnego efektu dźwigni
finansowej w celu podwyższenia rentowności kapitału własnego.
Charakterystyczna sytuacja jednostek o niskim ryzyku utraty
płynności finansowej.
13
5.-, +, +
Sytuacja, która cechuje firmy nierentowne, o problemach
z płynnością finansową (przejściowych, o czym świadczy zaufanie,
którym darzą jednostkę inwestorzy i wierzyciele. Następuje
finansowanie bieżącej działalności wpływami ze sprzedaży majątku
jednostki lub korzyściami z tytułu dokonanych inwestycji oraz
kredytami bankowymi. Może również występować zbyt duże
zamrożenie środków finansowych w aktywach obrotowych lub
straty na działalności podstawowej.
14
6. -, -, +
Charakteryzuje młode, rozwijające się jednostki z dobrymi
perspektywami lub starsze, które przechodziły w minionych
okresach kłopoty finansowe, jednak pozyskały zewnętrzne
źródła finansowania.
15
7.-, +,-
Sytuacja świadcząca o trudnościach finansowych, cechuje firmy
nierentowne, o dużym prawdopodobieństwie bankructwa w
niedalekiej przyszłości. Ujemne przepływy finansowe wskazują na
brak zaufania kredytodawców, stąd jedyną możliwością pozyskania
środków pieniężnych jest sprzedaż składników majątku trwałego
lub akcji/udziałów w innych jednostkach.
16
8. -, -, -,
Charakteryzuje jednostki zagrożone bankructwem i oznacza
ogólne ograniczenie środków pieniężnych. Teoretycznie może
także charakteryzować jednostkę, finansującą inwestycje środkami
pieniężnymi zgromadzonymi w poprzednich okresach.
17
Często grupy kapitałowe wykorzystują zapis zawarty w UoR,
w myśl którego ustalenie, że dane finansowe jednostki zależnej
są nieistotne i nie naruszy to obowiązku rzetelnego,
a także jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz
wyniku finansowego firmy,
pozwala na nieobejmowanie danego
podmiotu zależnego konsolidacją.
18
Jeżeli jednak dwie lub więcej jednostek zależnych spełnia powyższe
kryterium nieistotności,
ale ich łączne dane są istotne,
to jednostki te należy objąć konsolidacją.
Wskaźnik istotności dla potrzeb konsolidacji

powinien zostać zapisany w polityce bilansowej grupy,
choć podanie tej informacji nie jest obligatoryjne.
Jego wielkość jest uzależniona między innymi
od charakteru grupy kapitałowej.
Wskazane jest, aby biegły rewident zainteresował się,
czy wskaźnik ten został ustalony na właściwym poziomie. 19
Wybór odpowiedniej
metody konsolidacji
powinien
potwierdzić biegły rewident.
20
W zależności od momentu sporządzenia wyróżniamy
dwa główne rodzaje sprawozdań skonsolidowanych:
sporządzone na dzień zakupu lub połączenia firm
(ma miejsce tylko raz) oraz
sporządzone na koniec okresu obrachunkowego
(jest procesem powtarzalnym).
W przypadku tego drugiego sprawozdania biegły rewident powinien

sprawdzić, czy grupa kapitałowa w kolejnych latach obrotowych stosuje
w sposób ciągły jednakowe metody i zasady obejmowania jednostek
powiązanych
skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym. 21
Elementem podlegającym badaniu w procesie badania
skonsolidowanego sprawozdania finansowego
jest dołączane do niego
sprawozdanie z działalności grupy kapitałowej.
Zawiera ono istotne informacje o jej stanie majątkowym

i sytuacji finansowej, w tym ocenę uzyskiwanych efektów
oraz wskazanie potencjalnego ryzyka i opis zagrożeń.
Biegły bada również informacje o posiadanych przez jednostkę

dominującą udziałach (akcjach) własnych,
a także będących własnością jednostek wchodzących w skład grupy
kapitałowej oraz osób działających w ich imieniu.
22
Audytor powinien, opierając się na pozyskanych
dowodach badania, ustalić, czy transakcje
oraz powiązania zostały prawidłowo odzwierciedlone
w sprawozdaniach finansowych.
Biegły rewident bowiem odpowiada za kompleksowe

zbadanie wszystkich sprawozdań jednostek włączanych
do sprawozdania skonsolidowanego.
Warunkiem poprawności badania jest uzyskanie wystarczających i

odpowiednich dowodów wskazujących,
że powiązania oraz transakcje z podmiotami powiązanymi
zostały prawidłowo rozpoznane, ujęte oraz ujawnione
w sprawozdaniach.
23
Realizacja badania sprawozdania finansowego
prezentowanego przez podmiot gospodarczy powinna więc
dać odpowiedź na pytanie: czy ujęto wszystkie jego elementy?
W przypadku grup kapitałowych niezwykle istotne jest

skupienie się nie tylko na transakcjach dokonywanych
w obrębie spółki dominującej, ale też dostrzeżenie
interakcji zachodzących pomiędzy
podmiotami z nią powiązanymi
24
Praca biegłego opiera się przede wszystkim
na informacjach pozyskanych z dokumentacji konsolidacyjnej
oraz danych otrzymanych od biegłych badających
poszczególne jednostki grupy.
W związku z tym bardzo istotne jest,

aby dokumentacja konsolidacyjna obejmowała:
q kompletny wykaz jednostek podporządkowanych grupy objętych
konsolidacją, a także z niej wyłączonych wraz z podaniem informacji na
temat takiego wyłączenia,
q sprawozdania finansowe jednostek objętych skonsolidowanym
25
sprawozdaniem finansowym,
q sprawozdania finansowe jednostek zależnych, współzależnych i
stowarzyszonych przeliczone na walutę polską,
q oryginalne sprawozdania finansowe wszystkich jednostek
powiązanych, których dane mogą być objęte skonsolidowanym
sprawozdaniem finansowym,
q sprawozdania finansowe jednostek zależnych, współzależnych i
stowarzyszonych dostosowane do zasad (polityki) rachunkowości
obowiązujących przy konsolidacji,
q informacje dodatkowe niezbędne do zbadania sprawozdania
finansowego zawierające sprawozdanie finansowe według wzoru
prezentowanego przez podmiot dominujący wraz z danymi o wszystkich
transakcjach wzajemnych w ramach grupy,
26
q korekty i wyłączenia dokonywane podczas konsolidacji (niezbędne do
sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego),
q wykaz zidentyfikowanych aktywów, zobowiązań i zobowiązań

warunkowych przejętej jednostki wycenionych na dzień przejęcia,
q sposób ustalenia wartości godziwej aktywów netto jednostek

podporządkowanych,
q sposób ustalenia oraz zasady rozliczania dodatniej wartości firmy oraz

ujemnej wartości firmy i ich odpisów,
27
q obliczenia kapitałów mniejszościowych z tytułu udziału w wyniku
finansowym roku obrotowego,
q zakres i sposób ustalenia niezrealizowanych zysków i strat na

sprzedaży w ramach grupy kapitałowej dotyczących majątku trwałego i
obrotowego,
q korekty dotyczące wyceny udziałów w jednostkach

podporządkowanych metodą praw własności,
28
q obliczenia różnic kursowych z przeliczenia sprawozdań finansowych
jednostek podporządkowanych wyrażonych w obcych walutach,
q zestawienia korekt odroczonego podatku dochodowego,
q wykaz danych w celu eliminacji wzajemnych rozrachunków i obrotów

w ramach grupy kapitałowej,
q informacje w zakresie korekt związanych z zakupem dodatkowych

udziałów w jednostkach podporządkowanych, podwyższenia kapitału
podstawowego, sprzedaży całości lub części udziałów.
29
Jednostka dominująca powinna zapewnić
biegłemu rewidentowi grupy w umowach o badanie
jednoznaczne uregulowanie kwesTi
współpracy i dostępu do dokumentacji rewizyjnej.
Biegły powinien także uzyskać na żądanie dostęp

do zbiorczych arkuszy konsolidacyjnych zawierających
informacje w zakresie: sumowania poszczególnych elementów
sprawozdań jednostek objętych konsolidacją, korekt konsolidacyjnych
oraz pełnych danych wynikających z konsolidacji.
30
Dodatkowo biegły rewident
powinien pozyskać
zestawienia wszystkich niewprowadzonych
do sprawozdania korekt i wyłączeń
oraz innych uproszczeń
wynikających z ustalonego poziomu istotności.
31
Warto w tym przypadku pamiętać
o roli audytu zorientowanego na ryzyko,
którego zastosowanie zwiększa stopień pewności
odnośnie określonych faktów.
Między innymi analizowanie

zawartych umów i wykorzystanie
dodatkowo wywiadu gospodarczego
z pewnością pozwoli ograniczyć ryzyko badania.
32
Wśród umów zawartych przez jednostki grupy kapitałowej
mogących budzić zastrzeżenia wyróżnić można:
q nadmiernie złożone, dotyczące udziału w transakcjach licznych

podmiotów powiązanych należących do tej samej grupy,
q obejmujące niezdefiniowane podmioty gospodarcze,
q niemające sensu z ekonomicznego punktu widzenia,
33
q przekraczające ilościowo i wartościowo transakcje zawierane z
podmiotami zewnętrznymi,
q umowy, z których wynikają świadczenia bezpłatne, w

nieuzasadnionych warunkach,
q traktowane w nietypowy sposób przez kierownictwo firmy,
q zawierające nietypowe warunki handlowe (nietypowe ceny,

oprocentowanie, gwarancje, warunki zapłaty itp.).
34
Biegły rewident powinien porównać i ocenić
zgodność zawartych transakcji z warunkami rynkowymi.
Ten etap wiąże się z analizą dowodów

posiadanych przez podmiot powiązany,
z którym badana jednostka zawierała transakcje.
To badanie wymaga prowadzenia rozmów

z pracownikami podmiotu gospodarczego,
prawnikami czy obsługującymi go przedstawicielami banków.
35
Taki sposób postępowania jest bardzo pomocny,
gdyż coraz częściej w dużych jednostkach gospodarczych dokumentacja
dotycząca zawieranych transakcji jest obszerna,
a wiedza przygotowujących je księgowych może zdecydowanie
usprawnić prowadzone badania.
Informacje pozyskane u źródła pozwalają rewidentowi

na oszacowanie ryzyka badania,
które jest w takim wypadku raczej niskie.
36
Kolejnym problemem, przed którym staje biegły rewident badający
skonsolidowane sprawozdania finansowe,
jest umiejscowienie terytorialne jednostek objętych konsolidacją.
Coraz częściej, np. ze względów ekonomicznych,

są one położone w dużych odległościach
od jednostki dominującej.
Niekiedy funkcjonują za granicą, co nie pozwala

na ich bezpośrednie zbadanie,
a biegły rewident zmuszony jest do ujęcia także ich
w swojej opinii. 37
Należy zwrócić tutaj uwagę również na trudność
wynikającą z istnienia w kraju, gdzie ustanowiono oddział,
norm odbiegających od zasad przyjętych w Polsce.
Wówczas należy tak rozszerzyć zakres badania,

aby można było dokonać analizy dostosowanej
do polskich zasad.
W takim przypadku pomocna staje się tzw. lista kontrolna,

która wypełniana jest przez badających oddziały.
Zawiera ona podstawowe dane na temat jednostek powiązanych wraz z

38
wnioskami sformułowanymi przez badających.
Efektem badania przeprowadzonego przez biegłego
jest dokumentacja przekazana zarządowi
podmiotu gospodarczego.
Ponadto może być sporządzany list do zarządu

oraz list do rady nadzorczej.
39
2. Przejęcia odwrotne
40
Według MSSF 3 (Załącznik B par. 19) przejęcie odwrotne ma miejsce,
gdy jednostka, która emituje papiery wartościowe (z prawnego
punktu widzenia jednostka przejmująca),
jest identyfikowana jako jednostka przejmowana (dla celów
rachunkowości).
Z kolei jednostka, której udziały kapitałowe są nabywane

(z prawnego punktu widzenia jednostka przejmowana),
jest jednostką przejmującą dla celów rachunkowości.
Na przykład przejęcie odwrotne ma czasami miejsce wtedy, gdy

jednostka niepubliczna chce się stać jednostką publiczną, ale nie
chce rejestrować swoich udziałów kapitałowych
Niezbędne jest, aby jednostka przejmowana dla celów

rachunkowości spełniała wymogi przedsięwzięcia. !!! 41
W przypadku przejęcia odwrotnego jednostka przejmująca dla
celów rachunkowości najczęściej nie przekazuje żadnej zapłaty
za jednostkę przejmowaną.
Z kolei jednostka przejmowana dla celów rachunkowości zwykle
emituje swoje udziały kapitałowe dla właścicieli jednostki
przejmującej.
Oznacza to, że wartość godziwa przekazanej zapłaty na dzień
przejęcia przez jednostkę przejmującą dla celów rachunkowości, za
jej udziały w jednostce przejmowanej dla celów rachunkowości,
odpowiada liczbie udziałów kapitałowych, jakie jednostka
zależna (z prawnego punktu widzenia) musiałaby wyemitować dla
właścicieli jednostki dominującej (z prawnego punktu widzenia), aby
przekazać im ten sam procent udziałów kapitałowych w połączonej
jednostce, która powstaje w konsekwencji przejęcia odwrotnego
(por. MSSF 3 Załącznik B par. 20).
42
Przykład. Identyfikacja jednostki przejmującej i przejmowanej w
połączeniu odwrotnym
Jednostka niepubliczna „Nati” planuje stać się jednostką publiczną,

ale nie zamierza rejestrować swoich udziałów kapitałowych. W tym
celu ustalono, że jednostka publiczna „Piotruś” nabywa udziały
kapitałowe spółki „Nati” w zamian za swoje udziały.
Po połączeniu kontrolę będzie sprawowała spółka „Nati”.
Identyfikację stron takiej transakcji zawiera tabela.
43
Według MSSF 3 połączenie jednostek ma miejsce, gdy
jednostka przejmująca obejmuje kontrolę nad jednym lub
większą liczbą przedsięwzięć.
Pod pojęciem przedsięwzięcia rozumie się
„zintegrowany zespół działań i aktywów, który można
prowadzić i którym można zarządzać w celu dostarczania
towarów lub usług konsumentom, generowania dochodu
z inwestycji (np. w formie dywidend lub odsetek) lub
generowania innego dochodu ze zwykłych działań”
Według MSSF 3 przedsięwzięcie obejmuje wkłady oraz

procesy stosowane do tych wkładów, mające zdolność do
wytwarzania produktów.
Powstanie produktów nie jest konieczne, aby zintegrowany
zespół uznać za przedsięwzięcie.
44
1. MSR 27 Jednostkowe sprawozdania
finansowe
2. MSR 28 Inwestycje w jednostkach
stowarzyszonych i wspólnych
przedsięwzięciach
3. MSSF 3. MSSF 3 Połączenia jednostek
4. MSSF 10 Skonsolidowane
sprawozdania finansowe
5. MSSF 11 Wspólne ustalenia umowne
6. MSSF 12 Ujawniania na temat
udziałów w innych jednostkach
45
1. MSR 27 Jednostkowe
MSR 27 stosuje się przy ujmowaniu
inwestycji w jednostkach zależnych,
wspólnych przedsięwzięciach oraz
jednostkach stowarzyszonych, w
przypadku gdy jednostka zdecyduje się
sporządzać jednostkowe sprawozdania
finansowe, bądź gdy wymagają tego
lokalne przepisy prawa.
2. MIĘDZYNARODOWY STANDARD
RACHUNKOWOŚCI 28
Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych
przedsięwzięciach
• Celem MSR 28 jest określenie zasad ujmowania

inwestycji w jednostkach stowarzyszonych oraz
ustanowienie wymogów w przypadku stosowania
metody praw własności w odniesieniu do ujmowania
inwestycji w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych
przedsięwzięciach.
MSR 28 stosują wszystkie jednostki będące
inwestorem sprawującym współkontrolę nad
jednostką, w której dokonano inwestycji, lub
wywierającym znaczący wpływ na taką jednostkę.
Udział inwestora w zysku lub stracie jednostki,
w której dokonano inwestycji, ujmuje się w zysku lub
stracie inwestora.
Otrzymane wypłaty z zysku wypracowanego przez jednostkę, w
której dokonano inwestycji, obniżają wartość bilansową inwestycji.
3. MIĘDZYNARODOWY
STANDARD
SPRAWOZDAWCZOŚCI
FINANSOWEJ 3
Połączenia jednostek
Celem MSSF 3 jest zwiększenie przydatności,
wiarygodności oraz porównywalności informacji,
które jednostka sprawozdawcza zamieszcza w
swoich sprawozdaniach finansowych
o połączeniu jednostek oraz jego skutkach.
W tym celu MSSF określa zasady i wymogi

dotyczące sposobu, w jaki jednostka przejmująca:
a) ujmuje i wycenia w swoich sprawozdaniach
finansowych możliwe do
zidentyfikowania nabyte aktywa, przejęte
zobowiązania oraz wszelkie niekontrolujące
udziały w jednostce przejmowanej,
b) ujmuje i wycenia wartość firmy przejętą
w ramach połączenia jednostek lub zysk z
tytułu okazyjnego nabycia oraz
c) ustala, które informacje ujawnić, aby

umożliwić użytkownikom sprawozdania
finansowego ocenę charakteru i skutków
finansowych połączenia jednostek.
IDENTYFIKACJA POŁĄCZENIA JEDNOSTEK
METODA PRZEJĘCIA
Jednostka rozlicza każde połączenie jednostek

stosując metodę przejęcia.
Zastosowanie metody przejęcia wymaga:
a) zidentyfikowania jednostki przejmującej,
b) ustalenia dnia przejęcia,
c) ujęcia i wyceny możliwych do
zidentyfikowania nabytych aktywów,
przejętych zobowiązań oraz wszelkich
niekontrolujących udziałów w jednostce
przejmowanej oraz
d) ujęcia i wyceny wartości firmy lub zysku z
okazyjnego nabycia.
4. MIĘDZYNARODOWY
STANDARD
SPRAWOZDAWCZOŚCI
FINANSOWEJ 10
Skonsolidowane
MSSF 10 ma na celu ustanowienie zasad
prezentacji i sporządzania skonsolidowanych
sprawozdań finansowych w przypadku, gdy dana
jednostka kontroluje jedną jednostkę lub większą
ich liczbę.
5. MIĘDZYNARODOWY
STANDARD
SPRAWOZDAWCZOŚCI
FINANSOWEJ 11
Wspólne ustalenia
umowne
Celem MSSF 11 jest ustanowienie zasad
sprawozdawczości finansowej jednostek, które
mają udziały we współkontrolowanych
ustaleniach
(tj. we wspólnych ustaleniach umownych).
Wspólne ustalenie umowne to umowa, w
ramach której dwie strony lub większa ich liczba
sprawują współkontrolę.
Wspólne ustalenie umowne ma następujące

cechy:
(a) strony są związane umową,
(b) na podstawie umowy dwie strony lub
większa ich liczba sprawują wspólną kontrolę
nad ustaleniem umownym.
Wspólne ustalenie umowne ma formę
albo wspólnego działania,
albo wspólnego przedsięwzięcia.
Rodzaje wspólnych ustaleń umownych
Jednostka określa rodzaj wspólnego ustalenia

umownego, w które jest zaangażowana.
Zakwalifikowanie wspólnego ustalenia
umownego jako wspólnego działania lub
wspólnego przedsięwzięcia zależy
od praw i obowiązków stron ustalenia
umownego.
Wspólne działanie
jest wspólnym ustaleniem umownym, w którym
strony sprawujące współkontrolę nad ustaleniem
umownym mają prawa do aktywów i obowiązki
dotyczące zobowiązań, powiązanych z
ustaleniem umownym.
Strony te są nazywane wspólnikami wspólnego

działania.
Wspólne przedsięwzięcie
jest wspólnym ustaleniem umownym, w którym
strony sprawujące współkontrolę nad ustaleniem
mają prawa do aktywów netto wynikających z
ustalenia umownego.
Strony te są nazywane wspólnikami wspólnego

przedsięwzięcia.
Ocena wspólnej kontroli
Przykłady stosowania Przykład 1
Załóżmy, że trzy strony podejmują ustalenie umowne:

strona A posiada 50 procent praw głosu w ustaleniu,
strona B posiada 30 procent, zaś
strona C 20 procent.
Umowa między stronami A, B i C stanowi, że do podejmowania
decyzji dotyczących istotnych działań realizowanych w ramach
umowy konieczne jest posiadanie 75 procent praw głosu.
Przykłady stosowania Przykład 1 - rozwiązanie
Chociaż strona A może zablokować dowolną decyzję, nie ma

kontroli nad wspólnym ustaleniem, ponieważ wymaga to zgody
strony B.
Zawarty w umowie wymóg posiadania co najmniej 75 procent

praw głosu do podjęcia decyzji w sprawie istotnych działań
oznacza, że strony A i B sprawują współkontrolę nad wspólnym
ustaleniem, ponieważ decyzji w sprawie istotnych działań
realizowanych w ramach umowy nie można podjąć bez zgody
zarówno strony A, jak i strony B.
Załóżmy, że wspólne ustalenie obejmuje trzy strony:

Strona A posiada 50 procent praw głosu w ustaleniu, a
strony B i C po 25 procent.
Umowa między stronami A, B i C stanowi, że do podejmowania
decyzji dotyczących istotnych działań realizowanych w ramach
umowy konieczne jest posiadanie 75 procent praw głosu.
Chociaż strona A może zablokować dowolną decyzję, nie ma
kontroli nad wspólnym ustaleniem, ponieważ wymaga to zgody
strony B lub C.
W tym przykładzie kontrolę nad ustaleniem sprawują zbiorowo

strony A, B i C.
Istnieje jednak więcej niż jedna kombinacja stron, które mogą
porozumieć się w celu zgromadzenia 75 procent praw głosu (tj.
albo A i B, albo A i C).
W takiej sytuacji, aby działalność taka kwalifikowała się jako
wspólne ustalenie umowne, umowa między stronami musi
precyzować, która kombinacja stron jest wymagana do
jednogłośnego podejmowania decyzji o istotnych działaniach w
ramach ustalenia
Załóżmy, że strony A i B posiadają po 35 procent praw głosu w

ustaleniu umownym, a pozostałe 30 procent praw głosu jest
znacznie rozproszone.
Decyzje w sprawie istotnych działań są zatwierdzane
większością praw głosu.
Rozwiązanie
Strony A i B sprawują współkontrolę nad ustaleniem tylko
wtedy, gdy umowa precyzuje, że decyzje w sprawie istotnych
działań realizowanych w ramach ustalenia wymagają zgody
zarówno strony A, jak i strony B.
Klasyfikacja wspólnego ustalenia
umownego: ocena praw i obowiązków
stron wynikających z ustalenia umownego
Załóżmy, że dwie strony realizują wspólne ustalenie

umowne w ramach spółki posiadającej osobowość prawną.
Każda strona posiada 50 procent udziałów własnościowych

w spółce posiadającej osobowość prawną.
Osobowość prawna umożliwia oddzielenie jednostki od jej

właścicieli, a w konsekwencji aktywa i zobowiązania
przypisane jednostce są aktywami i zobowiązaniami spółki
posiadającej osobowość prawną.
W takim przypadku ocena praw i obowiązków stron

wynikających z formy prawnej oddzielnej jednostki wskazuje,
że strony mają prawa do aktywów netto wynikających z
ustalenia.
Jednakże strony zmieniły cechy spółki za pomocą umowy, tak

że każda z nich ma udziały w aktywach spółki posiadającej
osobowość prawną i każda jest związana zobowiązaniami
spółki posiadającej osobowość prawną w określonej proporcji.
W wyniku takich umownych zmian cech spółki ustalenie może

zostać sklasyfikowane jako wspólne działanie.
6. MIĘDZYNARODOWY
STANDARD
SPRAWOZDAWCZOŚCI
FINANSOWEJ 12
Ujawniania na temat
udziałów w innych
jednostkach
Celem MSSF 12 jest nałożenie na jednostkę
wymogu ujawniania informacji, które
pozwolą użytkownikom jej sprawozdania
finansowego ocenić następujące kwesNe:
(a) charakter
posiadanych udziałów w innych jednostkach
i związane z tym ryzyko oraz
(b) oddziaływanie tych udziałów na jej

sytuację finansową, wyniki finansowe i
przepływy pieniężne.
4. Różne systemy
sprawozdawcze
Proces konsolidacji danych finansowych
na potrzeby raportowania statutowego
(przygotowanie skonsolidowanego
sprawozdania finansowego) oraz
zarządczego (raporty menedżerskie) jest
czasochłonny, angażuje duże zasoby
ludzkie i często nie jest efektywnie
wspierany przez właściwe narzędzia
informatyczne.
Warto wówczas zorganizować proces konsolidacji
danych finansowych oraz raportowania statutowego i
zarządczego, m.in. poprzez identyfikację i eliminację
wąskich gardeł w procesie.
Rozwiązania powinny być dostosowane odpowiednio

dla grupy, w zależności od jej wielkości.
Dostosowane do bieżących i przyszłych
potrzeb konkretnej organizacji może
obejmować(1):
- Opracowanie jednolitej koncepcji
raportowania finansowego, co zapewnia
spójność informacji zarządczej z danymi
w skonsolidowanym sprawozdaniu
finansowym.
- Przegląd i/lub stworzenie oraz
wdrożenie Grupowej Polityki
Rachunkowości, dzięki czemu transakcje
gospodarcze będą w sposób jednolity
ewidencjonowane i raportowane przez
wszystkie spółki grupy.
obejmować(2):
- Przygotowanie Grupowego Planu Kont, który
będzie w pełni dostosowany do specyfiki
grupy i pozwoli na raportowanie danych z
wymaganą szczegółowością.
- Tworzenie jednolitych szablonów pakietów
sprawozdawczych, zawierających:
- sprawozdania finansowe oraz noty objaśniające
- raporty zarządcze
- formuły i raporty walidacyjne umożliwiające weryfikację spójności
wewnętrznej danych
- mechanizmy konsolidacji pakietów lokalnych obejmujące przeliczenie
danych jednostkowych do waluty funkcjonalnej grupy oraz automatyczne
wyłączenia transakcji wewnątrzgrupowych.
obejmować(3):
- Opracowanie mechanizmów:
- automatycznego importu danych
finansowych z systemów źródłowych (np.
różne systemy księgowe) do pakietów
sprawozdawczych
- automatycznego eksportu danych
finansowych z pakietów sprawozdawczych do
dowolnego systemu raportowego.
Dostosowane do bieżących i przyszłych potrzeb
konkretnej organizacji może obejmować(4):
- Przygotowanie procedur konsolidacyjnych, projektowanie
kontroli wewnętrznych w obszarze konsolidacji danych
finansowych, w tym przygotowywania korekt konsolidacyjnych.
- Szkolenie zespołów odpowiadających za raportowanie
finansowe w zakresie przygotowania skonsolidowanych
sprawozdań finansowych oraz raportów menedżerskich.
- Wdrażanie dedykowanych systemów informatycznych, które
porządkują i systematyzują procesy konsolidacji i raportowania
danych finansowych.
https://www.mddp-bc.pl/uslugi/informacja-zarzadcza-i-finansowa/konsolidacja-danych-finansowych/
5. Waluta funkcjonalna
i waluta prezentacji
W świetle przepisów Międzynarodowego
Standardu Rachunkowości 21 "Skutki zmian
kursów wymiany walut obcych" (MSR 21),
jednostka może prezentować swoje sprawozdania
finansowe w dowolnej walucie (lub walutach) -
tzw. walucie prezentacji.
Natomiast w zakresie rejestrowania transakcji

standard posługuje się pojęciem waluty
funkcjonalnej, co oznacza walutę podstawowego
środowiska gospodarczego, w którym działa
jednostka, tj. środowiska, w którym jednostka
generuje i wydatkuje środki pieniężne.
Waluta prezentacji może różnić się od waluty
funkcjonalnej jednostki. W takim przypadku
w sprawozdaniu finansowym należy wskazać
walutę funkcjonalną i podać przyczyny
zastosowania innej waluty prezentacji.
Jeżeli waluta prezentacji różni się od waluty funkcjonalnej jednostki (pod
warunkiem, że waluta funkcjonalna nie jest walutą gospodarki hiperinflacyjnej),
przelicza ona swój wynik finansowy oraz sytuację majątkową i finansową na
walutę prezentacji z zastosowaniem następujących procedur:
a) aktywa i zobowiązania każdego prezentowanego sprawozdania z sytuacji
finansowej (tj. z uwzględnieniem danych porównawczych) - po kursie zamknięcia
na dany koniec okresu sprawozdawczego;
b) przychody i koszty w każdym sprawozdaniu z całkowitych dochodów (tj.
z uwzględnieniem danych porównawczych) - po kursach wymiany na dzień
zawarcia transakcji;
c) wszystkie powstałe różnice kursowe ujmuje w oddzielnej pozycji kapitału
własnego.
Ustawa o rachunkowości nie zawiera
uregulowań dotyczących określenia waluty
funkcjonalnej i waluty prezentacji.
Stwierdza natomiast jednoznacznie, iż
sprawozdania finansowe powinny być
sporządzone w języku polskim i w walucie
polskiej.
Również w zakresie rejestrowania transakcji

obowiązuje waluta polska. Tak więc jednostki
prowadzące księgi rachunkowe na podstawie
polskiego prawa bilansowego
obowiązuje waluta polska
jako waluta funkcjonalna i waluta prezentacji.
Wobec powyższego, jednostki stosujące przepisy Uor
i sporządzające roczne sprawozdania finansowe lub roczne
skonsolidowane sprawozdania finansowe zgodnie z MSR, mogą
wybrać walutę prezentacji inną niż złoty polski.
Natomiast w przypadku jednostek sporządzających roczne

sprawozdania finansowe (jednostkowe i skonsolidowane) zgodnie
z Uor, dane i informacje powinny być prezentowane w walucie
polskiej.
Przykład
Jesteśmy spółką, której udziałowcami są obcokrajowcy. Księgi
rachunkowe prowadzimy w oparciu o ustawę o rachunkowości.
Czy dopuszczalne jest podjęcie przez organ zatwierdzający spółki

uchwały o sporządzaniu rocznego sprawozdania finansowego wyłącznie
w walucie euro?
Przykład – rozwiązanie
Jednostki zobowiązane do stosowania ustawy o rachunkowości przy prowadzeniu

ksiąg rachunkowych oraz sporządzaniu sprawozdania finansowego mogą
stosować wyłącznie walutę polską.
Należy podkreślić, że z obowiązków ustawowych nie może zwolnić spółki ani
kierownik jednostki, ani nawet jej organ zatwierdzający.
Art. 45 ust. 5 ustawy o rachunkowości nie stanowi prawa wyboru jednostki, lecz
jest przepisem wskazującym jedyne możliwe rozwiązanie w przedmiotowym
zakresie.
Żródło: GOFIN
6. Różnice kursowe
Ewidencja księgowa różnic kursowych powstałych
w wyniku wyceny bilansowej długoterminowych
inwestycji wyrażonych w walucie obcej, np. akcji
(bądź udziałów), zależeć będzie od przyjętego
sposobu wyceny tych aktywów.
Zasady bilansowej wyceny inwestycji
długoterminowych
Inwestycje długoterminowe są to aktywa

utrzymywane przez jednostkę przez okres dłuższy
niż rok od dnia bilansowego (lub od daty ich
założenia, wystawienia lub nabycia), w celu
osiągnięcia korzyści ekonomicznych w postaci:
- przyrostu ich wartości,
- uzyskiwania z nich przychodów, np. odsetek,
dywidend,
- innych pożytków, w tym z transakcji handlowych.
Jeżeli jednostka w oparciu o art. 28b ustawy o rachunkowości nie stosuje
do wyceny aktywów finansowych przepisów rozporządzenia Ministra
Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad
uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji
instrumentów finansowych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 277), posiadane
długoterminowe aktywa finansowe wycenia na dzień bilansowy
na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości
W świetle tego przepisu, długoterminowe aktywa finansowe
podlegają nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycenie według:
- ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty
wartości lub
- wartości godziwej albo
- skorygowanej ceny nabycia, jeżeli dla danego składnika

aktywów został określony termin wymagalności,
- wartości w cenie nabycia przeszacowanej do wartości w cenie

rynkowej (różnicę z przeszacowania rozlicza się zgodnie z art. 35
ust. 4 ustawy o rachunkowości).
Analogicznie wycenia się udziały w jednostkach podporządkowanych
zaliczone do aktywów trwałych.
Przy czym do wyceny tych udziałów można stosować również metodę

praw własności (por. art. 28 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości).
Uwaga: Decyzję w sprawie metody wyceny na dzień bilansowy

długoterminowych aktywów finansowych, podejmuje kierownik
jednostki i zapisuje w polityce rachunkowości.
Ponadto, w omawianej sytuacji należy uwzględnić art. 30 ust. 1 ustawy
o rachunkowości, w świetle którego wyrażone w walutach obcych składniki
aktywów (z wyłączeniem udziałów w jednostkach podporządkowanych
wycenianych metodą praw własności) i pasywów,
wycenia się na dzień bilansowy - po obowiązującym na ten dzień średnim

kursie ogłoszonym dla danej waluty przez NBP.
Tym samym również wyrażone w walutach
obcych długoterminowe aktywa finansowe,
np. akcje (udziały), wycenia się na dzień
bilansowy według średniego kursu NBP
obowiązującego w tym dniu dla danej
waluty.
Sposób ujęcia w księgach różnic kursowych
powstałych w wyniku wyceny
bilansowej inwestycji długoterminowych
Powstałe w wyniku wyceny różnice kursowe
rozlicza się zgodnie z przepisami art. 30 ust. 4
ustawy o rachunkowości, w myśl których różnice
kursowe dotyczące aktywów wyrażonych
w walutach obcych (za wyjątkiem różnic
dotyczących inwestycji długoterminowych),
powstałe na dzień ich wyceny zalicza się
odpowiednio do przychodów (dodatnie) lub
kosztów (ujemne) finansowych.
Z kolei różnice kursowe dotyczące inwestycji

długoterminowych wyrażonych w walutach
obcych, powstałe na dzień wyceny, rozlicza się
w sposób określony w art. 35 ust. 2 i 4
ww. ustawy.
W świetle art. 35 ust. 2 ustawy o rachunkowości,
odpisu wyrażającego trwałą utratę wartości
inwestycji zaliczonych do aktywów trwałych
dokonuje się nie później niż na koniec okresu
sprawozdawczego.
Zaś art. 35 ust. 4 ustawy o rachunkowości stanowi,

że skutki przeszacowania inwestycji zaliczonych
do aktywów trwałych, powodujące wzrost ich
wartości do poziomu cen rynkowych, zwiększają
kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.
Obniżenie wartości inwestycji uprzednio przeszacowanej
do wysokości kwoty, o którą podwyższono z tego tytułu kapitał
(fundusz) z aktualizacji wyceny, jeżeli kwota różnicy
z przeszacowania nie była do dnia wyceny rozliczona, zmniejsza ten
kapitał (fundusz).
W pozostałych przypadkach skutki obniżenia wartości inwestycji

zalicza się do kosztów finansowych.
Wzrost wartości danej inwestycji bezpośrednio wiążący się

z uprzednim obniżeniem jej wartości, zaliczonym do kosztów
finansowych, ujmuje się do wysokości tych kosztów jako przychody
finansowe.
Różnice kursowe wynikające z przeliczenia
długoterminowych aktywów finansowych (np. akcji bądź
udziałów) rozlicza się wynikowo, ale tylko tych aktywów
wycenianych w cenie nabycia.
Jeśli bowiem figurująca w księgach na dzień bilansowy

wartość wyrażonych w cenie nabycia udziałów i akcji jest
wyższa od ich wartości obliczonej przy zastosowaniu kursów
giełdowych za ostatni okres i średniego kursu ogłoszonego
dla danej waluty na dzień bilansowy przez NBP, to różnicę
między niższą aktualną wartością tych aktywów a wyższą
wartością, po której figurują one w księgach, odnosi się
na konto kosztów finansowych.
W przeciwnym wypadku, tzn. gdy wartość udziałów i akcji
wyrażona w cenach nabycia jest niższa od ich wartości
obliczonej przy zastosowaniu kursów giełdowych i średniego
kursu ogłoszonego przez NBP, aktywa te nie są przeceniane
i różnice kursowe nie powstają.
Objaśnienie na ten temat celowe jest wówczas zamieścić

w dodatkowych informacjach i objaśnieniach.
Jeśli akcje bądź udziały wyceniane
są w cenach rynkowych, to ustalone na dzień
bilansowy różnice kursowe traktuje się tak
samo jak wzrost lub obniżenie cen
rynkowych.
Wzrost odnosi na kapitał (fundusz)

z aktualizacji wyceny.
Natomiast obniżenie odnosi się
do wysokości kwoty, o którą uprzednio
podwyższono z tego tytułu kapitał (fundusz)
z aktualizacji wyceny, a powyżej na konto
kosztów finansowych.
7. Test na utratę
wartości firmy
Biorąc pod uwagę zasady rachunkowości, udziały posiadane w innych
jednostkach są zwykle traktowane jako długoterminowe aktywa finansowe
i zaliczane w ewidencji bilansowej do inwestycji długoterminowych
(por. art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości).
Udziały w innych jednostkach zakwalifikowane do długoterminowych

aktywów finansowych, na mocy art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości.
Co do zasady, wycena udziałów w jednostkach podporządkowanych
następuje zawsze zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, natomiast
w pozostałych jednostkach - według przepisów rozporządzenia Ministra
Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod
wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (t. j. Dz. U. z 2017 r.
poz. 277).
Jeśli jednak, na podstawie art. 28b ustawy o rachunkowości,
jednostka ma prawo do skorzystania z uproszczeń, to może
wszystkie długoterminowe aktywa finansowe wyceniać zgodnie
z ustawą o rachunkowości.
Co więcej, wszystkie jednostki mikro wyceniają udziały według

zasad określonych w ustawie o rachunkowości.
W świetle bowiem art. 28a ustawy o rachunkowości, jednostka

mikro nie wycenia aktywów i pasywów według wartości godziwej
i skorygowanej ceny nabycia.
Jeżeli nastąpi trwała utrata wartości udziałów w innych
jednostkach, to należy dokonać odpisu aktualizującego, który
doprowadzi wartość udziałów wynikającą z ksiąg rachunkowych,
do ich ceny sprzedaży neô, a w przypadku jej braku do ustalonej
wartości godziwej.
Jednostka powinna ustalić sama czy doszło do trwałej utraty

wartości posiadanych przez nią udziałów.
W tym celu może dokonać oceny rentowności jednostki, w której

posiada przedmiotowe udziały.
Utratę wartości udziałów można ustalać i ujmować w księgach
rachunkowych tylko wówczas, gdy obniżenie rentowności
ma charakter trwały w kolejnych, następujących po sobie latach.
Tylko pewne i wiarygodne dane o sytuacji finansowej i rentowności

działalności jednostki można przyjąć jako podstawę ustalenia
i ujęcia w księgach rachunkowych trwałej utraty wartości.
Przyczyną utraty wartości udziałów posiadanych w innych
jednostkach mogą być takie zdarzenia jak:
- straty bilansowe w tej jednostce,
- obniżenie kapitału zakładowego,
- pogorszenia stanu finansowego,
- niezdolność do wypracowania zysku.
O trwałej utracie wartości posiadanych w innej spółce udziałów

może też świadczyć np. postawienie tej spółki w stan likwidacji
bądź upadłości.
Przykład
Nasza spółka z o.o. posiada udziały w innej spółce. Wykazujemy
je w bilansie jako inwestycje długoterminowe i wyceniamy według ceny
nabycia.
Czy sprzedaż nieruchomości w jednostce, w której posiadamy te udziały,

wpłynie na ich wartość w naszej spółce?
Przykład – rozwiązanie
Sama sprzedaż nieruchomości w spółce, o której mowa w pytaniu, nie

świadczy jeszcze o trwałej utracie wartości udziałów tej spółki.
Jeżeli jednak sprzedaż nieruchomości wiąże się np. z pogorszeniem stanu

finansowego firmy lub rozpoczęciem wyprzedaży majątku z powodu
zbliżającej się likwidacji jednostki, to utworzenie odpisu aktualizującego
wartość udziałów może być uzasadnione
8. Konsolidacja grup
mieszanych
Większość grup kapitałowych na świecie
to grupy o charakterze operacyjnym,
zarządczym lub mieszanym.
W przypadku polskich grup kapitałowych

większość, w różnych badaniach,
jest klasyfikowana jako grupy kapitałowe
operacyjne.
M. Romanowska wskazała, że
ponad 80% największych grup kapitałowych w
Polsce charakteryzuje się operacyjnym
charakterem działania o mieszanym układzie
powiązań między spółkami.
Świadczy to o znacznej centralizacji działania

w grupie kapitałowej.
Główne decyzje strategiczne podejmowane

są przez, prowadzącą działalność operacyjną,
spółkę dominującą.
h"ps://zeszytyhumanitas.pl/api/files/view/63590.pdf
9. Pytania kontrolne
116
1. Zyski i straty wynikające z „odgórnych” transakcji
zawartych pomiędzy jednostką dominującą
sporządzającą skonsolidowane sprawozdanie
finansowe a jej jednostką stowarzyszoną:
a) ujmuje się w skonsolidowanym sprawozdaniu

finansowym proporcjonalnie do posiadanych przez
grupę kapitałową udziałów w tej jednostce,
b) ujmuje się w skonsolidowanym sprawozdaniu
finansowym jedynie w stopniu odzwierciedlającym
udziały niepowiązanych inwestorów w jednostce
stowarzyszonej,
c) nie podlegają korekcie w ramach procedur
konsolidacyjnych.
117
2. Spółka dominująca D, sporządzająca skonsolidowane
sprawozdanie finansowe zgodnie z ustawą o
rachunkowości, posiada dwie spółki zależne: X i Y. W spółce
X posiada bezpośrednio 80% udziałów. Spółka D
w spółce Y nie posiada bezpośredniego udziału, natomiast
kontrolę sprawuje poprzez spółkę X, która posiada w spółce
Y 70% udziałów. Jaka część aktywów neZo spółki Y zostanie
zaprezentowana w sprawozdaniu skonsolidowanym jako
kapitały grupy kapitałowej Spółki D?
a) 80%,
b) 70%,
c) 56%.
118
3. Prawo weta udziałowca mniejszościowego, które
uniemożliwiało udziałowcowi posiadającemu większość
praw głosu kontrolowanie jednostki podporządkowanej,
wygasło. W związku z tym udziałowiec większościowy:
a) obejmuje kontrolę nad jednostką podporządkowaną i

ujmuje w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym
swojej grupy kapitałowej,
b) nie obejmuje kontroli nad jednostką podporządkowaną
z uwagi na brak przekazanej zapłaty,
c) warunkowo obejmuje kontrolę nad jednostką
podporządkowaną i do czasu przekazania zapłaty nie
ujmuje w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym
swojej grupy kapitałowej.
119
4. Wspólnikami spółki WELUR SA są trzy podmioty:
jednostka A posiadająca 50% praw głosu na zgromadzeniu
wspólników, jednostka B posiadająca 34% praw głosu oraz
jednostka C posiadająca 16% praw głosu. Z treści umowy
spółki WELUR SA wynika, że do skuteczności
podejmowania uchwał niezbędne jest co najmniej 80%
praw głosu. Na gruncie MSR:
a) kontrolę nad jednostką WELUR SA sprawuje jednostka

A z uwagi na to, że jej prawa głosu są niezbędne do
podejmowania skutecznych uchwał,
b) nie wystąpią żadne powiązania skutkujące powstaniem
relacji podporządkowania spółki WELUR SA,
c) kontrolę nad przedsięwzięciem sprawują wspólnie
jednostki A i B. 120
5. W przypadku połączenia jednostek realizowanego
etapami (inaczej: stopniowego przejęcia), zgodnie z MSSF
3, wyliczając wartość firmy na dzień przejęcia, wartość
dotychczas posiadanych udziałów wycenia się:
a) w historycznej cenie nabycia,

b) w wartości godziwej,
c) w historycznej cenie nabycia lub wartości godziwej.
121
6. Emitent papierów wartościowych dopuszczonych
publicznego obrotu dokonał na dzień przejęcia
przeszacowania do wartości godziwych własnych aktywów
stanowiących przekazaną zapłatę. Powstałą różnicę
pomiędzy wartością bilansową a wartością godziwą
aktywów powinien odnieść w skonsolidowanym
sprawozdaniu finansowym:
a) w całości do kapitałów własnych przypadających

akcjonariuszom większościowym,
b) do kapitałów własnych przypadającym akcjonariuszom
większościowym oraz udziałom niekontrolującym,
proporcjonalnie do posiadanych udziałów,
c) do rachunku zysków i strat.
122
7. Jednostka inwestycyjna Y posiada jednostkę zależną X
prowadzącą działalność w zakresie autobusowych
przewozów międzynarodowych. W skonsolidowanym
sprawozdaniu finansowym, zgodnie z MSR, jednostka
inwestycyjna Y dokonuje:
a) konsolidacji jednostki zależnej X,

b) wyceny inwestycji w jednostce zależnej X zgodnie z
metodą praw własności,
c) wyceny inwestycji w jednostce zależnej X według
wartości godziwej przez wynik finansowy.
123
8. Wg ustawy o rachunkowości konsolidacją nie obejmuje się
jednostki zależnej, m.in. jeżeli:
a) udziały tej jednostki zostały nabyte, zakupione lub

pozyskane w innej formie, z wyłącznym ich przeznaczeniem
do późniejszej odprzedaży, w terminie dwóch lat od dnia ich
nabycia, zakupu lub pozyskania w innej formie,
b) udziały tej jednostki zostały nabyte, zakupione lub
do późniejszej odprzedaży, w terminie jednego roku od dnia
ich nabycia, zakupu lub pozyskania w innej formie,
c) udziały tej jednostki zostały nabyte, zakupione lub
do utrzymywania, w terminie dłuższym niż rok od dnia ich
nabycia, zakupu lub pozyskania w innej formie.
124
9. W skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym
sporządzonym wg MSR, wspólnik wspólnego ustalenia
umownego mającego formę wspólnego przedsięwzięcia
ujmuje swój udział we wspólnym przedsięwzięciu:
a) jako inwestycję i rozlicza tę inwestycję przy użyciu

metody praw własności,
b) metodą konsolidacji proporcjonalnej,
c) jako udział w poszczególnych wspólnych aktywach,
zobowiązaniach, przychodach oraz kosztach.
125
10. Inwestor dokonał inwestycji polegającej na udzieleniu
jednostce pożyczki. Zgodnie z warunkami zawartej umowy
pożyczki, pożyczkodawca ma prawo do ograniczania takiej
działalności pożyczkobiorcy, która mogłaby doprowadzić do
wzrostu ryzyka kredytowego z tytułu udzielonej pożyczki ze
szkodą dla pożyczkodawcy. Na gruncie MSR:
a) inwestor posiada władzę nad jednostką, w której dokonał

inwestycji, gdyż dysponuje aktualnymi prawami dającymi mu
możliwość kierowania istotnymi działaniami jednostki,
b) inwestor nie ma władzy nad jednostką, w której dokonał
inwestycji, z uwagi na to, że posiadane przez niego prawa są
prawami o charakterze ochronnym,
c) inwestor nie ma władzy nad jednostką, w której dokonał
inwestycji, z uwagi na to, że posiadane przez niego prawa nie
są prawami znaczącymi.
126
11. Kiedy podmiot inwestujący posiada kontrolę pełną:
a) gdy posiada 40% głosów w jednostce
b) gdy posiada 50 %głosów w jednostce
c) gdy posiada 60 % głosów w jednostce
127
12. Integracja pionowa to:
a)połączenie producenta ubrań z dystrybutorem ubrań
b) połączenie firmy produkującej buty sportowe z firmą
produkującą buty wizytowe
c)połączenie firmy produkującej napoje gazowane z firmą
produkującą soki owocowe
128
13.Która metoda służy do rozliczania
połączeń przedsiębiorstw wg MSSF:
a) metoda nabycia
b) metoda łączenia udziałów
c) metoda praw własności
129
14.Która metoda nie służy do rozliczania połączeń
przedsiębiorstw wg UOR:
a) metoda nabycia
b) metoda łączenia udziałów
c) metoda praw własności
130
15.Która metoda jest stosowana do prezentacji
połączenia w przypadku braku utraty kontroli przez
dotychczasowych udziałowców?
a) metoda ceny nabycia
b) metoda praw własności
c) metoda łączenia udziałów
131
16.W przypadku stosowania metody łączenia udziałów:
a)może wystąpić dodatnia lub ujemna wartość firmy
b) nie występuje ani ujemna, ani dodatnia wartość firmy
c) może wystąpić dodatnia wartość firmy
132
17.Jakie składniki majątku mogą pojawić się podczas
prezentacji połączenia metodą ceny nabycia:
a) nieujawnione środki trwałe
b) wartość ludzkiego kapitału
c) wartości niematerialne wytworzone we własnym zakresie
13
3
18.Sprawozdanie finansowe na dzień połączenia podlega:
a)obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta
b)fakultatywnemu badaniu przez biegłego rewidenta
c)badaniu zależnie od wielkości jednostki przejmującej
134
19.
Skonsolidowane sprawozdania finansowe to sprawozdania finansowe grupy
kapitałowej, w których aktywa, zobowiązania, kapitał własny, przychody, koszty i
przepływy środków pieniężnych jednostki dominującej i jej jednostek zależnych
prezentowane są:
a) w taki sposób, jakby należały one do jednostki dominującej wyższego szczebla,

b) w taki sposób, jakby należały one do pojedynczej jednostki,
c) w taki sposób, jakby należały one do jednostki zależnej,
d) żadna z powyższych odpowiedzi nie jest prawidłowa.
13
5
20. Konsolidacja jednostki, w której dokonano inwestycji, rozpoczyna
się od dnia, w którym:
a) inwestor uzyskuje kontrolę nad tą jednostką,

b) inwestor uzyskuje dane tej jednostki,
c) wszystkie powyższe odpowiedzi są prawidłowe,
d) żadna z powyższych odpowiedzi nie jest prawidłowa.
136

Prezentacja12022 Scalone

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Prezentacja12022 Scalone

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Katedra Rachunkowości Finansowej

KONSOLIDACJA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH

1. Geneza oraz istota i cechy holdingu/grupy kapitałowej

2. Przyczyny tworzenia grup kapitałowych i korzyści

3. Rodzaje form kooperacji gospodarczej i kryteria klasyfikacji

4. Zasady tworzenia i funkcjonowania podatkowych grup

5. Prawa własności a koncentracja kapitału,

Pojęciem globalizacji określamy

Integracja traktowana jest jako etap pośredni w dążeniu do globalizacji,

swobody przepływu dóbr, usług, ludzi oraz kapitału.

Efektem międzynarodowej integracji jest

Bardzo często zamiennie używa się terminów:

konglomerat, holding czy grupa kapitałowa.

Jednostka dominująca, jednostki zależne oraz

Grupa kapitałowa w tym znaczeniu

Stosunki pomiędzy podmiotami grupy pojawiają się przez 9

Powiązania przedsiębiorstw polegają między innymi na

Są to tzw. kooperacyjne grupy współpracy gospodarczej,

izby gospodarcze, wspólnoty interesów, kartele, syndykaty,

wreszcie formy koncentracji organizacyjnej,

tj. przedsiębiorstwa wielozakładowe, konglomeraty,

Poglądy na temat pochodzenia holdingu są podzielone.

Jeden z nich zakłada, że krajem pochodzenia holdingu są

Pod względem czasu umiejscawia się powstanie holdingu

Holdingi zaczęły powstawać w Stanach Zjednoczonych

Przedstawiciele innej grupy badaczy wyrażają przekonanie,

Zwolennicy tego poglądu podkreślają, że już

Do dzisiaj uznaje się ją za

Duży wkład do tej formy prowadzenia działalności

Polska historia holdingu jest bardzo krótka

Dopiero proces transformacji ustrojowej w Polsce,

W literaturze przedmiotu, w opracowaniach prawników,

Pojęcie „holding” dominuje na rynku amerykańskim i w Japonii.

Słowniki specjalistyczne definiują

Etymologia pojęcia „holding” związana jest

Należy jednak zaznaczyć, iż holding stanowią

W wielu opracowaniach podawana jest definicja,

Powiązania holdingowe wynikają

Liczba tych umów odpowiada

W języku niemieckim stosuje się odpowiednio terminy:

natomiast jednostki zależne nazywa się

W rachunkowości termin grupy kapitałowej

Jednym z pierwszych i najważniejszych

W akcie tym jednak nie można odnaleźć

Zawarte w niej ustalenia pozwalają krajom członkowskim

Dyrektywa ta określa zasady przynależności do grupy,

Zamiast terminologii „grupa kapitałowa" obydwie

H. Jagoda i B. Haus, opierając się na literaturze

Powiązania między uczestnikami holdingu

Nieco szerzej definiuje grupę kapitałową M. Trocki.

W organizacji o strukturze holdingu

Najważniejszym kryterium decydującym

Z kryterium tym jest związany także

Holding jawny to taka struktura,

Natomiast charakter ukryty holdingu

Te ostatnie są zależne od spółki dominującej ze względu na to,

Jak już wspomniano, holding może również funkcjonować,

Najczęściej w roli spółki dominującej występują spółka akcyjna lub

M. Dobija definiuje holding

Definicję spółki holdingowej podaje także A. Stabryła.

Zwraca dodatkowo uwagę na

Leksykon rachunkowości podaje, że holding to grupa

• mają charakter w zasadzie kapitałowy, chociaż można